seminar pet saradnja i razvoj škole

Seminar pet Saradnja

i razvoj škole

Seminar 5 oslovljava nekoliko gledišta standarda za profesionalnu praksu školskih direktora. Na direktan način seminar oslovljava standard 4 i standard 5, kroz sledeće teme:

Standard 4: Saradnja i interakcija

Standard 5: Zakoni i društvo- Funkcija saradnje u školama

- Saradnja sa spoljnim agencijama

- Saradnja sa spoljnim agencijama

izrazi zahvalnoSti:

Projekat koji je finansirala EU IPA 2009 “Obuka nastavnika i izgradnja kapaciteta opština i direktora škola” (sproveden od strane konzorcijuma na čelu sa GIZ IS) izražava zahvalnost Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH zbog korišćenja njegovog Programa za obuku direktora škola (2012). Pored toga, projekat je zahvalan i autorima i saradnicima Programa za obuku direktora škola: Dr. Hermann Scheiring, Carmen Mattheis, Selim Mehmeti, Vesel Hoda i Sokol Elshani. Sav sadržaj u okviru ovog seminara je iz Modula 7 GIZ-ovog programa. Celokupan novi i ažurirani materijal izrađen je u cilju da se uzmu u obzir očekivanja koja proizilaze iz administrativnog uputstva Ministarstva obrazovanja, nauke i tehnologije (MONT) pod nazivom “Standardi za profesionalnu praksu direktora škola”. Ovaj seminar je deo revidiranog programa obuke za direktore škola. Ažurirani seminari tretiraće ove standarde kako u pogledu sadržaja, tako i u pogledu njihove primene u praksi.

Seminar je zasnovan na GIZ-ovom Programu za obuku direktora škola (akreditovan od strane MONT-a dana 10.02.2012. godine sa zvaničnim brojem 45/12 u protokolu za sertifikaciju Kancelarije za akreditaciju), a revidirali su ga Selim Mehmeti, Osman Buleshkaj i David Lynn u ime GIZ IS u okviru projekta koji je finansirala EU “Obuka nastavnika i izgradnja kapaciteta direktora škola”. Ovi stručnjaci su izabrali, integrisali, revidirali i uredili materijal za obuku za rukovođenje i upravljanje školom iz GIZ-a, MONT-a, Programa EU Međusektorski pristup obrazovanju (SWAp), USAID-ovog Programa za osnovno obrazovanje i Programa za razvoj nastavnika na Kosovu (KEDP) u cilju stvaranja sveobuhvatnog, revidiranog i unapređenog materijala.

napomena:

Ovaj priručnik je objavljen uz pomoć Evropske unije. Sadržaj ove publikacije je isključiva odgovornost Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH i ne može se smatrati da odražava stavove Evropske unije.

opiS projekta:

“Obuka nastavnika i izgradnja kapaciteta opština i direktora škola” je projekat koji finansira EU kroz IPA 2009, a njime upravlja Kancelarija EU na Kosovu. U ime MONT-a, projekat sprovodi konzorcijum koji predvodi GIZ IS (uključujući i Swisscontact i IP-consult). Projekat se sastoji od pet komponenti: (I) stvaranje i sprovođenje efektivnog i održivog sistema obuke, kao i uspostavljanje programa obuke, (II) izgradnja kapaciteta javnih visokoškolskih ustanova u pružanju kvalitetnih programa osposobljavanja nastavnika, (III) izgradnja kapaciteta na opštinskom nivou i izgradnja kapaciteta opštinskih direktora za obrazovanje, (IV) izgradnja kapaciteta direktora škola i (V) informisanje, komunikacija i raspodela.

Razvoj ovog seminara i ažuriranje materijala za obuku ostvareni su kroz zajedničku inicijativu MONT-a i projekta “Obuka nastavnika i izgradnja kapaciteta opština i direktora škola na Kosovu” uz podršku EU i GIZ IS kao implementacionih partnera.

Sadržaj

1. Uvod ....................................................................................................................................................................... 6

1.1. Očekivani učinak ............................................................................................................................................. 6

2. Saradnja ............................................................................................................................................................... 7

2.1. Šta je to saradnja? ............................................................................................................................................ 7

2.2. Rezultati procesa saradnje ........................................................................................................................... 7

2.3. Komunikacija i saradnja sa glavnim školskim akterima .................................................................... 8

2.3.1. Komunikacija sa nastavnicima i između nastavnika ....................................................................... 8

2.3.2. Đački savet ..................................................................................................................................................... 9

2.3.3. Komunikacija sa roditeljima .................................................................................................................... 10

2.4. Školski upravni odbor ................................................................................................................................... 15

2.4.1. Funkcija školskog upravnog odbora .................................................................................................... 15

2.4.2. Školski upravni odbor u središtu svih školskih aktera .................................................................... 16

3. Saradnja sa opštinskom upravom za obrazovanje (oUo) ........................................................... 18

3.1. Saradnja sa timovima za prevenciju i odgovor na napuštanje i neupisivanje (TPONN) ....... 19

3.2. Saradnja sa zajednicom van škole ............................................................................................................ 21

3.3. Saradnja sa preduzećima ............................................................................................................................. 22

Glosar ........................................................................................................................................................................... 24

REFERENCE ............................................................................................................................................................... 25

Dodatak A: ................................................................................................................................................................. 26

Dodatak B: .................................................................................................................................................................. 30

6

Seminar pet: Saradnja i razvoj škole

1. UvodŠkole su za učenike. Kvalitet škole se oslanja ne samo na to da će direktor i nastavnici školu učiniti odličnom; oni aktivno rade sa drugim akterima. Glavni akteri u pogledu kvaliteta škole i učinka su učenici i njihovi roditelji. Oni se moraju formalno uključiti u razvoj škole kroz školski upravni odbor (koji obuhvata i druge aktere), roditeljski savet i, za đake, đački savet. I roditelji i učenici se mogu uključiti „neformalno“ (tj. ne predstavljajući drugo telo) dobrovoljnim radom u radnim telima. Mnoge izvanredne škole uključuju dodatne organizacije iz svoje zajednice, uključujući tu i poslovnu, industrijsku i poljoprivrednu zajednicu tamo gde te grupe imaju interes da podrže razvoj škole. Dobre škole koriste afričku izreku, „potrebno je celo selo da bi se dete odgojilo“. U ovom slučaju, „potrebno je selo da bi se stvorila dobra škola“.

Ovaj seminar koristi metaforičko selo da bi školu učinio boljom.

Četvrti seminar je govorio o komunikaciji i odnosima kao pretečama saradnje. Vredi ponoviti uvod u taj seminar:

Direktor škole ne ostvaruje ništa izuzev preko drugih ljudi; to je rad uprave i rukovodstva. Direktor škole vodi školu da bi ista postala najbolja, i to:

• koristeći delotvorne lične veštine komunikacije,

• posedovanjem formalnog sistema komunikacije (ili strukture komunikacije) koji roditelje, zajednicu i druge obaveštava o važnom životu škole,

• obezbeđujući da je škola gostoprimljiva i prijatna i da zna kako da sasluša potrebe, brige i želje svojih aktera,

• gradeći lične i institucionalne odnose unutar škole i između škole, zajednice i drugih aktera koji neguju saradnju a koja podržava postizanje uspeha u školi.

Delotvorna komunikacija gradi odnose a odnosi vode ka učešću i saradnji.

Svrha ovog seminara je da obezbedi da direktori razumeju i cene prilike koje su im na raspolaganju kako kroz formalna tela tako i kroz odnose koji doprinose kvalitetu škole.

1.1. Očekivani učinak

očekivani učinak ovog seminara poštujući „znanje“ obuhvata sledeće:

• Upoznavanje sa pravima školskog upravnog odbora, kao i sa njegovim obavezama, organizacionom strukturom, periodom upravljanja, postupkom izbora i dopunskim pravilima;

• Upoznavanje sa vrstama doprinosa koje roditeljski i učenički savet može dati školi;

• Spoznaja načina za saradnju sa oUo, tponn i širom zajednicom.

7


Veštine čiji se razvoj očekuje kroz ovaj seminar obuhvataju sledeće:

2. Saradnja2.1. Šta je to saradnja?Oksfordski onlajn rečnik saradnju definiše kao „postupak ili proces zajedničkog rada sa zajedničkim ciljem“.

Postoji nekoliko razloga zbog kojih je saradnja između škole i spoljnih partnera neophodna i neizbežna:

Dobra saradnja:

- okuplja moć koja podržava nastavnike i đake u nastavi i učenju,

- podržava direktora škole i školski kadar oko postizanja većeg kvaliteta škole,

- stvara prilike za nove vrste nastave i učenja, npr: kroz organizovanje radnog iskustva u firmama i ustanovama,

- pomaže da se finansiraju i organizuju aktivnosti poput ekskurzija ili za izradu materijala za nastavu i učenje,

- stvara otvorenu i visoko funkcionalnu školsku kulturu i profil škole,

- đacima daje priliku da iskuse da se ono što nauče primenjuje u svetu van škole i pomaže da razvijaju svoje sposobnosti i planiraju svoju radnu karijeru,

- ispunjava uslove zakona o obrazovanju (posebno u kontekstu decentralizacije)

2.2. Rezultati procesa saradnje

1. Obezbeđuju inkluziju interesa zajednice u obrazovanju kroz školski upravni odbor;

2. Obezbeđuju veću transparentnost obrazovnih ustanova;

3. Obezbeđuju učešće i saradnju između škole i zajednice u svim aspektima aktivnosti obrazovnih ustanova;

4. Uspostavljaju uslove koji omogućavaju ogledanje potreba i interesa firmi, kompanija i univerziteta u nastavni plan i program škole.

U kontekstu Kosova, postoji prostor za unapređenje i razvoj saradnje unutar škole i spolja sa zajednicom.

• da učesnici budu u stanju da pripreme dnevni red i dokumenta za sastanke školskog upravnog odbora;

• da učesnici koriste postupke za uspostavljanje školskog upravnog odbora, nastavnog veća, roditeljskog saveta i đačkog saveta u svojoj školi;

• da učesnici nauče kako da organizuju sastanke, konferencije, okrugle stolove i različite aktivnosti u svrhu uspostavljanja komunikacije i saradnje sa glavnim akterima.

8


2.3. Komunikacija i saradnja sa glavnim školskim akterimaUspostavljanje pozitivnih odnosa između školskih partnera zahteva komunikaciju i saradnju između svih uključenih strana, a takva komunikacija i saradnja moraju da budu u interesu i pravcu poboljšanja kvaliteta škole. Cilj ove saradnje i komunikacije je da unapredi proces učenja, iskustvo i rezultate učenika; cilj je da oni prošire, prodube i ojačaju svoje sposobnosti.

Preduslov za saradnju sa spoljnim partnerima je delotvorna saradnja i komunikacija unutar škole. Ako spoljni partneri otkriju da to ne postoji u školi, oni će svoju saradnju uskratiti dok se ne uspostave delotvorni unutrašnji sistemi. U nekim slučajevima, grupe roditelja i zajednice primorale su unapređenje unutrašnje komunikacije i saradnje u školi. Zbog toga, ovaj seminar glavni akcenat stavlja na unutrašnju komunikaciju škole sa svojim glavnim akterima; nastavnicima, đacima i posebno sa roditeljima. Glavna dužnost direktora škole je da uključi svakog od njih jer on nije samo upravnik već i rukovodilac škole. On je odgovoran za izgradnju i održavanje kulture komunikacije, saradnje i komunikacije.

