SAĞLIK ÇALIġANLARINA YÖNELĠK MOBBING

Nagihan Öztemel

Ġstanbul Üniversitesi

Sağlık Bilimleri Enstitüsü

Sağlık Yönetimi Yüksek Lisans Programı

2013

• GiriĢ

• Mobbing Kavramının Tanımı

• Mobbingde Belirleyiciler

• Süreç ve AĢamaları

• Mobing Süreci Ġçinde Rol Alanlar

• Mobbing ÇeĢitleri

• Mobbinge BaĢvurma Nedenleri

• Sağlık Sektöründe Mobbing

• Mobbingin Sonuçları ve Maliyeti

• Sonuç

• Öneriler

• Kaynaklar

Mobbing, 1980’lerin ortalarından itibaren iĢyerinde çalıĢanlar için baĢlıca streskaynağı olarak tanımlanmaktadır ve birçok travmaya neden olabilmektedir.

ĠĢyerinde mobbing, bir veya birkaç kiĢi tarafından bir bireyi hedef alıpsistematik bir biçimde düĢmanca ve ahlak dıĢı davranıĢlarda bulunmakĢeklinde ortaya çıkan bir çeĢit psikolojik Ģiddet olarak tanımlanmaktadır.ÇalıĢanların moral ve motivasyonlarını olumsuz yönde etkileyerek psikolojikve fiziksel sağlıklarını bozan baskıcı davranıĢlardır.

Hastanelerde yaĢanan mobbing olayları hem hizmetin kalitesini etkilemektehem de sağlık çalıĢanlarının mutsuz ortamlarda çalıĢmalarına nedenolmaktadır.

Mobbing 1980’li yılların baĢından itibaren Ġsveçli psikolog Heinz Leymanntarafından literatüre kazandırılmıĢtır ve hedef olarak seçilen kiĢinin çevresininkuĢatılarak, kiĢiye fiziksel saldırıdan çok duygusal saldırılarda bulunulmasıanlamına gelmektedir.

Mobbing psikolojik taciz, iĢyerinde psikolojik terör, iĢyerinde psikolojik Ģiddet,iĢyerinde duygusal taciz, iĢyerinde manevi taciz, yıldırma gibi kavramlarlatanımlanmaktadır.

KiĢiye ya da gruplara karĢı kasıtlı olarak yetkilerini ya da fiziksel gücünükullanarak uygulanan, fiziksel, zihinsel, manevi, ruhsal ya da sosyal iliĢkileranlamında mağdura ya da mağdurlara zarar veren durumlardır.

Sözlü saldırı, zorbalık, taciz ve tehditleri içerir.

Kinci ve acımasızca niyetlerle mağdurun gururunu rencide etmek için yapılantekrarlı ve sürekli saldırgan hareketler.

Süreklilik ve sıklık

Bir davranıĢın mobbing olarak nitelendirilebilmesi için o davranıĢın en az 6 ayve en az haftada bir tekrarlanması gerekmektedir.

Güç dengesi

Mobbing eĢit düzeydeki güçler arasında baĢladıysa bile ima, alay ve aĢağılamagibi durumlarla mobbinge maruz kalan kiĢi daha düĢük bir pozisyona itilir.

Mobbing rahatsız edici davranıslarla kendini gösteren, zaman geçtikçe acıvermeye baslayan ve olayların sarmal biçimde hız kazandığı bir süreçtir.(Leymann, 1996)

Bu süreç zaman içinde geliĢim ve değiĢim gösterebilen dinamik bir yapıyasahiptir. (Soares, 2002)

1. AnlaĢmazlık

2. Saldırgan eylemler

3. Yönetimin katılımı

4. Zor veya akıl hastası olarak damgalanma

5. ĠĢine son verilme

Mobbing örgütlerde ortaya çıkan ve bir çözüme ulaĢmamıĢ çatıĢmalarınyarattığı genel sonuçlardan birisidir.

Çözülemeyen yapısal çatıĢmalar kendi dinamiklerini yaratır ve böylecemobbing tetiklenmis olur.

