eerna repa- U svijetu se za proizvodnju eera koriste eerna repa i eerna trska. U umjerenom pojasu uzgaja se eerna repa (Europa, SAD, Kina na 6 milijuna ha, od toga Europa 5 milijuna ha). Trska se uzgaja u tropskom i suptropskom pojasu (Brazil, Kuba, Meksiko, Indija, Australija na 22 milijuna ha)- Priblini omjer proizvodnje eerna repa : eerna trska = 30 : 70- godinje je u svijetu proizvedeno 40 milijuna tona eera iz eerne repe (Europa 80%)- prinos korijena varira: od oko 50 t/ha, koliko je u RH, do 70, 80, i preko 100 t/ha- prinos eera u RH 9 t/ha; u EU 11 12 t/ha- RH: 20 25000 ha; 50 55 t/ha (prosjek u zadnjih 5 godina: 22 824 ha i 51,15 t/ha)- razvijene zemlje 40 kg/st eera (Europa, SAD)- nerazvijene zemlje 16 kg/st eera (Azija, Afrika)- RH: 35 kg/st eeraKratka povijest- Beta maritima divlja forma eerne repe- 1605. Olivier de Serres francuski agronom; primijetio da je ukuhani sok eerne repe slian eernom sirupu- 1747. Andreas Sigismund Marggraf njemaki znanstvenik; ispitao kemijski sastav Franz Karl Achard njemaki znanstvenik; poinje uzgajati razliite forme repe forme bijelog korijena, konusnog oblika su najbogatije eerom. Takve forme poinje izdvajati selekcijom- 1790. razradio je tehnoloki postupak dobivanja eera iz eerne repe- 1801. 1. tvornica za preradu eerne repe Kunern (Poljska)- 1836. 1. tvornica u RH epin

Najvie zasijanih povrinaNajvii prinosi

RusijaFrancuska 79 t/ha

UkrajinaNjemaka

SADSAD

NjemakaVelika Britanija

FrancuskaItalija

Morfologijaeerna repa je dvogodinja biljka: 1. godina formira zadebljali korijen i lisnu rozetu2. godina formira stabljiku sa svjetovima, plodom i sjemenom

KORIJEN- VRETENAST: ima glavni korijen i bono korijenje- glavni korijen = repa- bono korijenje izbija iz 2 nasuprotne brazde, a uloga je upijanje vode i hraniva iz tla- u glavnom se korijenu nakuplja eer i druge rezervne tvariI. Glava korijena (Epicotyl)- vrni dio korijena- razvija se iznad povrine zemlje- nosi lisnu rozetu i oiljke od osuenih listova- u drugoj godini daje stabljiku (na kojoj se nalaze pupovi)- prilikom vaenja se ODSIJECA (ima malo eera i puno celuloze)II. Vrat korijena (Hypocotyl)- ispod glavnog korijena- najiri dio korijena - duine 3 -4 cm- ne odsijeca se i ne nosi listove niti bono korijenjeIII. Tijelo korijena- pojavljuje se gdje se nalaze 2 nasuprotne brazde- u brazdama se nalaze korijenove dlaice, bono korijenje ija je uloga upijanje vode i hraniva iz tla- nakuplja se najvei dio eera (vie od 95%)IV. Rep korijena- prodire 2 2,5 m- kako prodire, prelazi u kapilarno korijenje- u sunim godinama uloga repa i kapilarnog korijenja je upijanje vode iz dubljih slojeva tla

Popreni presjek korijena:1. RIZODERMA- zatitno tkivo koje titi unutranjost korijena od gubitka vode i prodiranja mikroorganizama u korijen

2. KONCENTRINI PRSTENOVI (ima ih 8 12 u vaenju)2.1. PARENHIMSKO TKIVO svjetliji prstenovi skladiti se eer2.2. PROVODNO TKIVO tamniji prstenovi ksilem i floem prstenovi u sredini imaju iri razmak, a zbijeniji prema periferiji

3. SR- centar korijena, zvjezdastog oblika- idealan je oblik korijena izdueno ovalni- u nekim situacijama moe doi do ravanja korijenaRavanje korijenaUzroci:1. Zbijan oranini sloj najee u uvratinama njiva zbog mehanizacije2. Mehanike prepreke u tlu najee nerazgraena kukuruzovina i sl.3. Gnojidba sa nezrelim stajskim gnojem neposredno prije sjetve (ne bacati u 2. ili 3. mjesecu)4. Viroze, tetni organizmi4.1. RIZOMANIJA (bradatost) uzronik je virus nekrotinog uenja ila eerne repe (BYNVV)4.2. REPINA NEMATODA Heterodera schachtii Schmidt

