scriptie fleur horbach
DESCRIPTION
Scriptie Communicatiewetenschap van Fleur HorbachTRANSCRIPT
Hoe nieuw is nieuws?
Een onderzoek naar de relatie tussen media-agenda’s
Masterscriptie Communicatiewetenschap
Media, Journalistiek en Publieke Opinie
Universiteit van Amsterdam
Naam: Fleur Horbach
Studentnummer: 0420662
Datum: 16-12-2009
Begeleider: Dr. P. Bakker
Samenvatting
Wanneer verschillende nieuwsmedia zich concentreren op dezelfde onderwerpen is er sprake
van homogenisatie van nieuws. In dit onderzoek staat de homogenisatie van de Nederlandse
nieuwsmedia centraal. Bij homogenisatie vertonen de onderwerpenagenda’s van nieuwsmedia
grote overeenkomsten. Volgens de intermedia agendasettingtheorie komt dit door de invloed
die nieuwsmedia op elkaar hebben: een agenda wordt bepaald door de onderwerpen die op
een eerder tijdstip in andere media aan de orde komen. In eerdere onderzoeken zijn
voornamelijk de agenda’s van slechts twee nieuwsmedia vergeleken, waarbij de rol van de
nieuwswebsites nog onderbelicht is gebleven. In dit onderzoek worden de overeenkomsten
tussen de onderwerpenagenda’s van kranten, journaals, actualiteitenprogramma’s, teletekst en
nieuwswebsites geschetst. Gedurende drie achtereenvolgende dagen zijn alle binnenlandse
nieuwsitems uit deze media verzameld (N = 2611). Een kwantitatieve inhoudsanalyse wijst uit
dat de mate van homogenisatie groot blijkt te zijn: zo’n 63% van het totaal aantal nieuwsitems
heeft een onderwerp dat al eerder in het nieuws is geweest en is dus ‘oud nieuws’. De
afzonderlijke nieuwsmedia-agenda’s vertonen grote samenhang. Slechts bij twee media treedt
een daadwerkelijk intermedia agendasetting effect op: de onderwerpen die aan bod komen in
het journaal en op krantensites worden beïnvloed door andere media en dan met name door de
krant. Een kwalitatieve inhoudsanalyse nuanceert deze uitkomsten. Qua inhoud blijken
verschillende media ondanks overeenkomsten in onderwerpen toch hun eigen draai te geven
aan het nieuws. Vervolgonderzoek zou onder meer moeten uitwijzen of de in dit onderzoek
gevonden resultaten ook gelden wanneer niet alleen binnenlands, maar ook buitenlands
nieuws in ogenschouw wordt genomen.
Voorwoord
Een scriptie is niet zomaar een groot werkstuk, daar kwam ik meerdere malen achter tijdens
het schrijven. Het is een proces, dat met vallen en opstaan gestaag vordert. Meer dan eens
werd ik op mezelf teruggeworpen, omdat ik voor vragen stond in het onderzoek waarop alleen
ikzelf een antwoord moest geven. Toen bij vlagen frustrerend, maar nu achteraf ben ik trots
dat ik op eigen houtje die vragen op een goede manier bleek te kunnen beantwoorden, met als
resultaat een uitgebreide scriptie die mijn studie Communicatiewetenschap aan de Universiteit
van Amsterdam naar behoren afsluit.
De keuze voor nieuws als onderwerp van mijn scriptie komt voort uit mijn persoonlijke drang
om op de hoogte te zijn van wat er zich dichtbij en ver weg in de wereld afspeelt. Dat wat wij
als publiek te weten komen van die wereld, is afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt
in de nieuwsmedia. In mijn scriptie komt naar voren dat deze keuzes soms afhankelijk lijken
te zijn van wat andere nieuwsmedia doen. Dit leidt ertoe dat nieuws niet altijd, wat de naam
impliceert, ‘nieuw’ is. Sommige onderwerpen worden gedurende een bepaalde periode breed
uitgemeten in alle media zo blijkt. Na verloop van tijd echter lost nieuws even snel op als het
gekomen is. Ook zo’n vaak herhaald onderwerp verdwijnt op een gegeven moment weer uit
de spotlights. Nieuws is vluchtig. Ik hoop dat u als lezer van mijn scriptie ondanks deze
eigenschap van nieuws, er toch uw vinger op kan leggen, al is het maar voor even.
Tot slot wil ik graag Piet Bakker, mijn scriptiebegeleider, bedanken voor zijn scherpe
opmerkingen en commentaar, dat gegeven werd vanuit alle hoeken van Europa. Daarnaast
gaat mijn speciale dank uit naar Ans Verweij voor haar functie als spreekwoordelijke stok
achter de deur.
Fleur Horbach
December 2009
Inhoudsopgave
1. Inleiding 1
2. Theoretisch kader
2.1 Homogenisatie van het nieuws 4
2.2 Intermedia agendasettingtheorie 5
2.3 De werkwijze van journalisten 7
2.4 Ontwikkelingen 9
2.5 Onderzoeksvragen 11
3. Methode
3.1 Dataverzameling 14
3.2 Proefanalyse: verzameling en steekproef 16
3.3 Proefanalyse: verwerken van data tot variabelen 18
3.4 Steekproef 18
3.5 Operationalisatie en variabelen 19
4. Resultaten kwantitatieve inhoudsanalyse
4.1 Overeenkomsten in de nieuwsvoorziening 22
4.2 Overeenkomsten in de nieuwsvoorziening naarmate de tijd vordert 25
4.3 Overeenkomsten tussen media-agenda’s 26
4.4 Intermedia agendasetting effecten tussen media-agenda’s 27
4.5 De rol van persberichten 31
5. Resultaten kwalitatieve inhoudsanalyse
5.1 Onderwerp 1 32
5.2 Onderwerp 2 34
5.3 Onderwerp 3 37
6. Conclusie en discussie 42
Literatuurlijst 45
Bijlagen
I Uitgebreide beschrijving nieuwsmedia 48
II Codeboek nieuwsitem en uitleg 52
III Verdeling van nieuwsitems over media 56
1. Inleiding
“Het is nieuws, nieuws, nieuws. Gewoon gelijk knallen”, zegt Laurens Verhagen,
hoofdredacteur van de nieuwswebsite Nu.nl in een interview met vakblad De Journalist
(Roos, 2009). Nu.nl is met gemiddeld 4,5 miljoen bezoekers per maand de meest populaire
nieuwssite van Nederland in 2009. Eén van de verklaringen voor dit succes is de actualiteit
van de site. Het laatste nieuws wordt haast onmiddellijk gepubliceerd. Voor het publiek is het
daarom een uitstekend medium om op de hoogte te blijven van actuele ontwikkelingen. Voor
traditionele media echter, kan de hoge snelheid waarmee nieuws gepubliceerd wordt op Nu.nl
voor moeilijkheden zorgen. Veel kopij van dagbladen bijvoorbeeld raakt in rap tempo
gedateerd (Benjamin, 2009). Dit wordt Nu.nl niet door iedereen in dank afgenomen. In zijn
kritiek noemde Léon Bouwman, hoofdredacteur van het vakblad Adformatie, de website een
‘digitale dief’, die zonder de inspanningen van de krantenredacties niet langer zou kunnen
bestaan. Laurens Verhagen is het niet eens met collega-hoofdredacteur Bouwman. Volgens
Verhagen is overnemen juist het wezen van de journalistiek, zolang men maar eerlijk is over
de bron (Roos, 2009).
Het overnemen van nieuws van een ander medium, waar in de discussie tussen Bouwman en
Verhagen over Nu.nl op wordt gewezen, is geen nieuw journalistiek verschijnsel dat
gerelateerd is aan de opkomst van het internet. Al in de jaren zeventig van de vorige eeuw
maakt onderzoek duidelijk dat nieuwsmedia invloed op elkaar uitoefenen qua nieuwsselectie
en werkwijze van journalisten. Dit geldt zowel voor journalisten die werkzaam zijn bij
dagbladen als bij de televisie (Gans, 1979/2004; Tuchman, 1978). De invloed die
nieuwsmedia op elkaars onderwerpenselectie hebben, staat centraal in de theorie van
intermedia agendasetting (Roberts & McCombs, 1994; McCombs, 2005). Intermedia
agendasetting uit zich in de onderwerpen waarover een nieuwsmedium bericht. Deze komen
immers vaak overeen met onderwerpen uit eerder gepubliceerde artikelen of uitgezonden
programma’s (Golan, 2006; Atwater, Fico & Pizante, 1987; Boczkowski & De Santos, 2007;
Lim, 2006; Vliegenthart & Walgrave, 2008). Hierdoor lijkt het alsof nieuws telkens
hergebruikt wordt, al dan niet in een andere verpakking. Wat ’s ochtends in de krant staan,
komt terug op nieuwssites en later op de dag in het journaal. De actualiteitenprogramma’s
bespreken ’s avonds opnieuw deze onderwerpen. In sommige gevallen openen de kranten de
volgende dag met een artikel over de uitspraken die in deze actualiteitenprogramma’s zijn
gedaan. Dit proces, waarbij verschillende media zich concentreren op dezelfde onderwerpen,
1
wordt ook wel ‘homogenisatie’ genoemd (Boczkowski & De Santos, 2007; Boczkowski,
2009).
In dit onderzoek staat de homogenisatie van het nieuws in Nederland centraal. Opvallend is
dat de homogenisatie van inhoud nog maar op beperkte wijze onderzocht is (Keith, Schwalbe
& Silcock, 2009). Ten eerste is in de meeste eerdere onderzoeken de nadruk gelegd op de
vergelijking van slechts twee nieuwsmedia (Boczkowski & De Santos, 2007; Vliegenthart &
Walgrave, 2008; Lim, 2006; Golan, 2006). Het medialandschap is echter veel groter. In
Nederland alleen al verschijnen iedere dag twaalf nationale kranten. Door zowel de publieke
als de commerciële televisieomroepen worden journaals en actualiteitenprogramma’s
uitgezonden. Teletekst brengt de hele dag door het laatste nieuws. Bovendien staat het internet
bol van nieuws: websites van kranten en websites die niet gebonden zijn aan een ander
medium, zoals Nu.nl, bieden nieuws aan.
In dit onderzoek wordt de nadruk gelegd op de totale nieuwsvoorziening door de kranten, de
televisie en de nieuwswebsites in Nederland. De nieuwsonderwerpen die in al deze
verschillende media aan de orde komen, worden vergeleken qua inhoud. Op die manier wordt
geprobeerd een beeld te schetsen van de invloed van deze media op elkaars agenda van
nieuwsonderwerpen. Ten tweede zijn in eerdere onderzoeken onderwerpenagenda’s van
media vaak op de lange termijn geanalyseerd; de nieuwsvoorziening van een week wordt
vergeleken met de nieuwsvoorziening van een week later (Lopez-Escobar, Llamas, McCombs
& Lennon, 1998; Sweetser, Golan & Wanta, 2008; Atwater et al., 1987; Boczkowski & De
Santos, 2007). Vliegenthart en Walgrave (2008) geven juist aan dat intermedia agendasetting
een korte-termijnproces is, waarbij effecten het meest zichtbaar zijn binnen één of enkele
dagen. In dit onderzoek wordt daarom de Nederlandse nieuwsvoorziening van drie
achtereenvolgende dagen geanalyseerd. Door de factor tijd een prominente plaats te geven in
het onderzoek, kan de weg die een onderwerp volgt door verschillende media heen worden
weergegeven. Dit kan aantonen of nieuws daadwerkelijk hergebruikt wordt en hoe
nieuwsmedia al dan niet een eigen stempel willen drukken op nieuws. De hoofdvraag van dit
onderzoek luidt dan ook: In welke mate is er sprake van homogenisatie van de inhoud van de
Nederlandse nieuwsmedia en welke rol speelt intermedia agendasetting daarbij?
De uitkomsten van dit onderzoek werpen een licht op de werkwijze van de Nederlandse
journalisten en nieuwsmedia. De mate van homogenisatie van nieuws wijst op de mate van
overlapping van onderwerpen in nieuwsmedia. Een verklaring hiervoor is te vinden in de
2
journalistieke praktijk. Het heeft te maken met de manier waarop journalisten nieuws
selecteren. Zoals uit het theoretisch kader zal blijken, speelt het ‘monitoren’ hierbij een grote
rol: het constant in de gaten houden van andere nieuwsmedia. De onderwerpen die in andere
media aan de orde komen, krijgen door eerdere publicatie een bepaalde toegevoegde waarde.
Deze waarde maakt dat journalisten een dergelijk onderwerp graag overnemen. Men kan zich
echter afvragen of de toegevoegde waarde die journalisten toekennen aan zo’n eerder
gepubliceerd onderwerp, ook een toegevoegde waarde is voor het publiek. Immers, wanneer
een nieuwsmedium niets nieuws brengt in vergelijking met een ander medium, lijkt het in het
licht van dit onderzoek overbodig. Het leidt namelijk tot meer van hetzelfde en minder
diversiteit in onderwerpen die worden aangeboden. Verder kunnen de resultaten van dit
onderzoek gekoppeld worden aan een journalistieke waarde als onafhankelijkheid. Wanneer
een medium nieuws selecteert op basis van eerdere publicatie in een ander medium, lijken
intrinsieke nieuwswaarden een ondergeschikte rol te spelen. Voor het publiek kunnen
bepaalde onderwerpen op deze manier een nadruk krijgen, die misschien niet wordt
gerechtvaardigd door de werkelijkheid voor hoever men die werkelijkheid überhaupt kan
kennen.
De relatie tussen homogenisatie van nieuws en intermedia agendasetting wordt verder
uitgewerkt in hoofdstuk 2. Tevens wordt in dit hoofdstuk aandacht besteed aan de werkwijze
van journalisten die ten grondslag ligt aan de selectie van nieuwsonderwerpen. Op basis van
de theorie worden een aantal onderzoeksvragen gevormd, die in de laatste paragraaf worden
weergegeven. De methode van onderzoek wordt beschreven in hoofdstuk 3. Zowel de
dataverzameling als de data-analyse komt hierin aan de orde. In hoofdstuk 4 worden aan de
hand van een aantal paragrafen de resultaten gepresenteerd van de kwantitatieve analyse. De
resultaten van de kwalitatieve analyse zijn beschreven in hoofdstuk 5. De conclusies die aan
de analyses kunnen worden verbonden, staan in hoofdstuk 6. In dit hoofdstuk worden ook een
aantal kanttekeningen geplaatst bij het onderzoek. Tot slot worden aanbevelingen gedaan voor
vervolgonderzoek.
3
2. Theoretisch kader
In dit theoretisch kader wordt uiteengezet wat de homogenisatie van nieuws inhoudt. Een
omschrijving van het begrip wordt gegeven in de eerste paragraaf. De intermedia
agendasettingtheorie biedt een verklaring voor homogenisatie. Deze theorie wordt uitgelegd
in de tweede paragraaf. Tevens wordt beschreven welke uitspraken erover gedaan zijn op
basis van eerdere empirische onderzoeken. In de derde paragraaf komt aan de orde waarom
intermedia agendasetting zich voordoet in de journalistieke praktijk. De werkwijze van
journalisten wordt daarbij onder de loep genomen. De ontwikkelingen op mediagebied die
hierop van invloed zijn, worden in de vierde paragraaf beschreven. Tot slot zullen in de laatste
paragraaf op basis van de theorie een aantal onderzoeksvragen worden gesteld, die tezamen
antwoord geven op de hoofdvraag van dit onderzoek.
2.1 Homogenisatie van het nieuws
Empirische onderzoeken uit verschillende landen signaleren grote overeenkomsten tussen de
onderwerpen waarover verschillende nieuwsmedia berichten. De onderwerpen in de krant
komen terug in het journaal en actualiteitenprogramma’s op televisie (Vliegenthart &
Walgrave, 2008; Golan, 2006; Boyle, 2001; Atwater et al., 1987; Roberts & McCombs, 1994;
Lopez-Escobar et al., 1998) en op de krantenwebsites (Boczkowski & De Santos, 2007). De
gelijkenissen bestaan niet alleen tussen verschillende mediatypen. Verschillende kranten
brengen dezelfde onderwerpen (Breen, 1997; Vasterman, 2005) en actualiteitenprogramma’s
op verschillende televisiezenders doen vaak verslag van gelijke onderwerpen (Golan, 2006).
Een hoge mate van uniformiteit is in het bijzonder zichtbaar bij mediahypes. Vasterman
(2005) heeft onderzoek gedaan naar een mediahype in Nederland. Hij heeft zich beperkt tot
het analyseren van de berichtgeving van vijf nationale dagbladen. Uit het onderzoek blijkt dat
alle kranten aandacht besteden aan het onderwerp van de hype. Voor vier van de vijf
dagbladen geldt zelfs dat deze aandacht, gemeten in het aantal artikelen gewijd aan het
onderwerp, ongeveer even groot is. Het proces waarin verschillende (nieuws)media zich
concentreren op dezelfde onderwerpen wordt ook wel aangeduid met het begrip
‘homogenisatie’ (Boczkowski & De Santos, 2007; Boczkowski, 2009). De invloed die
nieuwsmedia op elkaar hebben, kan aan dit proces ten grondslag liggen. Deze invloed is
weergegeven in de intermedia agendasettingtheorie. De intermedia agendasettingtheorie is
opgezet vanuit het meer algemeen bekende begrip agendasetting.
4
2.2 Intermedia agendasettingtheorie
Sinds het begin van de jaren zeventig is veel mediaonderzoek verricht vanuit de theorie van
agendasetting. De gedachte achter deze theorie is dat de onderwerpen waaraan de
(nieuws)media aandacht besteden, invloed hebben op de onderwerpen die het publiek
belangrijk acht. Het gaat dus om de vraag op welke manier de media-agenda de
publieksagenda beïnvloedt. Aan het eerste empirische onderzoek naar agendasetting door
McCombs en Shaw in 1972 werd door talloze andere studies een vervolg gegeven, waarvan
het merendeel van de resultaten de theorie onderschrijft. De macht die media uitoefenen door
hun onderwerpenselectie blijkt dus vrij groot (De Boer & Brennecke, 2003). Dit doet de vraag
rijzen welke factoren op hun beurt de media-agenda bepalen. In de intermedia
agendasettingtheorie wordt ervan uitgegaan dat een media-agenda beïnvloed wordt door de
onderwerpen die op een eerder tijdstip in andere media aan de orde komen (McCombs, 2005;
Roberts & McCombs, 1994). Intermedia agendasetting kan ertoe leiden dat nieuwsmedia hun
onderwerpenagenda aanpassen aan die van andere media door onderwerpen over te nemen.
Dit kan zowel gelden tussen media, bijvoorbeeld tussen een krant en het televisiejournaal, als
binnen één mediumtype, bijvoorbeeld tussen twee kranten (Sweetser et al., 2008).
In Figuur 1 is schematisch weergegeven hoe intermedia agendasetting verloopt ten aanzien
van een bepaald onderwerp. De gekleurde vierkanten staan voor verschillende nieuwsmedia.
In eerste instantie brengt één nieuwsmedium verslag uit van een onderwerp (de stip).
Tijdstip 1 Tijdstip 2 Tijdstip 3
Figuur 1. Schematische weergave van intermedia agendasetting.
Vervolgens wordt dit onderwerp opgepikt en overgenomen door andere media. De
gebeurtenis waar het om gaat, verandert niet. De stippen staan allemaal voor dezelfde
nieuwsgebeurtenis. Slechts het aantal media waarin het onderwerp verschijnt, verandert. Dit
5
aantal wordt hoger naarmate de tijd verstrijkt. Dit impliceert dat hetzelfde onderwerp door
meerdere, verschillende nieuwsmedia wordt gepubliceerd of uitgezonden. Er is dan sprake
van homogenisatie van nieuws.
De intermedia agendasettingtheorie wordt gesteund door een groot aantal empirische
inhoudsanalyses. Hierbij worden vaak de onderwerpenagenda’s van een tweetal nieuwsmedia
vergeleken. Vliegenthart en Walgrave (2008) analyseerden de onderwerpen in de kranten en
het televisienieuws in België. Uit hun onderzoek blijkt dat de onderwerpen die worden
behandeld in het televisienieuws in grotere mate worden bepaald door het nieuws uit de
kranten dan andersom. Ook in de Verenigde Staten is een dergelijk verband gevonden: de
New York Times is bepalend voor de onderwerpen van de items in nieuwsuitzendingen van
drie verschillende omroepen (Golan, 2006). Hierbij moet wel opgemerkt worden dat Golan
(2006) alleen buitenlands nieuws onderzocht heeft. Als specifiek naar regionaal nieuws wordt
gekeken, wordt de leidende rol van kranten echter ook ondersteund (Atwater et al., 1987). Dit
geldt ook in verkiezingstijd. Tijdens de gouvernementele verkiezingen in Texas in 1990,
bleken de regionale televisie-uitzendingen beïnvloed te worden door de regionale kranten
(Roberts & McCombs, 1994). Hetzelfde geldt voor de nieuwsmedia bij een replicatie van dat
onderzoek tijdens de Spaanse regionale verkiezingen in 1995 (Lopez-Escobar et al., 1998).
