satvirto gadazidvebis srulyofis ziritadi mimartulebebi ...nasromsi gadmocemulia sakonteinero...
TRANSCRIPT
-
satvirTosatvirTo
gadazidvebis srulyofisgadazidvebis srulyofis
ZiriTadi mimarTulebebi ZiriTadi mimarTulebebi
saqarTveloSisaqarTveloSi
TbilisiTbilisi
20202020
baTumis navigaciis saswavlo universitetibaTumis navigaciis saswavlo universiteti
ekaterine Ciqovaniekaterine Ciqovani
-
naSromSi gadmocemulia sakonteinero gadazidvebis ganviTare-bis dinamika da satransporto qselis kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi; msoflio gadazidvebSi konteinerebiT gadazidvis ganviTarebis Tanamedrove tendenciebi; agebulia saerTo satransporto kvanZebSi sxvadasxva saxeobis sa-transporto saSualebebis urTierTqmedebis marTvis maTematikuri modeli; SemuSavebulia saqarTvelos Savi zRvispireTSi mdebare sa-transporto qselis kvanZebSi, sxvadasxva saxeobis satransporto sa-Sualebebis urTierTqmedebis marTvis optimaluri modeli.
wigni gankuTvnilia umaRlesi saswavleblebis ekonomikis, logis-tikisa da biznesis specialobis studentebisa da aRniSnuli sakiTx-ebiT dainteresebul mkiTxvelTa farTo wrisaTvis.
redaqtori: redaqtori: karlo Rurwkaia - saqarTvelos teqnikuri
universitetis emeritus profesori;
recenzentebi:recenzentebi: badri geCbaia - baTumis SoTa rusTavelis
saxelmwifo universitetis asocirebuli
profesori;
murman bliaZe - saqarTvelos teqnikuri
universitetis profesori;
qeTevan goleTiani - baTumis navigaciis
saswavlo universitetis profesori.
baTumis navigaciis saswavlo universitetibaTumis navigaciis saswavlo universiteti
ekaterine Ciqovani _ ekaterine Ciqovani _
`̀satvirTo gadazidvebis srulyofissatvirTo gadazidvebis srulyofis
ZiriTadi mimarTulebebi saqarTveloSiZiriTadi mimarTulebebi saqarTveloSi~. gv. 142.~. gv. 142.
© © e. Ciqovani, 2020e. Ciqovani, 2020gamomcemloba „kalmosani“, 2020gamomcemloba „kalmosani“, 2020
ISBN ISBN
-
3
SinaarsiSinaarsi
Sesavali ........... Sesavali ........... ............................................................................................. .............................................................................................5 5
literaturis mimoxilvaliteraturis mimoxilva .................................................................... ....................................................................1212
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis
dinamika da satransporto qselis kvanZebSi dinamika da satransporto qselis kvanZebSi
sazRvao da sxva saxis transportis sazRvao da sxva saxis transportis
urTierTqmedebis safuZvlebi urTierTqmedebis safuZvlebi ...................................... ......................................2727
1.1. msoflio gadazidvebSi konteinerebiT gadazidvis 1.1. msoflio gadazidvebSi konteinerebiT gadazidvis
ganviTarebis Tanamedrove tendenciebi ganviTarebis Tanamedrove tendenciebi............................................2727
1.2. satransporto gadazidvis fasis formireba sabazro 1.2. satransporto gadazidvis fasis formireba sabazro
ekonomikis pirobebSi ekonomikis pirobebSi ........................................................ ........................................................3636
1.3. konteinerebis gadaadgilebis magistraluri 1.3. konteinerebis gadaadgilebis magistraluri
mimarTulebebis gadakveTis adgilebSi ganlagebuli mimarTulebebis gadakveTis adgilebSi ganlagebuli
portebis konkurentunarianobis da mimzidvelobis portebis konkurentunarianobis da mimzidvelobis
kriteriumebi tvirTebis sxvadasxva saxis kriteriumebi tvirTebis sxvadasxva saxis
transportiT gadazidvis dros transportiT gadazidvis dros ..................................... .....................................4343
1.4. saqarTvelos Savi zRvispireTis portebis 1.4. saqarTvelos Savi zRvispireTis portebis
konkurentunarianobisa da mimzidvelobis gazrdis konkurentunarianobisa da mimzidvelobis gazrdis
gzebi gzebi ....................................................................................... .......................................................................................5050
Tavi 2. saerTo satransporto kvanZebSi sxvadasxva Tavi 2. saerTo satransporto kvanZebSi sxvadasxva
saxeobis satransporto saSualebebis saxeobis satransporto saSualebebis
urTierTqmedebis marTvis maTematikuri urTierTqmedebis marTvis maTematikuri
modelis ageba modelis ageba .......................................................................... ..........................................................................5959
2.1. sxvadasxva saxeobis satransporto saSualebebis 2.1. sxvadasxva saxeobis satransporto saSualebebis
urTierTqmedebaSi funqcionirebis procesis urTierTqmedebaSi funqcionirebis procesis
modelirebuli algoriTmis SemuSavebis modelirebuli algoriTmis SemuSavebis
meTodologiuri safuZvlebi meTodologiuri safuZvlebi ......................................... .........................................5959
-
4
2.2. satransporto kvanZis imitaciuri modeli da 2.2. satransporto kvanZis imitaciuri modeli da
modelirebis instrumentis arCeva modelirebis instrumentis arCeva ............................... ...............................6969
2.3 satransporto kvanZebSi urTierTqmedebis marTvis 2.3 satransporto kvanZebSi urTierTqmedebis marTvis
modelis ageba modelis ageba ...................................................................... ......................................................................7474
Tavi 3. saqarTvelos Savi zRvispireTSi mdebare Tavi 3. saqarTvelos Savi zRvispireTSi mdebare
satransporto qselis kvanZebSi, sxvadasxva satransporto qselis kvanZebSi, sxvadasxva
saxeobis satransporto saSualebebis saxeobis satransporto saSualebebis
urTierTqmedebis marTvis optimaluri modelis urTierTqmedebis marTvis optimaluri modelis
SemuSaveba SemuSaveba .................................................................................. ..................................................................................8787
3.1. qarTul portebSi sakonteinero gadazidvebis 3.1. qarTul portebSi sakonteinero gadazidvebis
dros yvela saxis satransporto saSualebebis dros yvela saxis satransporto saSualebebis
muSaobis gamocdilebis analizi muSaobis gamocdilebis analizi .................................... ....................................8787
3.2. satransporto qselis kvanZebSi transportirebis 3.2. satransporto qselis kvanZebSi transportirebis
procesis uzrunvelyofis organizebis amsaxveli procesis uzrunvelyofis organizebis amsaxveli
imitaciuri modelis SemuSaveba saqarTvelos Savi imitaciuri modelis SemuSaveba saqarTvelos Savi
zRvispireTSi zRvispireTSi ....................................................................... .......................................................................9898
3.3. konteinerebis damuSavebis procesis 3.3. konteinerebis damuSavebis procesis
modelirebisTvis monacemTa gansazRvra da modelirebisTvis monacemTa gansazRvra da
momzadeba, transportis yvela saxeobebis momzadeba, transportis yvela saxeobebis
monawileobiT monawileobiT .................................................................... ....................................................................108108
3.4 eqsperimentuli imitaciuri modelis adekvaturobis 3.4 eqsperimentuli imitaciuri modelis adekvaturobis
Sefaseba da translireba Sefaseba da translireba ............................................... ...............................................111111
3.5 saqarTvelos Savi zRvispireTSi mdebare 3.5 saqarTvelos Savi zRvispireTSi mdebare
satransporto kvanZebSi yvela saxis transportis satransporto kvanZebSi yvela saxis transportis
funqcionirebis optimizaciis modelis arCeva funqcionirebis optimizaciis modelis arCeva ...... ......117117
daskvna................daskvna................ ........................................................................................ ........................................................................................132132
gamoyenebuli literaturis nusxagamoyenebuli literaturis nusxa ............................................. .............................................138138
-
5
Sesavali
SesavaliSesavali
Temis aqtualoba. qarTuli transportis winaSe dais-
va amocana - uzrunvelyos evraziuli tranzitis 10%-mde
momsaxurebis SesaZlebloba da uzrunvelyos komunika-
ciebis, satransporto kvanZebis, satransporto teqnol-
ogiebisa da informaciuli sistemebis koordinirebuli
ganviTareba.
saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da infra-
struqturis saministros monacemebis Tanaxmad, 2025
wlisTvis saqarTvelos gamiznuli aqvs, 12-15 miliardi
laris investiciis Cadeba evro-aziuri satransporto
derefnebis ganviTarebaSi. aRniSnuli gegmebis ganxor-
cielebis Sedegad unda moxdes saerTaSoriso satrans-
porto derefnebis (ssd) gaswvriv komunikaciis siCqa-
ris gazrda 20-30%-iT da 2025 wlisTvis gadazidvebis
moculobis gasammageba, rac absoluturi mniSvnelobiT
Seadgens 6-7 milion tona tvirTs weliwadSi. dagegmilia
investiciebis gazrda portebisa da sazRvao mimosvlis
ganviTarebaSi. Savi zRvis portebs aqvT perspeqtivebi
imisTvis, raTa Camoyalibdnen ara mxolod rogorc msxvi-
li portebis saxelmwifo mimwodebeli segmenti atlantis
okeanis regionSi, aramed rogorc tvirTebis gadamuSave-
bis damoukidebeli magistraluri centri. iTvleba, rom
saerTaSoriso satransporto arteriebs, romlebic Sav
zRvaze gadian, uaxloes momavalSi eqnebaT yvela Sesa-
Zlebloba, gadaiqcen srulyofil saerTSoriso satrans-
porto derefnad, anu gaxdnen azia-evropis satranspor-
to habi.
-
6
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
am miznis misaRwevad aucilebelia satransporto
qselis Semadgeneli yvela komponentis drouli da para-leluri ganviTareba gamgzavnidan mimRebis CaTvliT. wi-naaRmdeg SemTxvevaSi, satransporto jaWvis romelime elementSi warmoqmnili Seferxeba, iqneba es saporto misasvleli gzebi Tu sabaJos muSaoba, gamoiwvevs mTeli sistemis muSaobis Sedegebis daqveiTebas da Seamcirebs sistemis funqcionire-bis efeqtianobas, rac mas ara-konkurentunarians gaxdis.
satransporto sistemis efeqtianobis RonisZiebebis asamaRleblad, romelic mimarTulia mTlianad satrans-porto sistemis ganviTarebaze, aucilebelia satrans-porto sistemis optimizaciis variantebis winaswari mod-elirebisTvis instrumentebis SemuSaveba, maTi danergvis efeqtis prognozirebisa da analizis Catarebis mizniT.
satransporto qseli warmoadgens rTul sistemas, ro-melsac aqvs cvladi parametrebis didi moculoba, SemTx-veviTi procesebisa da funqcionirebis mravalferovani variantebis didi raodenoba. garda amisa, rogorc wesi, arsebobs sistemis Sesaxeb informaciis nakleboba, rac arTulebs masTan muSaobas. maTematikuri modelireba saSualebas gvaZlevs, vimuSaoT aseT rTul sistemasTan, maT Soris informaciis naklebobis pirobebSic. aqedan gamomdinare, amgvari rTuli sistemis mxridan reagirebis prognozirebisTvis, agreTve misi muSaobis optimizaciis mizniT, mizanSewonilia gamoiyenoT maTematikuri mod-elirebis meTodebi, kerZod meTodi ̀ imitaciuri meTodis gamoyeneba~.
kvlevis mizani da amocanebi. naSromis mizans war-moadgens satransporto kvanZebSi momijnave saxeobis satransporto saSualebebis marTvis meTodologiuri
-
7
Sesavali
safuZvlebis SemuSaveba maTi urTierTqmedebebis sruly-ofis mizniT, rac xorcieldeba Tanamedrove logistiku-ri midgomebis safuZvelze.
mocemuli miznis misaRwevad dasaxul iqna Semdegi amocanebi: momijnave satransporto saSualebebis urTierTq-
medebebis sawarmoo procesebis analizi regionuli satransporto qselis kvanZebSi;
msoflioSi, saqarTveloSi, Savi zRvisa da atlantis okeanis regionSi (aor) sakonteinero transportis ganviTarebis Tanamedrove tendenciebis analizi;
satransporto qselis, rogorc sistemis Semadgene-li elementis, sistematizacia da misi funqcioni-rebis procesebis analizi;
satransporto qselis modelirebis programu-li algoriTmebis Seqmna, arsebuli modelirebis meTodebis analizisa da modelirebis adekvaturi meTodis SerCevis safuZvelze;
satransporto sistemis imitaciuri mTliani mod-elis SemuSaveba, romelic moicavs urTierTdakav-Sirebuli kvanZebis kompleqss;
Savi zRvispira regionSi sazRvao, sarkinigzo, saavtomobilo, sahaero satransporto qselis fun-qcionirebis Sesaxeb informaciuli bazis Seqmna im formatiT, romelic aucilebelia Savi zRvispira regionSi satransporto qselis imitaciuri model-is Sesaqmnelad;
Savi zRvispira regionSi satransporto qselSi moZ-raobis marTvis imitaciuri modelis ganxorciele-
ba, romelic gamiznulia sxvadasxva satranspor-
to saSualebebiT, Savi zRvispira mxareSi mdebare
-
8
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
portebis meSveobiT, konteinerebis importisa da
tranzitis ganxorcielebisaTvis;
Savi zRvispira mxareSi arsebuli satransporto
qselis transportirebis sistemaSi gardaqmnis
RonisZiebebis SemuSaveba;
satransporto kvanZebSi momxdari procesebis for-
malizaciis meTodi, romelic dafuZnebulia fun-
qciuri elementebisa da nakadebis stoqastikuri
parametrebis sistemur midgomaze.
