sekİzİncİ beŞ yillik kalkinma plani htisas komisyonu raporlar...v. türk turizminin güçlü ve...

DPT: 2589 K: 601

TURZM ZEL HTSAS KOMSYONU RAPORU

NSAN 2001 ANKARA

SEKZNC BE YILLIK KALKINMA PLANI

http://ekutup.dpt.gov.tr/turizm/oik603.pdf

ISBN 975 19 2742-0 (basl nsha)

Bu alma Devlet Planlama Tekilatnn grlerini yanstmaz. Sorumluluu yazarna aittir. Yayn ve referans olarak kullanlmas Devlet Planlama Tekilatnn iznini gerektirmez; nternet adresi belirtilerek yayn ve referans olarak kullanlabilir. Bu e-kitap, http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir.

Bu yayn 1500 adet baslmtr. Elektronik olarak, 1 adet pdf dosyas retilmitir.

N S Z Devlet Planlama Tekilatnn Kurulu ve Grevleri Hakknda 540 Sayl Kanun Hkmnde Kararname, ktisadi ve sosyal sektrlerde uzmanlk alanlar ile ilgili konularda bilgi toplamak, aratrma yapmak, tedbirler gelitirmek ve nerilerde bulunmak amacyla Devlet Planlama Tekilatna, Kalknma Plan almalarnda yardmc olmak, Plan hazrlklarna daha geni kesimlerin katksn salamak ve lkemizin btn imkan ve kaynaklarn deerlendirmek zere srekli ve geici zel htisas Komisyonlarnn kurulaca hkmn getirmektedir. Babakanln 14 Austos 1999 tarih ve 1999/7 sayl Genelgesi uyarnca kurulan zel htisas Komisyonlarnn hazrlad raporlar, 8. Be Yllk Kalknma Plan hazrlk almalarna k tutacak ve toplumun eitli kesimlerinin grlerini Plana yanstacaktr. zel htisas Komisyonlar almalarn, 1999/7 sayl Babakanlk Genelgesi, 29.9.1961 tarih ve 5/1722 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile yrrle konulmu olan tzk ve Mstearlmzca belirlenen Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan zel htisas Komisyonu Raporu genel ereveleri dikkate alnarak tamamlamlardr. Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan ile istikrar iinde bymenin salanmas, sanayilemenin baarlmas, uluslararas ticaretteki paymzn ykseltilmesi, piyasa ekonomisinin gelitirilmesi, ekonomide toplam verimliliin arttrlmas, sanayi ve hizmetler arlkl bir istihdam yapsna ulalmas, isizliin azaltlmas, salk hizmetlerinde kalitenin ykseltilmesi, sosyal gvenliin yaygnlatrlmas, sonu olarak refah dzeyinin ykseltilmesi ve yaygnlatrlmas hedeflenmekte, lkemizin hedefleri ile uyumlu olarak yeni bin ylda Avrupa Topluluu ve dnya ile btnleme amalanmaktadr. 8. Be Yllk Kalknma Plan almalarna toplumun tm kesimlerinin katks, her sektrde toplam 98 zel htisas Komisyonu kurularak salanmaya allmtr. Planlarn demokratik katlmc niteliini glendiren zel htisas Komisyonlar almalarnn dnya ile btnleen bir Trkiye hedefini gerekletireceine olan inancmzla, konularnda lkemizin en yetikin kiileri olan Komisyon Bakan ve yelerine, almalara yaptklar katklar nedeniyle teekkr eder, Sekizinci Be Yllk Kalknma Plannn lkemize hayrl olmasn dilerim.

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan Turizm zel htisas Komisyonu Raporu

http://ekutup.dpt.gov.tr/turizm/oik601.pdf i

NDEKLER

Sayfa No

Giri Genel Deerlendirme Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan Dneminde Beklenen Temel Gelimeler Yatrm Altyap ve evre letme Eitim Tantm ve Pazarlama Yasal Dzenlemeler Avrupa Birlii le likiler Deniz Turizmi Yatrm-Tevik-Altyap-evre Alt Komisyon Raporu I. Turizmin Dnyadaki Durumu Ve Trkiyenin Yeri II. Ulalmak stenen Hedefler III. Hedefe Ularken Yaanabilecek Zorluklar IV. Tevikler V. Yatrmlarn eitlendirilmesi VI. Alt Yap VII. evre letmecilikKonaklamaAcentaclkUlam Alt Komisyonu Raporu Dnyada ve Trkiyede Turizmin Geliimi VIII. Be Yllk Kalknma Plan Dneminde Beklenen lave Yatak Tahmini I. Dnyada Ve Trkiyede Turizmin Geliimi II. Trkiyenin D Turizm Giderleri

1

3

5 5 6 7 8 9 10 11 11

15

15

16

18

19

25

27

34

39

39

39

43


http://ekutup.dpt.gov.tr/turizm/oik601.pdf ii

III. Konaklama Sektrnde Mevcut Yatak Kapasitesi, Devam Eden Yatrmlar ve

VIII. Be Yllk Kalknma Plan Dneminde Beklenen lave Yatak Tahmini IV. VIII. Be Yllk Kalknma Plan Turizm letmecilik Alt Komisyonu nerileri Tantma Ve Pazarlama Alt Komisyonu Raporu I. Giri II. erik III. Misyon IV. Durum Deerlendirmesi V. Trk Turizminin Gl ve Zayf Ynleri ile Frsat ve Tehditler (SWOT Analizi) VI. Stratejik Analiz VII. Pazarlama Karmasnn Planlanmas VIII. Uygulama Tantma Ve Pazarlama Alt Komisyonu Rapor zeti I. Temel Ama II. Pazar III. rn ve Tesisler IV. Var Noktalarnn Geliiminde Tantm ve Pazarlama (Destinasyon Geliimi) V. mge VI. Kaynaklar VII. Turizmde Sektrel Yaplanma Eitim-Kalite-stihdam Alt Komisyon Raporu zm nerileri Yasal Dzenlemeler Alt Komisyon Raporu Ama Mevcut Durum Sektrel Yaplanma neriler Avrupa Birlii le likiler Alt Komisyon Raporu

44

46

61

61 61 61 62 65 68 75 75

79

80 81 82 82 85 86 86

93

94

101 101

101

103

104

108


http://ekutup.dpt.gov.tr/turizm/oik601.pdf iii

Giri Avrupa Birliinde Turizm Politikalar neriler Deniz Turizmi Ve Yatlk Alt Komisyon Raporu Genel I.Blm: Ksa Vadede Yaplmas Gerekli ler Yat Limanlar (Marinalar) Yat iletmecilii II. Blm: Orta Vadede Yaplmas Gerekli ler Uluslar Aras Alm III. Blm: Projeler

108

108

112

117

117

118

118

122 132

132

133


http://ekutup.dpt.gov.tr/turizm/oik601.pdf iv

VIII.BE YILLIK KALKINMA PLANI TURZM

ZEL HTSAS KOMSYONU YELER

BAKAN TAVT KLETAVTOLU Turizm Yatrmclar Dernei KOORDNATRLER Hlya RS Devlet Planlama Tekilat Ayhan KILIN Devlet Planlama Tekilat RAPORTR Kamuran ZGN Turizm Bakanl ALT KOMSYONLAR LETMECLK-KONAKLAMA-ULAIM ALT KOMSYONU BAKAN : Vedat BAYRAK SETUR RAPORTR : Nihat ERTRK TUROB YELER : Abdi AYHAN Yes Oto Kiralama Dndar DENZER Gazi niversitesi Rza EPKMEN TRSAB Ali GM Turizm Bakanl Halil KAPTAN Turizm Bakanl Erdal KUMRU Turizm Bakanl Semih SELMOLU TRSAB YATIRIM-TEVK-ALTYAPI- EVRE ALT KOMSYONU

BAKAN : Ylmaz IIKI TYD RAPORTR : Mert TEMMHAN Belek Turizm Yatrmclar Birlii YELER : Gven AKGL brahim BRKAN Boazii niversitesi Dilek DURGUNAY Turizm Bakanl Glfer ERDOAN zel evre Koruma Kurulu Nihat ERTRK TUROB Arzu GR Babakanlk zrller daresi Fikret GRTEKN Acar PEK Belpark Resort Otel Ali Haydar KK leri Bakanl


http://ekutup.dpt.gov.tr/turizm/oik601.pdf v

Necla OKUR Babakanlk zrller daresi Ferhat ZHAN Turizm Bakanl Arzu SEBAHATTN Erdoan TOLAN Turizm Bakanl smet LKER Turizm Bakanl

TANITIM VE PAZARLAMA ALT KOMSYONU BAKAN : Prof.Dr.Meral KORZAY Boazii niversitesi RAPORTR : Erdal AKTAN Turizm Bakanl YELER : Hlya ASLANTA Universal Turizm Oktay ATAMAN Turizm Bakanl Vedat BAYRAK TRSAB Vakkur ETNER Turizm Bakanl zen DALLI TUGEV Dndar DENZER Gazi niversitesi Yaln DLGER Ataky Marina Rza EPKMEN TRSAB Ali ERDM Dr.Erdim Otel Grkan ERTA Turizm Bakanl Korel GYMEN ODT Hsn GM Turizm Bakanl Acar PEK Belpark Resort Otel Raci KARACA Turizm Bakanl Selami KARABRAHMGL Turizm Bakanl Tuncer KIZILOLU G.Osman Paa niv. Nedret KORUYAN TYD Tun KURTOLU dol Turizm Sava KCE Turizm Bakanl A.Haydar KK leri Bakanl Hsn KKARSLAN Turizm Bakanl Ouzhan NEN T.Kalknma Bankas Seyhun RS Turizm Bakanl Nurhayat RND Turizm Bakanl Seden ZDEMR Bilkent niversitesi Leyla ZHAN Turizm Bakanl Selim SELMOLU TRSAB Mustafa SYAHHAN Turizm Bakanl Feyza SRC Turizm Bakanl Hasan TEKEL Akdeniz niversitesi Cemal TEKKANAT Turizm Bakanl Serpil VAROL Turizm Bakanl


http://ekutup.dpt.gov.tr/turizm/oik601.pdf vi

ETM-KALTE-STHDAM ALT KOMSYONU BAKAN : Prof.Dr.Ahmet YALNIZ AKDENZ niversitesi RAPORTR : Dr.eyda ODABAI Turizm Bakanl YELER : Do.Dr.Duygu AYTU Bakent niversitesi Dr.hsan ETN Bilkent niversitesi Selin STANBULLU Bilkent niversitesi Halil KAPTAN Turizm Bakanl Kamuran ZGN Turizm Bakanl Ali mdat UAR Turizm Bakanl

YASAL DZENLEMELER VE AVRUPA BRL LE LKLER ALT KOMSYONU BAKAN : Nedret KORUYAN TYD RAPORTR : Artun ALAYAN MARYAT YELER : Hsn LL Deniz Ticaret Odas Do.Dr.Filiz DNER stanbul niversitesi ule GNEN Turizm Bakanl Arzu GR Babakanlk, zrller daresi Halil KAPTAN Turizm Bakanl Ali Haydar KK ileri Bakanl Necla OKUR Babakanlk, zrller daresi Emre ZTRK Turizm Bakanl Prof.Dr.Hasan TEKEL Akdeniz niversitesi Bar TOPALLAR Bilkent niversitesi

DENZ TURZM ALT KOMSYONU

BAKAN : Levent SERAL Marmaris Marinas RAPORTR : Oya KAPTANOLU Mula Deniz Ticaret Odas YELER : Sedat ALTUNAY ATAKY Marina Ali BEZRGAN Dou Holding Artun ALAYAN MAR-YAT Hsn LL Antalya Deniz Ticaret Odas Ylmaz DACI SETUR Marina Dndar DENZER GAZ niversitesi Emre DORUK


http://ekutup.dpt.gov.tr/turizm/oik601.pdf vii

Can ERERTEM Bodrum Deniz Tic. Odas Melis GRAUD Hsn GM Turizm Bakanl Hasan KAMAZ MAR-YAT Antalya Hasan MENG Marmaris Deniz Ticaret Odas Sinan ZER Bodrum Yat l. Dernei In SUN Turizm Bakanl Atilla URAS Doal Hayat Koruma Dernei Not:ye isimleri soyad srasna gre yazlmtr.


http://ekutup.dpt.gov.tr/turizm/oik601.pdf 1

GR

Dnyada deien turist talebine uygun byk bir potansiyele sahip bulunan Trkiye, artk sradan bir turistik var noktas olmaktan kp, btn varlk ve kurumlaryla Akdeniz ve Avrasyann en nemli bir turizm lkelerinden biridir.