- ravasti korijen se ne razvije u potpunosti i najee pri vaenju ostaje u zemlji

LIST- sastoji se od peteljke i plojke- ovisno o gnojidbi, genotipu i starosti, plojka je svjetlije ili tamnije zelene boje- plojka je ovalnog oblika- tijekom vegetacije biljka formira oko 60 listova- listovi postepeno odumiru, a najproduktivniji su srednji listovi koji imaju najdui ivotni vijek- ako je lisna rozeta slabo razvijena manja asimilacijska povrina manji sadraj eera u korijenu- ako je lisna rozeta prejako razvijena vee je zasjenjivanje ostalih listova manja asimilacija i manja koliina eera u korijenuRetrovegetacija- vei gubitak lisne mase ili listova- uzroci:1. Sua2. Tua3. Napad bolesti Cercospora beticola = pjegavost lista eerne repe- u povoljnim uvjetima repa formira novo lie- listovi se razvijaju na korist sadraja eera, dozrijevanje repe je usporeno, a korijen ima manju kvalitetu (puno melasotvornog duika)- retrovegetacija je izraena nakon ljetne sue ili nakon suzbijanja cerkospore- ukoliko doe do odreene koliine kie, nakon toga biljka ima sposobnost formiranja novih listova, a pogotovo ako u tlu ima previe duika vie listova manjih dimenzija- jedna repa u retrovegetaciji moe formirati i do 120 novih listova- repa koja je retrovegetirala ima nisku digestiju (sadraj eera) te smanjen prinos korijena

STABLJIKA- formira se u 2. godini vegetacije- naraste oko 1,5 manomalije stabljike:1. PRORASLICE- biljke koje u 1. godini vegetacije daju stabljiku sa cvjetovima- tada je korijen noe kvalitete, tj. drvenast zaostao u porastu i s niskim sadrajem eera- 1 proraslica daje do 1000 klijavih sjemenki koje zadravaju klijavost i do 12 godina- obavezno se moraju odstraniti s polja- preduvjeti za nastanak proraslica:a) Genotip neke su sorte sklonije, a druge otpornije na proraivanjeb) Temperatura ako je 3 5C, biljka prolazi ubrzani stadij jarovizacije i ubrzo prelazi iz vegetativnog u generativni stadij te daje stabljiku

2. PRKOSNICE (tvrdoglavci)- suprotna pojava- biljke koje ni u 2. godini proizvodnje ne daju stabljiku, ve samo nose lisnu rozetu

3. FASCIJACIJE- najrjea anomalija- pojava sraivanja sjemenih grana u plosnate tvorevine irine i do 8 cm- teta je u produkciji manje koliine sitnog sjemena loe kvalitete, koje je neupotrebljivo kao sjemenski materijal

CVIJET- zelene boje- smjeten u pazucu lista- 5 pranika, 5 latica, 1 tuakmoe biti:a) pojedinano jednosjemene sorteb) 2 6 cvjetova zajedno viesjemene sorte

PLODpostoje 2 forme prirodnog oblika eerne repe:1. JEDNOKLINI (MONOGERMNI) PLOD = PROSTI ORAAC- ima 1 sjemenku i klijanjem daje 1 biljku2. VIEKLINI (MULTIGERMNI) PLOD = KLUPKO- ima 2-3 sjemenke i daje 2-3 biljke

Oblici doraenog sjemena:1. SEGMENTIRANO SJEME- dobiva se mehanikim postupkom drobljenja klupka- danas se ne vri segmentiranjem, nego se vieklino sjeme odbacuje

2. POLIRANO SJEME- poliranje je mehaniko zaglaivanje prirodnog sjemena

3. PILIRANO SJEME- u sjetvi 99,99% piliranog sjemena- raznih boja (ovisno o proizvoau)- dobiva se mehanikim oblaganjem poliranog sjemena i smjesom fungicida, insekticida, stimulatora rasta i gnojiva- sjeme je ujednaeno po obliku i veliini i pogodno za mehaniku sjetvu- glavni nedostatak: zahtjeva puno vode za klijanje i nicanje (problem u sunim proljeima)- treba ko 200% vode u odnosu na masu

4. INKRUSTRIRANO SJEME- dobiva se oblaganjem poliranog sjemena smjesom sakrusta u jednolinom premazu- tomu se dodaju fungicidi, stimulatori rasta i gnojiva- najkvalitetnije jer zahtjeva 70% vode u odnosu na masu ploda za klijanje i nicanje- za inkrustaciju se koriste krupnije frakcije- krajnji plod vie rezervne tvari jaa klica snanije klijanje vei poetni prirast

