1SAFET Y LIFE

คณะอนกรรมการบญญตศพทวศวกรรมศาสตร สาขาเครองกลและอตสาหการของราชบณฑตยสถานบญญตศพทคาวา Ergonomicsไวคอ “การยศาสตร”

การย เปนคาสนสฤต หมายถงการงานหรอ Work

ศาสตร หมายถง วทยาการ หรอ ScienceErgonomics มาจากภาษากรก 2 คา คอ

“ergo” = work กบ “nomous” = rules รวมกนแลวแปลวา กฎ หลกการ หรอวทยาการเกยวกบการทางานโดยมความหมายคลายคลงกบคาเหลาน : Human Factors, Human Engineering,Engineering Psychology, Cognitive Engineering

การยศาสตร หมายถง วทยาการเกยวกบงาน หรอการทางาน

สมาคมการจดการแหงประเทศไทยไดบญญตศพท Ergonomics ไววา “สมรรถศาสตร”ซงหมายความวาเปนศาสตรทเกยวกบความสามารถ ในทนหมายถง ความสามารถในการทางานของมนษยในลกษณะตางๆ เทยบเคยงกบคาวา Human Performance Engineering

สถาบนความปลอดภยในการทางานกรมแรงงาน กระทรวงมหาดไทย (ปจจบนเปนกรมสวสดการและคมครองแรงงาน กระทรวงแรงงาน) ใหความหมายคานวา “วทยาการจดสภาพงาน” และใชในการฝกอบรมเจาหนาทความปลอดภยระดบตางๆ ถอวาเปนชอทสอความหมายไดด

Ergonomics เปนการเรยนรความสามารถและขอจากดของมนษยเพอใชประโยชนในการ

ออกแบบทางวศวกรรม เชน ออกแบบเครองมอเครองจกร สถานงาน อาคาร ผลตภณฑ สภาพแวดลอม รวมถงการออกแบบลกษณะและวธการทางานใหเกดความเหมาะสมกบมนษยทงทางรางกายและจตใจใหมากทสด เพอใหมนษยสามารถทางานดขน เรวขน และปลอดภยมากขน

วตถประสงคของศาสตร โดยหลกๆแลวมดงน

สงเสรมประสทธภาพและความสาเรจในการทางานหรอกจกรรมตางๆ

ทางานไดถกตอง ลดความผดพลาดในการทางาน

ทางานไดสะดวกและรวดเรวขน สงเสรมคณคาของความเปนมนษย

รวมถงการพฒนาความปลอดภย การลดความเครยดและความลาจากการทางาน

ทางานนนไดสบายขน มความปลอดภยมากขน มความพงพอใจในงานมากขน มการยอมรบจากผใชมากขน มการพฒนาคณภาพชวตทดขนการยศาสตรเปนสหวทยาการ มวชาพนฐาน

เชน จตวทยา (Psychology) ประสาทสรรวทยาสรรวทยา (Physiology) กายวภาคศาสตร(Anatomy) มานษยวทยา สงคมวทยา ฟสกสคณตศาสตร เคม ชววทยา การศกษาทวไปชวกลศาสตร (Biomechanics)

และมการประยกตวชาการตอไปนมาใชไดแก วศวกรรมศาสตร การศกษาการทางานการวจยการดาเนนงาน Cybernetics สถต

ประยกต จตวทยาอตสาหกรรม อาชวอนามยเวชศาสตรอตสาหกรรม กายภาพบาบด ความปลอดภย สถาปตยกรรม

หมายเหต วชาชวกลศาสตร (Biome-chanics) หมายถง การศกษาโครงสรางและการทางานของสงมชวตโดยวธการทางกลศาสตรโดยมเนอหากวางขวางครอบคลมหลายสาขาวชาเชน แพทยศาสตรและสตวแพทยศาสตรเกยวกบการเคลอนไหวของรางกาย การทางานของอวยวะตางๆ และงานฟนฟผปวย วศวกรรมการแพทย ศาสตรดานกายอปกรณ พฤกษศาสตรวทยาศาสตรการกฬา เปนตน ในแงของการนามาใชประโยชน มการนาวชาชวกลศาสตรไปประยกตใชในวงการแพทย วงการวศวกรรมวงการกฬา และอนๆ โดยเฉพาะในวงการแพทยแพทยเฉพาะทางทตองเขาใจชวกลศาสตรอยางมากคอ แพทยเวชศาสตรฟนฟ และศลยแพทยออรโธปดคส เนองจากตองเขาใจถงการรปแบบเคลอนไหวทงปกตและผดปกต และนามาซงการรกษาตางๆ เชน ทาขาเทยม ทาแขนเทยม รกษาฟนฟนกกฬา เพมสมรรถภาพนกกฬา รกษาฟนฟผปวยกลมมปญหาทางการเคลอนไหว เปนตน