Zoals uit de literatuur blijkt, is er sprake van een intermedia agendasetting effect tussen
kranten en televisienieuws, waarbij kranten dienen als bron voor televisienieuws. In Figuur 1
zou het rode vierkant op tijdstip 1 dan gelijkstaan aan de kranten en de media die het na
verloop van tijd overnemen (de overige gekleurde vierkanten), de journaals en
actualiteitenprogramma’s op televisie. In dit onderzoek wordt bepaald of deze relatie tussen
nieuwsmedia geldt met betrekking tot het Nederlandse nieuws.
Opmerkelijk is dat in de meeste onderzoeken de nadruk wordt gelegd op een vergelijking van
slechts twee nieuwsmedia, de krant en de televisie. Het medialandschap is echter veel groter.
Met name de mogelijkheden die het internet biedt om het publiek op ieder moment van
nieuws te voorzien, hebben gezorgd voor een toename van het aantal nieuwsmedia. Niet
alleen heeft iedere krant tegenwoordig een website waarop de online versie van de krant te
lezen is en waarop andere nieuwsberichten en achtergrondinformatie geplaatst kan worden.
Ook hebben zich onafhankelijke nieuwssites ontwikkeld, die niet gebonden zijn aan een
traditioneel medium. Een voorbeeld hiervan is Nu.nl, de meest populaire nieuwswebsite in
Nederland, zoals in de inleiding van dit onderzoek is beschreven. Onderzoek naar intermedia
agendasetting bij traditionele media en online media is schaars (Vliegenthart & Walgrave,
6
2008). Boczkowski en De Santos (2007) hebben de relatie onderzocht tussen de twee grootste
kranten en hun websites in Argentinië. Uit de resultaten is gebleken, dat er een grote mate van
overlap is tussen de onderwerpen waarvan ze verslag doen. Dit is echter pas het geval sinds
2001, het jaar waarin de nieuwswebsites de hele dag door actuele nieuwsberichten zijn gaan
publiceren. Het is relevant om een vollediger beeld te schetsen van de nieuwsvoorziening dan
bijvoorbeeld in het onderzoek van Boczkowski en De Santos (2007) wordt gedaan. In de
werkelijkheid is een veel groter aantal media toegankelijk voor het publiek om op de hoogte
te blijven van nieuws. Daarom worden niet alleen de onderwerpenagenda’s van Nederlandse
kranten, actualiteitenprogramma’s op televisie en journaals geanalyseerd in dit onderzoek.
Ook nieuwswebsites die onafhankelijk of gerelateerd zijn aan traditionele media worden
onderzocht. De overeenkomsten in onderwerpen die in deze verschillende media aan de orde
komen, maken mogelijke invloeden zichtbaar, zoals die bestaan tussen kranten en televisie.
Hoe deze invloeden verweven zijn in de praktijk en de werkwijze van journalisten wordt in de
volgende paragraaf uiteengezet.
2.3 De werkwijze van journalisten
De invloed die nieuwsmedia op elkaars onderwerpenagenda uitoefenen, ligt besloten in de
werkwijze van journalisten. Intermedia agendasetting effecten zijn inherent aan de routines en
normen in de dagelijkse praktijk van de journalist (McCombs, 2005; Preston, 2009). Routines
verwijzen naar de vaste patronen in de journalistiek die vormgeven aan de nieuwsproductie
(Preston, 2009). Nieuwsmedia houden routines in stand waarmee wordt bepaald aan welke
onderwerpen aandacht wordt besteed in de krant, het televisieprogramma of op een website.
Met andere woorden definieert niet de maatschappij welke onderwerpen ‘nieuwswaardig’
genoeg zijn om te publiceren, maar dit doen de nieuwsmedia zelf (Tuchman, 1978). Eén
belangrijke, vaste routine in dit proces is het gebruik van andere media (Preston, 2009).
Journalisten houden andere media bij om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws. Ze
lezen, horen en kijken naar nieuws dat andere media brengen en volgen zo bepaalde
onderwerpen en de uitvoering van concurrenten en collega’s (Schultz, 2007). Reinemann
(2004) concludeert in zijn onderzoek dat een journalist gemiddeld bijna vijf uur van zijn
werkdag besteedt aan het bijhouden van andere media. Hierbij moet opgemerkt worden dat er
tussen individuele journalisten grote verschillen bestaan. Bovendien zijn de conclusies
gebaseerd op de journalistieke praktijk in Duitsland. Voor journalisten in andere landen zou
een ander tijdspatroon kunnen gelden.
7
Het bijhouden van andere media, wat ook wel ‘monitoren’ wordt genoemd (Boczkowski,
2009), is voor journalisten vanwege een tweetal redenen relevant. Ten eerste zijn journalisten
in veel gevallen onzeker ten aanzien van hun beoordeling van de nieuwswaardigheid van
onderwerpen (Reinemann, 2004). Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw hebben een groot
aantal onderzoekers geprobeerd om algemene criteria te definiëren die bepalen waarom de
ene gebeurtenis het nieuws haalt en een andere niet. De onderzoeken laten geen eenduidige
resultaten zien (Galtung & Ruge, 1965; Harcup & O’Neill, 2001; Schultz, 2007; Golan &
Wanta, 2003; Van Belle, 2000). Volgens Schultz (2007) is de oorzaak hiervan dat het er niet
alleen om gaat of een gebeurtenis op zichzelf nieuwswaardig is. De nieuwswaarde is relatief
en niet volledig te vangen in een aantal vooraf bepaalde criteria die gelden voor iedere
gebeurtenis. Een natuurramp bijvoorbeeld voldoet misschien aan allerlei nieuwswaarden,
maar wanneer in een televisiejournaal al drie andere items over andere natuurrampen gaan,
dan is de kans kleiner dat van deze gebeurtenis verslag wordt gedaan. Belangrijker dus dan de
intrinsieke nieuwswaardigheid, is de plaats van een gebeurtenis in de andere stroom van
nieuws (Schultz, 2007). Deze is echter veranderlijk en kan daarom bij journalisten zorgen
voor onzekerheid. Er wordt immers niet expliciet uitgelegd wat nieuwswaardigheid is aan
nieuwe collega’s (Breed, 1955) of tijdens redactionele vergaderingen (Schultz, 2007). Om die
onzekerheid over wat nieuwswaardig is weg te nemen, monitoren journalisten andere media
(Reinemann, 2004; Preston, 2009). Als een verhaal ergens anders voorkomt, betekent dit dat
een andere redactie al geoordeeld heeft over de relevantie van het onderwerp voor het publiek.
Journalisten hebben zelf weinig tot geen contact met het publiek (Vliegenthart & Walgrave,
2008; Reinemann, 2004). De voorkeuren van het publiek kunnen dus ook uit andere media
worden afgelezen. In feite is het bijhouden een soort kwaliteitscontrole van de eigen
uitvoering van een nieuwsmedium (Gans, 1979/2004). De verslaggeving in een ander medium
wordt daarbij gebruik als ijkpunt bij het maken van eigen beslissingen over de
onderwerpenselectie.
Dit hangt samen met de tweede reden voor monitoren door journalisten, namelijk
concurrentieoverwegingen (Reinemann, 2004; Gans, 1979/2004). Door andere media in de
gaten te houden, wordt bepaald of een onderwerp wel of niet wordt opgenomen in de eigen
selectie. Aan de ene kant kan een nieuwsmedium ervoor kiezen om een bepaald nieuwsitem
uit te zenden, omdat het verwacht dat de concurrent dat ook doet. Om te vermijden dat een
item identiek is aan dat van de concurrent, brengen media wijzigingen aan in bijvoorbeeld het
perspectief waarin verslag wordt gedaan (Wien & Praestekaer, 2009). Aan de andere kant kan
8
een medium besluiten om een nieuwsitem te laten vallen, wanneer het al gebruikt is door de
concurrent (Gans, 1979/2004). Dit heeft te maken met een niet-intrinsieke nieuwswaarde,
namelijk exclusiviteit (Schultz, 2007). Journalisten zijn altijd op zoek naar een exclusief
verhaal, dat nog niet eerder door een ander medium is gebracht. Zo’n ‘scoop’ blijkt in de
praktijk maar slechts een heel beperkt deel uit te maken van de nieuwsvoorziening (Preston,
2009; Atwater et al., 1987), maar toch is de druk om de eerste te zijn die bepaald nieuws
uitbrengt van invloed op de onderwerpkeuze van een nieuwsmedium (Machin & Niblock,
2006).
Samengevat houden journalisten andere nieuwsmedia in de gaten uit onzekerheid en
concurrentiedrang. Dit is terug te zien in de onderwerpkeuzes. Een verhaal in een ander
nieuwsmedium kan de doorslag geven verslag te doen van datzelfde onderwerp. Wanneer
zo’n ander nieuwsmedium een hoge status heeft, is de kans dat het invloed uitoefent groot. In
de Verenigde Staten wordt de New York Times bijvoorbeeld gezien als de krant met de beste
redactie (Gans, 1979/2004; Golan, 2006; McCombs, 2005). Dit vergemakkelijkt de weg naar
intermedia agendasetting en kan zo leiden tot homogenisatie van het nieuws. Een aantal
ontwikkelingen in het medialandschap die in de volgende paragraaf worden beschreven,
stimuleert de afhankelijke relatie tussen journalisten en andere media.
2.4 Ontwikkelingen
Het in de gaten houden van andere nieuwsmedia door journalisten is geen nieuw fenomeen
(Boczkowski, 2009). Empirisch onderzoek uit de jaren zeventig van de vorige eeuw geeft
immers al aan dat bepaalde keuzes in de onderwerpenselectie hiervan afhankelijk zijn
(Tuchman, 1978; Gans, 1979/2004). Echter werken bepaalde ontwikkelingen in het
medialandschap deze routinematige afhankelijkheid in de hand. Door de enorme toename van
het aantal media ten opzichte van de jaren zeventig van de vorige eeuw, met in het bijzonder
de nieuwswebsites zoals eerder besproken, is de werkdruk voor de journalist toegenomen. In
interviews die Smith, Tanner en Forte Duhé (2007) hebben gehouden met Amerikaanse
journalisten die werkzaam zijn bij de televisie geeft driekwart aan dat de werkdruk verhoogd
is. Ook Nederlandse journalisten die werkzaam zijn bij de NOS ervaren hun werk als
zwaarder (Tameling, 2008). Door convergentie van verschillende media en reducties in
redacties, moeten journalisten meer nieuwsitems produceren in minder tijd. Die schaarse tijd
wordt daarbij ook nog eens in beslag genomen door het monitoren van andere media, die veel
9
groter zijn in aantal dan dertig jaar geleden. Voornamelijk het bijhouden van alle nieuwssites
is een zware taak voor de journalist (Boczkowski, 2009).
De toenemende werkdruk zorgt ervoor dat journalisten steeds meer afhankelijk worden van
andere media. Tegelijkertijd leidt deze ontwikkeling ertoe dat journalisten ook meer
afhankelijk zijn van de kopij van persbureaus (Lewis et al., 2008; Preston, 2006: in Preston,
2009). Recent onderzoek naar vier Nederlandse kranten geeft aan dat iets meer dan een kwart
van binnenlandse, korte artikelen zichtbaar afkomstig is van persbureaus (Hijmans, Buijs &
Schafraad, 2009). In een aantal eerdere onderzoeken naar intermedia agendasetting is ook het
afzonderlijke persbericht opgenomen als medium. Atwater et al. (1987) concluderen op basis
van hun onderzoek dat de kranten de persberichten volgen in hun berichtgeving. Dit
onderzoek stamt echter uit 1987. Sindsdien is zoals eerder opgemerkt, het medialandschap
veranderd en dit kan ook voor andere effecten zorgen als het onderzoek van Atwater et al.
(1987) nu herhaald zou worden. Een ander onderzoek waarbij het effect van persberichten op
de berichtgeving van een ander medium wordt beschreven is minder lang geleden uitgevoerd.
Lim (2006) concludeert dat de grootste online krant in Korea bepaalt over welke onderwerpen
persberichten verschijnen. Ook dit onderzoek moet met voorzichtigheid worden bekeken: de
westerse journalistiek is niet gelijk aan de oosterse manier van doen. De onderzoeken van
Atwater et al. (1987) en Lim (2006) beschouwen een krantenartikel (op papier of online) en
een persbericht allebei als een nieuwsmedium. Er bestaat echter een belangrijk verschil tussen
die twee, waar in de onderzoeken geen aandacht aan wordt geschonken. Een persbericht is
slechts beschikbaar voor journalisten. Het publiek heeft doorgaans geen toegang tot de
informatie die persbureaus verspreiden. Nieuwsmedia als kranten, journaals en
nieuwswebsites zijn wel toegankelijk voor het publiek en worden ook als zodanig gebruikt. In
dit onderzoek worden persberichten daarom niet onder de noemer ‘nieuwsmedia’ geschaard.
Er zal echter niet geheel aan de mogelijke invloed van persberichten op de onderwerpkeuze
van nieuwsmedia voorbij worden gegaan. In hoofdstuk 3 zal duidelijk worden gemaakt op
welke manier de rol van persberichten in dit onderzoek wordt belicht.
Naast de toegenomen werkdruk is er nog een andere ontwikkeling die journalisten meer
afhankelijk maakt van andere media. Dit is de snellere stroom van nieuwsberichten die
mogelijk wordt gemaakt door onmiddellijke publicatie op het internet (Pavlik, 2000;
Reinemann, 2004). Iedere minuut van de dag kan actueel nieuws worden gebracht door online
media. Het tempo op redacties van kranten en televisieprogramma’s komt hierdoor ook hoger
10
te liggen (Machin & Niblock, 2006). Door een toename in het monitoren van online nieuws
zijn journalisten immers altijd op de hoogte van de actualiteit. Op deze manier kunnen ze
geen enkel onderwerp aan zich voorbij laten gaan en wordt de druk om niet achter te blijven
bij de andere media hoger. Deze ontwikkeling qua tijd markeert een belangrijk gebrek in
eerdere onderzoeken naar intermedia agendasetting en homogenisatie van nieuws. Er wordt
weinig tot geen rekening gehouden met de tijdsverschillen per dag waarop onderwerpen in de
media verschijnen. De nieuwsvoorziening van een week wordt bijvoorbeeld vergeleken met
die van een week later (Lopez-Escobar et al., 1998; Sweetser et al., 2008; Atwater et al.,
1987; Boczkowski & De Santos, 2007). Vliegenthart en Walgrave (2008) geven juist aan dat
intermedia agendasetting een korte termijn proces is. Het is niet waarschijnlijk dat een
journalist een week zal wachten om een onderwerp te beschrijven dat op dit moment de
aandacht krijgt van andere media, vanwege de in de vorige paragraaf beschreven
concurrentieoverwegingen en onzekerheden in de journalistiek. In dit onderzoek wordt
daarom de Nederlandse nieuwsvoorziening van drie achtereenvolgende dagen geanalyseerd.
Per uur wordt bijgehouden hoe een onderwerp zijn weg vindt door verschillende nieuwsmedia
heen. De factor tijd speelt een belangrijke rol. Om intermedia agendasetting effecten aan te
tonen, moet duidelijk zijn op welk tijdstip een bepaald onderwerp als eerste verscheen in het
nieuws. Gelijksoortige nieuwsitems in andere media op een later tijdstip duiden op
volggedrag. Hierdoor kunnen media-agenda’s steeds meer op elkaar gaan lijken en kan er
sprake zijn van homogenisatie van nieuwsonderwerpen.
2.5 Onderzoeksvragen
De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: ‘In welke mate is er sprake van homogenisatie van de
Nederlandse nieuwsmedia en wat is de rol van intermedia agendasetting daarbij?’ Op basis
van de theorie wordt in dit onderzoek homogenisatie gedefinieerd als het proces waarin
verschillende Nederlandse nieuwsmedia zich concentreren op dezelfde onderwerpen
(Boczkowski & De Santos, 2007; Boczkowski, 2009). Om over de mate van homogenisatie
een uitspraak te kunnen doen, worden twee deelvragen gevormd. Deze deelvragen hebben
betrekking op alle nieuwsitems die worden voortgebracht in een bepaald tijdsbestek. Het gaat
dus in feite om de totale nieuwsvoorziening van de nieuwsmedia. Van deze
nieuwsvoorziening wordt het percentage ‘oud nieuws’ berekend. Een nieuwsitem valt in deze
categorie als zijn onderwerp al eerder is voorgekomen in een nieuwsmedium. Dit betekent dat
het qua onderwerp overeenkomsten vertoont met andere nieuwsitems; er is sprake van
overlap. Deze mate van overlap of het percentage van oud nieuws wordt bovendien ook per
11
afzonderlijke tijdseenheden bepaald. Door per uur en per dag aan te geven hoe deze
percentages al dan niet veranderen, worden patronen in overeenkomsten duidelijk. De eerste
twee deelvragen luiden als volgt:
RQ1: Welke overeenkomsten bestaan er in de nieuwsvoorziening van de Nederlandse media?
RQ2: Welke overeenkomsten bestaan er in de nieuwsvoorziening van de Nederlandse media
naarmate de tijd vordert?
Een verklaring voor homogenisatie of het percentage oud nieuws in de nieuwsvoorziening
kan worden gegeven door de intermedia agendasettingtheorie. Nieuwsmedia bepalen hun
onderwerpen op basis van de onderwerpen die andere nieuwsmedia brengen. Deze theorie
wordt verkend aan de hand van twee deelvragen, te weten:
RQ3: Welke overeenkomsten bestaan er tussen de onderwerpenagenda’s van Nederlandse
nieuwsmedia?
RQ4: In hoeverre beïnvloeden de onderwerpenagenda’s van Nederlandse nieuwsmedia
elkaar?
De derde onderzoeksvraag geeft aan wat de samenhang is tussen de agenda’s van kranten,
journaals, actualiteitenprogramma’s, teletekst, krantensites, journaalsites en onafhankelijke
sites. De vierde deelvraag geeft weer of er sprake kan zijn van intermedia agendasetting. In de
beantwoording van de derde en vierde deelvraag vormen de onderwerpen van de nieuwsitems
het uitgangspunt. De onderwerpen worden ingedeeld op basis van het medium en het tijdstip
waarop ze verschenen zijn. Het effect dat de onderwerpen in een medium op tijdstip 1 hebben
op de onderwerpen op tijdstip 2 ondersteunt al dan niet de intermedia agendasettingtheorie.
Bij het behandelen van deze onderzoeksvraag zal in het bijzonder aandacht worden besteed
aan de mogelijke invloed van de krant op het televisienieuws, zoals uit eerdere onderzoeken
naar voren is gekomen. Bovendien zal ook de relatie met nieuwswebsites worden onderzocht.
Hoewel persberichten in dit onderzoek niet als nieuwsmedia worden beschouwd, worden ze in
het licht van deze deelvraag wel meegenomen. Per onderwerp wordt namelijk aangegeven of
er een persbericht over het onderwerp verschenen is. Op basis daarvan wordt de rol die
persberichten spelen in de mate van homogenisatie bepaald.
12
De eerste vier onderzoeksvragen kunnen worden beantwoord aan de hand van een
kwantitatieve analyse. Echter is het ook van belang om weer te kunnen geven hoe
nieuwsitems met hetzelfde onderwerp belicht, beschreven en gepresenteerd worden. Schultz
(2007) concludeert in haar onderzoek immers dat nieuwsmedia zoveel mogelijk een eigen
draai proberen te geven aan hetzelfde nieuws. Of dit ook geldt in de Nederlandse
nieuwsmedia kan een kwalitatieve beschrijving uitwijzen. Deze geeft nauwkeurig weer hoe
laat welke nieuwsitems verschijnen in welke vorm. Om het inhoudelijke verloop van een
onderwerp door verschillende media heen te schetsen, wordt de vijfde onderzoeksvraag
gesteld, te weten:
RQ5: Op welke manier doen de overeenkomsten en verschillen in de nieuwsvoorziening zich inhoudelijk voor?
13
3. Methode
3.1 Dataverzameling
Dit onderzoek is uitgevoerd met behulp van een kwantitatieve en een kwalitatieve
inhoudsanalyse. De analyse heeft betrekking op de onderwerpenselectie van een aantal
Nederlandse nieuwsmedia: kranten, televisie en internet. Onder de noemer ‘nieuwsitem’
worden zowel krantenartikelen, als televisie-items en nieuwsberichten op websites en
teletekst, geschaard. De nieuwsitems moeten vallen in de categorie ‘binnenland’. Deze
categorie komt in alle Nederlandse nieuwsmedia voor. De nieuwsitems zijn geschreven door
journalisten. Ingezonden stukken en commentaren van het publiek zijn dus uitgesloten. De
binnenlandse nieuwsitems hoeven geen verband te houden met een speciaal thema
daarbinnen, zoals de verkiezingen. Het gaat immers om de algemene nieuwsvoorziening in
Nederland. Dit impliceert dat aan de plaats van een nieuwsitem in een medium, bijvoorbeeld
voorpagina of niet, geen voorwaarden verbonden zijn. Themakaternen in de kranten, zoals de
sportpagina, worden echter wel buiten beschouwing gelaten. Naast nieuwsitems worden ook
de persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau in de analyse betrokken.