Deniz, gne, kum gibi geleneksel turizm denince akla ilk gelen unsur asndan bakldnda, Akdenizde sradan bir lke konumunda olan Trkiye, tarih, kltr, sanat, doal gzellikler, gastronomi, folklor, scak ve sevecen insanlar sz konusu olduunda, ayn corafyada esiz bir stnle sahiptir. Dier bir deyile Trkiye 21.inci yzyln farkl renk ve tadlar arayan, deien turist profilinin talep ettii tm zellikleri barndrmaktadr. lkemizin bu esiz potansiyelini, srdrlebilirlik zelliini gzard etmeden, turizmin hizmetine tayabilmek, ciddi, bilinli ve bilimsel alma ve planlamay gerekli klmaktadr. Ekonomik, sosyal, kltrel, evresel gelimelerin izlenmesi, d dnya ile verimli ilikiler, turizm varlklarnn rasyonel kullanm ve turizm gelirlerinin maksimizasyonu ancak turizmde etkin bir planlama ile salanabilir.

Tm bu almalar kamu ve sivil insiyatifin ortakl ile yrtlmelidir. Gnmze dein tantm, nitelik ve niceliin saptanmas, planlama ve benzeri tm fonksiyonlar tek bana yrten kamu otoritesi, artk bu ilevleri sivil insiyatifle ortaklaa yrtmelidir.

Bu dnm salama sorumluluunu stlenmi bugnn tm sektr yneticileri (siyasi irade, turizm brokrasisi ve sektr kurulular) sivil yerel insiyatifin itici gcn doru formle eden bir yaplanmay geciktirmeden hayata geirmek zorundadr.

Bir paras olmay hedeflediimiz Avrupa Birlii ilkeleri balamnda da, sivil insiyatiflerin nemi, sivil toplum rgtlerinin arl, tm politikalarn oluumu ve ynlendirilmesinde etkilerini gstermektedir.

Artan rekabet ortamnda, lke geleceinin en nemli ekonomik ve sosyal sektr turizmde seri kararlar alabilmek ve gecikmesiz uygulayabilmek iin, zaman olduka ksadr. Burada doru ilkelerle kurgulanm bir plan srecinin sektre nclk etmesi kanlmazdr.

Planlama srecinde gl yerel sivil insiyatiflerin aktif olarak yer almas amalanmaktadr.

te yandan lkesel ve yerel boyutta sivil insiyatif oluturmak sorumluluunu stlenen sektr kurulular, vizyon gelitirmek ve kamu ibirlii iinde uygulanabilir projeler retmek zorundadr. Bu noktada yerel envanterin saptanmas, yerel deerlendirme ve yerel tantma iin projeler gelitirilmelidir. Bu projelerin retiminde, merkezi ynetimden tabana yneltilen ekilde deil, tabandan merkeze ynelen bir sistem ile oluturulmasna zen gsterilmeli ve yerel sahiplenme esas alnmaldr.

Turizmin ok ynl ve dinamik bir endstri ve hizmetler sistemi olmas, sektrle ilgili gelitirilecek plan ve politikalarda devletin ilgi ve desteini gerekli klmaktadr.



Turizm sektrndeki unsurlarn lkesel ve yerel boyutta bir btnn ayrlmaz paralar olduu gereinden hareketle, sivil insiyatiflerin glenebilmesi ve etkinleebilmesi iin gerekli yasal yapnn oluturmasnda ve uygulanmasnda Kamu ynetiminin etkin bir rol stlenmesi gerekmektedir.

VIII. Be Yllk Kalknma Plan Turizm zel htisas Komisyonu, 14 Aralk 1999 tarihinde oluturulmu ve komisyon almalarn;

1. letmecilik-Konaklama-Ulam, 2. Yatrm-Tevik-Altyap- evre, 3. Tantm ve Pazarlama, 4. Eitim-Kalite-stihdam, 5. Yasal Dzenlemeler Ve Avrupa Birlii le likiler, 6. Deniz Turizmi, alt komisyonlaryla yrtmtr. VIII. Be Yllk Kalknma Plan hazrlklar erevesinde kurulan ve grevini tamamlayan Turizm zel htisas Komisyonunun sekin yelerine, bu raporun hazrlanmasndaki katklar iin teekkrlerimi sunarm.

Ankara, 10 Austos 2000

Tavit KLETAVTOLU

Turizm zel htisas Komisyonu Bakan



GENEL DEERLENDRME

Turizm sektr, Trk insannn refahnn ykseltilmesi ve Trkiyenin kalknmasnda giderek daha fazla rol oynamaktadr. Turizmde daha hzl byme, daha fazla istihdam, daha yksek rekabet gc ve daha yksek turizm geliri belirli artlarn yerine getirilmesine baldr. Bu durumda yatrm, tevik, altyap, evre, yasal dzenlemeler, tantm, pazarlama, iletme, eitim, kalite, AB ile ilikiler gibi unsurlar turizm hedeflerine ulamada kilit neme sahiptir. Bu unsurlar sistemin ayrlmaz paralardr ve birbirlerini etkilemektedirler. Bu nedenle en ksa zamanda hazrlanmas gerekli Turizm Master Plan sreci kapsamnda bir btn olarak ele alnmalar ve mevcut eksikliklerin e zamanl olarak giderilmesi nem tamaktadr.

Dnya turizm trendlerinde gzlenen deiimler yle zetlenebilir:

Yenilik ve eitlilik talebi artmaktadr. Deniz, kum, gneten oluan talebin yerini kltr, tarih, salk, kongre, yatlk, elence, heyecan motifleri almakta, ky turizminin yerine tm lkenin, sezonluk seyahatler yerine yln tmne yaylan turizm hareketi gelimektedir.

Uzun mesafeli deniz ar seyahatlerde art grlmektedir.

Tketicinin bilgilendirilmesi ve korunmas, artk evrensel deer ve sistemlere balanmakta, kalc ve dengeli bir turizm geliimi iin tketicilerin srdrd kampanyalarn etkisi artmaktadr.

Destinasyon seimi ve rezervasyon srecinde internet hzla nem kazanmaktadr.

Turizmin ekonomik, sosyal kltrel ve ekolojik etkileri zerinde daha yksek bilin ve duyarllk egemen olmakta, paras ve zaman daha fazla, zor tatmin olan, merakl ve seici turist kitlesi nem kazanmaktadr.

Gelien turist yapsyla birlikte kalite, saniter altyap, evre, konukseverlik beklentileri artmaktadr.

Bu srete, dnya turizmindeki deiimleri Trk turizmine aktaracak projeler kilit neme sahip bulunmaktadr.

Bu projelerin banda Turizm Master Plan gelmektedir. Turizm Master Plan, turizmde rn eitliliine gidilmesi, nceliklerin saptanmas, uygulamann mekan ve zamana yaylmas ve bu sre iinde yer alacak aktrlerin tanmlanmas, fonksiyonlarnn belirlenmesinde yol gsterici olacaktr. Master plan ile turizmde blgesel insiyatifin glendirilmesi desteklenecektir. Bu noktada yerel envanterlerin yaplmas, deerlendirilmesi ve yerel tantm iin proje gelitirilmesi nem kazanmaktadr.

Trk turizmi, Akdeniz ananda tesislerin fiziki kalitesiyle uluslararas standarda en st seviyede ulamtr. Ancak Var Noktasnda Toplam Kalite kavramnn gelitirilmesi ve yerletirilmesine ihtiya duyulmaktadr. Turizm blgelerindeki ekonomik yapnn, sivil yerel



insiyatifin, halkn ve bireylerin sektre sahip kmas salanmal, bu ynde gerekli bilin yaratlmal, turizm yresi belediyecilii gelitirilmelidir.

Sektrde hizmetler zincirindeki kalite standardnn genelde dk olmas, rekabeti engelleyen nemli faktrlerden biridir. Dk fiyatlara ramen talep yetersizliinin temel nedeni, arz edilen turizmin talep edilen turizm olmamasdr.

Trk turizminin acilen gereksinim duyduu deiimlerden bir dieri de yeniden yaplanmadr. Dnya turizminde deien talep yaps Trkiyeye byk avantaj salamtr. Geleneksel deniz, kum, gne odakl talep yapsndan, geni bir yelpazeye yaylan ve birok deiik unsuru ieren talep yapsna gei, Anadolunun sektre salad ortak kltr miras arz ile rtmektedir. Bu noktada turizmdeki mevcut idari yapnn yetersizlii kendini gstermektedir. Merkez arlkl bir ynetim ekli yerini, sivil toplum rgtlerinin yerel insiyatif kulland bir ynetim tarzna brakmaldr. Bu konudaki ada yaplanmann esaslar ve iblm saptanrken, devletin koordinasyon salama, standart belirleme ve denetleme ilevlerini yerine getiren, dier ilevlerini ise zel sektr meslek rgtlerine devreden bir yapya kavuturulmas gerei dikkate alnmaldr. Turizmde sivil insiyatifin arlk kazanmas, yurtd sivil rgtlerle yakn ilikilerin kurulmasn, dolaysyla lke tantm ve pazarlamasnda nemli admlarn atlmasn salayacaktr.

Trk turizminin en byk eksikliklerinden biri olan tantma konusunda yaplmas gereken ilerin banda, turizm sektrnn ekonomik, sosyal, politik neminin kamuya ve kamuoyuna anlatlmas gelmektedir. Turizmde gerekli admlarn atlmasnda tm kesimlerin sektr konusunda bilinlendirilmesine ihtiya vardr. Tantma konusunda kamu ve zel sektr birlikte almaldr. Tantma lke imaj ve sektrel tantma olarak iki temel kavramla ele alnmaldr. lke imaj, siyasi, ekonomik, sosyal, kltrel, teknolojik ve ynetimsel boyutlaryla Trkiye imajnn gelitirilmesini ifade eder. lke imaj konusunda rgtlenme ve kaynak yaratma fonksiyonlar arlkl olarak kamunun sorumluluunda olmaldr.

Tantmann dier kolu olan sektrel tantma, sektrel bazda turizm rnnn gelitirilmesini ve lkeye ynelik turizm talebini arttrmay hedeflemektedir. Sektrel tantma kendi iinde ikiye ayrlmaktadr. Bunlardan ilki Trkiyenin toplam turizm varln ve potansiyelini ortaya koyan sektrel tantmadr. Burada sivil insiyatif arlkl olarak sz sahibidir.Sektrdeki sivil toplum kurulular, meslek rgtleri, yerel ynetimler ve ticari birimler ortak sorumluluk ve katkya sahiptirler. Sektrel tantmann ikinci unsuru ise, turistik yre ya da rn bazl tantmay hedef alan blge+rn tantmasdr. Sektrdeki ticari birimler kendilerini tantrken lkeyi ve blgelerini de tantm olmaktadrlar.

lke imaj ile ilgili politika ve strateji, kamu, niversite ve zel sektrn oluturaca Ulusal Tantma Konseyi tarafndan belirlenmelidir. Sektrel tantma ise zel sektr arlkl olarak, kamu+sivil toplum rgtlerinin bir araya gelmesiyle oluturulacak kurul tarafndan stlenilmelidir.

Avrupa Birliine uyum sektrn nemli konularndan biridir. Avrupa Birlii, turizmi Avrupa kimliini oluturma asndan son derece nemli bir katalizr olarak grmekte, bu nedenle



yapsal ve blgesel fonlar kanalyla sektrdeki KOBleri desteklemektedir. Tam yelik srecinde olduumuz bu dnemde, Avrupa Birliine uyumda gerekli dzenleme ve yaplanma iin eitim ve koordinasyona ihtiya vardr. Mevzuat uyumunun baarya ulamas, merkezi idare ve yerel ynetimler ile sivil toplum rgtlerinin uyum srecine aktif katlmalar ile mmkn olacaktr. Dier yandan Avrupa Birliinin zellikle Akdeniz lkelerindeki yatrm projelerine salad finansal destek programlar yakndan izlenmeli, yerel lekte projelerin gelitirilmesine nem verilmelidir.

SEKZNC BE YILLIK KALKINMA PLANI DNEMNDE BEKLENEN TEMEL GELMELER

1990l yllar, dnya turizminin istikrarl olarak bymeye devam ettii, ancak rekabet ortamnn giderek younlat bir dnem olmutur. Doksanl yllarda dnyada yllk ortalama art oran, turist saysnda % 4, turizm gelirlerinde ise % 7,2 olmutur. Sz konusu art hz baz alnarak yaplan tahminler, Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan dnemi sonu olan 2005te dnyadaki turist saysnn 830 milyon kiiye, turizm gelirinin ise 700 milyar dolar civarna ulaacan gstermektedir.

Yedinci Be Yllk Kalknma Plan dneminde Trk turizminin dnya pazarndan elde ettii pay (hem turist says, hem de turizm gelirlerinde) % 1,5 ile % 2 arasndadr. Ancak Trk turizminde byme hz dnya ortalamasnn stndedir. Sekizinci Plan dnemi sonunda Trk turizminin dnya turizminden alaca payn, hem turist says hem de gelirlerde % 2nin stne karak % 2,2ye ulaaca tahmin edilmektedir. Bu durumda Trkiyenin 2005 ylnda 18 milyon yabanc turisti arlayarak, 16 milyar dolara yakn gelir elde etmesi beklenmektedir.