ดงนนจงกลาวไดวา “การยศาสตร” มลกษณะเปนการประยกตความรในหลายๆ สาขา(multidisciplinary)

จากความเปนสหวทยาการ การยศาสตรจงมประโยชนในทางการศกษา ดงตวอยางตอไปน

ความรจากการศกษาวชาสรรวทยาและกายวภาคศาสตรทาใหเขาใจถงการทางาน

w w w . s a f e t y l i f e t h a i l a n d . c o m

2SAFET Y LIFE

ของอวยวะสวนตางๆ และโครงสรางของมนษยตลอดจนขนาดสดสวนของรางกาย

การศกษาวชาจตวทยาและสรรวทยารวมกนทาใหมความรเกยวกบการทางานของระบบประสาทและสมองตลอดจนกระบวนการวนจฉยสงการการทดสอบทางจตวทยาทาใหสามารถอนมานพฤตกรรมของมนษยได

ความรจากอาชวอนามยจะเอออานวยใหมความสามารถประเมนสภาพการทางานทเปนอนตรายตอมนษย และความรในสาขาวชาวศวกรรมศาสตรทาใหเขาใจถงขอจากดทางเทคนคการผลตและการใหบรการของกจการอตสาหกรรม ตลอดจนขอยดหยน (flexibility)ตางๆ ของเทคโนโลยเหลานน

ความเปนมาของการยศาสตรจากยคกอนประวตศาสตรมาจนกระทง

ถงยคปฏวตอตสาหกรรมเมอ 200 กวาปมานไดมการพฒนาจากการลองผดลองถกในการสรางสรรคเครองมอ อปกรณตางๆ สาหรบใชในการทากจกรรมเพอการดารงชวตของคนจนกลายเปนเครองจกร เครองมอตางๆ โดยมการพฒนาปรบปรงใหทนยคทนสมยและสอดคลองเหมาะสมกบความตองการในการใชงานเรอยมาปจจบน สงคมไดเลงเหนถงความสาคญของการสรางและพฒนาเครองจกรอปกรณและเครองอานวยความสะดวกมากขน จงเรมมการกาหนดมาตรการทางกฎหมายมาใชในการควบคมเพอ

ลดความเสยหายอนอาจเกดขนจากการทางานโดยเรมมการใหความรเกยวกบเรองเวชศาสตรอตสาหกรรมและไดมการเปดสอนในโรงเรยนแพทยกบเรองอาชวอนามยกไดมการเปดสอนในโรงเรยนสาธารณสข และมการปรบปรงสภาพการทางานในสถานประกอบการ มการพฒนากระบวนการผลตแบบจานวนมาก จงทาใหเกดการเรยนรเรองการศกษาเวลาและการเคลอนไหวในการทางานของมนษยขน ซงเรมขนโดย F.W.Taylor ขณะทางานท Midvale Steel Co. ในปพ.ศ. 2424 เขาไดพยายามใชวธทางวทยาศาสตร(Scientific approach) เพอทจะคานวณเวลาทใชในการทางานของคนแทนทจะใชวธการคาดคะเนโดยวธสามญสานกแบบท เคยปฏบตมากอนตอมา F.B. Gilbreth ในป พ.ศ.2454 ไดพจารณาเหนถงความผกพนกนระหวางตวแปรแตละตวในการทางานของคนเกยวกบสงแวดลอมและการเคลอนไหวของการทางานวามผลตอผลผลต(Productivity) เปนอนมาก เชนเดยวกนกบผลจากการศกษาของนกวจยคนอนๆ ทแสดงถงความสาคญของมนษยตอการทางานไดปรากฏขนระหวางสงครามโลกและหลงสงครามโลกระยะตอมาไดมการจดประชมทางวชาการเพอแลกเปลยนความรเกยวกบผลกระทบของสงแวดลอมในการทางานทมตอสมรรถภาพของคน และภายหลงสงครามโลกครงท 2 วธการวจยแผนใหมไดเกดขน เมอพบวาขดความสามารถของ