ÇatıĢma - Mobbing etkileĢimli süreç :

ÇözümlenmemiĢ ÇatıĢma

Mobbing’in ilk iĢaretleri su yüzüne çıkabilir.

Mobbing başlar: KiĢi kendini gergin ve depresif hisseder. Fiziksel sağlığı da etkilenebilir.

Mobbing şiddetlenir: Tatmin edici olmayan performans

Yoğunlaşmıs Mobbinş: ÇatıĢma tırmanır, zihinsel / fiziksel sağlık daha da bozulur.

Yoğun Mobbing sürer: Hastalık üretken çatıĢmanın önüne geçer.

Ġstifa / Kovulma

Mobbing mağdurları

Genellikle; dürüst, kendilerini baĢkalarına beğendirme ihtiyacı içinde olmayan,özgüveni yüksek, giriĢken, çalıĢkan ve nitelikli, kısmen yargılayıcı, ancaksuçlayıcı olmayan, kiĢilerle ve olaylarla değil, düĢüncelerle uğraĢmayı amaçedinmiĢ insanlardır.

Mobbing uygulayanlar

ÇalıĢılması zor kiĢilerdir. DüĢmanlık duyguları yüksek insanlardır. GüçlüdüĢmanlarını zayıflatmak ve yok etmek için ellerinden geleni yaparlar; ancakdüĢmansız da duramazlar.

Mobbing izleyicileri

ĠĢ arkadaĢları, amirler ve yöneticiler gibi sürece doğrudan doğruya karıĢmayan,ancak bir Ģekilde süreci algılayan, bazen de sürece katılan kiĢilerdir .

Mobbing oyununun kuralları, kurban tarafından değil, mobbingi yapantarafından belirlenir.

Mobbing uygulayan hiyerarĢik sıralamada bir üst, bir eĢit ya da bir ast olabilir.

Yukarıdan aĢağıya doğru mobbing

Mobbing yapan kiĢi, kurbana göre daha üst konumdadır. Rekabet ortamındakendi iĢlerinin devamlılığını garantilemek için mobbinge baĢvurur.

EĢdeğerler arasında mobbing

Mobbing uygulayan ve mobbing mağduru, benzer görevlerde ve benzerolanaklara sahip aynı konumda iki iĢ arkadaĢı olabilir.

AĢağıdan yukarıya doğru mobbing

Mobbing uygulayan kurbana göre daha alt konumdadır .

Ġnsanların mobbinge baĢvurmasında dört temel neden görülmektedir.

Birisini bir grup kuralını kabul etmeye zorlamak

“Eğer kabul etmiyorlarsa gitsinler.” Bu cümle bu dürtüyle hareket edenlerindüĢünce biçimidir. Bir grubun ancak belirli bir kurallar bütünlüğündekaynaĢmıĢ ve güçlü olabileceğine inanır.

DüĢmanlıktan hoĢlanmak

Ġnsanlar hoĢlanmadıkları kimselerden kurtulmak için mobbing yaparlar.KuruluĢ hiyerarĢinin neresinde oldukları bunda pek bir rol oynamaz. Üstler,eĢitler veya astlar, kiĢisel hoĢnutsuzlukların etkisiyle bu süreci baĢlatabilir.

Can sıkıntısı içinde zevk arayıĢı

Bazı sadist ruhlu mobbingciler yaptıkları eziyetten haz duyar. Asıl amaçlarınınbirisinden kurtulmak olması Ģart olmayabilir.

Önyargıları pekiĢtirmek

Ġnsanlar belli sosyal, ırksal veya etnik bir grubun üyesi olduğu içinsevmedikleri kimselere karĢı mobbing yapabilirler.

Yoğun çalıĢma temposu, uzun süreli ve kesintisiz çalıĢma, ergonomik olmayançalıĢma ortamları ve iĢ gerilimi sağlık çalıĢanlarının diğer iĢ kollarındaçalıĢanlara göre çok daha çeĢitli meslek riskleri ile karĢılaĢmasına vesağlıklarının olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır. Bunların yanı sıra çalıĢmaortamında kiĢiler arasındaki iliĢkiler önem taĢımaktadır.