Proizvodi i nusproizvodi eerne repe- proizvodnja eerne repe je ugovorena proizvodnja potpisuje se ugovor, dobiva se sjeme, eerane otkupljuju, terenski tehnolozi, osiguravaju vaenje, odvoz s njive- trokovi proizvodnje = 9 12 000 kn/ha- cijena: 1 t korijena - standardna digestija 16% = 230 kn (ako je digestija via, via je i cijena)- Iz korijena se izdvaja EER SAHAROZA (glukoza + fruktoza) 16% saharoze u korijenu je digestija*kod eerne trske eer se izdvaja iz stabljike, a kod repe iz korijena- nusproizvod je LIE S GLAVAMA, koje se moe silirati u kombinaciji s kukuruzovinom- u svjeem se stanju moe koristiti u ogranienim koliinama- zaoravanjem se zemlju obogauje sa 130 150 kg N/haPri preradi 100 kg korijena dobije se:1. EER 12 16 kg2. REPINI REZANCI do 5 kg3. MELASA oko 4 kg4. SATURACIONI MULJ oko 5 kg1. EER- koristi se u ishrani ljudi te kao bioetanol2. REPINI REZANCI- koriste se u ishrani stoke: mokri (svjei, puni vode sue se na 8 10% suhe tvari), preani, osueni3. MELASA- ostatak sirupa iz kojeg se vie ne moe iskoristiti eer- ima 42 48% eera- iz nje se ne moe kristalizirati eer- koristi se u proizvodnji alkohola, kvasca, penicilina- prilikom prerade u alkohol zaostaje IBRA koristi se u hranidbi stoke i kao gnojivo (puno N)- sa 1 ha repe dobije se 4 5000 litara PIRITA (ALKOHOLA)4. SATURACIONI MULJ- arenjem prelazi u KARBOKALK koji sadri visoki postotak kalcija u obliku CaO (oko 34% Ca)- karbokalk se koristi za podizanje pH vrijednosti kiselih tala- efekt kalcizacije traje godinama- u kiselim tlima poveano je fiksiranje elemenata

Odreivanje kvalitete korijena eerne repe- isplata se vri prema koliini neto prinosa i digestiji- uzorak za analizu treba biti dovoljno velik. Jedan uzorak sadri 30 50 repa zbog variranja pojedinih korijena - BRUTO PRINOS repa nakon vaenja sa zemljom, ostacima korova, lia- NETO PRINOS KORIJENA korijen nakon to se repa opere i glava pravilno odree te ponovno izvae- nakon toga uzorak se uzima za kemijsku analizu, usitni se u kau.- pokazatelji kvalitete korijena eerne repe:1. DIGESTIJA sadraj eera u korijenu eerne repe (%)2. ISKORITENJE EERA kg kristalnog eera (saharoze) koji se dobiju preradom eerne repe kristalizacijom- iskoritenje eera ovisi o sadraju melasotvornih tvari u korijenu eerne repe (tetni duini spojevi, K i Na)- to je vie melasotvornih tvari, manje je iskoritenje eera (obrnuto proporcionalno)- u 100 kg korijena koji ima 16 kg eera, izdvaja se samo jedan dio koji ovisi o sadraju melasotvornih tvari. Od tih 16 kg moemo izdvojiti npr 14,2 kg eera (iskoritenje eera), a ostatak je u melasi (1,8 kg). Kvalitetniji je onaj uzorak koji ima vie kristalnog eera- sadraj suhe tvari u pozitivnoj je korelaciji sa sadrajem eeraKemijski sastav korijena

tetne tvari u korijenu eerne repeI. tetne duine tvari- sve duine tvari nisu tetne, tetne su samo one koje se tijekom tehnolokog procesa ne mogu izdvojiti i sprjeavaju kristalizaciju eera- duinih tvari ima oko 1,2% i u topivom i u netopivom obliku- oko 40 60% svih duinih spojeva su bjelanevine koje je zbog netopivosti u vodi lako odstraniti- bjelanevine nisu tetne- u naim eeranama odreuje se samo dio tetnog duika, odnosno alfa-amino duik, koji ini oko 36% ukupnih tetnih duinih tvariSchiweck postotni sastav tetnog duika u gustom soku:1. Neutralne aminokiseline 19%ALFA-AMINO DUIK =2. PCS (pirolidon karbonska kiselina) 13%neutralne aminokiseline + PSC + 3. Glutamin 2%glutamin + asparagin4. Asparagin 2%5. Betain 30%6. Nitrati 6%7. Gama aminomaslana kiselina 3%8. Nedefinirane duine tvari 25%