Savi zRvispira regionis satransporto qselis im-
itaciuri modelis SemuSavebis principebi, romel-
ic exeba Savi zRvispira mxareSi mdebare portebSi
konteinerebis imports;
Savi zRvispira mxareSi mdebare satransporto qse-
lis funqcionirebis sqemebi, maTi muSaobis mod-
elirebis Sedegebis upiratesobebisa da uaryofiTi
mxareebis analizis Sesabamisad.
kvlevis sagani da obieqti. naSromis kvlevis obi-
eqtebs warmoadgens satransporto kvanZebi da mimdebare
(momijnave) satransporto qselebi. kvlevis sagans warma-
dgens satransporto kvanZebSi da momijnave satranspor-
to qselebis monakveTebSi mimdinare procesebi. midgoma
SemuSavebul iqna Savi zRvispira mxaris satransporto
qselSi gamosayeneblad.
Temis Seswavlis mdgomareoba. satransporto da
gadatvirTvis centrebis, portebis da sarkinigzo sad-
gurebis muSaobis avtomatizaciis Teoriisa da praqtikis
SemuSavebaSi Setanili wvlili, agreTve satransporto
logistikaSi, multimodaluri da intermodaluri ga-
dazidvebis problemebis da sxvadasxva saxis transpor-
-
9
Sesavali
tis urTierTqmedebebis SeswavlaSi mniSvnelovani roli Seasrules Semdegma avtorebma: i. birmani, d. jonsoni, l. dereviCi, i. neruSi, s. rezeri, n. averil lou, hong-en lini, rokko zito, a. maikli, p.teilori, ronald h. balou, j. ku-peri, j. koili, j. bardi, j. langfordi, riCard l. dafti, r. granti, t. troi, s. herci, m. petersi, m. gordoni, r. ka-plani, u. kapaCino, m. bazermani, r. klemani, n. kulatilaka, j. cmiTi, r. klemani, h. raifa, l. trigeorgisi da sxvebi.
avtorebi ganixilaven zRvispira regionebis satrans-porto sistemis muSaobis kontrolis avtomaturi marT-vis sistemis Seqmnis aucileblobas; saqarTvelos da zogadad zRvispira regionis satransporto sistemis muSaobis Taviseburebebs; aqvT SemoTavazebuli satrans-porto sistemis funqcionirebisadmi blok-midgoma; aseve mo-cemulia satransporto kvanZSi sazRvao da sarkinig-zo transportis urTierTqmedebis operatiuli marTvis sistemis analizis meTodologia. avtorebi detalurad aRweren logistikur cnebebs, maT Soris informaciul nakadebs logistikasa da dasawyobebas da axdenen maT struqturirebas. garda amisa, ganixilaven lojistikuri sistemebis efeqtianobis, efeqtianobis maCveneblebis da saimedoobis cnebebs.
bevri avtori sakuTar naSromebSi Seiswavlis uwyveti dagegmvis sistemebis optimizaciis sakiTxebs sazRvao sa-transporto kvanZebSi. isini agvareben gemis momsaxure-bis dros portis resursebis Tanabari ganawilebis amo-canas, agreTve gem-misadgomebisa da maTi aRWurvilobis optimaluri raodenobis gansazRvras. maT naSromebSi ga-moyenebulia albaTobis Teoriis meTodebi.
garda amisa, uyuradRebod ar aris darCenili arc
informaciul sistemebsa da transportSi avtomaturi
-
10
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
marTvis sistemebis sferoc. kerZod, avtorebi kriti-
kulad aanalizeben arsebuli sainformacio sistemebis
uamrav naklovanebas; ganixilaven, konteinerebis trans-
portirebis marTvis avtomatizaciis upiratesobebs
sxvadasxva sferoSi, kerZod: teqnikuri saSualebebis
marTvis avtomatizacia, informaciuli uzrunvelyofa,
sakonteinero punqtebis da konteinerebis gadazidvis
procesis marTva.
dabolos, avtorTa rigi asabuTebs TviTorganizebis
procedurebis gamoyenebis aucileblobas kontrolis
obieqtebis modelebis agebisa da gadawyvetilebis miRe-
bis dros.
naSromis mecnieruli siaxle mdgomareobs SemdegSi:
1. Sesrulebulia satransporto kvanZebSi momxdari
procesebis formalizacia, rac saSualebas iZleva
prototipTan aucilebeli xarisxiT miaxloebuli
modelis Sesaqmnelad;
2. SemuSavebulia standartuli funqciuri blokebis
erToblioba da maT Soris kavSirebi, romelic aR-
wers calkeul procesebs, romlebic mimdinareobs
satransporto kvanZebSi da satransporto qselis
momijnave monakveTebSi;
3. Seqmnilia satransporto qselis imitaciuri mod-
eli, romelic saSualebas gvaZlevs, winaswar gan-
sazRvroT da SeafasoT satransporto kvanZebSi
transportis sxvadasxva saxeobebis muSaobis efeq-
turoba;
4. SemuSavebulia midgomebi regionuli gamanawilebe-
li centris mSeneblobisadmi.
-
11
Sesavali
kvlevis meTodologia. dasaxuli miznis misaRw-
evad gamoyenebul iqna sistemuri analizis meTodebi,
albaTobis Teoria da maTematikuri statistika, masiu-
ri momsaxurebis Teoria da grafebi, gadawyvetilebis
miRebis Teoria, imitaciuri modelirebis meTodebi da
mravalkriteriumiani optimizaciis meTodebi.
naSromis Teoriuli da praqtikuli mniSvneloba.
warmodgenili naSromi aviTarebs satransporto kvanZeb-
Si momxdari procesebis modelirebisa da optimizaciis
Teoriul safuZvlebs da meTodologias. sainteresoa sa-
transporto kvanZebis formalizaciisa da modelis age-
bis meTodikisadmi SeTavazebuli midgoma.
naSromSi SemuSavebulia satransporto kvanZebis mod-
elis agebis meTodi, romelic saSualebas gvaZlevs, oper-
atiulad ganvaxorcieloT ZiriTadi komponentebisgan
Semdgari nebismieri konfiguraciis modelis Sekreba.
SemuSavebuli imitaciuri modeli saSualebas gva-
Zlevs, SeviswavloT sistemis mgrZnobeloba gare garemo-
Si momxdari sxvadasxva cvlilebebis mimarT.
kvlevis Sedegebis gamoyeneba satransporto kvan-
Zebis muSaobis organizebis etapze xels Seuwyobs maTi
muSaobis efeqturobis gazrdas, drois, Rirebulebisa da
saimedoobis parametrebis gaTvaliswinebiT.
imitaciuri modelirebis meTodis mixedviT Sedege-
bis gamoyenebiT ekonomikuri efeqtis miReba SesaZlebe-
lia satransporto sistemaSi mimdinare procesebis opti-
mizaciiT da misi funqcionirebis efeqturobis gazrdiT.
uzrunvelyofilia regionuli gamanawilebeli cen-
tris modelis ganxorcieleba Savi zRvispira mxaris sa-
transporto qselSi.
-
12
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
literaturis mimoxilvaliteraturis mimoxilva
satransporto da gadatvirTvis centrebis, portebis
da sarkinigzo sadgurebis muSaobis avtomatizaciis
Teoriisa da praqtikis SemuSavebaSi Setanili wvlili,
agreTve satransporto logistikaSi, multimodaluri da
intermodaluri gadazidvebis problemebis da sxvadasxva
saxis transportis urTierTqmedebebis SeswavlaSi mniS-
vnelovani roli Seasrules Semdegma avtorebma: birmani
i., dereviCi l., jonsoni d., neruSi i., rezeri s. da sxvebi.
ronald h. balou ganixilavs Savi zRvispira regionis
(da ara marto) satransporto sistemis muSaobis kontro-
lis avtomaturi marTvis sistemis Seqmnis aucileblobas.
ganixileba saqarTvelos Savi zRvispira regionis trans-
portis sistemis muSaobis Taviseburebebi. SemoTava-
zebulia satransporto sistemis funqcionirebisadmi
blok-midgoma. aseve mocemulia satransporto kvanZSi
sazRvao da sarkinigzo transportis urTierTqmedebis
operatiuli marTvis sistemis analizis meTodologia.
ronald h. baloum SeimuSava agreTve sazRvao-savaW-
ro portebSi saporto gadasaxadebis sistemis formire-
bis sakiTxebisadmi axali midgoma, romelic xels uwyobs
saxelmwifos interesebis gatarebas da zrdis qveynis
portebis konkurentunarianobas.1
j. kuperi, m. brauni da m. petersi detalurad aRweren
logistikur cnebebs, maT Soris informaciul nakadebs
logistikasa da dasawyobebas da axdens maT struqturi-
1 Ballou, Ronald H. Business Logistics Management. Prentice-Hall In-ternational, Inc. 2009. - 681 c.
-
13
literaturis mimoxilva
rebas. garda amisa, ganixilavs logistikuri sistemebis
efeqtianobis, efeqtianobis maCveneblebis da saimedoo-
bis cnebebs.2
uiliam kopaCino sakuTr naSromebSi Seiswavlis uwyve-
ti dageg-mvis sistemebis optimizaciis sakiTxebs sazRvao
satransporto kvanZebSi. igi agvarebs gemis momsaxurebis
dros portis resursebis Tanabari ganawilebis amocanas,
agreTve gem-misadgomebisa da maTi aRWurvilobis opti-
maluri raodenobis gansazRvras. naSromSi avtors gamoy-
enebuli aris albaTobis Teoriis meTodebi.3
j. koili, e. bardi, s. langli ikvleven informaciul
sistemebsa da transportSi avtomaturi marTvis siste-
mebs (ams). kerZod, avtorebi kritikulad aanalizeben ar-
sebuli sainformacio sistemebis uamrav naklovanebas.
naSromSi ganxilulia agreTve konteinerebis transpor-
tirebis marTvis avtomatizaciis upiratesobebi sxva-
dasxva sferoSi, - es aris teqnikuri saSualebebis marTvis
avtomatizacia, informaciuli uzrunvelyofa, sakon-
teinero punqtebis da konteinerebis gadazidvis proce-
sis marTva.4
d. rezeris mier dasabuTebulia TviTorganizebis
procedurebis gamoyenebis aucilebloba kontrolis ob-
2 Cooper J., Browne M., Peters M. European Logistics: markets, man-agement, and strategy. Oxford, Blackwell Pub-lishers, 2011.-331 c.