คนงานถกจากดโดยสมรรถนะของเครองมอหรออปกรณทซบซอน เชน เครองบน เรดาร อปกรณเหลานควรทางานไดดภายใตขดจากดของความสามารถของผใชงาน ทงนเพราะวาการคดเลอกและฝกคนใหเหมาะสมกบเครองมอหรออปกรณนนเรมจะเปนเหตผลทไมเปนทยอมรบกนในโลกทพฒนาแลว การแกปญหาเรองนโดยการประสานความรกนเปนสงแรกระหวางสาขาวชาตางๆ เชน ชววทยา การแพทยและวทยาศาสตรกายภาพ ความสนใจในเรองลกษณะเดยวกนนไดเรมขนตงแตป 2491 ทสหรฐอเมรกา และใชชอวทยาการวา Cybernetics เปนการศกษาสอความหมายและการควบคมในสตวและเครองจกรหรออปกรณ

สมาคมวชาการไดถกจดตงขนเปนสาคญไดแก Ergonomics Research Society ในป พ.ศ.2492 เปนการตอนรบนกวจยโดยเฉพาะเรองสมรรถภาพของมนษยทกลบจากการปฏบตหนาทในสงครามโลกเพอใหมารวมประชมศกษาแลกเปลยนความรดานวทยาการทางานตลอดจนการประยกตใชความรนนในงานอตสาหกรรมตอมา International Ergonomics Associationกไดเกดขนในป พ.ศ.2502 หลงจากการประชมนานาชาตทเมอง Leyden ในป พ.ศ. 2500 เรอง“to promote the application of the humanbiological sciences to industrial and equipmentdesign” และในป พ.ศ.2500 ไดมการจดพมพ

3SAFET Y LIFE

วารสาร Ergonomics ฉบบแรกขน พรอมกนนนกไดมการจดตง Human Factors Society ขนในสหรฐอเมรกา และอก 2 ปตอมากไดมการจดตงErgonomics Society of Australia ขน สาหรบประเทศไทยและประเทศในกลมอาเซยนไดมการรวมตวกนในลกษณะของกลมอาเซยน SouthEast Asian Ergonomics Society มสมาชกรวม6 ประเทศ คอ บรไน อนโดนเซย มาเลเซยฟลปปนส สงคโปร และประเทศไทย ไดมการจดการประชมในแตละประเทศหลายครง โดยครงท 4 ไดจดประชมขนทกรงเทพมหานคร เมอเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2537 และไดพยายามจดตงสมาคมการยศาสตรไทย (ErgonomicsSociety of Thailand) จนประสบความสาเรจในป พ.ศ. 2544 โดยมสานกงานสมาคมอยทสถาบนความปลอดภยในการทางาน ตลงชนกรงเทพมหานคร

ขนตอนการพฒนาดานการยศาสตร มลาดบสาคญสรปไดดงน

พฒนาการใชเครองมอ (ดารงชวต ชวยทางาน) เรมจากการลองผดถก (Trial & Error)จนถงยคปฏวตอตสาหกรรม (เมอ 200 กวาปทแลว) มการสรางเครองจกร เครองมอทางานแทนคนและแรงสตว แตวชาการยงไมเจรญพอผใชแรงงานสมยน นจงเกดปญหามาก เกดการเจบปวย ลมตาย เสยคาใชจายเปนจานวนมาก

ตอมาสงคมมนษยเรมใชมาตรการทางกฎหมายควบคมการสญเสย ความรสาขาตางๆ เกดขนเชน วชาเวชศาสตรอตสาหกรรม(Industrial Medicine) วชาอาชวเวชศาสตร(Occupational Medicine) และวชาอาชวอนามย(Occupational health)

พ.ศ. 2544 จดตงสมาคมการยศาสตรไทย (Ergonomics Society of Thailand)