ukupan tetni duik u korijenu eerne repe odreujje se PIROKEMILULUMINESCENTNOM METODOM s aluminijevim sulfatomII. Saponinske tvari- izazivaju pjenjenjeIII. Pektinske tvari- zaepljuju filtracijske prese i usporavaju filtracijuIV. K i Na- mogu se odstraniti u procesu prerade eerne repe, ve slino tetnom duiku sprjeavaju kristalizaciju jednog dijela eera dakle, glavni melasotvorni elementi u procesu dobivanja eerne repe su tetni N spojevi, K i Na saponinske i pektinske tvari nisu melasotvorne tvari, samo su tetne- osobito veliki utjecaj na sadraj eera ima gnojidba N, jer su optimalne doze N u uskim granicama- niske doze N smanjuju prinos- visoke doze N smanjuju postotak eera i poveavaju sadraj tetnog duika ( i prekasno bacanje N).posljedica visokih doza N je dvostruki gubitak manje eera i manje iskoritenje eera

Iskoritenje eera BRAUNSCHWEIGEROVA FORMULA:

III. kolokvij | eerna repa 15

I = iskoritenje eeraD = digestijaN = alfa-amino duik1,08 = gubitci u proizvodnji

- iskoritenje eera ovisi o melasotvornim tvarima, jer ona sprjeavaju kristalizaciju i odvode eer u melasu- 100 kg korijena sa digestijom od 16% ima 16 kg eera, no dio ode u melasu

- nezrela repa ima puno niskomolekularnih spojeva koji se nisu uspjeli sintetizirati (npr. aminokiseline u bjelanevine), to je negativno

- eeri u obliku monosaharida, zbog prekida vegetacije (visoke doze N u vaenju), nazivaju se INVERTNI EERI (mjeavina priblino istih koliina glukoze i fruktoze)- kod nezrele, pokvarene, dugouskladitene repe (razgradnja saharoze) ima vie invertnog eera

- poetkom vaenja ima vie nezrele repe i vie invertnog eera

Agrotehnika proizvodnje eerne repePlodored- zahtjeva plodored od 4 i vie godina- ne podnosi monokulturu zbog: jednostranog koritenja hraniva (osobito mikroelemenata B, Mn, Zn, Cu) napada tetnika (pipe, klisnjaka, buhaa, nematode) izluevine korijena unitavaju mikroorganizme- u prvoj godini monokulture pad prinosa je 50%, u drugoj prinos je 1/3, a nakon toga smanjenje prinosa je manjePredusjev- kao predusjev pogodne su one kulture koje rano unitavaju tlo i ostavljaju ga isto od korova- predusjeve dijelimo na:1. VRLO DOBRI jednogodinje zrnate i viegodinje leguminoze2. DOBRI strne itarice (penica i jeam) i krumpir3. SLABI biljke za vlakno, kukuruz, soja, suncokret4. NEODGOVARAJUI eerna repa, stona repa, biljke iz roda Brassica (uljana repica), jer kod repe korijen duboko prodire u tlo i stvara dobre uvjete za nastanak nematoda

*KUKURUZ slab predusjev jer se ostaci tee razlau, kasno naputa tlo i primjena herbicida nije kontrolirana velike doze tirozina u sunom proljeu negativno djeluju na klijavost sjemena eerne repe*SUNCOKRET i SOJA jako isuuju tlo. Samonikli suncokret se pojavljuje kao korov u eernoj repi koji je teko suzbiti (motikom), a zadrava klijavost dugo godina*PENICA i JEAM najei predusjevi kod nas

Masa korijena eerne repe od 50t istiskuje 40m3 zemlje, koju treba razmaknuti da bi se smjestio

OBRADA TLAOsnovna obrada tla- s obzirom da u naim krajevima repa obino dolazi iza penice i jema, osnovna obrada sastoji se od 3 faze:1. PRAENJE STRNITA- provodi se odmah nakon skidanja predusjeva, na 12 15 cm dubine, tekim tanjuraama ili plugovima- cilj: unititi organske ostatke predkulture, tj. sjeme korova i sjeme predkulture te prekinuti kapilaritet i sprijeiti gubitak vode, tj. osigurati mikrobioloku aktivnost tla- potie se nicanje korova, koji se unitavaju srednje dubokim oranjem2. SREDNJE DUBOKO ORANJE- provodi se tijekom kolovoza na dubinu od oko 25 cm- cilj: unititi iznikle korove, zaorati stajski gnoj (ako ga ima), produbiti povrinski sloj