Sağlık kurumunda Ģiddet; hasta, hasta yakınları ya da diğer baĢka bir bireydengelen, sağlık çalıĢanı için risk oluĢturan sözel ya da davranıĢsal tehdit, fizikselveya cinsel saldırıdır .

AraĢtırmalar, sağlık çalıĢanlarının mobbinge uğrama riskinin diğer hizmetsektörü çalıĢanlarına oranla 16 kat daha fazla olduğunu göstermektedir.

Sağlık sektorü diğer mesleklere oranla kadın çalıĢanların çokluğuyla dikkatçekmektedir.

HemĢirelerin bayanlardan seçilmesi, çocuk, göz, kadın doğum psikiyatri gibibazı tıp branĢlarının bayan doktorlar tarafından tercih edilmesi bu artıĢtaönemli rol oynamaktadır.

Bazı koĢullarda doktor ve hemĢireler 48 saat süreyle nöbet tutmak durumundakalmaktadır. Günlük sıkıntılar nöbetler aĢırı hasta yükü ve araĢtırmalardanbunalan genç doktor ve hemĢireler yoğun stresin ardından nevrotik kiĢiliksahibi yöneticiler tarafından mobbing sendromuyla karĢı kalmaktadır.

Ġngiltere’de hemĢirelerin %38’i Ģiddete maruz kaldığını belirtmiĢ ve bunların%42’si diğer personel tarafından rahatsız edildiği tespit edilmiĢtir.

Bir baĢka çalıĢmaya göre 462 ebenin %46’sının Ģiddete maruz kaldığı raporedilmiĢ ve bunların %55’i aynı yıl iĢini bırakmayı düĢündüklerini belirtmiĢtir.

Mobbing, hastanelerde yaygın olarak görülen ve sağlık çalıĢanları için tedbiralınmasını gerektiren düzeyde ciddi bir mesleki sağlık ve güvenlik riskidir.

Mobbinge maruz kalan bireyler; bıktırma, yıldırma, dıĢlanma, kurumunhizmetlerinden yoksun bırakılma, aĢağılanma, izin ve görevlendirilmelerdenyararlandırılmama, zorla tayin gibi psikolojik tacize neden olabilecek tutum vedavranıĢlara maruz kalabilmektedir.

Mobbing iĢ tatminsizliğine, depresyona, heyecana ve hatta iĢten ayrılmayakadar neden olabilmektedir.

Mobbingi tetikleyen etkenlerden bazıları;

• hasta sayısının yüksek olması nedeniyle çalıĢma temposunun yoğun olması,• hastalar arasında statü ve ekonomik duruma bağlı ayrımcılığın yapılması,• hastanelerde tıbbi olanakların çok yetersiz olması,• özellikle devlet kurumlarında alınan maaĢların yetersiz olması,• akademik kariyer ve yükselme sırasında kayırmacılığın olması,• yoğun çalıĢma Ģartları ve nöbetler nedeniyle aile hayatını devam ettirmenin

zorlaĢması,• bürokratik engellerin çokluğu,• mesleğin gereklerin tam olarak yerine getirilememesi,• hemĢirelerin hemen lise eğitimleri sonrası uzak bölgelerde ve küçük yaĢlarda

çalıĢmaya baĢlamaları ve kendilerini koruyamamaları,• idareye yakınlık ve yöneticiye kiĢisel yaklaĢım nedeniyle ayrımcılık

yapılması

Yapılan çalıĢmalar sağlık profesyonellerinin %18 ile 37 oranında kastenmobbinge maruz kaldığını, %74 ile 91'inin bir veya birden fazla mobbingdavranıĢıyla karĢılaĢtığını ve çalıĢanların çoğunun iĢyerinde çalıĢmaarkadaĢlarının bu tür davranıĢlara maruz kaldıklarına tanık olduklarınıgöstermektedir.