ความสาคญของการยศาสตรเนองจากความแตกตางกนของบคคลทง

ทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม สตปญญาซงไมสามารถกาหนดใหเปนไปตามความตองการไดถงแมวาปจจบนจะมความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยมากเพยงใดกตาม การทบคคลจะทางานหรอทากจกรรมใดกตามทตองอาศยอปกรณ เครองมอ เพอชวยอานวยความสะดวกกตองคานงถงความเหมาะสมกบการใชงานเพอมใหเกดผลกระทบทกอใหเกดปญหาตอสขภาพรางกายในแตละดาน หรอใหมความเสยงตออนตรายนอยทสด

ปจจบนความเจรญกาวหนาดานเทคโนโลยมการประดษฐคดคน ออกแบบ เครองจกรกลและกระบวนการหรอวธการผลตตางๆ เพอเพมผลผลตและใหเหมาะสมกบลกษณะของงานใน

ขนตอนกระบวนการทงหลายซงคนเปนทรพยากรทมคามากทสดของหนวยงาน ดงนนจะเหนไดวาการพยายามปรบคนใหเขากบงานททา (fit theman to the job) นน เปนลกษณะของภาวะจายอมเพราะการลงทนทางดานวสดหรอเครองจกรกลไดเกดขนมากอนแลว โดยมไดคานงถงความสะดวกสบายของคนททางานเลย ซงอาจกอใหเกดความผดพลาดหรออบตเหต ความเมอยลาความเสอมถอยของสขภาพ และสงผลกระทบโดยตรงตอประสทธภาพของการผลตทงทางดานปรมาณและคณภาพ ในทางตรงกนขาม ถาหากการออกแบบวสดอปกรณ เครองจกร หรอเครองอานวยความสะดวกในการทางานไดคดคานงถงขอจากดและความตองการของบคคลทจะตองทางานในลกษณะของการปรบงานใหเหมาะสมกบคน (fit the job to the man) โดยเหนความสาคญของความแตกตางกนของบคคล กจะเปนการลดอตราความเสยงของการเกดความเสยหายและความไมปลอดภยในการทางาน แตยงชวยเพมผลผลตทงดานปรมาณและคณภาพใหกบหนวยงานได ซงจะตองหาขอมลประกอบ ไดแก

1. ความตองการการชานาญทจาเปนตอการทางาน

2. ประเภทของบคคลท เหมาะสมกบการทางาน

3. เพศทเหมาะสมในการปฏบตงาน4. ตาแหนงหรอจดทเหมาะสมสาหรบ

การควบคมเครองจกรในการทางาน5. ลกษณะการเคลอนไหวขณะปฏบตงาน6. ความยากงายของงานเปรยบเทยบ

กบระยะเวลาทตองปฏบตงานของคน7. สภาพแวดลอมในการปฏบตงาน

4SAFET Y LIFE

ขอดของการออกแบบงานใหเหมาะสมกบคน (ผปฏบตงาน)

1. ชวยลดความผดพลาดตางๆ ทเกดจากการปฏบตงาน

2. ชวยลดอบตเหตและความเมอยลาจากการปฏบตงาน

3. ชวยลดตนทนการผลตเนองจากการสญเสยลดลงและวตถดบนอยลง

4. ชวยลดระยะเวลาและงบประมาณในการควบคมงานและฝกอบรม

5. เพมความพงพอใจและประสทธภาพในการปฏบตงาน

6. ชวยใหขนตอนการทางานลดลงและสามารถตดสนใจในการทางานดขน

ผลลพธตอไปนเปนสงทคาดวาจะเกดขนหากนาเอาการยศาสตรไปใชในสถานททางาน

เขาใจถงความสามารถในการทางานอยางเดยวกนของคนตางๆ กนวายอมจะมคนทเหมาะสมและไมเหมาะสม

สามารถรลวงหนาเกยวกบผลกระทบจากการทางานในระยะยาวได

สามารถประเมนความสามารถในการทางาน การใชเครองมอวาดหรอไม เพยงใด

เพมประสทธภาพการผลตและสขภาพจตใจรางกายของคนงาน โดยการรจกขอแตกตางของคา “Fitting the person to the task” หรอ“Fitting the task to the person” รเกยวกบความสามารถของมนษยโดยไมขดกบความตองการของงานนนๆ ดวย