2.3.1. komunikacija sa nastavnicima i između nastavnika

U smislu komunikacije između direktora škole i različitih školskih aktera, komunikacija sa nastavnicima je najvažniji činilac. Nastavnici su agenti promene (Majkl Fulan). Nastava i učenje su u središtu škole. U savremenoj školi, nastavnici imaju mnoge različite funkcije, poput funkcije da budu stručnjaci za nastavu i učenje, motivišući činilac za učenje kod đaka, lideri i upravljači u obrazovnom procesu, pomagači, obrazovni partneri dece, savetnici, ocenjivači, primeri. Nastavnici su presudno važni školski akteri. Komunikacija sa nastavnicima se stoga mora isplanirati, organizovati, imati svrhu, uskladiti, itd.

prva aktivnost

U dole prikazanoj tabeli, koristeći znak „√“ označite stavke o kojima direktor škole obično razgovara sa nastavnicima. Takođe, navedite da li je tema razgovora važna za kvalitet škole: tj. iskustvo učenika oko učenja, rezultati i/ili sposobnosti.

tema razgovora razgovarano? važno?

Pedagoški problemi, uključujući nastavne metode i tehnike, stilovi učenja i pitanja u vezi sa upravljanjem razredom

Nastavno planiranje, primena, prilagođavanje, obogaćivanje, razrada i ocena nastavnog plana i programa

Uloga tehnologije u unapređenju učenja

Aktuelne informacije od opšteg interesa…

Stručno usavršavanje nastavnika…

Blagostanje i razvoj individualnih učenika ili grupa učenika…

Profesionalno, lično i društveno blagostanje i interesi đaka (hobiji)…

9


Porodično poreklo učenika u odnosu na nastavu i učenje…

Ozbiljno slušanje žalbi đaka i njihovo razmatranje sa nastavnicima (kada je to potrebno)…

Stvaranje/održavanje bezbednog okruženja za sve đake u školi

Sastanci koji će se organizovati sa roditeljima, saradnja sa roditeljskim savetom i u vezi sa obrazovnim stvarima…

Podrška u slobodno vreme (vannastavne aktivnosti) za đake…

Pregled važnijih disciplinskih slučajeva ili slučajeva neprikladnog ponašanja đaka

Pregled optužbi zbog neprikladnog ponašanja određenog nastavnika prema đacima, održavanje poverljivosti…

Napredak oko razvojnog plana škole…

druga aktivnost

Sa kolegama stvorite dramsku vežbu koja pokazuje kako će se sledeća situacija rešiti: Roditelji su se požalili da dvoje nastavnika u vašoj školi često kasne na čas. Oni su primećeni u lokalnom restoranu kako piju kafu.

Neka jedan od učesnika preuzme ulogu direktora a dvoje ulogu nastavnika. Održite sastanak.

Neka grupa kritikuje sastanak. Razgovarajte o tome kakvo bi planiranje unapred moglo da pomogne da se ostvari željeni rezultat.

2.3.2. Đački savet

Saradnja sa đacima nastaje neformalno i formalno. Potonji oblik nastaje kroz đački savet. To je formalno korišćenje sredstava pomoću kojih đaci kvalitetu škole daju svoj doprinos. Kada učenici žele da se nešto desi u školi, oni svoje zahteve upućuju odgovornim školskim telima preko đačkog saveta, obično upravi škole, koja zatim zahteve prosleđuje školskom upravnom odboru. Postupak izbora na mesto člana đačkog odbora predviđen je članom 18. Zakona o preduniverzitetskom obrazovanju Republike Kosova. Prema tom članu, đački savet se uspostavlja u svim nižim i višim srednjim školama.

Kriterijumi za izbor na mesto člana đačkog saveta:

1. Izbor: Kandidate iz svakog odeljenja biraju ostali đaci iz njihovog odeljenja tajnim i demokratskim putem. Postupak je isti kao i za političke izbore u demokratiji.

2. Svako odeljenje šalje bar jednog predstavnika i jednog zamenika.

Uloga đačkog saveta je da radi na:

1. unapređenju obrazovnog okruženja,

2. unapređenju uslova učenja i interesa đaka (npr: vannastavne aktivnosti),

10


3. vođenju brige za zdravlje, bezbednost i blagostanje đaka,

4. predstavlja interese đaka pred školskim upravnim odborom i direktorom škole.

Dužnost direktora škole je da pomogne u procesu uspostavljanja đačkog saveta u svojoj školi. Direktor je dužan da izradi statut za đački savet, uključujući pravila o održavanju izbora i pravila o sastancima đačkog saveta. Najdelotvorniji način da se to postigne je kada se to radi sa učenicima umesto za učenike.

Svaki đački odbor bira dvoje vođe koji predstavljaju interese đaka na sastancima sa direktorom škole i u toku nastavne sednice. Stoga, važno je da predstavnici imaju priliku da razgovaraju sa svim nastavnicima o svojim idejama, željama i aktivnostima na početku sastanka celokupnog kadra. Dužnost je ne samo direktora škole već i svih nastavnika da obaveštavaju, savetuju i podržavaju đački savet.

Direktor škole bi trebalo da razgovara sa predstavnicima đačkog saveta i to redovno, da posećuje ceo đački savet s vremena na vreme da bi sve članove obavestio o aspektima razvoja škole, projektima, itd. kao i da sasluša želje, ideje i interese đaka.

treća aktivnost: Na osnovu gore navedenih uputnih stavki za izradu statuta đačkog saveta, izradite odredbe statuta za đački savet u svojoj školi.

poglavlja statuta opis poglavlja

1. Opšti zakonski uslovi

2. Svrha đačkog saveta

3. Način rada

4. Podrška od školske uprave

5. Izbor članova đačkog saveta

6. Izmene i dopune statuta

7. Konačna pravila

2.3.3. komunikacija sa roditeljima

Škola me nikada nije napismeno obavestila o rezultatima mog deteta.

11


Od komunikacije je jedino važnija komunikacija sa đacima u smislu odnosa i odgovornosti škole. Usklađena komunikacija u kontinuitetu sa školom ima pozitivan uticaj na učinak đaka (učenje/dostignuće) i može imati veliki uticaj na kvalitet škole.

Komunikacija škole sa roditeljima važna je iz najmanje četiri razloga:1. Informisanje – roditelja o prisustvu đaka, školskom napretku i ličnom razvoju;2. Upoznavanje – da bi škola razumela svaku razvojnu stvar a koja bi mogla da utiče na učenje

kod đaka;3. Savetovanje – roditelja oko načina za pomoć đaku oko određenih nastavnih predmeta;4. Konsultacije – sa roditeljima oko posebnih poteškoća koje dete ima u školi.

Najdelotvornija komunikacija između škole i roditelja nastaje kada se ista održava u uslovima uzajamnog poštovanja. Slušanje je često važnije od govorenja.

Pošto je komunikacija škole sa porodicom toliko važna, važno je da direktori škole razviju jasno lično mišljenje u vezi sa odgovornom na sledeća pitanja:- O čemu škola mora da komunicira sa roditeljima?- Kako bi trebalo da komuniciramo sa roditeljima?- Koje su prihvaćene prakse ili najbolji načini za komuniciranje i saradnju sa roditeljima?- Kako se partnerstvo sa roditeljima ogleda u radu nastavnika?- Kako se partnerstvo sa roditeljima ogleda u obrazovanju dece/đaka?- Kako se partnerstvo sa roditeljima ogleda u školskoj kulturi?

Četvrta aktivnost

Uzmite u obzir gore navedena pitanja i dajte kratak odgovor na svako pitanje u kontekstu sopstvene škole. Odgovore na pitanja zabeležite na dobijenom papiru za beleške.Roditelji su prvi nastavnici deteta; oni su primarni negovatelj svakog đaka. Stoga, škola mora izgraditi most između nastavnika i roditelja i podsticati uzajamnu i sistematsku komunikaciju radi obezbeđivanja obrazovnih usluga.

Korišćenjem simbola, označite lice/lica odgovorna za dužnosti navedene u sledećoj tabeli:

odgovorno lice

dužnost roditelji nastavnici

Objasniti svrhu škole đacima

Objasniti značaj redovnog pohađanja časova

Čitati i razgovarati – posvetiti vreme detetu

Podstaći decu da izražavaju svoje mišljenje i poštuju mišljenje drugih

Proveravanje njihovog domaćeg zadatka

Obezbeđivanje tihog mesta đacima za domaći zadatak i učenje

12


Razgovor sa razrednim starešinom o razvoju deteta

Podrška „njihovom“ obrazovnom radu u školi sa većim potrebama

Rad sa decom kod kuće

peta aktivnostZa koje dužnosti škole su roditelji jednako zainteresovani?

Odgovorno lice

Dužnost Roditelji Deca

Dužnost je direktora škole i nastavnika da roditelje obaveštavaju o posebnim događajima, školskom kalendaru i prilikama da se sastanu sa nastavnicima i školskom upravom; npr:

1. Različite aktivnosti poput:• otvorenih dana,• aktivnosti radi obeležavanja početka školske godine,• večeri sa roditeljima koje organizuju razredne starešine,• drugih školskih aktivnosti (pozorište, muzika, letnje proslave, itd.) na koje se roditelji pozivaju;

2. Individualni razgovori; nastavnici, razredne starešine i/ili direktori sa roditeljima;

3. Obaveštavanje roditelja o redovnim izveštajima razrednog starešine o razvoju njihovog deteta;

4. Jasno informisanje roditelja da su slobodni da u bilo koje vreme posete školu;

5. Detaljan razgovor sa roditeljima o problemima u ponašanju njihovog deteta.

Sledeći pozitivni uticaji proizilaze iz napora koji škola ulaže u komunikaciju sa roditeljima i njihovo angažovanje u školi:

• Kada su roditelji pozitivni prema školi, to utiče na motivaciju kod đaka u njihovim naporima uloženim u obrazovanje. Roditelji moraju da veruju školi i da se osećaju kao da su njen deo.

• Sarađujući sa porodicom, škola pokazuje interesovanje za društveni i porodični život đaka a informacije prikupljene na takav način predstavljaju dobru osnovu za obezbeđivanje delotvornog obrazovanja.

• Potrebno je pažljivo isplanirati sastanak sa roditeljima kao kada planirate lekciju.

13


Uključivanje roditelja u školu više je od čistog učešća na poziv, ili samo u situacijama kada postoje poteškoće i problemi sa detetom. Uključenje roditelja znači učešće roditelja kroz redovnu, uzajamnu i efikasnu komunikaciju u procesu nastave i drugim školskim aktivnostima. Uključenje roditelja u aktivnostima koje su u interesu i škole i đaka daje priliku da se usklade stavovi i radnje, što zatim stvara priliku za postizanje željenih rezultata.