Dünya Sağlık Örgütü, Uluslararası ÇalıĢma Örgütü ve Uluslararası HemĢirelerKonseyi 2002 yılı ortak raporunda, farklı ülkelerde sağlık çalıĢanlarına yönelikĢiddet oranlarına bakıldığında, çalıĢanların %3-17’sinin fiziksel, %27-67’sinininsözel, %10-23’ünün psikolojik, %0,7-8’inin cinsel içerikli, %0,8-2,7’sinin ise etnikĢiddete uğradıkları bildirilmiĢtir.

Sağlık kurumlarında yaĢanan her tür Ģiddet davranıĢlarını, kadınlarerkeklerden daha fazla yaĢamaktadır.

Erkeklerin çoğunlukta olduğu iĢyerlerinde fiziksel Ģiddet, kadınların yoğunolduğu iĢyerlerinde ise psikolojik Ģiddet daha sık görülmekte, kadınlar özelliklekendi cinslerine karĢı pasif-saldırgan davranıĢlar sergilemektedir.

Yurt dıĢında mobbingle ilgili yapılan çalıĢmalar :

Ġngiltere, Hong Kong ve Çin’de fiziksel Ģiddet için bildirilen ortalama %5,3-21arasında iken, sözel Ģiddet için bu oran %43-73 arasındadır.

Güney Doğu Ġngiltere’de katılımcıların %38’i duygusal tacize maruzkaldıklarını, daha da önemlisi % 42’si diğerlerinin duygusal tacize uğrayıĢınaĢahit olduklarını belirtmiĢlerdir.Amerika’da 1580 sağlık çalıĢanının % 38’i iĢyerlerindeki çalıĢma ĢartlarıdeğiĢmeden önce en az bir kez mobbinge maruz kaldığı ve iĢyerindekitacizlerin ciddi psikolojik strese ve iĢ tatmininin azalmasına neden olduğubelirtilmiĢtir.

Güney Norveç’te 745 asistan hemĢire ile yapılan çalıĢmada; hemĢirelerin%8,4’ünün daha önceden, %4,8’inin ise Ģu anda psikolojik Ģiddet eylemlerinemaruz kaldıkları, her beĢ hemĢireden birinin ise psikolojik Ģiddet eylemlerinetanık olduğu sonucu ortaya çıkmıĢtır.

Sağlık profesyonelleri, özellikle üst pozisyondaki kiĢilerin sergilediklerimobbing davranıĢlarını, kontrol amacıyla hiyerarĢik yapı içinde bulunulanpozisyonun ve mesleki uygulamaların bir parçası olarakdeğerlendirdiklerinden bu tür davranıĢlar kanıksanmaktadır.

Türkiye’de yapılan araĢtırmalarda hem sözel hem de fiziksel Ģiddet türlerininen fazla hasta yakınları tarafından gerçekleĢtiği, uluslararası yayınlarınçoğunda ise hastaların, hasta yakınlarından daha fazla saldırıda bulunduğugörülmektedir .

Ülkemizde mobbing kavramına yönelik olarak sağlık çalıĢanlarına uygulanançalıĢmalardan bazılarının sonuçları :

• gündüz vardiyasında çalıĢan hemĢirelerin %18,2 si fiziksel saldırılarauğramakta

• kadınlar, 39 yaĢ ve altındakiler, ayrıca devlet hastaneleri ve birinci basamaksağlık hizmetlerinde çalıĢanlar mobbingle karĢılaĢmakta

• mobbingi uygulayanlar daha çok üst yöneticiler

• mobbinge karĢı verilen tepki en fazla arkadaĢlarıyla bu durumu paylaĢmak

• cinsel taciz ve özel hayatla ilgili söylentiler özel sektörde daha yüksekoranlarda

Ülkemizde mobbing kavramına yönelik olarak sağlık çalıĢanlarına uygulanançalıĢmalardan bazılarının sonuçları :