เปนแหลงขอมลความร ประสบการณทสาคญซงจะนาไปสการพฒนาดานอนๆ ตอไปอกในอนาคต

องคประกอบดานการยศาสตรการยศาสตรเนนองคประกอบดานมนษย

หมายถงการประยกตอยางมระบบเพอใชขอมลเกยวคณลกษณะตางๆของมนษย เชน รปรางขนาดรางกาย ความสามารถ ขอจากด การมองการไดยนมาใชพจารณาสาหรบการออกแบบระบบหรอวธการทางานใหไดตามวตถประสงค(Alexander และ Pulat,1985) คอ

1. ภาวะสบาย (comfort)2. สวสดภาพ (well-being)3. ประสทธภาพ (efficiency) ทเกยวกบก. การผลต (production)ข. รางกาย (physiological)ค. จตใจ (mental)

ขอบเขตของการยศาสตรการยศาสตรเกยวของกบแนวคดทแสดงถง

ความสมพนธระหวางคนกบเครองจกร อปกรณลกษณะของงานสวนใหญจะเปนงานททาโดยอาศยเครองจกร อปกรณอานวยความสะดวกระดบความสามารถในการทางานจะอยภายใตอทธพลของสภาพแวดลอมวฒนธรรม สงคมเศรษฐกจ และสภาวะทางจตใจกบทางกายภาพในระบบงานนน ในระบบคนกบเครองจกร คนจะทางานในระบบทมกระบวนการทางานเปนวงจรปด โดยคนจะทางานไดกตอเมอไดรบการปอนขอมลผานการรบรและการตอบสนองของกลามเนอ ขอตอ ผวหนง ห ตา รวมถงอวยวะรบความรสกอนๆ เชนเดยวกบปฏกรยาชวเคมภายในรางกาย ดงนนเพอใหการปฏบตงานเปนไปอยางมประสทธภาพสงสด เครองจกร อปกรณควรทจะไดรบการออกแบบสรางโดยพจารณาถงสมรรถภาพและขอจากดของผควบคมเปนสวนประกอบสาคญดวย

ระบบคน-เครองจกรเปนการทางานแบบวงจรปด (Close-Loop)

ตวอยางเชน การขบรถ การควบคมเครองจกร เปนตน

คนทางานไดกตอเมอไดรบการปอนกลบของขอมลอยางตอเนองผานการรบรและตอบสนองจากกลามเนอ ขอตอ กระดก ผวหนงตา ห และอวยวะรบความรสกอนๆ เชนเดยวกบปฏกรยาชวเคมภายในรางกาย ลกษณะงานในระบบนอาจเปนเพยงงานการรบร (perception)เชน งานเฝาดจอเรดาร เปนตน ซงมการใชแรงงานนอยมาก การขบรถนบเปนตวอยางทดอกประเภทหนงของงานในลกษณะการรบร

การตดสนใจ การสงใหกลามเนอทางานอยางตอเนองกน ในขณะขบรถ คนขบจะไดรบขอมลขาวสารผานทางประสาทตาและประสาทห มการตความขอมลและวเคราะหตลอดจนตดสนใจตอบสนอง

แนวคดอกแงหนงของการยศาสตรไดมาจากทฤษฎระบบทวไปซงถอวาระบบใดกตามจะทางานไดดมประสทธภาพตองอาศยปจจยทจาเปน 2 อยาง คอ

องคประกอบของระบบจะตองไดรบการออกแบบอยางถกตอง และ

องคประกอบตองทางานเขากนไดเปนอยางดเพอนาไปสเปาหมายเดยวกน

หลกการของการยศาสตร คอ การจดงานใหเหมาะสมกบคนหรอการเลอกงานใหเหมาะกบคน อยางไรกตาม ถาไดมการจดระบบงานและออกแบบสถานงาน ใหบรรลวตถประสงค 3ประการคอ ภาวะสบาย (comfort) สวสดภาพ(well-being) และประสทธภาพ (efficiency)