Kranten
Tabel 1 geeft een overzicht van de Nederlandse kranten die gebruikt zijn in dit onderzoek. Dit
zijn zeven betaalde kranten en drie gratis kranten, te weten: Metro, Spits en De Pers (zie
bijlage I voor een uitgebreidere omschrijving).
Tabel 1
Kranten en krantensites
Krantentitel WebsiteAD Ad.nlDe Pers Depers.nlMetro Metronieuws.nlNRC Handelsblad Nrc.nlNRC Next Nrcnext.nlSpits Spitsnieuws.nlTelegraaf Telegraaf.nlTrouw Trouw.nlVolkskrant Volkskrant.nl
Noot. Alle kranten zijn ochtendkranten, behalve NRC Handelsblad.
Niet alle twaalf nationale kranten zijn dus meegenomen in het onderzoek. Regionale kranten
zijn vanwege hun lokale karakter niet onderzocht. Het Nederlands Dagblad en het
14
Reformatorisch Dagblad zijn niet opgenomen in de analyse. Het Financieele Dagblad (FD) is
tevens uitgesloten. Deze krant is te specifiek gericht op economisch nieuws. De
krantenartikelen zijn verzameld met behulp van de papieren versie van de krant en de digitale
database LexisNexis.
Televisie
De onderwerpenagenda’s van de televisie worden aan de hand van de journaals en de
actualiteitenprogramma’s geanalyseerd, zowel op de commerciële als de publieke omroep. In
Tabel 2 wordt hiervan een overzicht gegeven, alsmede het tijdstip waarop deze worden
uitgezonden (zie bijlage I voor een uitgebreidere beschrijving). De televisieprogramma’s zijn
verzameld met behulp van de websites www.uitzendinggemist.nl, www.rtl.nl en
www.hartvannederland.nl, waarop de afleveringen online zijn terug te kijken.
Tabel 2
Televisieprogramma’s
Programma Omroep UitzendingstijdNOS Journaal Publiek Ieder uur van 07:00 tot
18:00/20:00/22:00/24:00RTL Journaal Commercieel 07:00/16:00/18:00/19:30/23:30EénVandaag Publiek 18:15Netwerk Publiek 20:25NOVA Publiek 22:15EditieNL Commercieel 18:15Pauw & Witteman Publiek 23:00Hart van Nederland Commercieel 19:00/22:30
Noot. De uitzendingstijden gelden alleen voor doordeweekse dagen.
Naast de programma’s brengt de televisie nog op een andere manier nieuws, namelijk via
teletekst. Deze tekstpagina’s op de televisie zenden doorlopend de laatste nieuwsberichten uit.
Ook deze teletekstberichten zijn opgenomen in de inhoudsanalyse.
Internet
In dit onderzoek zijn een aantal soorten nieuwssites opgenomen. Een voorwaarde waaraan
deze sites moeten voldoen, is dat de site een eigen redactie tot haar beschikking heeft, die zelf
nieuwsberichten produceert en publiceert. De websites zijn in twee groepen in te delen. Ten
eerste zijn er de nieuwswebsites die afhankelijk zijn van een traditioneel medium. Tabel 1
geeft een overzicht van de websites die verbonden zijn aan kranten. Daarnaast hebben de
publieke en de commerciële omroepen een eigen nieuwswebsite, te weten www.nos.nl en
15
www.rtl.nl. Ten tweede bestaan er nieuwssites die niet verbonden zijn aan een dergelijk
traditioneel medium. De nieuwssites staan weergegeven in Tabel 3. De website
www.geenstijl.nl is een bijzonder geval, omdat deze site vaak geclassificeerd wordt als
weblog. De site bedrijft echter met een eigen redactie onderzoeksjournalistiek, waarbij de
nadruk ligt op nieuws en actualiteiten. Om die reden is de site desalniettemin opgenomen in
het onderzoek.
Tabel 3
Nieuwswebsites
Onafhankelijke websites Afhankelijke websiteswww.nu.nl Krantensites www.nieuws.nl www.nos.nlwww.blikopnieuws.nl www.rtl.nl www.geenstijl.nl
Nieuwsberichten op internet worden verzameld met behulp van RSS-feeds, een internetdienst
die voor abonnees melding maakt van het verschijnen van een nieuw artikel op een site. Via
de website www.nieuwslijst.nl, die deze RSS-feeds voor een aantal Nederlandse media bij
elkaar gebracht heeft, wordt het internetnieuws op deze wijze bijgehouden.
Persberichten
De persberichten van het nieuws zijn bijgehouden met behulp van de digitale database
LexisNexis. Via deze database zijn de persberichten van het Algemeen Nederlands
Persbureau (ANP) beschikbaar. Het ANP is het grootste Nederlandse persbureau. Berichten
van kleinere persbureaus zijn niet meegenomen in het onderzoek. Persberichten worden niet
beschouwd als nieuwsmedia op zich, zoals in de theorie is vermeld, maar als eigenschap van
een onderwerp van een nieuwsitem. In paragraaf 3.5 wordt verduidelijkt hoe deze variabele
werkt.
3.2 Proefanalyse: verzameling en steekproef
Op vrijdag 18 september 2009 is een proefanalyse gedaan om mogelijke knelpunten in de
dataverzameling op te sporen. Alle binnenlandse nieuwsitems van een beperkt aantal
nieuwsmedia zijn verzameld van 09:00 tot 12:00. Deze nieuwsmedia zijn De Telegraaf, de
Metro en NRC Next (kranten), het NOS-journaal om 09:00, 10:00 en 11:00 (televisie),
teletekst (televisie), nu.nl, dag.nl, nieuws.nl, geenstijl.nl (onafhankelijke nieuwswebsites) en
16
telegraaf.nl, volkskrant.nl, metronieuws.nl, spitsnieuws.nl, depers.nl, trouw.nl, nrc.nl en ad.nl
(krantensites).
Het coderen met het codeerschema (zie bijlage II) leverde geen problemen op. Uit het
bijhouden van het internetnieuws via de RSS-feeds bleek echter dat sommige artikelen niet
opgepikt werden of dat er af en toe melding werd gemaakt van nieuws uit de categorie
buitenland. Daarom is besloten om in de daadwerkelijke analyse per uur de nieuwswebsites
een keer extra na te lopen op mogelijk gemiste artikelen.
Een knelpunt dat aan de orde kwam in de proefanalyse, is de definitie van binnenlands
nieuws. Om te stellen dat alleen ‘binnenlands’ nieuws gecodeerd wordt, is te kort door de
bocht. Ten eerste omdat sommige onderwerpen van artikelen twijfel opriepen of het wel of
niet in de categorie binnenland valt. Een voorbeeld in de proefanalyse is een artikel in de
krant Metro over het reilen en zeilen van een Nederlands marineschip in Afrikaanse wateren.
Om duidelijk de grenzen af te bakenen tussen buitenlands en binnenlands nieuws, is ervoor
gekozen alleen onderwerpen te verzamelen die berichten over gebeurtenissen die plaatsvinden
binnen de Nederlandse landsgrenzen en betrekking hebben op Nederlandse actoren. Ten
tweede werd de selectie van artikelen bemoeilijkt door de verschillende indelingen die met
name nieuwswebsites hanteren. Sommige websites maken een scheiding tussen binnenlands
en economisch nieuws, zoals op nieuws.nl of depers.nl. Andere websites zoals telegraaf.nl of
spitsnieuws.nl, hebben geen aparte sectie voor economisch nieuws, waardoor die
nieuwsberichten onder de noemer van binnenlands nieuws vallen. De wazige grens tussen
economisch en binnenlands nieuws, die door media op verschillende manieren getrokken lijkt,
zorgt voor onduidelijkheid bij het verzamelen en coderen. Daarom is besloten om ook een
aantal onderwerpen te verzamelen, die economisch van aard zijn, maar die bij meerdere media
gegroepeerd zijn onder binnenlands nieuws. Om eventuele twijfel weg te nemen, is in het
codeboek een lijst opgenomen van alle onderwerpen die verzameld zijn en dus gecodeerd
moeten worden (zie bijlage II).
Uit de proefanalyse blijkt dat er gemiddeld 46 items per uur verschijnen in de gecodeerde
media. De 138 nieuwsitems die in de proefanalyse zijn onderzocht, zijn in te delen in 72
onderwerpen. Deze onderwerpen zijn zo klein mogelijk gehouden (bijvoorbeeld ‘Proces
Benno L.’ en ‘Herdenking Market Garden’). Wanneer een indeling immers zou bestaan uit
‘politiek’, ‘misdaad’ enzovoort, zouden bepaalde verbanden niet meer zichtbaar zijn.
17
3.3 Proefanalyse: verwerken van data tot variabelen
De 138 nieuwsitems zijn in eerste instantie de analyse-eenheid die in de proefanalyse worden
ingevoerd in SPSS. Op basis hiervan kan worden berekend in welke mate media in hun
onderwerpenselectie overlap vertonen en of de onderwerpen van de nieuwsitems uniek zijn.
De samenhang tussen de onderwerpenagenda’s kan echter met deze dataset niet gemeten
worden, omdat de nieuwsitems het uitgangspunt zijn. De onderwerpen moeten juist centraal
staan als die vergeleken moeten worden. Daarom is het noodzakelijk een tweede dataset te
maken waarbij het onderwerp de analyse-eenheid is. In deze dataset wordt per onderwerp
aangegeven in welke media en in hoeveel media het voorkomt. Op die manier kunnen
onderwerpenagenda’s van verschillende media wel worden vergeleken.
3.4 Steekproef
Op maandag 5 oktober, dinsdag 6 oktober en woensdag 7 oktober 2009 is al het binnenlandse
nieuws bijgehouden van 06:00 ’s ochtends op maandag tot 06:00 ’s ochtends op donderdag.
Voor deze betrekkelijk korte periode van drie achtereenvolgende werkdagen is gekozen,
omdat uit de theorie blijkt dat intermedia agendasetting voornamelijk plaatsvindt op de korte
termijn (Vliegenthart & Walgrave, 2008). Gezien de monitoring-praktijken van journalisten
kan een dergelijk patroon zich zelfs op één dag voordoen. Boczkowski en De Santos (2007)
wijzen er tevens op dat verschillende meetpunten op één dag, zeker door de komst van online
media die ieder uur van de dag nieuws kunnen publiceren, noodzakelijk zijn om geen
patronen te missen. Een nieuwscyclus is door de continue stroom van informatie niet meer
afhankelijk van de deadlines en beperkt tot één dag. Het gaat constant door. Om deze redenen
is ervoor gekozen om het nieuws per uur bij te houden.
De steekproef bestaat in totaal uit 2611 nieuwsitems (N = 2611). De nieuwsitems zijn
gecodeerd met behulp van een codeerschema en bijbehorende uitleg in een codeboek (zie
bijlage II). Om de betrouwbaarheid van het onderzoek te vergroten, zijn twee codeurs
aangesteld. Ongeveer tien procent van de steekproef (n = 260) is dubbel gecodeerd, waarmee
de intercodeursbetrouwbaarheid berekend is. Om de consistentie tussen de codeurs te bepalen
en te corrigeren voor overeenstemming ten gevolge van toeval, is deze berekening uitgevoerd
met Cohens kappa. Er is sprake van volledige overeenstemming tussen de codeurs en een
perfecte intercodeursbetrouwbaarheid (Cohens κ = 1.00).
18
3.5 Operationalisatie en variabelen
De homogenisatie van het Nederlandse nieuws wordt geoperationaliseerd aan de hand van de
eerste twee deelvragen. Het percentage oud nieuws in de totale nieuwsvoorziening staat
centraal. Deelvraag 3 heeft betrekking op de homogenisatie van onderwerpenagenda’s van
verschillende media ofwel de overeenkomsten daartussen. Bovendien wordt in dat kader ook
de rol van persberichten beschreven. Eventuele intermedia agendasetting effecten, die een
verklaring vormen voor homogenisatie of het percentage oud nieuws, worden
geoperationaliseerd op basis van de vierde deelvraag. Tot slot wordt een inhoudelijke
beschrijving van homogenisatie gegeven met behulp van de vijfde deelvraag. De vijfde
deelvraag wordt aan de hand van een kwalitatieve inhoudsanalyse beantwoord, de overige
vier deelvragen aan de hand van een kwantitatieve inhoudsanalyse.
Deelvraag 1 en 2
Om de eerste twee deelvragen te beantwoorden, wordt gebruik gemaakt van een databestand
waarbij de nieuwsitems het uitgangspunt vormen. Per nieuwsitem zijn drie variabelen van
belang. Ten eerste de nominale variabele ‘Medium’, die aangeeft in welk medium een
nieuwsitem is verschenen. De waarde kan variëren van 1 tot 33, aangezien 33 media zijn
bijgehouden. Ten tweede de ordinale variabele ‘Tijd’, die aangeeft in welk uur een
nieuwsitem is verschenen. Deze heeft een waarde van 1 (van 06:00 tot 07:00 op dag 1) tot 57
(van 24:00 tot 06:00 op dag 3). Ten derde de nominale variabele ‘Onderwerp’. Deze heeft een
waarde van 1 tot 602, aangezien 602 verschillende onderwerpen ten tijde van het onderzoek in
het nieuws zijn geweest. Een lijst van de waarden van de variabele ‘Medium’ en ‘Onderwerp’
zijn terug te vinden in bijlage II. Op basis van deze drie variabelen is een dichotome variabele
gevormd, te weten ‘Uniek’. Deze variabele geeft aan of het onderwerp van het nieuwsitem
zich in slechts één medium op één tijdstip heeft voorgedaan (waarde 1) of in meerdere media
op meerdere tijdstippen (waarde 2). Tevens is de variabele ‘Eerder’ gevormd, die aangeeft of
een onderwerp van een nieuwsitem wel of niet op een eerder tijdstip in het nieuws is geweest
(respectievelijk waarde 1 en 0). Een voorbeeld: om 07:00 doet het RTL-journaal verslag van
een ongeval in Groningen. Het nieuws verschijnt om 08:00 op de website van Spits. Het
nieuwsitem in het RTL-journaal scoort de waarde 0 op de variabele ‘Eerder’. Het onderwerp
is immers nog niet in het nieuws geweest; er is geen sprake van oud nieuws. Het artikel op de
website van Spits scoort daarentegen waarde 1 op de variabele ‘Eerder’. Het onderwerp is al
eerder in het RTL-journaal geweest. Beide nieuwsitems scoren op de variabele ‘Uniek’ de
waarde 2. Het onderwerp heeft zich namelijk meerdere malen voorgedaan in het nieuws. Op
19
basis van de variabele ‘Eerder’ kan dus het percentage oud nieuws of met andere woorden de
overeenkomsten in de algehele nieuwsvoorziening worden aangegeven. Bovendien kan de
variabele in combinatie met de variabele ‘Tijd’ weergeven, hoe het percentage oud nieuws
verandert naarmate de tijd vordert.
Deelvraag 3
Om deelvraag 3 te beantwoorden, wordt het databestand op basis van nieuwsitems veranderd.
Er wordt een ander databestand aangemaakt op basis van de variabele ‘Onderwerp’. Deze
variabele is nu het uitgangspunt en niet meer de individuele nieuwsitems. De steekproef bevat
602 onderwerpen (N = 602). Per onderwerp zijn een aantal dichotome variabelen gevormd.
De variabelen ‘Krant’, ‘Journaal’, ‘Actualiteitenprogramma’, ‘Teletekst’, ‘Krantensite’,
‘Journaalsite’ en ‘Onafhankelijke site’ kunnen de waarden 0 (het onderwerp is niet aanwezig
in het medium) of 1 aannemen (het onderwerp is wel aanwezig in het medium). Ook de
variabele ‘Persbericht’ is dichotoom, waarbij de waarde 0 betekent dat over het onderwerp
geen persbericht is verschenen, de waarde 1 betekent dat er wel een persbericht over is
verschenen. De variabelen ‘Totaal nieuwsitem’ en ‘Totaal media’ geven ten slotte aan hoeveel
nieuwsitems en hoeveel media van het onderwerp verslag hebben gedaan.
Deelvraag 4
Om de vierde deelvraag te kunnen beantwoorden, wordt een selectie gemaakt uit de 602
onderwerpen. Intermedia agendasetting kan zich alleen manifesteren, wanneer een bepaald
nieuwsonderwerp zich voordoet in meerdere media en op meerdere tijdstippen. Bij een
onderwerp dat bijvoorbeeld in zowel de NRC Next als De Volkskrant aan de orde komt op
hetzelfde tijdstip, is geen sprake van intermedia agendasetting. Dit kan wel het geval zijn,
wanneer op tijdstip 1 NRC Next verslag uitbrengt en op tijdstip 2 De Volkskrant. De
geschiktgemaakte steekproef bevat 260 onderwerpen (N = 260). De eerste zeven variabelen
die worden gevormd, vallen onder de noemer ‘Première’. De dichotome variabelen ‘Première
Krant’, ‘Première Journaal’, ‘Première Actualiteitenprogramma’, ‘Première Teletekst’,
‘Première Krantensite’, ‘Première Journaalsite’ en ‘ Première Onafhankelijke site’ kunnen de
waarde 1 aannemen, als het onderwerp voor het eerst verschijnt in het desbetreffende
medium. De waarde 0 wordt aangenomen als dit niet het geval is. De eerste verschijning
impliceert dat dit gebeurt op het eerste tijdstip in de cyclus van een onderwerp. Iedere latere
verschijning, vindt logischerwijs op een later tijdstip plaats, hetzij in hetzelfde soort medium,
hetzij in een ander soort medium. Dit vervolg van de loop van het onderwerp, wordt in een
20
zevental variabelen gevangen, onder de noemer ‘Vervolg’. De dichotome variabelen ‘Vervolg
Krant’, ‘Vervolg Journaal’, ‘Vervolg Actualiteitenprogramma’, ‘Vervolg Teletekst’, ‘Vervolg
Krantensite’, ‘Vervolg Journaalsite’ en ‘ Vervolg Onafhankelijke site’ kunnen de waarde 1
aannemen, als het onderwerp na haar première op een later tijdstip in het betreffende medium
verschijnt. De waarde 0 wordt aangenomen als dit niet het geval is. Een voorbeeld: De
Telegraaf opent de krant met een artikel over Koningin Beatrix. De Telegraaf verschijnt ’s
ochtends om 06:00. Om 07:00 heeft Nu.nl het nieuws over Koningin Beatrix op zijn website
geplaatst en ook in het NOS-journaal van 08:00 wordt een item aan het onderwerp gewijd.
Het onderwerp ‘Koningin Beatrix’ heeft haar première in de Telegraaf en scoort dus waarde 1
op de variabele ‘Première Krant’. Op de andere ‘Première-variabelen’ scoort het onderwerp
waarde 0. Het onderwerp vindt daarna zijn vervolg op een onafhankelijke nieuwssite en in het
journaal. Dit betekent dat het onderwerp waarde 1 scoort op de variabele ‘Vervolg
Onafhankelijke site’ en op de variabele ‘Vervolg Journaal’. Op de andere ‘Vervolg’-
variabelen scoort het onderwerp de waarde 0. Het voorbeeld maakt duidelijk dat het voor de
‘Vervolg’-variabelen niet uitmaakt of het onderwerp een uur of twee uur later verschijnt, het
gaat erom dat het later verschijnt dan de première.
Deelvraag 5
Om de vijfde deelvraag te beantwoorden, die betrekking heeft op het inhoudelijke verloop van
een onderwerp gedurende de onderzoeksperiode, is een kwalitatieve inhoudsanalyse gedaan.
Drie willekeurige nieuwsonderwerpen zijn uitgekozen die in verschillende media verschenen.
Per onderwerp wordt beschreven hoe deze media er hun eigen draai aangeven. Een grafische
weergave van de inhoudelijke informatie die de verschillende media bieden omtrent het
onderwerp, is hierbij opgenomen ter verduidelijking. De kwalitatieve beschrijving komt aan
de orde in hoofdstuk 5.
21
4. Resultaten kwantitatieve inhoudsanalyse
De resultaten zijn onderverdeeld in vijf paragrafen. De resultaten die betrekking hebben op de
overeenkomsten in de nieuwsvoorziening worden behandeld in de eerste paragraaf. In de
tweede paragraaf wordt beschreven hoe deze overeenkomsten veranderen naarmate de tijd
vordert. Deze twee paragrafen gaan dus over het percentage oud nieuws in de Nederlandse
nieuwsvoorziening. De overeenkomsten tussen de onderwerpenselecties van verschillende
media komen aan de orde in de derde paragraaf. In de vierde paragraaf wordt duidelijk of er
sprake is van intermedia agendasetting, omdat de vraag wordt beantwoord of één bepaald
medium invloed uitoefent op de rest. De laatste paragraaf betrekt de rol van persberichten in
de analyse.