3 Copacino, William C. Supply Chain Management. The Basics and Be-yond. APICS, 2007. - 204 c.
4 Coyle J.J., Bardi E.J., Langley C.J Jr. Zarzadzanie logistyczne, PWE, Warszawa, 2012.C. 24-33.
-
14
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
i eqtebis modelebis agebisa da gadawyvetilebis miRebis
dros.5
jon u. langfordi aanalizebs flotis ganviTare-
bis istorias da aRwers Semdgomi ganviTarebis perspeq-
tivebs, arsebuli gamocdilebis safuZvelze. naSromSi
gamoyenebulia statistikis maTematikuri meTodebi.6
nikolas mori sakuTr naSromebSi ikvlevs dokumen-
tebis brunvas sistemebSi `sazRvao porti - sarkinigzo
sadguri~ saerTaSoriso gadazidvebis SemTxvevaSi, daka-
vebulia eqsort-importis tvirTebis gadazidvaSi sabaJo
gaformebis problemebiT, roca tvirTebis gatareba xde-
ba portebis meSveobiT, agreTve portisa da sarkinigzo
transportis gadakveTis wertilSi logistikuri prob-
lemebiT.7
j. Sapirom SeimuSava sazRvao navsadguris konkuren-
tunarianobis uzrunvelyofis marTvis organizaciuli
meqanizmi. naSromSi gamoyenebulia maTematikuri mod-
elirebis meTodebi. avtori aRwers evropuli da aziuri
portbis muSaobas da maTi funqcionirebis Tavisebure-
bebs. gamoTvlilia navsadguris ganviTarebis scenarebi
(meqanizacia).8
5 International Journal of Operations and Production Management. -2012.-vol.5.-C.18.
6 Langford, John W. Logistics: Principles and Applications. -Mc-Graw-Hill, Inc. 2005. 567 c
7 Mohr, Nicolas. Distribution for the small business. Biddies Limited, Guilford. 2010. - 184 c.
8 Shapiro, J.F. Modeling the Supply Chain. DUXBURY, Thomson Learn-ing, 2011. - 586 c.111.
-
15
literaturis mimoxilva
SeviswavleT APICS (The Association for Operations Man-agement, Chicago, USA - operaciuli menejmentis asocia-cia, Cikago, aSS) egidiT momzadebuli naSromebis krebu-
li. amerikeli mecnier-mkvlevarebis naSromebi eZRvneba
portebis ganviTarebis sakiTxebs da navsadgurebis marT-
vis problemebs.9
riCard daftma10 SeimuSava satransporto kvanZebSi
gadazidvis procesis marTvis problema, xolo robert
granti ki dainteresda intermodaluri gadazidvebis
sakiTxebiT.11
m. porterma da g. bondma SeimuSaves struqturu-
li sqema da SemogvTavazes logistikuri satransporto
sistemis ganzogadebuli maTematikuri modeli. amave
dros, SemuSavebuli meTodika ar aris gankuTnili sa-
transporto sistemebis mSeneblobis, modelirebisa da
analizisTvis.12
9 1) APICS Certified Supply Chain Professional: Learning System: Ver-sion 2.2. Module 1. Supply Chain Management Fundamentals. - Chi-cago: APICS, 2017. - 227 p. - Bibliography: p. 204-208. - Cumulative Cource Index: p. 208-227. - 2183-13. http://www.apics.org/creden-tials-education/credentials/cscp
2) APICS Certified Supply Chain Professional: Learning System: Ver-sion 2.2. Module 2. Building Competitive Oper-ations, Planning and Logistics. - Chicago: APICS, 2011. - 301 p. - Bibliography: p. 279-281. - Cumulative Cource Index: p. 282-301. - 2183-13. http://www.apics.org/credentials-education/credentials/cscp
10 Daft, Richard L. Management, 2018. – 863 с. 11 Grant Robert M. Contemporary Strategy Analysis, 2012. - 537 c. 12 Porter M., Bond G. Innovative Capacity and Prosperity: the Next Com-
petitiveness Challenge in the Global Com-petitiveness Report. – NY, 2011.
-
16
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
m. kristoferma SeimuSava vagonebis dajgufebis al-
goriTmi si-tuaciisaTvis, roca gansazRvrulia Tavisu-
fali sarkinigzo xazebis raodenoba, rac emsaxureba mane-
virebis samuSaoebis minimizacias. 13
xolo i. ansoffma ki daamuSava datvirTva-gadmot-
virTvis molodinSi myofi gemebis an vagonebis gacden-
ebis statistika da gaaanaliza igi. am naSromSi avtorma
gamoiyena ТМО-s meTodebi (masiuri momsaxurebis Teo-ria). samecniero kvleviTi naSromis angariSis daskvna-
Si Seswavlilia faqtorebi, romlebic gavlenas axdenen
vagonebis gadatvirTvis punqtebSi gatarebul (daxar-
jul) droze, maTi Semosvlis momentidan, datvirTvamde
misvlisa da satvirTo operaciebis dasrulebis Semdeg
transportirebis punqtidan tvirTis gasvlamde.14
troi T. qirbis SemuSavebuli aqvs meToduri debule-
bebi, romlebic exeba dagrovili vagonebis optimaluri
raodenobis dadgenas. naSromi gamoyenebulia TMO (masiuri
momsaxurebis Teoria) meTodebi.15
13 M. Christopher: Logistics & Supply Chain Management: creating val-ueading networks, Prentice Hall 2010.
14 Strategic management, H. Igor Ansoff, Wiley, New York, 1979. No. of-pages: 236.
15 Troy T. Kirby. The Duke of Wellington and the Supply System During the Peninsula War, CreateSpace Independ-ent Publishing Platform 2014.
16 Smith, J.E. and Nau, R.F. «Valuing risky projects: option pricing theory and decision analysis», Management Sci-ence, 41, 795-816, 2015.
15 Troy T. Kirby. The Duke of Wellington and the Supply System During the Peninsula War, CreateSpace Independ-ent Publishing Platform 2014.
-
17
literaturis mimoxilva
j. e. smiTi da r. f. nau ganixilaven satvirTo sad-
gurebSi manevrirebis samuSaoebis optimizaciis sakiTx-
ebs. amisaTvis avtorebs gamoyenebuli aqvT TMO-s meTodebi,
grafikul-analitikuri meTodebi, dinamiuri program-
irebis meTodi da sxva.16
TMO–s, statistikis, sistemebis Teoriasa da albaTo-bis Teoriis SemuSavebasa da ganviTarebaSi mniSvnelovani
wvlili Seitanes Semdegi avtorebis naSromebma:
l. trigeorgisi ganixilavs masiuri momsaxurebis Te-
oriis rig amocanebs da albaTobis ganawilebis kanonebs,
romlebic gamoiyeneba satransporto kvanZebis menejmen-
tSi sxvadasxva SemTxvevebis modelirebis dros.17
h. raiffa sakuTar naSromebSi aRweren satransporto
kvanZebis modelirebisa da sxvadasxva saxeobis trans-
portis urTierTqmedebis tipebs, uerTiqerTqmedebis
procesSi warmoqmnili problemebis mogvarebis zogad
midgomebs (masiuri momsaxurebis sistemebi), amocanebis
tipebs da maTi mogvarebisaTvis da gadawyvetilebaTa
miRebisadmi saWiro midgomebis ganmasxvavebel niSnebs.18
evropuli saerTaSoriso konferenciis „evropuli
satransporto politika 2030 wlisTvis“ masalebSi ganx-
ilulia rTuli sistemebis modelebis didi raodenoba
da maTi agebis meTodebi. warmodgenili modelebi gamoi-
16 Smith, J.E. and Nau, R.F. «Valuing risky projects: option pricing theory and decision analysis», Management Sci-ence, 41, 795-816, 2015.
17 Trigeorgis, L. Real Options, Cambridge, MA: MIT Press, 2017.18 Raiffa, H. Decision Analysis, Addison-Wesley, 2018.
-
18
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
yeneba teqnikaSi, fizikaSi, kompiuterul qselebSi da so-
cialur-ekonomikuri procesebis modelirebaSi.19
reinfeld n. did yuradRebas aqcevs maTematikuri
modelirebis gamoyenebas, maT Soris transportSic. man
aRwera transportSi sistemis problemebis mogvarebis
ramdenime midgoma. amave gamocemaSi p. potgofs moyavs
masobrivi momsaxurebis sistemis gamoyenebis uamravi
magaliTi, romlebic detalurad aris ganxiluli da aRw-
erili. misi yvela magaliTi emyareba realur eqsperimen-
tebs da saSualebas gvaZlevs maTi Sedegebi gamoviyenoT,
rogorc eqsperimentulad aprobirebuli monacemebi.
xolo j. gigi ki ganixilavs rTuli sistemebis proble-
mebs. am avtorebma, jamSi, SemogvTavazes rTuli siste-
mebis sqemebis aRwerisa da optimizaciis meTodologiis
modelirebebi.20
b. koguti da n. kulatilaka ikvlevdnen imitaciuri
modelirebis sistemebis modelirebas, maTSi investire-
basa da modelirebis avtomatizaciis sakiTxebs. ker-
Zod, naSromSi aRwerilia sistemebis optimizaciis nei-
roqseluri algoriTmebi da investirebis formebi da
wyaroebi.21
19 Supply Chain Councel; White Paper. European transport policy for 2030: Time to Decide.-Luxembourg: Commis-sion of the European Communities, 2019. — 109 p.197.
20 Containerisation International Regional Review: North American Ports -August 2013
21 Kogut, B. and Kulatilaka, N. «Options thinking and platform invest-ments: investing in opportunity», California Management Review, 36: 52-71, 2014.
-
19
literaturis mimoxilva
transportSi modelirebis sakiTxebis SeswavlaSi
mniSvnelovani wvlili Seitanes Semdegi mecnierebis naS-
romebma: veisblati b., zildmani v., pocmani m., raia s. da
sxvebma.
j.kuperi, m. brauni, m. petersi sakuTar naSromebSi
swavlobdnen sazRvao transportSi arsebul sakontro-
lo sistemas da ganixiles am sistemis Semowmebis Catare-
bis mravali meTodi, agreTve marTvis sakontrolo
sistemis modelis agebis meTodebi. maT mier SemoTavaze-
buli modelebi agebulia sistemuri midgomis principeb-
ze da Sedgeba modulisgan, maT Soris arsebuli kavSire-
bisgan da aRweren sazRvao transportis marTvis sistemis
zogadi maxasiaTeblebis monacemebs. am avtorebma Seqmnes
TiTqmis sruli logistikuri jaWvis da gaaanalizes igi
rogorc srulad, ise calkeuli kvanZebis mixedviT, rom-
lebSic xdeba sxvadasxva tipis satransporto saSuale-
bebis gadakveTa da urTierTqmedeba.22
u. kopaCino aseve ikvlevs statistikur modelebs da
sazRvao transportSi TandarTuli korelaciis mod-
elebis gamoyenebas roca xdeba portSi gemis momsaxure-
bis xangrZlivobis gamoangariSeba. maT SemogvTavazes
mTeli rigi gafarToebuli algoriTmebi gemis pirsze
yofnis drois modelirebisTvis.23
ronald balou asabuTebs analitikuri-albaTo-
bis modelis gamoyenebis SesaZleblobas tvirTbrunvis
22 Cooper J., Browne M., Peters M. European Logistics: markets, man-agement, and strategy. Oxford, Blackwell Pub-lishers, 2011.-331 c.
23 Copacino, William C. Supply Chain Management. The Basics and Be-yond. APICS, 2007. - 204 c.
-
20
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
punqtebSi muSaobis optimizaciis mizniT. man SeimuSava
muSaobis efeqturobis Sefasebis mTeli rigi kriteriume-
bi. SemuSavebulia urTierTqmedebis modelebi Semxvedri
transportis nakadebisTvis da tvirTebis gadatvirTvis
sawyobis muSaobisTvis. naSromSi aRniSnulia imitaciuri
modelirebis Sesaxeb, romelic aris arasakmarisad uni-
ficirebuli da modelirebisTvis mouxerxebel tips war-
moadgens.24
amerikeli mkvlevarebi suzan herci da monika ander-
soni aRweren transportis muSaobis maTematikuri mod-
elirebis zogad maxasiaTeblebs.25 xolo j. f. Sapiro ki
gvTavazobs sakonteinero terminalis optimaluri te-
qnikuri parametrebis gansazRvris analitikur models,
romelSic gaTvaliswinebulia optimalurobis rigi kri-
teriumebi.26
r. grosi ganixilavs sarkinigzo da sazRvao trans-
portis urTierTqmedebis maTematikur, programulad
ganxorcielebul models britaneTis portebSi 1945
wlidan dRemde. modelirebis Sedegad man miiRo sakon-
teinero terminalis moculobis damokidebuleba gemis
tevadobasa da gemebis moZraobis intensiurobaze. mecn-
ieri ikvlevs navsadgurSi gemis midgomasa da damuSavebas
24 Ballou, Ronald H. Business Logistics Management. Prentice-Hall In-ternational, Inc. 2009. - 681 c.
25 Hertz, Susanne; Monica Alfredsson. “Strategic development of third party logistics providers”. Industrial Marketing Management (Elsevier Science) 32 (2): Р. 139-149.
