ดร.นาชย ชวววรรธน 1 / 45

วทยาศาสตรในสตารวอรส ดร.นาชย ชวววรรธน

ตพมพคร�งท� 1, พ.ศ. 2548, สานกพมพ สวทช.

ดร.นาชย ชวววรรธน 2 / 45

พภพในสงครามดวงดาว

A long time ago in a galaxy far, far away … นานมาแลว ในดาราจกรอนไกลสดไกลโพน …

เม�อกลางเดอนพฤษภาคมท�ผานมา บรรดาแฟนๆ ของมหากาพยสงครามดวงดาว “สตาร วอรส” (ไมวาจะ

พนธแท หรอพนธทาง) กคงจะแฮปป9ปรดากนถวนหนากบการมาเยอนของ ภาพยนตรตอนท�สองในไตรภาคท�หน�งของมหากาพยจกรวาลเร�องย�งใหญน 9 ท�มช�อตอนวา Episode II- Attack of the Clones

จงโก เฟทท และ กองทพโคลนท�สรางโดยข �นใชเขาเปนตนแบบ รวมไปถงกอนหนาน 9น (ในชวงเดอนเมษายนและพฤษภาคม) ท�ไดมการนาสตารวอรสท 9งส�ตอน ท�ออกฉายไปแลวมาออกอากาศอกคร 9งทางสถานโทรทศนสชอง 7 ในชวงบBกซนมา เพ�อเปนการราลกความหลง และ เรยกน 9ายอยไปพลางๆ กอนท�จะไดชมตอนใหมลาสดกน ความจรงจะวาไปแลวกนาจะเปนเร�องนายนดสาหรบท 9งผสรางและผชมน�นแหละนะครบ เพราะวา ภาพยนตรในชดสตาร วอรสน 9 ไดกลายมาเปน “ตานานท�ยงมชวตอย” และ จดไดวาเปนภาพยนตรประเภทท�วา “ตองด” ใหได … ขนาดน 9นเลยทเดยว

สาหรบคากลาวอางเร�องวาสตารวอรสเปนภาพยนตรท� “พลาดไมได” น 9พสจนงายนดเดยวครบ คอ ดไดจากรายรบจาก สตารวอรส ตอนกอนลาสด คอตอน Episode I-The Phantom Menace ท�ออกฉายไปเม�อสามปกอนหนาน 9 ซ�งมความพเศษอยมาก เพราะ นบเปนตอนท�ผชมตองรอคอยอยางยาวนานถงสบหกป (สตาร วอรส ตอนกอนหนาน 9นคอ Episode VI-Return of the Jedi ออกฉายในป 2526)

นยวา จาเปนตองรอคอยพฒนาการของเทคโนโลยการสรางภาพดจทล ใหถงระดบท�จะทาใหไดภาพใกลเคยงกบจนตนาการของจอรจ ลกส ผ รงสรรคงานมหากาพยสงครามดวงดาวน 9 เสยกอน !!!

ตอน Episode I-The Phantom Menace น 9น สามารถทาเงนไดอยางมหาศาล กลาวคอ เฉพาะในอเมรกากมากกวา 431 ลานเหรยญเขาไปแลว นบเปนรายไดท�เปนรองกเพยงแตภาพยนตรทาเงนตลอดกาลสามเร�องคอ

ดร.นาชย ชวววรรธน 3 / 45

ไททานค, สตารวอรส ตอนแรกสด (Episode IV-A New Hope) และ อท (E.T. The Extra-Terrestrial ซ�งนาฉบบปรบปรงเทคนคพเศษ และ มาออกฉายใหมในปน 9เชนกน) เทาน 9น มคากลาวท�เช�อวาหลายทานคงคนเคยกนด กคอวลท�วา “ดหนงดละครแลวใหยอนดตว” ดงน 9น แมวา มหากาพยสงครามดวงดาวชดน 9 จะเหมาะเปนอยางย�งกบการดเพ�อความบนเทงเรงรมย และ พกผอน แตในฐานะของคนในแวดวงวทยาศาสตร ผมจะขอชวนคณ ๆ มาชวยกนต 9ง “ปจฉา” และรวมกน “วสชนา” วา … มความเปนไปไดทางวทยาศาสตร สาหรบบคคล และ เหตการณตางๆ ในเร%องสตารวอรสมากนอยเพยงใด ?

กาลคร�งหน�งนานมาแลว เร�องแรกสดท�เรานาจะไดมาพจารณากนกคอ เร�องของ “พภพตางๆ” ในเร�องสตาร วอรส

การท�จะมสงครามดวงดาวไดน 9น กตองมสถานท�อยใหกบท 9งฝายจกรวรรดและฝายกบฏไดพกพงอยอาศยเสยกอน และ เพ�อใหสมเหตสมผลวา ฝายจกรวรรดไมรและไมสามารถระบไดงาย ๆ วาฝายกบฏอยท�ใดกนแน กตองมดาวเคราะหท�พอจะอาศยไดอยจานวนมากสกหนอย

ในแตละตอนของ สตาร วอรส แฟนๆ กไดเหนถงฉากพภพท�แตกตางกนมากมาย ไมวาจะเปนพภพทะเลทรายท�แลงกนดารบนดาวบานเกดของลคอยาง ทาทอน ใน Episode IV ดาวดาโกบาฮ ท�เตมไปดวยหนองบง และเปนท�พานกและหลบซอนตวของโยดา ปรมาจารยเจได และ ดาวหมะโฮธ ท�ฝายจกรวรรดสงยานวอลกเกอรเขาไลลาฝายกบฏใน Episode V ดวงจนทรแหงดาวเอนดอร ท�เปนปาโบราณ และ เปนบานของอโวกส เหลานกรบตวจอย (คลายตกตาหม) ใน Episode VI

เมองบาดาลบนดาว นาบ บานเกดของจาร จาร บงคส ตวละครดจทลเตมรปแบบตวแรกของสตารวอรส ใน Episode I เมองคอรสแคนท ราชธานแหงสาธารณรฐท�มการจราจรทางอากาศท�แสนจะแออด และสบสนวนวาย (ไมแพการจราจรในถนนของกรงเทพฯ) รวมไปถง ดาวเคราะหนอย ท�ฮน โซโล ข�ยานมลเลเนยม ฟอลคอล หลบหนการไลลาของฝายจกรวรรดเขาไปหลบอยในกระเพาะของหนอนอวกาศ

ออ … ท�เอยมาไมไดหมายความวาแตละพภพจะปรากฏในตอนน 9นๆ เทาน 9นแตอยางใดนะครบ (อาจจะเหนในตอนอ�นดวย)

นบวาเปนภาพยนตร Sci-fi ท�มรปแบบของพภพหลากหลายเปนอยางย�ง เรยกวาในบรรดาภาพยนตรแนวเดยวกนแลว ท�พอจะเทยบรศมกนไดในเร�องน 9กคงจะมแค “สตารเทรค” เพยงเร�องเดยวกระมงครบ คาถามแรกสดท�ออกจะพ 9นๆ และ ควรจะถามกนเสยตรงน 9กคอ มดาวเคราะหอยมากนอยเพยงใดในเอกภพท�จะใหบรรดาส�งมชวตในเร�องอาศยอยได ? คาถามท%ฟงดไมยงยากซบซอ นแบบน-แหละครบท% … ตอบไดไมงายเลย

กอนอ�นคงตองมาทบทวนกนดสกหนอยหน�งกอนวา ดาวเคราะหตางๆ ในเอกภพน�นมกาเนด และ ท�มาอยางไรกน

ดร.นาชย ชวววรรธน 4 / 45

เอกภพอนกวางใหญจะมดาวเคราะหท�เปนพภพท�อาศยอยได แบบท�เหนภาพยนตรเร�องสตารวอรส มากนอยเพยงใดกน

เร�มกนท�ดาวเคราะหท�มลกษณะเปนหนแขงอยางโลกของเรากนกอน การท�จะเกดดาวเคราะหแบบน 9ไดตอง

อาศยธาตท�มน 9าหนกมากสกหนอย อยางจาพวก คารบอน, ไนโตรเจน, ออกซเจน หรอ เหลก เปนตน โชครายอยสกหนอยท�ธาตเหลาน 9เม�อพจารณาในขอบเขตชนาดใหญอยางเอกภพแลว ถอไดวาเปนธาตท�ออก

จะหายากอยทเดยว เพราะวาประมาณกนวา 99.8 เปอรเซนตของอะตอมในจกรวาล เปนธาตเบาท%สดสองธาตแคน-น คอ ไฮโดรเจน และ ฮเลยม นอกจากน 9 ธาตท�หนกกวาเหลาน 9ไมไดเกดข 9นพรอมกบการเกดของเอกภพแตอยางใด แตเปนธาตท�เกดข 9นในภายหลง โดยเกดจากกระบวนการการหลอมรวมนวเคลยส ท�เรยกวา นวเคลยร ฟวชน ท�เกดข 9นภายในดาวฤกษ

กระบวนการดงกลาวน%เอง ท%เปนแหลงพลงงาน และ ตนกาเนดของแสงท%เปลงออกมาของดาวฤกษตาง ๆ นอกจากน 9 “ซเปอรโนวา ” (supernova) หรอ การระเบดของดาวฤกษท�ส 9นอายขย กเปนตนกาเนดสาคญ

อกแหลงหน�งของธาตหนกเหลาน 9 มนกดาราศาสตรบางคนประมาณวา ซเปอรโนวาอาจจะเกดข 9นไดถ�มากในกาแลกซขนาดใหญๆ (หมายถงวาถ�เม�อเปรยบเทยบกบอายเอกภพ ไมใชเทยบกบอายของคนเรานะครบ)

น%นกคอ อาจจะเกดข-นทกๆ ศตวรรษเลยทเดยว ! หากธาตหนกเหลาน 9เกดข 9นในกาแลกซ (หรอกลมดาว) ท�มมวลสารมากพอ (เชน ในกาแลกซทางชางเผอกท�

เราอาศยอย) ธาตเหลาน 9กจะถกแรงดงดดของกาแลกซจบไว และ อาจจะรวมตวกบละอองกาซ และฝ น เกดเปนดาวฤกษดวงใหม หรอ แมแตดาวเคราะหดวงใหมกยงได นกดาราศาสตร (อกน�นแหละ) ประมาณวา เอกภพนาจะเกดข �นในชวงเวลาราว 1.5 หม�นลานปกอน

แตเน�องจากธาตหนกนาจะมปรมาณเพยงพอ ท�จะใหกาเนดดาวเคราะหท�มลกษณะคลายคลงกบโลกไดไมเรวกวา 1 หม�นลานปท�แลว หากพจารณาดงน 9แลวกจะพอประมาณไดวา คากลาวท�วา “นานมาแลว …” ในตอนตนเร�องสตารวอรสทกภาคน�น จงนาจะอยในชวงระยะเวลาไมเกน 1 หม�นลานปกอน

ดร.นาชย ชวววรรธน 5 / 45

กาเนดสรวงสวรรคและพภพ เอาละครบ เม�อไดธาตหนกมาเปนวสดแลว ธรรมชาตกดทานาจะพรอมจะ “เนรมตสวรรคสรรคสรางพภพ” กนไดแลว … แตวาทาไดอยางไรละครบ ? ทฤษฎท�เช�อกนอยในปจจบน อธบายกนเปนตเปนตะวาอยางน 9ครบ เศษซากท�ประกอบไปดวยกาซ, ฝ น และ สารเคมท�มความเยนจดในอวกาศจะมาเกาะกนเปนกระจกคลายกบ “กอนเมฆ” ประมาณน 9นแหละครบ (ตรงกลางจะกลวงๆ) จากน 9นกจะ “เร�มหมน”

ตอมากจะเร�มเกดการยบตวเปล�ยนมาเปน “แผน” … แตยงคงหมนตอไปไมหยดย 9ง ตอมากจะมการเปล�ยนแปลงอกคอ บรเวณดานในของแผน หรอ จานดงกลาวท�มมวลสารหนาแนนกวากจะเร�มรวมตวกน และจะกลายไปเปนดาวฤกษตอไป ตอนน 9หนาตาของแผนท�วาเร�มจะคลายกบจานรอน “ฟรสบ 9” ท�คนเอามารอนเลนกนน�นแหละครบ

ตรงกลางของจานรอนฟรสบ 9น�แหละครบ ท�จะเปนท�ต 9งของดาวฤกษท�เกดใหม คาดวานาจะมดาวฤกษไมนอยกวา 1 ใน 4 จนถงอาจจะมากถงคร%งหน%งดวยซ-า ท%เกดใหมดวยกระบวนการดงท%เลามาขางตน ถงตอนน 9เรากไดดาวฤกษ (หรอดวงดาราในสรวงสวรรค) กนเรยบรอยแลว แตวาดาวเคราะหบรวารของดาวฤกษเหลาน 9ท�จะเปนท�อยอาศย และ ท�ทาการสประยทธระหวางฝายจกรวรรด และ เหลากบฏ ละ … เกดข 9นมาไดอยางไรกน ? กระบวนการเกดดาวเคราะห จะเร�มจากขณะท�อนภาคแขงใน “แผนจานหมน” หมนไปรอบๆ ดาวฤกษน 9น มนจะทาหนาท�คลายกบเปน “แกน” ใหอนภาคตางๆ มาเกาะได ข 9นอยกบวาใครจะชนะระหวางความเรวของอนภาคท�พงชนกนกบแกนดงกลาวกบ แรงดงดดท�แกนดงกลาวมอย

เม�อแกนดงกลาว “กวาด” ไปตามวงโคจรรอบดวงอาทตยของมน จานวนอนภาคท�จะชนและรวมตวกบแกนดงกลาวกจะเพ�มมากข 9นทกท ๆ ทาให “แกน” ดงกลาวมขนาดใหญข 9น ๆ ทกทเชนกน

ผลกคอ หากรวมตวไดใหญมากพอกกลายเปน “ดาวเคราะห” แตหากรวมตวกนไดขนาดไมใหญนกกอาจจะไปจบลงท�กลายไปเปน “ดาวหาง” หรอ “ดาวเคราะหนอย” ในท�สด คาถามตอไปจงตามมาวา กแลวดาวเคราะหเหลาน-จะเกดมไดมากนอยเพยงใด ?

แสนจกรวาลลานพภพ คาถามท�วา ดาวเคราะหจะเกดมไดมากนอยเพยงใดในเอกภพ กเปนอกคาถามหน�งท�ตอบไดไมงายนก เราตองอาศยสมมตฐานหลายๆ ขอนะครบ เพ�อท�จะตอบคาถามดงกลาว นกดาราศาสตรบางทาน ประเมนไววาทกๆ 1 ใน 4 ถงคร�งหน�งของดาวฤกษท�เกดข �น นาจะมดาวเคราะหแบบเดยวกบโลกของเราเกดข �นดวย ส�งท�เปนปญหากคอ การท�จะหาหลกฐานมาสนบสนน หรอ หกลางสมมตฐานเร�องจานวนของดาวเคราะหขางตนทาไดยากมาก เน�องจากเราไมสามารถสงเกตเหนดาวเคราะหนอกระบบสรยะของเราไดโดยตรง ไมวาจะดวยอปกรณท�ทนสมยล 9ายคเพยงใด

ดร.นาชย ชวววรรธน 6 / 45

แมวาจะมรายงานอยเปนระยะๆ วามการคนพบดาวเคราะหนอกระบบสรยะมาต 9งแตทศวรรษ 1940 แตกลวนแลวแตยนยนในภายหลงไดวาไมเปนความจรง จนเม�อเพยงไมก�ปท�ผานมาเทาน 9นท�มการคนพบหลกฐานท�คอนขางจะนาเช�อถอไดวา มดาวเคราะหท�อยนอกระบบสรยะของเราจรง ๆ ตวอยางท�ดท�สดวา การคนหาดาวเคราะหน 9นยากเยนแสนเขญเพยงใดกคงจะไดแก การคนพบ “พลโต ” ดาวเคราะหดวงหลงสดในระบบสรยะ (* ท�กลายเปนดาวเคราะหแคระไปแลว - บนทกเพ�มเตม 21 ก.ย. 2557) เพราะวาเพ�งมาเจอเอาในป 2473 น� เอง ! ดงน 9นกนาจะจนตนาการกนไดไมยากวา แมแตการคนหาดาวเคราะหในกลมดาวพรอกซมา เซนทอร ท�เปนกลมดาวฤกษท�ใกลเรามากท�สด และ อยหางเราออกไปมากกวาระยะทางจากโลกถงดาวพลโตถงราวหน�งหม�นเทาน 9น จะทาไดยากเยนแสนเขญเพยงใด อนท�จรงระยะทางดงกลาว ทาใหการสงเกตหาดาวเคราะหดวยกลองโทรทรรศนแทบจะเปนไปไมไดเลยทเดยว !!! ถาเชนน-น นกดาราศาสตรคนพบดาวเคราะหนอกระบบสรยะของเราไดอยางไร ? แทนท�จะใชวธพยายามดหรอถายภาพของดาวเคราะหโดยตรง นกดาราศาสตรใชวธสงเกตเสนทางโคจรของดาวฤกษแทนนะครบ เวลาเรานกถง “ดาวเคราะห” สกดวง คงจะมบอยคร 9งท�หลายคนคดไปวา ดาวเคราะหดวงน 9นๆ โคจรอยรอบ “ดาวฤกษ” ท� “อยกบท�” อนท�จรงไมใชนะครบ ไมวาจะดาวเคราะห หรอ ดาวฤกษตางกโคจรไปรอบๆ “ศนยกลางแรงโนมถวง” ของมน นกดาราศาสตรกเลยจองสงเกตเสนทางโคจรของดาวฤกษเปาหมายวา มการกวดแกวงเน�องจากอทธพลของดาวเคราะหบรวาร หรอ ไมกดจากความถ�ของแสงท�เปล�ยนแปลงไป เม�อดาวฤกษหมนและอยใกลไกลจากโลกตางๆ กนท�เวลาตางๆ กน (คลาย ๆ กบเสยงหวดรถไฟท�มเสยงแหลมทมเพ 9ยนไปเลกนอยเม�อพงเขาหาหรอว�งออกจากเรา) ท-งสองวธจะเหมาะกบการคนหาดาวเคราะหขนาดใหญท%หมนรอบดาวฤกษขนาดเลก ผลกคอในป ค.ศ. 2538 นกดาราศาสตรชาวสวสสองคนไดใชเทคนคดงกลาวพสจนวา ดาวฤกษ 51 เพกาซ มอาการหมนท�ตความไดวา นาจะมดาวเคราะหขนาดใหญ (นาจะมขนาดเทาๆ กบดาวพฤหสบด) โคจรอยรอบๆโดยมรอบการโคจรเพยง 4.2 วน เทาน 9น !!! ดวยระยะเวลาท�ส 9นมากๆ ดงกลาว (ดาวพธท�อยใกลดวงอาทตยมากท�สด ยงตองใชเวลาถง 88 วนในการหมนรอบดวงอาทตย) ทาใหคาดไดวาดาวเคราะหดวงดงกลาวนาจะอยใกลดาวฤกษดวงดงกลาวมาก ใกลมากขนาดท%พอจะแผดเผาใหมนมอณหภมสงถงเกอบ 2000 องศาเซลเซยสเลยทเดยว ขอมลในปจจบนกคอ เราพบดาวเคราะหราว 15 ดวงแลวท�โคจรอยรอบดาวฤกษอ�น แทบท 9งหมดมขนาดใหญกวาดาวพฤหสบด และ สวนใหญมวงโคจรรอบดาวฤกษของมนท�แคบมาก คอ ใกลมากกวาวงโคจรท�ดาวพธของเราใชโคจรรอบดวงอาทตย แมวาเราจะมความสามารถจากดจาเข�ยเตมท�สาหรบการคนหาดาวเคราะห แตนกวทยาศาสตรกประมาณเอาวา ในเม�อราวทกๆ 20 ระบบดาวฤกษท�เราไดตรวจสอบไปแลว จะพบดาวเคราะหสกดวงหน�งเสมอ น�นกหมายความวา เฉพาะแคกาแลกซของเรากนาจะมระบบสรยะ ท%มดาวเคราะหท% “คลาย” กบโลกเราน-ไดมากมายถง 20,000 ลานระบบ !

ดร.นาชย ชวววรรธน 7 / 45

แตชากอน … อยาเพ�งดใจจนเกนไปครบ เพราะวาลาพงการมดาวเคราะหท�มลกษณะ “คลายกบโลก” จานวนมาก กไมไดมความเก�ยวของ หรอ ยนยนในขอท�วาจะ “มชวตเกดข 9นไดบนโลกเหลาน 9น” ไดแตอยางใด ไมตองพดไกลไปถงวาจะเปนดาวเคราะหท�มนษยไปอาศยอยไดหรอไม

ลองนกภาพดาวเคราะหแตละดวงในระบบสรยะของเราดกไดครบ แตละดวงดไมคอยจะเอ 9ออารหรอสนบสนนการเกดม “ชวต” สกก�มากนอยเลย … จรงไหมครบ ? ในตอนหนาเราจะมาดกนวา พภพท�เอ 9อตอการกาเนดชวตตองมลกษณะเชนไร และ ส�งมชวตตางดาวท�ปรากฏในภาพยนตรเร�องสตารวอรสน 9น มความเปนไปไดบนพ 9นฐานของความรทางวทยาศาสตรท�เรามอยมากนอยเพยงใด

ชวตในสงครามแหงดวงดาว

“ หากการมส�งมชวตตางดาวท�ทรงภมป ญญาเปนเร�องธรรมดา ทาไมพวกเขาจงไมปรากฏตวใหเราไดพบ”

เฟอรม พาราดอกซ เราไดลองพจารณาดกนแลววา สงครามแหงดวงดาว หรอ สตารวอรส ท�วาเกดข 9น “นานมาแลว” น 9นนาจะนานสกเพยงใดกนแน อกท 9งมโอกาสมากนอยเพยงใดท�จะม “ดาวเคราะห” จานวนมากมาย และมลกษณะหลากหลายดงท�ปรากฏใหเหนในภาพยนตร ในคราวน 9เราจะมาดกนตอวา โอกาสท�จะมส�งมชวตเกดข 9นและมววฒนาการสงพอ ตลอดจนพฒนาไปมความกาวหนาทางวทยาการระดบสงน 9น … มมากนอยเพยงใดกนแน

ฤาชวตจะเกดไดงายดายนก

ในภาพยนตรเร�องสตารวอรส คณจะพบชวตอยท�วไปทกหนทกแหงบนดาวเคราะหทกๆ ดวง ไมวาจะเปน ดาวเคราะหท�มแตหมะขาวโพลน, ภายในถ 9า, ในหนองน 9า, ใตทะเลลก, ในเคร�องอดขยะ หรอ แมกระท�งสถานท�เหลอเช�ออยางบนดาวเคราะหนอย ! ส�งมชวตเหลาน 9นกมต 9งแตท�เปนสตวช 9นต�าท�ไมแสดงลกษณะของอารยธรรมใหเหนแตอยางใด ไปจนถง ส�งมชวตท�มสตปญญาช 9นสงสามารถควบคมและใชงานอปกรณวทยาศาสตรท�มความสลบซบซอน ลกษณะเชนน 9น�เองท�ทาให “จกรวาลของสตารวอรส” ดมชวตชวาเป� ยมไปดวยจนตนาการ และเปนจรงเปนจงราวกบไมใชเร�องแตง

แตวา … ชวตในเอกภพน�น มไดมากมายและหลากหลายเชนน�นจรงๆ นะหรอ ? ดงท�ไดกลาวไวในตอนท�แลววา หากประมาณวาอาจมดาวเคราะหท�มลกษณะคลายโลกเกดข 9นไดมากถง 20,000 ลานดวงในกาแลกซของเรา ในจานวนน 9จะมสกก�มากนอยท�นาจะพอเปนท�อาศยพกพงของส�งมชวตช 9นสง ?