4.1 Overeenkomsten in de nieuwsvoorziening
De steekproef omvat 2611 nieuwsitems (N = 2611) uit 33 verschillende media. Deze
nieuwsitems zijn verdeeld over 602 onderwerpen. In Tabel 4 wordt een overzicht gegeven van
de onderwerpen waaraan de meeste nieuwsitems zijn gewijd. De staking van het FNV, het
daaropvolgende kort geding en de uitspraak van de rechter hierover, wat samen één
onderwerp vormt, staat op de eerste plaats (n = 170). De uitkomsten van een onderzoek naar
een maagchirurg in het Scheper Ziekenhuis in Emmen, die verantwoordelijk blijkt te zijn voor
zeven sterfgevallen staan op de tweede plaats (n = 93). De derde plaats is voor de
relschoppers bij een dancefeest in Hoek van Holland die zich vrijwillig hebben gemeld bij de
politie (n = 69). De kritiek vanuit de politiek en de Oranjeverenigingen op de bouw van de
villa van de Prins van Oranje in Mozambique en de mogelijkheid die wordt geopperd in de
Tweede Kamer om kraken strafbaar te stellen, staan op de vierde (n = 66) en vijfde plek (n =
42). Deze vijf onderwerpen en hun nieuwsitems maken samen slechts 16.8% uit van de gehele
steekproef.
Tabel 4
Top 5 van onderwerpen met de meeste nieuwsitems
Onderwerp Totaal aantal itemsN %
1.
Staking FNV; kort geding vervoersbedrijven 170 6.5
2.
Dodelijke fouten maagchirurg Emmen 93 3.6
3.
Relschoppers Hoek van Holland melden zich 69 2.6
22
4.
Kritiek op vakantievilla Oranjes 66 2.5
5.
Kraken mogelijk strafbaar gesteld 42 1.6
De frequenties nieuwsitems in Tabel 4 moeten met voorzichtigheid worden bekeken. De
aantallen zeggen immers niet in hoeveel media een onderwerp is verschenen. De onderwerpen
met de meeste media-aandacht staan in Tabel 5.
Tabel 5
Top 5 van onderwerpen met de meeste media-aandacht
Onderwerp Totaal aantal mediaN %
1. Kritiek op vakantievilla Oranjes 28 84.82. Staking FNV; kort geding vervoersbedrijven 27 81.8
Dodelijke fouten maagchirurg Emmen 27 81.83. Eindhoven weert pedofiel 24 72.24. Foto’s verdachten Hoek van Holland op TV 20 60.0
Kraken mogelijk strafbaar gesteld 20 60.6Meerderheid kamer voor vertrek uit Uruzgan 20 60.6
5. 12 jaar geëist tegen Erik-Jan Q. 19 57.6Toestand PvdA is deplorabel 19 57.6
84.4% van alle 33 onderzochte nieuwsmedia hebben één of meerdere items gewijd aan de
kritiek van de politiek en Oranjeverenigingen op de bouw van de vakantievilla van de Prins
van Oranje in Mozambique (n = 28). Op de gedeelde tweede plaats staan de onderwerpen die
te maken hebben met de beoogde staking van het FNV, het daaropvolgende kort geding en de
uitspraak van de rechter hierover en de uitkomsten van een onderzoek naar een maagchirurg
in het Scheper Ziekenhuis in Emmen, die verantwoordelijk is voor zeven sterfgevallen. Over
deze twee onderwerpen wordt door 27 verschillende media verslaggedaan, dit is 81.8% van
het totaal aantal media. Nieuwsberichten die gaan over de weigering van de burgemeester van
Eindhoven om een pedofiel in zijn gemeente te huisvesten zijn in 24 verschillende media te
vinden, dit is 72.2% van alle media. De verschillen in onderwerpen tussen Tabel 4 en 5 laten
zien dat een onderwerp dat voorkomt in de meeste nieuwsitems, niet direct ook in de meeste
media hoeft voor te komen. De tabellen illustreren wel dat meerdere media verslag doen van
dezelfde onderwerpen in meerdere nieuwsitems. Dit wijst op homogenisatie van nieuws.
Om de mate van homogenisatie te laten zien voor de gehele steekproef van nieuwsitems
wordt het percentage oud nieuws bepaald. Dit percentage bestaat uit het aantal nieuwsitems
dat een onderwerp heeft dat al eerder in het nieuws is geweest. Uit Tabel 6 blijkt dat dit geldt
23
voor 63.1% van de nieuwsitems (n = 1647). Dat wil zeggen dat afgerond 63% van al het
nieuws een onderwerp heeft dat het publiek al eens eerder ergens had tegen kunnen komen.
964 nieuwsitems daarentegen, zo’n 37% van de steekproef, bestaat uit ‘nieuw nieuws’. De
onderwerpen van deze nieuwsitems zijn nog niet eerder in het nieuw geweest.
Tabel 6
Frequenties eerder verschenen en niet eerder verschenen nieuwsitems
Nieuwsitems N %
Eerder verschenen 1647 63.1
Niet eerder verschenen 964 36.9
Totaal 2611 100
Het aantal niet eerder verschenen nieuwsitems kan verder uitgesplitst worden. Een gedeelte
van de niet eerder verschenen nieuwsitems komt slechts in één medium voor. Zoals uit Tabel
7 blijkt, zijn dit 299 items ofwel 31% van het totaal aantal niet eerder verschenen items. Dit
nieuws verschijnt één keer, het wordt niet meer op een ander tijdstip of in een ander medium
herhaald. Daartegenover staan 665 niet eerder verschenen nieuwsitems die niet-uniek zijn.
Dat betekent in dit geval dat zij in meerdere media tegelijk aan de orde zijn gekomen. Let wel,
zij zijn in deze media verschenen op hetzelfde tijdstip. Een voorbeeld: twee nieuwsitems over
verontreinigd grondwater in Apeldoorn verschijnen allebei om 15:00, de een op de website
van De Volkskrant, de ander op de website van Trouw. Het onderwerp is nieuw en nog niet
eerder verschenen. De nieuwsitems zijn echter niet uniek, want het onderwerp is in twee
media aan de orde gekomen.
Tabel 7
Frequenties van uniek en niet-uniek nieuw nieuws
Niet eerder verschenen N %
Uniek 299 31.0
Niet-uniek 665 69.0
Totaal 964 100
24
Samengevat is het percentage nieuw nieuws in de totale nieuwsvoorziening lager dan het
percentage oud nieuws. Het hoge percentage oud nieuws geeft aan dat nieuwsmedia elkaar
herhalen. In de volgende paragraaf wordt een beeld geschetst van dit percentage gedurende
dag. Dit kan aantonen of er bepaalde patronen zijn te ontdekken in de totale
nieuwsvoorziening naarmate de tijd vordert.
4.2 Overeenkomsten in de nieuwsvoorziening naarmate de tijd vordert
Het percentage van nieuwsitems dat een onderwerp heeft dat al eerder is voorgekomen in een
medium verandert met de tijd. In Figuur 2 wordt het verloop geschetst van het percentage van
nieuwsitems met een onderwerp dat al eerder in het nieuws is geweest, het percentage oud
nieuws. Op de horizontale as staat de tijd in uren en op de verticale as de percentages. Voor
de duidelijkheid: een percentage van 100% betekent dat de hele steekproef op dat bepaalde
tijdstip zou bestaan uit nieuwsitems die niet ‘nieuw’ meer zijn. De eerste dag, maandag, wordt
weergegeven met de blauwe lijn. De substantiële stijging tussen zes en zeven uur ’s ochtends
die dag, is te wijten aan de onderzoeksmethode. Men weet immers niet welke onderwerpen
vòòr het begin van de meting in het nieuws zijn geweest.
Uit Figuur 2 blijkt dat het patroon van niet-nieuwe items per dag grote overeenkomsten
vertoont. Zo is te zien dat zich op dinsdag en woensdag, respectievelijk dag 2 en dag 3, op
dezelfde tijdstippen grote dieptepunten voordoen. Tussen 17:00 en 18:00 (op tijdstip 12) is het
percentage ‘oud nieuws’ heel laag: op dinsdag 39% en op woensdag 35%. Hetzelfde geldt
tussen 21:00 en 22:00 (op tijdstip 16). Op dinsdag is 42% van de nieuwsitems ‘oud nieuws’
en op woensdag slechts 16%.
Percentage eerder uitgezonden nieuwsitems
25
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 190
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Dag 1Dag 2Dag 3
Tijd in uren
Figuur 2. Percentages eerder uitgezonden nieuwsitems van het totaal aantal nieuwsitems weergegeven aan de hand van de tijd in uren. Een algemene vergelijking van de twee lijnen laat zien dat een piek van oud nieuws op
dinsdag ongeveer een uur later wordt gevolgd door een piek op woensdag. De verklaring voor
eenzelfde patroon per dag is te vinden in de routines van de nieuwsproductie: bepaalde media
hebben een vast verschijningstijdstip, zoals de kranten en televisieprogramma’s. Redacties
hebben op gezette tijden redactievergaderingen en deadlines. Figuur 2 schetst de mate van
homogenisatie, maar levert geen bewijs voor intermedia agendasetting. Om dit te kunnen aan
tonen moeten media-agenda’s of de specifieke onderwerpenselecties met elkaar worden
vergeleken.
4.3 Overeenkomsten tussen media-agenda’s
De overeenkomsten in de algemene nieuwsvoorziening zijn weergegeven in paragraaf 4.1 en
paragraaf 4.2. Volgens de intermedia agendasettingtheorie zijn deze overeenkomsten te wijten
aan het volggedrag van media onderling. Om RQ3 en RQ4 te kunnen beantwoorden, wordt
daarom de samenhang tussen de verschillende media-agenda’s berekend. Om de samenhang
tussen de onderwerpenagenda’s te kunnen bepalen, is op basis van de steekproef een nieuwe
indeling gemaakt naar onderwerp. Deze bestaat uit 602 onderwerpen (n = 602). In Tabel 8
staan de Pearson correlaties die de samenhang aangeven tussen de onderwerpkeuze van
verschillende nieuwsmedia.
Tabel 8
Pearson correlatiecoëfficiënten van verschillende nieuwsmedia
26
Krant Journaal Actualiteiten
Teletekst Krantensite Onafh. Site
Journaal site
Krant 1 - - - - - -
Journaal .121** 1 - - - - -
Actualiteiten - .025 .226** 1 - - - -
Teletekst .073 .585** .175** 1 - - -
Krantensite -.209** .195** .071 .246** 1 - -Onafhankelijke site
-.282** .217** .082* .243** .241** 1 -
Journaalsite .084* .630** .186** .623** .311** .238**
1
*p< .005 ** p < .001
De samenhangsmaten moeten echter met enige voorzichtigheid worden bekeken. Een aantal
media heeft namelijk maar een beperkte ruimte heeft om nieuws te brengen. Het journaal en
actualiteitenprogramma’s op televisie zijn bijvoorbeeld gebonden aan een bepaalde
uitzendtijd. De kranten zijn gebonden aan een bepaald aantal pagina’s. De nieuwswebsites
kunnen in principe onbeperkt nieuwsitems publiceren. In bijlage III is een tabel opgenomen
van de frequenties van nieuwsitems gerangschikt per medium. De ongelijke verdeling van
nieuwsitems kan invloed hebben op de resultaten in Tabel 8.
De grootste significante samenhang is te vinden tussen het journaal en de site van het journaal
(r = .630, p < .001). Tevens is de samenhang groot tussen het journaal en teletekst (r = .585, p
< .001) en teletekst en de site van het journaal (r = .623, p < .001). De kranten vertonen een
grotere samenhang met onafhankelijke nieuwssites (r = -.282, p < .001) dan met krantensites
(r = -.209, p < .001). Tussen de onderwerpen in de krant en de onderwerpen op teletekst (r
= .073, p > .05) en in actualiteitenprogramma’s (r = -.025, p > .05) bestaat geen significante
samenhang. Er is ook geen significante samenhang tussen de onderwerpen van
actualiteitenprogramma’s en de krantensites (r = .071, p > .05). Samengevat is er sprake van
significante samenhang tussen de onderwerpkeuze van de meeste media. Om te bepalen of
deze samenhang afhankelijk is van volggedrag van nieuwsmedia, is het noodzakelijk om de
factor tijd een plaats te geven. Volggedrag impliceert dat de onderwerpen die aan de orde
komen op tijdstip 1 in een bepaald medium overgenomen worden op een later tijdstip in een
ander medium. Door middel van een regressie-analyse, waarbij de onderwerpenagenda’s op
tijdstip 1 de onafhankelijke variabele zijn en de onderwerpenagenda’s op tijdstip 2 de
afhankelijke, kan deze relatie worden weergegeven.
27
4.4 Intermedia agendasetting effecten tussen media-agenda’s
Intermedia agendasetting effecten kunnen zichtbaar worden gemaakt als rekening wordt
gehouden met de tijd waarop de onderwerpen in een bepaald nieuwsmedium verschijnen.
Voor deze berekening zijn logischerwijs alleen de onderwerpen meegenomen die op meerdere
momenten in het nieuws zijn verschenen (n = 260). Onderwerpen die uniek zijn of op een
later tijdstip niet meer in het nieuws zijn, zijn dus uitgesloten. Tabel 9 geeft een overzicht van
de frequenties van de media die voor het eerst verslag doen van een onderwerp. Het totaal
aantal premières is hoger dan het aantal onderzochte nieuwsonderwerpen. Dit is te wijten aan
het feit dat een onderwerp op meerdere ‘Première’-variabelen kan scoren. Immers kan
bijvoorbeeld een krantensite op hetzelfde eerste moment of in hetzelfde uur een onderwerp
plaatsen als een onafhankelijke site. Het onderwerp beleeft dan zijn première in twee media.
Een onderwerp beleeft zijn première het vaakst op een krantensite (n = 148) en deze herhaalt
het onderwerp op een later tijdstip het vaakst (n = 165). De onafhankelijke sites en
journaalsites zijn ook vaak de eerste.
Tabel 9
Première van het onderwerp en het vervolg in andere media
Première
Vervolg
Medium N % N %
Krantensite 148 42.2 165 26.9Krant 82 23.4 147 13.3Onafhankelijke site 78 22.2 99 16.1Journaalsite 23 6.6 70 11.4Teletekst 11 3.1 31 5.0Journaal 7 2.0 58 9.4Actualiteitenprogramma 2 0.6 45 7.3
Totaal 351 100 615 100
De tweede plaats die de krant inneemt, moet met voorzichtigheid worden bekeken. De
onderwerpen die voor de aanvang van het onderzoek in het nieuws waren, zijn onbekend. Als
gevolg hiervan beleven veel onderwerpen hun première op de eerste onderzoeksdag in de
krant. Het zou kunnen dat veel van die onderwerpen al voor de start van het onderzoek
bekend waren in andere media. Dit kan, zoals eerder aangegeven bij Figuur 2, voor een ietwat
28
vertekend beeld zorgen: misschien hebben sommige onderwerpen al eerder hun première
gehad, al dan niet in een ander medium. Desondanks zijn de online nieuwsmedia in verreweg
de meeste gevallen de eerste media die een onderwerp plaatsen. De ‘Vervolg’-variabelen
geven aan wat er na de première met een onderwerp gebeurt. Ze geven aan in welke media
een onderwerp na zijn eerste verschijning opduikt. Een nieuwsonderwerp vervolgt zijn weg
het vaakst op krantensites (n = 165), in de krant (n = 147) en op onafhankelijke websites (n =
99). Bij Tabel 9 moet eenzelfde opmerking worden gemaakt naar aanleiding van het aantal
mogelijke onderwerpen als in de vorige paragraaf: niet alle media hebben dezelfde ruimte om
aandacht te besteden aan nieuws.
De intermedia agendasettingtheorie stelt dat de onderwerpkeuze van een medium afhankelijk
is van de onderwerpkeuze van media op een eerder tijdstip. De ‘Première’-variabelen kunnen
dus worden beschouwd als de onafhankelijke variabelen en de ‘Vervolg’-variabelen als
afhankelijke variabelen. Door middel van een meervoudige regressie-analyse kan het effect
van de eerste verschijning op latere verschijningen worden bepaald. In Tabel 10 staan de
resultaten van een regressie-analyse waarbij het effect van de ‘Première’-variabelen wordt
weergegeven op het vervolg van een onderwerp in het journaal.
Tabel 10
Regressie-analyse met als afhankelijke variabele een vervolg van onderwerpen in het journaal
B SE B β TPremière Krant .44 .08 .49 5.46*Première Journaal .66 .15 .26 4.29*Première Actualiteitenprogramma’s
.20 .27 .04 0.74
Première Teletekst .42 .14 .20 3.09*Première Krantensite .30 .07 .36 4.29*Première Journaalsite .30 .10 .20 3.01*Première Onafhankelijke site .16 .06 .18 2.90*R² .23F 10.81*
* p < .05
Het effect van de premières in de nieuwsmedia op het vervolg ervan in het journaal is
significant, F(7,252) = 10.81, p < .05, R² = .23. Dit geeft aan dat 23% van de variantie in een
vervolg van een onderwerp in het journaal wordt verklaard door de première van de
onderwerpen tezamen. Met andere woorden verklaart de verschijning van een onderwerp op
29
tijdstip 1 voor 23% de verschijning op een later tijdstip in het journaal. Slechts het effect van
de première in actualiteitenprogramma’s op een vervolg in het journaal is niet significant.
In Tabel 11 staan de resultaten van een regressie-analyse waarbij het effect van de ‘Première’-
variabelen wordt weergegeven op het vervolg van een onderwerp op een krantensite. Het
effect van de premières in de nieuwsmedia op het vervolg ervan op krantensites is significant,
F(7,252) = 2.36, p < .05, R² = .06. Dit geeft aan dat 6% van de variantie in een vervolg van
een onderwerp op een krantensite wordt verklaard door de première van de onderwerpen
tezamen. Met andere woorden verklaart de verschijning van een onderwerp op tijdstip 1 voor
6% de verschijning op een later tijdstip in het journaal. Slechts het effect van de première in
de krant en op krantensites is significant.
Tabel 11
Regressie-analyse met als afhankelijke variabele een vervolg van onderwerpen op krantensites
B SE B β TPremière Krant .24 .10 .23 2.28*Première Journaal -.01 .20 -.00 -0.03Première Actualiteitenprogramma’s
-.41 .35 -.07 -1.17
Première Teletekst .33 .17 .14 1.89Première Krantensite .24 .09 .24 2.61*Première Journaalsite -.15 .13 -.09 -1.17Première Onafhankelijke site .07 .07 .07 0.96R² .06F 2.37*
* p < .05
In Tabel 12 wordt een overzicht gegeven van de uitkomsten van de afzonderlijke regressie-
analyses, waarbij de ‘Première’-variabelen onafhankelijk zijn en hun effect op het verdere
verloop van een onderwerp in andere media afzonderlijk wordt bepaald.
Tabel 12
Het effect van de ‘Première’-variabelen op het vervolg in verschillende media
Vervolg (afhankelijk) F(7,252) R²
30
Krant 1.51 .04Journaal 10.81* .23Actualiteitenprogramma
0.64 .02
Teletekst 1.85 .05Krantensite 2.37* .06Journaalsite 1.33 .04Onafhankelijke site 1.22 .03
* p < .05
Zoals in Tabel 7 wordt weergegeven, is het effect van de premières in de nieuwsmedia op het
vervolg ervan in het journaal significant, F(7,252) = 10.81, p < .05, R² = .23. Er bestaat
daarnaast ook een significant effect op het vervolg op een krantensite, F(7,252) = 2.37, p
< .05, R² = .06. Dit betekent dat een verschijning van een onderwerp op tijdstip 1 in een
medium alleen het vervolg ervan in het journaal en op krantensites beïnvloedt. De grootte van
dit effect is voor het journaal, zoals eerder aangegeven, 23% en voor krantensites 6%. De
variantie in het vervolg van onderwerpen in het journaal wordt voor 23% verklaard door de
onafhankelijke variabelen. De variantie in het vervolg van de onderwerpen op krantensites
wordt voor 6% hierdoor verklaard. Het effect van de onafhankelijke variabelen op andere
media is niet significant. Dit betekent dat de variantie in deze media niet significant kan
worden verklaard door de onderwerpen op tijdstip 1.