• çalıĢma ortamının sağlıklı ve güvenli hale getirilmesi, çalıĢanın sağlığı vegüvenliği açısından olumlu olduğu kadar çalıĢan kiĢilerin iĢ verimini deolumlu yönde etkilemesi ve çalıĢanın sosyal yaĢamından hizmet sunduğualana kadar iyilik halinin devamını sağlanması bakımından önemli

• çalıĢanların mobbing davranıĢı karĢısındaki tutumları, kiĢilikleri iledoğrudan ilĢkili

• psikolojik Ģiddet ve iĢ tatmini arasında olumsuz yönde bir iliĢki bulunmakta

• sıklıkla karĢılaĢılan mobbing davranıĢı, hissettirilmeden kontrol edilme

• özelde ve kamuda mağdurların en çok kullandıkları savunma stratejisiuğradıkları haksızlıklara karĢı konuĢarak çözme yolunu seçme, en azkullandıkları savunma stratejisi ise, dava açarak haklarını arama

• özel ve kamu hastanelerinde dikey ve horizontal mobbing görülmekte

• mobbinge maruz kalan çalıĢanların sosyal yaĢamları, psikolojik ve fizyolojiksağlıkları olumsuz etkilenmekte

Mobbinge maruz kalma durumu; öncelikle özel kurumlarda daha fazlasonrasında ise baĢta devlet hastaneleri olmak üzere kamu kurumlarındagörülmektedir.

Maruz kalınan mobbing davranıĢlarının; kendini gösterme ve iletiĢimoluĢumunu etkileme, sosyal iliĢkilere saldırı, kiĢinin yaĢam kalitesi ve meslekidurumuna saldırı ve itibara saldırılar Ģeklinde olduğu görülmektedir.

Mobbinge maruz kalmada bireysel özellikler :

• genç yaĢtakilerde daha fazla görülmektedir

• genelde medeni durumla mobbinge maruz kalma arasında bir iliĢkinin olmadığısadece birkaç

• çalıĢmada bekarların maruziyetlerinin daha fazla olduğu görülmüĢtür

• çocuk sahibi olup olmamanın mobbinge maruz kalmada önemli olmadığı görülmüĢtür

• düĢük seviyede eğitim görenlerin diğer seviyelerde eğitim görenlere oranla da fazlamobbinge maruz kaldıkları, ancak eğitim seviyesi arttıkça mobbing algısının arttığıgörülmüĢtür

• elde edilen bulgular tüm mağdurların sosyal olma düzeylerinin ve iletiĢimbecerilerinin düĢük olduğunu göstermiĢtir

Mobbinge maruz kalmada mesleki özellikler :

• mobbinge maruz kalanların daha çok hemĢireler, sonrasında ise hekimler vesağlık memurları oldukları görülmüĢtür

• meslekte hizmet süresi az olanların daha fazla mobbinge maruz kaldığı, yılarttıkça maruziyet oranının azaldığı görülmektedir

• üst yönetimde olanların astlarına daha fazla mobbing uyguladığıgörülmektedir

• hastanelerde gündüz tam zamanlı olarak çalıĢanların, yöneticileri, diğersağlık

• ekibi üyeleri, hasta ve özellikle hasta yakınları ile daha fazla iletiĢim halindeolmalarından dolayı duygusal tacize maruz kalma olasılıklarının arttığıgörülmektedir

• Acil servis, yoğun bakım, ameliyathane gibi özelleĢmiĢ birimlerdeçalıĢanların daha fazla mobbinge maruz kaldıkları görülmüĢtür. Bu durum,hatanın tolere edilmesinin çok zor olduğu alanlar olmasına ve hasta/hastayakınlarıyla yoğun birlikteliğin varlığına bağlanmaktadır.