26 Shapiro, J.F. Modeling the Supply Chain. DUXBURY, Thomson Learn-ing, 2011. - 586 c.111.
-
21
literaturis mimoxilva
(midgoma, gemis gad-motvirTva), agreTve dasawyobebis
operaciebs. namuSevrebi gamoiyeneba situaciuri marTvis
meTodi. SemuSavebuli modeli emyareba tvirTis nakadis
warmodgenas orientirebuli grafis saxiT, tvirTis
gadaadgilebis mimarTulebebis Sesabamisad; mwvervali -
aris tvirTis garkveul mdgomareobaSi arseboba, rkale-
bi (naxevarwre) - aris teqnologiuri gadasvlebi erTi md-
gomareobidan meoreSi. rkalebSi iqmneba tvirTis nakadis
intensivoba, mwvervalebSi - tvirTis gamtarunarianoba.
garda amisa, Seqmnilia gemis damuSavebis procesis marT-
vis sistema. modelis naklovaneba mdgomareobs imaSi, rom
masSi ar aris gaTvaliswinebuli satransporto saSuale-
bebis xarisxi.27
Cineli, koreeli da iaponeli mecnierebi Cen-Cang Cou,
gi-Ti Teo, dong-vuq songi, hui-huang Tai, CerngCvan hvan-
gi, masahiko furuiki sakuTar kvlevebSi ganixilavdnen
aziuri portebis da mimdebare teritoriebis eqsplu-
ataciis optimizaciis meTodebs, konkurentunarianobis
TvalsazrisiT. aRniSnulma avtorebma SeimuSaves mTeli
rigi kriteriumebi satransporto sistemis funqcioni-
rebis efeqturobis Sesafaseblad, agreTve maT mier Se-
moTavazebulia stoqastikuri da arazust logikaze
dafuZnebuli modelebi, romlebic saSualebas iZleva
Sefasdes satransporto sistemis muSaobis efeqturoba.
Cineli mecnierebi ziJian guo, qsiang-kun songi, peng
Jangi ganixilaven portis farglebSi, adaptiuri marT-
vis reJimSi myofi konteineruli qselebis optimizaci-
27 Goss R. British ports policies since 1945// j. Transport, economy and policy. 2008. - № 1, 326 gv.
-
22
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
is ramdenime algoriTms. avtorebis mier SemuSavebuli
algoriTmi saSualebas iZleva satransporto qselis
farglebSi moxdes optimaluri marSrutebis efeqturad
identificireba. maT namuSevrebSi damtkicebulia ko-
relaciis arseboba qveyanasa da misi mosaxleobis kontein-
er-brunvas Soris da Semotanili iqna am damokidebulebis
koeficientic. garda amisa, maT mier SemuSavda portis
konteinerbrunvis prognozirebis meTodika. am samuSaoe-
bis Sedegebi saSualebas gvaZlevs mivawodoT ports kon-
teinerebis brunvis savaraudo prognozi. namuSevrebSi
gamoyenebulia maTematikuri statikis meTodebi.
azieli mecnierebi sakuTar naSromebSi erTmaneTs
adareben portis muSaobis efeqturobis gamoTvlis or
algoriTms (analitikuri da stoqastikuri). naSromebSi
aRwerilia am algoriTmebis upiratesobebi da maTi gam-
oyenebis sferoebi. mecnierebs Catarebuli aqvT kvleva
konteinerebis gadazidvisTvis saWiro satransporto
saSualebis saxeobis arCevis Sesaxeb. transportirebis
tipis arCevis dros SemuSavda stoqastikuri modeli,
tvirTis tipisa da rigi parametrebis mixedviT.azielma
mkvlevarebma SeimuSaves agreTve modeli, romelic da-
fuZnebulia mkafio logikis principebze, tvirTis mi-
wodebis sqemis arCevis dros. SemoRebulia satransporto
sqemis funqcionirebis efeqturobis Sefasebis 4 krite-
riumi: Rirebuleba, dro, usafrTxoeba da saimedooba.28
d. kenemansa da a. tverskis moyavT Semxvedri satrans-
porto nakadebis urTierTqmedebis modelebi isini
muSaoben stoqastikur modelebTan procesesatranspor-
28 Trans Press: magazine of VR Ltd. 2017, 2018, 2019
-
23
literaturis mimoxilva
to modelirebis aziur kvlevebze dayrdnobiT. siste-
mebis zogadi Teoriis TvalsazrisiT, mkvlevrebma aages
modelebi masiuri momsaxurebis Teoriis gamoyenebiT.29
imitaciuri modelirebis zogadi kiTxvebiT dakave-
bulebi iyvnen: lou averil m., Sennon r., Smidti b., Sra-
iberi t. j. lou averil m. da sxvebi detalurad ganix-
ilaven imitaciuri modelis principebs, iZlevian rig
gansazRvrebebs, varaudoben modelis mSeneblobis prin-
cipebs, gviCveneben, rom stoqastikuri kanonebi gamoi-
yeneba imitaciuri modelirebisTvis; SeimuSaves modelis
verifikaciisaTvis (Semowmeba) eqsperimentebis dagegmvi-
sa da Catarebis wesebi. lou averil m. aseve axorcieleb-
da modelirebis rigi saSualebebis SedarebiT analizs
da imitaciuri modelirebis gamoyenebis mraval praqti-
kul magaliTs. warmodgenili naSromebis avtorebi, gar-
da avtorisa, Cveulebriv eyrdnobian GPSS modelire-bis sistemas. mocemuli sistema gamiznulia imitaciuri
modelebis Sesaqmnelad da modelirebis Casatareblad.
magram, mas aqvs rigi uaryofiTi mxareebi: igi ar iZle-
va modelis vizualuri da grafikuli warmodgenis Ses-
aZleblobas, radgan modeli iqmneba programuli kodis
saxiT. am programis xelmisawvdomi versiebi arasrulia
(sademonstracio versiebi).30
robert kaplanisa da robin kuperis naSromebi exe-
ba masobrivi momsaxurebis sistemebis Teoriis, petris
29 Kahneman, D. and Tversky, A. «Prospect theory: an analysis of deci-sion under risk», Econometrica, 47: 262-90, 2019.
30 Object Management Group / Business Process Management Initiative (OMG BPMN) http: // www.bpmn.org
-
24
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
qselebs da imitaciuri modelis zogad sakiTxebs, rac ga-
moyenebulia transportSi. muSaobaSi ZiriTadi aqcenti
gakeTebulia GPSS sistemaSi muSaobis meTodebze. Cvens mier gamoyenebuli naSromi aRwers satransporto siste-
mebis modelebis agebis principebs (gemebis muSaoba buq-
sirebis xazze da navmisadgomTan midgomis da masTan Cab-
mis mowyoba da a.S.). 31
a. estaSma da J. de rusma SeimuSaves satransporto
kvanZis funqcionirebis imitaciuri modeli da Caatares
modelTan muSaobis eqsperimentebis seria. avtorebma
aseve SeimuSaves portis mimdebare sadgurSi tvirTis mi-
wodebis optimizaciis programuli uzrunvelyofa mul-
tiagenturi optimizaciis meTodiT. mocemuli modeli
SemuSavebulia Carlstonis portisaTvis da ganixilavs
portis mimdebare teritoriidan sarkinigzo transpor-
tiT tvirTebis moZraobas gemis mimarTulebiT. modeli-
rebis procesSi daisva tvirTis portSi mitanis optimi-
zaciis amocana. estaSma transportis saqalaqo moZraobis
nakadis imitaciur modelSi gamoiyena moduluri mSeneb-
lobis principi. mTavari yuradReba naSromSi eqceva moZ-
raobis marSrutebis arCevas. naSromSi ar aris ganxiluli
tvirTebis gadaadgilebis dros transportis saxeobebis
urTierTqmedeba.32
31 Robert S. Kaplan and Robin Cooper, Cost & Effect: Using Integrated Cost Systems to Drive Profitability and Per-formance (Boston: Harvard Business School Press, 2017), 303c.
32 Privatization and regulation of transport infrastructure: guidelines for policymakers and regulators // Edited by A. Estache, G. de Rus, The Washington D.C.: The World Bank, 2010. 332 p
-
25
literaturis mimoxilva
portis muSaobis imitaciuri modeli, garkveuli
ele mentebiT, dadgenili moculobiT da am elementebis
ganlagebiT sakuTar naSromSi warmoadgina a. branCma.
mTavar parametrebad avtorma airCia TiToeuli operaci-
is mixedviT damuSavebis dro da navmisadgomebis gam-
tarunarianoba. modelis muSaobis Sedegs warmoadgens
monacemebi elementebis datvirTvis xangrZlivobisa da
Seferxebebis (rigebis) Sesaxeb. amasTan, avtori, sakuTri
imitaciuri modelis SemuSavebis dros, ar iTvaliswineb-
da sawyobSi tvirTis maragis arsebobas. garda amisa, sawy-
isi monacemebad unda gamoyenebuliyo navsadgurisken mi-
mavali gemebis grafiki an Tanmimdevroba, rac yovelTvis
ar aris mosaxerxebeli. avtors ar ganuxilavs ramdenime
gemis erTdrouli midgomis SesaZlebloba, mas ganxilu-
li aqvs imitaciuri modelebis agebis zogadi principe-
bi. naSromSi satransporto sistemebi warmodgenilia,
rogorc ciklurad momuSaveebi. detalurad aRwerilia GPSS da QSB paketebTan muSaoba.33
transportSi modelirebis sakiTxs sakmaod didi
yuradReba daeTmo ucxour literaturaSi, rasac ver
vityviT qarTvel mkvlevarebze. amerikeli, evropeli da
azieli mkvlevarebis mier SemuSavebulia satransporto
sistemebis modelebis mTeli rigi. amavdroulad unda
aRiniSnos, rom ver moiZebna naSromebi satransporto
qselebis, rogorc erTiani satransporto saSualebis
kompleqsuri (integrirebuli) modelebis Sesaxeb, rome-
33 Branch А.Е. Elements of port operation and management/London, New York: Chapman and Hall, 2006. 265 p.2. Cargo Systems № 7 2003
-
26
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
lic moicavs sarkinigzo, saavtomobilo, sahaero da saz-
Rvao transportis urTierTqmedebis procesebs.
gavecaniT bevr naSroms imitaciuri modelirebis Ses-
axeb.
imitaciuri modelireba sakmaod efeqturi da Tana-
medrove instrumentia, romelic saSualebas iZleva, mox-
des transportis muSaobis optimizacia. magram, es Tema
dRes, Tanamedrove teqnologiebis arsebobisa da glo-
balizebuli satransporto qselebis pirobebisaTvis qa-
rTveli mkvlevarebis mier Zalian Seuswavlelia, xolo
80-iani wlebis mTeli rigi kvlevebi ukve moralurad moZ-
velda.
amjerad, saWiro gaxda Tanamedrove ekonomikur
situaciaSi Camoyalibebuli gamowvevebis Seswavla, ganx-
ilva da gaanalizeba.
-
27
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebisTavi 1. sakonteinero gadazidvebis
ganviTarebis dinamika daganviTarebis dinamika da
satransporto qselis kvanZebSisatransporto qselis kvanZebSi
sazRvao da sxva saxis transportis sazRvao da sxva saxis transportis
urTierTqmedebis safuZvlebiurTierTqmedebis safuZvlebi
1. 1 msoflio gadazidvebSi1. 1 msoflio gadazidvebSikonteinerebiT gadazidvis ganviTarebiskonteinerebiT gadazidvis ganviTarebis
Tanamedrove tendenciebiTanamedrove tendenciebi
msoflio satvirTo nakadebi koncentrirebulia
msoflios sam savaWro-samrewvelo centrs Soris mimar-
Tulebaze, esaa: evropa, CrdiloeTi amerika da azia-wyn-
ari okeane, agreTve am centrebis SigniT arsebul mimar-
Tulebebze.
sxvadasxva mizezis gamo, tvirTebis nakadebi ufro
midrekilia sazRvao transportirebisken. magaliTad, ev-
rokavSiris sagareo savaWro tvirTebis daaxloebiT 70%
sazRvao transportiT gadaitvirTeba. CrdiloeT ameri-
kasa da azia-wynari okeanis regionSi sazRvao transpor-
tiT gadaziduli tvirTebis wili kidev ufro metia.
msoflioSi tvirTis daaxloebiT 68%-is gadazid-
va konteinerebiT xdeba. konteinerebis tvirTbrunvis
globaluri zrda weliwadSi 350 milion TEU-s34 uaxlo-vdeba da weliwadSi daaxloebiT 10-12%-is farglebSi
meryeobs.