3. DUBOKO ORANJE- provodi se u 10. mjesecu, odnosno u vrijeme povoljne vlanosti tla na dubinu 35 40 cm- ako je tlo prevlano, brazda se okree, ali se ne mrvi i ne drobi- cilj: produbiti oranini sloj i unijeti hraniva na veu dubinu* PODRIVANJE - U kolovozu, iskljuivo kad je zemlja suha, na dubini 40 60 cm- cilj: pucanje tabana pluga uslijed vibriranja podrivaa. Ako je zemlja vlana, on samo ree zemlju, dakle nema efekta

Predsjetvena priprema tla

- ako je zatvaranje zimske brazde izvreno u jesen, u proljee se obavljaju 1-2 prohoda sjetvospremaem- ako zimska brazda nije zatvorena, ona se zatvara laganim drljaama, a zatim ide sjetvosprema

- u proljee se NE IDE TANJURAOM, jer ona duboko zahvaa oranini sloj, te izbacuje dublje vlani dio na povrinu, pa se izgubi uinak mraza i vie puta treba proi strojevima da se postigne mrviasta struktura- tanjuraa se koristi samo ako je napravljen propust kod osnovne obrade, odnosno ako je kasna i nekvalitetna, te je tlo neravno i zbijeno- tanjuraa se potrebna i ako se povrina zakorovi- u privatnom sektoru tanjuraa se koristi zbog nedostatka adekvatnih strojeva- profil oraninog sloja za eernu repu:a) Rahli pokriva: 2 3 cmb) Zbijena posteljica: 0,8 1 cmc) Sloj za zakorjenjivanje: krupniji strukturni agregati

Sjetva eerne repeVrijeme sjetve- odreuje se prema vremenskim prilikama i stanju tla- 2. dekada oujka do 5. travnja u istonoj Hrvatskoj, do 10. travnja u zapadnoj Hrvatskoj- temperatura tla na dubini od 5 cm minimalno 5CRana sjetvaa) PREDNOSTI- mogunost koritenja zimske vlage za klijanje i nicanje (jer sjeme zahtijeva 200% mase vode u odnosu na masu sjemena)- duina vegetacije vii prinosi b) NEDOSTATCI - padom temperature moe doi do smrzavanja repe u nicanju- repa je najosjetljivija na niske temperature u fazi kotiledona, dok su jo savijeni tada strada ve kod mraza (-1C)- uslijed pada temperature poveava se opasanost od proraslica (3-5C) u fazi 2-4 lista kada dolazi do jarovizacije- klijanje (i nicanje) je produeno pri niskim temperaturama pa je vea opasnost od bolesti i tetnika koji napadaju mlade biljke- u naim uvjetima nicanje nastupa 10-15 dana nakon sjetve (ovisi o vlazi i temperaturi)- ako je proljee hladno, moe se oduiti i na 20 danaBroj biljaka po ha- optimalan sklop: 70 000 90 000 (100 000) biljaka/ha- ako je sklop nii smanjena je digestija nii prinos eera- sklop manji od 40 000 biljaka/ha je neisplativ i bolje ga je preorati- osim broja biljaka vaan je i pravilan raspored biljaka: meuredni razmak: 45 ili 50 cm razmak u redu: 15 17 cm- 1 U = 1 sjemena jedinica = 100 000 sjemenki- koliina sjemena za sjetvu: 1,1 1,3 U- kod nejednakog razmaka javljaju se praznine. Okolne biljke iz praznina iskoritavaju hraniva, tako da biljke budu krupnije s manjim sadrajem eera. Tada je oteano vaenje i odsijecanje glava- pravilnim rasporedom biljaka lisna masa prekriva cijelu povrinu, pa je manja mogunost razvitka korova

Dubina sjetve- ujednaena na 2-3 cm- kod lakih i suhih tala 4 cm- kod tekih i vlanih tala te u ranim rokovima 2 cma) PREDUBOKO- smanjenje klijavosti dug put klice (problemi u zbijenom tlu)- optimalna zbijenost tla za klijanje je 1,2 1,25 g/cm3 teine- kod zbijenih tala klica se suvie izduuje ime se poveava potronja tvari

b) PREPLITKO - jako ovisi o vlazi i koliini oborina, to takoer moe smanjiti poljsku klijavostStrojevi za sjetvu1. Mehanike sijaice skoro pa se vie i ne koriste, lome zrno2. Pneumatske sijaice precizne i u irokoj upotrebi; rade na bazi podtlakaVrste sjemena prema proizvodnim odlikama1. E-tip PRINOSNI TIP- vegetacija 200 i vie dana- visok prinos korijena- niska digestija