Yabanc turist saysndaki art yannda, yerli turist hareketinin de nmzdeki plan dnemi iinde nemli oranda canlanaca beklenmektedir. Halen Bakanlk belgeli konaklama tesislerinde toplam gecelemelerin 2/3 yabanc, 1/3 ise yerli turistler tarafndan gerekletirilmektedir. turizm potansiyelinin tesislerde konaklama talebini artrmas, konaklama kapasitesinin de artmasn etkileyecektir.

YATIRIM

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan sonunda ulalacak turist talebinin, halen 350 bin olan Bakanlk belgeli konaklama kapasitesini 640 bin dolayna ykseltmesi hesaplanmaktadr. nmzdeki 5 yl iinde 300 bine yakn yatan sisteme girmesi mmkn gzkmemektedir. Her ne kadar 1.200 tesis ve 230 bin yatak iin yatrm belgesi alnm ise de, bu tesislerden ok aznn 8. Plan dnemi iinde tamamlanaca tahmin edilmektedir.

Turizm yatrmlar iin salanan teviklere 90l yllarn ikinci yarsndan itibaren getirilen kstlar nedeniyle, iletmeye alan yatak saysnda nemli lde azalma olmutur.

Turizm, dk maliyetli dviz girdisi ve istihdam salamas, nitelikli igc talep etmesi nedeniyle ekonomik olarak, dnya barna katk salamas nedeni ile de siyasi olarak bir makro sektrdr. Buna karn turizm yatrmlar, normal koullarda geri dn uzun yllar



alan, sermaye/hasla oran yksek, siyasal, sosyal, doal ve ekonomik olaylara son derece duyarl ve krlgan, dolaysyla giriimciler iin riskli yatrmlardr. Bu nedenle btn dnyada turizm yatrmlar zel ekilde tevik edilmekte, turizmde gelimi lkelerde dahi tevikler srarla srdrlmektedir.

Trkiye, turizm yatrmlarnda verimli tevik mekanizmasn 1985-91 yllar arasnda uygulamtr. Sz konusu dnemde turizm yatrmlar uzun vadeli, dk faizli krediler ve hibe tr nakdi tevik ile desteklenmitir. Bugn dnya standartlarnda olmalar ile ndmz konaklama tesislerimizin byk blm 1985-91 arasnda uygulanan tevik sisteminin rndr.

u anda dnyada turizm yatrmlar iin uygulanan tevikler, arlkl olarak faiz sbvansiyonlu uzun dnemli krediler ve nakdi teviklerden olumaktadr. Bu yaklam lkemizde de benimsenmelidir.

Turizm yatrmlarna yabanc sermayenin ekilmesi byk nem tamaktadr. Bu nedenle enflasyonu drme abalar ile birlikte enflasyon muhasebesinin uygulanmas ve yabanclarn Trkiyede mlk edinmelerinin kolaylatrlmas uygun olacaktr.

Son yllarda azalan arazi tahsisleri effaf ve objektif kriterlere dayal bir sistem dahilinde devam etmeli, tahsis edilen arazilerdeki yatrmlarn 3 yl iinde tamamlanarak iletmeye almas art konmaldr.

Turizm tesislerinin en fazla 7 ylda bir modernize edilmesi kanlmaz bir gereksinimdir. Modernizasyon ve yenileme yatrmlarnn uygun faizli kredilerle desteklenmesi gerekmektedir.

Trkiyenin mevcut yatak kapasitesinin 2/3 sahil turizmine dnk olarak ky eridinde toplanmtr. Trk turizminin eitlendirilmesi ve 12 aya yaylmas kapsamnda termal ve salk turizmi, kltr turizmi, kongre turizmi, da ve yayla turizmi, k turizmi, nc ya ve genlik turizmi, yat ve deniz turizmi yatrmlarna gereksinim duyulmaktadr.

ALTYAPI VE EVRE

Fiziksel bymeye paralel olarak altyapnn ayn oranda gelimeyiinin dourduu sorunlarn, turizm sektrn olumsuz ynde etkiledii zellikle Bat Akdenizin gelimi turizm lkelerinde yaanan rneklerle sabittir.

Atk su, artlm suyun derin deniz dearj, kat atklar, temiz su gereksinimi, elektrik enerjisinde yaanan skntlar, karayollarnn iyiletirilmesi, turizm alan ve merkezlerine yakn yeni havaalanlarnn almas mevcut altyap sorunlarnn balcalardr.

Turizm alanlarnda altyap yatrmlarnn finansman, zel sektr ile devletin belli oranlarda katlmyla gerekletirilmelidir. Altyap tesislerinin iletilmesi zel sektr ile kamunun temsil edildii altyap birliklerine verilmelidir. Bylece ATAK benzeri projelerin oluturulmas, bu



projelerin yurtd finans imkanlarndan yararlanmas ve projelerin hayata geirilmesi ivme kazanm olacaktr.

Turizm blgelerindeki ar younlama, sahillerdeki turistik beldelerde ar yaplamaya neden olmaktadr. Bu yaplamann ana nedenlerinden biri turizmin yre ekonomisine getirdii canllk sonucu i gn, dolaysyla da konut talebinin artmas, dieri ise, tatil amal ikinci konutlardaki artlardr. Her iki konut trndeki art, ayrca beraberinde ciddi altyap sorunlarn da getirmektedir.

Ar yaplamann bir dier sebebi de, yerel ynetimlerin rant amal yaplamay artran imar plan deiiklikleridir. Turizm yrelerindeki yerel ynetimlerin imar plan yapma ve uygulama yetkileri yeniden dzenlenmelidir.

Tm bunlarn tesinde, evreyi korumak ve yeni kirlenmelere neden olmamak iin lkesel ve blgesel fiziki gelime planlar hazrlanmaldr. Btn sektrler bu fiziki plan kapsam iinde deerlendirilmeli ve buna uymalar salanmaldr.

LETME

Trk turizminde Bakanlk belgeli konaklama iletmelerinin yllk ortalama doluluk oranlar ve fiyatlar olmas gerekenin altndadr. letmeler, en nemli sorunlarn etkin pazarlama ve tantma eksiklii olarak grmekte, tantma ve pazarlamaya ynelik faaliyetlerin tevik edilmesini talep etmektedirler. Bu balamda, turizm gelirinin en az % 2sinin tantmaya harcanmas zorunlu gzkmektedir.

letmelerin sektrel d ticaret tipi rgtlenmeye gitmeleri ve uluslararas franchising sistemine katlmalar pazarlama imkanlarnn gelitirilmesi asndan nemlidir.

Kk ve orta boyutlu turizm iletmelerinin KOB kapsamna alnmas, sanayi kolundaki KOBlere tannan teviklerin turizm sektrne de yansmasna imkan verecektir.

Dier yandan, seyahat acentalarna salanan Eximbank kredilerinin turizm iletmelerine de verilmesi ve bu tr kredilerin iletmenin modernizasyonu iin kullanlmas nemli bir darboazn almasnda rol oynayacaktr.

Turizm sektrnde hizmet veren iletmelerin iinde bulunduklar mali koullarn, Trkiyenin yakn rakipleri ile eit dzeye getirilmesi rekabet asndan gereklidir. rnein birok lke turizm sektrnde, standart KDV orannn yars, hatta te biri kadar bir oran uygulamaktadr. Buna Trkiyeye girite alnan ayakbast paralarnn ykseklii eklenince, fiyat asndan rekabet dzeyi dmektedir.

Turizm iletmelerinin mali yapsn sarsan bir dier nemli unsur da, TLnin ar deerliliinden kaynaklanmaktadr. Sektrn gereki kur politikasna ihtiyac vardr.

Turizm iletmelerinin lkeye dviz getiren ihracat kurulu, hizmetlerinin de dviz getirici mal ve hizmet kapsamna alnmas, turizme ihracat sektrnn kulland desteklerden yararlanma olana salayacaktr.



Turizm iletmeleri iin i turizm destei, yksek sezon harici dnemlerde kullanlan bir dolgu malzemesi olmak yerine, kalc ve srekli bir talep unsuru haline gelmelidir. Bu balamda Trk halknn gelir dzeyinin ykselmesi ile tatil kredisi uygulamasnn yaygnlatrlmas nem arzetmektedir.

Turizm iletmelerinin sermaye piyasasna almalarna engel baz unsurlarn ortadan kaldrlmas, tesislerin taze kaynak ihtiyacna cevap verecektir.

Trk turizminin gelimesinde nemli katks bulunan zel sektr hava tamaclna, istikrarl ve salam filolarn olumas iin destek verilmelidir. En bata sivil havaclk otoritesinin kurulmasn ngren yasa hazrlanmaldr.

Turizmin en nemli paralarndan biri olan ulam sektr lek olarak byltlmeli, ihtiyalar uygun modellerle giderilmeli, eitim ve hizmet kalitesi artrlmaldr. Tamaclk sektr, hukuki altyaps dzenlenerek bir an nce kurumsallamal, ihtiyalara gre planlanan yatrmn yapmaldr.

ETM

Bir lkenin turizm sektrnn gelecei, sunduu hizmetlerdeki kaliteye baldr. Turizmde kalite dorudan eitimin bir fonksiyonudur. Ancak sektr, teknik anlamda eitim talep etmemektedir.

Turizm eitimi ve kalitesinde sertifikasyon anahtar kelimedir. Sertifikasyon, mesleki eitimde standardizasyonu, deerlendirmenin devlet ve sektr tarafndan ortaklaa yaplmasn, uluslararas kriterlere gre verimlilik ve i kalitesinin gelimesini ve istihdam iin gerekli olan beceri dzeyinin belirlenmesini salamaktadr. Mesleki niteliklerin belgelendirilmesi iin dzenleme yaplmal, sektrde dorudan veya dolayl hizmet veren personelin tamam belge sahibi olmal ve kendi meslek kuruluu tarafndan denetlenmelidir.

Trkiyedeki turizm eitim sistemi, daha ok sayda ara eleman yetitirmeye programlanmal, yanl yerlerde ve vasflarda alm YKe bal birok okul kademeli olarak azaltlmaldr.

Yerel ynetimler turizmin gelimesinde en etkin glerden biridir. Yerel ynetimlerin hizmetlerinde kaliteyi artrc ynlendirmeler yapmalar bu adan nemlidir. Turizmde dorudan hizmet veren meslek gruplarnn kalite anlayna ulamas salanmal, toplum bilincinin olumas iin yaygn eitim programlar yaplmal, zellikle medyann bu konular ilemesi zendirilmelidir.

Dier yandan, turizmde eitim grm elemanlarn isizlii, i devir hznn ykseklii, byk kent iletmeleri dnda istihdamn mevsimsel zellikte olmas sektrdeki igcnn sorunlardr. Turistik tesislerde eitilmi eleman altrmak yerine, dk cret nedeniyle vasfsz iiler tercih edilmekte, stajyer renciler ise cretsiz altrlmaktadr. Turizmin istedii nitelikte insangc yetitirilmesi ve altrlmasnda zel sektrn katlm mutlaka salanmaldr.



TANITMA VE PAZARLAMA

Tantma ve pazarlama; kar maksimizasyonu, ynetiim, blgesel tantm ve pazarlama, brokrasi minimizasyonu, batan yaplanma, eitliliin kucaklanmas, gne+turizm etkinlikleri, deien deerler, rn kalitesi, iklim deiiklii, yaayan kltr, toplam kalite ynetimi, toplam turizm rn, risk ynetimi gibi temel kavramlar stne oturtulmutur.

Tantma ve pazarlamada temel ama, turizm geliiminde turizm gelirinin maksimizasyonu srecinde ynetiim ilkesine sadk kalmaktr. Ana hedefler, nitel ve nicel zelliktedir. Arlk nicel hedeflerden ziyade, nitel hedeflerdedir. Nitel hedefler, tarihi ve doal deerleri, kltrel ve sosyal dokuyu dikkate alarak turizm geliimini salayp, kalitesi yksek var noktalarnn gelitirilmesidir. Nicel hedefler ise, 8. Be Yllk Kalknma Plannn ilk yllarnda mevcut yatak kapasitesini daha iyi kullanmaktr.

Trkiyenin genel tantm yannda, turizm tantmnn yrtlmesinde koordinasyon, kaynak kullanmnda rasyonellik, kampanyalar arasnda ilevsel btnlk salanmaldr.

Ana pazar dilimini deniz, kum, gnee gelen turist oluturmaya devam ederken, kltr, kongre, kurvaziyer, yatlk ve salk turizmi gibi alternatif turizm rnn blgelere gre gelitirerek pazar dilimleri eitlendirilmelidir.

letiim stratejilerinde rekabet stnlklerimiz en etkileyici biimde ortaya konulmal, reklam kampanyalar ve halkla ilikilerde her trl olanak ve yenilik, etkinlikleri st dzeye karacak ekilde kullanlmaldr.

Genel lke tantmndan sorumlu birim olarak, kamu, niversite ve zel sektr kurulular katlmyla Ulusal Tantma Konseyi oluturulmal, tantm arac politika ve stratejiler bu konsey tarafndan belirlenmeli ve uygulanmaldr. Sz konusu tantma btesi, kurumlar vergisi veya KDV gelirlerinin bir ksmndan meydana getirilmelidir.