Mobbinge maruz kalanların memnuniyet durumları :

• genelde kurumlarından memnun oldukları, çalıĢtıkları bölümden ve çalıĢmaĢekillerinden memnun olmadıkları görülmektedir

• mesleklerinden memnun olmadıkları, yaptıkları iĢten memnun olmadıkları,meslektaĢlarından memnun olmadıkları, diğer sağlık ekibi üyelerindenmemnun olmadıkları görülmektedir

• fırsatları olsaydı mesleklerini değiĢtirmek istedikleri, yine bu kiĢilerinyöneticilerinden memnun olmadıkları da görülmektedir

Yöneticilerin yaklaĢımı :

• mobbinge maruz kalanların ancak yarısı durumu bir üst yöneticiylepaylaĢmaktadır

• mobbing durumunda yöneticilerin etkili bir iĢlem baĢlatmadığı, üst yönetimveya diğer ilgili birimleri devreye sokmadan daha çok kendisininuygulayabileceği çözüm yolunu seçtiği görülmektedir

• duygusal taciz mağdurunun bulunduğu servisin değiĢtirilmesinin, en sıkuygulanan çözüm yolu olduğu görülmektedir

• mobbing mağdurlarının geneli bu çözüm uygulamalarından memnunolmamaktadır

Sağlık Sektöründe Mobinge Diğer Sektörlerden Daha Fazla RastlanmasınınSebepleri :

• kuruluĢların iĢletmecilikten pek anlamayan kiĢilerce yönetilmesi

• sürekli parasal baskıların olması

• yoğun stresli iĢ yeri

• monotonluk (yeni fikirler çıkmayan, devamlı aynı Ģeylerin tekrarlandığıortam)

• etik dıĢı uygulamalar (dile getirilen sorunların çözülmesi yerine, kısa vadedesusturma yöntemleri tercih edilir)

• yatay organizasyonlar (makam, maddi çıkar ya da yükselmeye gereksineninsanlar, baĢkalarının huzurunu bozacak yollara baĢvurarak kendi Ģanslarınıartırmak isterler)

ARAŞTIRMA 1

Sağlık çalıĢanlarının mobbing davranıĢlarından etkilenme derecesi ve kamu ile özel sektor arasında mobbing davranıĢları arasıdaki farklılık durumununbelirlenmesi üzerine bir araĢtırma. Bir büyük ölçekli devlet hastanesi, bir orta ölçekli devlet hastanesi ve iki özel hastane incelenmiĢtir.

AraĢtırma Grubunun Sosyo-Demografik Özellikleri

AraĢtırma Grubunun Sosyo-Demografik Özellikleri

İşe yönelik psikolojik şiddet sorularına yanıtlarının dağılımı

Psikolojik şiddet ahlak boyutu sorularına yanıtlar

Cinsiyete göre işe yönelik psikolojik şiddet sorularına yanıtlar

Cinsiyete görepsikolojik şiddet ahlak boyutu sorularına yanıtlar

Cinsiyete göre cinsel taciz, görüĢ ve fikirlerin ihmali, hakkında iftira ya dadedikodu oranı

Yaş gruplarına göre işe yönelik psikolojik şiddet sorularına yanıtlar

Yaş gruplarına göre psikolojik şiddet ahlak boyutu sorularına yanıtlar

Medeni duruma göre işe yönelik psikolojik şiddet sorularına yanıtlar

Medeni duruma göre psikolojik şiddet ahlak boyutu sorularına yanıtlar

Mesleğe göre işe yönelik psikolojik şiddet sorularına yanıtlar

Sektöre göre işe yönelik psikolojik şiddet sorularına yanıtlar

Sektöre göre psikolojik şiddet ahlak boyutu sorularına yanıtlar

Sağlık ÇalıĢanlarının Olası Yıldırma DavranıĢlarına MaruzKalma Durumları

ARAŞTIRMA 2

Bir devlet hastanesi, bir üniversite hastanesi ve iki özel hastane incelenmiĢtir.