Očekuje se da će na taj način biti moguće ostvariti rezultate u školi kada se stavovi sa roditeljima i drugim školskim akterima usklade.

Roditelji imaju važnu ulogu u nastojanju da pomognu svojoj deci oko učenja; roditelji moraju da znaju šta učenici uče i koji im je domaći zadatak. Nastavnici moraju da obaveštavaju roditelje o tome. To se često može uraditi preko učenika a kada to ne funkcioniše, moraju se smisliti drugi načini. Važno je da škola i nastavnici razviju plan za aktivno uključenje roditelja u školi; za izradu plana za postupanje i plana za pozitivno angažovanje.

Škola mora da komunicira i sarađuje sa roditeljima manjinske dece, roditeljima dece sa posebnim potrebama i roditeljima dece iz drugih marginalizovanih grupa na veoma poseban način, pošto su deca iz ovih grupa cilj obrazovnih ustanova na Kosovu u smislu njihove integracije u obrazovni proces, sa jednakim uslovima i mogućnostima. Bez obzira na napore koje ulaže škola, praksa je pokazala da se željeni rezultati ne mogu postići bez tesne saradnje sa roditeljima u vidu partnerstva.

šesta aktivnost

Svaka obrazovna ustanova mora imati roditeljski savet. Na osnovu Zakona o preduniverzitetskom obrazovanju, očekuje se izrada podzakonskog akta koji će sada urediti nadležnosti i delokrug aktivnosti roditeljskog saveta. Navedite neke nadležnosti i delokrug aktivnosti oko kojih bi roditeljski savet mogao da pomogne u vašoj školi.

_______________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________

partnerstvo – načini komunikacije sa roditeljima

Komunikacija sa roditeljima je u velikoj meri uslovljena izabranim oblikom saradnje. Na osnovu metoda komunikacije, imamo dva glavna oblika komunikacije sa roditeljima. Prvi oblik je posebno važan za realizaciju pravog partnerstva između roditelja i škole.

14


neposredan oblik komunikacije

- Roditeljski savet škole- školski upravni odbor- Redovni sastanci sa roditeljima- Individualni sastanci- Sastanci sa posebnim grupama roditelja- Posete kući- Sastanak roditelja sa roditeljima- Sastanci tokom školskih aktivnosti – izložbe,

umetnička izvođenja, itd.- Telefonski pozivi

posredan oblik komunikacije

- Pisana komunikacija- školske publikacije -

(Školski priručnik, školske novine ili školski bilten, brošure, informativna tabla, veb stranica škole, itd.)

Bez obzira na to kakav oblik komunikacije sa roditeljima izaberemo, potrebna je posebna priprema da bi se ostvarili ciljevi tog partnerstva. Pre pokretanja ovog procesa mora se pripremiti detaljan plan koji jasno definiše fokusne teme partnerstva, načine komunikacije, odgovorna lica, vreme i mesto.

Bez obzira na oblik komunikacije, uvek moramo imati na umu ono što ćemo uraditi pre sledećeg sastanka, kao i sledeće korake.

Generalno, izveštaji o učinku škole, na osnovu školskih podataka, pokazuju da je saradnja sa roditeljima u proteklim godinama zabeležila znatno opadanje. Najveća prepreka komunikaciji sa roditeljima prepoznata je u sledećem:

- Sa roditeljima čija su deca problematična;

- Sa roditeljima čija deca imaju loš uspeh;

- Sa roditeljima koji nisu zainteresovani za komunikaciju i saradnju sa školom;

- Sa roditeljima koji imaju porodičnih i zdravstvenih problema, itd.

15


Roditelji koji nisu imali uspešno školsko iskustvo često nisu spremni da komuniciraju sa školom. Ljudski je da neki roditelji izbegavaju komunikaciju sa školom iz gore navedenih razloga jer se često osećaju krivim za dato stanje. Sledstveno tome, direktor škole i drugi školski akteri imaju posebnu odgovornost da ozbiljno rade na poboljšanje i unapređenje komunikacije sa svim roditeljima, posebno sa gore navedenim kategorijama roditelja. Ako se prema roditeljima škola ophodi kao prema partnerima i ako ceni njihove želje, probleme, strahove i interese, moguća je kultura poverenja u komunikaciju i tesna komunikacija. Budite osetljivi prema njihovim uslovima.

2.4. Školski upravni odborZakon o preduniverzitetskom obrazovanju u poglavlju o odgovornostima obrazovnih ustanova predviđa da školski upravni odbor ima novu ulogu u upravljanju školama.

Razumevanje i poštovanje, uloga i odgovornosti školskog upravnog odbora, komunikaciju i saradnju sa odborom čine suštinskom odgovornošću direktora škole. Odbor doprinosi kvalitetu škole sa stanovišta planiranja, uspostavljanja politike škole (uključujući školska pravila) nadgledanja rada škole i pozivanjem školskog kadra na odgovornost za rezultate.

2.4.1. Funkcija školskog upravnog odbora

• Školski upravni odbor predstavlja interese zajednice u sredini u kojoj škola funkcioniše; funkcioniše kao telo za donošenje odluka, koje konstruktivno doprinosi u pravcu demokratskog upravljanja, poštujući ciljeve i stvari sa kojima se škola i njena uprava suočavaju.

• Nadležnosti i postupci za uspostavljanje upravnog odbora odgovornost su direktora škole. Napomena: Opštinsko odeljenje za obrazovanje i lokalni organi vlasi moraju da se obaveste u roku od deset dana od dana uspostavljanja odbora.

• Svaka javna ustanova za obrazovanje i obuku mora imati upravni odbor. Ako se upravni odbor ne može uspostaviti ili sazvati u roku od tri meseca, njegove funkcije preuzima direktor ustanove, s tim da je opština (ili ministarstvo u slučaju ustanove na 4. nivou ISCED-a) dužna da nastavi da ulaže dodatne napore u uspostavljanje odbora i isti održava svoj sastanak u svakom tromesečju.

Đaci kažu da njihovi nastavnici nemaju informacije o njihovom socijalnom stanju u porodici. Nismo u mogućnosti da im obezbedimo putne troškove.

16


Sastav upravnog odbora obrazovne ustanove

Zakon o preduniverzitetskom obrazovanju u Republici Kosova predviđa sledeći sastav upravnog odbora u obrazovnim ustanovama na Kosovu:

• tri predstavnika roditelja, uključujući jednog predstavnika iz nevećinskih zajednica u opštini, ako u toj ustanovi postoje đaci iz tih zajednica;

• dva predstavnika društva (akteri koje imenuje opština); potrebno je potpuno i pažljivo navesti koja su to dva predstavnika društva (akteri koje imenuje opština);

• tri predstavnika nastavnog kadra;

• za škole na 2. i 3. nivou iSCed-a, jedan predstavnik đaka, kojeg biraju đaci koji učestvuju u obrazovanju u toj ustanovi;

• U slučaju škole od 1-2. nivoa iSCed-a, ili obrazovnih ustanova 3. nivoa iSCed-a, koje imaju više od 1000 đaka, broj članova se povećava na četiri, na tri, na četiri i na dva u gore navedenim kategorijama iz stava 2. ovog člana. ako broj đaka padne ispod 1000, broj članova se smanjuje do minimalnog nivoa, tako da članovi izabrani u svakoj grupi svoj mandat završavaju na kraju školske godine.

U pogledu postupka za izbor članova upravnog odbora obrazovne ustanove, vidite Dodatak A Priručnika.

2.4.2. školski upravni odbor u središtu svih školskih aktera

dužnosti i odgovornosti školskog upravnog odbora

Upravni odbor, kao upravno telo ustanove za obrazovanje ili obuku, ima dužnosti i odgovornosti određene zakonom.

Zakon predviđa da odbor pomaže školi i njenom razvoju u svim oblastima kvaliteta. To podrazumeva da upravni odbor obrazovne ustanove ima dužnost i odgovornost da odobrava vannastavne aktivnosti, da usvaja spisak udžbenika i drugog nastavnog materijala, da utvrđuje pravila ponašanja u školi, da doprinosi izradi razvojnog plana škole, da upražnjava funkcije u vezi sa korišćenjem školskog budžeta, itd. i sve to u skladu sa zakonskim odredbama.

za dužnosti i nadležnosti upravnog odbora obrazovne ustanove, vidite dodatak a priručnika.

akcioni plan školskog upravnog odbora

Na osnovu dužnosti i nadležnosti upravnog odbora, izabrani članovi upravnog odbora izrađuju akcioni plan da bi odbor mogao da uhvati korak sa angažovanjima koja će koristiti aspektu kvaliteta škole. Akcioni plan se izrađuje u saradnji sa svim članovima upravnog odbora. Plan mora da sadrži glavne aktivnosti, odgovorne aktere prema aktivnostima,

17


neophodno vreme za sprovođenje aktivnosti, odgovorne aktere koji će nadgledati aktivnosti. Itd. Prikaz sa desne strane odražava sliku aktivnosti izrade akcionog plana za školski upravni odbor.

koje su prednosti postojanja funkcionalnog školskog upravnog odbora?

U vreme sve veće konkurencije i pritisaka na škole za postizanje dobrih rezultata, učešće je ključna stvar za unapređenje kvaliteta obrazovanja.

Upravni odbor može biti delotvoran u rešavanju nezadovoljstva u različitim oblastima, poput bezbednosti, školskih procesa i školskih projekata.

Doprinos roditelja može biti koristan za rešavanje problema; saradnja sa preduzećima može otvoriti nove perspektive (npr: karijerna orijentacija za učenike; doprinosi kao izvor finansiranja za manje projekte).

Vredi imati školski upravni odbor ako se isti obrazuje kako treba.

šta se mora uraditi da bi školski upravni odbor postao funkcionalan?

kao prvo, prihvatiti odgovornost obrazovanja i rada sa odborom. Orijentisati odbor u pravcu odgovornosti koje su zakonom predviđene.

kao drugo, organizovati sastanke sa glavnim akterima da bi se isti podstakli da postanu članovi školskog upravnog odbora; identifikovati stimulišuće oblike učešća. Na osnovu pune transparentnosti, pokrenuti postupke za izbor članova upravnog odbora. Ni na koji način se ne sme dozvoliti da se školski upravni odbor bira samo da bi se zadovoljili zakonski kriterijumi.

kao treće, smernice i akcioni plan upravnog odbora moraju se izraditi zajedno sa odborom a aktivnosti predviđene akcionim planom pratiti.

kao četvrto, uključiti predstavnike upravnog odbora u svim aktivnostima koje su u interesu đaka, nastavnika i škole – u oblastima aktivnosti koje su u skladu sa zakonom.

kao peto, preporučuje se da direktor škole bez upravnog odbora posećuje škole koje imaju funkcionalni upravni odbor, da bi imao koristi od njihovog dobrog iskustva, poput sledećih škola: „Third Millennium“, „Skënder Luarasi“, „Beqir Gashi“ i drugih. Postavite pitanje zašto se smatra da su ovi odbori toliko uspešni.

zašto u nekim školama upravni odbor još uvek postoji samo na papiru?