4.5 De rol van persberichten
Persberichten die door het ANP worden gegenereerd zijn een bron van nieuws voor
journalisten. Het zijn geen nieuwsmedia op zich, het publiek heeft er geen toegang toe. Echter
is het van belang om naast de invloed van media onderling, ook de invloed van een
persbericht te bepalen. Gemiddeld komt een onderwerp waarover een persbericht is
verschenen in zes verschillende media voor (M = 6.00, SD = 5.22). Dit is een groot verschil
met een onderwerp waarover geen persbericht is verschenen. Deze komt gemiddeld maar in
twee media terug (M = 2.00, SD = 1.24). Uit Tabel 13 blijkt dat dit verschil significant is.
Hierbij is een alpha-niveau gehanteerd van .05.
Tabel 13
T-toets van het gemiddelde aantal media dat verslag doet over een onderwerp waarover wel
of niet een persbericht is verschenen
31
Persbericht Geen persbericht
M SD M SD T Df Sign.
Aantal media 6.00 5.22 2.00 1.2
4
-15.50 600 0.00*
* p < .05.
Er bestaat dus een verschil in het aantal media met betrekking tot persberichten. Echter moet
ook de rol van persberichten worden beschouwd ten aanzien van het inhoudelijke verloop van
een onderwerp in de media. Deze rol zal worden besproken in het kwalitatieve gedeelte van
dit onderzoek.
5. Resultaten kwalitatieve inhoudsanalyse
In hoofdstuk 4 is naar voren gekomen in welke mate nieuwsmedia elkaars agenda
beïnvloeden qua onderwerpen. Hoe dit in de praktijk verloopt qua inhoud komt in dit
hoofdstuk aan de orde. Aan de hand van een kwalitatieve analyse van drie willekeurige
onderwerpen wordt ingegaan op de inhoudelijke kenmerken van nieuws. Het eerste
onderwerp verschijnt in eerste instantie in de vorm van een persbericht. Op latere tijdstippen
doen vijf media verslag van het onderwerp. Het tweede onderwerp wordt in twaalf
verschillende nieuwsmedia beschreven. Bovendien verschijnen er twee persberichten over.
Het derde onderwerp heef de meeste media-aandacht gekregen van de drie: twintig media
brengen verslag erover uit en twee persberichten zijn erover opgemaakt. Per onderwerp wordt
boven water gehaald wat de verschillende media doen om, ondanks de hoge mate van
homogenisatie in het medialandschap, een eigen draai te geven aan het nieuws (Schultz,
2007).
5.1 Onderwerp 1: Amsterdamse verkrachter slaat elf keer toe
Het Algemeen Nederlands Perbureau (ANP) verzendt een aantal maal per dag een bericht
naar haar abonnees, waarin belangrijk nieuws wordt weergegeven dat andere media (kranten,
32
radio, televisie en internet) brengen. Deze dienst van het ANP heet ‘MediaWatch’. Op
dinsdag 6 oktober om tien over half negen ‘s avonds wordt een MediaWatch verstuurd. Hierin
wordt melding gedaan van een serieverkrachter die vorig jaar in Amsterdam in drie maanden
tijd elf vrouwen verkracht en aangerand heeft. Het ANP vermeldt hierbij dat het gaat om een
nieuwsbericht van de regionale televisiezender AT5. AT5 heeft op basis van stukken en
gesprekken met een slachtoffer de informatie opgedaan. De verkrachter is opgepakt en moet
deze week voor de rechter verschijnen. Volgens AT5 kon de verkrachter na een aangifte
opnieuw toeslaan in dezelfde straat omdat er problemen waren met diezelfde aangifte. De
politie onderzoekt of de verdachte ook bij andere verkrachtingszaken betrokken is geweest.
Op de website van De Pers verschijnt ongeveer twee uur later om 22:50 een bericht over de
serieverkrachter. In dit bericht wordt de serieverkrachter bij naam genoemd, Florian K. Hij is
een Amsterdamse DJ. De Pers vermeldt dat dit nieuws afkomstig is van AT5. Het bericht lijkt
sterk op het persbericht van het ANP, met uitzondering van de naam en het beroep van de
serieverkrachter.
De volgende ochtend, op woensdag, staat in de Metro een kort bericht over de
serieverkrachter. AT5 wordt genoemd als bron, maar het artikel biedt geen nieuwe of verdere
informatie. Om 12:25 wordt op de website GeenStijl een artikel geplaatst over de
serieverkrachter samen met een foto onder de titel ‘Alle 11 fout met DJ Funky Flo’ (zie
Figuur 2). De DJ draaide platen onder de naam Funky Flo en zijn echte naam is Florian
Koorndijk. GeenStijl meldt dat AT5 haar bron is. Verder worden links gegeven naar de
website van de DJ en naar AT5, waar het interview met één van de slachtoffers te zien is.
33
Alle 11 fout met DJ Funky Flo
Wanneer je als DJ in Amsterdam vrouwen moet dwingen tot seks, dan weet je echt zeker dat je kut draait. Het weerhield DJ Funky Flo aka Florian Koorndijk er niet van om in drie maanden tijd maar liefst elf vrouwen te verkrachten. Stadszender AT5 kreeg inzage in pliesiedossiers en sprak met een van zijn slachtoffers. Video HIER. Uiteraard heeft deze Carl Cox wannabee
een website die welhaast (spiegel) nog harder zuigt dan zijn muziek. Oh ja: "bovendien werd duidelijk dat Florian door problemen met de aangifte nogmaals kon toeslaan in dezelfde straat". Inmiddels zit Florian de Rape DJ achter de tralies. Gelukkig hebben we de foto's nog.
InstantUpdate: Zeg BUMA! Doe Florian eens aanpakken vanwege die illegale MP3's op zijn website! Die verkrachtingen zijn tot daar aan toe, maar dat kan
Figuur 3. Nieuwsbericht op GeenStijl.
Na ongeveer 20 minuten publiceert de website van De Telegraaf ook een artikel over het
onderwerp onder de titel ‘DJ blijkt serieverkrachter’. AT5 wordt genoemd als bron. De
Telegraaf noemt de verdachte Florian K., evenals zijn artiestennaam DJ Funky Flona. Deze
komt niet overeen met de artiestennaam die genoemd is door GeenStijl. De Telegraaf meldt
dat Florian K. ook een baan op Schiphol had.
Op televisie besteedt alleen Hart van Nederland op SBS6 in de vroege editie om 19:00
aandacht aan het nieuws op woensdag. Een verslaggever vertelt vanuit de redactie over het
voorval. Eén van de slachtoffers vertelt anoniem haar verhaal. Ook haar advocaat komt aan
het woord. AT5 wordt wederom genoemd bij het uitzenden van de beelden. In Hart van
Nederland wordt duidelijk dat de dag bekend is waarop de DJ voor de rechter moet
verschijnen, namelijk donderdag 8 oktober.
In Figuur 4 wordt schematisch weergegeven hoe het nieuws over de Amsterdamse
serieverkrachter verloopt. Met uitzondering van Metro, voegt ieder nieuwsmedium dat verslag
doet van het onderwerp een extra nieuwsfeit toe naarmate de tijd vordert. Alle nieuwsitems
zijn gebaseerd op het eerste ANP-bericht, dat op zijn beurt weer gebaseerd is op het AT5-
34
nieuws.
20:30 (ANP)
22:50 (Website De
Pers)
6:00 (Metro)
12:25 (GeenStijl)
12:45 (Website De Telegraaf)
19:00 (Hart van
Nederland)
RechtszaakBijbaan SchipholBijnaamNaamANP
Figuur 4. Schematische weergave van het verloop van onderwerp 1.
5.2 Onderwerp 2: Nieuwe overheidscampagne voor orgaandonatie van start
Op maandag 5 oktober verschijnt er onder de titel ‘Gezocht: 7 miljoen orgaandonoren’ een
bericht in de Metro over een nieuwe overheidscampagne. Minister van Volksgezondheid Ab
Klink geeft samen met onder andere de Nierstichting het startschot van deze campagne. Doel
is om Nederlanders te bewegen hun keuze wel of geen donor te zijn, kenbaar te maken. Op dit
moment zijn er nog 7 miljoen Nederlanders die nog niet hebben gekozen en dus nog niet
geregistreerd staan. 5,4 miljoen mensen hebben zich al wel geregistreerd, bijna dertig procent
zegt nee tegen donorschap. Een automatische registratie gaat volgens het kabinet en een
kamermeerderheid te ver. Patiëntenorganisaties vinden dat Klink te positief is over het aantal
orgaandonaties. De stijging waarvan hij melding maakt wordt betwijfeld. Bij het artikel
worden nog een aantal statistieken gegeven, bijvoorbeeld dat de gemiddelde wachttijd voor
een nier ruim vier jaar is. Naast het artikel is een foto geplaatst van de directeur van BNN,
Patrick Lodiers, die zich ook hard maakt voor orgaandonatie.
Om kwart voor 7 publiceert de website van De Pers een bericht over de campagne. Hierin
wordt niet meer nieuws gebracht dan in het artikel in de Metro. Wel wordt duidelijk dat
minister Klink de aftrap geeft samen met Paul Beerkens van de Nierstichting. Het NOS-
journaal van 07:00 bevat ook een item over de nieuwe donorcampagne. Hetzelfde geldt voor
het RTL-nieuws van 07:00. De website van De Telegraaf publiceert om kwart over zeven een
35
artikel over de nieuwe campagne. Het artikel geeft geen nieuwe informatie, maar is identiek
aan het bericht op de website van De Pers. Een kwartier later volgt de website van het AD met
een artikel. De tekst hiervan is identiek aan het bericht op de site van De Pers en De
Telegraaf. Verschil is dat er een link in het artikel is verwerkt naar de website van de
campagne. Bovendien geeft de site van het AD aan, dat de informatie gebaseerd is op een
persbericht van het ANP. Dit betekent dat ook De Pers en De Telegraaf dit persbericht
gebruikt hebben. Het persbericht is verschenen in de nacht van zondag op maandag en daarom
helaas niet meegenomen in de analyse. Om 08:00 en 09:00 besteedt het NOS-journaal
opnieuw aandacht aan het onderwerp met hetzelfde item als een uur eerder.
Om half 12 geeft het ANP een persbericht uit onder de titel ‘Klink foldert voor orgaandonatie’
met een foto van de minister in actie. In het persbericht staat dat de minister maandagochtend
vroeg op de schaarse mensen op terrasjes bij de Tweede Kamer in Den Haag is afgestapt om
ze folders over orgaandonatie uit te delen. Verder geeft het dezelfde informatie over het
donorprobleem in Nederland als in eerdere artikelen: 7 miljoen mensen hebben hun keuze nog
niet kenbaar gemaakt, terwijl volgens cijfers van de Nederlandse Transplantatie Stichting
bijna 1300 mensen wachten op een orgaan. Anderhalf uur later verschijnt een artikel
gebaseerd op het ANP-bericht van half 12 op de website van het RTL nieuws met eenzelfde
soort foto van de minister die folders uitdeelt in Den Haag. De informatie die gegeven wordt
is beknopter, maar er wordt wel aangegeven dat het ANP als bron dient. Het NRC
Handelsblad, dat in de namiddag verkrijgbaar is, wijdt ook een artikel met een foto aan het
onderwerp. In het artikel staat geen andere informatie dan al bekend. Het heeft grote
overeenkomsten met het ANP-bericht van half 12, zoals de cijfers die de Nederlandse
Transplantatie Stichting verstrekt. Op de televisie wordt in de vroege editie van Hart van
Nederland de start van de overheidscampagne ook genoemd in een item.
De volgende dag openen de ochtendkranten wederom met dit onderwerp. In het AD, De
Metro, Spits en Trouw wordt melding gemaakt van de orgaancampagne. Het AD plaatst een
grote foto van de flyerende minister. De naam van de campagne wordt voor het eerst
genoemd in het onderschrift: ‘Nederland zegt ja!’. De rest van de tekst is gebaseerd op het
ANP-bericht van maandagmiddag. Het artikel in Spits is op een aantal woordkeuzes na
hetzelfde, inclusief de foto. Nadat Metro op maandag al een artikel plaatste over de
campagne, wordt op dinsdag ook eenzelfde soort foto geplaatst als die in andere media met
een onderschrift. In Trouw is het artikel uitgebreider dan in de andere drie ochtendkranten.
Naast informatie over de campagne die hetzelfde is als in eerdere nieuwsberichten, wordt ook
36
het donorsysteem in Nederland besproken en vergeleken met andere Europese landen.
Bovendien wordt aangegeven dat: “een ‘ja’ voor orgaandonatie niet automatisch betekent dat
de organen van het overlijden van de betrokkenen inderdaad voor transplantatie worden
gebruikt. Dat is van vele factoren afhankelijk. In de praktijk betekent dit dat er zeker 10.000
potentiële donoren nodig zijn voor één orgaan. De laatste jaren wordt die verhouding zelfs
ongunstiger, doordat het aantal verkeersslachtoffers afneemt en de behandeling van mensen
met een beroerte steeds beter wordt”.
In Figuur 5 wordt het verloop geschetst van het nieuws over de start van de
orgaandonatiecampagne. De basis van alle nieuwsitems wordt waarschijnlijk gevormd door
het eerste ANP-persbericht, dat vanwege het tijdstip van verschijnen helaas nog niet is
meegenomen in dit onderzoek. Deze informatie wordt in de legenda weergegeven met ‘Start’.
6:00 (Metr
o)
6:45 (Web
site D
e Pers
)
7:00 (NOS J
ournaa
l)
7:00 (RTL
Journaa
l)
7:15 (Web
site D
e Tele
graaf)
7:30 (Web
site A
D)
8:00 (NOS J
ournaa
l)
9:00 (NOS J
ournaa
l)
11:30 (ANP)
13:00 (Site
RTL)
16:00 (NRC Han
delsblad
)
19:00 (Hart
van Ned
erlan
d)
06:00 (AD)
06:00 (Spits
)
06:00 (Metr
o)
06:00 (Tro
uw)
DiscussieInfo ANP-berichtBeeldenWebsiteStart
Figuur 5. Schematische weergave van het verloop van onderwerp 2.
Pas na het verschijnen van het tweede, uitgebreidere persbericht met foto, worden in de
nieuwsitems foto’s getoond van de minister die de campagne startte in Den Haag. Naar het
uitgebreidere persbericht wordt verwezen in de legenda met de kleur paars (‘Info ANP-
bericht’). De informatie die het tweede, uitgebreidere ANP-bericht geeft, wordt door de media
die er daarna over berichten, gebruikt. Alleen de website van het AD kiest ervoor om de
website van de orgaandonatiecampagne uitdrukkelijk te noemen in een artikel. De andere
media noemen de website niet. Bovendien is het artikel in Trouw het enige artikel waarin
wordt ingegaan op de daadwerkelijke gevolgen en het nut van de overheidscampagne. Deze
kritische noot ontbreekt in de andere media.
37
5.3 Onderwerp 3: Foto’s van verdachte relschoppers van het incident bij Hoek van
Holland in Opsporing Verzocht
Op maandag 5 oktober om 12:50 geeft het ANP een persbericht uit waarin staat dat de eerste
foto’s van nog niet opgepakte verdachten van de strandrellen in Hoek van Holland
dinsdagavond in het televisieprogramma Opsporing Verzocht worden getoond. Tien foto’s
zullen in beeld komen naar aanleiding van het ontspoorde dancefeest van 22 augustus. Dit
maakt de politie Rotterdam-Rijnmond bekend. Bijna tegelijkertijd staat een bericht op NOS
Teletekst met hetzelfde nieuws. Dit bericht is te zien in Figuur 6. In de daarop volgende tien
minuten verschijnt hetzelfde ANP-persbericht op de website van De Pers, de website van De
Telegraaf, de website van de Volkskrant en de website van het AD. Op de website van
nieuws.nl en Trouw staat qua inhoud ongeveer hetzelfde bericht, maar daar wordt aangegeven
dat zij het nieuws hebben overgenomen van het persbureau Novum.
Figuur 6. Bericht over onderwerp 3 op NOS Teletekst.
Om tien over één wordt het ANP-bericht uitgebreid met meer informatie over de foto’s. De
identiteit van de verdachten op de foto’s is nog niet bekend, hoewel de foto’s al eerder op
interne politiesites stonden. Ze zullen nu ook op de site van www.politie.nl verschijnen. Na
dinsdag zullen nog meer foto’s van verdachten in opsporingsprogramma’s en op de site
worden gezet. Eveneens wordt een telefoonnummer van het rechercheteam genoemd in het
artikel. Dit uitgebreide persbericht wordt overgenomen op de nieuwssite nu.nl. Dit artikel
verschijnt om half twee.
Gebaseerd op het allereerste persbericht over dit onderwerp, verschijnt om tien voor twee, op
de website van het RTL-nieuws, een soortgelijk bericht. Op de website van het NRC
Handelsblad verschijnt het onderwerp een uur later. Het NRC Handelsblad zelf, dat in de
38
namiddag verkrijgbaar is, is de eerste krant die verslag doet van het onderwerp, in bijna exact
dezelfde bewoordingen als het persbericht van het ANP.
’s Avonds om tien over negen verschijnt voor de tweede keer op de website van de
Volkskrant een artikel over het onderwerp. Het artikel verhaalt nu wel over het feit dat naast
de uitzending van Opsporing Verzocht, de foto’s ook nog te zien zullen zijn op internet op de
website www.politie.nl. Dit was natuurlijk al eerder bekend gemaakt in het uitgebreide
persbericht van het ANP.
De volgende ochtend staat het nieuws ook in de kranten. Het AD heeft een artikel met als titel
‘Politie toont foto’s hooligans op tv’. In het artikel komt officier van justitie Ernst Pols aan het
woord die stelt dat ‘de interne middelen een beetje zijn uitgeput’. Pols wil zich niet wagen aan
een voorspelling van het aantal te verwachten aanhoudingen. Burgemeester van Rotterdam
Ahmed Aboutaleb zei eerder twee- tot driehonderd arrestaties te verwachten. Pols zegt verder
nog: ,,Het tonen van foto's heeft in het verleden resultaat gehad. Bovendien was niet iedereen
binnen bijvoorbeeld de hooligangroepen het eens met wat er op het strand is gebeurd. Ik denk
dat er uit de kringen van de relschoppers ook tips te verwachten zijn.'' Het AD meldt dat Pols
niet durft te zeggen of er binnenkort meer foto’s worden getoond.
Het artikel over het onderwerp in NRC Next is veel beknopter en identiek aan het uitgebreide
persbericht van het ANP. De Telegraaf meldt in haar artikel niet dat de foto’s zullen worden
getoond door Opsporing Verzocht, slechts dat de foto’s door de politie zullen worden
verspreid. Bovendien wordt in het artikel gezegd dat het politiekorps de komende week ook
nog foto’s zal verspreiden van andere verdachten. In het artikel wordt ook nog gemeld dat het
vermoedelijk Feyenoord-hooligans zijn die verdacht worden.
In de Spits staan twee foto’s van de verdachten, met een oproep of mensen die iemand op de
foto’s herkennen zich willen melden bij de politie. Tevens wordt verwezen naar het
programma Opsporing Verzocht van die avond, telefoonnummers en voor meer informatie
naar de website van de krant.
In Trouw komt politiewoordvoerder Huub Veeneman aan het woord. Hij zegt dat de zaak van
Hoek van Holland een zaak is die we alleen met z’n allen kunnen oplossen. Hij hoopt dat
mensen na het zien van de foto’s in Opsporing Verzocht niet schromen om de politie te tippen
over de identiteit van de verdachten. Ook Trouw meldt dat de komende weken meer foto’s
van verdachte relschoppers zullen worden getoond. De woordvoerder van de politie wijst er
39
ten slotte nog op dat het tonen van foto’s nauw aan privacyregels gebonden is. De Volkskrant
brengt geen nieuws dat nog niet bekend is, maar maakt wel melding van de website van de
politie. In de Volkskrant staat dat er binnenkort meer foto’s van verdachten zullen verschijnen
op internet en de televisie volgens een woordvoerder van het Rotterdamse korps. Zijn naam
wordt echter niet genoemd.
Om kwart over 12 ’s middags verschijnt op de Telegraaf een bericht dat de eerste foto's van
nog niet opgepakte verdachten van de strandrellen die avond in het televisieprogramma
Opsporing Verzocht worden getoond. Het artikel zegt niets meer dan wat eerder in de kranten
stond. Het internetartikel geeft wel aan dat de politie onderzoek naar de ongeregeldheden in
Hoek van Holland doet onder leiding van twee officieren van justitie.
Om kwart voor drie ‘s middags meldt de website van Spits dat de politie twee foto’s heeft
vrijgegeven van de relschoppers. De foto’s zijn opgenomen in het artikel met de titel ‘Wie
herkent de HvH hoolies?’. Uiteraard wordt gevraagd wie de verdachte personen op de foto’s
herkent. Het artikel geeft echter geen informatie over de manier waarop mensen hun
informatie kwijt kunnen aan de politie. Er worden geen verwijzingen gedaan naar politiesites
of telefoonnummers. De uitzending van Opsporing Verzocht start om tien voor tien. De
website van De Telegraaf plaatst nog tijdens de uitzending, om tien uur, twee foto’s met een
link naar de website van Opsporing Verzocht waar alle tien verdachten op de foto staan.