34 TEU – Twenty Foot Equivalent Unit, 20-futiani konteineris eqvivalenti. xelmisawvdomia:
-
28
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
konteinerizaciis procesi sazRvao seqtorSi 1950-
iani wlebis bolos daiwyo. es iyo maRali xarisxis sa-
transporto momsaxurebaze moTxovnilebis gazrdaze
pasuxi da agreTve 1950-ian wlebSi saqonlis msoflio
gadazidvebis moculobis zrdaze. mas Semdeg konteiner-
izaciis process aqvs zrdis mdgradi tendencia.
amave periodSi iqna SemoRebuli erTiani unificire-
buli taris cneba. erTiani unificirebuli taris gamoy-
eneba dainerga msoflio vaWrobaSi da mis upiratesobas
warmoadgens:
- miwodebis siCqare,
- transportirebis simartive,
- tvirTis usafrTxoebis maRali xarisxi,
- mcire da gafantuli tvirT-nakadebis masStabebis
konsolidaciis gziT miRebuli ekonomia,
- gadazidvebis tarifebis dabali Rirebuleba sa-
transporto ciklis Semcirebis gamo.
garda amisa, konteinerebis transportirebaSi gamoy-
enebuli egreT wodebuli xazovani momsaxureba mosaxerx-
ebelia gemTmflobelebisTvis da tvirTebis gadamzidav-
ebisTvis, radgan es saSualebas iZleva gemebi daitvirTos
orive mimarTulebiT. rodesac xdeba nayari da Txevadi
tvirTebis gadazidva, gemi xSirad brundeba dautvir-
Tavi, radgan Znelia tvirTis povna ukana gzaze, es ki, ra
Tqma unda, damatebiT xarjebs iwvevs gemTmflobeli kom-
paniebisTvis.
zemoxsenebulma upiratesobebma uzrunvelyo kon-
teinerizaciis swrafi gavrceleba mTel msoflioSi. sa-
konteinero gadazidvebis intensiuri zrda dafiqsirda
gasuli saukunis jer 1950-ian, xolo Semdeg 1970-80-ian
-
29
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
wlebSi. msoflioSi mxolod 75 navsadguri iyo, romelTac
SeeZloT konteinerebis damuSaveba, da maTi meSveobiT ga-
daizida 4,3 milioni TEU-mde. 1980 wels ukve arsebobda 269 aseTi navsadguri, xolo konteinerebiT tvirTebis
transportirebis moculoba gaizarda 34.8 milion TEU-mde.
amJamad sakonteinero gadazidvebis msoflio bazarze
gamoCnda transSifmentis (gemidan gemze gadatvirTvebi)
mkafiod gamoxatuli portebi. ase, pusanis navsadguris
administraciam 2015 wels miiRo gadawyvetileba, ara mx-
olod Seamciros saporto mosakreblebi, aramed kompen-
sacia gadauxados im xazebs (mimarTulebebs), romlebic
gazrdian portis meSveobiT transportirebis (transSif-
mentis) moculobas 3% -iT.
garda amisa, gamoCnda egreT wodebuli satransporto
habebi. habebis muSaobis Taviseburebebis Sesaxeb arsebu-
li ganmartebebis safuZvelze, CamovayalibeT habis Sem-
degi ganmartebebi:
habi aris:
1. satransporto qselis didi kvanZi, romelic mde-
bareobs magistraluri satransporto mimarTule-
bebis gadakveTaze, emsaxureba am mimarTulebas da
habis mimdebare teritoriebs;
2. mravalfunqciuri Tanamedrove terminalis komp-
leqsi, romelic funqcionirebs rogorc lojis-
tikuri satransporto gamanawilebeli centri,
uzrunvelyofs sxvadasxva saxis satransporto sa-
Sualebebis koordinaciasa da urTierTqme-debas,
romlebic asruleben savaldebulo procedurebis
da sxvadasxva servisebis srul kompleqss: momsax-
-
30
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
urebas, komerciul, saganmanaTleblo, gasarTob
servisebs da sxva;
3. saerTaSoriso bazarze kargad pozicionirebuli
saqmiani satransporto centri, romelic flobs
muSaobis konkurentunarian teqnologiebs, Tana-
medrove sawarmoo infrastruqturas, kargad mowes-
rigebul logistikur sistemas, profesiul menej-
ments, warmomadgenlobiTi ofisebis moqmed qsels,
muSaobs aRiarebuli iuridiuli formiT da aqvs sa-
tarifo politikis gansaz-Rvris SesaZleblobebi.
Cl-online-is monacemebis Tanaxmad, 2025 wels kontein-er-mzidebis msoflio floti gaizrdeba 1 018 420 TEU da miaRwevs 8 189 833 TEU. 2030 wlisTvis ki msoflios sakon-teinero floti 10 milion TEU gadaaWarbebs.
fideruli (miwodebis) segmenti aseve ver igrZnobs
deficits. 2025 wlisTvis mxolod CineTis gemTmSenebeli
qarxnebidan gamova 110-ze meti konteinermzidi gemi, ro-
melTa saSualo tevadoba Seadgens 1100 TEU. 2019 wlis 28 martis mdgomareobiT msoflioSi yvelaze didi kontein-
ermzidi gemi Cosco Guangzhou - 95,000 TEU Seadgens. Chine Shipping Container Line-is eqspertebis gamoTv-
lebis mixedviT, rodesac xdeba 1 800 - 3 000 TEU tevado-bis gemebidan konteiner-mzid gemebze gadasvla, romel-
Ta tevadoba Seadgens 5 600 TEU, aziasa da evropas Soris gadazidvebis dros erTi konteineris transportirebis
TviTRirebuleba SeiZleba Semcirdes 150-200 dolariT.
xolo damatebiTi mogeba 9 000 TEU tevadobis gemebiT konteinerebis transportirebis pirobebSi iqneba 300-400
aSS dolari erTeulze (konteinerze) gadaangariSebiT.
-
31
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
satvirTo (safraxto) tarifebis swrafi zrdis Semdeg,
romelic 2003 wels daiwyo, amJamad SeiniSneba tvirTebis
safraxto ganakveTis vardna; amgvarad, 2015 wlis seqtem-
bris mdgomareobiT, safraxto kontraqtebis Rirebuleba
2015 wlis dasawyisTan SedarebiT (gemebis tevadobis 2015
wlis maCveneblis mixedviT) Semcirda saSualod 22%-iT.
2015 wels msoflio skonteinero gadazidvebis biznesis
brunvam 1 trilion dolars miaRwia - sazRvao, terminal-
uri da lojistikuri operaciebis gaTvaliswinebiT.
dRes msoflioSi konteinerebiT gadaizideba sa-
konteinero tvirTebis daaxloebiT 55%. 2025 wlisT-
vis mocemuli maCvenebeli arsebulis 70%-is farglebSi
aris prognozirebuli. magaliTad, izrdeba konteiner-
mzidebis floti; intensiuri zrda moxda agreTve 2000-
2015 wlebSi, rodesac 2000 welTan SedarebiT, flotiis
Semadgeneli erTeulebis raodenoba 200%-iT gaizarda.
konteinermzidebis flotis raodenobam Seadgina 14.3
milioni erTeuli. gafarTovda specialuri daniSnulebis
konteinermzidebis flotic.
uaxloes wlebSi eqspertebi elodebian sakontein-
ero gadazidvebis zrdas saSualod 7.7%-iT yovelwli-
urad, gansakuTrebiT azia-wynari okeanis regionSi, rac
metwilad ganpirobebulia CineTisa da indoeTis ekono-
mikuri da industriuli (samrewvelo) zrdiT. 2015 wlis ESCAP-is (The United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific -gaerTianebuli erebis organizaciis ekonomikuri da socialuri komisia) prognozis mixedviT
msoflio sakonteinero gadazidvebi miaRweven 577 mil-
ion TEU-s.
-
32
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
diagrama 1. msoflioSi mTavari sakonteinero
gadazidvebSi evropis, CrdiloeT amerikisa da
azia-wynari okeanes wili
evropis wili
CrdiloeT amerikis wiliazia-wynari okeanes wilidanarCeni
amJamad msoflioSi mTavari sakonteinero gadazid-
vebi modis evropaze, CrdiloeT amerikasa da azia-wynar
okeaneze. mocemuli centrebis wili msoflio kontei-
nerebis tvirTbrunvis 95%-s Seadgens. amave dros, aziaze
modis msoflio sakonteinero brunvis 59% , evropis wili
Seadgens 23%-s, xolo CrdiloeT amerikis wili 13%-s (di-
agrama 1).
saerTaSoriso sakonteinero gadazidvebis bazris
ganviTarebis tendenciebis analizze dayrdnobiT, Sesa-
Zlebelia Semdegi daskvnebis gamotana:
- SeimCneva msoflio sakonteinero gadazidvebis
brunvis moculobis stabiluri zrda;
- izrdeba saqonlis konteinerizacia;
- izrdeba gemebis tonaJi,
- mcirdeba flotis saSualo asaki;
-
33
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
- viTardeba erovnuli flotebi;
- SeimCneva ryevebi fraxtebis ganakveTebSi;
- viTardeba lojistikuri centrebi da habebi.
amgvarad, globaluri sakonteinero gadazidvebis ba-
zari msoflioSi yvelaze swrafad mzardi satransporto
bazaria. bazris ganviTarebis tendenciebis analizi sa-
Sualebas gvaZlevs gavakeToT prognozi da gaviTvalis-
winoT misi Semdgomi zrda mTel msoflioSi. sakonteine-
ro gadazidvebis moculoba evropas, CrdiloeT amerikas
da azia-wynari okeanis regionebs Soris mudmivad izrde-
ba da amavdroulad izrdeba Semosavlebi am satranspor-
to industriidan. saqarTvelos geografiuli mdebareo-
ba gansazRvravs satranzito servisebis ganviTarebisa da
satransporto momsaxurebis eqsportis aucileblobas.
Tavdapirvelad saqarTveloSi sakonteinero ga-
dazidvebi samxedro miznebisTvis gamoiyeneboda. qarTu-
li satransporto koridorebis sakonteinero gadazid-
vebisaTvis aqtiuri gamoyeneba gasuli saukunis 60-iani
wlebis dasawyisSi moxda. 80-iani wlebis Sua periodisTvis
ssrk-s sazRvao satransporto flots ukve hqonda 40-ze
meti sakonteinero gemi. 1985 wels qarTuli portebis sa-
konteinero brunvam Seadgina 2,5 milioni TFE. sakonteinero
gadazidvebis brunvis zrdam 1984 welTan SedarebiT Sead-
gina 25%, rac ramdenjerme aRemateba msoflio maCveneb-
lebs (8-10%). sazRvao sakonteinero gadazidvebis zrda
ganxorcielda baTumisa (+34%) da foTis (+23%) portebis
gavliT konteinerebis gatarebis gazrdis meSveobiT.
sarkinigzo transportiT saerTaSoriso gadazidve-
bis meSveobiT gadatvirTulia 0.726 milioni TEU, ramac Seadgina 9.2%-iani zarda. gadazidvebis yvelaze mniS-
-
34
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
vnelovani zrda dafiqsirda navTobproduqtebSi (5.4-
jer), samSeneblo masalebSi (2.8-jer), qaRaldis gadazid-
vaSi (2.5-jer), samrewvelo saqonelSi (2.2-jer), qimiuri
nawarmSi (2-jer), xe-tyis tvirTebSi (+ 70%), sasursaTo
tvirTebSi (+ 58%), Sav, ferad metalurgiasa, feroSe-
nadnobebsa da liTonnakeTobaSi (+86%), mowyobilobebSi
(+95%). moculobis maqsimaluri Semcireba dafiqsirda
(konteinerebis meSveobiT sasuqebis gadazidvaSi (-47%).
dRes saqarTvelos mTavari savaWro partniorebi ar-
ian evropa (44%) da TurqeTi, Semdeg modis azia-wynari
okeane (34%) da aSS (12%), samxreTi da centraluri amer-
ika (8%), afrika da avstralia (maT Soris axli zelandia
da okeania) 1%. transportis sxva saxeobebTan SedarebiT,
sazRvao transportze modis sakonteinero gadazidvebis
ufro didi moculobebi. 2017 wels sazRvao transpor-
tze modioda saqarTvelos saerTaSoriso kavSirebSi yve-
la sakonteinero gadazidvebis 58%, 2001 wels aRniSnuli
maCvenebeli Seadgenda 65%-s, xolo 2002 wels - 71%-s.