Nedavno istraživanje1 je pokazalo da delotvorni upravni odbor postoji samo u manjem broju škola. Istraživanje sprovedeno u 15 škola otkrilo je sledeće:

Ne postoji jasnoća u svakoj vrsti saveta u pogledu njegove uloge i odgovornosti.

Individualne škole „određuju“ uloge i odgovornosti saveta donoseći školska pravila i operativne smernice.

Ograničeni do nepostojećih dokaza o izgradnji kapaciteta za 15 škola koje su bile deo ovog istraživanja.

Odsustvo angažovanosti, posebno školskih upravnih odbora, kao i drugih saveta u izradi razvojnog plana škole ili planiranju školskog budžeta.

1 Program osnovnog obrazovanja, Funkcionalnost školskog upravnog odbora, roditeljskog saveta i đačkog saveta, 05.07.2012. god.

18


Nepostojanje veze između OUO i škola u pogledu tih saveta, nepostojanje veze tih saveta unutar škole i nepostojanje veze tih saveta sa školama u opštini.

To su sve nedostaci koji se mogu otkloniti.

Sedma aktivnostRazgovarajte sa grupom kolega o svojim odgovorima na sledeća pitanja:1. Pripremite spisak prioriteta za školu kada odbor funkcioniše na najbolji način.2. Pripremite spisak nedostataka kada funkcionalni školski odbor postoji samo na papiru.3. Sakupite ideje i korake za stvaranje funkcionalnog školskog upravnog odbora.

3. Saradnja sa opštinskom upravom za obrazovanje (oUo)Zakon o opštinama, br. 03/L-068 (2008) i Zakon o univerzitetskom obrazovanju u Republici Kosova, br. 04/L-032 (2011) predviđaju zakonske odgovornosti u odnosima između opštinske uprave za obrazovanje, MONT, univerziteta i škola. Kako oni sarađuju i način na koji škola gleda na ove institucionalne partnere od ključnog je značaja za stvaranje kvalitetne škole. Škola mora da ispuni svoje zakonske obaveze u ovim odnosima ali najviše koristi ima od istih ako na njih gleda kao na partere zainteresovane da doprinesu kvalitetu škole. Prva stvar za škole je priroda saradnje sa OUO kojoj je škola odgovorna.

To znači da škole, izuzev saradnje sa akterima unutar škole, sarađuje i sa opštinskom upravom za obrazovanje (OUO). Takva saradnja stvara koherentnost, koordinaciju i održivi razvoj škole.

Saradnja između škole i OUO pomaže obema ustanovama da preduzmu odgovarajuće korake za blagovremeno i sa dostupnim resursima, rešavanje aspekata koji su od posebnog značaja za školu, poput uslova rada, broj učenika upisanih u školu, maksimalnog broja nastavnika i nenastavnog osoblja koje je neophodno za školu, školskog budžeta, pravila ponašanja u školi, razvojnog plana škole, saradnje sa drugim ustanovama, itd. Saradnja između škole i OUO ogleda se u održavanja i popravkama školskih objekata i opreme, obezbeđivanju zdravog okruženja, uključujući tu i pijaću vodu, higijensko-sanitarne uslove, zdravstvenu zaštitu, bezbedno okruženje za đake i školski kadar.

Kako koordinisati saradnju između škole i OUO?

Kao prvo, od inicijativa direktora škole zavisi da li će ispuniti svoju obavezu i odgovornost da obezbede obuhvatno i kvalitetno obrazovanje u školi. Kad god je to moguće, OUO uključite u razvoj škole. OUO može imati ograničene resurse ali vredi iskoristiti stručnost njenog kadra. Korišćenje takve stručnosti pozitivno utiče na školu. Važno je poštovati autonomiju OUO i istoj podnositi izveštaj u predviđenom roku, vezano za broj učenika, nastavnika, promene u školi koje zahtevaju odobrenje OUO, itd. Pozovite OUO da biste razmotrili uslove škole ali nemojte donositi odluke bez konsultacije sa OUO kada je za to potrebno njeno odobrenje (npr: direktor škole ne može da zakaže časove sa manje od 15 učenika bez odobrenja OUO, direktor škole određuje broj nastavnika koji će raditi punim radnim vremenom u školi, u skladu sa ograničenjima vezano za broj radnika, a koje za datu školu određuje OUO).2

2 Ministarstvo obrazovanja, nauke i tehnologije (2010). Priručnik za školski budžet i finansije. Institucionalni projekat za razvoj obrazovanja, strana 13.

19


Još jedan primer koji se može ogledati u unapređenju saradnje između škole i OUO je taj da OUO podržava školu sa materijalom i ljudskim resursima u primeni razvojnog plana škole, primeni obuke za nastavnike da bi se obezbedilo poboljšanje kvaliteta škole. OUO se ne meša u unutrašnja pravila škole koja nisu suprotna zakonskim odredbama. OUO se ne meša u detalje planiranja budžeta, ali učestvuje na sastancima koje zatraži škola i njen upravni odbor.

Dijagram sa desne strane daje vodeći okvir za razvoj saradnje između škole – OUO – škole u cilju poboljšanja kvaliteta školskih oblasti kvaliteta i poboljšanja kvaliteta obrazovanja na lokalnom nivou, uzimajući u obzir oblasti saradnje.

Da bi se postigla uzajamna saradnja škole – OUO – škole, neophodno je imati zajedničke inicijative, zajedničke planove, zajedničke sastanke, zajedničke izveštaje, pažljivo slušati uslove jednih i drugih, ali i poštovati uzajamne sugestije i zahteve koji su u skladu sa oblastima kvaliteta škole i obrazovanjem na opštinskom nivou.

Saradnja škole – OUO – škola stvara mogućnost povezivanja sa drugim delovima obrazovnog sistema, uključujući tu i druge škole, MONT i partnerima koji podržavaju razvoj obrazovanja i škola. Takva saradnja dovodi do komunikacije „da bi se obezbedile koherentnost i sinergija među tim ustanovama“.

osma aktivnostNavedite ono što smatrate dobrom praksom saradnje škola – OUO – škola.

3.1. Saradnja sa timovima za prevenciju i odgovor na napuštanje i neupisivanje (TPONN) Škole mogu imati različite grupe i timove koji bi radili u različitim oblastima kvaliteta škole. Svaki tim koji je angažovan u školi mora sarađivati sa direktorom škole i drugim školskim upravnim telima. Timovi za prevenciju i timovi za odgovor na neupisivanje i ispisivanje iz škole, predviđeni su Nacionalnim planom protiv ispisivanja iz škole, 2009-2014. Odlučni smo da na poseban način pristupimo pitanju saradnje škole sa timovima za prevenciju i odgovor na napuštanje škole i neupisivanje škole (TPONN).

Administrativno uputstvo „o stvaranju i jačanju timova za sprečavanje i odgovor prema napuštanju i neupisivanju u obavezno školovanje“ (oktobar 2011) utvrđuje opšta načela, odgovornosti i postupke za obrazovanje i jačanje timova da bi se ispunili uslovi ovog uputstva.

Ono takođe, utvrđuje tri kategorije napuštanja škole i podvlači korake za stvaranje/obrazovanje tima za prevenciju i odgovor kako na nivou škole tako i na nivou opštine.

TPONN obrazuje školsko veće. Članovi ove grupe su predstavnici učenika, roditelja, nastavnika i jedan član školske uprave. Oni intenzivno sarađuju sa spoljnim držanim školskim organizacijama i ustanovama i drugim nevladinim organizacijama. Predstavnici ovih organizacija mogu da se uključe u TPONN prema potrebi, da bi doprineli umrežavanju stručnjaka u zemlji u nastojanju da se uspešno radi na prevenciji.

Registracija učenika

Zapošljavanje osoblja

Budžet za upravljanje

Okolina

Plan

Infrastruktura

Ljudski i drugi resursi

Rukovođenje i upravljanje

20


dužnosti tima za prevenciju i odgovor na napuštanje škole i neupisivanje u školu (tponn):

• Pospešivanje komunikacije unutar i van škole, među učenicima, roditeljima i nastavnicima s jedne strane i stimulisanje komunikacije i saradnje sa vanškolskim ustanovama / organizacijama među učenicima, omladinom i njihovim porodicama s druge strane. Cilj je smanjenje, prevencija napuštanja škole i povećanje broja dece i mladih upisanih u školu.

• Razvoj strategije na nivou škole i plan rada protiv napuštanja i neupisivanja dece i mladih u obavezno školovanje.

• Za rad u konkretnim slučajevima određuje se odgovorni član grupe, ili eventualno integriše se neki drugi stručnjak kao deo grupe (rukovodilac slučaja). Za celi razvoj konkretnog slučaja ovaj član preuzima odgovornost za podnošenje izveštaja direktoru škole, ostalim članovima tima i OUO.

• Koordinacija aktivnosti unutar i van škole, kao npr: obučavanje nastavnika i drugih učesnika, sastanci sa roditeljima, rad sa javnošću, itd.

Tehnički i praktični savet za rad vezano za ispisivanje iz škole, učenike pod rizikom i neupisanu decu i mlade, dat je u priručniku pod nazivom „Rešavanje odbijanja i ispisivanja iz škole – Priručnik orijentisan ka praksi“, kojeg je izradio GIZ/GOPA (novembar 2011)3.

kako sarađivati sa tponn

kao prvo, obezbediti infrastrukturu da bi se ispunili uslovi zakona u pogledu ispisivanja iz škole i obezbediti statističke podatke koji na određeni način obuhvataju đake koji su se ispisali iz škole.

kao drugo, uključiti školu u izradu akcionog plana za TPONN i pratiti realizaciju akcionog plana.

kao treće, obezbediti stručnu podršku za rad tima oko organizacije sastanaka sa roditeljima, pripremanja ubrzanih programa za reintegrisane đake, inkluziju u programe stručnog usavršavanja, itd.

U slučaju da tim za prevenciju ispisivanja mora da održi razgovor sa roditeljem ili sa detetom koje se ispisalo iz škole, moraju se pratiti sledeći potonji koraci:

1. Prepoznavanje slučaja;

2. Pripremanje pitanja za razgovor;

3. Određivanje zaključaka;

4. Predlaganje rešenja i razgovor sa kolegama o daljim koracima.

Saradnja sa TPONN mora biti tesna, transparentna, otvorena, usklađena i ljudska da bi tim radio na ostvarivanju zajedničkih ciljeva i prevenciji ispisivanja iz škole.

3 Elizabet Gauing i Bljerim Saćipi (2010): Izveštaj o proceni potreba za izgradnjom kapaciteta opštinskog obrazovanja na Kos-ovu, SWAP projekat EU za obrazovanje, Priština, str. 7.

21


primer saradnje škole sa timom radi vraćanja dece koja su se prvo ispisala iz škole može se videti u slučaju dva đaka iz osnovne škole na Kosovu, dve devojčice uzrasta od 12, odnosno 13 godina, koje u se ponovo pridružile svojim drugovima iz razreda posle pet meseci izostanka. Ovo je mogao biti fatalan kraj obrazovanja tih devojčica, da nisu preduzete mere na strani roditelj – nastavnik – savet, koji su, nakon što se saznalo o finansijskim poteškoćama Jehonine i Bljerinine porodice, obezbedili odeću, sredstva i udžbenike za devojčice da bi one mogle da se vrate u školu i ponovo pridruže svojim drugarima iz razreda. Škola je podržala njihovo vraćanje i držala intenzivne časove sa devojčicama.4

deveta aktivnost

Opišite neki primer ispisivanja iz vaše školske ustanove i aktivnosti koje ste preduzeli za vraćanje đaka u školi, kao i postignute rezultate.