2. Z-tip EERNATI TIP- vegetacija oko 160 dana- visok sadraj eera- dobra kvaliteta, malo melasotvornih tvari- nii prinos korijena

3. N-tip NORMAL TIP- po svemu izmeu E i Z tipa - u praksi postoje hibridi (npr. 2/N; N/Z ili ZZ super eernati tip oni su kod nas) - sjeme eerne repe je HIBRIDNI TIP uvijek se sije kao F1 generacija zbog efekta heterozisa = potomstvo F1 generacije je superiornije u odnosu na roditelje*ako je sjeme sortno, onda se to ne dogaa (soja, penica) nee se dogoditi pa prinosa kao kod hibrida

Njega usjevaMjere nakon nicanja:1. Drljanje2. Valjanje3. Meuredna kultivacija4. Navodnjavanje5. Suzbijanje bolesti, korova i tetnikaMeuredna kultivacija- rastresanje gornjih slojeva tla radi bolje izmjene plinova; smanjuju se gubitci isparavanjem- unitava korove izmeu redova- broj kultivacija ovisi o stanju tla i razvoju eerne repe (najee 2-3 kultivacije)- kultivacija se moe obavljati dok se redovi ne zatvore (do 10.5.)I. Prva kultivacija- im se pojave redovi, jer biljka ima najvee potrebe za zrakom- poslije nicanja najee se povezuje s prihranom (KAN)

II. Druga kultivacija- 14 dana nakon prve kultivacije- zatitna zona poveava se na 3-4 cm i poveava se dubina na 5-6 cm

III. Trea kultivacija - zatitna zona poveava se na 5-6 cm, a dubina na 7-8 cm

Zatita od KOROVA1. MEHANIKA a) okopavanjeb) kultivacijac) osnovna obrada (praenjem strnita korovi se unesu u tlo i onda se zaoru i unite)2. KEMIJSKA - herbicidima*Pesticidi = zajedniki naziv za:a) Herbicide kemijska sredstva protiv korovab) Fungicide kemijska sredstva protiv bolestic) Insekticide kemijska sredstva protiv tetnika2 vrste korova:1. Koji niu sa eernom repom2. Koji niu poslije eerne repe

Zatita od TETNIKA1. Plodored2. Kemijske mjere zatite insekticidi- u smjesu za piliranje dodaju se insekticidi koji djeluju na tetnike u prvim fazama rasta i razvojaREPINA NEMATODA- izaziva bradatost korijena, a na korijenu se vide bijele ciste nematoda- tlo se tretira sredstvima na bazi karbofurana i provodi se plodored- vidi se ako je u jutarnjim satima lisna rozeta polegla, potom se iupa i vidi ima li ih na korijenuBUHA- napada eernu repu u nicanju i odmah nakon nicanja- bui rupice na kotiledonima i liu- jau napad u sunim godinama- danas se u peletu dodaju insekticidi, to je znatno smanjilo napad buhaa- obavezna je pravovremena zatita- do faze od 4 prava lista buha moe unititi biljku, a kasnije moe samo napraviti tetuREPINA PIPA- napada repu u nicanju; presjee biljku (ili ju bono oteuje)- pipa se kree po tlu dok su nie temperature (ispod 20C), a onda leti treba tretirati u jutarnjim satima - teka zatita, u nekim godinama treba preorati usjev- koriste se kemijska sredstva kao i za buha- kemijske mjere borbe provode se gotovo svake godinebuha i pipa su 2 najznaajnija tetnika u klijanju i nicanjuLISNE UI- napadaju veinom u svibnju (zelena breskvina i crna bobova u)- siu sokove i prenose viroze- nalaze se s donje strane najmlaih listova, a gornja je strana naborana- borba insekticidimaLISNE SOVICE- izgrizaju plojku lista izmeu nervature

- obino se javljaju u 2 generacije:1. U 6. i potom u 7. mjesecu2. U 8. mjesecu - zatita se provodi u prvim fazama rasta dok su sovice debljine ibice, jer ih je kasnije tee suzbiti- vrlo se rijetko tretiraju

BOLESTI listaPJEGAVOST LISTA (Cercospora beticolla)- poetkom 7. mjeseca- javlja se na najstarijim listovima- smanjuje digestiju i do 2%, a prinos korijena i do 20%- simptomi: sive pjege oiviene bordosmeim rubom- pjege se ire, spajaju i izazivaju suenje lisne rozete- ako se osui lisna rozeta, dolazi do retrovegetacije eer iz korijena se troi za stvaranje novih listova