ดร.นาชย ชวววรรธน 8 / 45

STAR WARS TIPS

ดาวเคราะหในระบบดาวฤกษค มไดจรงหรอ ?

ใครท�ไดชม สตารวอรส ตอน Episode IV: A New Hope ผมวานาจะมฉากหน�งท�นาจะจากนไดตดตากคอ ฉากท� ลค สกายวอคเกอร กาลงเหมอมองอาทตยลบขอบฟาของ “ทาทอน “ ดาวบานเกด แตท�พเศษและไมเหมอนกบภาพอาทตยอสดงบนโลกเรากคอ ดวงอาทตยท�เหนกาลงออยอ�งลบจากขอบฟาไปมจานวน “สองดวง”

เอะ … แตวาเปนไปไดหรอท%จะมดาวเคราะหท%โคจรอยรอบดวงอาทตยค ?

อาทตยคอสดงท�ดาวทาทอน ระบบดาวคท�ม “ดาวฤกษสองดวง” โคจรอยรอบศนยกลางแรงโนมถวงน 9น พบไดเปนเร�องปกตในจกรวาล ไมถอวาแปลกอะไรนะครบ

แตนกวทยาศาสตรเช�อวา ดาวเคราะหรอบดาวฤกษคน 9นออกจะหาไดยากสกหนอย เน�องจากแรงโนมถวงของดาวฤกษแตละดวง นาจะรบกวนการโคจรรอบดาวฤกษอกดวงหน�ง นอกจากน 9ยงอาจจะมผลเก�ยวกบความไมอยตว หรอ ความสม�าเสมอของอณหภมบนดาวเคราะห ณะท�โคจรไประหวางดาวฤกษท 9งสอง แตกมความเปนไดอยสองกรณท�อาจจะมดาวเคราะหเกดข 9นรอบดาวฤกษค และยงเปนแหลงกาเนดชวตไดได กรณแรกคอ หากดาวฤกษท 9งคอยไกลกนมาก เชน ไกลกนมากกวาพนลานกโลเมตร ดงน-นดาวเคราะหกจะโคจรรอบดาวฤกษเพยงดวงเดยว โดยมผลกระทบจากดาวฤกษอกดวงนอยมาก ยกตวอยาง เชน ระบบดาวพรอกซมา เซนทอร ท�อยใกลระบบสรยะของเรามากท�สดน 9น เปนระบบดาวฤกษ 3 ดวง โดยพรอกซมาน 9นอยไกลกบดาวฤกษพ�นองอกสองดวงกวากวาแสนลานกโลเมตร (หรอมากกวา 250 เทาของระยะทางจากโลกถงดาวพลโต) หากมดาวเคราะหบรวารเกดข 9น กจะไดรบผลกระทบจากดาวพ�นองนอยมาก ความเปนไปไดอกแบบหน�งกคอ ดาวฤกษท 9งคอาจจะอยใกลกนมากๆ (ในระดบเพยงๆ ไมก�ลานกโลเมตร) ดงน 9น สาหรบดาวเคราะหท�ไกลออกไปมากๆ แรงโนมถวงของดาวฤกษคจะใหผลลพธคลายกบเปนของดาวฤกษเพยงดวงเดยว ประมาณโดยคราวๆ กคอ ระยะระหวางดาวฤกษท 9งคนาจะส 9นในราว 1 ใน 10 ของระยะไปยงดาวเคราะหน 9น ในกรณหลงน 9 วงโคจรของดาวเคราะหจะมลกษณะกลมคอนขางมาก และอณหภมจะคอนขางอยตว ดาวฤกษท 9งคจะข 9น และตกไลๆ กนแบบเดยวกบท�เหนในภาพยนตร !!!

ดร.นาชย ชวววรรธน 9 / 45

คาตอบคอ เม�อพจารณาจากปจจยตางๆจานวนมาก (ดงจะไดยกตวอยางตอไปภายหลง) แลว นกวทยาศาสตรประมาณวานาจะมไดไมเกน 1 หม%นถง 2.5 ลานดวงเปนอยางมาก น�นกคอ ประมาณคราวๆ วามโอกาสอยางมากเพยงหน�งในหม�น (กลาวโดยเปรยบเทยบกคอ ยากกวาถกรางวลเลขทายสามตวต 9งสบเทาแนะครบ !)

ระบบดาวเคราะหอ�นท�เอ �อตอการเกด ส�งมชวตทรงปญญาอาจจะมไดไมมากนกในเอกภพ

โลกสครามใบเดยวในจกรวาล ?

ไมวานกวทยาศาสตรฝายสนบสนนชวตตางดาวจะประเมนประมาณอยางไรกตาม แตความจรงกคอ โลกยงเปนดาวเคราะหดวงเดยวท�เรายนยนไดแนนอนวามชวต (โดยเฉพาะท�ทรงภมปญญา) เกดข 9น ดงน 9นหากใชโลกเปนบรรทดฐานแลว การเกด “เอกภพแหงชวต” ท�ใกลเคยงกบจนตนาการในสตารวอรส ตองม “ขอจากด” อยหลายขออยางย�ง

ภาพถาายจากอวกาศของโลกสคราม

พภพแหงชวตท�เตมไปดวยน �า ขอแมแรกท�สดกคอ จะตองมระบบดาวเคราะหท%เหมาะสมท%อาจจะทาหนาท%เปนแหลงกาเนด และอยอาศย

ของส%งมชวตได เม�อมดาวเคราะหดงกลาวแลว ขอแมตอมากคอ สภาพของดาวเคราะหเหลาน-ตองเอ-ออานวยตอการกาเนดและววฒนาการของชวต

มาดกนกอนวา สภาพเชนไรของดาวเคราะหจงจะ “เอ �ออานวยตอการกาเนดชวต” ?

ปจจยสาคญอนแรกท�สดกคอ ดาวเคราะหเหลาน-นาจะตองมระยะหางจากดาวฤกษของมนอยางเหมาะสม ท�วาเหมาะสมกคอ จะตองอยในระยะท�ความรอนจากดาวฤกษน 9นไมทาใหดาวเคราะหน 9น ๆ รอนหรอหนาวจดจนเกนไป และท�สาคญกคอ ยงยนยอมให “น 9า” บนดาวเคราะหเหลาน 9อยในรปของ ”ของเหลว” ได

ดร.นาชย ชวววรรธน 10 / 45

Star Wars Tip มส�งมชวตทรงภมปญญามากมายในจกรวาล

แบบท�เหนในสตารวอรส ไดจรงหรอไม ?

ในภาพยนตรเร�องสตารวอรส ส�งมชวตตางดาวทรงปญญาปรากฏใหเหนมากมายไปหมด ไมวาจะเปน ชวแบกกา นกบนอวกาศและเพ�อนขนยาวของฮน โซโล, แอคบาร (นายพลหวปลาทอง) ท�เปนฝายเสนาธการวางแผนการรบของพวกกบฏ, เจาพออ�งอางอวกาศอยาง แจบบา เดอะฮทท ไปจนถง โยดา ปรมาจารยเจไดท�เพ�งไดโอกาสวาดลวดลายการควงดาบแสงและใช “พลง” ของเจไดเขาตอสกบพวกเหลารายไปในสตารวอรสตอนลาสด (Episode 2)

มาดเขมๆของโยดา ปรมาจายเจได เม�อพดถงเร�องส�งมชวตทรงภมปญญานอกโลก นกวทยาศาสตรกแบงออกไดเปนสองพวกคอ พวกท�เช�อวาเปน

เร�องท�เปนไปไมได หรอแทบจะเปนไปไมได แนวคดหลกสาหรบนกวทยาศาสตรในกลมน 9กคอ สภาวะท�กอใหเกดชวตและเอ 9อตอววฒนาการบนโลกน 9นมความจาเพาะมากเกนกวาจะเช�อวาม “โลกแหงท%สอง” ไดอกในจกรวาล

นกวทยาศาสตรอกกลมหน�งกลบมความเช�อวา เร�องของส�งมชวตทรงปญญาตางดาวคอเร�องท�คอ เปนไปไดแนนอน และ ไมแปลกอะไรเลย!

น�นกคอ มดาวเคราะหจานวนมากท�พรอมจะเปน “โลกแหงท%สอง” ดร. แฟรง เดรก หวหนาสถาบน SETI ท�มหนาท�คนหาส�งมชวตทรงปญญานอกโลกและมความเช�อในแบบหลง ไดเสนอสมการท�ใชประมาณจานวนอารยธรรมตางดาว (เรยกวา สมการเดรก) ไว มรายละเอยดดงน 9 คอ

โฉมหนาของดร. แฟรง เดรก สมการเดรก

โดยท� N กคอจานวนอารยธรรมตางดาวท�เราอาจจะตดตอส�อสารกนได, R* กคอ อตราของการเกดดาวฤกษท�

เหมาะสม, Fp คอ สดสวนของดาวฤกษท�มดาวเคราะห, Ne เทากบจานวนดาวเคราะหตอระบบดาวเคราะห, fl หมายถง

สดสวนดาวเคราะหท�เกดมส�งมชวตข 9น, fi คอ สดสวนดาวเคราะหท�มส�งมชวตภมปญญาเกดข 9น, fc คอ สดสวนดาวเคราะหท�มการพฒนาเทคโนโลยเกดข 9น และ L กคอ คาชวงชวตของอารยธรรมท�จะตดตอส�อสารกนได

เขาไดประมาณดวยสมการดงกลาว (ท�ฝายไมเหนดวยมองวามองโลกในแงดเกนไป) และไดผลลพธวา นาจะม อายธรรมทรงภมปญญาเกดข �นในกาแลกซของเราในราว 10,000 – 100,000 อารยธรรม !

ดร.นาชย ชวววรรธน 11 / 45

หากจะยกตวอยางระบบสรยะของเราเอง ระยะหางดงกลาวกจะครอบคลมอยระหวางต-งแตรอบวงโคจรของดาวศกรถงดาวองคาร สวนระยะหางท�อยนอกเหนอระยะดงกลาวกจะมโอกาสนอยลงไปมาก แตท 9งน 9ระยะหางเพยงอยางเดยวคงไมพอ ยงมปจจยอ�นท�เขามาเก�ยวของอกหลายประการ ไมวาจะเปนเร�องของ ขนาดและมวลของ ดาวเคราะห ซ�งจะไปมผลตอแรงโนมถวงของดาวเคราะหอกทหน�ง

และน�กคอ สาเหตท�ทาใหดาวองคารท�มมวลเพยงหน�งในสบของโลกมบรรยากาศบางเบา และมอณหภมท�พ 9นผวดาวหนาวเหนบเกนกวาท�น 9าจะอยเปนของเหลวได แมวายงมโอกาสท�จะพบน 9าและชวตอยใตพ 9นผวลงไปก ตาม

สวนท�วาจาเปนตองมน 9า และตองเปนน 9าท�เปน “น 9าเหลว” น 9น กเพราะวาน 9าเปนตวทาละลายท�ดท�สดชนด หน�ง กลาวคอ เกอบคร�งหน�งของสารตางๆ ท�เรารจกสามารถละลายไดในน �า ! น 9าจงเปนตวกลางท�ดในปฏกรยา ทางชวเคมทกอยางในรางกายส�งมชวต และมความสามารถในการเปนตวกลางในการถายเทสารอาหาร, อากาศ และ ของเสยภายในรางกายของส�งมชวตไดดอกดวย

สวนท�วาตองการ “น 9าเหลว” กเพราะวา น 9าในสถานะกาซ (ก “ไอน-า” น�นแหละครบ) จะยอมใหโมเลกลของสารเคมอ�นอยไกลจนบางคร 9งกไกลเกนกวาจะมปฏกรยาตอกนได ในขณะท�น 9าในสถานะของแขง หรอพดงายๆก “น-าแขง” น�นแหละครบ กมโครงสรางและแรงยดระหวางโมเลกลท�ขดขวางการเคล�อนท�ของโมเลกลของสารอ�นๆ

น 9ายงมลกษณะเฉพาะตวหลายอยางกลาวคอ น 9าประกอบข 9นดวยอะตอมของไฮโดรเจนและออกซเจน ซ�งทราบกนดอยแลววาธาตท�หาไดไมยากนกในจกรวาล โดยเฉพาะไฮโดรเจนน 9นเปนธาตท�มมากท�สดอกดวย

นอกจากน 9 น-ายงเปนสารอยางเดยวท%เรารจก ท%มความหนาแนนในสถานะของเหลวมากกวาของแขงอกดวย !

กาลเวลากบชวต

ปจจยขอตอไปกคอ ดาวเคราะหเหลาน 9นตองมระยะเวลามากเพยงพอ ใหส�งมชวตไดมพฒนาการจาก

รปแบบท�มความซบซอนนอยไปสความซบซอนท�มากย�งข 9น น�นกคอระบบดาวฤกษท�ดาวเคราะหดวงน 9นอาศยอยตองมความเสถยรพอสมควร ยกตวอยาง ดวงอาทตยของเราน 9นมอายราว 5 พนลานปแลว และคาดหมายกนวานาจะมอายไดอกราว 3-4 พนลานป

เวลาดงกลาวทาใหส�งมชวตมโอกาสเกดและพฒนาจนมลกษณะหลากหลายดงท�เหนอยในปจจบน

ส�งมชวตขนาดจkวหลากรปแบบท�เปนผลพวง ระหวางกระบวนการววฒนาการบนโลก

ดร.นาชย ชวววรรธน 12 / 45

หากดวงอาทตยมมวลมากข 9นเชน มมวลเปน 10 เทาของท�เปนอยหรอมากกวาน 9น มนกจะมอตราการเผาผลาญพลงงานท�รวดเรวข 9นและอาจจะมอายอยไดราว 10 ถง 100 ลานปเปนอยางมาก ซ�งไมนาจะพอเพยงตอการเกดส�งมชวตท�มลกษณะซบซอนได

เพราะจากหลกฐานซากฟอสซลระบวา การท�จะเกดส�งมชวตท�มสตปญญาช �นสงอยางมนษยเราบนโลกไดน �นกนเวลายาวนานถงราว 4,000 ลานปเลยทเดยว ! การเกดส�งมชวตช 9นสงในพภพอ�นน 9นกอาจจะตองการเวลาสาหรบกระบวนการววฒนาการมากหรอนอยกวาน 9ไมมากนกกเปนได

นอกจากปจจยหลกๆ ท�กลาวไปแลว ปจจยยอยๆท�สาคญอกหลายขอกมผลตอการเกดชวตทรงภมปญญาท 9งส 9น ไมวาจะเปน ความเรวในการหมนรอบตวเอง (มผลตอระดบอณหภมระหวางวน) ระดบความแรงของ

สนามแมเหลก (ชวยปองกนการชนของอนภาคความพลงงานสงในอวกาศ) ความเอยงของแกนการหมนของ

ดาวเคราะห (มผลตอการเปล�ยนแปลงของฤดกาล) ระดบของน �าข �นน �าลง (มผลตอโครงสรางและพฤตกรรมของส�งมชวตในทะเลหรอบรเวณใกลเคยง) รวมไปถง ความถ�ในการถกชนดวยดาวเคราะหนอย ท�อาจจะมผลเปล�ยนโฉมหนาของววฒนาการบนดาวเคราะห (แบบเดยวกบท�ทาใหไดโนเสารบนโลกสญพนธและเกดการ “บม” ของสตวเล 9ยงลกดวยนมข 9นมาแทน) หรอ แมแตอาจจะถงกบมผลกวาดลางส�งมชวตท 9งหมดกไดเชนกน !

มนษยตางดาวกบเฟอรมพาราดอกซ

ดงท�ไดกลาวไวแตตอนตนวา แฟรง เดรก ไดสรางสมการเดรกข 9นและประมาณวา เฉพาะกาแลกซของเราเทาน 9นกนาจะมอายธรรมทรงภมปญญาเกดข 9นมากมายถง 10,000 – 100,000 อารยธรรมเขาไปแลว ถาเปนท 9งเอกภพกนาจะมมากมายมหาศาลเอาเลยทเดยว แตทางฝายท�ไมเหนดวยกแยงวา ถาเชนน 9นมนษยตางดาวท�วาทรงภมปญญาเหลาน 9น หายไปไหนกนหมดเสยละ เรยกคาแยงน 9วาเปน เฟอรม พาราดอกซ น%นนะสครบ … หายไปไหนกนหมดละเน%ย ?

มนษยตางดาวจะโดยสารยานอวกาศของเขา มาเยอนโลกสกวนหน�ง … จรงหรอ ?

ดร.นาชย ชวววรรธน 13 / 45

เหตผลท�ฝายสนบสนนคดออกและเสนอไวกคอ อาจจะเปนเพราะวาอารยธรรมตางดาวเหลาน 9นไดทาลายตวเองกนไปหมด กอนท�จะไดมโอกาสพฒนาเทคโนโลยการทองอวกาศ (อนน 9คงไดไอเดยมาจากชวตจรงกคอกรณของ“สงครามเยน” ระหวางสหรฐและอดตสหภาพโซเวยตท�ทาทาจะห 9าห�นกน ดวยอาวธนวเคลยรท�มอยมากเกนพอท�จะทาลายโลกท 9งใบได)

มฉะน 9นกอาจจะเปนไดวามนษยตางดาวไดมาเยอนพวกเราแลว แตพวกเขาตองการใหการมาเยอนเปนความลบ (อนน 9ฟงดคลายๆกบพลอตเร�อง 2001 Space Odyssey แตวาอนท�จรง … จะวาไปมนษยตางดาวพวกน 9อาจจะเผลอท 9งรองรอย ใหมนษยโลกถายรปไดหลายคร 9งหลายคราแลวกได … วาเขาไปน�น)

อกทางหน�งท�เปนไปไดกคอ อปสรรคเร�องระยะทางระหวางดวงดาวอาจจะทาใหมนษยตางดาวเหลาน 9นยงมาเยอนเราไมได (เชนเดยวกบท�เรากยงไปเยอนโลกอ�นไมไดเชนกน) ไมวาจะเปนเพราะเทคโนโลยยงกาวหนาไมถง หรอมเทคโนโลยท�เพยงพอแลว แตเทคโนโลยเหลาน 9นยงมราคาแพงเกนกวาจะลงทนได

ไมเชนน 9นกอาจจะเปนเพราะท�ต 9งของระบบสรยะของเราไมนาดงดดใจพอ และมนษยตางดาวเหลาน 9นเลอกท�จะเดนทางไปในเสนทางท�มดาวฤกษและดาวเคราะหหนาแนนมากกวา (อยางเชนบรเวณใกลศนยกลางของจกรวาล) เพราะโอกาสจะพบส�งมชวตทรงปญญาอ�นจะมมากกวาตามไปดวย

ความเปนไปไดสดทายกคอ ไมแนวาพวกมนษยตางดาวเหลาน 9นอาจจะชอบท�จะนอนอยกบบานท�แสนจะอบอนจบเคร�องด�มและทานอาหารอรอยๆ มากกวาจะเดนทางรอนแรมมาไกลแสนไกล เพราะวา … พวกเขาสามารถสงเกตเราไดทกเม�อดวย “พลง” แบบเดยวกบเหลาเจไดท 9งหลาย เหมอนกบท�เราดละครหลงขาว … กเปนได (อออ)

เราจะมาดในแงมมทางชววทยาใหละเอยดมากข 9นอกสกหนอยนะครบ

กาเนดและววฒนาการของเราตางกผกพนแนนแฟนกบเหตการณในจกรวาลอนไกลโพน การสารวจจกรวาลกเปนการเดนทางผจญภยสการคนพบตวตนของเราเองแบบหน�ง

(การศกษา) ธรรมชาตของชวตบนโลก และการคนหาชวตในแหงหนอ�นตางกเปน สองดานของคาถามอนเดยวกน – เปนการคนหาวาเราคอใคร

คารล เซแกน, หนงสอ Cosmos ในสองตอนท�ผานมา เราไดพจารณากนเก�ยวกบความเปนไปไดท�จะเกดพภพท�มความหลากหลาย และโอกาส

ท�จะมส�งมชวตตางดาวท�ทรงภมปญญามากมายดงท�ปรากฏในภาพยนตร รวมถงคาถามท�วาหากมมนษยตางดาวมากมายจรง ทาไมพวกเขาจงไมปรากฏตวใหเราไดพบเหนเปนเร�องเปนราวเสยท

ในตอนน 9เราจะมาดกนใหละเอยดข 9นเก�ยวกบรปแบบของส�งมชวตตางดาวท�อาจจะเกดข 9นได โดยอาศยความรเก�ยวกบส�งมชวตบนโลกเปนฐาน

มนษยตาวดาวตวเขยว, เอเลยนส และ อท หากเราเช�อในสมมตฐานท�วา เปนไปไดท�จะมส�งมชวตเกดข 9นในโลกในอ�นนอกเหนอจากโลกน 9 คาถามตอมาก

คอ ส�งมชวตเหลาน�นนาจะมลกษณะเปนเชนไร ?

จะมลกษณะแปลกพสดารนบรอยนบพนแบบอยางท%เราเหนในภาพยนตรเร%องสตาร วอรสไดหรอไม ?

ดร.นาชย ชวววรรธน 14 / 45

หรอ จะเปนไปไดไหมท�จะมลกษณะเปนมนษยตางดาวตวเขยวตวเลกตาโตไมมปาก (หรอท�บางคนชอบระบวาเปน มนษยดาวองคาร) แบบท�เหนในภาพยนตรฮอลลวดสมยกอน ? หรอ จะเปนไปไดไหมท�เราจะเจอแมลงอวกาศจอมวายราย ท�มการเปล�ยนโครงสรางรางกาย หรอฟกตวแบบในภาพยนตรเร�องเอเลยน(ส) ? แลวไหนยงจะม มนษยตางดาวคอยาวหนาตาพลกแตจตใจด และเอาแตอยากจะโทรศพทกลบบาน อยางในเร�อง ET หรอ มนษยตางดาวใจดท�มาทา “ฝนท�เปนจรง” ใหกบหนยนตเดกนอยในเร�อง AI ละ

ส�งมชวตตางดาวทรงปญญาแบบหน�งท� มนษยจนตนาการไว (จากเร�อง E.T.)