3.2. Saradnja sa zajednicom van škole

Saradnja može biti i šira od samo svakodnevnog kontakta sa školom. Ona može biti od koristi za školu ako ista pozove na saradnju i podršku druge koji su van neposredne školske zajednice da bi se produbio uzajamni interes škole i zajednice.

Saradnja sa zajednicom nije odvojena stvar; ona ide uz druge oblike saradnje.

Saradnja sa zajednicom se jača inkluzijom zajednice u poboljšanje kvaliteta škole, kako infrastrukture tako i prilika za učenje kod učenika. Škola i njeni upravnici moraju pažljivo da slušaju ali i da poštuju sugestije i potrebe zajednice kada se iste odnose na aspekte kvaliteta škole. Važan deo saradnje sa zajednicom jeste redovno informisanje iste o ključnim podacima učinka a koji su od javnog interesa. Samo na taj način se zajednica može podstaći da se angažuje u pronalaženju različitih načina saradnje i pomaganja školi, na primer putem:

• stručne i pedagoške pomoći,

• podrške oko izrade nastavnog plana i programa za izborne predmete,

• organizovanja kampanja kojima se promovišu teme kvaliteta škole,

• obezbeđivanja posebnih predavanja koja su od interesa za đake i školu,

• opremanja škole opremom za predavanja, računarima, potpunim inventarom i/ili drugim nastavnim materijalom,

• stručne podrške oko osmišljavanja školskih projekata i njihove realizacije,

• dobrovoljnog rada na unapređenju školske infrastrukture,

• podrške promovisanju obuhvatnog školskog koncepta,

• podrške evidentiranju đaka koji su se ispisali iz škole, ili onih đaka koji mogu da se ispišu iz škole, itd.

4 Nadie Ahmeti: Ispisivanje iz škole – briga za ustanove, 11.06.2008, Evropaelire.org.

22


3.3. Saradnja sa preduzećima

Karijerna orijentacija je suštinska osobina obrazovnog procesa, ne samo u strukovnim školama, već i u opštim školama, posebno na srednjem nivou. Preduzeća u zajednici mogu pomoći da se ispuni ta obaveza.

Saradnja škola sa preduzećima sprovodi se kroz sledeće faze rada:

prva faza – Uspostavljanje koordinacione grupe sa sledećim sastavom: direktor škole, predstavniko OUO i predstavnik roditelja;

druga faza – Sastavljanje spiska preduzeća sa kojima škola može da sarađuje, u skladu sa kriterijumima koje utvrdi koordinaciona grupa;

treća faza – Prvi kontakti sa preduzećem oko saradnje i objašnjavanje značaja takve saradnje (pisani zahtev i plan obavljanja prakse prema grupama đaka);

Četvrta faza – Škola sastavlja ugovor o saradnji sa izabranim preduzećima da bi u njima đaci obavljali staž, prema grupama đaka i planu nastavnika, gde bi se i đaci upoznali sa ugovorom o saradnji i načinima njegovog izvršenja;

peta faza – Primena koncepta saradnje i praćenja preko školskih predstavnika i roditelja; i

šesta faza – Izveštaj o završetku ugovora i ocenjivanje znanja đaka stečenog za vreme stažiranja.

Saradnja prema gore navedenim fazama omogućava đacima škole da delotvorno ispune svoje ciljeve učenja iz nastavnog plana i programa, razviju stručno znanje do potrebnog nivoa i dodatno se integrišu u druge nivoe obrazovanja i tržište rada.

Kroz ugovor sa „stvarnim svetom“ đaci ono što nauče koriste svakodnevno. Teoretsko i praktično znanje postaje povezano. Znanje i sposobnosti postaju manje podeljeni i raštrkani; iskušavanjem rada u preduzeću učenici se informišu o potrebnim sposobnostima na tržištu rada.

U oblasti strukovnog obrazovanja, učenici će biti bolje pripremljeni da se prepoznaju, da bolje shvate potrebe tržišta rada i da pronađu relevantne informacije za izgradnju svesti o putu do uspešne karijere. Njima treba ponuditi priliku da se upoznaju sa uslovima tržišta rada na praktičan način, posećivanjem poslodavaca i zaposlenih u različitim sektorima. Takve prilike pomažu učenicima da povežu svoje težnje i sposobnosti sa potrebama tržišta.

Škole koje su uspele da svoju saradnju sa preduzećima prošire i to na kvalitativan način, uspele su da preduzmu bar jedan korak u pravcu postizanja ciljeva škole. Sledeća fotografija prikazuje praksu u koju ide razred srednje tehničke škole „Skënder Luarasi“.

23


deseta aktivnost

Ponoviti aktivnost #1. Uporedite svoje današnje odgovore sa odgovorima na početku seminara. Koje ste važne stvari naučili? Budite spremni da to podelite.

24


Glosar

• ponašanje – Postupati na određeni način ili biti dobar postupajući na način koji društvo odobrava5.

• Saradnja – Raditi zajedno sa drugom (spoljnom) osobom radi obavljanja određene aktivnosti.

• kolaboracija – sarađivati – Raditi zajedno i istovremeno sa drugom osobom radi postizanja zajedničkog cilja.

• komunikacija – Proces prenošenja informacije sa jednog pojedinca ili grupe ljudi i prijema i tumačenja iste od strane druge grupe ili pojedinca. Komunikacija može biti voljna ili nevoljna. Komunikacija između ljudi je složena i različita i može se klasifikovati u tri opšte vrste: 1. Usmena komunikacija (upotreba jezika ili znakova koji predstavljaju jezik); 2. Lična neusmena komunikacija (kao kod upotrebe odreće, položaja, gestikulacije ili opažanja u cilju komuniciranja; i 3. Ritualna (upotreba strukturisanih događaja na visokom nivou komunikacije). Sve ovo je vrlo važno i presudno u umetnosti nastave.

• zajednica – Ljudi koji žive u određenoj sredini ili ljudi koji se smatraju jednom jedinicom zbog zajedničkih interesa, socijalne grupe ili narodnosti6; zajednica škole obuhvata: đake, nastavnike, roditelje, školsko upravno osoblje i drugi školski kadar.

• obrazovanje – Proces kroz koji društvo prenosi svoje vrednosti, verovanja, znanje i simbolične sisteme i razvija kapacitet svojih novih članova.

• Upravni odbor – Telo odgovorno za upravljanje ustanovom za obrazovanje ili obuku, sa funkcijama predviđenim zakonom.

• motivacija – Stvaranje entuzijazma i/ili interesovanja za bavljenje nečim7.

• rešavanje problema – Iznalaženje rešenja za uznemirujuće situacije za koje je potrebno više od jednostavne primene ranije naučenih pravila: rešavanje sukoba (rešavanje problema ili sporova koji nastanu između đaka ili između nastavnika i đaka, na pošten i cenjen način).

• roditelj – Zakonski staralac deteta na osnovu važećeg zakona.

• Školski sukob – Situacija koja nastaje kada se interesi ne poklapaju, tako da su stavovi dve strane suprotni a odnosi između njih zamrznuti.

• Školski spor – Situacija u kojoj obe strane pokušavaju da nametnu svoje različite stavove i mišljenja i pokušavaju da ista odbrane svim mogućim sredstvima. Sporovi se izražavaju grubim jezikom i uvredljivim rečnikom.

5 Kembridžov onlajn rečnik: 21.07.2012. god.6 Isto.7 Isto.

25


reFerenCe

• Kerol Blejds i koautori (2001): Knjiga sa smernicama o situacijama orijentisanim ka đaku, CIDA

• Normativne odredbe (za javne škole) 2003, Tirana

• Uprava za obrazovanje u Filadelfiji: Stav 2. Prava i odgovornosti đaka i roditelja

• Evis Mastori i koautori, Životne veštine, Radna sveska za 8. Razred, objavilo MONT, Priština

• Novine Start: Saradnja između škola – porodice/ Tirana: 29.09.2011. godine

• KCO u Prištini/ 2009: Porodica i zajednica: (Materijal za obuku)

• KCO u Prištini/ 2009: Sveobuhvatnost, Raznolikost i vrednosti demokratije: (Materijal za obuku)

• Zakon o preduniverzitetskom obrazovanju u Republici Kosova, br. 04/L-032, 2011.

• Kenet Lejtvud, Keren Sišor Luis, Stiven Enderson i Kajla Volstrom (2004) pregled istraživanja: kako rukovođenje utiče na učenje kod učenika, Wallace Foundation

• Gimnazija „Loyola“ u Prizrenu: Školski red / Prizren 2005.

• Majkl Fulan: Sile promene, Tirana/2010.

• MONT: Uspostavljanje đačkog saveta, Priština/2004.

• MONT: Administrativna uputstva – osnovno i srednje obrazovanje, Priština, novembar 2004.

• MONT: Nacionalni akcioni plan protiv ispisivanja 2009-2014, Priština, 2009.

• Nazmi Džomara: Modeli rukovođenja i upravljanja u školi – Sektor za pedagoško savetovanje – Obrazovna služba, Mat/2010.

• Prof. dr Aferdita Deva- Zuna i koautori (2009): Partnerstvo između škole – porodice – zajednice, Školska knjiga, Priština

• Pravila ponašanja u školi, Priština, 26.09.2011. godine

• Uredba: Prava, dužnosti i odgovornosti đaka u višim srednjim školama u opštinama: Prizren, Kačanik, Klina, Priština, Đakovica, Suva Reka, Uroševac/2009/2010.

• Standardi stručnog rada za direktore škola / 2011-radna verzija

• Učenje u saradnji, Smernice 5, KCO, Priština 2001.

• Vjolca Spaho: Dobar nastavnik, Nastavničke novine, br. 5. septembar/2010.

• Dželjadin Murati: Pedagoška komunikologija, Ćabej, Tetovo, 2000.

26


dodatak a: izvodi iz zakona o preduniverzitetskom obrazovanju u republici kosova br. 04/l-032 (2011

odGovornoSti oBrazovnih UStanova

Član 17. Upravni odbor

1. Svaka obrazovna institucija i institucija za osposobljavanje moraju imati upravni organ. U slučaju kada se ne može formirati upravni organ, ili ne može da se sastaje u periodu od tri (3) meseca, njegove funkcije preuzima direktor institucije, pod uslovom da opština (Ministarstvo u slučaju institucija iz 4. nivoa ISCED-a), nastavlja sa daljim pokušajima osnivanja istog i da održava redovne sastanke svaka tri meseca.

2. Upravni odbor je sastavljen od:

2.1. tri (3) predstavnika roditelja, uključujući jednog predstavnika nevećinske zajednice u opštini, ako u ustanovi ima prisutnih učenika iz takvih zajednica,

2.2. dva (2) predstavnika iz društva (akteri imenovani od strane opštine),

2.3. tri (3) predstavnika iz redova nastavnika,

2.4. u slučajevima škola nivoa 2. i 3. ISCED-a, jednog predstavnika učenika, izabranog od strane učenika koji pohađaju tu školu.