Turizmde sektrel tantma ise, sektrde yer alan kamu ve zel sektr dernek, birlik, vakf gibi kurulularnn bir araya gelmesiyle oluturulacak kurul tarafndan stlenilmelidir. Ayakbast, KDV gibi turizmden elde edilecek gelirlerin bir ksm sektrel tantmann kaynan yaratmaldr. Sektrel tantmada blgesel zenginlikler envanterinin gncelletirilmesi, hedef kitle ve tketici profillerinin belirlenmesi ve net tanm, blgesel kurulularn stlenecekleri pazarlama fonksiyonlarnn saptanmas, blgesel ve merkezi ynetim entegrasyonu ve koordinasyonunun salanmas nem tamaktadr. Turizm rnnde imge oluturulurken, medeniyetlerin beii ve eitlilii, tesislerin yenilii, konukseverlik, yaayan tarih ve kltr miras, hizmet kalitesi, lkenin rn ve iklim eitlilii, toplumun mozaik yaps vurgulanmaldr.

Sat gelitirme almalar kapsamnda, halkla ilikiler, reklam, bireysel sat, dorudan ve e-posta ile fiyat stratejilerinin kombinasyonu uygulamaya geirilmelidir.

Trk turizmine dnk talep yaratc almalardan bir birim kaynan esirgenmesi, onun ok zerinde gelir kaybna neden olmaktadr. Tantma harcamalar gider olarak deil, karl



fazlasyla alnacak bir yatrm olarak alglanmaldr. Trk turizmi, dnya normlarna uygun olarak bir nceki yl elde ettii turizm gelirinin % 2sini genel lke tantmna ayrmaldr. Yurtd turizm mavirlikleri donanml ve gl brolar haline getirilmelidir.

YASAL DZENLEMELER

Turizm sektrnn geliiminde en nemli oluumlardan biri olan yasal dzenlemeler ile kamu ve zel kesimin rgtsel yaplanmasnda, kurumlar arasndaki egdmde nemli eksiklikler grlmektedir.

Turizmle dorudan ya da dolayl olarak ilgili otorite ve yasa saysnn okluunun yansra, ynetimin merkezi arlkl olmas, karar srecinin uzamasna neden olmakta, bu durum sektrn daha dinamik bir geliim gstermesini engellemektedir.

Yerelleme, politikada halkn katlmn genileten, karar vermede yerel zerklii arttran itici bir g oluturmaktadr. Turizmle ilgili projelerin, merkezi idare tarafndan tabana yneltilmesi yerine, tabandan merkeze ynelen bir insiyatif daha gereki bir yaklam olacaktr. Bylelikle beklentiler, sorumluluklar kazanlar daha geni bir kitleye ulama imkan bulacaktr. Ancak sz konusu projeleri retecek yerel toplum rgtleri ve yerel ynetimlerin gl ve bilinli olmas vazgeilmez n kouldur. Bu anlamdaki yerel insiyatifin arlk kazanmas, yurt dndaki yerel rgtlerle yakn ilikilerin kurulmasn, dolaysyla turizm tantm ve pazarlamasnda nemli admlarn atlmasn salam olacaktr.

Turizmden sorumlu kamu otoritesi, standartlar saptayan, izleyen, koordinasyonu salayan ve gl denetim mekanizmasna sahip bir yapya kavuturulmal, bu otoritenin temsilcisi Yksek Planlama Kurulunda yer almaldr. Dier bakanlklarn turizmi etkileyecek yasal dzenlemelerinde Turizm Bakanlnn ve rgtlenmesi byk oranda tamamlanm turizm zel sektrnn gr ve nerileri dikkate alnmaldr.

Turizm Bakanl Tekilat Yasas bir an nce karlmal, zel sektrn kurumsal yaplanmas sratle gerekletirilmelidir. Halen yrrlkte bulunan, dier kurumlarn yetki ve sorumluluundaki yasa ve ynetmeliklerde mevcut turizmin geliimini engelleyen unsurlar kaldrlmal, eksiklikler tamamlanmaldr.

Turizm zel sektrnn, an hzla deien ve gelien artlarna uygun yasal yaplanmas tamamlandktan sonra, bugn Turizm Bakanlnn bnyesinde bulunan baz yetkilerin meslek rgtlerine devri gerekli grlmektedir.



AVRUPA BRL LE LKLER

Avrupa Birlii 1990larn ikinci yarsndan itibaren Avrupa Birliine zg bir turizm politikas belirlemeye ynelmi, turizmin Avrupa kimliini oluturma asndan anahtar rol oynamas, sektrdeki KOBlerin desteklenmesi, yapsal ve blgesel fonlar kanalyla turizme ynelik teviklerin artrlmas kararlatrlmtr.

1994-99 dneminde turizmin gelimesine ABnin Avrupa Blgesel Kalknma Fonu kapsamndaki yapsal fonlar yoluyla yapt 4,7 milyar Euroluk mali katk, sektrn faaliyetlerini ynlendirici rol oynamtr.

Tam yelik srecine girdiimiz bu dnemde, Avrupa Birliine uyumda gerekli dzenlemelere ve yaplanma iin eitim ve koordinasyona ihtiya vardr.

Trkiyenin AB yeliine adaylk karar ile hizmetlerin serbest dolamnn hukuksal dzenlemelere balanabilmesi mmkn olacaktr. Bu balamda Trk turizm sektr AB lkeleri ile eit hak ve ykmllklerle etkinliini srdrecektir.

Avrupa Birliinin zellikle Akdeniz lkelerine ynelik ibirlii projeleri izlenmeli ve bunlar iin AB Komisyonu tarafndan aday lkelere de salanan finansal destekten yararlanma olanaklar deerlendirilmelidir. Bu kapsamda KOBler nemli yer tutmaktadr. Avrupa Birlii, KOB tanm iine turizm iletmelerini de almaktadr. Trk mevzuatndaki KOB tanm yeniden dzenlenerek, hizmet sektrn kapsayacak ekilde AB mevzuatna uyum salanmaldr.

DENZ TURZM

Deniz turizminin, dnya turizm pastasndan nemli bir pay elde ettii, mterisinin harcama dzeyinin ortalama turist harcamalarndan ok daha fazla olduu dikkate alnarak, gerekli altyap yatrmlarnn gerekletirilmesi, mevzuatn kolaylatrlmas, Deniz Turizmi Birlik yasasnn yrrle girmesi, deniz turizminin havaalanlar ve dier tamaclk irketleri ile desteklenmesi nem tamaktadr.

Trk bayrakl ticari teknelerin yabanc bayrakl ticari tekneler ile olan rekabet sorunlar ile, yabanc bayrakl ticari yatlarn toplu tamaclk problemleri zmlenmelidir.

Trkiyenin 2001 ylna kadar yat balama kapasitesi 10.000 olmaldr. Yapmlar karara balanm marinalarn sorunlarnn zmlenerek inaatlarna balanlmas, uygun yerlerde yeni marinalar iin ihale almas hedef olmaldr. Yat limanlar inaatnn hzlandrlabilmesi iin yeni bir zel onay kurumu tesis edilmelidir.

VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI

TURZM ZEL HTSAS KOMSYONU

YATIRIM-TEVK-ALT YAPI-EVRE

ALT KOMSYON RAPORU



VIII. BE YILLIK KALKINMA PLANI TURZM ZEL HTSAS KOMSYONU YATIRIM-TEVK-ALTYAPI-EVRE ALT KOMSYON RAPORU

I. TURZMN DNYADAK DURUMU VE TRKYENN YER

Seyahat etmek, dinlenmek, elenmek, spor yapmak ve kltrlerini geniletmek insanlarn vazgeilmez beeri istekleridir. Bu istek turizm olaynn yaratc unsurudur. nsanlarn alma saatlerini azaltarak kendilerine ayrdklar zaman arttrmalar, tatillerini yln belli bir periyodundan kararak, yln muhtelif zamanlarna yayma abalar ve ulam aralarndaki gelimeler, dnyada turizm olaynn srekli gelieceinin ifadesidir.

Nitekim, bu srekli geliim, bugn turizmi dnya ticaretinde petrolden sonra ikinci sraya oturtmu; 1980 ylnda 285 milyon olan turist saysn 1990 ylnda 455 milyon, 1998 ylnda 625 milyon kiiye kartmtr. Dnyadaki turizm geliri ise bu mddet ierisinde 102 milyar dolardan 445 milyar dolara ulamtr. Doksanl yllarda Dnya turizmindeki ortalama art hz, turist saysnda ylda %4, turizm gelirinde %7,2 olmutur.

Dnya turizm rgtnn verilerine gre, tm dnyadaki ekonomik duraklamaya karn, Turizm sektr bu geliimini daha hzl arttrarak devam ettirecek ve

2010 ylnda 1050 milyon turist ve 1550 milyar USD turizm gelirine,

2020 ylnda 1600 milyon turist ve 2000 milyar USD turizm gelirine ulaacaktr.

Doksanl yllarn art hzyla bile 2005 ylnda Dnya turizm sektrnn eriecei byklkler yle tahmin edilebilir.

Turist says : 830 milyon kii Turizm geliri : 700 milyar USD

Turist saysnn ve turizm gelirlerinin dalm ise, 1998 yl deerlerine gre aadaki gibidir.

Turist Says Oran

Dnya 625,2 milyon kii %100,0 Avrupa 372,2 milyon kii % 59,6 Akdeniz ana 210,0 milyon kii % 33,6 Trkiye 9,0 milyon kii % 1,4

Turizm Geliri Oran

Dnya 444,7 milyar USD %100,0 Avrupa 226,1 milyar USD % 50,1 Akdeniz ana 120,0 milyar USD % 27,0 Trkiye 7,8 milyar USD % 1,8



Ekonomisini sratle dzeltmek iin zm arayan Trkiye, Turizm sektrndeki payn arttrmak mecburiyetindedir. Trkiye, henz kirlenmemi ve doal gzelliini muhafaza eden sahilleri, tarihsel deerleri, corafik ve tarihi konumu nedeniyle Akdeniz ana lkeleri ierisinde bu konuda hala en ansl durumdadr. Bu ansn en iyi ekilde kullanlmas ve Dnya turizm gelirindeki payn ikiye katlamas phesiz ana hedef olmaldr.

Ancak lkedeki sat ve tantm organizasyonunun zayfl, blgesel problemleri ve finansal skntlar gz nne alnarak; VIII. Be Yllk Kalknma Plannda, fazla iddial olmadan mtevazi davranmak gerekmektedir. Bu nedenle Trkiyenin dnya turizmindeki paynn da, turist saysnda dnya genelinde doksanl yllarda gerekletirilen, ortalama yllk %5lik art hz baz alarak, 2005 ylnda %2,2ye ulaaca tahmin edilmektedir.

Doksanl yllarda Trkiyenin, Dnya turizmindeki paynn deiimi ve VIII. Be Yllk Kalknma Plan sresince eriecei tahmin edilen oranlar aadaki tabloda gsterilmitir. Tablonun incelenmesinden grlecei gibi, baz yllar lkede yaanan problemler nedeniyle, Trkiyenin pay dse bile; izleyen yllarda yllk %5lik art hzyla eriebilecei deeri, tekrar yakalamtr.

Yllar Turist Saysndaki Turist Gelirindeki Pay (%) Pay (%) 1990 1,05 1,26 1991 1,13 1,02 1992 1,38 1,31 1993 1,15 1,07 1994 1,10 1,25 1995 1,25 1,33 1996 1,34 1,40 1997 1,47 1,87 1998 1,43 1,76 1999 henz belirlenmedi - 2000 1,70 - 2001 1,79 - 2002 1,88 - 2003 1,97 - 2004 2,07 - 2005 2,20 -

II. ULAILMAK STENEN HEDEFLER

Bu durumda, VIII. Be Yllk Kalknma Plan sonunda Dnya turizminde Trkiyenin hedefi u ekilde belirtilebilir:

-Dnya turizminden alnacak payn %2,2 ye, lkemize gelen turist saysnn

830 milyon x %2,2 = 18 milyon kiiye ulamas beklenmelidir.



-Dnya ortalamasnda, turist bana turizm harcamas, ylda ortalama %3lk bir artla

1990 ylnda 559 USD/kii, 1998 ylnda 711 USD/kii olmutur. 2005 ylnda 884 USD/kii olaca tahmin edilmektedir.

Trkiyede bu deer 550 dolar/kii dolaynda iken, iyi geen 1997 ve 1998 yllarnda 895 dolar/kii ve 872 dolar/kii deerlerine km ve Dnya turizminin ancak 2005 ylnda erimeyi planlad deerleri yakalamtr. Bu deerlerin nmzdeki yllarda daha da artabilecei beklenmemelidir.

VIII. Be Yllk Kalknma Plan sresince turist bana harcama, 1997 ve 1998 yllar ortalamas olan 884 dolar olarak kabul edilmelidir.

-Bu durumda 2005 ylnda, lkemizin toplam turizm gelirinin 16 milyar dolara, Dnya turizm gelirlerinden alnacak payn % 2,2ye ykselmesi beklenmelidir.