จะตอบคาถามเร�องน 9ใหด นาจะตองเร�มจากการพจารณา และทาความเขาใจลกษณะของส�งมชวตบนโลกเราเสยใหถองแทกอน … หรออยางนอยท�สดกใหพอไดเปนแนวคด

บนโลกในน 9เองเรากสงเกตเหนไดไมยากวา ตลอดระยะเวลา 4,000 ลานปแหงววฒนาการของส�งมชวตบนโลก ธรรมชาตไดสรรสรางส�งมชวตมลกษณะท�หลากหลายจนพสดารอยางเหลอเช�อ ยกตวอยาง เชน เราสามารถพบเหนส�งมชวตท�มอวยวะ หรอ เคร�องชวยปองกนอนตรายท�ผดแผกกนมากมาย ไมวาจะเปน องเลบ, เข 9ยว, งา, ฟน, นอ, เขา, เกลด, พษ, เหลกใน, ขน, เปลอก, กระดอง, ใย, กล�น, เมอก หรอแมแต กระแสไฟฟา เปนตน ส�งมชวตตางๆมถ�นฐานท�อยท�เราอาจจะพบไดท 9งในอากาศ, ในน 9า (น 9าจด, น 9ากรอย, น 9าทะเล, ใตทะเลลก, น 9าพรอน), ในน 9ามน, ในฝ นผง, ในดน, ในหน, ในโคลน, ในทราย, ใตแผนดนลกนบรอยเมตร, ในน 9าแขงท�ข 9วโลก

นกวทยาศาสตรพบวาแบคทเรยบางชนดอาศยอยไดในกอนเมฆดวยซ-าไป ! ท�ดจะเดดไมแพกนกคอ เราสามารถพบส�งมชวตท�เปน “ปรสต” ท�ปรบตวจนสามารถอยไดท 9งแทบจะทก

สวนของ “รางกายส�งมชวตอ�น” ไมวาจะบนผวหนง (หรอบนเปลอกในกรณของพช), ในอวยวะภายใน, ในเลอด, ในเย�อเมอก, ในกลามเน 9อ, ในอวยวะภายในตางๆ (รวมท 9งตบ, ปอด และ สมอง) หรอ แมกระท�งในของเสยของส�งมชวตอ�น !

ดเหมอนวา จะมส%งมชวตรปแบบตางๆ แทรกซมอยทกอณของท กส%งทกอยางบนโลกใบน- นกวทยาศาสตรประมาณวา ตลอดอายขยของโลกนบแตเกดมส�งมชวตเกดข 9นมาชนดแรก นาจะมรปแบบ

ของชวตท�แตกตางกนมากถงหม�นลานสปชสหรอมากกวา ! หากมใครหยบยกเอาส�งมชวตท�เราไมเคยเหน หรอรจกมากอนแลวบอกวา … ไดเจาตวน�มาจากนอกโลก คณคดหรอวาคณจะแยกความแตกตางได ?

คาตอบคอ นาจะยากมากๆๆๆ ท�จะบอกได ! ตวอยางงายๆ กคอ คณๆ หลายคนคงจะเคยเหนภาพถายใตกลองจลทรรศนของแมลงตางๆ ท�บางคร 9งก

ประหลาดชวนพศวงเพราะปกตเราไมเคยเหนมนเลย เพราะมนเลกเกนกวาท�เราจะสงเกตไดสะดวกดวยตาเปลาได

ดร.นาชย ชวววรรธน 15 / 45

แตหากเราเช�อวา ”กฎทางฟสกส” เปนกฎท�สากลและเหมอนกนหมดทกแหงในจกรวาล อยางนอยท�สด เรากนาจะบอกไดส�งมชวตท�เราเหนในภาพยนตรเร�องสตารวอรส นาจะมความเปนได (หรอสมเหตสมผล) ท�จะเกดข 9นบนดาวเคราะหดวงน 9นๆ หรอไม

หลายชวตในสตารวอรส

จรงอยวาอาจจะมส�งมชวตหลากหลายนบรอยนบพนแบบท�ปรากฏใหเหนในภาพยนตรเร�องสตาร วอรส แตหากสงเกตใหดจะพบวาอาจจะแบงไดเปนสองกลมใหญๆ เทาน 9นกคอ

พวกท�มโครงสรางท�วไปคลายกนหรอรวมกนกบมนษย (humanoid aliens) กลาวคอ มแขนสองขางท�ใชหยบจบทางานตางๆ, มขาสองขางไวสาหรบเดน และ มศรษะเปนท�ต 9งของอวยวะรบสมผสหลก ๆของรางกาย (ตา, ห, จมก และ ปาก) ตวอยางส�งมชวตในกลมน 9กไดแก ปรมาจารยโยดา, ชแบกกา นกบนคหของฮน โซโล, จาร จาร บงส ตวละครดจทลท�พดมากและข 9โม, นายพล (หวปลาทอง) แอกคบาร เสนาธการคนสาคญของฝายกบฏ, ตวอวอกส,มนษยทราย, ฯลฯ

ส�งมชวตอกกลมหน�งไดแก พวกท�มโครงสรางท�วไปท�ตางจากมนษย (non-humanoid aliens) ไดแก เจาพอ (อ�งอางอวกาศ) แจบบา เดอะฮทท, ตวตวนตวน, ทากอวกาศ, ตวซารแลกซ, ตวแบนธาร เปนตน ส�งมชวตกลมหลงน�เองท�ทาใหมนษยตางดาวในสตารวอรสมความเฉพาะตว, ดมเลอดเน 9อ และ เปนจรงเปนจงมากกวาภาพยนตรเก�ยวกบมนษยตางดาวท�มมากอนหนาน 9น ท�มกจะมรปรางคลายคนไปเสยท 9งน 9น

แตขอท�นาสงเกตกคอ ส%งมชวตตางดาวท%รปรางตางจากมนษยมกจะไดรบบทบาทท%ถกเหยยดกลายๆ วาถาไมเปนพวกคดโกงไมซ%อ กมกจะเปนพวกท%มววฒนาการต%าและเปนพลเมองช-นสอง (จนไปถงช-นลอยหรอช-นสาม) ของจกรวาล !

นายพลแอกคบาร ขณะบญชาการรบกองทพฝายบฏ ชแบกกา นกบนคหของฮน โซโล

ตวตวนตวน สตวพาหนะสาคญของนกรบฝายกบฏบนดาวน �าแขงโฮธ

เจาพออ�งอางอวกาศ แจบบา เดอะฮททในแบบเตมตวและโคลสอปเฉพาะหนา

ดร.นาชย ชวววรรธน 16 / 45

โฉมหนาทากอวกาศในเร�องสตารวอรส ตวไมนอกสท�เปนอาหารของทากอวกาศ อนท�จรงแลวลกษณะโครงสรางท�คลายมนษย (ไมนาจะ) มความเก�ยวของสมพนธโดยตรงกบระดบความเฉลยวฉลาดของส�งมชวตแตอยางใด ลองนกถงปลาโลมาหรอปลาวาฬท�สามารถตดตอกนดวยสญญาณเสยงท�ซบซอน แมแตชางกสามารถส�อสารกนดวยเสยงรองท�มรปแบบเฉพาะและมลกษณะซบซอน ดงท�นกวทยาศาสตรเพ�งเร�มจะสามารถจดจาแนกไดบางแลวเชนกน ถาเชนน�นมนษยตางดาวตองการ “ลกษณะเฉพาะ” อะไรหรอไม ? นกวทยาศาสตรบางทานเช�อวามปจจยหลกท�จะมากาหนดรปรางอยสามอยางกคอ ขอแรก นาจะม

โครงสรางท�เอ �ออานวยตอการสรางและส�อเสยงและภาษา (ท�อาจจะไมเหมอนของมนษยกได) รวมไปถงอวยวะท�ใชฟงหรอรบเสยงดวย การส�อสารตดตอไดในเผาพนธเดยวกนนาจะมผลอยางมากตอการสรางสรรควฒนธรรมและเทคโนโลย

ปจจยในขอตอมากคอ นาจะตองมอวยวะท�มความสามารถในการหยบจบ ซ�งนอกจากจะสาคญตอการตอสเอาตวรอดแลว กยงมความสาคญตอการสราง, บนทกและถายทอดวฒนธรรมและเทคโนโลยสรนถด ๆ ไปเชนกน กลาวใหละเอยดข 9นอกนดกคอ นาจะมน 9วหรออวยวะท�คลายคลงกบน 9วท�สามารถพบขวางไดกบสวนอ�นของมอหรอระยางคน 9น ๆ ทายท�สดกคอ นาจะตองมดวงตา (หรออวยวะในทานองเดยวกน) ท�มประสทธภาพสง สามารถมองเหนในชวงคล�นแมเหลกไฟฟาท�เหมาะสม, สามารถมองไดไกลและมองเหนเปน 3 มต (มความชดลก) ซ�งจะเปนประโยชนอยางมากตอการตอสเพ�อความอยรอด (ใชตามลาและหาอาหาร) ท 9งยงรวมไปถงการหลบหลกศตร นอกเหนอจากน�น อวยวะอ�นๆ กนาจะผดแผกกนไปไดอยางไมนาจะมขอจากดอนใดอก !

ย�งไปกวาน 9นหากพจารณาลกลงไปถงอะตอมท�เปนธาตองคประกอบพ 9นฐานกย�งนาสนใจไมนอย ทางทมงานผสรางสตารวอรสไดจนตนาการไวให ทากอวกาศเปนสตวท�มโครงสรางจากธาตซลกอน ซ�งกจะทาใหมนแตกตางจากส�งมชวตอ�นๆบนโลกท�มโครงสรางท�ใชธาตคารบอนเปนหลกท 9งส 9น

ยงไมพบส%งมชวตท%ใชธาตซลกอนเลยแมแตชนดเดยว! แตท�นาสนใจไปกวาน 9นกคอ กาลงมความพยายามทาการวจยท�อาจจะนาไปสสรางคอมพวเตอรแบบใหมท�ไม

เคยมมากอน เม�อป 2544 ท�ผานมา นกวทยาศาสตรท�สถาบนวจยแมก แพลงค ไดพสจนวามการสงผานสญญาณ-ไฟฟาไดระหวางสวนของเซลลประสาทของหอยทาก และ สวนของวงจรในแผนชปท�เซลลเหลาน 9นเตบโตตดอย

น�นกคอ หากงานทางดานน 9ไดรบการพฒนาตอไปมากพอ ไมแนวาสกวนหน�งเราอาจจะมคอมพวเตอรท�จะผสมผสานการทางานระหวางวงจรบนแผนชป (ท�มธาตซลกอนเปนองคประกอบหลกอนหน�ง) กบเซลลสมองท� (ท�มธาตคารบอนเปนเหลก) เล 9ยงบนแผนชปน 9นกเปนได !!!

ดร.นาชย ชวววรรธน 17 / 45

เอกภพของพวกชวตสดข �ว

หากพจารณาโดยใชววฒนาการบนโลกเปนเกณฑ กจะเปนไปไดอยางย�งวาส�งมชวตตางดาวสวนใหญท�เราอาจจะพบบนดาวเคราะหดวงอ�น แทนท�จะมลกษณะซบซอนและพสดารแบบในภาพยนตรเร�อง

สตารวอรส กลบนาจะมลกษณะคลายกบแบคทเรยบนโลกมากกวาอยางอ�น เพราะแบคทเรยชนดแรกประมาณกนวานาจะเกดข 9นในราว 3.85 พนลานปกอน และ เปนส�งมชวตชนดเดยวบนโลกอยนานนบพนลานป กอนท�ส�งมชวตท�ซบซอนกวาคอ ประกอบดวยเซลลหลายเซลลจะเกดเม�อราว 1 พนลานปท�แลว ส�งมชวตช 9นสงจรงๆ อยางสตวไมมกระดกสนหลงชนดตางๆ เพ�งเกดมข 9นบนโลกไดไมเกน 600-700 ลานปท�แลว ในขณะท�ส�งมชวตทรงปญญาอยางมนษยมท�มาเกาแกไมเกน 1.5 ลานปเทาน 9น สอดคลองกบท�ผมไดเกร�นไวบางแลวในตอนกอนวา ส%งมชวตทรงปญญาตองการเวลาท%มากพอในกระบวนการววฒนาการ แตแมวาแบคทเรยจะมกาเนดมานานมากวาส�งมชวตอ�นใด แตมนกยงคงสบเผาพนธอยตอมาไดจนปจจบน ย�งไปกวาน 9น แบคทเรยยงเปนส�งมชวตท�มท �ง “จานวน” และ ”ชนด” มากมายท�สดอยางท�

ส�งมชวตอ�นไมอาจจะเทยบดวยได โดยท�กลยทธสาคญของแบคทเรยเหลาน 9กคอ ความสามารถในการผนแปรลกษณะทางพนธกรรมไปทละนอย (เรยกวาเกด มวเตช�น (mutation)) จนมความหลากหลาย และความ-หลากหลายท�เกดข 9นน 9 กจะทาใหพวกมนกลมใดกลมหน�ง (หรอหลายกลม) หลบรอดการคดเลอกโดยสภาพแวดลอมมาไดตลอด กลาวโดยเปรยบเทยบกคอ แบคทเรยใชวธแทงหวยแบบสมจานวนมากๆ (แบบไมซ 9า) จงมโอกาสถกหวย (คอรอดการคดเลอกตามธรรมชาต) มากกวา ในขณะท�มส�งมชวตจานวนมากมายท�มความหลากหลายนอยกวาตางกทยอยสญส 9นเผาพนธไปมากตอมากแลว

น �าพรอนในอทยานแหงชาตเยลโล สโตน ของสหรฐ กอนหนท�ไดจากข �วโลกกอนน � บางคนเช�อวา กเปนบานของแบคทเรยหลายชนดเชนกน มแบคทเรยจากดาวองคารอาศยอย จากความสาเรจในการปรบตวระดบสดยอดของแบคทเรยดงท�กลาวมา ทาใหอาจจะมองในมมหน�งไดวาอนท�จรงแลว ส�งมชวตท�ครองโลกอยในทกวนน �อนท�จรงแลวไมใชมนษย แตเปนแบคทเรยกระจอย-รอยพวกน �น� เอง ! ดวยความสาคญของส�งมชวตจาพวกแบคทเรยพวกน 9น�เอง ทาใหวทยาศาสตรสาขาท�ศกษาความ-เปนไปไดหรอมอยของส�งมชวตนอกโลกท�มช�อวา ดาราชววทยา (Astrobiology) หรอ ชววทยานอกโลก

(Exobiology) ไดใหความสาคญกบการศกษาส�งมชวตเหลาน 9ท�ชมชอบอาศยอยในส�งแวดลอมท�สดข 9วมากๆ ไมวาจะเปนในน 9าพรอน, ในท�มความหนาวเยนผดธรรมดามากๆ เชน ในน 9าแขงท�ข 9วโลก, ในสภาวะท�มความเปนกรดดางมากๆ เปนตน เพราะความรเก�ยวกบส�งมชวตสดข 9วพวกน 9เองท�นาจะบอกขอมลแกเราคราว ๆ วา นาจะมส�งมชวตนอกโลกไดหรอไม และ ถาเปนไปไดนาจะมลกษณะแปลกและแตกตางไปจากส�งมชวตบนโลกมากนอยเพยงใด

ดร.นาชย ชวววรรธน 18 / 45

อนท�จรงนกวทยาศาสตรกไมไดปฏเสธการท�จะพบส�งมชวตบนดาวดวงอ�นหรอในอวกาศ(หมายถงในสภาวะท�ไรบรรยากาศหอหมแบบเดยวกบบนโลก) แตวาเช�อกนวา นาจะเปนส�งมชวตท�มโครงสรางงายๆ อยางเชนแบคทเรยบางชนดท�ทรหดอดทนมากๆ (และอาจจะตองอยในรปท�ทนทานมากกวาปกตคอ เปนสปอร) มากกวาท�จะเปนส�งมชวตท�มรางกายสลบซบซอน และ เพ�อความอยรอด แบคทเรยพวกน 9อาจจะตองจายอมฝงตวอยลกลงไปในหนของดาวเคราะหนอยขนาดใหญกเปนได

อนท�จรง “ความอด” ของแบคทเรยเหลาน 9 กเคยมการคนพบโดยบงเอญมาแลว กลาวคอ นกบนของยาน- อพอลโล 12 พบวา มแบคทเรยบนโลกท�ตดไปกบยานอวกาศ และ สามารถรอดชวตอยไดบนกลองท�ท �งไวท�ดวงจนทรนานถง 3 ป ! อะไรมนจะอดขนาดนานนนนน …..

“โคลน” ชวตประดษฐ ใน Episode II เรายงไดเหนรปแบบของชวตท�ผดแผกกวาท�คนเคยกนอกแบบหน�งกคอ “ชวตท%ไดจากการโคลนน%ง”

ในชวตจรงแลว คนโดยท�วไปจะรจกกบคาวา โคลนน�ง และ สตวโคลนน�งกเม�อมการโคลน “แกะดอลล�” ข 9นในป 2540 น�เอง (แมวาประวตศาสตรการโคลนน�งดวยเทคโนโลย “เคล%อนยายนวเคลยส” จะยอนหลงกลบไปไดอกเกอบ 20 ปกอนหนาน 9นกตาม) และ อนท�จรงแลวแนวคดเร�องการโคลนน�งน 9นยอนกลบไปไดไกลกวาน 9นมากคอ ยอนกลบไปไดถงสมยกรกเลยทเดยว รากศพทคาวา “โคลน” เองกมาจากคาในภาษากรกวา klon ท%แปลวาก%งกาน ! เพราะวาชาวกรกสงเกตเหนมานานแลววา พชท�ไมไดมาจากการผสมพนธโดยใชเพศ (เชน ไดมาจากการ-ตดตาหรอตอก�ง แตไมไดมาจากเมลด เปนตน) จะมลกษณะท�ไมผดเพ 9ยนไปจากเดม น�นกคอ มนเปน “โคลน” ของกนและกนน�นเอง แตท�ไกลไปกวาความรเร�องการโคลนน�งในปจจบนกคอ ใน Episode II ไดมการพดถงการดดแปลงพนธกรรมของบรรดาโคลนใหมความเหมาะสมย�งข 9นสาหรบการนามนษยโคลนเหลาน 9มาใชเปนทหารในกองทพ

การดดแปลงพนธกรรมโคลนใหบรรดาโคลนมลกษณะนสยตามตองการเปนไดจรงหรอ ? ความรดานวทยาศาสตรในปจจบน โดยเฉพาะท�เกดจากการศกษาโดยใช แฝดเหมอน (identical twin) ลวนบงช 9วา ลกษณะตางๆ ของส�งมชวตเปนผลจากปจจยทางพนธกรรม ผสมผสานกบปจจยภายนอกท 9งส 9น และน�นกคอคาอธบายวา เหตใดแฝดเหมอนท�มลกษณะทางพนธกรรมเหมอนกนทกประการ จงมนสยใจคอและลกษณะปลกยอยหลายๆ อยางแตกตางกนออกไป ดงท�ผ ใกลชดพอจะสงเกตเหนได อยางชดเจนบางไมชดเจนบาง จงออกจะเปนเร�องนากงขาอยวา ตอใหเรามเทคโนโลยท�สามารถสราง “กองทพมนษยโคลน” ข 9นมาได เรากอาจจะไมสามารถควบคมลกษณะ (และความรสกนกคด) ของมนษยโคลนไดจรง แตกน�นแหละครบ … เร�องน 9กอาจจะหมายความอกอยางหน�งวา เทคโนโลยในดานน 9ของเรายงไมสามารถทดเทยมไดกบเทคโนโลยของมนษยตางดาวในเร�องสตารวอรสกเปนได

คงพอจะไดความรและแนวคดพอสมควรแลวนะครบ เก�ยวกบวทยาศาสตรของส�งมชวตในเร�องสตารวอรส ในตอนหนาเราจะมาดกนเก�ยวกบเร�องของหนยนตและปญญาเทยมในเร�องสตารวอรสกนครบ

ดร.นาชย ชวววรรธน 19 / 45

กองทพมนษยโคลนท�สรางข �นและไดรบ การดดแปลงพนธกรรมใหเปนนกฆาอาชพ

หนยนตและปญญาประดษฐ ในสงครามแหงดวงดาว

“ เร�องอะไรท�ฉนจะตองไปเสนอหนาแทนแก

มนออกจะเกนความสามารถของฉนไปหนอย” หนยนต C-3PO พดกบหนยนต R2-D2 (จากสตารวอรส Epidsode IV : New Hope)

เราไดดกนถงความเปนไปไดในแงมมตางๆ ท�จะเกดมพภพอนเปนตนกาเนดของส�งมชวตตางๆ ในสงครามดวงดาว, รปแบบของชวตตางดาวท�อาจจะเปนได (ตามความรดานวทยาศาสตรท�เรามอย) และ โอกาสท�ส�งมชวตเหลาน 9นจะพฒนาหรอมววฒนาการจนมความกาวหนาระดบสงล 9า … สงขนาดท�วาเทคโนโลยหลายๆ อยางท�ปรากฏในภาพยนตร ยงเปนไดแตเพยงความฝนหรอความหวงของนกวทยาศาสตรในยคปจจบนเทาน 9น คราวน 9 ผมจะขอชวนคณ ๆ มาชวยกนพนจพจารณาเก�ยวกบ “หนยนตและปญญาประดษฐ” ในภาพยนตรเร�องสตาร วอรส ภาคตางๆ กน จาก โรบอท ถง ไซบอรก และ AI กอนท�จะมาพจารณาเก�ยวกบเร�องหนยนตในเร�องสตารวอรสใหกนใหสนก มาทาความรจกกบคาบางคาท�จะวนเวยนโผลมาใหเหนเสมอๆ เวลาคณไปพบเจอเร�องเก�ยวกบหนยนตในท�ตาง ๆ ไมวาจะในบทความ, นยาย หรอ ภาพยนตรวทยาศาสตร คาแรกกคอ คาวา “โรบอท (robot)” ท�แปลกนตรง ๆ ตว วา “หนยนต” น�นเอง ถาจะพดใหชดเจนเหนภาพมากย�งข 9นกตองวาเปน หนยนตในลกษณะอยางท�สมยกอนเรยกกนวา “หนเหลก” หรอ “หนกระปอง” คอ มรปรางหนาตาท�ไมไดคลายคลงกบมนษย เรยกวาดกนแบบผาดๆ ยงไงกยงยากท�จะเขาใจผดไปไดวาเปนมนษย ยกตวอยาง เชน มโครงสรางเปนโลหะแวววาว, มอกไมไดมน 9วหาน 9ว (คอ อาจจะเปนตม หรอ คมคบ), เวลาเคล�อนท�กไมไดใชขากาวไปแบบเดยวกบมนษย คอ อาจจะใชลอเล�อน, กล 9งไป หรอ แมแตกระโดด เปนตน

หนงสอ Science Fiction The Illustrated Encyclopedia ของ จอหน คลท ใหนยามคาวา “โรบอท” ไววาเปน “เคร�องจกรซ�งมสวนควบคมตดต 9งอยภายในตวและมกจะเคล�อนท�ไดเอง” อนท�จรงนยามน 9กยงไมครอบคลม

ดร.นาชย ชวววรรธน 20 / 45

มากนก เพราะวามนกวทยาศาสตรและวศวกรอกหลายๆ คนท�เหนวา แขนกลท�ใชประกอบรถยนตในสายพาน- การผลตของโรงงานผลตรถยนต กนาจะนบวาเปนหนยนตแบบหน�งไดเชนกน

ตวอยางโรบอทท�เหนไดงายชดเจน แถมยงเปนตวละครท�มบทบาทและความสาคญมากท�สดตวหน�ง ในเร�อง สตารวอรสแทบทกภาคกคอ หนยนต อารทดท (R2-D2) น�นเอง