AraĢtırma kapsamında yer alan 45 tanımlanmıĢ yıldırma davranıĢıincelendiğinde sağlık çalıĢanlarının

neredeyse yarısının (%49,2) “Sözünüz sürekli kesilir” ifadesine katıldıkları,

%48,2’sinin “Yaptığınız iĢ sürekli eleĢtirilir” ifadesine evet dedikleri,

%40,7’sinin “Yüzünüze bağırılır ve yüksek sesle azarlanırsınız”,

%36,2’sinin “Üstünüz kendinizi gösterme olanaklarınızı kısıtlar”

%35,4’ünün “Ġnsanlar arkanızdan kötü konuĢur”

ifadelerine hergün ile yılda birkaç kez aralığında değiĢen düzeylerde maruzkaldıklarını belirttikleri görülmüĢtür.

Bunun yanı sıra “Doğrudan cinsel taciz yapılır” (%1,0), “Fiziksel zarar verilir”(%1,9), “Fiziksel Ģiddet tehditleri yapılır” (%2,5), “Cinsel imalarda bulunulur”(%3,1) ve “Gözünüzü korkutmak için hafif Ģiddet uygulanır” (%3,5) gibiyıldırma davranıĢlarına maruz kaldığını ifade edenlerin oranı ise düĢükdüzeyde kalmıĢtır.

Yıldırmaya Maruz Kalan ve Kalmayan Sağlık Çalışanlarının Kişisel Özelliklerinin Karşılaştırması

Yaptıkları iĢ nedeniyle, hekimlerin ruh sağlığı sadece kendilerini değil, toplumuda yakından ilgilendirmektedir. Hekimlerde depresyon varlığı, verdiklerihizmetin niteliğini olumsuz olarak etkilemekte ve iĢ yaĢamında ciddi sorunlarayol açmaktadır

Mobbing mağdurları psikolojik ve fiziksel sorunlara ile karĢı karĢıya kalabilir.Özellikle sağlık sektöründe çalıĢanların bu tip sorunları ve bunlara karĢıgeliĢtirdikleri normal ve nevrotik savunma mekanizmaları iĢ ortamında çokciddi tehlikeler yaratabilir.

• Stress

• Depresyon

• Uykusuzluk

• Konsantrasyon kaybı

• Duyguların bastırılması

• Haklılık nedeni bulma, haklı olduğuna kendini inandırma

• Yenilgi ve eksikliklerin sorumluluğunu baĢkalarına yükleme

• Engellenen istek ve davranıĢların tedirginliğini, onların yerine geçecek diğeristek ve davranıĢlarla giderme

• Tehlikelerin yok sayılması

• Suç niteliği davranıĢlar

• Karamsarlık, düĢünce karıĢıklığı

• KiĢilik geliĢiminde duraklama

Mobbingin psikolojik etkileri ile sosyal maliyetinin insanlara, aileleri vetopluma getirdiği mali yük

Mobbingin sonuçları; sunulan bakımın kalitesinde bozulma, iĢ ortamındabozulma, çalıĢanlar tarafından iĢ bırakma, sağlık hizmetlerinin kullanılmasındaazalma, sağlık çalıĢanlarının iĢe alınmasında zorlaĢma, sağlık giderlerininartması ve sağlık personelinde sayı olarak azalma olarak ortaya çıkacaktır.

Mobbing uzun dönemde iletiĢimi bozarak ve iliĢkileri olumsuz etkileyerek kötübir iĢ çevresi oluĢmasına sebep olabilmektedir. Burada dorğudan değil ancakdolaylı maliyetler söz konusudur.

• verimsizlik• iĢ kalitesinin düĢmesi• Ģirket imajının zedelenmesi

ABD’de günde 1 milyon çalıĢanın strese bağlı hastalıklar nedeniyle iĢinegitmediği ve bunun parasal değerinin yılda 300 milyar dolar olarak kabuledildiği bilinmektedir.

ILO’ nun bir raporunda ise Ġngiltere’de iĢ ortamındaki mobbing ve stres olgusunedeniyle yılda 1.880 mılyar pound olarak kayıptan söz edilmektedir.

Ġstanbul’da faaliyet gösteren hastanelerde mobbing davranıĢına maruz kalmabakımından cinsiyetler arası fark saptanamamıĢtır.