Verder staat in het bericht geen nieuwe informatie. De website GeenStijl plaatst pas na de
uitzending van Opsporing Verzocht de foto’s van de tien relschoppers op hun website met
daarbij een link naar de politie Rijnmond, waar mensen tips kwijt kunnen. Dit bericht
verschijnt iets na elven. Het NOS-journaal van een uur later, meldt dat er massaal gebeld is
naar Opsporing Verzocht met tips over de tien relschoppers.
Het AD brengt de volgende ochtend, op woensdag, een artikel op de voorpagina met de foto’s
van de tien verdachten. Ze melden dat het gaat om negen mannen en één vrouw. Drie van de
tien al eerder gearresteerde relschoppers wordt naast ordeverstoring ook deelname aan
criminele organisatie verweten. Eén van die drie verdachten, een 19-jarige man uit Katwijk,
wordt hiervan verdacht omdat hij bij hem thuis documenten zijn gevonden waaruit zou blijken
dat hij met anderen afgelopen weekend een rel wilde veroorzaken bij de festiviteiten rond het
Leidens Ontzet.
In Figuur 7 wordt de informatie over het onderwerp weergegeven voor dag 1. De informatie
uit het eerste persbericht wordt aangegeven in de legenda onder de naam ‘Start’. De extra
40
informatie uit het uitgebreidere persbericht wat later op de dag verschijnt, staat in de legenda
onder de naam ‘Info ANP’. Uit Figuur 7 blijkt dat de meerderheid van de nieuwsmedia zich
baseren op het eerste ANP-bericht. Drie media gebruiken in hun items een combinatie van de
informatie van zowel het eerste als het tweede persbericht.
12:50 (ANP)
12:52 (Tele
tekst)
13:00 (Web
site D
e Pers
)
13:00 (Web
site D
e Tele
graaf)
13:00 (Web
site D
e Volks
krant)
13:00 (Web
site A
D)
13:00 (Nieu
ws.nl)
13:00 (Web
site T
rouw)
13:10 (ANP)
13:30 (Nu.nl)
13:50 (Web
site R
TL)
16:00 (Web
site D
e Volks
krant
Resultaat10 foto's
Figuur 7. Schematische weergave van het verloop van onderwerp 3 op dag 1.
Aanvullende informatie met betrekking tot de daders of de verdere gang van zaken wordt op
de eerste dag niet verstrekt. Dat is op dag 2 en dag 3 wel anders. Uit Figuur 8 blijkt dat
verschillende media allerlei extra informatie gaan toevoegen. Het AD en de Trouw
bijvoorbeeld sieren hun krantenartikel op met een interview met de betrokken officier van
justitie en de politiewoordvoerder. De Telegraaf en het AD geven ook meer informatie over
de verdachten van het incident bij Hoek van Holland. Verder is te zien dat in eerste instantie
door een aantal media twee foto’s worden getoond van de mogelijke daders. Na de uitzending
van Opsporing Verzocht publiceren de website GeenStijl en het AD de volgende ochtend alle
tien de foto’s. Alleen het NOS Journaal maakt melding van het feit dat er massaal gebeld is na
het zien van de uitzending van Opsporing Verzocht.
41
06:00 (AD)
06:00 (NRC Nex
t)
06:00 (De T
elegra
af)
06:00 (Spits
)
06:00 (Tro
uw)
06:00 (De V
olkskra
nt)
12:15 (Web
site D
e Tele
graaf)
14:45 (Web
site S
pits)
22:00 (Web
site D
e Tele
graaf)
23:00 (Gee
nStijl)
24:00 (NOS J
ournaa
l)
06:00 (AD)
Resultaat10 foto's2 foto'sDaderInterviewInfo ANPStart
Figuur 8. Schematische weergave van het verloop van onderwerp 3 op dag 2 en 3.
6. Conclusie en discussie
De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: ‘In welke mate is er sprake van homogenisatie van de
inhoud van de Nederlandse nieuwsmedia en welke rol speelt intermedia agendasetting
daarbij?’ De resultaten van dit onderzoek tonen aan dat er sprake is van een hoge mate van
homogenisatie in het Nederlandse nieuws. Ten eerste blijkt dit uit het feit dat ruim
42
drieënzestig procent van het nieuws ‘oud nieuws’ is. Dit is nieuws dat al eerder in een
nieuwsmedium is verschenen. Hierbij moet opgemerkt worden dat het percentage oud nieuws
in werkelijkheid mogelijk groter is, omdat het nieuws voor het begin van de meting onbekend
is. Sommige onderwerpen zouden al voor de meting in het nieuws geweest kunnen zijn. Het
hoge percentage geeft hoe dan ook aan dat het Nederlandse nieuws zich concentreert rond een
relatief beperkt aantal onderwerpen. Ten tweede vertonen de afzonderlijke nieuwsmedia-
agenda’s grote samenhang. De grootste samenhang is gevonden tussen de onderwerpen in het
journaal, op teletekst en op de website van het journaal. Deze samenhang kan verklaard
worden door de gemeenschappelijke organisatie waar de nieuwsmedia onder vallen: de NOS
is verantwoordelijk voor zowel teletekst als het journaal van de publieke omroep als de
bijbehorende website. Op de commerciële zender is RTL de producent van het journaal als
ook van de website. Ook tussen de kranten en hun online versies bestaat een grote significante
samenhang: zij vallen onder dezelfde uitgever. Deze verklaring voor de gevonden samenhang
geeft meteen een kritiek punt aan in het onderzoek: de samenhang is bepaald tussen
mediatypen: kranten, journaals, actualiteitenprogramma’s, krantensites, onafhankelijke sites,
teletekst en journaalsites. De relaties tussen afzonderlijke merken die al dan niet een
gemeenschappelijke organisatie achter zich hebben, bijvoorbeeld tussen De Telegraaf en het
RTL-journaal, komen niet aan het licht. In vervolgonderzoek zou hierop dieper kunnen
worden ingegaan om de mate van homogenisatie beter te kunnen lokaliseren.
De grote mate van homogenisatie die blijkt uit dit onderzoek kan gedeeltelijk worden
verklaard door de intermedia agendasettingtheorie. Slechts twee nieuwsmedia laten hun
onderwerpenselectie afhangen van andere media, dit zijn het journaal en de krantensites. De
krant oefent een grote invloed uit op de onderwerpen in het journaal. Eerdere empirische
onderzoeken worden daarmee bevestigd. Daarnaast wordt de onderwerpkeuze van
krantensites ook beïnvloed door de krant. Tussen andere nieuwsmedia is geen intermedia
agendasetting effect aantoonbaar.
Nieuwssites bijvoorbeeld die geen banden hebben met traditionele media laten zich niet
beïnvloeden door de onderwerpen op een eerder tijdstip in andere media, ondanks de
samenhang die er tussen de agenda’s bestaat. De online nieuwsmedia zijn in de meeste
gevallen de eerste die van een onderwerp verslag doen. Dit is natuurlijk inherent aan de
mogelijkheden die het internet biedt om op ieder gewenst tijdstip een item te publiceren.
Traditionele media zijn gebonden aan deadlines, uitzendtijden en beperkingen in ruimte. De
43
bewering van de hoofdredacteur van Adformatie, dat Nu.nl een ‘digitale dief’ zou zijn, zoals
in de inleiding van dit onderzoek wordt aangehaald, is in zekere zin dus waar.
Er treedt ook geen intermedia agendasetting effect op bij de onderwerpkeuze in
actualiteitenprogramma’s ondanks de samenhang met de onderwerpenagenda’s van andere
media. Het is opmerkelijk dat deze programma’s op televisie niet of nauwelijks beïnvloed
worden door de onderwerpen in andere media. Actualiteitenprogramma’s pretenderen immers
de achtergronden bij het nieuws te verzorgen. Van alle media blijken
actualiteitenprogramma’s dan ook het minst vaak een onderwerp als eerste medium te
brengen. Dat er geen intermedia agendasetting wordt gevonden, kan gedeeltelijk worden
verklaard door het feit dat actualiteitenprogramma’s, zoals Hart van Nederland, een relatief
hoog percentage nieuws brengen dat uniek is. Bovendien zijn in dit onderzoek alleen
binnenlandse nieuwsitems geselecteerd. Wanneer ook buitenlands nieuws in
vervolgonderzoek zou worden opgenomen, dat een substantieel deel uitmaakt van sommige
actualiteitenprogramma’s, zouden andere patronen en relaties zichtbaar kunnen worden tussen
de verschillende media.
Samengevat kan intermedia agendasetting dus voor slechts twee mediumtypen dienen als
verklaring voor de grote overeenkomsten in de onderwerpenagenda. De meerderheid van de
onderwerpenagenda’s van Nederlandse nieuwsmedia beïnvloedt elkaar niet. Van een grote
mate van homogenisatie in de onderwerpen in het Nederlandse nieuws is wel duidelijk sprake.
Deze mate moet echter genuanceerd worden wanneer inhoudelijk wordt gekeken naar de
overeenkomsten en verschillen. Uit de kwalitatieve analyse blijkt namelijk dat nieuwsmedia
vaak een eigen draai geven aan het nieuws, zoals Schultz (2007) in haar onderzoek stelt. De
krant Trouw is daar een goed voorbeeld van. Door het toevoegen van interviews of een
uitgebreidere discussie aan het onderwerp, wordt nieuws anders dan dat van de concurrent. De
inhoudelijke variaties maken dat ondanks de homogenisatie van nieuws, verschillende
invalshoeken aan bod komen. Desondanks blijkt ook uit de kwalitatieve analyse, dat sommige
nieuwsmedia de berichten van het Algemeen Nederlands Persbureau in bijna dezelfde
bewoordingen overnemen. Dit onderzoek toont aan dat de rol van persberichten groot is:
wanneer over een onderwerp een ANP-persbericht verschijnt, krijgt het onderwerp gemiddeld
drie keer meer media-aandacht. De verklaring die hiervoor wordt gegeven in de theorie is de
toegenomen werkdruk van journalisten die maakt dat zij steeds afhankelijker zijn van
materiaal van persbureaus. Vervolgonderzoek dat bestaat uit veldwerk op nieuwsredacties zou
meer licht kunnen werpen op deze ontwikkeling en nagaan hoe in de praktijk door
44
journalisten wordt omgegaan met persberichten en hoe deze en andere media worden
gemonitord. In dit onderzoek is immers alleen de uitwerking ervan te zien in de totale
nieuwsvoorziening.
Al met al is er sprake van een grote mate van homogenisatie in de Nederlandse nieuwsmedia.
Nieuwsmedia brengen verslag uit van dezelfde onderwerpen. Het journaal en de
krantenwebsites laten zich hierbij voornamelijk leiden door andere media en dan met name de
krant. Een mogelijke consequentie van homogenisatie die in de inleiding wordt genoemd is
meer van hetzelfde en minder diversiteit qua onderwerpen. Dit onderzoek geeft een
genuanceerder beeld. Wanneer de kwalitatieve analyse in ogenschouw wordt genomen, blijkt
namelijk dat binnen dezelfde onderwerpen ook grote verschillen qua invalshoeken en
informatie te vinden zijn. Daarbij is homogenisatie als proces voor het publiek minder
zichtbaar dan dit onderzoek doet voorkomen. Het publiek maakt namelijk geen gebruik van
alle nieuwsmedia. Hierdoor zou vervolgonderzoek dat niet gericht is op mediumtypen, maar
op afzonderlijke media, zoals eerder aangegeven, gecombineerd met onderzoek naar
mediagebruik van het publiek, de gevolgen van homogenisatie beter kunnen weergeven.
Literatuur
Atwater, T., Fico, F. & Pizante, G. (1987). Reporting on the state legislature: a case study of
inter-media agenda-setting. Newspaper Research Journal, 8(2), 53-62.
Benjamin, J. (2009, 12 mei). Nu.nl heeft de nieuwsvoorziening in Nederland veranderd. NRC
Handelsblad. Gedownload van
45
http://www.nrc.nl/media/article2239133.ece/Nu.nl_heeft_de_nieuwsvoorziening_in_Nederlan
d_veranderd.
Boczkowski, P. J. (2009). Technology, monitoring and imitation in contemporary news work.
Communication, Culture & Critique, 2, 39-59.
Boczkowski, P.J. & De Santos, M. (2007). When more media equals less news: patterns of
content homogenization in Argentina’s leading print and online newspapers. Political
Communication, 24, 167-180.
Boer, C. de. & Brennecke, S. (2003). Media en publiek: theorieën over media-impact.
Amsterdam: Boom.
Boyle, T.P. (2001). Intermedia agenda setting in the 1996 presidential election. Journalism &
Mass Communication Quarterly, 78(1), 26-44.
Breed, W. (1955). Social control in the newsroom: a functional analysis. Social Forces, 33(4),
326-335.
Breen, M.J. (1997). A cook, a cardinal, his priests and the press: deviance as a trigger for
intermedia agenda setting. Journalism & Mass Communiciation Quarterley, 74(2), 348-356.
Galtung, J. & Ruge, M.H. (1965). The structure of foreign news. Journal of Peace Research,
2(1), 64-91.
Gans, H.J. (1979/2004). Deciding what΄s news: a study of CBS Evening News, NBC Nightly
News, Newsweek and Time 25th anniversary edition. New York: Pantheon Books.
Golan, G. (2006). Inter-media agenda setting and global news coverage: assessing the
influence of the New York Times on three network television evening news programs.
Journalism Studies, 7(2), 323-333.
Golan, G. & Wanta, W. (2003). International elections on US network news: an examination
of factors. International Communication Gazette, 65(1), 25-39.
Harcup, T. & O’Neill, D. (2001). What is news? Galtung and Ruge revisited. Journalism
Studies, 2(2), 261-280.
Hijmans, E., Buijs, K. & Schafraad, P. (2009). Nieuwsbronnen en de kwaliteit van de
journalistiek. Een verkennende analyse van binnenlandse nieuwsonderwerpen in vier
Nederlandse dagbladen. Nijmegen. (Paper voor het Etmaal van de
Communicatiewetenschap).
46
Keith, S., Schwalbe, C.B. & Silcock, B.W. (2009). Visualizing cross-media coverage:
picturing war across platforms during the U.S.-led invasion of Iraq. Atlantic Journal of
Communication, 17, 1-18.
Lewis, J., Williams, A. & Franklin, B. (2008). Four rumours and an explanation: a political
economic account of journalists’ changing newsgathering and reporting practices. Journalism
Practice, 2(1), 27-45.
Lim, J. (2006). A cross-lagged analysis of agenda setting among online news media.
Journalism & Mass Communication Quarterly, 83(2), 298-312.
Lopez-Escobar, E., Llamas, J.P., McCombs, M. & Lennon, F.R. (1998). Two levels of agenda
setting among advertising and news in the 1995 Spanish elections. Political Communication,
15, 225-238.
Machin, D. & Niblock, S. (2006). News production: theory and practice. Londen/ New York:
Routledge.
McCombs, M. (2005). A look at agenda-setting: past, present and future. Journalism Studies,
6(4), 543-557.
Pavlik, J. (2000). The impact of technology on journalism. Journalism Studies, 1(2), 229-237.
Preston, P. (2009). Making the news: journalism and news cultures in Europe. Londen/New
York: Routledge.
Reinemann, C. (2004). Routine reliance revisited: exploring media importance for German
political journalists. Journalism & Communication Quarterly, 81(4), 857-876.
Roberts, M. & McCombs, M. (1994). Agenda setting and political advertising: origins of the
news agenda. Political Communication, 11, 249-262.
Roos, L. (2009, 20 mei). Nu.nl: snelle en innovatieve ‘digitale dief’. De Journalist.
Gedownload van http://www.dejournalist.nl/achtergronden/bericht/nu.nl-snelle-en-
innovatieve-digitale-dief/.
Schultz, I. (2007). The journalistic gut feeling: journalistic doxa, news habitus and orthodox
news values. Journalism Practice, 1(2), 190-207.
Smith, L.K., Tanner, A.H. & Forte Duhé, S. (2007). Convergence concerns in local television:
conflicting views from the newsroom. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 51(4),
555-574.
47
Sweetser, K.D., Golan, G.J. & Wanta, W. (2008). Intermedia agenda setting in television,
advertising and blogs during the 2004 election. Mass Communication & Society, 11, 197-216.
Tameling, K. (2008). Www.convergentie.nos. Mediaconvergentie binnen de NOS: van beleid
tot praktijk. Gedownload van http://www.nrc.nl/redactie/doc/nos.pdf.
Tuchman, G. (1978). Making news: a study in the construction of reality. New York: The
Free Press.
Van Belle, D.A. (2000). New York Times and network TV news coverage of foreign
disasters: the significance of the insignificant variables. Journalism & Mass Communication
Quarterly, 77(1), 50-70.
Vasterman, P.L.M. (2005). Media-hype: self-reinforcing news waves, journalistic standards
and the Construction of social problems. European Journal of Communication, 20(4), 508-
530.
Vliegenthart, R. & Walgrave, S. (2008). The contingency of intermedia agenda setting: a
longitudinal study in Belgium. Journalism & Mass Communication Quarterly, 85(4), 860-
877.
Wien, C. & Elmelund-Praestekaer, C. (2009). An anatomy of media hypes: developing a
model for the dynamics and structure of intense media coverage of single issues. European
Journal of Communication, 24(2), 183-201.
Bijlage I
Uitgebreide beschrijving nieuwsmedia
Kranten
Krantentitel Verspreide oplage AD 453.039De Pers 307.522Metro 530.428NRC Handelsblad 211.597NRC Next 81.408Spits 459.770
48
De Telegraaf 658.218Trouw 108.294Volkskrant 263.551
Noot. Verspreide oplagecijfers hebben betrekking op het 1ste kwartaal 2009 (bron: HOI).
Televisie
NOS Journaal. Het NOS-journaal bestaat sinds 1956 (toen nog NTS-journaal) en mag zich het eerste televisiejournaal van Nederland noemen. De NOS is als publieke omroep verantwoordelijk voor het dagelijkse programma. Van 07:00 ’s morgens tot 17:00 ’s middags worden ieder uur bulletins uitgezonden, deels op Nederland 1 en deels op Nederland 2. De meest uitgebreide worden uitgezonden om 18:00 en 20:00 op Nederland 1. Het late nieuws om 22:00 is te zien op Nederland 2 en de laatste nieuwsuitzending is rond 24:00 op Nederland 1. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.nos.nl.
RTL Journaal. Het RTL-journaal bestaat sinds 1989. De commerciële omroep RTL is verantwoordelijk voor het dagelijkse programma. Het ontbijtnieuws wordt uitgezonden om 07:00, verder zijn er bulletins om 16:00, 18:00, 19:30 en 23:30 op RTL4. Het journaal van 19:30 is het belangrijkste bulletin. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.rtl.nl.
EénVandaag. EénVandaag is een dagelijkse actualiteitenrubriek die wordt uitgezonden op de publieke omroep, op Nederland 1 om 18:20. Het is een samenwerkingsverband tussen de omroepen TROS en AVRO. Het programma is te zien sinds 1993. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.eenvandaag.nl.
Netwerk. Netwerk is een dagelijks actualiteitenprogramma dat wordt uitgezonden op de publieke omroep, op Nederland 2 om 20:25. Het is een samenwerking tussen de omroepen EO (verzorgt de uitzending op dinsdag en donderdag) en NCRV (verzorgt de uitzending op maandag, woensdag en vrijdag). Het programma bestaat sinds 1996 en wordt live gebracht. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.netwerk.tv.
NOVA. NOVA is een actualiteitenrubriek die wordt uitgezonden door de publieke omroepen VARA en NPS, in samenwerking met de NOS. Het programma bestaat sinds 1992 en wordt dagelijks uitgezonden op Nederland 2 om 22:15. De zelfstandige onderzoeksredactie van NOVA zorgt regelmatig voor eigen nieuws. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.novatv.nl.
Editie NL. Editie NL is een dagelijks nieuwsprogramma van de commerciële omroep, RTL. In het programma komen voornamelijk binnenlands nieuws en achtergronden naar voren. Sinds 2003 bestaat het programma, dat uitgezonden wordt om 18:15 op RTL4. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.rtl.nl/actueel/editienl.
Pauw & Witteman. Pauw & Witteman is een praatprogramma van de publieke omroepen NPS en VARA, waarin gasten discussiëren over actuele nieuwsonderwerpen . De naam verwijst naar de twee presentatoren, Jeroen Pauw en Paul Witteman. Het programma wordt sinds 2006 elke werkdag live uitgezonden om 23:00 op Nederland 1. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://pauwenwitteman.vara.nl.