-lkemize gelecek turist saysnda hedeflenen miktar yakalamak bire bir yatak saysn arttrmak ile mmkndr. Yatak saysn dondurmak, doluluklar arttrarak, turizm gelirlerinde hedeflenen art yakalamak fikri; turizm rnmzn yaz turizmine dnk olmas ve talebin younlat yazn aynda esasen tesislerin dolu olmas nedeniyle bir zm deildir ve Trkiye turizmini durma noktasna getirecek bir tehlikedir.

Mevcut turizm belgeli yataklarn %65i Ege ve Akdeniz kylarnda toplanmtr ve yaz turizmine yneliktir. deal deerler olan,

Yaz otellerinde : 6 ay sezon, %75 doluluk, kii bana 10 gn konaklama Dier oteller : 12 ay sezon, %60 doluluk, kii bana 3 gn konaklama

deerlerinden, bir turistik yataa isabet eden turist says ylda 30 kii olarak bulunmaktadr. Problemsiz geen yllarda, lkemize gelen turist says turizm belgeli yatak bana 25-26 kii olmutur.

VIII. Be Yllk Kalknma Plan dnemi iin, bu deer, belgeli yatak bana 28 yabanc turist olarak kabul edilebilir.

O halde, 2005 ylnda, iletmedeki Turizm belgeli yatak saysnn

Turizm belgeli yatak = 18.000.000 = 640.000 yataa ulamas gerekir. 28



Nitelikli belediye belgeli yataklar ile beraber Plan dnemi sonunda toplam yatak saysnn

letmede turizm belgeli yatak = 640.000 letmede belediye belgeli yatak = 360.000 Toplam1.000.000 yataa ulamas beklenmelidir.

(Nitelikli belediye belgeli yatak says, 1997 ylndaki 272.477 yatan, son 7 yldaki yllk 10.500 yatak artna gre hesaplanmtr.)

III. HEDEFE ULAIRKEN YAANABLECEK ZORLUKLAR

Plan hedefine ulaabilmek iin, be yllk yatak artnn

2005 yl turizm belgeli yatak says = 640.000 1999 yl iletme belgeli yatak says = -311.480 1999yi yatrm belgesi ile iletmede yatak says = - 27.389 (1998 deeridir) Hedef alnan yatak art 301.131 olmas beklenir. Bu yatak artn salayabilmek iin, yllk yatak art hz %11 olmaldr. Bu eriilmeyecek bir byme hz deildir. Turizmin gerek anlamda tevik edildii 1986-1990 yllar arasnda, yatak saysndaki art hz %13n zerinde olmutu. Ancak geen Plan dneminde, iletmedeki turizm belgeli yatak saysndaki art oran nemli dzeyde gerilemitir.

l Turizm letme Belgesi veya Yatrm Yl Belgesi ile iletmedeki yatak says Art oran % 1994 314.14 - 1995 323.755 3 1996 340.398 5 1997 351.387 3 1998 341.604 -3 1999 338.869 -1

Grlmektedir ki yllk %13 olan art hzlar 1995 ylndan itibaren ylda %3lere dm hatta son iki senede eksiye gemitir.

Bu byk d sadece, problemli yllarn yaratt talep dnn yatrm arzusunu krmas eklinde bir sebebe balanamaz. Asl sebep; -Yatrm tevik tedbirlerinin son derece azalmas, -Tahsise kartlan arazi saysndaki azalmalar, -Tahsisli arazilere uygulanan, evk krc brokratik davranlar ve yorumlardr.

Eer hedeflenen %11lik yatak art hznn yakalanmas isteniyorsa turizm yatrm tevikleri ciddi olarak ele alnmaldr.



IV. TEVKLER

Turizm yatrmlar, geri dn uzun vadeli, sermaye/hasla oran yksek; siyasal, sosyal, doal ve ekonomik olaylara ok duyarl, dolaysyla da giriimciler iin fazla cazip olmayan, riskli yatrmlardr.

te yandan lke ekonomisine salad faydalar da tartlmaz bir gerektir.

Turizmde baarl lkelerde, turizm yatrmlar hkmetler tarafndan zendirilmekte, bilhassa yatrmlara hibe kredi, faiz ve vergi sbvansiyonlar gibi nakdi tevik aralar vazgeilmez ekilde uygulanmaktadr. Akdeniz ananda turizmde iddial lkelerde bunun rneklerini geni apta izlememiz mmkndr.

Trkiyede 1985 ylnda turizm sektrnn Kalknmada zel nem Tayan Sektr kapsamna alnmas, eitli nakdi teviklerin yan sra, zellikle hibe tr teviklerle desteklenmesi sonucu 1986-1992 dneminde turizm yatrmlarnn hzla artt gzlenmitir. Bu dnemde Kaynak Kullanm Destekleme Primi (KKDP) adyla verilen hibe tr tevik, toplam yatrm tutarnn %13 dolaynda olmasna ramen, turizm yatrmlarna kazandrd ivme byk olmutur. 1986-1990 yllar arasndaki, %13lk yatak hz art bu tevikler sayesinde gereklemitir.

1992 ylndan itibaren K.K.D.P. sistemi kaldrlm, fon kaynakl kredi (FKK) uygulamasna geilmitir. ki yl demesiz, be yl vadeli bu kredi hereyden nce ksa vadesi nedeniyle turizm yatrmlarnn yapsna uygun gelmemi; esasen kaynak yetersizlii nedeniyle sistem salkl ilememi, sonunda fon kaynakl kredi kaldrlmtr. Neticede 1995-1999 yllarnda yatrmlarda evvela duraklamaya, sonra da de geilmitir.

VIII. Be Yllk Kalknma Plan Dneminde, eski yatrm hz tekrar yakalanmak isteniyorsa, nakdi teviklere ihtiya vardr.

Tevikler ile ilgili neriler aadaki ekilde sralanabilir.

1- Yatrm Tevik Kredileri

Yukardaki rneklerle, sonular net olarak ortaya konulduu zere, turizm yatrm projelerini yaplabilir klabilecek, nakdi tevik tedbirlerine tekrar geilmelidir. Deneyimler, nakdi teviklerin en az yatrm tutarnn %20si civarnda olmas gerektiini gstermektedir.

Bu konuda iki finans modeli nerilebilir.

Birinci model hibe krediyi iermektedir:

-% 40 z kaynak, -% 40 uygun faizli 10 yl vadeli kredi, -% 20 hibe tr nakdi teviktir.



Alnacak %40 kredinin yurt d kredi artlarna uygun, libor faizle kullandrlmas, ilk 3 yl demesiz, 10 yl vadeli olmas arttr. Devletin destek ve garantisine sahip olduu taktirde yatrmc, ihtiyac olan bu krediyi, dnya para piyasalarndan kendisi de bulabilir.

kinci model, direkt hibe krediyi iermemekte, ihtiya duyulan nakdi tevik, faiz sbvansiyonu eklinde salanmaktadr.

- %50 z kaynak - %50 faiz sbvansiyonu salam kredidir.

Bu krediye salanacak faiz sbvansiyonu yatrm dneminde %100, iletme dneminde %50 civarnda olmaldr.

2- Yabanc Sermayenin Tevik Edilmesi

Yabanc sermayenin Trkiyeye gelmesi ve turizm yatrmlarna ilgi duymas tevik edilmelidir. zellikle, dnyadaki nl turizm zincirlerinin Trkiyede yatrm yapmas, lke turizminin gelimesine byk katk salayacaktr.

Bu konuda en byk engel yaanan yksek enflasyondur.

Bu nedenle;

Enflasyon muhasebesi sistemi getirilmeli,

Yabanclarn Trkiyede mlk edinmeleri kolaylatrlmaldr.

3- Arazi Tahsisleri

Arazi tahsisleri de, nemli bir yatrm tevikidir. Son yllarda tahsis edilen arazi saysnda azalma olmutur. Turizm Bakanlnn yeni alanlar salamas ve bu nemli tevik unsurunun ok iyi deerlendirilmesi gerekir. Glkle elde edilen tahsis alanlarnn, tahsisi alan firmalar tarafndan, turizme kazandrlmasnda ge kalnd da gzlenmektedir.

rnein; 1995 ylnda yatrm belgeli yatak says 202.483tr. Bir yatrmn tamamlanp iletmeye almas iin yl yeterlidir. O halde yl veya en ge drt yl iinde bu tesislerin tamamlanmas ve iletmeye almas beklenirdi. Dier bir deyimle 1999 yl sonunda iletme belgeli yatak saysnn bu rakama yakn bir sayda artmas gerekirdi. Halbuki 1995-1999 yllar arasnda iletmedeki yatak says art sadece 15.114dr. O halde en az 4 yldan beri, belki de daha uzun zamandan beri, 187.369 yatak yarm kalm veya yapm ok ar devam etmektedir. Hedef alnan yatak saysna eriebilmek iin ncelikle, halen yatrm belgesi alnm tesisler hayata geirilmelidir.

Arazi tahsisi, alt yaps ile birlikte ok pahalya mal olmaktadr. Ayrca temini de ok zordur. Bu nedenle arazi tahsisleri, yalnz Turizm Bakanl tarafndan yaplmal ve u hususlara dikkat edilmelidir.



Yatrm sresi, ortalama yl olmaldr. Yatrmcnn insiyatifi dndaki mcbir sebepler dnda bu sre uzatlmamaldr.

Yatrmlarn hzn kesen, brokratik engeller ve uygulamalar kaldrlmaldr.

Arazi tahsislerinde, turizm sektrnde en az be yl deneyimli ve baarl irketlere, ve zellikle zincir oluturan tesislere ncelik verilmelidir.

Firmalarn finans yaps ok iyi aratrlmaldr.

Tahsis ncesinde, tahsis edilen arazilerin mlkiyet ve imar durumu netletirilmelidir.

Tahsisli arazilerin, Maliye Bakanlnn tesbit edecei kriterlerle, yatrmclara satlmas fikri gerekletirilmelidir.

4- Yatrmlarn Modernizasyonu ve Yenilenmesi

Turizm yatrmlarn, yaplar itibaryla ayr bir konumda deerlendirmek gerekmektedir. Tesislerin, grsel zevke hitap etmeleri sebebiyle ksa dnemde modernizasyon ihtiyalar ortaya kmaktadr. Yaplan aratrmalara gre, turizm tesisleri maksimum yedi ylda bir modernize edilmelidir. Gnmz dnyasnda hzla gelien teknoloji ve srekli deien moda akmlar sebebiyle modernize edilmeyen tesislerin nemli oranda mteri kaybedecei tabiidir. Ayrca rantabl olarak almayan tesisler iin tevsi yatrmlar da kar konulmaz bir ihtiyatr.

Tesislerin, bu modernizasyon, yenileme ve tevsi yatrmlar iinde tevik tedbirleri getirilmeli, belli bykl aan bu tr projelerde, en az 5 yl vadeli kredi alabilme imkan salanmaldr. nk ksa vadeli kredilerle veya firmann tamamen z kayna ile byk modernizasyonlar gerekletirmek gtr, tesislerin iletme sermayelerini kaybetmelerine sebep olmaktadr.

Modernizasyon ve yenileme projelerine verilecek kredilerde, tesisin faaliyette bulunduu yl dikkate alnarak 5 ve daha fazla yldan beri faaliyette bulunan iletmelere ncelik tannmaldr. Ayrca verilen kredinin miktar, tesisin son 5 yl ierisinde getirdii dviz miktaryla da orantl olmaldr.

5- Tantma Katk

Turizmin bu plan dneminde en nemli sorunu, etkin planlama ve tantmn en iyi ekilde yaplmasnn salanmasdr. Tesisler rn bazndaki tantmlarn kendileri yapmaktadr. Ancak lkesel ve sektrel tantm muhakkak sektr ve devletin katlmyla, bir elden yaplmal ve bu i iin byk bir kaynak ayrlmaldr. Bu kaynak, yasal dzenlemeler ile, turizm gelirlerinin %1-2si orannda sektrden toplanacak bir fon ile devletin, bu fona eit miktarda tahsis edecei mebladan olumaldr.

Tantma ayrlan bu kaynan, zel sektrn ve kamunun eit arlkta yer alaca bir kurulu tarafndan kullanlmas salanmaldr.



6- Sektrn yresel yaplamas ve yresel tantm

Tek bana ihracat, tantm ve AR-GE kapasiteleri snrl olan firmalar bir araya gelerek kapasite ve glerini birletirmek suretiyle, sektrel d ticaret irketlerini oluturmakta, bu sayede hem ihracat paylarn artrmakta hem de devlet katklarndan ncelikli olarak yararlanabilmektedirler.

Turizm sektrnn de ihracat gibi dviz kazandrc ve desteklenmesi gereken bir sektr olduu dnlrse, benzer bir uygulama, turizmin pazarlanmas, yrenin ve tesislerin tantm ve problemlerinin zlmesinde gerekli olacaktr.