Genç ve bekâr çalıĢanların mobbinge maruz kalma bakımından risk grupları olduğuortaya çıkmıĢtır.

AraĢtırmaya alınan hastanelerde mesleğe göre mobbinge maruz kalma riskideğiĢmemektedir. Ancak yaĢ gruplarına göre bu durumun değiĢtiği görülmüĢtür.

Medeni duruma göre cinsel taciz baĢta olmak üzere iftira yada dedikodu, dalgageçme gibi psikolojik Ģiddetin ahlaki boyutları anlamlı olarak değiĢmektedir. AyrıcaboĢanmıĢ/dul olmanın, diğer gruplara göre daha büyük risk altında görülmektedir.

Sağlık çalıĢanlarında iĢe yönelik ve ahlaki boyutlardaki mobbing davranıĢları %12ile %60’a kadar değiĢik oranlarda görülmüĢtür.

Sorumluluk verilmemesi ve iĢin dıĢında bırakılmak, iĢi özel amaçlar için kullanmabaskısı, çok fazla çalıĢtığı için diğerleri tarafından tepki görme ve hakaretle sataĢmakamu sektöründe özel sektörden daha fazla orandadır.

Buna karĢın cinsel taciz ve özel hayatla ilgili söylentiler özel sektörde daha yüksekoranlarda görülmektedir.

Konu ile ilgili yeterli araĢtırma bulunmamaktadır. Konuyu bilimsel anlamda elealacak üniversite, araĢtırma kurumları tarafından, sağlık hizmeti verenkuruluĢların destekleri ile yeni araĢtırmalar yapılmalıdır.

ĠĢ yerindeki mobbing eğilimleri ve bu eğilimleri etkileyen faktörler saptanarakortadan kaldırılması konusunda çalıĢmalar yapılmalıdır. Bu çalıĢmalardançıkan sonuçlara yönelik önlemler yasal düzenlemelerle hayata geçirilmelidir.

Mobbing davranıĢının doğrudan ve dolaylı maliyetini saptayacakaraĢtırmaların yapılmalıdır.

Yöneticiler ve çalıĢanlar devlet görevlileri ile birlikte iĢ yaĢamında Ģiddeti açığaçıkarmak konusunda iĢbirliği geliĢtirilmelidir.

Kalite ve akreditasyon ve/veya insan kaynakları birimi, hasta güvenliği gibiçalıĢan güvenliğini de garanti edecek prosedürlerin içine mobbingi de dahiletmelidir. ÇalıĢan hakları da hasta hakları gibi ele alınıp temel ilkeleri içerenbildirgenin görünen bir yere asılması sağlanmalıdır.

Sağlık çalıĢanlarına mobbing konusunda hizmet içi eğitimler planlanmalı verisk gruplarına daha fazla ağırlık verilmelidir.

TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik DergisiSağlık ÇalıĢanlarına Yönelik MobbingÇağla YĠĞĠTBAġÖğr. Gör., GümüĢhane Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek YüksekokuluDr. Süleyman Erhan DEVECĠDoç., Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD.

T.C. Marmara ÜniversitesiSağlık Bilimleri EnstitüsüPsikolojik ġiddet’in (Mobbing) Sağlık ÇalıĢanlarına EtkisiDr. Fikret AksoyDoktora Tezi 2008

Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2009/2, Sayı 10ÇalıĢanlarda Mobbing (Psikolojik ġiddet) Algısı : Sağlık Sektörü ÇalıĢanları Üzerine Bir AraĢtırmaĠlker H. ÇarıkçıDoç. Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi, ĠĢletme BölümüHüseyin YavuzDoktora Öğrencisi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi, ĠĢletme Bölümü

Ankara Üniversitesi SBF DergisiSağlık Sektöründe Etik Ġklim ve Yıldırma (Mobbing) DavranıĢları Arasındaki ĠliĢkinin ĠncelenmesiBayram ġahinDoç. Dr., Hacettepe Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler FakültesiTuğba DündarUzman, Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Sağlık AraĢtırma ve Uygulama Merkezi