Hart van Nederland. Hart Van Nederland is het dagelijkse nieuwsprogramma van de commerciële omroep SBS, met oog voor het kleine en het grote nieuws van eigen bodem. Het programma bestaat sinds 1995. Hart van Nederland kent twee edities: de vroege editie om 19:00 en de late editie om 22:30. Deze worden uitgezonden op SBS6. Op zaterdag en zondag
49
is er alleen een late editie. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.hartvannederland.nl.
Programma Tijdstip Kijkcijfers maandag
Kijkcijfers Dinsdag
Kijkcijfers woensdag
NOS Journaal 07:00 120 115 14308:00 187 236 27109:00 209 55 17810:00 79 111 9711:00 63 52 4912:00 136 111 14113:00 113 160 14314:00 64 - 5315:00 100 108 4316:00 152 159 9217:00 220 167 17018:00 1063 957 107920:00 1909 1700 185322:00 521 607 71924:00 613 553 80
RTL Journaal 07:00 166 191 15916:00 154 188 16018:00 764 626 52219:30 1139 1062 121823:30 265 141 248
EénVandaag 18:15 994 882 960Netwerk 20:25 569 546 448Nova 22:15 704 582 512Editie NL 18:15 1049 942 881Pauw & Witteman 23:00 1181 1188 985Hart van Nederland 19:00 518 421 390
22:30 944 929 1229Noot. Kijkcijfers x 1000, berekend door Stichting Kijkonderzoek (SKO).
Internet
Krantensite Bezoekersaantal BijzonderhedenAd.nl 21.022Depers.nl 3.822Metronieuws.nl 666Nrc.nl 4.217 Als eerste krant
actief op internet sinds 1995.
Nrcnext.nl 657 Weblogformaat.Spitsnieuws.nl 5.659Telegraaf.nl 59.928
50
Trouw.nl 2.781Volkskrant.nl 6.215Televisiesite Bezoekersaantal BijzonderhedenNos.nl 33.446Rtl.nl 5407Onafhankelijke site Bezoekersaantal BijzonderhedenNu.nl 98.581 Sinds 1999.Nieuws.nl 2.253 Sinds 2002.Blikopnieuws.nl Onbekend Sinds 2005.Geenstijl.nl 8.422 Sinds 2003.
Noot. Bezoekersaantal = aantal unieke pageviews x 1000 in de maand juli 2009 (bron: STIR).
Bijlage II
Codeboek Nieuwsitem
A. Algemene informatie
51
1. Itemnummer:
2. Onderwerpnummer:
3. Trefwoord(en):
B. Publicatiekenmerken
52
4. Mediumtype:
5. Tijdstip:
6. Dag:
Uitleg Codeboek Nieuwsitem
A. Algemene informatie
1. Itemnummer: Het itemnummer geeft aan welk nummer is toegekend aan het item. Een item kan nooit meer dan één onderwerp bevatten.
2. Onderwerpnummer: Het onderwerpnummer geeft aan welk nummer is toegekend aan het onderwerp van het item. Voorbeelden van een onderwerp zijn bijvoorbeeld: ‘Ongeluk in Amsterdam’, ‘Kamervragen PvdA’ of ‘Meer basisscholen’.
1. Woensdag staking FNV, kort geding aangespannen en gewonnen door vervoerders
2. PVV wil verbod op immigratie3. Agenten tonen te weinig lef4. Ongeluk Erp was niet de eerste poging
verdachte5. Ongeval Ketelbrug6. Dierenheld van het jaar7. Klink geeft startschot borstkankermaand8. 50 baby’s na bevalling weg door bepaling
rechter9. Met wratten gratis naar Hellendoorn10. NK Flipperen11. Bejaard echtpaar omgekomen bij
verkeersongeval Uithoorn12. Broer van 101 feliciteert zus van 106 in
Klaaswaal13. Lichttherapie in strijd tegen overgewicht14. 7 auto’s in brand gestoken in
Leidschendam15. Inbraak dupeert Rotterdamse
hulporganisatie Shatir16. Containers van schip gevallen, inhoud
spoelt aan op Waddeneilanden17. Vroege Vogels zoekt beste zangvogel18. 2 jongeren dood bij ongeluk Wassenaar19. ChristenUnie eist respect voor Balkenende20. Leers mogelijk slachtoffer Bulgaarse
maffia, oproep integriteit Limburg (Frissen, Driessen)
21. Jeltje van Nieuwenhoven lijsttrekker PvdA in Den Haag
22. Succesvolle brommobielhandel 17-jarige23. Rita Verdonk op nul zetels24. Actie van piloten tegen werktijden op
Schiphol25. Paard in het water in Boskoop26. KLM viert 90-jarig bestaan; KLM-huisje27. ChristenUnie laat tanden zien op
partijcongres28. Agent uit Nieuw-Roden krijgt klap
29. Brand op school in Almere30. Agent uit Maastricht in buik geschopt31. 2 roven in één uur in Sittard32. Brandbom in woning Vught33. Beloning schietincident
wethouderswoning in Weert34. Overvaller lijnbus in Geldrop gezocht35. Feest in Winschoten gestopt36. Meer boetes geïnd van vervuilende
vrachtwagens in Amsterdam37. IJssculpturenfestival van Zwolle naar
Roermond38. Vrouw mishandeld in Zeist39. Meubelhal in Terneuzen nog dicht40. Leidens ontzet trekt 120.000 bezoekers41. Defensie heeft aantal burgerdoden in
Afghanistan verzwegen, GroenLinks wil opheldering
42. Bel-me-niet-register is een succes43. Seinen moeten veiliger worden volgens
Pieter van Vollenhoven44. CDA draait op volle toeren, Balkenende
vraagt dienstbaarheid45. Bij scheiding hulp van overheid in
gezinsnota Rouvoet46. Najaarsrush op gezondheidszorg47. Steeds meer spinnen48. Noord-Brabant mogelijkheid eigen
natuurproject49. Fruittelers vrezen problemen50. Zuidasbankiers en jongeren Slotervaart
ontmoeten elkaar51. Problemen met fietsenstallingen52. Peiling politieke partijen over verhoging
AOW-leeftijd53. Herdenking Bijlmerramp54. Politie beëindigt houseparty in Heusden55. Campagne orgaandonatie van start56. Huisdieren worden in Nederland goed
verzorgd57. Nieuwe lerarenvakbond LIA gestart; start
van de onderwijsweek
53
58. Iets minder bedrijven failliet in Nederland59. Start actie ‘Heel Nederland deelt uit’60. Notarissen luiden noodklok,
minimumtarief61. Ajaxdirecteur van den Boog in opspraak62. René van der Linden voorzitter Eerste
Kamer63. Politiek biedt sluiproute voor dure tweede
studie64. Foto’s verdachten strandfeest Hoek van
Holland in Opsporing Verzocht65. Docters van Leeuwen toezicht op
advocatuur66. Oranjeverenigingen zijn tegen
vakantievilla kroonprins, meningen politieke partijen, onderzoek
67. 1e lepelaars in 30 jaar in Nederland68. Hennepdieven op heterdaad betrapt in
Hoogerheide69. PVV klaagt minister Van der Laan aan,
niet antwoorden is ambtsmisdrijf70. Heffing op internetfilmpjes Buma/Stemra,
reacties71. Aanvragen deeltijd WW kleiner dan
verwacht72. Crisis beperkt loonstijging73. Nominaties AKO-literatuurprijs bekend74. Files voorspellen met nieuwe fileradar75. Tekort beta’s, harde vakken nemen aan
populariteit af op het HBO76. Dogwalk Scheveningen77. Aanhoudingen Tilburg na steekpartij van
tieners78. Brandstichter Weesp meldt zich79. Opening tentoonstelling ‘Beesten aan
boord’ in het Maritiem Museum80. Woonbeurs trekt 80.000 bezoekers81. Ralf naar Junior Songfestival in Kiev82. Granaat WOII tot ontploffing gebracht in
Lent (Gelderland)83. Bewoners tehuis Hornhoeve in Dirkshorn
nog niet terug na brand84. Man verdrinkt in zee, zoon Bolkestein
verdronken85. Gesjoemel bij The Entertainment Group
van Marco Borsato86. Keurmerk gezinsvriendelijke bedrijven
van minister Rouvoet87. Stijging betalingsachterstanden,
hypotheken, schulden, reactie staatssecretaris Klijnsma
88. Buurt helpt supermarkt in Deil
89. Moordonderzoek naar miljonair dreigt te stoppen door zuinig OM
90. Kudde schapen in Ferwert (Friesland) verdronken door hoog water
91. Eicellen invriezen in AMC, reactie Bussemaker
92. Spullen van kampslachtoffers WOII naar nabestaanden
93. Samenleven zonder contract kan zorgen voor mislopen erfenis
94. Saban B.95. Ouderen pesten in bejaardentehuizen96. Nieuw geboortecentrum in het Sophia
Kinderziekenhuis in Rotterdam97. Nederland draagt niemand voor als EU-
president98. Branden in Schoorl99. Polenhotel gaat te ver in Woerdense
Verlaat100. SER aan zijlijn in AOW-debat101. SOA-test bij mannen door
urineonderzoek102. Website 113 hulp voor suïcidale mensen103.12 jaar geëist tegen Erik-Jan Q. 104.6 op 10 Nederlanders vertrouwt elkaar
niet105.Bij overval bloemenzaak Amsterdam rijdt
politie onschuldige klem106.3 maanden voor medewerkster TBS-
kliniek voor seks met patiënt107.Film in één zin, nieuw boek van regisseur
Paul Ruven108.Amsterdamse GGD: niet meer eenden
voeren109.Herdenking dood Euromast-meisje110.Nederlanders gaan niet goed om met
privacy-gevoelige informatie111.25-jarige man doodgeschoten in
Amsterdam Geuzenveld112.Vrijspraak voor rammer tankstation113.Redding van de spitssnuitdolfijn114.Brand in een voormalig slachterij in
Leeuwarden115.Haren doneren voor stichting Kika116.Bommen WOII ontdekt in Holtenbroek117.Aantal dakloze gezinnen in Nederland
stijgt118.Artis neemt afscheid van orang oetans119.Problemen met internetbankieren ING120.Bejaarde beroofd in Gorinchem121.Overheidsschuld loopt op naar 356 miljard
54
122.Vrouw rijdt met auto woonkamer in in Steenwijk
123.Hagenaar spot UFO124.Voetgangers hebben lak aan rood in
Rotterdam125.Miniatuur HSL in Madurodam126.Militairen bestraft voor geweld tegen
Somalische zwerver127.Storing meldingsnummer politie
Amsterdam128.Jongerius sluit mogelijk duivelspact met
PVV129.Moslimpartij bij verkiezingen in Venlo130.Doden in Emmen zijn fouten maagchirurg;
maagchirurg ontslagen, resultaten van onderzoek
131.Omstreden verlof Yilmaz tegen te houden volgens Albayrak
132.Na val motorrijder botsing van 6 auto’s op A13 bij Delft
133.Extra geld voor zwakke basisscholen in Friesland
134.Thuiszorgorganisatie medewerkers geïntimideerd
135.Man aangehouden die op politie inreed in Kesteren
136.Pardonners hebben eigen onderdak137.Amsterdam gezakt op ranglijst
aantrekkelijke zakensteden138.Thuis gevonden voor tot 4 keer toe ter
doodveroordeelde hond139.Rookontwikkeling scootmobiel in
Rotterdam140.Rotterdammers slaan man met glas in
gezicht in Heerlen141.Brand in Geleen142.Jongens vernielen politieauto Roermond;
straatterreur143.Twee lichtgewonden bij brand in Roggel144.Statenlid Frans Baron overleden145.Politie verbaasd over televisieprogramma
‘Het Zesde Zintuig’146.8 arrestaties van downloaders kinderporno147.Geen treinverkeer in Deventer in
herfstvakantie148.Katten met buks doodgeschoten in
Woerden149.Kadavers aangetroffen bij Brabantse
veehouder150.Aanhouding na woningoverval ’s
Gravenland
151.Dode vrouw gevonden in Eindhovensch Kanaal
152.Opening Perron 3 Rosmalen153.Brand in vrachtwagen op A37 bij
Hoogeveen154.Hond vergiftigd in Berg en Terblijt155.Auto rijdt tegen gevel van sporthal in
Reuver156.Weert pakt woninginbraken aan157.Politie onderzoekt vernielingen Roermond158.Voetganger Landgraaf overleden bij
ongeluk159.Slippartij Hellevoetsluit eindigt voor sloot160.Almeerder gearresteerd voor verdenking
van moord161.Automobilist onwel en rijdt bietenveld in
op A37162.Bejaarde beroofd in Emmen163.Viaduct Kampen bij N50 weer open164.Dode man gevonden op de Albert Cuyp165.Gewapende overval op tankstation in
Assen166.Tweede Kamerlid Besselink begaan met
lot kleine schooltjes167.Automobilist heeft zes keer teveel
gedronken in Leidschendam168.Hoogleraren geven mening over AOW-
leeftijd; liever arbeidsuitval omlaag169.Onderzoek naar blozen170.Slaapmiddelen beïnvloeden rijvaardigheid
negatief171.Zware aanrijding tussen twee auto’s op
kruispunt in Rotterdam172.Grote brand verwoest bedrijfspand in
Almere173.Vriesinstallatie in gebruik genomen bij
bouw Noord/Zuidlijn174.Apothekers gaan actie voeren in Den Haag175.Militairen veroordeeld voor afpersing in
Woensdrecht176.Tegen weekend in cel geweldplegers in
Leeuwarden177.Boeten voor het ontbreken van
energielabel van woning178.Snelheidsduivel ontvlucht Friese politie179.HSL Fyra rijdt woensdag weer, onderzoek
naar seinen180.Nepagent deelt kopstoot uit in Diemen181.Elvira Sweet problemen met Bijlmerjeugd,
geweld in Bijlmer182.Bureau Eerlijke Mededingen is een
overbodig orgaan
55
183.Kind moet vader kunnen vinden vindt ChristenUnie
184.PVV kreeg wel antwoord zegt minister Van der Laan
185.ChristenUnie heeft nieuw verkiezingsfilmpje
186.Koolviszaak hervat187.Hotels Delfzijl gedupeerd door The
Entertainment Group188.Ambulancebroeders oefenen in simulator189.Ambtenaar Amstelveen verdacht van
aannemen steekpenningen190.Gratieverzoek van Johnny B.191.Zwerafval langs kust is voornamelijk van
snoepgoed192.Waterstand Rijn gaat omhoog193.Man masturbeert bij meisjes in
Nieuwendijk194.Fries vecht voor Filippijnse dochter195.Boete voor doden ringslangen196.Belasting voor Amsterdammers omhoog197.Kerstboomverbod op Texel198.Vlaardingers boos om bromtoon199.Goochelaar Mario Magic door truc in cel200.Agenten ontkennen geweld Danceparade201.Vingerversnipperaar Zutphen202.Proef met onbemande bibliotheek in
Zeeuws-Vlaanderen203.Klikoschoonmaker teistert Rhenen204.Vodafone maakt bellen duurder205.Weer meer kijkers voor Boer Zoekt Vrouw206.Snellere compensatie universiteiten207.Folder over goedkope spelcomputers blijkt
leugen208.MBO-diploma kost het meeste geld209.Gratis groene stroom voor scooters in
Groningen210.Homojongeren kondigen geaardheid aan
op school211.Schoffelwerk is geen dwangarbeid212.Tweede Kamer stemt voor weg uit
Uruzgan213.‘Out gaan’ van nederwiet214.13 aanvragen voor religieuze omroepen215.Kiwimannetje blijkt vrouwtje in Avifauna216.Ouderen vluchten voor vleermuizen in
Beek217.Josje blijft Josje in K3218.Pyjamaman blijft mysterie219.Haagse moerwijk is overlast Antilianen
beu
220.Saskia moet land uit, ondanks Nederlandse moeder
221.Bel-me-wel-register concurrent van Bel-me-niet-register
222.Bank moet voor straf klanten schadeloos stellen zegt de PvdA
223.Visboeren die de Hollandsche Nieuwe te vroeg verkopen komen voor de rechter
224.Automobilist op z’n kant in droge sloot Zeerijp
225.Caissière in Spijkenisse deelt voor 50.000 euro aan boodschappen uit
226.Utrechtse vondeling Lilly blijft in pleeggezin
227.Resten gevonden van 11e-eeuwse boerderij in Dwingeloo
228.Ruigpootuil broedt229.Albino rosse muis gevonden in Emmen230.Nood bij voedselbank in Utrecht231.Aanpak van station in Lelystad232.Bewoners van Almere beslissen over wijk233.Kleine milieubelasting van Leeuwarden234.Geurhinder in Achtkarspelen235.Geloven door crisis in Gelderland236.Varsseveld droog in Achterhoek237.Zandsculpturen vernietigd in Doetinchem238.Motorclub Nijmegen is boos239.Onaangekondigd optreden Dex240.Trouwring teruggevonden in Gelderland241.Overrijssel organiseert moordwandeling242.Zelf hartcontrole bij Insala klinieken in
Zwolle243.Dronken Pool veroorzaakt auto-ongeluk244.Brant in trein tussen Zwolle en Ommen bij
Dalfsen245.Deventenaar twee keer aangehouden met
drank op 246.Chaos door trucks in Utrecht247.Overval Mijdrecht248.Drugsboetes in Breskens249.Brandbrief pinnen voor ouderen in
Middelburg250.Stenengooiers op auto’s in Ouderkerk251.Diefstal op markt in Leiden252.Marktwerking grindwinning uit de Maas253.Poging tot diefstal in Heiloo254.Forten in Den Helder worden opgeknapt255.Bezuinigingen op kauwgomschoonmaak in
Helmond256.Excuses van Prorail in Venlo257.Bezwaren tramlijn Groningen258.Geen kerstverlichting in Groningen
56
259.Omzetdaling van PriceWaterhouseCooper260.Loonsverhoging uitzendbureaus
afhankelijk van economie261.Bedrijven hebben databases vol informatie
over klanten262.Gezinsvriendelijke werkgevers top 10
gepresenteerd263.Nederlanders geven minder uit aan
meubels264.Brieven van Van Gogh gebundeld en
expositie in museum265.Landelijke Vergeten Dierendag266.Justitie helpt Chinezen bij Xiuzhu Y.267.Hedwigepolder opgeofferd268.Jan des Bouvrie levert 10% in269.PvdA wil crimitest voor winkeliers270.Kinderboek overleden moeder
gepresenteerd271.Baas zorginstellingen Twente is geldwolf272.De Telegraaf op de GSM273.Fiscus mist miljoenen aan drugsgelden in
zaak Marco Eijk274.60 jaar lid van De Telegraaf275.Zonnebloem blijft in Nederland bij
laagwater276.Verkeerspoppetjes zijn hulp voor kinderen277.Dokter in de klas project in Nieuwegein278.Advocaat mag op reis naar getuige Sjaak
M.279.Burgemeester Bunschoten up to date;
innovatieprijs280.84-jarige vrouw onder eigen wielen in
Hilversum281.Particuliere beveiliging ministers kost
kapitaal282.Loslopende Vos op N244 bij
Purmerend/Midden Beemster283.Meldpunt Discriminatie past beledigende
tekst aan284.Toestand PvdA is deplorabel, volgens
Diederik Samson285.Krakersruzie in bolwerk Vrankrijk286.Randen van Nederland lopen leeg287.Marokkanen op vakantie met politie288.Zwaargewonde man aangetroffen in auto
in Groningen289.Gemeente Den Haag heeft beste digitaal
loket290.Wolf komt naar Nederland291.Agroparken zijn duurzaam292.Waterstof te vinden in biomassa
293.Expertise software-architecten moet beter worden bewaakt
294.Jaarlijkse griepprik295.Drankreclames op internet moeten weg
van STAP296.Vaginale verzakking is taboe297.Energie verbruik van televisie, daar weten
verkopers niets van298.Architecten zijn zwaar getroffen door
crisis299.Eindhoven weert pedofiel300.Oude genocidezaken zijn strafbaar volgens
Hirsch Ballin301.Kindgerichte marketing302.Haagse raad is tegen sluiten van
coffeeshops303.Almere wil IJmeer laten groeien304.Nieuwe prikpil bij huisarts en apotheken305.Wetsvoorstel om kraken strafbaar te
maken306.Samenwerking om vrouwenhandel Noord-
Nederland tegen te gaan307.Alcoholmisbruik van jongeren tegengaan
door AgeViewer308.Staatsloterijreclame is niet misleidend309.112 krijgt andere tekst310.Streepjescode 311.Relschoppers strandfeest Hoek van
Holland melden zich na tonen foto’s312.Delano P. vrijgesproken van loverboy
praktijken Mandy Peijnenburg313.1 dode en twee gewonden bij ongeval in