- uzak plodored i blage zime pogoduju razvoju bolesti. Takoer pogodni uvjeti za stvaranje bolesti su toplo vrijeme i visoka relativna vlanost zraka- najee se suzbija kombinacijom fungicida i genetski tolerantnim hibridima (Cr)* u 6.mjesecu javlja se ramularia slina cerkospori, ali manje opasna; pjege obrubljene tamnim rubom*postoji genetska tolerancija na cerkosporu, rizomaniju, rizoktoniju (trule korijena) i nematode (zemljini tetnici)VIROZERIZOMANIJA- izaziva bradatost korijena- vide se tamniji provodni snopii - uzronik je virus, a vektor je gljiva Polimiya beta gljiva koja normalno ivi u tlu repita- dovodi do velikog smanjenja prinosa (iznad 50%) i digestije (iznad 5%)- kemijska zatita nije poznata, danas se koristi genetska tolerancija na rizomaniju (R) otpornost sorte te plodoredBETA VIRUS 2 (virusni mozaik eerne repe)- uenje lista u mozaikBETA VIRUS 4 (virusna utica)- izaziva uenje lista lisne ui prenose viruse, njihovom prevencijom preveniramo viruse

Gnojidba- Za pravilnu gnojidbu treba znati:a) Sadraj hraniva u tlub) Ritam akumulacije suhe tvaric) Ritam apsorpcije hranivad) Iznoenje hraniva etvome) Planirani prinos- Gnojiva:1. Duina gnojivaa. UREA 46% N osnovna gnojidbab. KAN 27% N prihrana2. Kombinirana gnojiva NPK predsjetvena gnojidba- Za 100 kg korijena i odgovarajuu koliinu lista eerna repa u prosjeku iznosi:a) 0,44 kg Nb) 0,15 kg P2O5c) 0,60 kg K2OGnojidba u praksi- 1/3 P i K se dodaje predsjetveno, a 2/3 u jesen osnovnom gnojidbom- N se dodaje najveim dijelom predsjetveno i u prihrani- vee koliine N u predsjetvenoj gnojidbi poveavaju koncentraciju soli i smanjuju klijavost sjemena, jer je voda vrsto vezana