2018-2019 wlebSi igi ganagrZobda zrdas.
saqarTvelos sazRvao portebSi yvela sakonteinero
gadazidvebis 3/4 gadmotvirTva xdeba avtotransportze.
baTumisa da fineTis portebis meSveobiT xdeba tvirTebis
gadamuSaveba da avtotransportiT xdeba TiTqmis yvela
saxis konteinerebiT gadazidva.
saavtomobilo transportiT mniSvnelovnad naklebi
tvirTis gadazidva xorcieldeba. es, pirvel rigSi, daka-
vSirebulia regionSi arsebul ganuviTarebel sagzao in-
frastruqturasTan, rac ar exeba saqarTvelos. saubaria
mezobel qveynebze - somxeTsa da azerbaijanze. amdenad,
-
35
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
amierkavkasiis regionSi konteinerebis umetesoba trans-
portirebulia rkinigzis meSveobiT.
sakonteinero brunvis ZiriTadi nawili modis Savi
zRvis auzze. imis miuxedavad, rom azia-wynari okeanis
regioni msoflioSi yvelaze swrafad mzardi sakontein-
ero gadazidvebis bazaria, saqarTvelos portebis wili
qveynis mTliani sakonteinero gadazidvebis brunvaSi
ukiduresad mcirea; portebis meSveobiT ganxorcielebu-
li importi 4.4-jer naklebia, vidre importi transpor-
tis sxva saxeobebis meSveobiT.
Cveni prognoziT, imisTvis, rom saqarTvelom SeZlos
azia-wynari okeanis sakonteinero gadazidvebis bazarze
Sesvla, rogorc SesamCnevma monawilem, aucilebelia
sazRvao sakonteinero gadazidvebis moculobis gazrda
portebis meSveobiT 7 milion TFE-mde, rac Seadgens azia-wy-
nari okeanis sakonteinero brunvis daaxloebiT 5%-s.
germanuli sakonsultacio kompaniis TransCare-is prognozis Tanaxmad, saqarTveloSi konteinerebis
gadzidvis mTlianma moculobam 2022 wels SeiZleba
Seadginos da miaRwios minimum 7 milion TEU-s, 2015 wels arsebul daaxloebiT 2.5 milion TEU-sTan SedarebiT. prognozirebuli 7 milionidan, daaxloebiT 5 milioni TEU, eqspertebis SefasebiT, portebis meSveobiT iqne-ba gadatvirTuli. amavdroulad, saqarTvelos Soreuli
aRmosavleTis mimarTulebiT konteinerebis gadazidva
dagegmilia 1-1,2 milioni TEU-s moculobiT, aqedan 1 mil-ioni TEU Savi zRvisa da kaspiis portebis gavliT.
Sav zRvaSi konteineruli tvirTebis nakadis Semd-
gomi zrda garTulebulia garemos ekologiasTan dakav-
Sirebuli seriozuli SezRudvebiT, Sav zRvasa da kaspiis
-
36
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
zRvebSi ar aris sakmarisi Tavisufali teritoriebi, rom-
lebic Sesaferisia saporto simZlavreebis ganviTarebi-
sTvis, amasTanave bosforis srutis gamtarunarianobac
SezRudulia.
azia-wynari okeaniis baseinis qveynebSi konteiner-
ebis gadazidvis moculobis gazrdisTvis aucilebe-
lia satransporto infrastruqturis ganviTareba da
transportis sxvadasxva saxeobebis urTierTqmedebis
optimizacia. konteinerebis nakadebis Semdgomi zrda
unda moxdes saqarTvelos Savi zRvispireTis, rogorc
geografiulad yvelaze xelsayreli regionis teritori-
is satransporto sistemis ganviTarebis Sedegad.
1.2. satransporto gadazidvis1.2. satransporto gadazidvisfasis formireba sabazrofasis formireba sabazro
ekonomikis pirobebSi ekonomikis pirobebSi
am paragrafSi ganvixilavT sabazro ekonomikis
pirobebSi satransporto momsaxurebaze faswarmoqmnas.
cnobilia, rom mis safuZvels miwodebisa da moTxovnis
kanonebi warmoadgens. miwodeba da moTxovna erTad gan-
sazRvravs mravali saqonlisa da momsaxurebis fass. fasi
ki is signalia, romelic resursebis ganawilebas warmar-
Tavs. Tuki sabazro ekonomikas adam smitiseuli `uxila-
vi xeli~ marTavs, maSin ekonomikuri orkestris sadiri-
Jorod igi swored fasebis Rilaks iyenebs.
bazris kontrahentebi dapirispirebuli interese-
bis fonze, cdiloben Camoayalibon wonasworoba miwode-
ba-moTxovnas Soris, romlis Sedegicaa konkurentuli
-
37
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
fasebi. faswarmoqmnis msgavsi sistema awesrigebs urT-
ierTdamoukidebeli gamyidvelebisa da myidvelebis
garigebebs, magram miuRebelia jgufSi gaerTianebuli
asocirebuli pirebis mimarT, romlis farglebSic ganx-
orcielebul garigebebze zegavlenas axdens mxolod
jgufis wevrTa Soris arsebuli urTierTobebis xasiaTi.
satransporto gadazidvis fasi - Sigasafirmo fa-
sia. satransporto gadazidvis fasis fesvebi firmis
struqturuli qvedanayofebs Soris ekonomikur urT-
ierTobebSi unda veZeboT. Tu ganvixilavT kompanias,
rogorc biznes-erTeulebis erTobliobas, romelTagan
TiToeuli maTgani asrulebs Tavis sakuTar funqcias da
Seaqvs Tavisi wili saerTo damatebiT RirebulebaSi, maSin
cxadi xdeba, rom erTi kompaniis farglebSi mimdinareobs
saqonlisa da momsaxurebis mudmivi gacvla. Sida (saanga-
riSsworebo) fasi, romliTac anxorcieleben qvedanay-
ofebi saqonlisa da momsaxurebis gacvlas urTierTSo-
ris satransfero fasis saxeliT aris cnobili es sistema
moiTxovs kompaniis saqmianobis danawevrebas pasuxismge-
blobis centrebad da TiToeuli maTganis efeqtiano-
bis gansazRvras calkcalke. satranspor-to gadazidvis
faswarmoqmna im wesebis erTobliobaa, romelsac bizne-
subieqtebi iyeneben, raTa gaanawilon erToblivad gamo-
muSavebuli Semosavali pasuxismgebel centrebs Soris.
satransporto gadazidvis faswarmoqmnis ZiriTadi
principebi ganxilulia r. entonis da j. dirdenis naS-
romSi. maT daamtkices, rom transferuli faswarmoqmna
gansazRvravs sawarmoTa Soris saqonlisa da momsaxure-
bis miwodebis moculobas da sixSires, zegavlenas axdens
Semosavlebsa da danaxarjze, radgan gamyidvelisTvis igi
-
38
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
Semosavalia, xolo myidvelisaTvis-danaxarji, amasTan
es fasi TiToeuli sawarmos integraciul struqturaSi
monawileobidan finansuri Sedegis gaangariSebis Sesa-
Zleblobas iZleva.
satransporto gadazidvis faswarmoqmnis problemis
ekonomikur-maTematikuri interpretacia SemuSavebuli
aqvs j. xirSleifers, romelmac ganixila orproduqtiani
firma. j. xirSleiferis kvlevebma daamtkica, rom sa-
transporto gadazidvis faswarmoqmna unda Seesamebodes
rogorc calkeuli sawarmos, ise im integrirebuli arxis
strategias, romelSic igi aris gaerTianebuli. SeiZleba
gamoiyos sawarmoTa mier satransporto gadazidvis fase-
bis gamoyenebis mizanTa ori didi jgufi: korporaciis
Sida da gare motivebi. satransporto gadazidvis fasebis
gamoyenebis Sida korporaciis mizania:
• saerTo mogebaSi qvedanayofebis wvlilis gan-
sazRvra da materialuri stimulirebis sistemis
SemuSaveba;
• qvedanayofebis muSaobis efeqtianobis da pro-
duqciis konkurentunarianobis amaRleba.
es ukavSirdeba im garemoebas, rom struqturul qve-
danayofebSi Zlierdeba warmoebis danaxarjebis Semcire-
bis da produqciis xarisxis amaRlebis stimuli. msoflio
ekonomikis praqtikaSi cnobilia satransporto gadazid-
vis faswarmoqmnis 3 saxe:
• sabazro fasebis safuZvelze - „xelgaSlilobis“
principi;
• „TviTRirebuleba +“,
• saxelSekrulebo fasebi.
-
39
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
sabazro fasebis safuZvelze satransporto gadazid-
vis fasebis Camoyalibeba ufro metad gamoiyeneba jgufis
decentralizaciis maRali donis pirobebSi. am dros qve-
danayofebi Tavisufalni arian arCevanSi: miawodon pro-
duqcia gare momxmarebels, Tu Sida momxmarebels.
dRes msoflio satransporto gadazidvebis praqti-
kaSi gavrcelebulia meTodi `TviTRirebuleba +~. igi ga-
moiyeneba saboloo profiluri momsaxurebis warmoebaSi
Cabmuli yvela qvedanayofis mier. am meTodiT danaxar-
jebs emateba Sesabamisi danamati, romelic asaxavs moge-
bis normas produqciis erTeulze.
satransporto gadazidvis fasebi holdingebis mier
gamoiyeneba menejerTa qcevis motivaciis amaRlebis
miznebisaTvis, agreTve dagegmvis, gadawyvetilebis miRe-
bis, resursebis ganawilebis saqmianobasTan dakavSirebiT
biznes-subieqtis saukeTeso interesebidan gamomdinare.
korporaciis gare motivebi saerTaSoriso satrans-
porto gadazidvis faswarmoqmnas exeba, romelic uka-
vSirdeba organizaciis mier dadebul fasebs, roca
saqoneli an momsaxureba gadaaqvT amave organizaciasTan
dakavSirebul struqturebSi, romlebic gansxvavebu-
li sagadasaxado kanonmdeblobiT regulirdeba. moge-
ba koncentrirdeba im kontrolirebad struqturebSi,
romelnic imyofebian SeRavaTiani dabegvris pirobebis
mqone qveynebSi. Sedegad miiReba sagadasaxado tvirTis
Semcireba da saerTo mogebis zrda. warmoebuli saqoneli
realizdeba Semcirebuli fasebiT sawarmoze, romelic
imyofeba SeRavaTiani dabegvris pirobebis mqone qveya-
naSi. SemdgomSi es ukanaskneli axdens am saqonlis real-
izacias normalur, sabazro fasebSi.