Breda op A58314.84-jarige dood bij ongeval Winschoten315.Pyromaan teistert coniferen in Helmond316.Paard in sloot in Bleiswijk317.Internetdatingsites floreren318.Kamer wil waarde van het dier weten319.Goud Griffel voor Peter Verhelst320.Crisiswet mag langer duren321.Staatsloterij moet hele jackpot uitkeren322.Vuurwerkvondst en boete in Nuland 323.Geen vervolging agenten Pernis324.3 miljard minder voor gemeenten mogelijk325.Geen hulp aan notarissen van Albayrak326.Vliegveld Lelystad mag uitbreiden tot
Oostvaardersplassen327.Stroeve start uitzetting huiselijk geweld328.Financiële tussenpersonen schimmig over
salaris329.Bioscoopbezoek stijgt met 10 procent330.Co2 wordt in de Noordzee gepompt
57
331.Goede doelen verwachten minder inkomsten
332.Moslimomroepen heffen zichzelf op333.Voortvluchtige stuit op marechaussee bij
Eijsden334.6 jaar cel voor hamermoord in Amersfoort335.Onderzoek naar tekort plastisch chirurgen336.Minder kuikens per vierkante meter337.Levenslang voor cokemoord in Utrecht338.Lichte straf voor doodrijden tiener in Den
Dungen339.Gravers veroorzaken gaslek in Groningen340.Files door mist en ongelukken341.Cardioloog Dunning overleden342.Wetsvoorstel over taakstraf naar de
Tweede Kamer343.Rode Kruis opent gironummer voor
slachtoffers Zuid-Oost-Azië344.Webwinkels zetten meer om345.Eerherstel voor Spinoza346.Nieuw online nieuwskanaal VJmovement347.Ouderschapsverlof348.Grondstof voor baksteen uit kleiwinning349.Werkgever mag langer nadenken over
verzekering350.OV-jaarkaart zorgt voor problemen bij
chippalen metro351.Begrafenis eigen huisdier in tuin moet
mogelijk zijn352.TBS en cel voor moordpoging kinderen
Almelo353.Bedrijven gaan slordig om met privacy-
gevoelige informatie354.Oorzaak van hartinfarcten bij jongeren
gevonden355.Bedrijven houden hand op de knip 356.Vakbonden in actie voor timmerfabrieken
in Bergambacht357.Sonja Bakker is een doorzetter358.Gebitssimulator voor
tandheelkundestudenten359.Studeren naast werken360.Publiek positief over winkelketens361.Serotonine afgifte speelt rol bij agressief
gedrag362.Oogbussen voor gratis oogtest ouderen in
Rotterdam363.Straatcoaches in Culemborg aangesteld364.Blikvrij Nieuwerburg365.Parochie Oudewater opgeheven366.Amsterdamse verkrachter sloeg 11 keer
toe
367.Borsato: ik word gedemoniseerd368.Heffingen inwoners Rotterdam omhoog369.IJmeertunnel370.Vakbonden moeten nullijn accepteren van
Van Geel371.11 jaar geëist bij drugszaak Schiphol372.Verdachte van moord duivenman vrijdag 373.Lantaarnpalen weg uit het noorden van het
land374.Politie waarschuwt voor babbeltruc in
Heusden375.Gastouder zonder diploma moet betalen376.Mega uitkeringen voor slachtoffers
Turkish Airlines377.Dochter Schaeffer kiest voor de VVD378.Rekentoets verplicht op eindexamen379.Smokkelwaar in kokosnoot uit
Dominicaanse Republiek ontdekt op Schiphol
380.Oude allochtone vrouwen vervoerd in eigen busje
381.Stop met flitsen in de spits stelt de ANWB382.Vandalen vernielen kunstdrol in Breda383.Straf voor laserstraal wordt bekeken door
Eurlings384.Oeroud bos in Abcoude ontdekt385.1/3 van de automobilisten doet mee aan
filevrije dag volgens ANWB386.File op A29 door defecte Haringvliegbrug387.Ludieke actie Veolia bij 65-minuten acties388.Werkstraf voor doodrijder jongen
Marnixplein Amsterdam389.5 aanhoudingen belastingfraude390.Dood door tegen boom rijden in
Oudkarspel391.Woordenboek voor gebarentaal392.Valkuilverdachte Helden nu vast voor
brand393.Automobilist Zeewolde rijdt op stilstaande
truck394.Stroomstoring Zwijndrecht395.Dode door aanrijding boom tussen Doorn
en Maarn396.Straatrover Zoetermeer opgepakt397.Geen treinen tussen Amersfoort en
Veenendaal398.Torenstra neemt afscheid als voorzitter
ACT399.Begin kinderboekenweek; de wraak van
het spruitje400.2e verdachte aangehouden voor moord op
crèchehoudster Amsterdam
58
401.Prins Carlos gaat trouwen402.Vervolging neuroloog Twente403.Oorzaak treinongeluk Barendregt door
rood rijden404.Militairen in Breda onderscheiden voor
heldendaden405.Ouders hebben problemen met opvoeden406.Tom Poes zaak407.Wateroverlast in Roermond408.Nieuw Amsterdams instituut voor
ontwikkelingshulp in Afrika409.Onderzoek naar de Punt in Drenthe; betere
brandweeropleiding410.Ketelbrug vrijdag even open411.Campagne tegen asociaal gedrag in OV
Limburg412.File door drukke ochtendspits413.Bond stelt DHL ultimatum414.Hoofd openbare ruimte Winsum op non-
actief415.Illegale fuiken Terschelling416.Vrouw stal overschrijfbewijzen bejaarde
Borne417.Aantal werkzoekenden in Overrijssel
toegenomen418.Zandsuppletie Nolle-Westduin van start419.Monument verdronken dorpen Zeeland420.Bestemmingsplan Daam’s Molen Vaassen
vrijgegeven421.Kettingbotsing Axel en Westdorpe422.Gemeente steunt initiatief Eendracht in
Winterswijk423.Voortgezet Speciaal Onderwijs van der
Reeschool in Assen424.Wandelroute langs oorlogsmonumenten425.Heffing afvalstoffen omlaag in Tynaarlo426.De Wolden breidt fietspadennet uit427.Convenant over samenwerking door
gemeente Westerkwartier428.Sobere begroting 2010 gemeente Zuidhorn429.Opening VVV Bedum dorpswandeling430.Uniek gezondheidsproject Fitleven in
Hoogeveen431.De Wolden blijft investering, ondanks
krimpende begroting432.Containers in brand gestoken Midwolda433.Energiebesparing kost 48 miljard434.Meevaller belastingparadijs de Jager435.Extreemrechts laat moslimradicaal koud436.Veteraan ziet acties voor Bosnië stranden437.Gesloten psychiatrische instellingen Beilen
in Drenthe
438.Christenen mogen prostituees helpen in Haarlem
439.CDA: ambtenarenlonen kunnen niet stijgen
440.Buurtzorg met laptop is winst441.Vangstverbod paling442.Rolmodel hoogopgeleide allochtone
vrouwen443.Schrijfster op 1e rij Chanel444.Eftelingnostalgie445.Vluchteling na half jaar aan de slag
volgens Lubbers446.Michael Jackson fans447.Polen oogsten ijsbergsla448.Rijbewijs brommer kan goedkoper volgens
SP449.Crisis treft vooral grote winkelketens450.Naturalisatieviering is veel te exotisch451.BNN’ers dagen rokers uit te stoppen452.Workshops om jonge werklozen van de
bank af te krijgen453.Taalkennis slecht in hoger onderwijs454.Woonikbrandveilig.nl455.KPN trekt stekker uit Het Net456.Griepflex: immune hoogopgeleide
studenten inzetten bij griepgolf457.Eerste restaurant voor afhaalstamppot458.Beautydag ambtenaren Steenbergen459.Vliegend griepteam helpt verplegers bij
griepgolf460.Bestuurslid ziekenhuis in Hoorn stapt op461.Legerkleding als haute couture462.Nominatie Nederlandse acteur De Hoog
voor Emmy Award463.Politiek pakt 3 skimmers op met behulp
van burgers in Dordrecht464.Door hoofd geschoten inbreker eist
veroordeling van agenten465.Patiënte met hoofddoekje geweigerd op
sportschool in Den Haag466.Herniateckel Choco loopt op rolletjes467.Eurlings treuzelt met veilig spoor volgens
van Heijningen468.Helft van zorgpersoneel is plezier in het
werk kwijt469.Canon van Drenthe is klaar en werd
gepresenteerd in Assen470.Oud-topman Bart van V. van Icare berecht
in Meppel471.Weer vernielingen aan Joods monument in
Meppel
59
472.Door de sluiting van de Ketelbrug komen rondvaarten in Kampen in problemen
473.Overval bank in Lelystad474.Nepontvoering van studenten in Dronten475.Mooiste Friese meren wedstrijd476.Meer obesitashulp in Leeuwarden477.Weer auto in brand in Apeldoorn478.Horloge voor inzet van scholieren in
Winterswijk479.Nieuwe kop voor beeld in Arnhem480.Kogel voor herten op de Veluwe481.De Meer heeft buik vol van hardrijders482.Stroomstoring bij de kaartautomaten op
Leiden Centraal483.Straatroof in Moerwijk Den Haag484.Asielzoekers krijgen goed onderdak in
Enschede485.Geiten dood door gulzigheid in Ollster486.Celstraf voor man die dreigde
gemeentehuis in te rijden in Enschede487.Staking bij Douwe Egberts in Utrecht
dreigt488.Graat WOII tot ontploffing gebracht in
Bunschoten489.Onderhoud en afsluiting van de N447 bij
Leiden490.Minder ongelukken in de Alblasserwaard491.Klachten over de opleiding verpleegkunde
in Rotterdam492.Oefening in de gevangenis in Middelburg493.Korps Middelburg wil zelfstandig blijven494.Standbeeld in Vlissingen wordt opgeknapt495.Actiecomité ‘ZeeuwsVlaams Protest’ is
opgeheven496.Schreeuwen voor gezond eten497.Studenten in Groningen opgepakt498.Eerste buitenpoli cardiologie geopend in
Groningen499.Milieuzak wint recycling award500.Gratis hout storten in Vaals501.Virtueel concert in Roermond502.Geen weg in tuin in Valkenswaard503.Meppende meisjes in Helmond504.Vermiste man uit Krommenie is terecht505.3 jaar cel geëist bij steekpartij in Haarlem506.Bedrijvne moeten volgens de Erasmus
Universiteit blijven investeren507.Ga carpoolen zegt een leasebedrijf508.Loonstrookje is voor Nederlanders
onbegrijpelijk509.Nederland is een dropland; export510.Carrièremaker is generalist
511.Scholten van Havenbedrijf Rotterdam vervalste volgens Justitie
512.Paspoort kwijt na zwaar misdrijft zegt Hirsch Ballin
513.Tekort in Amsterdam dreigt op de begroting
514.CDA staat open voor aanpak ritueel slachten
515.Robbie Williams in bioscoop Cinemec in Ede
516.Scooterrijdster gewond door haas in Buuren
517.Risico schok door fout in elektrische vliegenmepper
518.Brandweer 0,2 minuten sneller bij brand519.Wilde staking bij buschauffeurs in Meppel
en Hoogeveen520.A27 dicht na ongeval521.Verloskundigen krijgen meer geld522.Eerder aandacht voor gezondheid
asielzoeker523.Dodelijke schietpartij in Spijkenisse524.Gewonde bij explosie op vrachtschip in
Stein525.Partners worden in de toekomst ook
mantelzorger526.Nederland kan extra gas winnen uit
Noordzee527.Prins Floris huis uit vanwege brand528.Halskraag helpt ’t best bij nekhernia529.Eurlings trakteert jarig Nationaal Lucht en
Ruimtevaartlaboratorium530.Bosatlas blundert met Baltische staten531.Nationaal coördinator
Terrorismebestrijding alerter op beveiliging
532.Slager maakt reclame op koeien533.Brandweer laat tbs-kliniek wachten in
Hardenburg534.Geen duidelijke richtlijn griep535.Jongeren terroriseren zwembad Maastricht536.Man slaat dochter met fietsketting537.Bejaarde vrouw van scootmobiel geduwd
en beroofd in Apeldoorn538.Drietal Assen en Deurne terecht voor
tientallen oplichtingen539.11 tips in moordzaak echtpaar Vis in
Vollenhove540.7 jongeren staan terecht voor 70 strafzaken
in Dordrecht541.Groningen deelt eeuwenoude keitjes uit542.Koningin wordt niet gekort
60
543.Automobilist rijdt lichtinstallatie vliegveld Rotterdam omver
544.Schrijver Rico Bulthuis (98) overleden545.Bussemaker dreigt met sluiting
verslaafdenopvang in Leiden546.In Utrecht wordt heel wat af gezoend547.Eerste slooppremie betaald in Amsterdam548.Motoragent in Maastricht gewond549.Naast reken- ook taaltoets bij eindexamen550.3 otters doodgereden551.Groenste dorp van Nederland is
Helenaveen552.Zelfmoord door imitatie en opkroppen553.Zuiplappen als gids voor kroegentocht
Amsterdam554.Faillissement Kroymans auto’s555.Stichting Kindsoldaat hoopt op
filmrechten Witlicht556.Laat Oranjes zelf de privévluchten betalen
zegt de SP557.Reactor in Petten wordt gesloopt558.Bescherming informatiesystemen overheid
moet beter559.Justitie vaker onderuit door
tapegesprekken560.Delfzijl geterroriseerd door Antilianen561.Ziekenhuis in Maastricht stopt met te dure
operaties562.Illegale moeder uit Kaapverdië mag
blijven563.Wanroy schrikt van houten klavotz564.Keyl gaat interviewprogramma’s maken
voor de EO565.Hulpgiro voor Borsato gestaakt na
bedreiging566.Etiquette op sociale netwerken567.Handvest burgerschap568.Alle verhoren op de band, volgens
advocaten569.Gemeente Epe weigert kritische columnist570.Klimaatdoelen worden niet gehaald
volgens Planbureau voor de Leefomgeving571.Ergernis over wervingsmethoden
energiebedrijven572.Oprichten schuldendatabase stilgelegd573.Gezinscentra rukken op574.Compositieprijs voor Boudewijn
Tarenskeen575.Drietal onwel door penetrante lucht in
school Breda576.Gemeenten willen meer geld voor aanpak
zigeuners
577.Ex-agent vijf jaar cel in voor cocaïnesmokkel
578.Prinses Christina’s geldroute via Eindhoven
579.Ex-topman Ballast Nedam moet betalen580.Frans van Vught commissaris van
ziekenhuis in Twente581.Steeds meer anesthesisten komen uit het
buitenland582.Verontreinigd grondwater verwarmt
woonhuizen in Apeldoorn583.Wodka voorkomt hartziekten584.Bergambachter drukte peuken uit op
vrouwen585.TBS voor moord op leraar Knoop586.Vormfout in Utrechtse executiezaak587.Bedrijfsresultaat grote bedrijven
gehalveerd588.Zes gewonden bij aanrijding Zeewolde589.Staasbosbeheer verrast kinderdagverblijf590.Waterschap en gemeente Meppel pakken
samen mogelijke wateroverlast aan591.Drie aanhoudingen door oplettende
pompbediende in Ter Aard592.Eén verdacht in Veendammer moordzaak
op vrije voeten593.Drogisterij voor 4e keer overvallen in
Roermond594.Politie int voor ruim 16.000 euro aan
boetes in Venlo595.Financiering restauratie Lambertuskerk in
Maastricht596.Aanhouding na inbraak met geweld in
Goes597.Vrouw afgetuigd door partner in Vaals598.Burgemeester sluit growshop in Weert599.Man gewond door overstekende kat 600.Medailles voor uitgezonden militairen
uitgereikt in Apeldoorn601.Uitschelden agenten in Zutphen kost 500
euro602.Geen Groninger sportgala dit jaar
61
3. Trefwoord(en): In één of meerdere steekwoorden wordt omschreven waar het nieuwsitem over gaat.
B. Publicatiekenmerken
4. Mediumtype: Deze variabele geeft in welk medium een nieuwsitem is verschenen. Eén nieuwsitem kan in slechts één medium verschijnen.
NX = NRC Next SP = Spits
53
Kranten
AD = AD (1) SP = Spits (6)
DP = De Pers (2) TG = De Telegraaf (7)
ME = Metro (3) TR = Trouw (8)
NRC = NRC Handelsblad (4) VK = De Volkskrant (9)
NX = NRC Next (5)
Televisiejournaals
NOS = NOS Journaal (10)
RTL = RTL Journaal (11)
Actualiteitenprogramma’s
ED = Editie NL (12)
EEN = EénVandaag (13)
HVN = Hart van Nederland (14)
NET = Netwerk (15)
NOV = NOVA (16)
P&W = Pauw & Witteman (17)
Teletekst
TLTK = Bericht op NOS Teletekst (18)
5. Tijdstip: Deze variabele geeft aan op welk tijdstip het nieuwsitem gepubliceerd of uitgezonden is. De tijdstippen zijn ingedeeld per uur, te zien in Tabel A op de volgende bladzijde. Voorbeeld: Over onderwerp X verschijnt een teletekstbericht om 10:50. In de tabel kan worden afgelezen dat dit nieuwsitem dan op de variabele tijdstip waarde 5 scoort.
6. Dag: Deze variabele geeft aan op welke dag een nieuwsitem wordt gepubliceerd, te weten maandag (1), dinsdag (2) en woensdag (3).
54
Krantensites
OAD = www.ad.nl (19) OSP = www.spitsnieuws.nl (24)
ODP = www.depers.nl (20) OTG = www.telegraaf.nl (25)
OME = www.metronieuws.nl (21) OTR = www.trouw.nl (26)
ONRC = www.nrc.nl (22) OVK = www.volkskrant.nl (27)
ONX = www.nrcnext.nl (23)
Journaalsites
ONOS = www.nos.nl (28)
ORTL = www.rtl.nl (29)
Onafhankelijke nieuwssites
BLIK = www.blikopnieuws.nl (30)
GST = www.geenstijl.nl (31)
NI = www.nieuws.nl (32)
NU = www.nu.nl (33)
Tabel A
Indeling tijdsvariabele.
55
Dag 1 (1) Dag 2 (2) Dag 3 (3)Uur Tijd Uur Tijd Uur Tijd1 06:00 tot 07:00 20 06:00 tot 07:00 39 06:00 tot 07:002 07:00 tot 08:00 21 07:00 tot 08:00 40 07:00 tot 08:003 08:00 tot 09:00 22 08:00 tot 09:00 41 08:00 tot 09:004 09:00 tot 10:00 23 09:00 tot 10:00 42 09:00 tot 10:005 10:00 tot 11:00 24 10:00 tot 11:00 43 10:00 tot 11:006 11:00 tot 12:00 25 11:00 tot 12:00 44 11:00 tot 12:007 12:00 tot 13:00 26 12:00 tot 13:00 45 12:00 tot 13:008 13:00 tot 14:00 27 13:00 tot 14:00 46 13:00 tot 14:009 14:00 tot 15:00 28 14:00 tot 15:00 47 14:00 tot 15:0010 15:00 tot 16:00 29 15:00 tot 16:00 48 15:00 tot 16:0011 16:00 tot 17:00 30 16:00 tot 17:00 49 16:00 tot 17:0012 17:00 tot 18:00 31 17:00 tot 18:00 50 17:00 tot 18:0013 18:00 tot 19:00 32 18:00 tot 19:00 51 18:00 tot 19:0014 19:00 tot 20:00 33 19:00 tot 20:00 52 19:00 tot 20:0015 20:00 tot 21:00 34 20:00 tot 21:00 53 20:00 tot 21:0016 21:00 tot 22:00 35 21:00 tot 22:00 54 21:00 tot 22:0017 22:00 tot 23:00 36 22:00 tot 23:00 55 22:00 tot 23:0018 23:00 tot 24:00 37 23:00 tot 24:00 56 23:00 tot 24:0019 24:00 tot 06:00 38 24:00 tot 06:00 57 24:00 tot 06:00
Bijlage III
Verdeling van nieuwsitems over media
In Tabel B wordt een verdeling weergegeven van het aantal nieuwsitems per medium in de steekproef. De verhoudingen hiertussen kunnen van invloed zijn op de statistische berekeningen in het hoofdstuk 4.
Tabel B
Verdeling nieuwsitems per medium
Medium N %Kranten 713 27.3Journaal 327 12.5Actualiteitenprogramma’s
79 3.0
Teletekst 55 2.1Krantensites 924 35.4Journaalsites 153 5.9Onafhankelijke websites 360 13.8Totaal 2611 100
In Tabel C wordt per medium aangegeven hoeveel nieuwsitems uniek zijn van het totaal aantal nieuwsitems, dat wil zeggen in geen enkel ander medium op een ander tijdstip weergegeven.
Tabel C
Percentage unieke nieuwsitems van het totaal aantal nieuwsitems per medium
Medium Totaal
Uniek %
Kranten 713 161 22.5Journaal 327 1 0.3Actualiteitenprogramma’s 79 11 14.0Teletekst 55 0 0Krantensites 924 62 6.7Journaalsites 153 0 0Onafhankelijke websites 360 64 17.7Totaal 2611 299 11.5
56