หนาท�สาคญอยางหน�งของ R2-D2 คอการเปนผนาสาร เม�อ R2-D2 บนได คาตอมาไดแกคาวา “แอนดรอยด (android)” ซ�งกนยามกนวา “เปนหนยนตท�ผสรางทาใหมรปรางคลายกบมนษย” อวยวะของแอนดรอยดอาจจะประกอบดวยเคร�องจกร และส�งประดษฐท�เปน “ของเทยม” อ�นๆ เชน ผวหนงเทยมท�ทาจากวสดพเศษท�ไมใชเซลลจากส�งมชวตลวน ๆ หรอ อาจจะม “สารอนทรย” อนเปนลกษณะเฉพาะของส�งมชวตปะปนอย เชน ผวหนงมนษยท�ไดจากการเพาะเล 9ยงเปนสวนประกอบกได

ตวอยางแอนดรอยด (หรอท�บางคนกเรยกส 9นๆ เพยงวา “ดรอยด” กม) ในเร�องสตารวอรสกคอ หนยนตลามซ�งชางพดท�ช�อ ซ-ทรพโอ (C-3PO) น�นเอง

โฉมหนาชดๆ ของหน C-3PO กอนและหลงประกอบโครงโลหะภายนอก อนท�จรงมอกคาหน�งท�คลาย ๆ กบแอนดรอยดอยมากกคอ คาวา “ฮวแมนอยด (humanoid)” คาวา ฮวแมนอยดน 9 ผมเขาใจวานยมใชกนมากอนท�จะมคาวาแอนดรอยด (ผดถกประการใดใครท�อยในแวดวง “หนยนตวทยา” ทวงตงมาไดนะครบ) และแตเดมกใชคาวา ฮวแมนอยด กนในความหมายเดยวกบคาวา แอนดรอยด ในปจจบนน�นเอง แตกพอจะพบเหมอนกนวา มการใชคาๆ น 9ในอกความหมายหน�งเชนกน กคอใชเปนคาขยายความบอกลกษณะท�วๆไปวาคลายกบมนษย (โครงสรางหรอลกษณะทาทางการเดน, เคล�อนไหว เปนตน) กลาวโดยสรปงายๆกคอ “แอนดรอยส” ในสมยน- กคอ “หนยนตฮวแมนอยด” ในสมยกอนน%นเอง ! อกคาหน�งท�พบไดบอยกคอ คาวา “ไซบอรก (cyborg)” ซ�งกหมายถง “หนยนตลกคร�ง” ลกคร�งท�วากคอ มลกษณะคร�งมนษยคร�งเคร�องจกรกล ตวอยางของไซบอรกในเร�องสตาร วอรสกไดแก ดารธ เวเดอร อดตอศวนเจไดท�โดนพลงดานมดครอบงา แมทพฝายจกรวรรดผ น 9มชวตอยไดดวย “อวยวะเทยม” หลายอยางท�ซอนอยภายใตชดดาลกลบของเขาน�นเอง

ดารธ เวเดอร ไซบอรกแบบหน�งกบระบบชวยชวตแบบตางๆใตชดเกราะของเขา

ดร.นาชย ชวววรรธน 21 / 45

คาสดทายท�จะแนะนากนกคอ คาวา AI ท�เปนตวยอมาจากคาเตมวา Artificial Intelligent หรอ แปลเปนไทยตรง ๆ ตวกจะไดวา “ปญญาเทยม” แตดเหมอนวา บางคนอาจจะคนเคยกบคาวา “ปญญาประดษฐ” มากกวา ซ�งโดยสวนตวแลวออกจะชอบคาหลงน 9อยเหมอนกน แมวาจะมลกษณะเปนคาท�แสดงถงนยยะของ “ความอหงการ” หรอ “อตตา” ของมนษยมากสกหนอย คอคดเปรยบเทยบสราง “ปญญาประดษฐ” ข 9นมาแขง กบ “ปญญาแท” ในรางกายของมนษยเองท�บางคนเช�อวาเปนผลงานของพระเจา

แอนดรอยดเดก เดวด ยนอยทามกลางหนยนตหลากหลายประเภท (จากภาพยนตรเร�อง A.I.)

หนงสอเลมท�เอยไวขางตน ไดนยามไววา AI กคอ “คอมพวเตอรท�มความฉลาดแบบเดยวกบมนษย” อาว … กแลวเปนมนษยเน�ยมนตองมความฉลาดยงไงกนละเน�ย? กลาวโดยสรปงายๆเปนเบ 9องตนกคงไดวา จะฉลาดไดแบบเดยวกบมนษยกจะตองมความสามารถใน การเรยนรและเขาใจส�งใหมๆ และ สามารถจดจาส�งท�เรยนรใหมน 9นได

ดวยเหตดงกลาวน%เองท%ทาใหมนษยมความสามารถในการเรยนรไดอยางไมส-นสด ! หนยนตหลายตวในเร�องสตารวอรส มลกษณะท�บงวาม AI ดงจะไดคยกนในรายละเอยดตอไป แตกอนท�จะไปดกนในสวนอ�นตอไปลองทาแบบทดสอบตอไปน 9ดนะครบ วาเขาใจนยามขางบนกนจรงหรอเปลา น�นกคอใหลองแยกแยะตวละครตอไปน 9กนดนะครบวา แตละตวสามารถเขาคกบคาศพทส�หาคาขางบนอยางไรกนบาง ; นายตารวจเหลก โรโบคอป, มอสงหารในเร�อง Terminator, คอมพวเตอร HAL จากเร�อง 2001: A Space Odyssey, หนยนตเดก “เดวด” จากเร�อง A.I., หนยนตแมวจากโลกอนาคต โดราเอมอน และ สลดอวกาศ คอบรา เปนยงไงครบ … ไมยากเลยใชไหมครบ?

หนยนตในวรรณคดโบราณ

เร�องของหนฮวแมนอยดหรอบางอยางท�คลายกนน 9นไมไดมแตในนยายวทยาศาสตรสมยใหมเทาน 9น ความจรงแนวคดเก�ยวกบการสรางหนยนตท�มลกษณะคลายมนษยมมานานนบพนปแลว

ตวอยางมแยะเลยครบ เชน ในเร�องมหากาพยโบราณของอนเดยเร�อง “มหาภารตยทธ” ท�มความยาวมากกวา 3 ลานตวอกษร และ นบยอนกลบไปไดถงกอนครสตกาลราว 8-9 ศตวรรษ ในตอนตนเร�องไดกลาวถง “พระวษณกรรม” ซ�งเปนเทพแหงชางและงานศลปวา ไดทรงรวบรวมส�งงดงามท�วโลกมาใชสรางหญงสาวนางหน�งท�งดงามเกนบรรยาย และ นางผ น 9เองท�เปนตนเหตแหงการตอสฆาฟนแยงชงตวนางของเหลาเทพในกาลตอมา

ดร.นาชย ชวววรรธน 22 / 45

จนกมเร�องของความเช�อโบราณวา อจฉรยะบางคนสามารถสรางชวตข 9นจากภาพวาดหรอรปป9นได มคาเรยกความสามารถพเศษน 9วา ไควฉ (khwai shuh) แมแตในยทธพงศาวดารของจนเร�องสามกก ขงเบงไดสรางหนกลนกรบ (และรถถง!) ข 9นใชในการรบบางคราวดวย

ในเทพปกรณมของกรกมเร�องพวกน 9อยเยอะเลยครบ ไมวาจะเร�องของเทพแหงไฟ และความหย�งร “เฮฟาเอสตส” ท�สรางมนษยผหญงคนแรก (หากมองจากสมยน 9อาจจะเปนไดแค “แอนดรอยดสาว”) ช�อ “แพนดอรา” ข 9นจากดน มเร�องของ พกมาเลยน กษตรยแหงไซปรส ท�ทรงสรางรปป9นสาวงาม “กาลาเทย” ข 9นมาจากงาชาง และ ตอมาพระองคกทรงออนวอนเทวแหงความงาม อะโฟรไดท (หรอเทว “วนส” ของพวกโรมนน�นแหละครบ) จนไดรบ ประทานพรใหนางกาลาเทยกลายเปนมนษยในท�สด

อกเร�องท�นามาฝากกนกคอ เร�องของวรบรษชาวเอเธนสในตานานท�มช�อเสยงคนหน�งคอ “เดดาลส” ซ�งไดช�อวาเปนรายแรก ๆ ท�คดสรางหนแอนดรอยดข 9น หนแอนดรอยดนกรบท�เขาสรางทาข 9นจากบรอนซและไม และ ทางานดวยหลกการไหลเวยนของปรอทในชองกลวงภายในตว เทคนคดงกลาวเช�อกนวาบงลกษณะของความรดานวศวกรรมเก�ยวกบ “ของไหล” (ท 9งน 9าและลม) ของวศวกรชาวกรกในศตววรรษท�ส�กอนครสตกาล !

ท�นาสนใจและเปนลกษณะเดนของเร�องน 9กคอ เปนคร 9งแรกท�มการบนทกการเปล�ยนแนวคดจากการสรางมนษยข 9นมาจรง ๆ ดวยอานาจของเทพเจามาเปนการสรางหนยนตท�มลกษณะ “จาลองชวต (life-simulation)” แทน

ซเปอรปญญาประดษฐ

ใน Epidose IV : A New Hope หน R2-D2 ไดแสดงทกษะและความเฉลยวฉลาดในการวางแผนการทางานท�ซบซอนในการนาสาสนจากองคหญงเลอาไปใหเจไดท�ช�อ โอบ-วน เคโนบ (หรอ เบน)

เร�มจากการเขายานอวกาศเลกเพ�อหลบหนออกจากยานแมท�โดนกองทพพายของดารธ เวเดอรยดไวและลงจอดอยางปลอดภยบนดาวทาทอน ท�น�น R2-D2 เดนทางมงหนาสบรเวณท�คาดวาจะมประชาชนอาศยอย ตอมาเม�อถกจบตวไว และถกลงของลคซ 9อเอาไวใชงานในไร มนกเร�มคนหาขอมลและหาทางตดตอกบโอบ-วน เคโนบทนท เร�มจากการหลอกฉายภาพสามมตของเจาหญงเลอาใหลคดบางสวน จากน 9นกหลบหนออกจากบานของลคเพ�อไปหาบานของเบน

จะเหนไดวาจากท�เลายอนใหดกนคราว ๆ น 9 หน R2-D2 จะตองมระดบสตปญญาท�สงมาก เพราะสามารถคดและวางแผนการไดสลบซบซอน โดยอาศยความรเก�ยวกบธรรมชาตของมนษย, ความสามารถในการหาเหตผลและขอสรป, การวางแผนการท�มความยดหยน และท�สาคญกคอมความสามารถในการตดสนใจท�ด

ส�งเหลาน �จะเปนไปไมไดเลยหาก R2-D2 ไมมระบบ “ปญญาประดษฐ” อยภายในตว !

เชนเดยวกบหน R2-D2 หน C-3PO กแสดงออกหลายคร 9งหลายตอนวามความสามารถท�จะตองเปนผลมาจากระบบปญญาประดษฐในตว

ในโลกแหงความเปนจรง มนษยเราสรรคสรางปญญาประดษฐเม%อใด และ ทาไปไดวจตรพศดารเพยงใดแลว ?

ดร.นาชย ชวววรรธน 23 / 45

นกวทยาศาสตรไดทางานกนอยางหนกเพ�อสราง AI มากกวาส�สบปแลว แมวาจะยงไมสามารถสราง AI ท�ดดงต 9งความหวงกนไวได แตกมความกาวหนากนไปมากมายแลวในหลายๆ ทาง

หากจะพจารณากนถงระบบคอมพวเตอรท�เปน “ผชานาญการ ” ในเร�องใดเร�องหน�ง เชน ความสามารถในการคานวณ และทาตามกฎเกณฑท�สลบซบซอนมาก ๆ เรากอาจจะมองไดวาเคร�องคอมพวเตอร “ดพ บล (Deep

Blue)” ของบรษท IBM ท�เม�อไมก�ปกอนสามารถลมแชมปหมากรกโลก ซ�งไดรบการยกยองวาเปนอจฉรยะท�หาไดยากย�งอยาง แกร คาสปารอฟ ลงไดนาจะเปนความสาเรจท�นาช�นชมไมนอย

การท�ดพ บลชนะเกมสหมากรกไดกแปลวา มนสามารถจดจากฎกตกาท 9งหลายท 9งปวงท�เก�ยวของหมากรกได ท�สาคญมนจะตองสามารถวางแผนวเคราะหและ “ช�งน 9าหนก” ไดเปนอยางดวา ในตาเดนแตละตามวธเดนไดท 9งหมดก�วธ และ วธใดนาจะเปนทางเลอกท�ดท�สด

ประเมนกนวาเจาดพ บลน%สามารถคานวณการเดนหมากไดมากถงราว 200 ลานแบบในเวลาเพยงวนาทเดยว!

แกร คาสปารอฟ, ดพ บล และ ทมวศวกรและโปรแกรมเมอรผสรางดพ บล

ออ … ไหนๆ กพดถงคอมพวเตอร ดพ บล กนแลว ผมมเกรดเลกเกรดนอยจะเลาสกนฟงครบ ดพ บล ท�ทางทมงานท� IBM ใชเวลาสรางนาน 8 ปน 9 ไมใชคอมพวเตอรนกหมากรกเคร�องแรกนะครบ เคร�องคอมพวเตอรหมากรกเคร�องแรกท�สรางข 9นเพ�อเลนหมากรกโดยเฉพาะช�อ MANIAC I สรางข 9นในป 2499 โดยนายแสตนลอว อแลม

แตเคร�อง MANIAC I ยงมความจากดอยมากคอ สามารถเลนหมากรกแบบตาราง 6 x 6 เทาน 9น

ความมนสมาเกดข 9นกเม�อบรษทยกษใหญดานคอมพวเตอรคอ IBM เกดสนใจและหมายม�นป 9นมอในเร�องน 9ข 9นมา เคร�องคอมพวเตอรท�เปนผลงานของ IBM ท�ออกมากอนหนาเจาดพ บล และไดประมอกบแกร คาสปารอฟ ช�อ ดพ ธอท (Deep Thought) หรอเจา “คดลก” ซ�งกพายแพไปอยางไมเปนทา

สงสยจะเปนเพราะวายงคดได “ไมลกพอ” … ออ

สวนเจา ดพ บล น 9นท�มช�ออยางน 9 บางคนกสนนษฐานวาเปนเพราะทางIBM ท�เปนเจาของน 9นใช “สน 9าเงน” เปนสสญลกษณประจาบรษท (กไดความนยประมาณวา “IBM ผลกล 9า” อะไรประมาณน 9น) อนท�จรงตวเคร�องเจา ดพ บล (ท�ใหญโตและมน 9าหนกมากถง 1.4 ตน) เคากทาสน 9าเงนเขมไวนะครบ

แตมาคดดอกท คาวา “บล” น 9นมความหมายอกอยางหน�งวา “เศราโศก” ไดอกดวย ไมแนเหมอนกนนะครบวา การท�แชมปโลกท�เปนมนษยเลนหมากรกแพเคร�องจกรกลคอมพวเตอรเน�ย อาจจะนบไดวาเปนความ “เศราโศกท�

ล �าลก” (deep blue) ของมนษยชาตแบบหน�งกไดกระมงครบ!

ดร.นาชย ชวววรรธน 24 / 45

แมวาระบบ “ผ ชานาญการ” จะประสบความสาเรจมากเพยงใด แตกเปนท�นาเสยดายวาระบบดงกลาวมกจะประสบปญหาเสยทกทไป หากนามาใชกบงานท�นอกเหนอไปจาก ความชานาญ (เฉพาะทาง) ท�มอย เพราะระบบดงกลาวไมสามารถ “ตอยอดความร” หรอ “สรางความรใหมในเชง เปรยบเทยบ” โดยอาศยความรเดมเปนฐาน

ส�งท�ระบบ “ผชานาญการ ” เหลาน �ทาไดดกมเพยงแค “ทาตามกฎ” ท�วางไวเทาน�น !

เอยมาถงตรงน 9กอดจะนกไปถงระบบราชการ (หรอแมแตเอกชนบางแหง) ไมไดวา ท�อางกนนกกนหนาวา “ไมมกฎอยเลยทาไมได” หรอ “เพราะวามกฎบางอยางอยกเลยทาอะไรตอมอะไรไมได” นะ … อาจจะถอวาเปนวธการลดสตปญญา และ ความสามารถตวเองลงไปเทากบหนยนต (ท�มๆ)) ตวหน�งเทาน 9นหรอเปลา ?

มแนวทางอ�นในการสรางปญญาประดษฐท�อาจจะประสบความสาเรจมากกวาระบบของ “ผ ชานาญการ” รวมไปถงแงมมอยางอ�น ๆ เก�ยวกบหนยนตในเร�อง สตาร วอรส อะไรอกบาง

เคร�องจกรเพ�งจะผานเขตแดนสาคญ :

เขตแดนซ�งมนษยผปราศจากอคตไดเหน และไดประทบใจ (ไมมากกนอย) ถงสตปญญาของมน …

ในอนาคตอนใกล เปนเร�องท�หลกเล�ยงไมไดท�คอมพวเตอรจะแสดงออกซ�ง ความคดสรางสรรค, ความละเอยดออน, ความรสกออนไหว และ สตปญญา

คารล เซแกน, หนงสอ The Dragon of Eden (1977) ในสวนน 9ผมจะมาเลาใหฟงวา นกวทยาศาสตรเคาเช�อกนวาจะฝกหนยนตให “คดเปน” ไดอยางไร และ จะมความเก�ยวของกบ “หนยนตและปญญาประดษฐ” ในภาพยนตรเร�องสตาร วอรส อยางไรบาง

หนยนตท�มสามญสานก แทนท�จะโปรแกรมคาส�งและกฎตางๆ เปน “ซอฟแวร” เอาไวในเคร�องคอมพวเตอรท�ทาหนาท�เปน “สมอง” ของหนยนต นกวทยาศาสตรเช�อวา อกทางเลอกหน�งท�อาจจะสามารถนามาใชเปนแนวทางในการพฒนาปญญา- ประดษฐไดกคอ วธการสอนหนยนตใหรจกใชเหตผลโดยการเรยนรจากตวอยางตาง ๆ หรอ อาจจะเรยกวาเปน การเรยนรการ ใชเหตผลบนพ �นฐานของกรณศกษา หรอท�ในภาษาองกฤษใชคาวา case-based reasoning น�นเอง ยกตวอยางนะครบ เม�อหนยนต R2-D2 ไดรบภารกจใหตามหาตวเจไดเบน-เคโนบบนดาวอลเดอราน ส�งแรกท�มนตองทาหลงจากเคร�องจะตองทาหลงจากนายานชชพลงจอดแลวกคอ ตองกาหนดทศทางท�นาจะมคนอยใหไดกอน จากน 9นจงออกเดนทางไปตามหาตวผ เฒาเบนตอไป R2-D2 จะทาอยางไรในกรณน- ? แรกท�สด มนกตองทาการวเคราะหขอมลสาคญเบ 9องตนกอน เชน เกบภาพของภมประเทศรอบๆ บรเวณท�นายานอวกาศลงจอด จากน 9นกนามาเปรยบเทยบกบขอมล (ท�นาจะมเกบไวในตว) วา มนษยบนดาวดวงดงกลาวอาศยอยในภมประเทศเชนไร หากไมมขอมลดงกลาวกอาจจะใชขอมลขางเคยงเชน มนษยท�อาศยบนดาวท�มลกษณะเปนทะเลทรายแหงแลงคลายคลงกบดาวอลเดอรานตองการทาเลในการสรางท�พกอาศยเชนไร

ดร.นาชย ชวววรรธน 25 / 45

Star Wars Tip กฎสามขอของหนยนตกบสตารวอรส

เม�อเอยถงเร�องหนยนต ทานผอานท�เปนแฟนนยายวทยาศาสตร (หรอท�เรยกยอๆวา “ไซไฟ” หรอ “SF” ซ�งมาจาก Science Fiction) กคงจะอดไมไดท�จะนกไปถงกระทาชายนายหน�งท�เปนนกเขยน SF รวมสมย แตเสยชวตไปแลว ท�โดงดงและมผลงานมากมายท�สดคนหน�ง น�นกคอ ไอแซค อาสมอฟ (Isaac Asimov) และ ในบรรดานยายวทยาศาสตรท�เขาเขยนข 9น ซ�งเร�องเก�ยวกบหนยนตกดจะไดรบความนยมมากเปนอนดบตนๆ เชนกน แตท�โดดเดนเปนท�จดจาของผคนกคอ ผลงานการสราง “กฎสามขอของหนยนต” (Three Laws of

Robotics) รวมกบบรรณาธการหนงสอ SF รนเกากBกอยาง จอหน ดบเบ �ลย แคมปเบลล (John W Campbell) เม�อป 1940 กฎดงกลาวมรายละเอยดอยางน 9ครบ

1. หนยนตไมอาจจะทารายมนษยหรอปลอยใหมนษยไดรบอนตรายโดยไมทาส�งใด 2. หนยนตจะตองเช�อฟงคาส�งมนษย ยกเวนแตวาคาส�งน �นขดกบกฎขอท� 1 3. หนยนตจะตองปกปองตนเองตราบเทาท�การปกปองดงกลาวไมขดกบกฎขอท� 1 และขอท� 2 กฎสามขอของหนยนตดงกลาวประสบความสาเรจเปนอยางสง กลาวคอ ตวอาสมอฟเองไดสราง SF ข 9นมา

หลายสบเร�องโดยมกฎดงกลาวเปนแกนหลกของเร�อง แมแตนกเขยนรนหลงอกหลายคนกไดนากฎดงกลาวมา พลกแพลงใชในนยายของตนอยางกวางขวางเลยทเดยว

ช�อเสยงและผลงานของเขาเปนแรงบนดาลใจใหกบคนจานวนมาก แมแตบรษทระดบโลกของญ�ป นอยางฮอนดายงใหเกยรตเขา โดยต 9งช�อหนยนตอนเปนผลงานช 9นโบวแดงของบรษทเลยนช�อเขาวา “อาซโม” (ASIMO) เลยครบ !!! แมวาทางบรษทจะบอกวาคาวา ASIMO ท�เปนช�อหนของบรษทมาจาก Advanced Step in Innovative Mobility เพราะเปนหนยนตท�มพฒนาการดานการเคล�อนไหวจนใกลเคยงกบการเคล�อนไหวของมนษยกตามท ผมกวาออกจะเปนเร�องบงเอญมากเกนไปสกหนอยท�ช�อจะมาพองกนมากเชนน 9 แตท�นาสนใจและนาจะบนทกไวตรงน 9กคอ คาวา “โรบอท” น 9นแมวาผคดคาน 9ข 9นมาใชจะเปนนกเขยนบท-ละครและนยายชาวเชกคอ คาเรล คาเพก (Karel Capek) ต 9งแตป 2460 (ค.ศ. 1917) โดยมความหมายวา “กรรมกรหรอแรงงานบงคบ” (compulsory labour) แต the Oxford English Dictionary ใหเครดตไอแซค อาสมอฟไววา เปนผคดคาวา robotic, robotics และ roboticist ข 9นมาใชเปนคนแรก จดมงหมายหลกท�กฎสามขอของหนยนตไดรบการออกแบบข 9น กคอเพ�อใหมนษยคลายความกลวและความ- เกลยดชงท�มตอส�งประดษฐพเศษชนดน 9จะไดอยรวมกนอยางมความสข แมวายงไมมใครคดออกวาจะใสกฎดงกลาวเขาไปในระบบวงจรควบคมการทางานของหนยนตไดอยางไรกตาม นาเสยดายท�ในเร�องสตารวอรส กฎสามขอของหนยนตไมไดมการนามาประยกตใชแตอยางใด สงเกตไดงาย ๆ จากหนยนตลาสงหารใน Episode II ท�ยงใสคนแบบไมเล 9ยงเลยทเดยว