Duik (N)- znaaj: N je nosilac prinosa. Biljka ga usvaja u NO3- i NH4+ obliku- bez duika nema ni proizvodnje, ali tetna je i prevelika koliinaAkumulacija N- u travnju i svibnju akumulira se oko 3,5% ukupne koliine N- u lipnju i srpnju je najintenzivnija akumulacija, oko 40 45% mjeseno, te je tako krajem srpnja i poetkom kolovoza akumulirano oko 90% ukupne koliine NSimptomi nedostatka N- list poprima zeleno-utu boju- listovi su slabo ili uope nisu naborani- lisna rozeta je uspravna ili poluuspravnaPosljedice nedostatka N- repa prijevremeno dozrijeva- ima nii prinos- u konanici je manji sadraj eera- u prvim rokovima vaenja eerna repa gnojena s manje N pokazuje vei sadraj eera, a produenjem vegetacija sadraj eera je manji u odnosu na optimalnu gnojidbu* uta boja moe biti uzrokovana i nedostatkom vode, ali tada uz provodni snop list ostane zelen (tuda se provodi voda), a uslijed nedostatka N cijeli je list ut (ujednaeno)Simptomi suvika N- listovi lako naborani- tamnozelena boja- rozeta poluuspravna ili leea- razvija se puno lista- veliko zasjenjivanje listova tako da je neto asimilacija mala (malo asimilata dospijeva u korijen)- sazrijevanje je usporeno (a kod manjka je ubrzano)- u vrijeme vaenja ima puno niskomolekularnih spojeva (monosaharida i aminokiselina) te puno tetnih (melasotvornih) duinih spojeva, to ima za posljedicu smanjenu digestiju i smanjeno iskoritavanje eera* bjelanevine nisu tetne, izdvajaju se filtracijom, ali aminokiseline jesu- Gerike: uinak 1 kg N iznosi 80 90 kg korijena eerne repe, ovisno o razini gnojidbe- duik potie retrovegetaciju, ne uzrokuje ju. Uzrokuju ju cerkospora, tua itd.- za gnojidbu se mogu koristiti nitratna, amonijana, nitratno-amonijana gnojiva i UREA, ovisno o vremenu primjene (osnovna, predsjetvena, prihrana)- gnojidbu N treba obaviti na osnovu sadraja mineralnog duika u tlu, te koliine koja tijekom vegetacije mineralizacijom nastane (N-min. metoda)Fosfor (P)- kod svih biljnih vrsta: utjee na razvoj korijena, na razvoj cvjetova, cvatnju i oplodnju- kod repe: do odreene granice umanjuje tetno djelovanje suvika duika- eerna repa zahtijeva P u poetku vegetacijeSimptomi nedostatka P- listovi tamnozelene boje, ali male povrine (viak N velika povrina)- uslijed jaeg nedostatka, moe se pojaviti i crvenkasta nijansa- nedostatak P uvjetuje smanjenje metabolikih procesa, to ukljuuje i smanjenje fotosinteze te biljka zaostaje u porastu, kasni nagomilavanje eera te kasnije sazrijevaSuviak P- ne dovodi do negativnog utjecaja, pa nema opasnosti od pregnojavanja- moe se gnojiti za zalihu* nije melasotvorni element- Gerike: 1 kg P utjee na poveanje prinosa korijena 57 71 kgKalij (K)- repa zahtjeva 4 puta vie K nego P- repa je KALIOFILNA BILJKA usvaja K u velikim koliinama- K utjee na porast i nagomilavanje eera- K ima znaajnu ulogu u formiranju osmotskog tlaka turgora, to je u svezi s otpornosti na suu (poveava ju)- K je znaajan u transportu hranjivih tvari kroz ksilem eerne repe- nalazi se u visokoj koncentraciji u kloroplastima pa utjee na fotosintezu- poveava otpornost na biljne bolesti (jo se ispituje)- u suviku je tetan, jer je melasotvorni element- ako ga nema dosta, onda je digestija niska* EUF nova metoda analize tla 10 15 mg K 1. frakcije (20) je dobro za uspjenu proizvodnju- u toj se analizi vide i zalihe i ono to se moe iskoristiti- vie se primjenjuje starija AL-metoda Simptomi nedostatka K- rubovi i vrhovi starijih listova poprimaju bronano-smeu boju, a kod jaeg nedostatka i na peteljci nastaju prugaste smee nekroze- nalazi se najveim dijelom u mladim stanicama, a kod starijih dolazi do translokacije u mlae organeSuviak K- sadraj eera i prinos korijena se ne mijenjaju, ali pada tehnoloka kvaliteta i manje je iskoritenje eera (poveava se sadraj melasotvornog K u korijenu)- 1 kg K poveava prinos korijena za oko 30 kg, to ovisi o razini opskrbljenosti i razini same gnojidbeZnaaj mikroelemenataBor (B)Nedostatak simptomi- propadanje centralnog dijela rozete* prvi simptom je bijela mrea na listovima- na poprenom presjeku korijena uoavaju se tamnije obojeni koncentrini krugovi (crno-smee)- smanjenje sadraja eera i smanjenje prinosa korijenaNedostatak B se moe oekivati- na tlima alkalne reakcije (pH > 7,5)- na aluvijalnim (pjeskovitim) tlima- na tlima teeg mehanikog sastava (osobito u sunim godinama, kada zbog promjene u koloidima dolazi do vrstog vezivanja B)- ako se uoi simptom nedostatka, eerna se repa tretira FOLIJARNO B-gnojivima (boraks, solubor)- tretira se poetkom 6. mjeseca 1. puta, a drugi puta nakon 14 dana- gnojivo se moe nabaviti u eeranamaMangan (Mn)- tetniji je od nedostatka bora- umanjuje sadraj eeraSimptomi nedostatka Mn- stvaraju se male svijetle pjege na plojkama starijeg liaNedostatak se javljaa) u alkalnoj sredinib) na pjeskovitim tlimac) na ritskim crnicama

Zrelost i vaenje eerne repe- kod nas vaenje poinje sredinom 9. mjeseca za hibride krae vegetacije- vadi se od sredine 9., pa do kraja 10. mjeseca, a nekad se vadi i u 11. ili ak u 12. mjesecu- jedan dan ranijeg vaenja u jesen dovodi do smanjenja prinosa korijena od oko 300 kg/ha- dnevni jesenji porast sadraja eera je 0,05%- tad repa najvie dobiva na digestiji, a poveava se i prinos korijenainitelji koji utjeu na rok vaenjaa) uvjeti i mogunosti prerade eerne repe u tvornicib) zrelost eerne repe, tj. visina prinosac) vremenski i zemljini uvjetid) kapacitet vadilicee) koji usjev slijedi nakon eerne repe

* prvo se vadi eer Z-tipa, a onda N-tip, ako je repa zdrava. Ako je repa bolesna, prvo se vadi bolesna, da se iskoristi to se vie moe daljnjim stajanjem propada* repu ne bi trebalo skladititi u prizme iznad temperature od 12C, trebala bi tada biti ista, zdrava, te bi trebalo osigurati ventiliranje (rupe u prizmama) velikih koliina repe