-
40
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
SesaZloa arsebobdes sxva variantic, rodesac sa-
transporto momsaxurebis mwarmoebeli kompania imyofe-
ba dabegvris ufro SeRavaTian pirobebSi. amitom miyidis
savaWro sawarmos metad maRal fasSi, amiT mogebis kon-
centracia mwarmoebeli sawarmos doneze xdeba da Rebu-
lobs sagadasaxado SeRavaTs.
analogiuri meqanizmis erTi qveynis farglebSi gam-
oyeneba SesaZlebelia maSin, roca mogebis koncentracia
xdeba im kompaniaSi, romelzedac vrceldeba sagadasaxa-
do dabegvris SeRavaTiani pirobebi. Semdeg akumulire-
buli mogeba SesaZloa gadanawildes jgufis danarCen
monawileebze fuladi saxsrebis, dividendebis, sesxebis
gacemis, sawesdebo kapitalis gadidebis da sxva gziT.
saxelmwifo satransporto gadazidvis faswarmoqm-
nas sakuTari fiskaluri interesebis darRvevad ganix-
ilavs im SemTxvevaSi, Tuki faswarmoqmna miznad isaxavs
sagadasaxado tvirTis Semcirebas. aseT SemTxvevebSi
erovnul kanonmdeblobaSi Tu saerTaSoriso SeTanxme-
bebSi, saxelmwifo adgens normebs, riTac koreqtirebas
ukeTebs sagadasaxado bazas.
gadasaxadebis optimizaciis miznebisaTvis satrans-
porto gadazidvis faswarmoqmnis gamoyenebis pirvel
mcdelobas adgili hqonda jer kidev 1897 wels, rode-
sac Zmebma vestebma Seqmnes saxelSekrulebo urTierTo-
bebis sistema sakuTar kompaniebs Soris ise, rom mogebis
udides nawils ofSorul iurisdiqciebSi tovebdnen.
satransporto gadazidvis faswarmoqmnis Sesaxeb we-
sebi kanonmdeblobaSi gaTvaliswinebul iqna 1915 wels
did britaneTSi, 1917 wels aSS-Si. miuxedavad amisa, es
Tema ar iyo ase aqtualuri. misadmi interesi gaizarda
-
41
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
1960 wels, radgan am droidan msoflio ekonomikaSi warm-
arTveli Zala xdeba transerovnuli korporaciebi.
1970 wlidan qveynebma daiwyes satransporto gadazid-
vis faswarmoqmnis sagadasaxado sakiTxebis saerTaSori-
so regulireba. 1979 wels, xolo Semdeg 1984 wels eTgo-m gamosca egreT wodebuli `rekomendaciebi satranspor-
to gadazidvis fasTan dakavSirebiT~ (Guide to the cost of transportation and taxes). es rekomendaciebi ganaxlebul iqna 1995 wels da mas Semdeg axldeba regularulad. eTgo-s
modeluri konvencia Tavdapirvelad gamoiyeneboda or-
magi dabegvris Tavidan asacileblad. droTa ganmavloba-
Si misi moqmedebis sfero kidev ufro gafarTovda da mo-
gebis gadasaxadisagan Tavis aridebis sakiTxebic moicva.
evrokomisiam CarTo transferuli faswarmoqmna
qcevis kodeqsSi (`Codes of conduct~ by the EU Council). man Sei-muSava `Guidelines on low-value-adding intra-group services~, rome-lic miRebul iqna 17 maiss, 2011 wels. gaero-m gamoaqveyna
angariSi 1988 wels ` International Income Taxation and Developing Countries~. eTgo-s modelur konvenciaSi Setanil iqna cvl-ilebebi 2017 wels. igi daukavSirda proeqts BEPS(Base erosion and profit shifting, BEPS)- sagadasaxado bazis eroziis da dabegvrisagan mogebis gadatanis samoqmedo gegmas.
am proeqtma gaaerTiana saerTaSoriso Tanamegobrobis
Zalisxmeva mogebis ofSorebSi gadatanis da mogebis ga-
dasaxadis Tavidan acilebis problemasTan brZolaSi.
2017 wlis mdgomareobiT masSi 110 qveyana monawileobs,
amasTan man Seiqmna `inkluziuri safuZveli~, ganviTare-
badi qveynebis proeqtSi CarTvisaTvis.
saerTaSoriso satransporto gadazidvebis faswar-
moqmna saqarTveloSi aqtualuria 2011 wlis 1 ianvridan,
-
42
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
roca qarTul kanonmdeblobaSi pirvelad ganisazRvra
am TemasTan dakavSirebuli principebi, Tumca uSualo
instruqcia miRebul iqna 2013 wlis 18 dekembers. am Te-
mas eZRvneba saqarTvelos sagadasaxado kodeqsis 126-129
muxlebi da saqarTvelos finansTa ministris 2013 wlis
18 dekembris N423 brZaneba. igi dafuZnebulia ekonomiku-
ri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis 2010
wlis satransfero faswarmoqmnis saxelmZRvanelos mi-
TiTebebze, romelic mieZRvna multi-nacionalur kom-
paniebs da sagadasaxado organoebs (eTgos saxelmZRvane-
lo). eTgo-s saxelmZRvanelo sarekomendacio xasiaTs
atarebs, magram praqtikaSi igi warmoadgens kontroli-
rebuli operaciebis Sefasebis saerTaSoriso standarts.
eTgo-s modeluri konvenciis mixedviT ganisazRvra aso-
cirebuli pirebi. asocirebul pirebad CaiTvlebian kom-
paniebi Semdegi pirobebis arsebobis SemTxvevaSi:
• Tu sawarmo, pirdapir an iribad monawileobs sxva
sawarmos kontrolSi, marTvaSi an kapitalSi.
• erTi da igive piri pirdapir an iribad monawileobs
orive sawarmos marTvaSi, kontrolsa da kapitalSi.
saqarTvelos sagadasaxado kodeqsSi msgavsi urTier-
Tobebis aRsaniSnavad SemoRebulia termini urTierT-
damokidebuli pirebi. gansazRvrul iqna kontrolire-
badi operacia - garigebis erT-erTi mxare warmoadgens
SeRavaTiani dabegvris mqone/ofSoruli qveynis rezi-
dents; an es aris saTao ofissa da mis mudmiv dawesebule-
bas Soris ganxorcielebuli operacia. kontrolirebuli
operaciebi moicavs rogorc saqonlisa da momsaxurebis
gayidvis an Sesyidvis operacias, finansur operacias, an
aramaterialuri aqtivTan dakavSirebul operacias. saqa-
-
43
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
rTvelos Semosavlebis samsaxuri kontrolirebuli op-
eraciebis Sefasebisas misaRebad Tvlis fasebs, romelic
dgindeba `xelgaSlilobis~ principis safuZvelze.
daskvnis saxiT gvinda SevajamoT da vTqvaT, rom
saxelmwifoebrivma regulaciebma satransporto ga-
dazidvebis faswarmoqmnis sferoSi xeli unda Seuwyos
saerTaSoriso vaWrobis ganviTarebas, investiciebis wax-
alisebas, sagadasaxado organoebs Soris konfliqtebis
Semcirebas, zogadad qveynis ekonomikur zrdas. satrans-
porto gadazidvebis faswarmoqmnis sistema struqturu-
li qvedanayofebis motivaciis gazrdis mizniT gamosay-
enebelia saqarTveloSic.
1.3. konteinerebis gadaadgilebis magistraluri 1.3. konteinerebis gadaadgilebis magistraluri
mimarTulebebis gadakveTis adgilebSi ganlagebuli mimarTulebebis gadakveTis adgilebSi ganlagebuli
portebis konkurentunarianobis da mimzidvelobis portebis konkurentunarianobis da mimzidvelobis
kriteriumebi tvirTebis sxvadasxva saxiskriteriumebi tvirTebis sxvadasxva saxis
transportiT gadazidvis drostransportiT gadazidvis dros
satransporto qselis nebismieri nawilis, marSr-
ut e bis konkurentunarianoba damokidebulia mis yvela
Semadgenel komponentze. konteinerebis brunvis umete-
si nawili portebSi xdeba, amitom navsadgurebi warmoad-
genen sakonteinero gadazidvebis bazarze konkurenciis
yvelaze mniSvnelovan rgols.
warsulSi portebs Soris konkurencia ar arsebobda.
navsadguris arCevis dros, gadamzidvelebi pirvel rig-
Si xelmZRvanelobdnen misi adgilmdebareobiT tvirTis
daniSnulebis adgilTan mimarTebaSi. portis mier gaweu-
-
44
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
li momsaxurebebis raodenoba SezRuduli iyo, magram
mniSvnelovnad ar gansxvavdeboda. amJamad arsebobs mo-
nopolisti portebi, romlebic warmoadgenen erTaderT
SesaZlo damakavSirebel rgols nebismieri satranspor-
to qselSi. amgvari portebis muSaobis konsolidireba mx-
olod imperatiulad kontrolirebads warmoadgens.
amJamad portebis umetesoba moqmedebs uwyveti
konkurenciis pirobebSi. es ganpirobebulia imiT, rom
isini funqcionireben satransporto qselTan kavSirSi,
romelic maT gars akravs. qseli tvirTis gadamzidavs sa-
Sualebas aZlevs gamoiyenos sxvadasxva marSruti tvir-
Tis daniSnulebis bolo adgilamde misatanad, agreTve
gamoiyenos sxvadasxva alternatiuli porti.
portebi, rogorc satransporto qselis kvanZebi,
iZulebulni arian, ibrZolon tvirTebis gadazidvisTvis.
satransporto qselis SigniT warmoiqmneba konkurentu-
li garemo, rac, Tavis mxriv, TiToeuli konkretuli por-
tisagan moiTxovs gemTmflobelisTvis sakuTri portis
mimzidvelobis gazrdas.
konkurenciis donis TvalsazrisiT, msoflios sa-
transporto qseli ar aris erTgvarovani: misi sxva-
dasxva segmentebi xasiaTdeba konkurenciis sxvadasxva
masStabebiT, xolo bazris monawileebs aqvT konkuren-
tunarianobis gansxvavebuli done. portebi SeiZleba dai-
yos rogorc:
- konkurenciaSi myofebi saerTaSoriso satranspor-
to bazarze;
- konkurenciaSi myofebi qveynis Sida bazarze;
- romlebic ar arian CarTuli konkurenciaSi.
-
45
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
konkurenciis gansakuTrebuli tipebi moicavs konku-
rencias satransporto portebsa da mimwodebel portebs
Soris.
sabazro konkurenciis fundamenturi principia momx-
mareblisaTvis produqtis an momsaxurebis mimzidvelo-
bis uzrunvelyofa. amasTan dakavSirebiT, sainteresoa
Semdeg kiTxvebze pasuxi:
- ras warmoadgens portis mimzidveloba potenciuri
ucxoeli gadazidavebis TvalTaxedviT?
- rogor unda Sefasdes saqarTvelos Savi zRvispire-
Tis portebis mimzidveloba tvirTebis potenciuri
gadazidvebisaTvis?
bolo aTwleulebis ganmavlobaSi qarTuli navsad-
gurebis mimzidvelobis sakiTxi satransporto sazoga-
doebis mniSvnelovani yuradRebis qveS moeqca.
1990 wels, gaerTianebuli erebis organizaci-
am da saerTaSoriso savaWro organizaciam saporto
konkurenciis tipebis klasifikaciaSi Seitanes:
1. portebis jgufebs Soris konkurencia (jgufebi
ganlagebulia sxvadasxva sanapiroze), magaliTad,
Sanxai-koaSingi;
2. konkurencia sxvadasxva qveynis portebs Soris, mag-
aliTad, pusani da iaponiis portebi;
3. qveynis SigniT arsebul calkeul portebs Soris
konkurencia, magaliTad, duvri-glazgo;
4. portis SigniT arsebuli konkurencia damsaqmebel
kompaniebs Soris;
5. navsadguris mier mowodebuli transportirebis
sxvadasxva meTods Soris konkurencia.
-
46
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
zogadad, saporto konkurencia SeiZleba daiyos
portebs Soris konkurenciad, portis SigniT arsebul da
infrastruqturul konkurenciad, anu navsadguris gar-
emomcvel infrastruqturebs Soris konkurenciad - ese-
nia portis Sesasvlelebi, gadasasvlelebi, gadatvirTvis
sadgurebi da a.S.
navsadguris arCevis dros, tvirTis gadamzidavi xe-
lmZRvanelobs rigi kriteriumebiT. im kriteriumebis
gacnobiereba, romliTac tvirTebis gadmzidavi irCevs
ports, sabolood SeiZleba xeli Seuwyos portis opti-
mizacias. bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi, araerTma
mkvlevarma imuSava tvirTis mflobelisTvis navsadguris
mimzidvelobis kriteriumebis da sistematizaciis dasa-
dgenad.
taivanelma profesorma Ceng-Cvan hvingma 2016 wels
SeimuSava da gamoaqveyna mTeli rigi kriteriumebi, rac
misi azriT, mniSvnelovania tvirTebis gadmzidavebisT-
vis portebis SerCevis dros. kvlevis procesSi eqspertTa
mTelma rigma gaanaliza es kriteriumebi da Seafases maTi
mniSvnelobis xarisxi 5-quliani skaliT (1 qula - yvelaze
nakleb mniSvnelovani, 5 qula - yvelaze mniSvnelovani).
miRebuli monacemebi damuSavda da Sedegad gamoTvlil
iqna mTeli rigi indikatorebi (cxrili 1).