ตวอยางหนยนตลาสงหารในเร�องสตารวอรส (จากซายไปขวา

ดรอยเดกา, แบทเท �ลดรอยด และ ซเปอรแบทเท �ลดรอยด )

ดร.นาชย ชวววรรธน 26 / 45

Star Wars Tip วทยาศาสตรของทากอวกาศ

ส�งมชวตชนดหน�งท�ปรากฏตวเปนเวลาเพยงส 9น ๆ ไมก�วนาท ในภาพยนตรเร�องสตารวอรส แตมลกษณะนาสนใจมากอยหลายประการท�นาจะนามาคยกนในรายละเอยด ไดแกตว ทากอวกาศ (space slug)

ถายงพอจะจากนได มอยฉากหน�งใน Episode V ท� ฮน โซโล ข�ยานมลเลเนยม ฟอลคอน หลบหลกการไลลาของยานรบฝายจกรวรรดเขาไปในกลมดาวเคราะหนอยโฮธ และ ไดเขาไปหลบจอดยานอยในถ 9าหรออโมงคแหงหน�ง แตปรากฎในภายหลงวาอนท�จรงแลว ถ 9าดงกลาวกคอ ทองของทากอวกาศน�นเอง … ทาเอาฮนโซโล พระเอกของเราบนหนออกมาแทบจะไมทนเลยทเดยว มความเปนไปไดท�จะมทากอวกาศขนาดมหมาแบบน �จรงๆ หรอไม มาลองพจารณากน ขอแรกสด โอกาสท�ดาวเคราะหนอยจะมน 9าและความรอนพอท�จะเปนท�อาศยของ ส�งมชวตน 9นมนอยมาก ไหนจะเร�องของอากาศท�จะใชหายใจอก เพราะ ดาวเคราะหนอยไมนาจะมแรงดงดดมากพอท�จะมบรรยากาศของตวเองได สตวท�มขนาดใหญขนาดกลนยานอวกาศไดท 9งลาอยางทากอวกาศ ซ�งตามขอมลในฐานขอมลของเวบไซตท�เปนทางการของสตารวอรส www.starwars.com ระบวามขนาดเฉล�ยราว 10 เมตร แตอาจจะมขนาดถง 800 เมตรไดเลยทเดยว! เร�องอาหารการกนกนาจะเปนเร�องใหญเอาการอยเชนกน ทากอวกาศน 9นเปน “สตวกนรวบ” คอกนไดท 9งพชและสตว สวนปากของทากอวกาศประกอบไปดวยฟนแหลมคม กใชสาหรบกนตวไมนอกส (mynocks) ท�เปนปรสตอวกาศท�มปกบนไปมาได และเล 9ยงชพดวยการกนรงสอวกาศ (แบบเดยวกบพชสงเคราะหอาหารโดยใชแสง) แตตวไมนอกสท%วาน- บางทกกอปญหาเพราะไปกดกนพลงงานจากสายเคเบ-ลของยานอวกาศเขาใหดวย ! ท�นาสนใจมากย�งข 9นไปอกกคอ ทากอวกาศสามารถกนแรธาตท�มอยในดาวเคราะหนอยไดดวย โดยผานทางระบบรากท�มนใชเกาะตดกบหนอย วาว ... ทากอวกาศเปนสตวกงพชดวยรน ( ( (พลกไมเบา แฮะ) ส�งมชวตบนโลกท�พอจะเทยบเคยงกนไดในเร�องการกนแบบน 9กคงจะไมพนพวกตนหมอขาวหมอแกงลง ท�ดดแรธาตจากดนไดและกนแมลงเปนอาหารเสรมไดอกดวย คร 9นมาดเร�องของความดน กนาจะมปญหาอกเชนกน รางกายของทากอวกาศไมวาจะเปนปาก, ลาคอ รวมไปถงทางเดนอาหาร ตางกสมผสโดยตรงกบสภาพ (เกอบจะ) สญญากาศของอวกาศ ซ�งถามองขามปญหาเร�องเซลลของรางกายมนจะบวมและแตกออก เพราะอากาศและความดนภายในรางกายมากกวาภายนอกไปกอน กยงมปญหาวามนจะตองเสยน 9า (ซ�งนาจะหาไดยากมากบนดาวเคราะหนอย) อยางมากมายอยตลอดเวลา จากการระเหยของน-า ในระบบทางเดนอาหารท%สมผสกบอวกาศโดยตรง ซ�งกนาจะทาใหมนตองตายอยางรวดเรวเชนกน ยงมปญหาอกหลายอยางท�ทาใหไมนาจะมทากอวกาศไดจรง ไมวาจะเปนปญหาเก�ยวกบความเยอกเยนของอวกาศ, การถกพงชนจากอนภาคพลงงานสง รวมไปถงการถกชนจากอกาบาตขนาดใหญนอยจานวนมากท�พบไดท�วไปในอวกาศ ฯลฯ เอาไวถาเกดมจรงๆ คอยมาหาคาอธบายความมหศจรรยกนอกทละกนครบ

ดร.นาชย ชวววรรธน 27 / 45

ความสามารถในการแกปญหาใหมท�ไมเคยประสบพบเหนมากอน โดยอาศยการเปรยบเทยบขอมลจากความรเดมท�มอยน�เองท�นกวทยาศาสตรเรยกวาเปน “ความสามารถในการแกไชปญหาโดยอาศยพ 9นฐานจากกรณศกษา” ขอเสยของระบบน 9กคอ หากการเปรยบเทยบมลกษณะไมตรงไปตรงมาอยางท�ยกตวอยางไวขางตน การใชเหตผลในการแกปญหากจะทาไดยากมาก หรอ บางคร 9งอาจจะทาไมไดเอาเลยทเดยว เพราะวาไมอาจจะเปรยบเทยบและแยกแยะไดวาทางเลอกใดเหมาะสม และ ทางเลอกใดไมเหมาะสม ออ … ระบบการใชเหตผลแบบอาศยกฎเกณฑจาเพาะท�ใชสราง “ระบบผ ชานาญการ” ท�เรากลาวถงไปในตอนท�แลวเรยกวาเปน การใชเหตผลบนพ �นฐานของกฎ (Rule-based reasoning) ครบ อกขอหน�งท�สาคญกคอ ในการแกไขปญหาโดยอาศยพ 9นฐานจากกรณศกษาน 9 คอมพวเตอรตองมขอมลพ 9นฐานเก�ยวกบโลกและส�งตางๆ มากเพยงพอ ความรตรงน 9จะมลกษณะใกลเคยงกบส�งท�เราเรยกวา “สามญสานก”

(common sense) ในมนษยเราน�นเอง สามญสานกของคนเราเกดจากการซบซบรบทราบขอมลรอบตวตลอดชวตของเรา สาหรบมนษยเราน 9นเร�องของสามญสานกอาจจะเปนเร�องท�ดงายจนแทบไมตองอาศยความพยายาม (กมนเปนเร�องท� รๆ กนอยแลวน� !) แตสาหรบคอมพวเตอรน 9น เร�องน 9ดจะไมใชเร�องงายเลยสกนด ยกตวอยาง ในฐานะของมนษยคนหน�ง หากเราพบวาลค สกายวอรคเกอรท�เปนเจานายของเรา และเพ�อน ๆ ของเขากาลงจะถกเคร�องอดขยะบบอดจนบ 9แบนไปตอหนาตอตา เรากคงจะตองรบหาทางหยดเจาเคร�องดงกลาวใหเรวท�สด เพราะเรารไดโดยไมตองมใครบอกวา … ลคกบเพ�อนตองไมสนกกบการถกอดจนแบนเปนกลวยทบแน ๆ

แตเราจะหวงไดอยางไรวาหนยนตของเขาจะรวา การท�ผนงของเคร�องอดขยะเคล�อนท�เขาหากนจะบบอดลคกบพรรคพวกจนแบนแตดแต (หากพวกมนไมเคยไดรบการปอนขอมลดงกลาวไวกอน) และ มนจะรไดอยางไรวาการท�รางกายมนษยถกบบอดจนแบนเรยบเชนน 9นจะทาใหมนษยตาย (ซ�งมนษยสวนใหญ…ถาไมใชท 9งหมด…คงไมอยากตายแบบน 9หรอก) ตลอดจนมนจะรไดอยางไรวา ลคอยากจะมชวตอยมากกวาตาย และลคกบพรรคพวกจะดใจท�พวกมนหยดการทางานของเคร�องอดขยะได

ส�งตาง ๆ ท�กลาวมาดจะเปนเร�องท� “ตรงไปตรงมา” เขาใจไดงายมากสาหรบเรา แตสาหรบหนยนต R2-D2 และ C3P-O น 9น การท�สามารถเช�อมโยงส�งท�มนเคยรมากอนเพ�อหาขอสรปท�ตรงกบท�เราคดดงกลาวขางตนน 9น คาอธบายท�ดจะสมเหตสมผลท�สดเพยงประการเดยวกคอ

มนจะตองมระบบการใหเหตผลท%ใกลเคยงกบการม “สามญสานก” ของมนษย!

นกวทยาศาสตรสนใจเก�ยวกบกระบวนการสรางสามญสานกใหกบหนยนตไมนอยทเดยว ดร. ดกลาส เลแนท ไดทดลองสรางคอมพวเตอรช�อ CYC ข 9น (มาจาก enCYClopedia หรอ “สารานกรม” น�นเอง) และ ไดต 9งสมมตฐานไววา หากเจาคอมพวเตอร CYC ท�วาไดรบการปอน “ขอมลเบ 9องตน” จานวนมากถงหน�งรอยลานช 9น มนกอาจจะอาศยความรท�ไดจากขอมลเบ 9องตนดงกลาว มาชวยในการเปรยบเทยบขอมล ทาใหสามารถตดทางเลอกท�มโอกาสเปนไปไดนอยหรอเปนไปไมได ทาใหตดสนใจเลอกคาตอบท�ถกตองไดอยางมประสทธภาพมากข 9น

ผลนะหรอครบ?

ดร.นาชย ชวววรรธน 28 / 45

ไมเลวเลยทเดยวละครบ เชน เม�อมคาส�งใหคอมพวเตอร CYC ชวยคนหารป “คนท�แขงแรงและรกการผจญ-ภย” ออกมา รปท�มนเลอกออกมาเปนคาตอบกคอ รปผชายท�กาลงปนหนาผาหน เพราะเจาคอมพวเตอร CYC “ตความ” วาการปนหนาผาเปนเร�องของการผจญภยแบบหน�ง และเปนการผจญภยท�ตองการความแขงแรงอกดวย

ไมเลวเลยใชไหมครบสาหรบ “สามญสานก” งายๆ ของคอมพวเตอร

ความสามารถในการเปรยบเทยบดงกลาว คาดวานาจะมประโยชนมากในการออกแบบ search engine หรอ ซอฟแวรท�ชวยเราในการคนหาขอมลท�ตองการในอนเทอรเนต ใหเปนไปไดอยางมประสทธภาพมากกวา search engine ท�ใชงานกนอยในปจจบน

หนยนตท�เรยนรจากประสบการณ

วธการสราง AI อกแบบหน�งท�นกวทยาศาสตรสนใจศกษากนกคอ การสรางใหคอมพวเตอรรจก ใชเหตผลบนพ �นฐานของประสบการณ (Experience-based reasoning) แนวคดของวธการน 9กคอ หากเราสามารถสรางคอมพวเตอรท�สามารถ “รบร” เหตการณ และสามารถ “เรยนร” จากประสบการณตางๆ ท�เกดข 9นได กอาจจะเปนไปไดวาคอมพวเตอรจะสามารถพฒนา “สตปญญา” ข 9นมาไดในลกษณะเดยวกบท�เดกเลกๆ เรยนรส�งตางๆ จากประสบการณน�นเอง

นกวทยาศาสตรจะสรางคอมพวเตอรท%มลกษณะดงกลาวไดอยางไร?

คอมพวเตอรจะม “ระบบการเรยนร” ดงกลาวไดกอาจจะตองการ “เครอขายเซลลประสาท” (neural

network) ซ�งกอาจจะมโครงสรางแบบคราว ๆ ท�เลยนแบบโครงสรางของเครอขายเซลลประสาทภายในสมองของมนษยเราน�นเอง เม�อเอยมาถงตรงน 9กคงจะเล�ยงไมไดท�จะตองเปรยบเทยบระหวาง ระบบท�ทาหนาท�เปรยบเสมอน “สมอง” ของเคร�องคอมพวเตอรกบสมองของมนษยเรา

มาดกนนะครบวาท 9งสองอยางเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร

เร�มจาก “สมอง” ของเคร�องคอมพวเตอรกนกอนกแลวกนนะครบ ระบบท�ควบคมการทางานของเคร�องคอม- พวเตอรกคอ ซอฟแวรท�ทาหนาท�เปน “ระบบประมวลผลกลาง” (ท�มสวนฮารดแวรเปนระบบวงจรอเลกทรอนกสจานวนมากเช�อมตอกนบนแผงวงจร) เปรยบเทยบไปกคงจะคลาย ๆ กบการปกครองแบบรวมศนย (กลาง) อานาจท�สวนกลาง (อนท�จรงนาจะบอกวาท�กรงเทพฯ) ท�ประเทศไทยทากนอย

เชน รฐมนตรมหาดไทยท�น�งอยท�กระทรวงในกรงเทพฯ เปนคนมอานาจส�งการ และ ควบคมบงคบบญชาและแตงต 9งขาราชการในกระทรวงมหาดไทยท�วท 9งประเทศ รวมไปจนถงตดสนใจเร�องสาคญๆ … แตบางทกลามไปจนถงเร�องสพเพเหระท�ไมนาจะสาคญนกอกดวย จนพวกผส�อขาวนามาลอเลยนวา ในสมยหน%งจะสรางสวมท%ทงหมาวอ ยงตองใหรมต.มหาดไทยเซนเลยครบ!

แตสาหรบสมองมนษยแลว ธรรมชาตเลอกท�จะใชระบบโครงสรางแบบกระจายอานาจ กลาวคอ ไมพบวามสวนท�ทาหนาท�เทยบเทากบ “ระบบประมวลผลกลาง” ของเคร�องคอมพวเตอรแตอยางใด สมองของคนเราประกอบไปดวยเซลลประสาทราวหน�งแสนลานเซลล แตละเซลลกเช�อมตอกบเซลลประสาทอ�น ๆ ท�อยรอบ ๆ นกวทยาศาสตรเช�อกนวา จานวนจดเช�อมตอท�มากมายมหาศาลของเซลลประสาทน�เองท�เปนปจจยหลก ทาใหสมองสามารถ

ดร.นาชย ชวววรรธน 29 / 45

“ประมวลผล” ขอมลมากมายมหาศาลไดพรอม ๆ กน และการเช�อมตอในแบบน 9เองท�ทาให “สญญาณประสาท” ท�แตกตางกนจานวนมาก สามารถสงผานจากท�หน�งไปยงอกท�หน�งไดอยางรวดเรว แมวาอตราเรวจะแตกตางจากความเรวของการสงถายขอมลภายในวงจรของเคร�องคอมพวเตอร (ท�เรวเทาความเรวแสง) อยราวลานเทากตาม

นกวทยาศาสตรเรยกโครงสรางและลกษณะการทางาน ท�มจดเช�อมตอของเครอขายสญญาณซบซอนดงกลาววา มลกษณะเปนแบบ พาราเรลลซม (parallelism)

เหนตวอยางจากธรรมชาตแลวนะครบวา การทางานแบบกระจายอานาจดกวาแบบรวบอานาจอยางไร และการทางานรวมมอกน อยางท�เซลลประสาทตดตอและสงสญญาณประสาทผานถงกน มประโยชนและประสทธภาพเพยงใด!

ทมนกวจยท� Cyberlife Institute ไดทดลองสรางเครอขายเซลลประสาทท�เลยนแบบการทางานของสมองไดแลว แตยงเปนตนแบบท�มโครงสรางงาย ๆ คอ ประกอบดวยตวประมวลผล (microprocessor) ท�ไมสลบซบซอนเพยงไมก�ตว เช�อมตอกนแบบเดยวกบเซลลประสาทเช�อมตอกนในสมองของเรา แตเครอขายเซลลประสาทดงกลาวกสามารถทางานได โดยไมตองมซอฟแวรท�ทาหนาท�เปนตวโปรแกรมควบคมกลางแตอยางใด

สาหรบประสทธภาพน 9นประเมนกนวา เครอขายเซลลประสาทดงกลาว นาจะมประสทธภาพในราว 1 ใน 50 เทาของระบประสาทของแมลงสาบเทาน-น!

ส�งท�เปนหวใจของระบบเครอขายแบบน 9กคอ การเช�อมตอระหวางเซลลประสาท ในกระบวนการเรยนรของคนเราน 9น เซลลประสาทจะมความสามารถในการ “จดจา” สญญาณท�เคยผานมนไป และยงจาไดวาสญญาณดงกลาวใชเสนทางผานเซลลประสาทใด ดงน 9น เวลาท�คณฝกหดทาอะไรซ 9า ๆ กจะเกดเปน “เสนทางเฉพาะ” ของสญญาณ และตวสญญาณเองกมความเขมขนเพ�มมากข 9นอกดวย และน�คอเหตผลวากจกรรมบางอยางท�คณทาบอย คณจะทาไดคลองแคลวมากย�งข 9นเองตามธรรมชาต

แมวาระบบแบบน 9จะเรยนรไดจากขอมลท�ใสเขาไปซ 9าๆ แตตวระบบเองไมไดเกด “ระบบตรรกะ” หรอ ความสามารถในการคดหาเหตผลไดแตอยางใด ตวอยางของการใชงาน AI ท�ใชระบบน 9กเชน การนามาใชเปนสวนประกอบในชดอปกรณ “ตาอเลกทรอนกส” ของเคร�องคอมพวเตอร ท�ใชจาแนกใบหนาคน และใชกบโปรแกรมวเคราะหและทานายแนวโนมของตลาดหน เปนตน

ไมมใครแนใจวาระบบการเรยนรแบบใดจะเหมาะท�สดสาหรบ AI นกวทยาศาสตรบางคนกวา ระบบท�ใชการเรยนรจากกฎ และจากกรณศกษาน 9นไดพฒนามากวาหาสบปแลว แตกยงไมมกาวกระโดดท�นาประทบใจแตอยางใด ระบบการเรยนรจากประสบการณจงนาจะเปน “ความหวงใหม” สาหรบ AI ปญญาประดษฐท�ทางานไดดท�สด อาจจะตองมความสามารถในการเช�อมโยงและใชความสามารถในการเรยนรทกแบบท�กลาวมารวมกนกเปนได

หนยนตท�มอารมณความรส ก

คาถามสาคญอนหน�งกคอ คอมพวเตอรและหนยนตจะมอารมณความรสก และมบคลกภาพเฉพาะตนแบบเดยวกบท�มนษยมไดจรงหรอ ? และแมวาเราจะทาใหมนมได … ทาไมเราจะตองการใหพวกมนมส�งเหลาน 9 ?

ดร.นาชย ชวววรรธน 30 / 45

ในภาพยนตรวทยาศาสตร หนยนตหรอคอมพวเตอรท�มอารมณความรสกน 9น มกจะมจดจบท�ไมดสกเทาไหร ในเร�อง 2001: A Space Odyssey คอมพวเตอรฆาตกร HAL 9000 สามารถรบรอารมณความรสกของนกบนอวกาศได แตมนกฆาลกเรอไปจนเกอบหมด เหลออยคนเดยว และมนแสดงความกลวใหเหนดวย เม�อทาทาวาจะโดนปดเคร�อง ซ�งกคลาย ๆ กบวาจะโดนฆา

ในมหากาพยอวกาศอกเร�องคอ สตาร เทรก ตอน The Ultimate Computer กมตวละครคอมพวเตอรท�สบสนคดไปวา เกมสงครามเปนการโจมตจรง และเร�มยงโจมตยานอวกาศท�ไมเก�ยวของ คอมพวเตอรดงกลาวกแสดงอารมณความรสกวา กลวท�จะโดนปดเคร�องเชนกน นอกจากน 9 ในเร�องเคร�องคอมพวเตอรดงกลาวยงแสดงออกถงความรสกผดบาปตอความผดพลาดท�เกดข 9น เม�อกปตนเครกพดจาโนมนาวจนมนยอมรบวา ส�งท�มนทาเปนอาชญากรรมแบบหน�ง

จนทายท%สด มนรสกผดจนถงข- นฆาตวตายเลยทเดยว!

แมวาตวอยางหนยนตท�เปน “บา” และแสดงอาการทางจตในทางลบอยแยะกจรง แตกใชวาจะไมมหนยนตท�มอารมณความรสก และเปนหนยนตท� “ด” เอาเสยเลย หนยนตแอนดรวในเร�อง “มนษยสองรอยป” (The Bicentennial Man) ของไอแซค อาสมอฟ ท�ได โรบน วลเลยมส ดาราเจาบทบาท มาสวมบทบาทเปน “แอนดรว ” หนยนตท�อยากเปนมนษย ในฉบบภาพยนตรท�ออกฉายเม�อไมก�ปกอน นบไดวาเปนตวอยางท�ดท�สดในกรณน 9

แอนดรวมอารมณความรสก, มความคดสรางสรรค สามารรถออกแบบลวดลาย และแกะสลกไมไดเอง หรอ แมแตพยายามจะม “อารมณขน” !

แมวาในกรณท�ยกตวอยางมาขางตนและในชวตจรง อารมณมกจะถกมองวาเปนเร�องลบ และอารมณความรสกท�ควบคมไมไดหรอรนแรงเกนไป อาจะมองวาเปนความผดปกตทางจต นอกจากน 9 การตดสนใจท�เอาอารมณเปนท�ต 9ง มกจะมองกนวาเปนส�งท�ไมฉลาดนก ซ�งดไปแลวกขดกนกบลกษณะของหนยนตในจนตนาการของคนจานวนมากท�คดวา หนยนตนาจะมลกษณะมเหตมผล, คดและทางานเปนระบบ, มตรรกะ และไมมอารมณความรสก แตกมนกวทยาศาสตรท�เช�อวา แมวาอารมณความรสกท�มากเกนไปอาจจะกอโทษได แตการขาดอารมณความรสกหรอมนอยเกนไปกอาจจะมโทษพอๆ กนกเปนได

จะเหนไดนะครบวา แมวาอารมณความรสกจะเคยถกจดใหเปนสวนหน�งของ “ความฉลาด” หรอ “สตปญญา” ท�ออกจะโบร�าโบราณ แตกดเหมอนวาจะเปนส�งท�ขาดไปไมได สาหรบความฉลาดท�มรากฐานจากววฒนาการแบบสมองของมนษยเรา และสาหรบหนยนตแลว การรบรหรอแมแตมอารมณความรสก อาจจะชวยใหมนใชขอมลในการตดสนใจไดด และมประโยชนเหมาะสมย�งข 9นสาหรบมนษยเรากเปนได

สวนท�วาจะสรางหนยนตใหมอารมณความรสกไดอยางไรน 9น ผมขอปลอยใหคณ ๆ ไดจนตนาการกนเลนไปกอน ในขณะท�คงจะตองเปนหนาท�ของ “นกหนยนตรศาสตร” ท�จะไดขบคดอยางหนก เพ�อหาหนทางท�จะทาฝนอนน 9ใหเปนจรงตอไป

นาสนใจดใชไหมละครบ เร�องเก�ยวกบหนยนตและปญญาประดษฐ ยงมอกหลายหวขอ ไมวาจะเปนระบบขบเคล�อนแบบตางๆ ของหนยนต, พลงงานท�ใชกบหนยนต, ระบบการส�อสารผานการคยโตตอบ ฯลฯ ซ�งจะขอขามไป ดกนท�อาวธและส�งประดษฐบางอยางในเร�องสตารวอรสกนตอครบ

ดร.นาชย ชวววรรธน 31 / 45

R2-D2 และ C-3PO กบอารมณความรสก

คณวาส�งท�นาท�งมากท�สดเก�ยวกบหนยนต R2-D2 และ C-3PO ในเร�องสตาร วอรส คอเร�องใดกนแน ?