Yresel olarak faaliyet gsteren tesisler, sektr d ticaret irketi benzeri bir irket kurabilir, yelerinin nceki yllarda getirdikleri dviz tutarlar ve konaklayan kii adedi l alnmak suretiyle performanslar deerlendirilerek hazrlayacaklar tantm ve pazarlama faaliyetleri onaylandktan sonra, Eximbankn seyahat acentalarn kredilendirdii fon veya benzeri bir fondan kredilendirilebilir. Bu sayede, hem tantm olarak ok daha geni kitlelere ulaabilme imkan doacak hem de yresel tantmda ve dolaysyla lke tantmnda baar salanabilecektir.

Kendine zg zellikleri olan turizm sektrnde, hangi dnemlerde daha etkin tantm ve pazarlama faaliyetlerinin yaplmas gerektii, hangi dnemde irketlerin nakit girilerinin olduu net olarak bellidir. Bu nedenle, kredi kullanmnda, kredinin verili tarihi ve geri deme dnemleri nceden belirlenmeli ve bu tarihlere mutlak suretle uyulmaldr. Aksi takdirde bir hafta ge verilecek bir tantm pazarlama kredisi belki de bir sezon kaybna neden olabilecektir.

Hazrlanmakta olan Yatrmlarda Devlet Yardm ile ilgili kararnamelerde turizmde Tantm ve Pazarlama iin zel tevik ve fon kaynakl kredi imkan getirilmesi gerekli grlmektedir.

7- Turizm Sektrnn KOB kapsamndaki destek unsurlarndan faydalanmas

Bakanlar Kurulunun 27/12/1994 tarihi ve 94/6401 sayl kararnn 4nc maddesinin verdii yetkiye dayanarak D Ticaret Mstearlnca hazrlanan, AB ve GATT normlarna uygun ihracata ynelik devlet yardmlarna ilikin;

-Aratrma-Gelitirme (AR-GE), -evre ve Kalite Belgelendirme, -Yurtd Fuarlarna Katlm, -Pazar Aratrmas, -Yurtdnda Ofis Maaza Ama ve Tantm, -stihdam, -Eitim, -Patent harcamalar,

konularnda tebliler, Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulundan karlm ve uygulamaya konulmutur.



Bahsekonu ihracata ynelik devlet yardmlarna ilikin teblilerden;

-evre ve Kalite Belgelendirme, -Pazar Aratrmas, -stihdam, -Eitim

yardmlar kapsamndaki desteklerden sadece KOB tanmna giren iletmeler, dier tebliler kapsamndaki desteklerden de retici ve/veya mal ticareti ile uraan iletmeler yararlanmakta olup, halihazrda hizmet sektrndeki iletmelerin yararlanmalar imkan bulunmamaktadr. D Ticaret Mstearl da bu uygulamann eksikliini kabullenmektedir.

Nitekim Avrupa Topluluklar Komisyonu KOBleri;

- Azami 250 alan olan, -Yllk cirosu 40 milyon ECUyu (Euro) ya da toplam bilano deeri 27 milyon Ecuyu (Euro) amayan, -Ortaklk paylarnn %25den fazlas kamu yatrm irketleri, risk sermayesi irketleri ya da kurumsal yatrmclar dndaki KOB tanmna girmeyen firmalara ait olmayan,

irketler olarak tanmlam olup, tanmda herhangi bir ekilde retici olma artna yer verilmedii grlmektedir.

lkemizde de turizm sektr KOB kapsam iine girebilmelidir.

Avrupa Birliine Gmrk Birlii yoluyla entegrasyonun balanmas ile lkemizde nemi ve deeri anlalan KOBlerin, tevik unsurlar saland taktirde, nmzdeki yllarda ekonomimize olumlu katklar artarak devam edecektir. malat sanayii sektrnde son derece yararl sonular vereceine inanlan KOB destek unsurlarnn konaklama sektrnde faaliyet gsteren iletmelere uygulanmas ayn olumlu etkiyi gsterecektir.

Trkiyede faaliyet gsteren KOB tanmna girebilen turizm konaklama tesisleri, sektrn d dinamiklere bal olmas sebebiyle istikrarl bir seyir izememektedir. zellikle yeni iletmeye alan tesislerde ciddi lde finansman a bulunmaktadr. Yurt dndaki turizm operatrleri tarafndan da bilinen bu zaaf, sezon banda fiyat indirimi iin zorlama nedeni olmaktadr. Yabanc tur operatrleri tarafndan her yl tekrarlanan bu olumsuz durum sonucunda lke ciddi oranda dviz kaybna uramaktadr. Gerek bu tarz dviz kayplarnn nlenmesi, gerekse KOB kapsamndaki turizm konaklama tesislerinin hizmet kalitesini ykseltip gerektii durumlarda kapasite artrmna imkan verilmesi iin turizm konaklama sektrnn de KOB kapsamndaki destek unsurlarndan faydalanmas yerinde olacaktr.

Nitekim 1999 yl program icra plannda ; Turizm Sektrnn de KOB statsnde deerlenmesi iin gerekli dzenlemeler yaplacaktr. denilmektedir. Ayrca 21 Kasm 1999 gnl Resmi Gazetede yaynlanan 2000 yl programnda da Turizm Sektrnn KOB Statsnde deerlendirilmesi iin gerekli dzenlemeler yaplacaktr. ifadesi yer almaktadr.



8- Turizme zg tevik kararnamelerinin karlmas

lke kalknmasnda nemli fonksiyonu olan turizm sektr, genel tevik kararnameleri ile deil, turizme zg zel tevik kararnameleri ve tevik politikalar ile desteklenmelidir. Dier bir ifade ile turizm sektrnn ekonomiye katks yannda turizm sektrne verilen teviklerin ekonomiye byk oranda geri dnecei gznne alnmaldr. Turizm sektrnde rakip lkelerde, zellikle Avrupa Birliinde halen uygulanan nakdi tevik ve krediler lkemizde de uygulanmaldr. Aksi halde turizmin beklenilen yatrm hedeflerine ulamas mmkn olamayacaktr.

Turizm sektr dndaki sektrler iin, ihra edilen rnlerde katma deer iadesi, ucuz ihracat kredileri, ihra ettii rnn bnyesine giren ham ve yardmc maddeleri gmrksz ve fonsuz ithal etme, navlun primleri, yapt ihracat miktarna bal olarak mahsup yoluyla vergi ve sigorta avantajlar, vb. nemli avantajlar olmasna ramen, turizm sektr bu avantajlardan yararlanmamaktadr.

9- Katma Deer Vergisi

Turizm Sektrnde hizmet veren kurulularn iinde bulunduklar mali koullarn, rakip lkelerdeki benzerleri ile ayn duruma getirilmesi bir zorunluluktur. Trkiye, Avrupann bir ok lkesine rakiplerine oranla daha uzaktr. Bu mesafenin yaratt dezavantaja, KDVnin ykseklii, ayakbast paralarnn ykseklii gibi hususlar eklenince, Trkiyenin rekabet etmesi zorlamaktadr.

Baz Akdeniz lkelerinde uygulanmakta olan KDV oranlar: lke Standart KDV Oran Turizmde Uygulanan KDV Oran Fransa %20 %5,5 talya %20 %10 Portekiz %17 %5 Yunanistan %16 %8 Bu lkelerde, KDV oranlar 1990l yllarn bandan itibaren indirilmeye balanmtr ve net turizm gelirlerinde %10 art olmutur.

10- Elektrik-Su-Atksu fiyatlar

Turizm Bakanlndan iletme belgeli tesislerin elektrik-su ve atksu hizmetlerinden dk tarife ile yararlanmalar ynetmelik hkm olmasna ramen uygulamada buna riayet edilmemektedir.



11- Kur Makas

Gereki kur politikalar uygulanmal, TLnin yabanc paralar karsndaki deeri ile fiili enflasyon birbirine paralel olmaldr. Gemi yllarda yaanan kur makasnn faturasn sektr demitir.

12- Turizm ve Destei

zellikle yksek sezon d dnemlerde ve ncelikle alan veya emeklilerin tatil ihtiyacnn karlanmas iin her trl tedbir alnmaldr. Bu amala, tatil kredisi uygulamasnn yaygnlatrlmas gerekir. Yine bu amala T.C. Milli Eitim Bakanl tarafndan eitim dnemleri deitirilerek okullarn kapan devresinin Mays ayna ekilmesi birok Trk alanna tatil yapma olana salayacaktr.

V. YATIRIMLARIN ETLENDRLMES

Trkiyenin turizm pazarnda vitrini, henz kirlenmemi denizi ile Akdeniz ve Ege sahilleridir. Bunun doal sonucu olarak da, yatak kapasitesinin %65i bu sahillerde ve sahil turizmine dnk olarak toplanmtr.

VIII. Be Yllk kalknma Plan dneminde hedef alnan 300.000 yatak artnn byk bir ksm, gene ounlukla sahil turizmine dnk olacak ve ky bantlarnda yaplanacaktr. Ancak bu yaplama esnasnda, evrenin korunmas, evreye uyum ve ar younlamadan kanma en nemli faktrler olarak ele alnmaldr.

Ayrca bir lkenin turizmini yalnz bir turizm eidine ynelik klmak sakncaldr. Turizm sadece bir iletmenin snrlar ierisinde konaklamaktan ibaret saylamaz. Turizmin eitlendirilmesine ve 12 aya yaylmasna imkan veren yatrmlara da eilinmeli ve tevik edilmelidir.

1- Termal ve Salk Turizmi

Termal ve salk turizmi, lke iin nemli bir potansiyel olarak grlmektedir. Yatrmlarn, termal sularn kullanm hakknn kamuya ait olmas nedeniyle, arlkl olarak yerel ynetimler tarafndan gerekletirilen veya iletilen tesisler halinden karlmas gerekmektedir. Tesislerin zel sektr tarafndan iletilmesi veya uzun sreli tahsislerin yaplabilmesi iin yasal ortam hazrlanmal ve zel olarak yatrm tevik kapsamna alnmaldr.

2- Kltr Turizmi

Trkiye, corafi konumu itibar ile eski dnya ktalar olan Asya, Avrupa ve Afrika arasnda doal bir kpr gibidir; Bu nedenledir ki tarihin ilk devirlerinden beri ktalar aras insan ilikileri Anadolu topraklarnda olmutur.

Uygarlk gemiinin ok eski (10.000 yl) oluunun yan sra yaam olan kavimlerin eitlilii de Trkiyenin arkeolojik ve kltrel zenginliklerini benzersiz klmaktadr.



Kltrel zenginlik, geleneksel konukseverlik ile btnleince Trkiye Turizm iin ok ekici bir lke durumuna gelmektedir.

Turizm Bakanlnca gelitirilmeye allan ve Kltr Turizmi iinde yer alan turizm trleri unlardr.

nan Turizmi Projesi

lkemizde yaayan byk dinin (Mslmanlk-Hristiyanlk-Musevilik) gnmze kadar ulaan nemli ziyaret merkezlerinin, Kltr Bakanl ve yerel idarelerle de ibirlii ierisinde restorasyon, evre dzenlemesi, klandrma gibi alardan ele alnarak iyiletirilmesi ve tantmnn yaplarak ziyareti saysnn, buna bal olarak dviz girdilerinin arttrlmas hedeflenmektedir.

pek Yolu Projesi

Trkiye kltrel mirasnn en nemli unsurlarndan ve bir ou doaya ve evresel etkenlere yenik dm olan han ve kervansaraylarn korunmas, bir koruma kullanma dengesi ierisinde yaatlarak Tarihi pek Yolunun canlandrlmas planlanmtr. lk etapta, ana tur gzergahlar ile akan pek Yolu zerinde bulunan ve n etdler sonucu belirlenen 11 adet kervansarayn turizm amal kullanlabilmesi iin bir ibirlii protokol Vakflar Genel Mdrl ve Turizm Bakanl arasnda 1993 ylnda imzalanmtr. Proje hayata geirilmeli ve gelitirilmelidir.

Antik Kentler ve Eski Eserler

Bugn, turizm serveti saylan mzeler kadar turizmin eitlendirilmesi kapsamnda yer alabilecek ve turistlerin byk lde ilgisini eken, bulunduu blgenin turizm potansiyelini olumlu ynde etkileyen, dini antlar, eski eserler ve antik kentler (ren, tarihi kalntlar) de byk nem kazanmtr. Bu amala Trkiyede bulunan antik kentler ve tarihi ekim merkezlerinin turizm asndan ncelikleri belirlenerek envanterlerinin hazrlanmas ve ncelikli altyap sorunlarnn giderilmesi amacyla balanan almalar hzlandrlmaldr.

3- Da Turizmi ve Ekoturizm

Da turizmi ve ekoturizm, Trk turizmini Karadeniz, Dou Anadolu ve Gneydou Anadoluya tayabilme imkan yaratmaktadr.

Anadolu kltrnn tannmasna frsat verecei, o yrelerde turizm fikrini gelitirecei ve yaz turizmi iin gelen turiste yeni rn sunup, Trkiyede kal sresini uzatabilecei iin tevik edilmelidir. zellikle Ar, Kakar, Erciyes, Toros-Aladalar tevik kapsamna alnmaldr.