3. U slučaju kada škole 1-2. nivoa ISCED-a, ili obrazovne institucije 3. nivoa ISCED-a imaju više od 1000 učenika, broj članova treba povećati na četiri, tri i četiri i dva u dotičnim kategorijama u stavu (2) ovog člana. Ako broj učenika pada ispod 1000, članstvo treba redukovati na minimalan nivo, tako da član koji je zadnji izabran u svakoj grupi obavlja svoj mandat, do završetka školske godine.

4. Predstavnici roditelja u Upravnom odboru biraju se tajnim glasanjem iz redova članova Komiteta roditelja u školi.

5. Upravni odbor ima pravo da uključuje dopunske predstavnike bez prava glasa, kako bi osigurao da zastupa sve zaposlene i šire društvo.

6. Mandat članova Upravnog odbora traje tri (3) godine, pod uslovom da su oni i dalje roditelji učenika, nastavnici ili učenici. Predstavnici roditelja i nastavnika mogu biti izabrani i za drugi mandat.

7. Predsednik upravnog odbora bira se svake godine od strane Upravnog odbora iz redova predstavnika roditelja. Predsednik može biti ponovno izabran.

8. Direktor obrazovne institucije je zvanični sekretar Upravnog odbora. Direktor svake godine podnosi izveštaje upravnom odboru o aktivnostima i finansijama institucije, ima pravo da sugeriše rešenja i da učestvuje u raspravama, ali nema pravo glasa. Direktor škole je odgovoran za zakonitosti rada odbora.

9. Upravni odbor škole jedne opštine može pozvati opštinskog direktora za obrazovanje, ili njegovog/njenog zamenika da prati sastanke Upravnog odbora, da pruža informacije, objašnjenja ili da dobija viđenja i stavove Upravnog odbora, ali bez prava glasa.

27


10. Tokom vršenja svojih dužnosti i ovlašćenja Upravni odbor je dužan da poštuje principe preduniverzitetskog obrazovanja utvrđene ovim Zakonom, uključujući i poštovanje prava zajednica.

11. Upravni odbor škole nivoa 1, 2. i 3. ISCED-a ima sledeća ovlašćenja i dužnosti:

11.1. da izrađuje nacrte školskih propisa određenih u članu 22. ovog Zakona, koje podnosi opštini na odobrenje;

11.2. da bira po jednog predstavnika roditelja i nastavnika od članstva Upravnog Saveta, za učešće u imenovanju direktora, zamenika direktora i nastavnika škole u svojstvu posmatrača;

11.3. da vrši funkcije u vezi sa korišćenjem školskog budžeta uključujući šemu delegiranja između opštine, Upravnog odbora škole i direktora škole kao što je utvrđeno ovim Zakonom;

11.4. da odlučuje o upotrebi sredstava datih školi od strane roditelja i drugih donatora;

11.5. da odobrava plan vannastavnih aktivnosti u školi koje predlaže direktor škole;

11.6. da odlučuje o kodeksu oblačenja u školi za osoblje i učenike;

11.7. da izražava svoje stavove u vezi sa svim pitanjima koja se odnose na školu ili na bilo koji aspekt preduniverzitetskog obrazovanja;

11.8. da, u okviru granica utvrđenih Ustavom i važećim Zakonom i na predlog nastavnog osoblja, odobrava spisak udžbenika i drugih nastavnih materijala koji će se koristiti u školi;

11.9. da učestvuje u formulisanju razvojnih planova obrazovanja od strane opštine, ukoliko se oni tiču dotične škole;

11.10. da vrši sve ostale funkcije kojemu se mogu poveriti od strane opštine u skladu sa ovim Zakonom.

12. Upravni odbor škole vodi tačne podatke o svim prihodima i troškovima i iste na zahtev stavlja na raspolaganje za procedure revizije i inspekcije.

13. Upravni odbor škole, na predlog direktora škole, može osnovati druge konsultativne organe unutar škole.

14. Članovi iz redova učenika u upravnim odborima škole ne učestvuju u nijednom delu sastanka, niti u raspravama, u vezi pitanja koja se odnose na uslove i rokove zapošljavanja ili lična pitanja direktora, zamenika direktora, bilo kog nastavnika ili drugog člana školskog osoblja ili lična pitanja koja se odnose na ostale učenike.

15. Član Upravnog odbora škole ne učestvuje u nijednom delu sastanka, niti u raspravama u vezi pitanja kada on ili ona imaju lični finansijski interes, i takav interes dužni su da prijave pre početka sastanka.

16. Upravni odbor škole treba da vodi registar ličnih i finansijskih interesa svojih članova i rukovodećeg osoblja škole.

28


Član 18. Savet učenika

1. Upravni odbor svake škole ISCED nivoa 2. i 3. osniva savet učenika koji je sastavljen od najmanje po jednog izabranog učenika iz svakog razreda, biranog tajnim glasanjem svake godine.

2. Funkcija saveta učenika je da radi na poboljšanju nastavne sredine, uslova rada i interesa koji se odnose na zdravlje, bezbednost i blagostanje učenika kao i da budu predstavljeni u Upravnom odboru.

Član 19. Savet roditelja

1. Svaka obrazovna ustanova ili ustanova za osposobljavanje mora da ima savet roditelja.

2. Nadležnosti i delokrug rada saveta roditelja utvrđuju se posebnim podzakonskim aktom.

3. Savet roditelja bira se tajnim glasanjem iz redova roditelja svih učenika koji pohađaju dotičnu ustanovu .

4. Osim zastupljenosti u savetu roditelja, roditelji imaju pravo da se žale nastavniku, direktoru obrazovne ustanove ili ustanove za osposobljavanje, opštini i Ministarstvu, a u vezi sa kvalitetom nastave i obrazovnom sredinom.

Član 20. rukovodeće osoblje

1. Direktor i zamenik direktora obrazovne institucije ili institucije za osposobljavanje imenuju se na osnovu Zakona o obrazovanju u opštinama Republike Kosovo br 03/L068, 21 Maj 2008, na osnovu kriterija određenih od strane MONT podzakonskim aktom, uz dodatna dva predstavnika Upravnog odbora koji imaju ulogu posmatrača u zajedničkom odboru za naimenovanje.

2. Direktor obrazovne ustanove ima izvršnu odgovornost za akademsko vođenje, rukovođenje i opšte upravljanje ustanovom uključujući:

2.1. određivanje disciplinske mere nad učenicima;

2.2. dužnosti u vezi sa imenovanjem, ocenjivanjem, disciplinom i drugim pitanjima koja se odnose na nastavno i drugo osoblje;

2.3. efikasno i efektivno korišćenje informacionog sistema rukovođenja obrazovanjem i usklađenost sa svim propisima o praksi s tim u vezi;

2.4. čuvanje dokumenata i evidencije kao što je predviđeno od opštine ili Ministarstva;

2.5. dužnosti u vezi sa kurikulumom;

2.6. druga pitanja regulisana ovim Zakonom.

Član 21. Sekretar ili administrator

1. Obrazovne ustanove ili ustanove za osposobljavanje koje imaju više od petsto (500) učenika, imaju pravo da biraju sekretara ili administratora putem javnog konkursa. Opština može da odluči da za manje ustanove izabere sekretara ili administratora putem javnog oglasa.

29


2. Nadležnosti i odgovornosti sekretara ili administratora utvrđuje opština u skladu sa važećim Zakonom.

Član 22. školska pravila

1. Nakon dobijanja predloga od strane Upravnog odbora škole, opština usvaja izrađena pravila radi unapređivanja dobrog ponašanja i discipline od strane učenika radi promovisanja koncepta zdravih škola i eliminisanja nasilja.

2. školska pravila utvrđuju prava i obaveze učenika, koje nisu regulisane ovim zakonom ili podzakonskim aktima izdatim na osnovu istog i koje su uvek zasnovane na važećem zakonu.

3. Roditelj koji je nezadovoljan odlukama opštine, shodno ovom članu, može da se žali gradonačelniku, a ako je roditelj nezadovoljan odlukom gradonačelnika, on se može žaliti Ministarstvu po osnovu nepoštovanja Ustava ili važećeg Zakona. Odluka Ministarstva je konačna u upravnom postupku.

4. Opština je dužna da obezbedi alternativno učenje za obrazovanje učenika koji su udaljeni iz škole u kojoj je učenik premešten, na osnovu odredbi ovog zakona.

5. Opština prema nadležnostima može davati uputstva direktoru škole ili Upravnom odboru škole gde, po mišljenju opštine je obrazovanje ili bezbednost učenika u školi prejudicirano postupcima učenika ili roditelja ili gde do toga može doći u bliskoj budućnosti.

6. Obavezuju se učenici da nose školsku uniformu.

Član 23. vannastavne aktivnosti

1. Direktor škole ili savet roditelja mogu, uz saglasnost Upravnog odbora, da organizuju vannastavne aktivnosti.

2. Vannastavne aktivnosti regulisane su posebnim podzakonskim aktom.

dodatak B: administrativno uputstvo; pravilnik o ponašanju i disciplinske mere za učenike viših srednjih škola Broj: 6/2010 datUm: 11.05.2010. god.

U skladu sa članom 93. stavom 4. Ustava Republike Kosova, u skladu sa članom 31. stavom 5. Zakona o osnovnom i srednjem obrazovanju na Kosovu, članom 28. stavom 2, članom 28. stavom 3. Zakona o strukovnom obrazovanju i osposobljavanju i u skladu sa članom 25. stavom 7. Pravilnika o radu

30


dodatak B: Administrativno uputstvo: Stvaranje i jačanje timova za prevenciju i odgovor na napuštanje i neupisivanje u obavezno školovanje

UdhËzimadminiStrativ

krijimi dhe fuqizimi i ekipeve për parandalim dhe reagim ndaj braktisjes dhe mosregjistrimit në arsimin e obliguar

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT), në mbështetje të nenit 145 (pika 2) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, duke marrë parasysh nenet 4, 21, 22 të Ligjit nr. 03/L- 189 për administratën shtetërore të Republikës së Kosovës,(Gazeta Zyrtare, nr. 82, 21 tetor 2010) si dhe neneve 3,4,7 të Ligji për Arsimin Parauniversitar në Republikën bazuar në nenin 8 (paragrafi 1.4) dhe shtojcën 6 të Rregullores nr. 02/2011 për fushat e përgjegjësisë administrative të Zyrës së Kryeministrit dh e Ministrive (22.03.2011), nxjerr këtë Udhëzim administrativ:

neni 1QëllimiKy Udhëzim administrative përcakton parimet epërgjithshme, përgjegjësitëdhe procedurat për krijimin dhe f u q i z i m i n e ekipeve për parandalim dhe reagim ndaj braktisjes dhe mosregjistrimit në arsimin e obliguar.

neni 2Braktisja1. “Braktisës” është ai nxënës, I cili ndërpret shkollimin parapërfundimit të arsimit të obliguar me ligj. 2. Braktisës është ai nxënës i cili edhe pas mbarimit të arsimit të obliguar e vazhdon shkollimin, por e ndërpret atë në një periudhë të mëvonshme, para përfundimit të synuar.

adminiStrativnaUredBa

Stvaranje i jacanje ekipa zasprecavanje i reagovanje premanapuštanje i ne upisivanja uobavezno školovanje

Broj: datUm:

Ministar obrazovanja, nauke itehnologije (MONT), na osnovuclana 145 (tacka 2) Ustava Kosova,imajuci u vidu clanove 4, 21, 22Zakona br. 03/L-189 državnojadministraciju Republike Kosova,(Službeni glasnik, br. 82,21 oktobra2010) kao i clanovima 3,4,7 Zakon o Preduniverzitetskom OboPreduniverzitetskm obrazovanja uRepublici Kosova , kao i na osnovu clana 8 (stav 1.4) i doda tak 6 Pravilnika br. 02/2011 zaadministrativnu oblastodgovornosti Kancelarije Premijera i ministarstva (22.03.2011), donosi ovu administrativnu uredbu:

Clan 1CiljOva administrativna uredba odreðuje opšte principe, odgovornosti i procedure o stvaranju i jacanju ekipa za sprecavanje i reagovanje prema napuštanje i ne upisivanje u obavezno školovanje.