-
47
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
cxrili 1. mimzidvelobis kriteriumebi,
romlebic gavlenas axdenen gemis
mflobelze navsadguris arCevis Sesaxeb
gadawyvetilebis miRebis dros
mimzidvelobis kriteriumis wonadobis saSualo mni-
S vneloba warmoadgens kriteriumis mniSvnelobis inte-
gralur Sefasebas yvela tvirTis mflobelisTvis; saSua-
lo mniSvnelobidan saSualo gadaxra axasiaTebs tvirTis
mflobelebis mier am kriteriumebisTvis miniWebuli
wonadobis mniSvnelobebis monacemTa variaciebs.
Cinelma mkvlevarebma gamoavlines portebis mimzidv-
elobis sxvadasxva kriteriumebs Soris arsebuli damok-
-
48
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
idebuleba. mimzidvelobis ZiriTad kriteriumebad isini
ganixilaven:
- tvirTis warmoSobis centrebis siaxloves;
- portis simZlavreebs;
- terminalis muSaobis efeqturobas;
- portSi tvirTis moZraobis sxvadasxva marSrutebis
arsebobas;
- portis marTvis formas, mflobelis pirovnebas;
- magistraluri moZraobis xazebis adgilmdebareo-
bas;
- mocdenebs portSi;
- Sida satransporto kavSirebs;
- saporto xarjebs;
- ganbaJebisTvis saWiro formalobebis gavlis dros;
- msxvili gemebis mier Semosvlis miRebis SesaZleb-
lobas;
- portis Sesaxeb informaciis xelmisawvdomobas.
saeqsperto Sefasebebis Sedegad, miRebuli iqna Ti-
Toeuli kriteriumis prioritetuli matrica sxva krite-
riumebTan SedarebiT. aseve iqna miRebuli Semdegi grafi-
ki, romelic asaxavs tvirTis mflobelis prioritetebs
konkretuli portis arCevis dros (diagrama 2).
-
49
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
diagrama 2. kriteriumebis
prioritetulobis grafi
am monacemebidan gamomdinareobs, rom umTavres pri-
oritets warmoadgens portebis SerCevis Semdegi krite-
riumebi:
1. portis simZlavre,
2. magistraluri xazebis adgilmdebareoba,
3. saporto xarjebi,
4. portSi arsebuli SesaZlo Seferxebebi.
miuxedavad SerCeuli kriteriumebis garkveuli nak-
lovanebisa, kerZod, zogierTi maTganis urTierTgadam-
faravi anda urTierTSemavsebeli xasiaTisa (magaliTad,
`portSi mocdenis~ kriteriumi damokidebulia `sabaJo
formalobebis gavlis periodis kriteriumze”), unda
aRiniSnos, rom zemoT CamoTvlili kvlevebi asaxaven
portebis momsaxurebis momxmarebelTa nawilis Sexed-
ulebas sxvadasxva portis dadebiTi da uaryofiTi mxa-
reebis Sesaxeb. amitom am Sexedulebebis Seswavlas udide-
si mniSvneloba aqvs navsadguris optimizaciisa da misi
mimzidvelobis gazrdisTvis.
-
50
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
Tu gavaanalizebT tvirTis mflobelisTvis portis
mimzidvelobis zemoT CamoTvlil kriteriumebs, isini
pirobiTad SeiZleba davyoT Semdeg jgufebad:
• portis dakavSirebulobis xarisxi (magistralur
xazebTan da tvirTis moxmarebis, warmoSobisa da
tranzitis centrebTan);
• tvirTis damuSavebis siCqare;
• gemis damuSavebis Rirebuleba;
• momsaxurebis xarisxi da mravalferovneba;
• subieqturi upiratesobebi.
portis muSaobis optimizacia siCqaris, Rirebulebis,
xarisxis da momsaxurebis mravalferovnebis Tvalsaz-
risiT standartul amocanas warmoadgens da am naSromSi
ar ganixileba.
miniWebuli subieqturi upiratesobebi Sesabamisad
portis arCevis kriteriumis formalizacia Znelia da
moiTxovs dazustebas TiToeul konkretul SemTxvevaSi.
1. 4. saqarTvelos Savi zRvispireTis1. 4. saqarTvelos Savi zRvispireTis
portebis konkurentunarianobisa daportebis konkurentunarianobisa da
mimzidvelobis gazrdis gzebimimzidvelobis gazrdis gzebi
saqarTvelos Savi zRvispireTSi sakonteinero ga-
dazidvebis zrda, pirvel rigSi, dakavSirebulia arsebu-
li portebis Tanamedrove ganviTarebasTn. saqarTvelos
Savi zRvispireTis Sesvla CrdiloeT amerikis, evropisa
da azia-wynari okeanis regionis sakonteinero gadazid-
vebis bazarze SeiZleba moxdes mxolod arsebul moTama-
SeebTan (iaponia, samxreT korea, CineTi, aSS, kanada, dasav-
-
51
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
leT da aRmosavleT evropis qveynebi da a.S.) konkurenciis
pirobebSi. amdenad, imisTvis, rom visaubroT saqarTve-
los Savi zRvispireTis sakonteinero gadazidvebis ba-
zarze integraciis SesaZleblobis Sesaxeb, pirvel rig-
Si, aucilebelia visaubroT am bazarze saqarTvelos Savi
zRvispireTis konkurentunarianobis Sesaxeb.
radgan saqarTvelos portebi ZiriTadad axlom-
debare evropuli da aziuri tvirTebis nakadis mom-
saxurebiT arian dakavebulni, maTi satranzito Sesa-
Zleblobebis sruli realizeba ar xdeba. naadrevia imaze
saubari, rom qarTuli portebi warmodgenilebi arian
saerTaSoriso konkurentul garemoSi. ufro sworia imis
Tqma, rom portebi emsaxureba qarTveli eqsportiorebis
monawileobas saerTaSoriso sasaqonlo-sanedleulo ba-
zrebSi. qarTuli portebis nawili saerTod ar aris Car-
Tuli konkurenciaSi, portebi warmoadgenen qarTuli
bazris aqtiur moTamaSeebs da mxolod axla iwyeben nabi-
jebis gadadgmas saerTaSoriso bazarze Sesasvlelad.
rogor ganvsazRvroT ama Tu im portis konkurenci-
is masStabebi? pasuxi SegviZlia vixiloT saporto sa-
transporto infrastruqturis masStabebSi, anu portis
satransporto qselTan integraciis doneSi da portis
momxmarebelTa CamonaTvalSi, maT raodenobaSi, warmo-
SobaSi da a.S. swored tvirTebis gadamzidavebi afaseben
portis mimzidvelobas, irCeven marSrutebs da gadazid-
vebis parametrebs.
Savi zRvispira regionis satransporto qselis mim-
dinare ganviTarebisa da optimizaciis fonze, mimzidve-
lad gamoiyureba axali satransporto gadatvirTvebis
-
52
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
centrebis Seqmnis idea, romelsac SeuZlia sakuTar Tav-
ze tvirTebis nakadis mniSvnelovani wilis aReba.
am Temaze Catarda kvlevebi organizaciebis ERINA da KOTI mier. mocemuli gamokvlevebis Sedegad, formire-bul iqna winadadebebi:
- saqarTvelos Savi zRvispireTis teritoriis gav-
liT satransporto derefnebis Seqmnis Sesaxeb;
- saqarTvelos Savi zRvispireTis satransporto
qselis satransporto sistemad gardaqmnis Sesaxeb.
Savi zRvisa da atlantis okeanes auzis satranspor-
to kompleqsis grZelvadiani ganviTarebis strategiis
nawilisTvis, mocemuli idea dafuZnebulia transportis
sam modelze:
1. pirveli modeli: Sida gadazidvebis uzrunvelyo-
fa + sawvavisa da nedleulis eqsportis grZelvadi-
ani strategia.
2. meore modeli: pirveli modeli + saerTaSoriso sa-
transporto derefnebSi monawileoba.
3. mesame modeli: meore modeli + sakuTari saer-
TaSoriso da regionuli satransporto kvanZebisa
da saqmiani satransporto centrebis Seqmna.
dReisaTvis, Savi zRvisa da atlantis okeanes auzis,
kerZod saqarTvelos Savi zRvispira portebi moqmede-
ben mocemuli modelebis pirveli nawilis farglebSi.
Tu vsaubrobT saerTaSoriso bazarze, isini `ar Canan~
da maT garSemo mobilizebulia Zlieri konkurentebi:
aSS, kanada, germania, espaneTi, italia, didi britaneTi,
TurqeTi, ruseTi, CineTi, iaponia, indoeTi, samxreT ko-
rea da sxva, romlebic sami okeanis (atlantis, indoeTis,
wynari) baseinebis sakonteinero satransporto bazris
-
53
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
42%-s ikaveben. amJamad es qveynebi qmnian saerTaSoriso
gadazidvebis struqturas, adgenen satvirTo moZraobis
marSrutebs da gansazRvraven satarifo politikas, anu
saboloo jamSi qmnian satransporto qsels. amitomac,
aseT pirobebSi ganviTarebisTvis saqarTvelos portebs
WirdebaT konkurentuli strategia saerTaSoriso ga-
dazidvebis bazarze SesvlisTvis.
portis mimzidvelobis zemoT CamoTvlili kriteri-
umebidan yvelaze sainteresoa kriteriumi „portis daka-
vSirebulobis done“, romelic SeiZleba daiyos 3 mTavar
komponentad:
- tvirTis warmoqmnis centrebis siaxlove, tvirTis
moxmareba, tvirTis gadaadgilebis magistraluri
mimarTulebebi;
- teqnikuri dakavSirebuloba, anu portSi xorciel-
deba Tanamedrove teqnikuri moTxovnebis dacva
(siRrme, mowyobiloba);
- garemomcveli satransporto qselis efeqturo-
ba (tvirTis gadanawilebis siCqare, Rirebuleba da
xarisxi).
ganvixiloT am kriteriumis TiToeuli komponenti
saqarTvelos Savi zRvispireTis portebisTvis.
portebi ganlagebulia regionis tvirT-warmoqm-
nisa da tvirT-moxmarebis msxvil centrebTan uSualo
siaxloveSi (evropis qveynebi), mTavari satvirTo magis-
tralebis marSrutebis maxloblad (evropa-azia, Crdi-
loeT amerika - azia) da aziis magistralur xazebTan uSu-
alo siaxloveSi).
rigi wyaroebis analizis Sedegad, agreTve iaponiis
mier sazRvao xomaldebis mimosvlisa da saporto siste-
-
54
satvirTo gadazidvebis srulyofis ZiriTadi
mimarTulebebi saqarTveloSi
mebis integrirebuli ganviTarebis Sesaxeb angariSSi CBA (Country Reports of Japan for the Development of an Integrated Ship-ping and Port System in the Northeast Asia Subregion). 2019 wels miRebul iqna monacemebi, romlebic warmodgenilia cx-
rilSi 2.
cxrili 2. azia-wynari okeanis
regionis sakonteinero nakadebis dinamika
(aTasi erTeuli TEU)
-
55
Tavi 1. sakonteinero gadazidvebis ganviTarebis dinamika da satransporto qselis
kvanZebSi sazRvao da sxva saxis transportis urTierTqmedebis safuZvlebi
cxrilSi moyvanili monacemebis analizis Sedegad,
saSualeba gveZleva visaubroT mTeli rigi mimarTule-
bebis evropisaken gadaxraze, magram unda aRiniSnos, rom
arsebobs iseTi mimarTulebebic, rogoricaa azia - wynari
okeane - evropa, azia - wynari okeane - CrdiloeT amerika,
evropa - CrdiloeT amerikis dasavleTi sanapiro.
azia-wynari okeanes regionis qveynebTan saqarTvelos
urTierTobebi sakmaod mcire xnisaa. magram Tu gaviTval-
iswinebT im udides SesaZleblobebs, romlebsac gvaZlevs
am regionSi satransporto gadazidvebis ganxorcieleba,
maTze Rirs