4- K sporlar

turizm iin gittike artan bir talep yaratt gibi, baz d pazarlarda da ilgi uyandrmaya balamtr. Yeni tahsis alanlar yaratlmas ve zellikle pist yapm konusunda karlalan baz brokratik engellerin almas gerekmektedir.



ncelikle, Uluda, Krolu Da, Erciyes, Palandken ve Sarkam, ikinci etapta Beydalar, Bolkar Da ve Akdan deerlendirilmesi gerekmektedir.

2005 ylnda ulalacak yatak kapasitesinin %5inin da ve k turizminde olumas dnlmelidir.

5- nc ya turizmi

Ky turizminin 12 aya yaylmasna frsat veren, tesisleri fizibl hale getiren, ounluu sezonluk olan turizm elemanna i sahas yaratan, mevcut yatrmlar deerlendirerek turizm girdisi yaratan, bu zellikleri nedeniyle tevik edilmesi gereken bir turizm eididir.

Ayrca, yasalarn tesislerde bulunmasna zorunluluk getirdii, zrllerle ilgili teknik ve yapsal dzenlemelere uyulmal ve bu dzenlemeler fonksiyonel hale getirilmelidir.

zellikle Kasm-Mart dnemini kapsayan srelerde d turizme dnk olarak, yer hizmetleri meydan girileri, zel KDV istisnalar, uaklara benzin sbvansiyonu gibi, sat fiyatlarn drp, rekabet gcn arttracak tevik tedbirleriyle desteklenebilirse, istenilen fayda ancak salanabilecektir.

6- Tatil Kentleri

Tatil Kentleri projesi, yaklam olarak; belirlenecek alanlarn ierisinde yaklak 50.000 kiinin yaayaca, birden fazla fonksiyon ieren, farkl standartlarda ve biimde konaklama, elence, sosyal aktivite, spor alanlar, salk ve eitim tesisleri ile ticaret ve alveri merkezlerini kapsayan; doal kltrel, sosyo-ekonomik kaynaklarn koruma-kullanma dengesinin saland alanlar planlanmas ve dzenlenmesini hedeflemektedir.

Bu amala belirlenecek alann tamamnn kamu arazisinden olumas ncelikli tercih sebebi olmakla beraber en fazla %20si zel mlkiyete konu olan arazileri de ierebilecek, Ege ve Akdeniz kylarnda yer alan arazilerden seilmesi ngrlmektedir.

Turizm Paket Projeleri ya da Tatil Kentleri Projesinin mevcut yasal ve organizasyon sreleri ile gerekletirilmesi durumunda karlalabilecek dar boazlar olaca dnlmektedir.

Tatil kentleri projesi, salt fiziksel planlama ve yer seim kriterleri ile snrl olmayan ok boyutlu yasal ve rgtsel dzenlemelerinin ele alnmasn gerekli klmaktadr.

VI. ALT YAPI

14 yl gibi ksa bir zaman sreci ierisinde beklenilmeyen bir sratle artan yatak adedi ve Turizm sektrndeki hzl byme, lke ekonomisine ve sosyal-kltrel gelimeye ok olumlu etkiler yaparken; olumsuz baz evre sorunlarn da yaratmtr. zellikle fiziksel bymeye paralel olarak alt yapnn ayn oranda gelimeyiinin dourduu veya dourabilecei sorunlar, Turizm sektrnn gelimini de olumsuz ynde etkileyebilecektir.



Balkesir ve el il snrlar arasnda kalan 4000 kmlik sahil bandnda, bilhassa Turizm sektrnn gelitii yrelerde, kentsel yaplamann da artmas sonucu, alt yapdan doan problemlere daha fazla rastlanmaktadr.

VIII.Be Yllk Kalknma Plan sonunda yani 2005 ylnda hedef alnan, 640.000 Turizm belgeli yatak, 18 milyon turist, 16 milyar dolar turizm gelirine eriebilmek iin bu alt yap problemlerinin ncelikle zlmesi gerekir.

Trkiyenin turizm hamlesinde en baarl rnekler olarak gsterilen Gney Antalya ve Belek projelerinin baarsnda, alt yaplarnn nceden halledilmesinin pay byktr.

Ayrca;

-Atk su artma tesisleri, -Kat atklarn imhas, -Temiz su gereksinimleri, -Alt yap iletmelerinde tekilatlanma, -Karayollar, -Havaalanlar, -Mavi bayrak organizasyonu, konularnn bir ksm dorudan devlet tarafndan yaplacak, bir ksm devletin denetim ve yaptrm gcyle dzeltilecek, bir ksm devletin organizasyonunda devlet-zel sektr i birlii ile ksa srede zme kavuturulacaktr.

1- Atk Su Artma Tesisi

Atklar, uzman teknik personel tarafndan iletilen, iletme sonular laboratuarlarda muntazam kontrol edilen merkezi artma sistemlerinde toplanmal ve artlmaldr.

Antalya yresi bu konuda ksmen ansldr. Dier yrelerde ise, merkezi artma tesislerinin yeterli olmay, baz blgelerde ise hi bulunmay, yatrmcy problemini paket artma sistemleriyle zmek zorunda brakmtr.

Bu paket artma sistemlerinin, tesislerde mkemmel bir ekilde altrld sylenemez.

-Tesis kapasitesine gre, yanl hesap edilen artmalar, -Gnn baz saatlerinde, artmann hesap edilen pik debinin zerinde yklenmesi, -Yetersiz veya dzenli temizlenmeyen ya tutucular nedeniyle atk suya karan yalar, -Elektrik kesilmesi veya kimyasal etkenlerle bakterilerin lmesi, gibi sebeplerle, artmalarn alt zannedilerek, denizlerin kirletilmesine neden olunmaktadr Artma tesislerinde her hafta dzenli olarak yaplmas gerekli olan kimyasal kontrollerin, tesislerin kendi imkanlar ile yaplmas gtr. Bu nedenle paket artma tesisleri denetimsiz



kalmaktadr ve turizm alt yapsnda boluk oluturmaktadr. Devletin bu boluu doldurmas, denetimlerin sk ve bilimsel olarak yaplmas gereklidir.

Merkezi artma sistemlerinin bulunduu yrelerde ise, artmalar, artan younlua paralel olarak tevsi edilemediinden yetersiz kalmaktadr.

rnein, alt yaps en mkemmel bir ekilde zlerek 1985li yllarda uygulamaya konan Gney Antalya Turizm Geliim Projesi snrlar iinde kalan baz beldelerde, artan turizm younluu ve konut enflasyonu yznden, merkezi artma sistemleri bugn yetersiz kalmaktadr.

2- Derin Deniz Dearjlar

Trkiyedeki artma tesislerinde sadece biyolojik artma yaplmaktadr. ok pahal olan ikinci ve nc artma kademeleri kurulmadndan bu sular kullanma suyu olarak tekrar deerlendirme imkan bulunmamaktadr.

Bu suyu kum filtrelerinden geirerek bahe sulamada kullanmak veya denize dearj etmek mecburiyeti vardr.

Artlan sularda fosfat ve azot orannn yksek olmas nedeniyle iyi artlsalar bile, kydan 50 m uzaa ve 20-30 m derinlie dearj edilmeleri gerekir. Aksi halde denizin oksijenini alrlar ve yosunlanmaya sebep olurlar, ayrca hemen kydan denize yaplan dearjn insanlar zerinde olumsuz etkileri vardr.

3- Kat Atklar

Bugn btn blgelerde uygulanan sistem belediyeler veya alt yap hizmet birliklerince veya tesis elemanlarnca plerin toplanp, p toplama alanna dklmesi, burada topraa gmlerek bertaraf edilmesidir.

Bahse konu p imha alanlarnn seiminde hidrolojik ve hidrojeolojik aratrmalara yer verilmedii ve gmlen pn topraa szmasna kar teknik nlemler alnmad iin, zellikle yamurlu mevsimlerde p atk sularnn yer st veya yer alt su kaynaklarna szarak kirletmesi nlenememektedir.

Birok blgede pleri bu yntemle imha edecek alan da kalmamtr. Yeni alanlarn bulunmas ise evre halknn, civar arazi sahiplerinin, orman efliklerinin bask ve engellemeleri yznden kolay olmamaktadr.

Kat atklarn bilimsel bir yolla imhas kanlmaz bir ihtiyatr.

Turistik blgelerde tavsiye edilen imha projesi aadaki ana safhalardan gemektedir.



plerin evlerde veya tesislerde atlrken, yeniden deerlendirme imkanna sahip olanlar cinslerine gre ayrlarak toplanmal ve ayr sevk edilmelidir. Bylece seilecek ve gmlecek p miktar azaltlmaldr. Bu, kullancnn ve tesislerin grevidir.

p toplama yerine getirilen pler burada birkez daha ayklanmaldr.

Ayrlan pler, topraa szmay nleyecek ekilde yaltlm; rme esnasnda doacak gazlar ve sular toplayarak dar atacak biimde projelendirilmi yataklara gmlerek rmeye braklmaldr.

rtlen bu pler daha sonra kompos gbre olarak kullanlabilir.

Maliyet ve alan sorununun zlmesi iin, plerin nce blgesel p ayrma istasyonlarnda toplanarak ayrlmas; gmlecek plerin sktrlarak, birka blgeye hizmet veren ana p imha merkezine gnderilerek, gmme ileminin orada yaplmas da dnlebilir.

4- Temiz Su Gereksinimleri

Bodrum yresi hari, imdilik alt yapnn en iyi zmlenmi ksm temiz su teminidir. Ancak yatak kapasitesinin artmasna ve kentsel nfus younluklarnn oalmasna paralel olarak bu konunun da ele alnmas gerekir. Aksi halde elektrik enerjisinde karlald gibi gelecek yllarda kullanma suyunda da problemler yaanabilir.

Ayrca sahil yresindeki turistik blgelerde, bilgisizce alan ve iletilen su kuyular, deniz suyunun bu kuyulara karmas nedeniyle tuzlanma tehlikesiyle kar karyadr. Konu yalnz su kaynaklarn deil bitki rtsn de tehdit edecek boyutlara eriebilir.

Bu tr kuyularn tuzlanmaya kar devletin kontrolne alnmas arttr. eklen mevcut olsa bile bu kontrol yaplmamaktadr.

5- Elektrik Enerjisi

Bugn btn Trkiyenin karlat bu sorun, son iki yl turistik tesislerde ciddi boyutlara ulamtr. Gelecek yllarda daha da artmas kanlmazdr.

Turistik tesislerin, kstlamaya gidilmeyecek iletmeler arasna dahil edilmesi gereklidir. Ayrca tesislerin yeterli kapasitede jeneratr temin etmeleri kanlmaz ihtiyatr.

6- Alt Yap letmelerinde Tekilatlanma

u ana kadar izah edilen hususlar alt yap iletmesinin zorluklarn ve nemini ortaya koymaktadr.

Bahse konu zorluklarn yenilmesi, bu konuda yeterince tekilatlanarak salanabilecektir.



Turistik blgelerde, yerleik nfus azdr. Mahalli idareler bu nfusa gre tekilatlanmtr. Yazn, gelen turistler ve ikinci konutlarda yaayanlarla birlikte bu nfus zellikle ky blgelerinde 10-15 misli artmaktadr.

Bu nfus hareketinin getirdii alt yap sorunlarnn mahalli idareler tarafndan zmlenmesi beklenemez. Mahalli idarelerin gc buna yetmeyecei gibi, baz blgelerde mahalli idareler turizmi bir klfet olarak grmektedir.

Yaanan ve artan younlua bal olarak byyen alt yap ihtiyacnn zmlenmesi iin turizm iletmeleri mutlaka konuya dahil olmaldr. Alt yap yatrmlarnn finansman turizm zel sektrnn ve devletin belli oranlarda katlmyla gerekletirilmelidir.

Bu kurumsal yaplamay tesis edebilmek iin, baz blgelerde, turizm iletmelerinin ve kamunun ksmen eit arlkta katld alt yap hizmet birlikleri ve irketleri kurulmutur. Balangta baarl saylacak sonular alnmtr. Birliklerde mahalli idarelerin arlkl olmas, zel sektrle belediyelerin bak asndaki farkllklardan kaynaklanan baz sorunlarn yaanmasna neden olmaktadr.

Ancak bu aksamalar, denemeden vazgemek anlamna gelmemelidir. Bu alt yap ve hizmet birliklerinin, Turizm Bakanl ve turizm sektrnn ibirlii ile ynetilecek ekilde yeniden yaplamas lzumludur. Bunun iin birlik yasas deitirilmelidir.

Yeni yaplamada, birlikler belgeli turistik iletmelere dorudan hizmet gtrmelidir. Konutlara ve dier kurululara ise, belediyeler bu birliklerden salad hizmeti iletmelidir.