Clan 2napuštanje1.“Osoba koja napušta školovanje ”je ucenik, koji prekine školovanje pre zakonskogzavršetka obaveznog obrazovanja.2. Osoba koja napušta školovanjeje ucenik koji i nakon završetkaobaveznog obrazovanja nastavljasa školovanjem,ali prekineškolovanje u kasnijemperiodu, pre ciljanog završetka.

adminiStrativeinStrUCtion

Creating and strengthening ofteams for prevention andresponse toward abandonmentand non-registration incompulsory education.

nUmBer: date:

Minister of Education, Science andTechnology (MEST), based onarticle 145 (point 2) of theConstitution of the Republic ofKosova, taking into account Articles 4, 21, 22 of Law no. 03/L- 189 for state administration of theRepublic of Kosova, (OfficialGazette no. 82, 21 October 2010)as well as articles 3,4,7 of the Lawon Primary education and based onArticle 8 (paragraph 1.4) andAnnex 6 of the Regulation no.02/2011 for the areas of admini-strative responsibility of theOffice of the Prime Minister andministries (22.03.2011), issues thisadmi. instruction:

article 1puposeThis Administrative Instructionsets out general principles,responsibilities and procedures forestablishing and strengthening ofteams for prevention and response toward abandonment and nonregistration in compulsoryeducation.

article 2abandonment1 „person that leaves school“ isthat students, which quitsschooling before the end ofcompulsory education with law.2. person that leaves school is thatstudent who even after finishingcompulsory school educationcontinues but leave it in a laterperiod, before the aimed end.

31


3.“Braktisës” është edhe ai fëmijë ose i ri, i cili nuk është regjistruar në shkollë dhe kështu nuk ndjek arsimin e obliguar me ligj.

neni 3ekipi për parandalim dhereagim ndaj braktisjes dhemosregjistrimit- eprBm

EPRBM funksionon në nivel shkolle dhe nuk është pjesëe strukturave administrativebrenda administratës zyrtare tëshkollës.

2. EPRBM themelohet ngaKëshilli i Shkollës.Anëtarë tëkëtyre grupeve janë përfaqësuesit e nxënësve, të prindërve, të mësimdhënësve dhe një anëtar nga drejtoria e shkollës. Në formë intensive ata bashkëpunojnë edheme organizatat shtetërorejashtëshkollore si dhe meinstitucionet dhe organizatat etjera joqeveritare. Përfaqësuesit e këtyre të fundit, mund të përfshihen në EPRBM sipas nevojës, që kështu t’I kontribuohet rrjetëzimit të ekspertëve të vendit në arritjen e një pune të suksesshme parandaluese

3. EPRBM merret me:3.1. P a r a n d a l i m i n d h ereagimin ndaj braktisjes sëmësimit nga nxënësit në të gjitha nivelet e arsimit parauniversitar, parandalimin e ndërprerjes së mësimit të rregullt.3.2. Problemin e mosregjistrimit të fëmijëve dhe të rinjve të moshës shkollore në arsimin e obliguar.

neni 4detyrat e eprBm1.Nxitja e komunikimit brendadhe jashtë shkollës, mes nxënësve, prindërve dhe mësimdhënësve nga njëra anë dhe nxitja e

3.“Osoba koja napušta školovanje”je i onaj ucenik ili omladinac,koji se nije upisao u školui tako da on ne pohaða zakonomobavezno obrazovanje.

Clan 3ekipa za sprecavanje i reagovanje prema napuštanju i ne upisivanje - eSrnn

1.ESRNN funkcioniše na nivouškola i nije deo službenihadministrativnih struktura unutarslužbene administracije škole.

2. ESRNN zasnovan je od straneŠkolskog saveta.Clanovi ovih grupa su predstavniciucenika, roditelja, nastavnika ijedan clan iz školske direkcije.U intenzivnom obliku oni saraðujui sa vanškolskim državnimorganizacijama kao i institucijamai ostalim nevladinim organizacijama.Predstavnici ovih poslednji, mogu se obuhvatiti u ESRNN prema potrebi, tako da se da doprinos za umrežavanje domacih eksperata u postizanju uspešnog radau sprecavaju.

3. ESRNN bavi sa:3.1. Sprecavanjem i reagovanjeprema napuštanju nastave od strane ucenika na svim nivoimapreduniverzitetskog obrazovanja,sprecavanje i prekida redovne nastave.3.2. Problem ne upisivanjadece i mladih školskoguzrasta u obaveznom obrazovanju.

Clan 4zadaci eSrnn-a1. Pospešivanje komunikacije unutar i van škole, meðu ucenicima, roditeljima i nastavnicima s jedne strane i uticanje komunikacije

3. „person that leaves school“ isalso that child or youngster, who isnot registered in school and thusdoes not follow compulsoryeducation with law.

article 3prevention and response teamtoward abandonment and nonregistration-prtan

1 PRTAN functions in school leveland is not part of administrativestructures inside officialadministration of school.

2. PRTAN is established fromSchool Council. Members of thesegroups are representatives ofstudents, parents, teachers, and one member from the schooldirectorate. In intensive form theycollaborate also with state outsideschool organizations andinstitutions and othernongovernmental organizations.Representatives of the latter, canbe included in PRTAN accordingto the need, so to contribute tonetworking of experts in thecountry in achieving a successfulpreventive work.

3 PRTAN deals with:3.1 3.1.Prevention and Responsetoward abandonment of learningfrom students at all levels of preuniversity education, prevention and cessation of regular classes.3.2 Problem of non-registration ofchildren and youth of schoolage in compulsory education.

article 4duties of prtan1.Incitement of communicationwithin and outside the school,among students, parents andteachers on the one hand andinciment of communication

32


komunikimit dheb a s h k ë p u n i m i t m einstitucionet/organizatatjashtëshkollore mes fëmijëve, të rinjve dhe familjeve të tyre, nga ana tjetër, me synimin ezvogëlimit, të parandalimit tëbraktisjeve të shkollimit si dheme synimin e rritjes së numrit të regjistrimit të fëmijëve dhe të rinjve në shkollë.

2. 2.Zhvillimi i një strategjie në nivel shkolle si dhe një plani pune kundër braktisjes dhe mosregjistrimit të fëmijëve dhe të rinjve në shkollë (mund të shfrytëzohet doracaku ‘’Pako strategjish- Të gjithë në shkollë’’, e hartuar në vitin 2005 nga MASHT dhe CRS enkas përçështjen e braktisjes).

3.Për punën me rastet konkrete përcaktohet një anëtar përgjegjës nga grupi, ose eventualisht integrohet ndonjë ekspert tjetër si pjesë e grupit (menaxher i rastit).Për gjithë zhvillimin e rastit nëfjalë, ky anëtar merr përgjegjësinë për raporti m t edrejtori i shkollës, para anëtarëve të tjerë të ekipit dhe DKA-së.

4.Bashkërendimi i aktivitetevebrenda dhe jashtë shkollës, si p.sh. trajnimi i mësimdhënësve dhe pjesëmarrësve të tjerë, takimet me prindërit, punës me publikun, etj.

neni 5themelimi i eprBm-ve nënivel të shkollës1.Këshilli i Shkollës themelonEPRBM në nivel të shkollës, icili do të ketë pesë anëtarë tërregullt. Këta pesë anëtarë janë: personi që e udhëheq rastin menaxheri i rastit, n j ëpërfaqësues i nxënësve, njëpërfaqësues i prindërve, njëpërfaqësues i mësimdhënësvedhe drejtori i shkollës.

saradnje sa vanškolskim institucijama /organizacijama meðu ucenicima, omladine i njihovim porodicama,i s druge strane, težnjom kasmanjenje, sprecavanja napuštanje školovanja kao i težnja ka povecanju broja upisivanjadece i omladine u školi.

2. Razvoj strategije na nivou škole iplan rada protiv napuštanja i neupisivanja dece i omladinu u školi(može se koristiti prirucnik”Strateški paket svi u školi”sastavljena 2005 godini od straneMONT-a i CRS-a narocito povodompitanja napuštanja).

3. Za rad u konkretnim slucajevimaodreðuje se odgovorni clan grupe,ili eventualno integriše se nekidrugi ekspert kao deo grupe(slucajni menadžer).Za celi razvoj konkretnog slucajaovaj clan preuzima odgovornostza izveštavanje direktora škole,pred ostalim clanovima ekipe iODO-a.

4. Koordinacija aktivnosti unutar ivan škole, kao npr. obucavanjenastavnika i drugih ucesnika,sastanke sa roditeljima, rad sajavnošcu, itd.

Clan 5osnivanje eSrnn-a na školskomnivou1. Školski savet osniva ESRNN naškolskom nivou, koji ce imati 5 redovna clana. Ovi pet clanovisu: Osoba koja rukovodislucaj menadžer slucaja, j e d a npredstavnik ucenika, jedanpredstavnik roditelja,jedan predstavnik nastavnika idirektor škole. Po potrebi, ERSNNmogu se odluciti da ukljuce idodatne eksperte.

and cooperation with outside school institutions / organizations among children, youth and their families, on the other hand, with the aim of reducing, to prevent school abandonment and the intention of increasing the number of registration of children and youthin school.

2. Development of a strategy atschool level and a work planagainst the abandonment and nonregistration of children and youth in school (can be used handbook “Package of strategies all to school’’, designed in 2005 byMEST and CRS specially on theissue of abandonment).

3. For working with concrete casesis defined a responsible memberfrom group, or eventually isintegrated any other expert as partof a group (case manager). For alldevelopment of the mentionedcase, this member takesresponsibility for reporting to thedirector of the school, before othermembers of the team and MED.

4.Coordination of activities insideand outside school, such astraining of teachers and otherparticipants, meetings withparents, working with the public,etc.

article 5establishment of prtan atschool level1. The School Councilestablishes PRTAN at schoollevel, which will have five regularmembers. These five membersare: the person who leads the caseCase Manager, a studentrepresentative, a parentrepresentative, a representative ofteachers and school director. Ifneeded, PRTAN may decide tointegrate also additional experts.