สาหรบนกวทยาศาสตรหลาย ๆ คนแลว บคลกลกษณะหรอนสยประจาตว และอารมณความรสกท�หนยนตท 9งสองตวแสดงออกมาอยเสมอ เปนเร�องท�นาสนใจเปนท�สด ยงจากนไดใชไหมครบกบบคลกข 9กงวลและจอมโวยวายของหน C-3PO สาหรบหน R2-D2 แมวาจะพดภาษามนษยไมได แตกส�อสารผานระบบแสงไฟกระพรบบนตว และเสยงอเลกทรอนกสกรงๆ กรBงๆ ของมน ซ�งแสดงใหเหนถงสตปญญาและอารมณความรสกของมนดวยเชนกน สตปญญากบอารมณความรสกมความเก%ยวของสมพนธกนหรอไม และ ถาใชจะมความลกซ-งเพยงใดกนแน? ดร. อนโตนโอ ดามาซโอ ศาสตราจารยดานประสาทวทยาท�วทยาลยแพทยมหาวทยาลยไอโอวา ไดศกษาผ ปวยท�มความผดปกตของสมองสวนหนา ผ ปวยเหลาน 9มลกษณะเฉพาะคอ จะมความผดปกตในการเช�อมตอสญญาณระหวางสมองสวน นโอคอรเทกซ ท�เก�ยวของกบการคดและใชเหตผล และสมองสวนท�เรยกวา ระบบลมบก ซ�งเช�อกนวาเปนท�ต 9งของอารมณความรสก, ความจา และ สมาธ

ผลกคอผ ปวยเหลาน 9มลกษณะของการใชเหตผล และ ความเฉลยวฉลาดท�ดเย�ยม แตไรซ�งอารมณความรสกตอเหตการณตางๆ ดงท�ดร. ดามาซโอสรปไวส 9น ๆ แตไดใจความวา “ผปวยเหลาน �รบรไดแตไมรสก ” โรคน 9มขอ (บงเอญวา) ดอยเหมอนกนกคอ ทาใหผ ปวยรบมอกบสถานการณบางอยางไดดเปนพเศษ เชน ผ ปวยรายหน�งจาเปนตองขบรถมาพบแพทยในวนท�หมะตกหนก และถนนล�นจนยากจะควบคมรถได แตผ ปวยกสามารถขบรถมาถงคลนกไดอยางปลอดภย โดยอาศยวธการท�เคยเรยนรมาเก�ยวกบการขบรถในสถานการณดงกลาว

ผ ปวยแทบจะไมมอาการกงวลใด ๆ ปรากฏใหเหนดวยซ 9าไปกบการท�ตองเผชญกบสภาวะดงกลาว ขณะ

ท�คนปกตท�วไปเม�อตกอยในสถานการณดงกลาว มกจะสบสนจนทาอะไรไมถกและเกดอบตเหตไดงายมาก และน�กเปนขอดเพยงสวนนอยมากท�ผ ปวยไดรบจากการเปนโรคดงกลาว แตผลสวนใหญกลบออกมาเปนตรงกนขามครบ

อาการขาดไรอารมณความรสก มกจะไปลดหรอไมกไปขดขวางความสามารถในการใชเหตผลเสยเปนสวนใหญ

เชน ผ ปวยรายเดยวกนใชเวลากวาคร�งช�วโมงในการช�งใจ เม�อดร. ดามาซโอ ใหเลอกวา จะนดหมายคราวหนาเปนวนใดวนหน�งในสองวนท�ยงวางอยด สาเหตกคอผ ปวยใชเวลาเปนกบการเปรยบเทยบขอดขอเสยของวนนดท 9งสองวนเพ�อใหครอบคลมทกหวขออยางไมรจบส 9น ไมวาจะเปนมนดอ�นวนใดบาง, มงานอะไรในชวงน 9นบาง, สภาพอากาศ และปจจยอ�นอกรอยแปดประการเทาท�จะนกได

จนในท%สด หมอดามาซโอกทนรอไมไหวและตดความยงยาก โดยเลอกวนนดเอง!

การท�ผ ปวยไมสามารถตดสนใจในเร�องงายๆ แบบน 9 ซ�งเปนส�งท�คนปกตธรรมดาท�วไปทาไดอยางสบาย ๆ กเพราะวาผ ปวยไมสามารถ “ใหน �าหนก” กบปจจยตวใดตวหน�งมากเปนพเศษ และมองไมออกวาการพจารณาเร�อง ตาง ๆ ควรใชเวลามากนอยเพยงใด รวมไปถง ไมตระหนกรวาการพจารณาปจจยเลก ๆ นอย ๆ ตอไป (หลงจากท�เสยเวลาไปมากแลว) เปนเร�องเสยเวลาเปลาโดยไมคมกบประโยชนท�จะไดรบ

คราวน 9ลองจนตนาการวาหากคณใชหนยนตขบยานอวกาศ ถายานกาลงจะชนกบยานอกลาหน�งท�ปรากฏข 9นกระทนหน คณคงไมตองการใหมนตดสนใจอยางยดเย 9อเปนแนแท … จรงไหมครบ?

ดร.นาชย ชวววรรธน 32 / 45

แตยงไมหมดนะครบ การตดสนใจเร�องงาย ๆ ไมได ไมใชปญหาเดยวท�ปรากฏเม�อผ ปวยมอารมณความรสกขาดหายไป ปญหาอกอยางหน�งกคอ ผ ปวยโรคน 9มแนวโนมจะเลอกตดสนใจผด ๆ ซ 9า ๆ ไมวาจะเปนการเลอกลงทนท�มความเส�ยงสงซ 9าซาก, เร�มทาธรกจท�ไมเหนลทางบอย ๆ, เลอกแตงงานกบคท�ไมเหมาะกนสกนดซ 9าแลวซ 9าอก ฯลฯ

สาหรบผปวยเหลาน � ผลลพธท�ไมดไมไดมผลตอการตดสนใจในภายหนาแตอยางใด!

อกปญหาหน�งท�พบกคอ ผ ปวยไมสามารถมใจจดจอกบเปาหมายได ยกตวอยางเชน หากคณใหผ ปวยคดแยกแฟมเอกสาร เร�องกมกจะเปนวาผ ปวยจะคดเอกสารไปไดครเดยว แลวกเร�มจะนาเอกสารแตละอนมาอาน และใชเวลากบการอานเปนช�วโมง ๆ จนลมไปวากาลงคดแยกเอกสารเหลาน 9นอย

ความผดปกตท�เกดข 9นกบผ ปวยของ ดร. ดามาซโอ จะเกดข 9นกบ AI ท�ปราศจากอารมณความรสกหรอไม เปนเร�องนาสนใจท�นาศกษาตอไปเปนอยางย�ง โดยเฉพาะหากในอนาคต มนษยเราตองการจะสรางหนยนตประสทธ- ภาพสงท�ทาหนาท�เปนลามฑต อยาง C-3PO ข 9นใหได เรากตองการระบบปญญาประดษฐท�ไมแมแตจะรบรอารมณความรสกของมนษยไดเทาน 9น มนยงตองรบรอารมณความรสกของเผาพนธตางดาวอ�น ๆ ไดอกดวย ซ�งบางทกอาจจะจาเปนตองอาน “ภาษากาย” หรอภาษาทาทาง และ “ภาษาเสยง” ท�ไมใชภาษาพด เชน เสยงรองเสยงครางแบบตางๆ ของวก 9 คหขนยาวของจBกโกอวกาศ ฮน โซโล ไดอกดวย

และน�กคอ ขอพสจนอกคร 9งวาวทยาการของชาวสตารวอรสน 9นกาวหนาล 9าพวกเราไปมากเหลอเกน

อาวธในสงครามแหงดวงดาว ผมสรปไปแลวเก�ยวกบเร�องของแนวทางในการพฒนาหนยนต ปญญาประดษฐแบบตางๆ และความเปนไป-ไดทางวทยาศาสตรท�เราจะมหนยนตท�มอารมณความรสก และมสตปญญา คราวน 9 เราจะมาดกนวาอาวธบางอยางในเร�องสตาร วอรส ไมวาจะเปนอาวธขนาดเลกขนาดพกพาตดตวไดแบบ “ดาบแสง” ท�เปนอาวธประจาตวเหลาอศวนเจได ไปจนถงอาวธลาแสงจากยานรบแบบตางๆ และ อาวธขนาดมหมาอยาง “ดาวมรณะ” ท�สามารถยงลาแสงท�มอานภาพขนาดระเบดดาวเคราะหท 9งดวงใหแหลกเปนจณไปไดน 9น … มความเปนไปไดทางวทยาศาสตรมากนอยเพยงใด เลเซอร, เทอรโบเลเซอร และ ซเปอรเลเซอร ในเร�องสตารวอรส เราไดเหนอาวธท�มลกษณะเปนลาแสงหลากหลายประเภท ไมวาจะเปนลาแสงจาก ดาบแสงของบรรดาเจได ลาแสงท�ยงจากปนของทหารกองทพฝายจกรวรรด ลาแสงท�ยงจากยานรบแบบตางๆ ไปจนถงลาแสงอานภาพรนแรงท�ผสรางสตารวอรส โมวาเปน … “เทอรโบเลเซอร” ท�ยงจากยานพฆาตดาว (star destroyer) รวมท 9ง “ซเปอรเลเซอร ” ท�ยงจากดาวมรณะ (death star)

ดร.นาชย ชวววรรธน 33 / 45

ตวอยางเลเซอรแบบตางๆท�ปรากฏใหเหนในเร�องสตารวอรส

แรกสดมาดกนกอนสกนดนะครบวา ท�เรยกกนวา “เลเซอร” น 9น อนท�จรงคออะไรกนแน? คาวา “เลเซอร” (laser) เปนคาท�เกดจากอกษรยอของคาเตมวา Light Amplification by the Stimulated Emission of Radiation ซ�งพอจะแปลเปนไทยไดวา “การเพ�ม (ปรมาณ) แสงโดยการปลดปลอยการแผรงสท�ถกกระตน” แปลแลวกไมเขาใจอยด…ใชไหมครบ? (ฮา) … ไมตองแปลกใจ ผมกรสกวาเปนอยางน 9นแหละครบ ลองมาดท�หลกการท�อยเบ 9องหลงการสรางเลเซอรอาจจะชวยใหเขาใจความหมายของคาวาเลเซอรไดดข 9นนะครบ การท�วตถชนดหน�งปลดปลอยแสงออกมา (ศพทวชาการบางทกเรยกวาเปน “การแผรงส” (radiation)) กหมายความวา อะตอมหรอโมเลกลท�เปนองคประกอบของวตถน 9นกาลงปลอยพลงงานออกมา หากวาพลงงาน(ในรปของคล�นแมเหลกไฟฟา)ท�ปลอยออมาบงเอญม ”ความยาวคล�น” อยในชวงท�ตาของเรามองเหนได … เรากจะมองเหนเปนแสงสตางๆ แตบางคร 9งกอาจจะมองไมเหนดวยตาวาเปนแสง หากวาบงเอญวาความยาวคล�นอยในชวงอ�นๆ เชน อนฟราเรด (ชวงคล�นความรอน), อลตราไวโอเลท หรอ เอกซเรย เปนตน คราวน 9หากเราลองใชจนตนาการ … ลองสมมตวา เราสามารถมองลกเขาไปในอะตอมหรอโมเลกลของวตถตางๆได เรากจะเหนวาการปลดปลอยแสงตางๆออกมาเกดข 9นเน�องจาก “อเลกตรอน” ในอะตอมหรอโมเลกลของวตถเหลาน 9น “กระโดด” เพ�อเปล�ยน “ช 9น” ของการโคจร ซ�งจะเกดการกระโดดดงกลาวเม�อไดอะตอมหรอโมเลกลเหลาน 9นดดซบพลงงานเขาไปกอน การกระโดดเพ�อเปล�ยนช 9นการโคจรดงกลาวเกดข 9นโดยอตโนมต โดยอเลกตรอนจะกระโดดไปอยในช 9นท�มน “เสถยร” ท�สด (พดเปรยบเทยบงาย ๆ คอ มนจะหาท�อยท� “เหมาะกบมน” ท�สดน�นเอง) โดยปกตแลวการปลดปลอยพลงงานดงกลาวจะเกดข 9นโดยอตโนมต แตเรากอาจจะกระตนใหอะตอมปลอยพลงงานออกมาท�เวลาท� “แนนอน” ตามตองการไดเชนกน และน�กคอท�มาของคาวา “stimulated emission” ในคาวาเลเซอรน�นเอง คราวน 9คาถามกตามมาวา กแลวเราจะกระตนใหอะตอมปลอยพลงงานออกมาไดคราวละมากๆไดอยางไร? นกวทยาศาสตรใชวธการอยางน 9ครบ คอนากระจกไปวางไวสองดานของอะตอม คราวน 9เวลากระตนใหอะตอมปลอยพลงงานแสงในรปของ “โฟตอน” (หรอ อาจจะจนตนาการงาย ๆ วาเปน “กอนแสง” แบบหน�ง) ออกมา โฟตอนกจะกระเดงกระดอนไปมาระหวางกระจกท 9งสอง ซ�งกจะไปกระตนใหมการปลอยโฟตอนออกมามากย�งข 9นไปอก

ดร.นาชย ชวววรรธน 34 / 45

มคนเคาเปรยบเทยบเอาไวทาใหเหนภาพชดเจนดข 9น กคอ … เคาวาสมมต (อกแลว) วาอเลกตรอนในอะตอมปเปรยบเสมอนกบเปนคนท�เตรยม “กระโดดบนจ 9จมพ” คราวน 9 พอพวกท�กระโดดไปแลวกปลอยเสยงกรดรอง (เสยงรองท�วากเทยบไดกบ “โฟตอน” ในท�น 9) ท�ฟงด “มนส” หรอนาสนกสนาน อเลกตรอนท�รออยกเลยรบกระโดดม�ง พอเปนยงง 9กเลยเกดอาการกระโดดกนไปกร 9ดกนไปใญโต เสยงกร 9ดกเลยย�งดงสน�นหว�นไหว ระเบดเถดเทงหนกเขาไปอก อเลกตรอนชดใหมกเลยรวมแจมกระโดดกนเขาไปอก กรBดกนหนกเขาไปอก ตอเน�องกนไป … เปนปฏกรยาลกโซ เทาน 9นยงไมพอ นกวทยาศาสตรยงเพ�มลกเลนเขาไปอกคอ แทนท�จะใชกระจกเงาท 9งสองอน กเลอกใชกระจกเงาเพยงอนเดยว สวนกระจกอกอนออกแบบเปนพเศษใหแสงชวงคล�นสวนใหญตองสะทอนกลบ แตจะปลอยใหแสงชวงคล�นเฉพาะเพยงชวงคล�นเดยวสองทะลผานไปได

แสงสวนท�ผานไปไดน�เองท�ปรากฏใหเราเหนเปน “ลาแสงเลเซอร” การท�แสงท�ผานออกมาตองมชวงความยาวคล�นเดยวกนน�เอง ทาใหแสงดงกลาวไมสญเสยไปกบการหกลางกนเอง ทาใหไดแสงท�มพลงงานสงเปนพเศษ และน�กคอท�มาของคาวา “light amplification” น�นเอง

สารพดประโยชนของเลเซอร เลเซอรน 9นอนท�จรงแลว … กเปนเพยงแคแสงเทาน 9น แตการท�มนลกษณะพเศษหลายประการคอ เปนแสงท�มความเขมสงย�งยวด, สามารถเลงใหอยในตาแหนงท�เท�ยงตรงได และ สามารถในรปของกระแสของลาแสงความเขมสงท�เปลงออกมาในเวลาส 9น ๆ ได ทาใหมนมประโยชนอยางมากมายมหาศาล ยกตวอยางเชน การท�เลเซอรสามารถเลงไปท�จดเลกๆท�แนนอนได ทาใหเราสามารถเกบขอมลขนาดหลายรอยลานไบทไดบนแผน CD-ROM และอานขอมลเหลาน 9นไดดวยเลเซอร นอกจากน 9 เรายงสามารถใชเลเซอรในการ-ผาตดเลก, ใชทาลายเซลลท�ไมตองการ (เชนเซลลมะเรง) ท�อยตดอยกบเซลลปกตไดอยางแมนยา, ใชอานรหสสนคาตามหางสรรพสนคา, ใชนาขอมลเสยงสาหรบการโทรศพททางไกล, ใชละลายกอนน�วในไต, ใชเปนอปกรณชวยสอน ซ�งกคอ เคร�องช 9ตาแหนงดวยเลเซอร หรอ ท�อาจจะคนกนมากกวาในช�อ เลเซอร พอยเตอร น�นเอง

แมแตรอยสกกยงลบไดดวยแสงเลเซอรดวย! แสงเลเซอรยงมความสามารถอกดานหน�ง คอ ดานการทาลายลางท�รนแรงเปนอยางย�ง โดยเฉพาะอยางย�ง

เลเซอรท�เตรยมใหอยในรปของ “กระแสเลเซอร” ท�เขมขนและปลอยออกมาในชวงส 9นมาก ๆ เคร�องกาเนดเลเซอรกาลงสงสดท�สรางกนมาจะสามารถปลอยพลงงานออกมาไดคราวละลานลาน (1012)วตต โดยปลอยออกมาเปนจงหวะส 9นมากๆ เพยงหน�งในพนลาน (109) ของวนาทเทาน 9น

กระแสเลเซอรท�ปลอยเปนจงหวะส 9น ๆ เหลาน 9 สามารถเจาะทะลวตถท�มความแขงสดยอดไมวาไทเทเนยมหรอเพชร (ซ�งเปนวตถท�แขงท�สดท�เกดข 9นเองตามธรรมชาต) ไดสบาย ๆ !

ทาไมเลเซอรจงทาส�งเหลาน 9ไดนะหรอครบ ? เหตผลกคอ เม�อวตถเปาหมายดดซบเอาพลงงานแสงท�เขมขนมากๆของเลเซอรเขาไป มนกจะเร�มรอนมากข 9นเร�อย ๆ จากน 9น กจะเร�มหลอมละลาย และระเหย หรอระเหดไปในท�สด

แตการท�เลเซอรจะทางานไดน 9นขอสาคญกคอ วตถเปาหมายจะตองอยในรปท� “ดดซบ” พลงงานจากเลเซอรได หากวตถน 9นสะทอนแสงเลเซอรได มนกไมสามารถทาอนตรายวตถน 9นได ในสตารวอรส Episode IV บางทานอาจจะจาไดวามฉากท� ฮนโซโลถงกบรองเสยงหลง เม�อเสยววาแสงจากปนเลเซอรท�สะทอนไปมาในหองอดขยะจะมาโดนเขา

ดร.นาชย ชวววรรธน 35 / 45

ในอกลกษณะหน�งกคอ หากเลเซอรพงผานวตถน 9นไปได มนกจะไมทาอนตรายวตถน 9นเชนกน เขยนมาถงตรงน 9กอดจะนกถง “ครสตลบอย” คปรบเอกคนหน�งของคอบราไมได เพราะตามทองเร�องแลว การท�ปนไซโคกนของคอบรา ไมสามารถทาอนตรายมนไดกดวยเหตผลวา แสงท�ออกมาทะลผานรางกายของมนเลยน�เอง

นบวาผ เขยนเร�องคอบราคอ บอจ เทระซะวะ มความรความเขาใจในหลกการของเลเซอรเปนอยางด

เลเซอรกบการทหาร คณสมบตอนยอดเย�ยมกระเทยมดองของเลเซอรท�สาธยายมาขางตน ยอมจะถกใจบรรดาทหารหาญท�อยากไดมาใชงานเปนแนแท และอนท�จรงแลวการประยกตใชเลเซอรทางการทหารน 9น มไดหลายรปแบบ และแตละแบบกนาสนใจไมนอย เชน เลเซอรกาลงต�าสามารถใชจโจมและทาใหตาของทหารพรา หรอแมแตเคร�องมอตรวจจบ “ตาบอด” ได เลเซอรกาลงสงสามารถ “เผา” ชดทหารไดแบบเดยวกบปนไฟ เลเซอรกาลงสงระดบลานวตตข 9นไปสามารถเจาะรบนเคร�องบนไอพนท�หางออกไปหลายกโลเมตรกยงไหว ! แตกมเง�อนไขวาจะตองมชวงเวลาใหเลเซอรและตาแหนงน 9น บนเคร�องบนไอพนไดสมผสกนนานหลายวนาทสกหนอย มการทดสอบเคร�องยงเลเซอรกาลงสงระดบ 2.2 เมกะวตตอยสองเร�อง ท�ใหผลนาท�งชนด “นอง ๆ” ท�เราเหนในภาพยนตรไซไฟเลยทเดยว เร�องแรกคอ เคร�องช�อ MIRACL (หรอ มราเคล) ซ�งเปนเคร�องยงเลเซอรชนดจากพ 9นสอากาศ (ท�จรงนาจะเรยกวา “สอวกาศ” นาจะถกตองกวา) สามารถ “เลงเปา” ยงดาวเทยมท�อยในวงโคจรไดอยางแมนยา

ออ … แตเคายงไมไดยงดาวเทยมกนจรง ๆ เพ�อพสจนเร�องความสามารถน 9กนหรอกนะครบ อกเร�องหน�งกคอ เคร�องยงเลเซอรอกเคร�องช�อ อลฟา (Alpha) ซ�งไดรบการออกแบบมาใหใชงานไดในอวกาศ

สามารถยงทาลายขปนาวธของศตรไดจากวงโคจรรอบโลก ดวยรงสเลเซอรอนฟราเรด ซ�งมความเขมของพลงงานท�แกนของเคร�อง มากกวาความรอนท�พ 9นผวของดวงอาทตยหลายเทาเลยทเดยว !