7- ATAK Projesi

Akdeniz-Ege Turizm Altyaps ve Ky Ynetimi Projesi, ksa adyla ATAK, Ege ve Akdeniz kylarnda yer alan turizm younluklu, yaklak yz yerleim biriminin ime suyu, kanalizasyon, atk su artma ve kat atk imha tesisleri gibi alt yap sistemlerinin, yerel ynetimler ve kullanclarn i birlii ile yapmn ve iletilmesini amalayan bir projedir.

Projenin, yerel ynetim ve kullanclarn mtereken kuraca altyap birlikleri vastasyla yrtlmesi, ve finansmannn Kullanan der ilkesine uygun olarak gelitirilecek bir modelle karlanmas ngrlmt. Projelerin etd ve hazrlanma safhasnda Dnya Bankas hibe eklinde teknik yardm vermeyi stlenecek, proje, yaplabilir bulunmas halinde Dnya Bankasnca kredilendirilecekti.

Bu erevede ATAK projesine 1989 ylnda balanmtr. Proje almalar, Dnya Bankasndan temin edilen 607,5 milyon Japon Yeni tutarndaki karlksz teknik yardm ile finanse edilerek Turizm Bakanlnca yrtlmtr. Proje uygulamasnn asl sahibi yerel ynetimlerdir ancak yeterli tekilatlar olmamas nedeniyle Proje, Turizm Bakanlnn teknik destei ile yrtlmtr.

1990-1992 yllarnda, ky bandndaki btn yerleim yerlerinde, mevcut durum tesbiti ve fizibilite almalar yaplm ve toplam alt yap ihtiyacnn 2,5 milyar dolar tutarnda olduu



hesaplanmtr. Bu boyutta bir kaynan, d kredi ve genel bte imkanlaryla karlanmas, kaynan snrl olmas nedeniyle zor grlmektedir. Yukarda sylendii ekilde, kullancnn finansmana katksn salayacak kurumsal yaplama ve yasal dzenlemeler yaplmadndan, ATAK projesi arzulanan hzda yrmemektedir.

Bu arada baz belediyelerin, Turizm Bakanl koordinatrl ve Dnya Bankas kredi olanaklarndan yararlanmay salayacak kurumsal yaplamay reddederek, keiflerin ok zerindeki proje maliyetleri ile, yatrmn tmn yabanc-yerli mteahhitlik konsorsiyumlarndan salanan d kredi olanaklaryla ihale ettikleri, mali glerinin zerinde borlanarak projeleri gerekletirmek istedikleri grlmektedir.

Turizm potansiyelimizin %65inin topland Akdeniz-Ege sahillerinin alt yap noksanlklarnn en ksa zamanda giderilmesi ve ATAK projesinin VIII. Be Yllk Kalknma Plan dneminde sratle hayata getirilmesi kanlmaz bir ihtiyatr. Raporun I. ve II. blmnde verilen bilgiler nda, bu sahil eridinin 10 yllk turizm gelirinin;

VIII. Plan dneminde, be ylda 43 milyar dolar IX. Plan dneminde, be ylda 98 milyar dolar Toplam olarak on ylda 141 milyar dolar

Olabilecei tahmin edilebilir. O halde, turizm gelirlerinden ayrlacak %2 lik bir pay ile oluabilecek finansman imkan, ihtiya duyulan 2,5 milyar dolarlk yatrm on ylda karlyacak byklktedir.

Bunun iin oluturulacak stratejiler unlardr:

-Belediye Gelirleri Kanununun katk paylar ile ilgili maddelerinde snrlamalar kaldracak, yatrm ncesinde peinat alnmasna ve gereki bir vadelendirmeye imkan tanyacak ve toplanan katlmn amacna uygun kullanlmasn salayacak ekilde yeniden dzenlenmesi,

-Raporda belirtilen altyap yapm ve iletme birlikleri kurulmasnn zendirilmesi, bu birliklerin teknik ve finansman konularnda gerekli bilgiye sahip kadrolara kavuturulmas, bu alanda yeterli mavirlik hizmeti alabilmelerinin salanmas veya bu destein ilgili Bakanlklarca verilmesi,

-Altyaplar projelendirilirken nfus byklklerinin, tketim normlarnn, arndrma dzeylerinin ve kullanlacak teknolojilerin lkenin ve yrenin gereklerine uymas, bu konuda gerekli aratrmalarn Turizm Bakanlnn koordinatrlnde ilgili birimlerce yaplmas, projelerin etd ve hazrlanmasnda, ATAK projesi kapsamnda Dnya Bankasnn karlksz kredi ve teknik yardm vermesinin salamas,

Yukardaki hususlarn gereklemesi halinde finans kayna oluaca ve alnan kredilerin geri denebilme imkan doacandan, Dnya Bankas kredilerinden yararlanarak yatrmlarn hzlandrlmas.



8- Hava Alanlar

zellikle hava alanlarnn d turizmin gelimesinde hayati rol bulunmaktadr. En nemli turizm merkezlerimizden biri olan Bodrum, bu sebeple yllarca i turizme dnk kalm, d turizmde ise dk harcamal turist ile yetinmek mecburiyetinde kalmtr. Milas-Bodrum havaalannn almas ile, Bodrumun ehresi birden deimi, d turizm ynnden Trkiyenin en hzla gelien blgesi olmutur.

Trkiyenin d turizmdeki balants hava yoluyla salanmaktadr. Saatlerce sren bir uak yolculuu yaparak gelen turistin, indii havaalanndan azami 1,5-2 saatte gidecei tesise ulaabilmesi zellikle istenmektedir. Turistik tesislerin belli turizm alanlarnda odaklamasnn esas sebebi budur. Yatak arznda younluu azaltmak yeni turizm alanlar yaratmak istiyorsak, ncelikle bu dnlen yeni turizm alanlarnn yaknnda, charter uaklarnn inebilecei havaalanlarn ve bunlarn karayolu balantlarn da birlikte planlamak gerekmektedir

9- Mavi Bayrak

Mavi Bayrak, Avrupa Birliinin bir alt kuruluu olan Avrupa evre Eitim Vakf aracl ile yrtlen bir kampanyadr. Amac, sahillerin ve deniz suyunun temizliini denetlemek, plajlarda ayda iki defa deniz suyunun biyolojik ve kimyasal analizini yaparak, deniz temizliinin kabul edilen limitler ierisinde olduunu kontrol etmektir. Bu sayede insanlarn korkusuzca denizden ve plajlardan istifade etmesini salamaktr.

Kampanya, bu merkezi bir rgt ve kampanyaya katlan lkelerde kurulan organizasyonlar tarafndan yrtlmektedir. Halen Avrupann 19 lkesi bu kampanyaya katlmtr. Akdeniz anandaki btn Avrupa lkeleri ile birlikte Trkiye de bu organizasyonun iindedir.

Denetlemeler sonunda temiz bulunan plaj ve marinalar, kampanyann simgesi olan Mavi Bayrak ekilerek ilan edilir. Duyuru ayrca bastrlan harita ve bltenlerde, denizi temiz olan plajlar mavi noktalar ile, denize girilmesi sakncal veya tehlikeli olan plajlar krmz ve siyah noktalar ile iaretlenerek basn yoluyla da aklanmaktadr.

Gemi yllarda, organizasyonun almalar yalnz denetlemek ve bilgilendirmekten ibaret kalyordu. 2000 ylndan itibaren tur operatrleri ve turizm acentalar ile ibirlii yaplarak, turistin bilgilendirilmesi ve mavi bayrakl plajlara ynlendirilmesi salanmaktadr. Ama deniz temizliini ekonomik bask unsuru ile de gerekletirmektir.

Bugn, turizm pazarnda rakip durumdaki spanya, Fransa ve Yunanistan en az ortalama mavi bayrakl plaja sahiptir., ok daha uzun sahili olan lkemizde mavi bayrakl plaj adedi ise 65tir. Bunlar da ounlukla Antalya ve civarnda toplanmtr. Bodrumdan-Balkesire kadar uzanan Ege sahillerinde mavi bayrakl plaj adedi ok azdr. Sebebi, zel sektrn ve mahalli idarelerin bu konuda gsterdii ilgisizliktir. Denetleme, yakndan takip, iletme veya mahalli idareler baznda alnacak nlemlerle mavi bayrakl plaj ve tesis saysnn arttrlmas mmkndr.



VIII. Be Yllk Kalknma Plan dneminde mavi bayran, turizmde byk bir reklam ve pazarlama arac olaca aka grlmektedir. Bir an nce, zel sektr, mahalli idareler ve devlet ibirliinde konuya sahip klmaldr.

Bunun iin;

-Devletin grevli birimleri tarafndan deniz suyundan numune alnmal ve analizleri muntazaman yaplmaldr, -Analiz sonular standartlara uymayan plajlarda, sebep aratrlmal ve nlem alnmaldr. Bunlarn ok basit nlemler olduu ve sebebinin ou kez plajn kendisinin deil evresindeki dier kullanmlarn duyarszl olduu grlecektir, -Sebeplerin giderilmesinde, mahalli idareler ve devlet, denetim ve yaptrm gcn, aksamadan kullanabilmeli ve yasalarla desteklenmelidir.

VII. EVRE

Turizm ve evre ortak bir ilikiyi simgeleyen kavramlardr. evre bir turizm kayna olma zelliini tarken, turizmin varolmas iin evrenin yaamas gerektii, doann ve evrenin aleyhine gelien bir turizmin kendi kaynan tketecei aktr. Baarl bir turizm faaliyeti iin temiz ve dzenli evreye ihtiya vardr. Turistlerin doa koruma ve evre sorunlarna gittike daha duyarl olduklar gzlenmektedir. Dolaysyla, alternatif turizmde yerel rf ve adetlere sayg gsterilirken, evre ve doa korumasna da zen gsterilmelidir. Tabi ki, evre korumasna dikkat edilirken turizmden elde edilecek karn da maksimize edilmesine almaldr.

Ekoturizm sayesinde evresel deerler korunurken krsal ve endstrilemi blgelerde ekonominin eitlilik kazanmas, ekoturistlerin kal srelerinin uzamas ile harcadklar dviz miktarlarnn artmas ve milli ekonominin gelimesi gerekleecektir. Yerel ekonomiyi canlandracak mal ve hizmete olan talep artarak, konaklama tesislerinin gelimesine imkan verecektir. Kirleten der prensibi benimsenerek, yerel halk ve yatrmc da ekoturizme entegre edilmelidir, turizmden elde edilen gelir vergilendirme yoluyla zellikle alt yap, evre korumas ve kamu hizmetlerinin temininde kullanlmaya ynlendirilmelidir.

Trkiyenin ok hzl bymesi, zellikle turizm blgelerinde ar younlamaya ve byk lde yaplamaya neden olmutur. nemli turistik beldeler artk yeilliklerin ve doal gzelliklerin hakim olduu yerler olma zelliklerini kaybetmilerdir. Bu nedenle turizm yatrmlarnn nemli lde younlat, Alanya, Kuadas gibi turizm merkezleri artk nemli tur oparatrleri tarafndan boykot edilmeye balanmtr. 1970li yllarda spanyaya gelen turistlerin yarsna yakn ksm spanyann en nemli turizm merkezilerinden olan Costa Brava yresine tatil iin gelirlerdi. Bu blgede bugn sahiller 20-25 katl gkdelenlerle doldurulmu durumdadr ve artk blge Avrupal tur oparatrlerince boykot edilmitir ve blgeye ngilterenin New Castle blgesinden otobsle kmr iileri gelmektedir. Alanya, Kuadas gibi turistlik yrelerimiz de bu konuma gelmek zeredir.Bu nedenle, younlua dikkat edilmeli, yeni turizm alanlar retilerek yatrmlar buralara ynlendirilmelidir.



Aslnda kylarn ar yaplamasnn sorumlusu turizm deildir. Ege-Akdeniz kylar 4.000 km.uzunluunda sahil eridine sahiptir. Bu erit zerinde, birok yerleim alan mevcuttur. Bu yerleim alanlar 28.151 hektarlk bir alan kaplamaktadr. Bu alann %54 kentsel alan, %32si ikinci konut ve sadece %14 turizm alandr.

Trkiyenin evresel olarak en ciddi sorunu ikinci konutlardr. Bir ounun ok ciddi alt yap sorunlar olan ve byk lde atl kapasite oluturmakta olan ikinci konutlarn mutlaka snrlandrlmas gerekmektedir.

Turistik yrelerde kentsel nfus sratle artmakta, ikinci konut ve kentsel konut talebini dourmakta mahalli idareler kendilerine verilen imar planlama yetkisini baz durumlarda etkin bir ekilde kullanamamakta ve yaplama dengeli bir ekilde geliememektedir.

Srdrlebilir Kalknma, kaynaklar tketmeden ekonomik kalknmay salamak eklinde zetlenebilir. Bu kavram ekonomik, sosyal ve evresel gereksinimleri iermektedir. Mevcut kullanmlarda doal evrenin hzla tketilmesi sz konusudur. Kaynak temeli korunmadka

sekİzİncİ beŞ yillik kalkinma plani htisas komisyonu raporlar...v. türk turizminin güçlü ve...

Documents