33


Sipas nevojës, EPRBM mund tëvendos të integrojë edhe ekspertë shtesë.

2.Personi që udhëheq rastin, menaxheri i rastit, por obligohet të raportojë edhe rregullisht, çdo tre muaj para grupit, lidhur me zhvillimin e rasteve.

3.EPRBM e shkollës i raportonçdo gjashtë muaj ERPBM-së nënivel të komunës dhe DKA-sërreth punës së grupit.

neni 6themelimi i eprBm-së nënivel të komunës1.DKA po ashtu themelon njëEkip për Parandalim dhe Reagim ndaj Braktisjes dheMosregjistrimit në nivel tëkomunës, i cili përbëhet nga 9anëtarë.2.Anëtarët janë: përfaqësues tëprindërve, përfaqësues tëmësimdhënësve, të nxënësve dhe prej drejtorive të shkollave prej EPRBM-ve të nivelit të shkollave si dhe ekspertë tëinstitucioneve/organizataveqeveritare dhe joqeveritare, qëpunojnë me fëmijë, të rinj dhefamiljet e tyre.3.Në nivel komune, ekipi takohet çdo tre muaj dhe diskuton rreth zhvillimeve aktuale, rreth sfidave, etj. Ekipi mund të kërkojë edhe nga niveli komunal ndihmë dhe gjetje për zgjidhje të problemeve.4.Ekipi i raporton drejtoritkomunal të arsimit në DKA çdotre muaj.

neni 7Çështja e financimit të eprBm-ve1. Shkolla nga fondi i mjetevevetanake siguron mjete për punën e ekipit dhe sipas nevojës mund të kërkojë ndihmë dhe mbështetje nga DKA.2. DKA sigurojnë mjete nga fondet e mjeteve vetanake për funksionimin EPRBM-së në nivel të komunës.

2. Osoba kolja vodi slucaj(menadžer slucaja) izveštavapo potrebi, ali je obavezan dazveštava i to redovno, svaka trimeseca pred grupu, u vezi razvojaslucajeva.

3. Školski ESRNN izveštavaSvaka šest meseca ESRNN-a naopštinskom nivou i ODO-au vezi rada grupe.

Clan 6osnivanje eSrnn-a naopštinskom nivou1. ODO takoðe osniva ekipuza sprecavanje i reagovanje premanapuštanju i ne upisivanje naopštinskom nivou, koja jeSastavljena od 9 clanova.2. Clanovi su: predstavnici roditelja,predstavnici nastavnika, ucenikai školskih direktorijata od ESRNNškolskognivoa kao i ekspertiInstitucija/vladinih i nevladinihorganizacija, koji rade sa decom,omladinom i njihovim porodicama3. Na opštinskom nivou, ekipa sesastaje svaka tri meseca i raspravljau vezi aktuelnog razvoja,u vezi izazova, itd.Ekipa može zatražiti pomoc saopštinskog nivoa za pronalaženjeproblema.4. Ekipa izveštava opštinskidirektoru za obrazovanje u ODOsvaka tri meseca.

Clan 7pitanje finansiranja erSnn-a1. Š k o l a i z fond sopstvenihsredstava obezbeðuje sredstva za rad

2. The person who leads thecase Case Manager reports asappropriate, but also is obliged toreport regularly, every threemonths before the group,regarding the development ofcases.

3. PRTAN of school reportsevery six months to PRTAN inthe municipal level and MEDabout the work of group.

article 6establishment of prtan atmunicipality level1. MED is also establishing ateam for the Prevention andResponse to Abandonment andnon-registration at themunicipality level, which consistsof 9 members2. The members are:representatives of parents,representatives of teachers,students and schools of directoriesfrom PRTAN of the school levela s w e l l as experts frominstitutions/government a l a n dnongovernmental organi. thatwork with children, young peopleand their families.3. At the municipal level, theteam meets every three month anddiscusses the currentdevelopments, about challenges,etc. The team may also requestassistance from the municipal andfinding solutions to problems.4. The team reports to theMunicipal Director of Educationin MED every three months.

article 7the issue of prtan funding1. School from fund of ownresources provides tools for

34


administrativno uputstvo; pravilnik o ponašanju i disciplinske mere za učenike viših srednjih škola Broj: 6/2010 datUm: 11.05.2010. god.

Član 1. Svrha

1. Svrha ovog Administrativnog uputstva je da utvrdi prava, obaveze, zabranjene radnje, pohađanje obrazovanja kao i disciplinske mere i postupke za primenu istih kod đaka koji prekrše pravilnik o ponašanju.

Član 2. prava

1. Prava učenika su sledeća:

1.1. Pravo na obrazovanje u skladu sa važećim zakonskim odredbama;

1.2. Pravo na korišćenje svih oblika i sredstava u posedu ustanove za obrazovanje i obuku (UOO), radionice, radne prostorije, radi sprovođenja obrazovne aktivnosti, stručnog praktičnog rada i umetničkog obrazovanja;

1.3. Da sluša i budu saslušan;

1.4. Da iznese svoja mišljenja i ideje;

1.5. Da bude obavešten o onome što se od njega očekuje;

1.6. Da ima zdravstveno osiguranje u toku strukovnog rada na stažiranju (UOO) ili u radionici;

1.7. Pravo da bira i bude izabran u omladinskim organizacijama (UOO) i drugim telima;

1.8. Pravo da učestvuje u takmičenjima iz oblasti znanja, sportova i kulture koja se nagrađuju;

1.9. Pravo na unapređenje na osnovu opšteg učinka i izvrsnog talenta u određenim oblastima, u skladu sa važećim zakonskim odredbama.

Član 3. obaveze đaka

1. Radi uspostavljanja radne atmosfere za razvoj obrazovnog procesa utvrđuju se sledeće obaveze:

1.1. Da pohađa lekcije prema rasporedu koji utvrdi UOO;

1.2. Da poštuje pravilnik o ponašanju i etici UOO;

1.3. Da poštuje integritet i ličnost svakog člana zajednice UOO;

1.4. Da se pripremi za lekciju i stručni praktični rad;

1.5. Da se brine o UOO i inventaru radionice;

1.6. Da vodi brigu o higijeni i okruženju UOO;

1.7. Da blagovremeno opravda odsustvo;

1.8. Da nosi školsku uniformu u toku obrazovnog i strukovnog praktičnog radnog procesa, ako je škola odredila da đaci nose uniformu;

1.9. Posle završetka lekcija, đaci mogu prisustvovati u školi samo u toku aktivnosti koje organizuju odgovorna lica UOO.

35


Član 4. zabranjene radnje

1. Učeniku je zabranjeno:

1.1. da iz ustanove za obrazovanje i obuku odsustvuje bez razloga,

1.2. da poseduje oružje i vatreno oružje, kao i druga sredstva koja mogu ugroziti život đaka i zaposlenih u UOO,

1.3. vrši nasilna dela poput pretnji, sukoba, vandalizma, neposlušnosti i vređanja đaka i zaposlenih unutar i van UOO,

1.4. da nosi i konzumira drogu, cigarete i alkohol u UOO,

1.5. da kasni na čas ili na strukovno praktični rad,

1.6. da uništava red u UOO,

1.7. da napušta učionicu ili strukovno praktični rad bez prethodne dozvole nastavnika ili zaposlenog,

1.8. da koristi mobilne telefone u UOO,

1.9. da nosi i koristi razredni dnevnik,

1.10. da krivotvori dokumentaciju UOO,

1.11. da vara na pismenim ispitima,

1.12. da oštećuje inventar i radnu opremu,

1.13. da nosi versku uniformu.

Član 5. pohađanje obrazovanja, stažiranje i disciplinske mere

1. Đak koji bez razloga odsustvuje sa 15 časova iz vladanja dobija ocenu 3.

2. Đak koji bez razloga odsustvuje sa 25 časova iz vladanja dobija ocenu 1.

3. Đak koji ima više od 32 neopravdana izostanka može biti suspendovan iz škole na 3 dana, dok se isti suspenduje od 3 dana do 1 meseca uz saglasnost opštinske uprave za obrazovanje. Opština ima pravo da suspenduje đaka na više od 1 meseca, uz obavezu da za đaka organizuje dopunske časove.

Član 6. obrazovne – disciplinske mere

1. Protiv đaka se mogu preduzeti sledeće disciplinske mere:

1.1. Usmeno upozorenje;

1.2. Pisano upozorenje;

1.3. Privremena suspenzija iz takmičenja, ekskurzija, poseta, izleta;

1.4. Privremena suspenzija do 3 dana;

1.5. Privremena suspenzija do 1 meseca;

1.6. Suspenzija na više od 1 meseca.

36


1. Upozorenje

1. Upozorenje se izriče đaku koji izvrši lakšu povredu školskih pravila; ovlašćenje za izricanje ove mere ima razredni starešina.

2. pisano upozorenje

1. Pisano upozorenje se izriče đaku koji ponovi povredu školskih pravila. Ovu disciplinsku meru izriče direktor škole na predlog razrednog starešine.

3. privremena mera suspenzije

1. Privremene mere suspenzije su sledeće:

1.1. Privremena suspenzija iz takmičenja, ekskurzija, poseta, izleta;

1.2. Suspenzija iz škole do 3 dana;

1.3. Suspenzija do 1 meseca; i

1.4. Suspenzija iz škole na više od 1 meseca.

1.1.1. Privremena mera suspenzije iz takmičenja, ekskurzija, poseta, izleta izriče se đaku koji ne poštuje školska pravila, iako je dobio usmeno upozorenje, pisano upozorenje, a koji svojim vladanjem predstavlja prepreku za normalan razvoj časova i stažiranja. Disciplinsku meru izriče direktor škole.

1.1.2. Suspenzija iz škole do 3 dana izriče se đaku koji ne popravi vladanje čak i nakon izricanja usmenog upozorenja, pisanog upozorenja i privremene mere suspenzije iz takmičenja, ekskurzija, poseta, izleta, ili kao jedne mere.

1.1.3. Suspenzija do 1 meseca izriče se đaku koji ne popravi vladanje čak i nakon izricanja usmenog upozorenja, pisanog upozorenja i privremene mere suspenzije iz takmičenja, ekskurzija, poseta, izleta, ili kao jedne mere, i suspenzije do 3 dana kao jedne mere;

1.1.4. Suspenzija na više od 1 meseca izriče se đaku koji ne popravi vladanje čak i nakon izricanja usmenog upozorenja, pisanog upozorenja i privremene mere suspenzije iz takmičenja, ekskurzija, poseta, izleta, suspenzije do 3 dana i suspenzije na više od 1 meseca kao jedne mere. Ova mera se izriče u slučaju nasilnog ili agresivnog ponašanja koje narušava nastavak procesa obrazovanja i obuke kod drugih đaka; kada je đak izostao sa više od 32 časa bez opravdanja, kada ne ispoštuje odluku školskih tela, kao i u drugim situacijama predviđenim školskim pravilima.

seminar pet saradnja i razvoj škole

Documents