จะวาไปแลวเคร�องมราเคลและอลฟา กทรงพลงมากขนาดท�วา จะเรยกวาเลเซอรท�ไดวาเปน “เทอรโบเลเซอร” หรอ “ซเปอรเลเซอร” แบบท�ผสรางสตาร วอรส เรยก กคงจะไมแปลกกระมงครบ

ดเหมอนวาเลเซอรท�เรามอยในวนน 9 กสามารถทาอะไรไดหลาย ๆ อยาง แบบเดยวกบท�เราเหนในภาพยนตรเร�องสตาร วอรส น�นเอง ไมวาจะเปนทารายหรอสงหารผคน, เผาทาลายอาคารส�งกอสราง หรอเจาะผนง, ยงทาลายเปาหมายบนยานอวกาศ (หากสามารถเลงท�เปาหมายไดนานพอ)

ถาเชนน 9นความแตกตางประการสาคญระหวางเลเซอรในเร�อง สตาร วอรส กบเลเซอรในโลกแหงความเปนจรง คอ อะไรนะหรอครบ?

คาตอบกคอ เร�องของ “ขนาด” ครบ

“ขนาด” ใครคดวาไมสาคญ เคร�องมราเคลและอลฟาท�เพ�งเลาไป สองเคร�องน 9ใหญขนาดท�จะใสเขาไปในยานอวกาศมลเลเนยม ฟอลคอนของฮน โซโล แลวไมเหลอแมแตท�วางแมแตสาหรบนกบน แมวาจะเปล�ยนมาเปนเลเซอรท�มประสทธภาพดอยกวา มาก ๆ เชนวา แคยงสงหารคนได กยงตองมขนาดอยางนอยเทา ๆ กบรถบรรทกสกคนโนนแนะครบ … ซ�งกคงจะใสซองคาดเอวพกตดตวไดลาบากเตมท ปญหาเร�องขนาดน 9มสาเหตมาจากหลายปจจยดวยกน

ดร.นาชย ชวววรรธน 36 / 45

เร�องแรกเลยกคอ ปญหาเก�ยวกบความรอน เคร�องเลเซอรมประสทธภาพเพยงแค 1-30 เปอรเซนตในการแปลงพลงงานใหเปนแสงเลเซอร หรอพดอกอยางหน�งกคอ พลงงานสวนใหญ (ท�อาจจะมากถง 99 เปอรเซนต) สญเสยไปในรปของความรอน

ในเคร�องกาเนดแสงเลเซอรกาลงสง พลงงานสวนท�เหลอน 9 จะมปรมาณมากมหาศาล ซ�งอาจจะไปความเสยหายใหกบกระจกท�อยภายในได ระบบทาความเยน (ไมวาจะใชระบบใบพดระบายอากาศ หรอใชสารหลอเยนระบายความรอน) ท�มความสลบซบซอนจงมความสาคญเปนอยางย�ง

ระบบทาความเยนน�เอง ท�เปนสวนหลกสวนหน�งท�ทาใหเคร�องกาเนดเลเซอรมขนาดใหญและมน 9าหนกมาก อกปจจยหน�งท�ทาใหเลเซอรมขนาดใหญกคอ ระบบใหกาลงงาน การท�เราจะสามารถสรางเลเซอรท�มกาลง

สงมาก ๆ ไดน 9น เราตองปBมพลงงานมหาศาลแกมนเชนกน และแหลงพลงงานดงกลาวกนพ 9นท�ครบ ปญหาเร�องน 9อาจจะไมสงผลมากนก หากเลเซอรน 9นประจาอยกบยานรบขนาดใหญ (อยางเชน “ดาวมรณะ”

หรอ “ยานพฆาตดารา” (star destroyer) ท�เปนยานธงของฝายจกรวรรด) แตจะมผลทนท หากเปนยานรบขนาดเลกตาง ๆ ไมวาจะเปนยานบนปกเอกซของฝายกบฏ หรอแมแตยานมลเลเนยม ฟอลคอน กตาม

ตวอยางท�เปนของจรงกคอ สหรฐอเมรกามเคร�องกาเนดเลเซอรกาลงสงขนาด 15 เมกะวตต อยเคร�องหน�งท�ออกแบบจนมขนาด “คอนขางเลก” กลาวคอ มความยาวเกอบ 12 เมตร ความกวาง 2.7 เมตร และ สง 2.7 เมตร ซ�งเปนขนาดท�ทาใหทางกองทพ “ต�นเตน” กนมาก

เพราะ สามารถบรรทกไดดวยรถบรรทกขนาดใหญเพยงคนเดยวหมด ! ไมมใครรวาการยอขนาดเคร�องเลเซอรอยางกาวกระโดจะเกดข 9นไดหรอไม และถาเกดข 9นไดจะเปนเม�อใด

แตไมแนวาเทคโนโลยดานวสดศาสตรใหม ๆ และ เทคโนโลยซเปอรจ�ว หรอ นาโนเทคโนโลย (nanotechnology) ซ�งเปนเทคโนโลยท�ควบคมลงไปในระดบอะตอม และกาลงเปนท�ศกษาวจยกนอยางกวางขวางท�วโลก อาจจะเขามาชวยยนระยะเวลาเร�องน 9กเปนได จะเหนไดนะครบวา เร�องของเลเซอรในโลกแหงความเปนจรง และในโลกแหงความฝนและจตนาการ คอในเร�องสตาร วอรสน 9น ตางกมความนาสนใจและนาเรยนรไมตางกนเลย

“ ไอหน ฉนนะบนจากปลายหน�งไปจรดอกปลายหน�งของของกาแลกซน 9มาแลวนะ เคยเจออะไรท�แปลก ๆ มากเยอะ แตฉนกยงไมเคยเหนอะไรท�จะทาใหฉนเช�อวา

จะมพลงอะไรสกอยางท�สามารถบงคบควบคมทกอยางได ไมมสนามพลงลกลบอะไรท�จะมาควบคมชะตาชวตฉนได”

ฮน โซโล กลาวกบ ลค สกายวอลคเกอร ใน Episode IV: A New Hope

มาดกนครบวา “ดาบแสง” ท�เปนอาวธประจาตวเหลาอศวนเจได ตลอดไปจนถงอาวธทรงอานภาพอยาง “พลง” ของพวกเจไดน 9น มคาอธบายทางวทยาศาสตร หรอ มความเปนไปได มากนอยเพยงใด

ดร.นาชย ชวววรรธน 37 / 45

Star Wars Tip จบผดเลเซอรในสตารวอรส

เคยสงสยไหมครบวา เราจะเหนเลเซอรมลกษณะแบบเดยวกบในภาพยนตรเร�อง สตาร วอรส หรอไม? คาตอบกคอ … ไม ครบ ใน สตาร วอรส มอยหลายฉากทเดยว ท�ไมนาจะเปนจรงไปได อาท มอยหลายฉากทเดยวท�เราเหนลาแสงยงไปมาในอวกาศจากนยานรบตาง ๆ ลาแสงเลเซอรน 9นไมควรจะมองเหนไดในอวกาศ ดงน 9น เราจะเหนแสงเลเซอรกตอเม�อ มองไปท�ปนของศตรพอด ตอนจงหวะท�เลเซอรปลอยออกมาเทาน 9น

อกคร 9งหน�งท�คณอาจจะสงเกตเหนไดกคอ ตอนท�แสงเลเซอรพงกระทบเปาแลว โดยจะปรากฏใหเหนเปนเพยงวงกลมของแสงบนเปาหมายเทาน 9น การท�เราจะเหนลาแสงเลเซอรจากทางดานขางได แบบในภาพยนตรน 9น (คอ เหนเปนสายหรอลาแสง) จะตองมฝ นผงกระจายอยเตมไปหมดในบรเวณน 9น ทาใหแสงเลเซอรสวนหน�งเกดการกระเจง (จนกระจดกระจาย) ออกนอกเสนทาง ในภาพยนตรคณจะเหนอกวา บางคร 9งเลเซอรกระแทกจนยานอวกาศถอยหลง หรอแมแตหมนต 9วเปนลกขาง เร�องน 9อกเชนกนท�ไมนาจะเกดข 9นได เพราะวาพลงงานของเลเซอรอยในรปของความรอนสง ไมไดอยในรปของพลงงานจลนท�จะสามารถกระแทกยานแบบน 9นไดแตอยางใด นอกจากน 9แลว อกขอหน�งท�ควรจะตองคาถงเชนกนกคอ บอยคร 9งท�เลเซอรทางานไดไมดในเขตบรรยากาศ สภาพขององคประกอบในอากาศ ไมวาจะเปนหมอก ควน ฝ น หรอฝน ลวนแลวแตมผลตอแสงเลเซอรท 9งส 9น เพยงแคสภาพฝนท�ตกหนก กอาจจะทาใหอาวธปนเลเซอรหมดประโยชนเอาไดงาย ๆ แมแตเลเซอรกาลงสง กอาจจะมปญหาไดเชนกน เน�องจากอากาศรอบ ๆ ลาแสงอาจจะรอนจนเกดกระแสอากาศท�มความดนสงและต�า ท�ไมสม�าเสมอกนตลอดเสนทาง ทาใหเกดการเคล�อนท�ของกระแสอากาศ ซ�งจะมผลให ลาแสงเลเซอรเบ�ยงเบนจากเปาหมายไปเลกนอย (อยางท�อาจจะคานวณทศทางไมออก) ไดเชนกน ซ�งแมวาเปนการเบ�ยงเบนเพยงเลกนอย แตกเพยงพอท�จะทาใหพลาดเปาหมาย หรอ แมแตไปโดนพวกเดยวกนเองไดไมยาก!

ความจรงความรเก�ยวกบการท�เลเซอรมผลตออากาศท�อยรอบ ๆ กไดรบการนามาประยกตใชงานแลวเชนกน กลาวคอ เลเซอรพลงงานต�าท�ไมสามารถทารายคนเราได แตสามารถทาใหอากาศรอบๆ แตกตวเปนไออนท�มประจ และไอออนเหลาน 9เองท�จะทาใหกลามเน 9อหดตว หมดเร�ยวหมดแรง และเกดโรคหวใจแบบฉบพลน

อาวธดงกลาวใชไดในระยะเกอบรอยเมตรเลยทเดยวเชยว ! … เสยแตวาขนาดของเลเซอรตวท�วานะยงเทา ๆ กบโตะตวใหญ ๆ ตวหน�งอยเลยครบ

ดร.นาชย ชวววรรธน 38 / 45

Star Wars Tip วทยาศาสตรของดาวมรณะ

ดาวมรณะดวงแรกและดวงท�สองท�ฝายจกรวรรดสรางข �น

อาวธท�นาต�นตาต�นใจท�สดช 9นหน�งในเร�อง สตาร วอรส กคอ “ดาวมรณะ” (death star)

ดาวมรณะกคอ สถานอวกาศลบแบบหน�งท�ฝายจกรวรรดประดษฐข 9น แตเปนสถานท�มลกษณะแตกตางจากสถานอวกาศอ�นอยางส 9นเชง สองประการกคอ มนมขนาดใหญโตเทา ๆ กบดวงจนทรดวงหน�งเลยทเดยว ในหนงสอ Star Wars Encyclopedia ของ สตเฟน แซนสวท ไดใหขอมลไววา ดาวมรณะมขนาดเสนผานศนยกลางอยในราว 120 กโลเมตร และมลกเรอมากวา 265,000 คนในยามปกต และสามารถจกองทพท�มกาลงพลมากกวา 1 ลานคน เม�อ ยามรบเลยทเดยว!

แมเม�อดาวมรณะดวงแรกถกฝายกบฎโจมตและทาลายไปใน Episode IV ฝายจกรวรรดกยงคดจะสรางดาวมรณะดวงใหมข 9นมาอก คราวน 9สรางใหมขนาดใหญมากย�งข 9นไปอกคอ มขนาดเสนผานศนยกลางราว 160 กโลเมตรเลยทเดยว

แบบโครงสรางและการทางานของซเปอรเลเซอร อาวธทรงพลงของดาวมรณะ

คณสมบตขอท�สองท�โดดเดนย�งไปกวาคณสมบตขอแรกเสยอกกคอ มนมอาวธท�ทรงอานภาพ และนาสะพรงกลวเปนท�สด น�นกคอ “ซเปอรเลเซอร ” ท�สามารถยงระเบดดาวเคราะหท 9งดวง ใหระเหดหายไปไดในช�วพรบตาเดยว !

มทางเปนไปไดไหมท�เราจะสรางเคร�องยงเลเซอรท�ทรงประสทธภาพถงเพยงน�น ? นกวทยาศาสตรท�เปนแฟน ๆ ภาพยนตรเร�องน 9 ไดแสดงความเหนไวหลายแบบดวยกน ดร. ไมเคล เบอรน เคยคานวณไววา เลเซอรขนาดท�สามารถระเหดหายดาวเคราะหท 9งดวงได นาจะมพลงงานในราวพนลานลานลาน (1021) เทาของพลงงานของเคร�องยงเลเซอรมราเคล

เพยงเหนตวเลขกเดาไดไมยากวา เกนความสามารถมนษยในยคปจจบนแนนอน … แคเพยงจะจตนาการความเปนไดท�จะสรางเลเซอรกาลงสงขนาดน 9นยงยากเลยครบ

ดร.นาชย ชวววรรธน 39 / 45

ดร. สจวต เพนน ใหความเหนไปอกทางวา ไมแนวาส�งท�ดาวมรณะตองการกคอ เลเซอรท�มกาลงสงพอท�จะ

เจาะชองลกลงไปถงแกนหรอแกนของดาวเคราะห แลวความรอนจากแกนกลางของดาวเคราะห กจะขยายตวและทาหนาท�ในการทาลายลางตอไปเอง แตวธน 9ดาวเคราะหไมนาจะระเบดเปนจณแตอยางใด

ความยากลาบากท�สดในการสรางเลเซอรท�ทรงกาลง แบบท�เหนในดาวมรณะกคอ จะไปหาสารอะไรท�เสถยรมากพอท�จะใชทาหนาท�ปลดปลอยอเลกตรอนได โดยปกตแลว สาหรบเลเซอรท�วไป สารท�วาอาจจะเปนไปไดท 9งกาซ, ผลก หรอแมแตสารก�งตวนา แตถาเลเซอรน 9นมกาลงสงเกนไป กาซกคงระเหยและรอนจนเกนกวาจะใชงานได และ ผลกทบทม หรอสารก�งตวนา กคงแตกหกเสยหาย จนไมอาจจะใชงานไดเปนแนแท

ซเปอรเลเซอรอาจจะ ตองการเทคโนโลยและวสดท�เราไมอาจแมแตจะคาดเดาออกไดในปจจบน !!! ปญหาอกขอหน�งกคอ ในภาพยนตรเม�อดาวมรณะจะเร�มยงทาลาย ลาแสงเลเซอร 6 ลาจะยงออกมาพบกน

ท�ศนยกลางของสวนโคง กอนจะรวมและพงออกไปเปนลาแสงเด�ยวขนาดใหญ ภาพดงกลาวนาจะเปนไดแคเพยงภาพในจนตนาการเทาน 9น

เพราะในโลกแหงความเปนจรง แสงเลเซอรท �ง 6 สายคงจะพงทะลผานกนไปเฉย ๆ เทาน�น !!!

“ดาบแสง” สายฟาในฝามอ หากเอยถงอาวธคกายของเหลาเจได แฟน ๆ สตาร วอรส ท�วโลก คงจะคนกนเปนอยางดและนกออกในทนทวา จะเปนอ�นใดไปเสยไมไดนอกจาก “ดาบเลเซอร” ในภาษาองกฤษน 9น เคาใชคาวา “light saber” ในการเรยกอาวธดงกลาวนะครบ ซ�งนาจะแปลเปนไทยตรง ๆ ตวไดวา “ดาบแสง”

จะเหนไดนะครบวา มความแตกตางเร�องช�อกนเลกนอย แตเปนเร�องเลกนอยท�มความสาคญทเดยว เพราะวาอนท�จรงแลว ดาบแสงกอาจจะใช หรออนท�จรงแลว นาจะไมใชดาบเลเซอรเสยดวยซ 9า (ดใน Star Wars Tip) หากวาดาบแสงไมใช “ดาบเลเซอร” กแลวมนจะเปนดาบอะไรไปได ?

ตวอยางดาบแสงสองแบบคอ ดาบแสงของเจได และ ของพวกซธ พรอมภาพระยะใกลของดาบแสงท �งสองแบบ

กอนท�จะตอบคาถามน 9 ลองมาดกนสกนดกอนนะครบวา … บรรดาผสรางหรอแฟน ๆ ภาพยนตร สตาร วอรส

เคา ”วาดฝน” เก�ยวกบดาบแสงไวอยางไร หนงสอ Star Wars Encyclopedia ของ สตเฟน แซนสวท ไดใหขอมลไววา ดาบแสงใช “พลงงานบรสทธ�” แตกไม

ยอมบอกวาเปนพลงงานอะไรกนแนอยด คงยงคดไมออก ! ในการสรางใบมดซ�งคม (หรอมพลงงานมาก) มากพอท�จะตดวสดแทบทกชนดใหขาดได โดยท�อศวนเจาของดาบแสงมกจะเปนผสรางดาบดวยตนเอง เพราะถอวาเปนสวนหน�งของการฝกเพ�อเปนเจได

ดร.นาชย ชวววรรธน 40 / 45

การสรางดาบแสงน 9นกทาไดโดยอาศย เทคโนโลยในท�ไดรบการถายทอดตอ ๆ กนมาในหมอศวนเจได มานานนบพนปแลว และถงแมวาจะเปนอาวธทรงพลงแบบหน�ง แตทางผเขยนกคยโมไววา สรางสาเรจไดในเวลาไมก�วน หากวาเปนกรณเรงดวน … ดทาวาจะมโครงสรางท�ไมซบซอน และสรางจากวสดท�หาไดงาย ๆ แนเลยละครบ … เด�ยวเราจะไปดกนวาเปนเชนน 9นจรงหรอไม แตถาจะใหใชการไดดเย�ยมกตองมการ “จน” เคร�องกนอยางละเอยด ซ�งกอาจจะใชเวลามากข 9นเปนเกอบหน�งเดอนกได

คราวน 9 ลองมาดลกษณะภายนอกและภายในของดาบแสง กนใหละเอยดข 9นอกสกเลกนอย ดาบแสงปกตแลว จะมดามจบท�มความยาวราว 24-30 เซนตเมตร ซ�งกพอดแขวนเอวไดอยางสบาย ๆ

ภายในประกอบดวยเซลลพลงงาน และ ผลกอะดแกน (Adegan crystal) หรอ ไมกรตนชาตอ�น ใสอยต 9งแตหน�งถงสามช 9น เพ�อทาหนาท�เปนตว “รวมแสง” จากน 9น ลาแสงจะสงผานตอมายงแผนกลมท�มลกษณะเวาท�อยดานบนของดามจบ จากน 9นจงจะสงผานออกมาเปนลาแสงสตาง ๆ โดยจะมความยาวของใบดาบราว ๆ หน�งเมตร

ขณะใชงานจะไดยนเสยงห�ง ๆ ของพลงงานท�สงผานออกมาภายนอก ท�นาสนใจกคอ หากดาบแสงใดใชผลกเด�ยวในการรวมแสง มนกจะมขนาดความยาวและสท�จาเพาะไม

เปล�ยนแปลง แตหากใชผลกหลายแบบในอนเดยว กจะสามารถเปล�ยนความยาวของลาดาบได ดวยการหมนบดท�สวนควบคมบนดามจบไดอกดวย!

Star Wars Tip ดาบแสงอาจไมใชดาบเลเซอร

“ดาบแสง” ของเจไดนบเปนอาวธแบบหน�งท�ทรงพลง และเวลาท�คนท�วไปนกถง แสงท�ทรงพลงกมกจะนกไปถงแสงเลเซอร แตกมอยหลายเหตผลท�ทาใหดาบแสงอาจจะไมใชดาบเลเซอร

ลองมาดกนครบวา ทาไมจงเปนเชนน 9น ดงท�อธบายไวยดยาวในตอนท�แลวน�นแหละครบวา เลเซอรกคอแสงชนดหน�ง แตท�เปนแสงท�มความเขมสงเปนพเศษ เพราะวามชวงคล�นท�คดสรรแลววา ใกลเคยงกนท 9งหมด

ดงน 9น หากวาดาบดงกลาว ปลอยเลเซอรออกมาได ลาแสงเลเซอรกควรจะพงเปนเสนตรงไป จนกวาจะกระทบกบอะไรสกอยางท�สามารถดดซบ, สะทอน, เบ�ยงเบน หรอหยดลาแสงได และเรากจะมองไมเหนวา มนมลกษณะเปนลาแสงท�มความยาว และเปนรปดาบท�มแสงสสวยสดงดงาม แบบในภาพยนตรแตอยางใด

ย�งไปกวาน 9น หากวาท�สงออกมาจากดาบเปนเลเซอรจรง เรากจะไมเหนลาแสงของมน นอกเสยจากวาจะมฝ นผงหรอควนในอากาศมาก ๆ และเหตผลสดทายกคอ หากแสงท�วาเปนเลเซอรจรง มนกควรจะเพยงแต “พาดผาน” กนไปเฉย ๆ เวลาท�นาดาบแสงสองเลมออกมาฟาดฟนตอสกน

ไมควรจะเกดการกระทบกนแลวเกดเสยงซซาแบบในภาพยนตรแตอยางใด

แลวเรากมาถงสวนท�สาคญท�สดอกสวนหน�ง ท�ปรากฏอยในฐานขอมล น�นกคอ ลาแสงท�เปลงออกมาจะเคล�อนท�ผานจาก “ข 9วประจไฟฟาบวก” ท�ใกลกบแหลงกาเนดแสง ไปยง “ข 9วประจไฟฟาลบ” ท�มพลงงานสงบรเวณใกลกบชองเปดบรเวณบนสดของดามจบ

โดยท�ความเขมของพลงงานจะเปนตวกาหนดความยาวของใบดาบ

ดร.นาชย ชวววรรธน 41 / 45

ฟงดนาสนใจใชไหมละครบ … ดาบแสงจากพลงงานบรสทธ (แตเปนพลงงานอะไรกไมร…ไมยอมบอก) ท�ผานการรวมความเขมโดยการใชผลก (ท�ทาหนาท�คลายเลนส) แถมยงใชข 9วไฟฟาในการควบคมแสงเสนทางหรอทศทางของแสงไดดวย (แสงอะไรเอยมประจไฟฟาดวย? อนน 9เด�ยวจะอธบายนะครบ … แลวมใครรไหมวา “โฟตอน” หรอ “กอนแสง” มประจไฟฟาในตวหรอไม? คาตอบกคอ … ไมมนะครบ) ดทาหลกการท�ใชในการสรางดาบแสงในจนตนาการ คงจะนามาใชจรงลาบากเสยแลวละครบ (แมวาจะบอกใบอะไรบางอยางท�นาสนใจ … ดงท�จะไดอธบายตอไป) กแลวถาใหนกวทยาศาสตรออกแบบดาบแสงเอง พวกเขาจะทาอยางไร ? พวกเขาอาจจะทาอยางน 9ครบ …

ดาบแสงพลาสมา ตวเลอกท�อาจจะเปนไปไดตวหน�ง สาหรบการทาดาบแสง กคอ พลาสมา (plasma) ครบ

พลาสมา กคอ กาซท�ไดรบความรอนสงมาก ๆ จนอะตอมของมน แตกตวเปนไอออน (ion) หรอ อนภาคท�มประจ (อาจจะเปนประจบวก หรอประจลบ กได) จากเดมท�ไมมประจมากอน ไอออนดงกลาว จะมคณสมบตหลายๆอยางท�แตกตางไปจากอะตอมเดมของกาซน 9น ๆ เปนอยางมาก โดยเฉพาะอยางย�ง คณสมบตเก�ยวกบสนามไฟฟาและสนามแมเหลก ท�เกดข 9นจากสภาวะประจไฟฟาท�เกดข 9นใหมของตวมน

อนท�จรง พลาสมาทาตวแตกตางจากกาซท�วไปมาก ขนาดท�นกวทยาศาสตรบางคน สมครใจจะจดใหมนอยใน “สถานะท�ส�” นอกเหนอไปจากของแขง, ของเหลว และกาซ ท�เปนสถานะของสารตาง ๆ โดยท�วไป จะวาไปแลว เรากพบพลาสมาอยรอบ ๆ ตวเราในชวตประจาวนอยแลวตามธรรมชาต กลาวคอ ดาวฤกษท 9งหลายซ�งกรวมท 9งดวงอาทตยของเรา กเปนแหลงกาเนดพลาสมาท�สาคญท�สด แมแตบรรยากาศช 9นนอกท�คลมโลกของเราอย กเปนช 9นของพลาสมาเชนกน นอกจากน 9แลว พลาสมายงพบไดเม�อยามเกดฟาผาอกดวย

แตท�ใกลตวท�สดกคอ เราใชประโยชนจากพลาสมาอยทกเม�อเช�อวน ในรปของ “หลอดไฟฟลโอเรสเซนส” ครบ จงไมจะยากนกนะครบ ท�จะจนตนาการถงลาแสงจากพลาสมา ท�จะกลายมาเปนตนกาเนดของ ”แสงเรอง” ของดาบ-แสง

แสงท�เปลงออกมาจากพลาสมา กเกดจากการท�อเลกตรอนพยายามจะกระโดดกลบเขาไปรวมตวอยกบนวเคลยสอกคร 9งหน�ง ในพลาสมาท�ว ๆ ไปน 9น กระบวนการท�อเลกตรอนหลดออกไปจากนวเคลยส ท�มนโคจรอยรอบ ๆ หรอ กระโดดกลบเขาไปโคจรรอบ ๆ อกคร 9ง เกดข 9นอยางตอเน�องอยตลอดเวลา

สท�เรองออกมากข �นอยกบองคประกอบ และอณหภมของพลาสมาเหลาน�นน�นเอง คราวน 9กมาถงปญหาวา จะควบคมพลาสมาใหอยในรปของ “ดาบ” ไดอยางไร ? นกวทยาศาสตรพบวา สนามแมเหลกสามารถทาหนาท� “กกขง” พลาสมาได เพราะวาอนภาคท�มประจจะ ไมสามารถขามเสนของ “สนามแมเหลก” ได เวลาท�อนภาคพวกน 9ไปกระทบกบเสนแรงสนามแมเหลก มนจะหยด และ สะทอนกลบ … คลาย ๆ กบแสงไปเจอกบกระจก แลวสะทอนกลบ อยางน 9นแหละครบ ดงน 9น หากเราสามารถสรางข 9วสนามแมเหลก ไวท�ปลายท 9งสองขางของดาบแสง มนกอาจจะเกบกกพลาสมาไวได แบบเดยวกบบรรยากาศโลกท�มข 9วสนามแมเหลก อยใกลกบข 9วโลกท 9งสองขาง เกบกกช 9นของบรรยากาศเอาไว

ดร.นาชย ชวววรรธน 42 / 45

ปญหาของการสรางดาบแสงพลาสมา มปญหาสาคญ ๆ อยอยางนอยสามขอ สาหรบการสรางดาบแสงพลาสมาครบ ขอแรกกคอ ปญหาแบบเดยวกบการสรางดาบเลเซอร กคอ เรายงไมรวธท�จะสรางดาบแสงท�มรปทรงกระบอกปลายตดได เพราะวาหากสรางดาบแสงดวยพลาสมา ใหมหนาตาแบบในภาพยนตร กจะมปญหาวาพลาสมาจะ “ร�วไหล“ ออกทางปลายดาบอยางรวดเรว ซ�งหากเปนเชนน 9น มนกจะ “แผดเผา” มอของเจาของดาบ วธการหน�งท�อาจจะทาไดกคอ แปลงดาบใหเปนรปปลายปด หรอกลาวอกนยหน�งกคอ มรปรางเปนวงกลม (ท�กลวงดานใน) เสย

แตถาทาเชนน 9น ดาบท�ไดกจะรปรางไมเทเสยแลวละครบ เพราะ มนจะกลายเปนดาบรปโดนทไป !!!

ปญหาอกประการหน�ง กคอ เร�องของ “ขนาด” เน�องจากเราตองการแหลงกาเนดพลาสมาท�ดมาก ๆ และ เรายงตองพลงงานท�สงมาก ในการกระตนใหเกดพลาสมาท�มความเขมขนสง (จนกระท�งเปนดาบแสงท�มความสามารถในการตดวสดแทบจะทกชนดได) และน�นกยอมหมายถง เรากยอมตองการระบบระบายความรอน ท�ทรงประสทธภาพไมแพกน หากจะออกแบบสรางดาบแสง ดวยเทคโนโลยท�เรามกนอยในปจจบน กเปนไดวาระบบท 9งหมดท�วามาขางตนนาจะมขนาดเทากบตกขนาดยอม ๆ หลงหน�งเลยทเดยว

ปญหาใหญอกขอหน�งกคอ แมวาเราหาวธสรางพลาสมา และสนามแมเหลกท�ทรงพลง ใหออกมาจากดามดาบไดกตามท แตความเขมของสนามแมเหลก จะลดลงอยางรวดเรวตามระยะทางท�เพ�มข 9น ดงน 9น เจไดเจาของดาบ-แสง กเส�ยงเปนอยางย�งตอการถกลวกจากพลาสมาท�ร�วไหลออกมา (เพราะสนามแมเหลกไมแรงพอ) เปนอยางย�ง

ย�งเปนดาบแสงท�มปลายสองทางแบบท� ดารธ มอล ใช กจะย�งแลวคอ นาจะโดนลวกหนกเปนสองเทาเลยทเดยว แตวาอนท�จรงจะวา “ลวก” กคงไมเชง เพราะวาอาจจะรอนจนกระท�งไหมเกรยม หรอถงกบระเหดหายไปเลย กเปนได หากเจอเขาตรง ๆ !

เอาละ สมมตวาเราสรางดาบแสง แบบท�เปนแทงยาวดวยพลาสมาไดสาเรจ เวลาตอสกนกจะไดภาพการตอส ท�แตกตางกนกบท�เหนในภาพยนตรนดหนอย กลาวคอ เน�องจากสนามแมเหลกจะผลกกน ดงน 9น เวลาประดาบกจะเหนวา ดาบมนจะผลกกนกอนท�พลาสมาจะชนกนโดยตรง

แตตามทฤษฎแลว ดาบพลาสมาจะสามารถตดผานโลหะ, กระดก หรอวตถอ�นไดงาย ๆ แบบท�เราเหนในภาพยนตร นกฟสกสทานหน�งคอ ดร. ไมเคล เบรน ไดลองคานวณด กไดคาตอบวา พลงงานของพลาสมาในดาบท�วาจะมากกวาพลาสมาท�เคยสรางกนไดบนโลกนบลานเทา และอณหภมอาจจะข 9นสงถง 200 ลานองศาเซลเซยสเลยทเดยว !

คนหา “พลง” คนหา “ธาตท�หา” แหงจกรวาล แมวาดาบแสง จะเปนอาวธท�ทรงพลง และนาต�นตาต�นใจ แตดเหมอนวาความลกลบซบซอน จะเทยบกนไมไดเลยกบอาวธอกอนหน�ง ท�อศวนเจไดใช น�นกคอ พลง หรอ The Force

“พลง” เปนปรศนาท�ทาทายความรความเขาใจ และความนกคดของนกวทยาศาสตรเปนอยางมาก เพราะ ไมงายเลยท�จะหาทฤษฎทางวทยาศาสตร มาอธบายไดอยางครบถวนสมบรณวา การฝกฝนใด ๆ จะสามารถทาให คณเกดโทรจตสามารถส�อสารกบผ ท�หางไกลออกไปเสยเหลอเกนได, สามารถหย�งรการมาถงของเจได หรอคนท�มพลงเชนเดยวกน, สามารถควบคมจตใจคนท�มพลงจตออนแอได, สามารถเคล�อนยายส�ง หรอยกของใหญนอยได เพยงแค

ดร.นาชย ชวววรรธน 43 / 45

การเพงคด (และช 9น 9ว), สามารถเหนเหตการณ (หรอรบรความรสก) ในท�หางไกลออกไป หรอแมแตเหนเหตการณในอดตและอนาคตได และ …

ไมใชแตเพยงทาไดอยางใดอยางหน�ง แตทาไดทกอยางท�วามาท �งหมด! เน�องจากความจากดในเร�องของพ 9นท� (และระดบสตปญญาความสามารถของผเขยน…แหะ แหะ) เราจะมาดกนเพยงบางแงมมของพลงกนเทาน 9นนะครบ ลกษณะอนหน�งของพลง ท�มการกลาวถงอยหลายคร 9งหลายหนในภาพยนตรกคอ พลงเปนส�งแทรกซมอยใน ทกส�งทกอยาง และเปนส�งท�เจไดสามารถ “เรยกใช” ไดตามใจตองการ ไมเช�อกตองเช�อแหละครบวา แนวคดท�คลายคลงกนน 9 เกดมมาต 9งแตสมยกรกโนนแนะครบ คนกรกเช�อกนวาม อเธอร (ether) ซ�งเปนส�งท�ไมอาจจะเหนได แทรกซมอยในทกอณท�วางของทกอยาง อเธอรเปนตวเช�อมโยงเราเขากบสวนอ�น ๆ ท 9งหมดในจกรวาล และบางคนกวา ความเช�อเร�อง อเธอรอาจจะเกดข 9น เน�องจากชาวกรกตองการทาเร�อง โหราศาสตร (astrology) ใหฟงดมเหตผล ไมเล�อนลอยจนเกนไป เพราะอเธอรน�เอง ท�กลายมาเปนตวแปรและเปนคาตอบวา ตาแหนงของดาวและโลก สงผลตอเหตการณบนโลกอยางลกซ 9งไดอยางไร

อรสโตเตล ปราชญชาวกรกผมช�อเสยง จดใหอเธอรเปน ธาตท�หา (fifth element) ของจกรวาล ถดจาก ดน, น 9า, ลม และ ไฟ

นกวทยาศาสตรเองกทมเทความพยายามไปไมนอย ท�จะตรวจจบอเธอรใหได โดยเช�อวาอเธอรนาจะเปนตวกลางในการสงผานคล�นแสงจากดวงดาวตาง ๆ มายงเรา นวตน (คนท�ถกแอปเปลตกใสหวและคดเร�องแรงโนมถวงออกน�นแหละครบ) เองถงกบเคยเสนอวา การท�คนเราม “พลงจต” ได กอาจจะเปนผลมาจากการท�สมองของเรา ถกกระตนใหมการส�นในอเธอรน�เอง !

แตความฝนเร�องอเธอร กสลายกลายไปเปนเร�องท�ไมมใครกลาวถงอก เม�อไมเคลสนและมอรเลย (Michelson and Morley) พสจนดวยการทดลองในป 1887 วา ไมมอเธอรอยจรง และบรรดาคล�นแมเหลกไฟฟาสามารถเคล�อนท�ผานสญญากาศไดเอง โดยไมตองอาศยอเธอรแตอยางใด

แตนกวทยาศาสตรกยงไมหายของใจอยดวา เม�อคานวณมวลของวตถท�ตรวจพบไดในเอกภพรวมกนแลว ทาไมจงมคาเพยงราว 10 เปอรเซนตของมวลรวมท 9งหมดท�นาจะเปนเทาน 9น หรอวาจะมอะไรอกบางอยาง (หรอหลายอยาง) ท�ตรวจสอบไมพบ ?

นกวทยาศาสตรต 9งช�อรวม ๆ สาหรบใชเรยกสสารจานวนมากท�ตรวจพบไดยาก หรอตรวจสอบยงไมพบวา เปน สสารมด (dark matter) เพราะวาสาเหตหลก ๆ ท�ตรวจไมพบ กคอ มนไมสองแสง และไมแผพลงงานออกมา แตในปจจบนเม�อเทคโนโลยดานวสดศาสตรกาวหนามากข 9น เรากเร�มตรวจพบแลววา สสารมดสวนหน�งเปน ดาวฤกษท�ซดจางมาก, ดาวเคราะหตาง ๆ รวมไปถงดาวเคราะหนอย, กาซเยน และฝ นผงอวกาศ เปนตน

แตกระน 9น เม�อคานวณมวลของสสารมดท�รแนชดเหลาน 9แลว กพบวายงมมวลอกปรมาณมากท�หายไป เปนไปไดไหมวา ยงมอนภาคบางอยางท�ยงตรวจไมพบ เสมอนกบเปน “ธาตท�หา” ท�เฝาคนหากนมานานน�นเอง ?

จะขอยกตวอยาง อนภาคท�เปนสสารมดชนดหน�งท�นาสนใจมาก ๆ น�นกคอ นวตรโน (neutrino) นวตรโนเปนสสารมดท�ตรวจสอบไดยากท�สดชนดหน�ง นกวทยาศาสตรใชเวลาถง 26 ป กวาจะหาหลกฐาน

ชนดด 9นไมหลดวา มนวตรโนอยจรง สาเหตเพราะลกษณะอนพเศษสดของอนภาคขนาดเลกจ�วพสดารน 9น�เอง นวตรโนมขนาดเลกมาก คอเพยงเศษเส 9ยวของอะตอม และไมมประจไฟฟา มนสามารถพงผานโลกไป โดยไมท 9งรอยรอยอนใดไวใหตรวจสอบไดเลย เรยกวาเปน อนภาคผ (ghost particle) กคงพอไดกระมงครบ !

ดร.นาชย ชวววรรธน 44 / 45

แตมนกมความสาคญเปนอนมาก เพราะปรมาณอนมหาศาลของมนท�เกดข 9น ต 9งแตเม�อคร 9งท�เกดการระเบดคร 9งใหญท�นาไปสการเกดเอกภพของ ท�เรยกวา บ�กแบง (Big Bang) น�นเอง ประมาณวามนวตรโนพงผานรางกายของเราแตละคน มากถง รอยลานลาน (1014) อนภาคตอวนาท เลยทเดยว

เดมเช�อกนวา นวตรโนไมมมวล แตในป 2541 นกวทยาศาสตรชาวญ�ป นกพสจนไดวา มนมมวล แตมวลของมนมคานอยเสยเหลอเกน คอ มเพยงหน�งในพนลานสวนของโปรตอนหน�งอนภาคเทาน 9น !

น�นกหมายความวา หากลค สกายวอลคเกอร ได “พลง” จากส�งรอบตวผานทางอนภาคเหลาน 9 หรออนภาคอ�นใดท�ยงไมรจกกนในตอนน 9กตาม เขากตองเรยนรท�จะ “ควบคม” อนภาคเหลาน 9ใหได ซ�งกเปนการยากเกนกวาท�เราจะจนตนาการออกวาทาไดอยางไร ?

แตจะพดไปแลว หากเราเช�อวาการท�พระพทธเจาบรรลอรหนตแลว สามารถเขาใจโลก เขาใจจกรวาล ไดตามความเปนจรง, สามารถเหนยอนไปในอดต และลวงหนาไปในอนาคต, สามารถอานใจคนรอบขางได, สามารถแสดงปาฏหารยหลาย ๆ อยางท�คนท�วไปทาไมได เชน เหาะเหนเดนอากาศ หรอ หยดคนว�งใหอยกบท� ฯลฯ กไมแนนกวา … วธการเรยนรท�จะใชพลง อาจจะมพ 9นฐานท�ไมตางกนมากนก กบการเรยนรท�จะทา “สมาธและวปสสนากมมฏฐาน” แบบทางพทธศาสนากเปนได !

คนหา “พลง” คนหาแรงท�หาแหงจกรวาล นกวทยาศาสตรในปจจบนเช�อกนวา แรงในเอกภพแบงออกไดเปน 4 ประเภทดวยกน สองแรงในน 9นทางานในระดบท�เลกจ�วมาก ๆ คอ ในระดบอะตอม ประกอบดวย “แรงนวเคลยรอยางแรง” ท�ทาหนาท�ยดโปรตอนท�มประจเปนบวก เขากบนวตรอนท�เปนกลาง ท�ตางกอยในนวเคลยสของอะตอม อกแรงหน�งกคอ “แรงนวเคลยรอยางออน” ซ�งทาหนาท� ควบคมการสลายตวของอะตอมสารกมมนตรงส แรงอกสองแรงท�เหลอ ทางานในระดบท�ใหญโตกวางขวางกวาสองแรงแรก หน�งกคอ “แรงแมเหลกไฟฟา” ซ�งทาหนาท� ดงดดอเลกตรอนท�มประจลบ เขากบโปรตอนท�มประจบบวก และแรงสดทาย กคอ “แรงโนมถวง” ท�ครอบคลมสสารทกจาพวก และยดเหน�ยวพวกมนเขาไวดวยกน เปนแรงท�มขอบเขตใหญโต และเปนตวการท�ทาใหเกดโครงสรางของระบบดาว หรอแมแตเอกภพท 9งหมด นกวทยาศาสตรเช�อ และพยายามมานานพอสมควรแลว ท�จะ “หลอมรวม” แรงท 9งส�เขาดวยกน เรยกกนวาเปนความพยายามท�จะหา ทฤษฎสนามรวม (Unified Field Theory) ดวยความเช�อวา แรงท 9งส�นาจะเปนเพยงรปลกษณท�แตกตางกนของแรงอนเดยวกน จนถงวนน 9 ดวย ทฤษฎสนามควอนตม (Quantum Field Theory) ท�มผ เสนอไวกวา 70 ปมาแลว กทาใหนกฟสกสกสามารถรวมแรงสามแรงเขาดวยกนไดแลว ยงคงมแตแรงโนมถวงเทาน 9น ท�ยงรอคอย และทาทายใหนก-ฟสกสหลอมรวมมน เขากบแรงอกสามแรงใหสนทแนบแนนสมบรณ ลกษณะเฉพาะของทฤษฎควอนตมกคอ ผลการทานายจากทฤษฎควอนตม คอนขางจะขดแยงกบสามญสานกเปนอยางมาก จะขอยกตวอยางสกสองสามอนนะครบ เชน ทฤษฎดงกลาวอธบายอนภาคอยาง อเลกตรอน วา อาจจะเปน “อนภาค” ในแบบท�คนเคยกนดกได หรออาจจะทาตวเสมอนเปน “คล�น” กไดอกน�นแหละ … ข 9นกบวาเรามองมนวาอยางไร นอกจากน 9 เราไมสามารถท�จะวดท 9งตาแหนง และความเรวของอนภาคได ดวยความเท�ยงตรงท 9งสองอยางพรอม ๆ กนอกดวย เพราะ กระบวนการวดของเราเอง จะไปรบกวน และทาใหผลการวดน 9นไมเท�ยงตรง

ดร.นาชย ชวววรรธน 45 / 45

การท�จะอธบาย “พลง” ดวยทฤษฎควอนตม คงจะตองการพ 9นฐานความคนเคยกบตวทฤษฎควอนตมเอง อยพอสมควร จงจะสามารถเขาใจโลกและจกรวาล อนแสนประหลาดท�มมตมากถง 10 มต (หรอมากกวาน 9น) ทบซอนกนอย และมจกรวาลขนาดซเปอรจ�ว ผดข 9นใหมตลอดเวลาแบบเดยวกบ ... ฟองสบ

ดงน 9น เพ�อไมใหตวเองตอง “ปลอยไก” โดยไมจาเปน เพราะไปโมเอาเร�องท�ไมเขาใจชดเจนนก กจะขอละการอธบายเก�ยวกบ “พลง” ดวยทฤษฎควอนตมเอาไวเพยงแคน 9 และขอสรปแตเพยงส 9น ๆ วา ไมแนวาหากสกวนหน�งเราเรยนร และเขาใจทฤษฎควอนตมอยางลกซ 9งมากกวาน 9 อาจจะเปนวนท�นกฟสกสสกคน สามารถหลอมรวมแรงท 9งส�ในธรรมชาต เขาดวยกนไดสาเรจ

เม�อน 9น เรากอาจจะพดไดเตมปากกวาน 9วา เร�องของ “พลง” น 9น เปนไปไดทางวทยาศาสตรหรอไม เพยงใด ท�วามาน 9ยงไมรวมท�วา ไมแนวา “พลง” อาจจะเปน “แรงท�หา” ท�ยงไมมใครพบมากอนเลย … ซ�งกไมใชเปนเร�องท�ถงกบเปนไปไมไดเสยทเดยว !

สาหรบใครท�คดวาอยากทราบจรง ๆ เก�ยวกบ “พลง” วา จะมคาอธบายทางฟสกสไดอยางไร ผมขอแนะนาใหไปอานเพ�มเตมใน The Science of Star Wars ท�เขยนโดย Dr. Jeanne Cavelos (สานกพมพ St. Martin’s Press) คณคาวรอส เธออธบายเร�องน 9ไวยาวเหยยดถง 65 หนาเตม ๆ เลยเชยวครบ

เอาละครบ ในท�สดเรากเดนทางมาถงชวงสดทายของวทยาศาสตรในสตารวอรสกนแลวนะครบ อนท�จรง ยงมหวขอยอยอกหลายหวขอพอสมควร ท�เรายงไมไดแตะเลย หรอแตะไปนอยมาก ไมวาจะเปน วทยาศาสตรของการ-เดนทางขามอวกาศ ดวยความเรวเหนอแสง, ความซบซอนของการส�อสาร ระหวางปญญาประดษฐและมนษย, สตปญญา อารมณ และความคดสรางสรรค ของปญญาประดษฐ, วทยาศาสตรเบ 9องหลงอาวธ และยานรบ อกนบสบนบรอยอยางท�ปรากฏในเร�อง, สถาปตยกรรม และวศวกรรมของเหลามหานคร ฯลฯ

หวงวาอยางนอย “วทยาศาสตรในสตารวอรส” เลมน 9 คงสรางความร�นรมยทางอารมณ และปญญา แกทานผอาน ท 9งท�เปนแฟน และไมใชแฟนของภาพยนตรชดน 9 ตามสมควรนะครบ

บนทกเพ�มเตมทายเลม : นอกจากเร�อง สตาร วอรส แลว ผมยงเคยรวมเลม วทยาศาสตรในจแรสสก พารค ในช�อ "โคลนน�งไดโนเสาร

ฤาฝนจะเปนจรง" (สนพ.ฐานบคส) และมบทความแปลเก�ยวกบ "วทยาศาสตรในแฮรร� พอตเตอร" รวมอยในหนงสอช�อ "กรรมบงกฎ" (สนพ.สารคด) ซ�งสามารถหาซ 9อไดตามแผงหนงสอปจจบนหรอหนงสอเกา คนรายละเอยดไดจาก Google หรอท� Link ขางลางน 9ครบ https://www.facebook.com/namchai.chewawiwat/media_set?set=a.103295516373201.4483.100000782583255&type=3 http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%99%E0%B8%B3%E0%B8%8A%E0%B8%B1%E0%B8%A2_%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A7%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%98%E0%B8%99%E0%B9%8C