กลาวโดยสรป หลกการของการยศาสตรกคอการจดงานใหเหมาะสมกบคน โดยการเหนความสาคญของคนทางาน และพยายามทจะออกแบบ สรางเครองมอ อปกรณ จดระบบงานใหเหมาะสมสอดคลองกบความสามารถและสมรรถนะของแตละบคคล ในประเทศพฒนาแลวถอเปนสหวทยาการคอนาเอาวชาการหลายสาขามาเปนประโยชนในการศกษาการยศาสตร ไดแกความรจากวชาสรรวทยาและกายวภาคศาสตรทาใหมความเขาใจถงโครงสราง สดสวนและการทางานของอวยวะตางๆ ของรางกาย และเมอมการศกษาวชาจตวทยารวมกนกยงทาใหมความรเกยวกบเรองการทางานของระบบประสาทและ

5SAFET Y LIFE

สมองการเรยนรพฤตกรรมมนษย ความรจากวชาวศวกรรมศาสตรทาใหเขาใจถงขอจากดและเทคนคตางๆ ในการทางานการผลตกบเทคโนโลยและความรความเขาใจในวชาอาชวอนามยกจะชวยใหสามารถประเมนสภาพการทางานทเปนอนตรายตอมนษยได นกการยศาสตรจะเปนผประสานปรบเปลยนและประยกต โดยการเชอมความรทางดานวทยาศาสตรชวภาพกบเทคโนโลยอตสาหกรรมเพอประเมนสภาวะคนทางานและผลกระทบกบคน ตลอดจนเสนอแนะแนวทางการแกไข ซงความรพนฐานมาจากการไดศกษาอบรมจากวชาชววทยา วทยาศาสตร สขศาสตรอตสาหกรรม สงคมสงเคราะห จตวทยา รวมถงวศวกรรมศาสตร จะทาใหสามารถนาหลกวชาตางๆ ดงกลาวเหลานนมาประยกตใชกบธรกจอตสาหกรรมได เชน

1. ออกแบบ เปลยนแปลง บารงรกษาเครองมอ เครองใชเพอเพมประสทธภาพในการผลต การมคณภาพชวตทด

2. ออกแบบ วางผงโรงงานหรอสถานประกอบการ เปลยนแปลง เพอใหเกดความสะดวกสบาย รวดเรวในการทางาน รวมถงการดแลบารงรกษา

3. ออกแบบเพอการเปลยนแปลงอยางเปนระบบในการทางาน โดยใชอปกรณ เครองอานวยความสะดวกตางๆ อยางถกตอง เหมาะสมกบสมรรถนะของบคคลในองคกร

4. ออกแบบเพอควบคมปจจยตางๆ ใหทางานไดอยางมประสทธภาพและความปลอดภยเชน ความสนสะเทอน เสยง แสง เปนตน

ประโยชนของวทยาการจดสภาพงานการนาเอาความรจากสหวทยาการมาม

สวนรวมในการจดสภาพของงานตางๆ เปนการชวยลดความเครยดทอาจเกดขนทงทางรางกาย

และจตใจของผทางานและทาใหเกดผลดตอไปน1. เพมประสทธภาพในการทางาน2. ลดอบตเหต และลดคาใชจาย3. ลดตนทนการผลต4. ลดระยะเวลาการฝกอบรมคนงาน5. เพมประสทธภาพและความสามารถ

ของบคคล6. ลดขนตอนการทางานการนาความรดานการยศาสตรมาประยกต

ใชในการทางาน ตองศกษาคนควาสาเหตเพอแกไขปญหาโดยคานงถงตวแปรทเกยวของ ไดแก

1. ลกษณะของงานทเกยวของกบคนทตองรบผดชอบ เชน การออกแรง การเคลอนไหวของรางกายในการทางาน ลกษณะทาทางในการทางาน เปนตน

2. คน คอผปฏบตงานนนๆ ไดแก เพศรปราง อาย ความสามารถ ความอดทน เปนตน

3. สภาพแวดลอม หมายถง สภาพแวดลอมการทางาน ไดแก แสง เสยง อณหภม ฝน ควนไอระเหย แรงสนสะเทอน เปนตน

โดยเฉพาะอยางยงทรพยากรบคคลซงถอวาเปนสวนสาคญทสดขององคกรและการจดระบบทตองใหความสาคญในสงตางๆ ตอไปน

1. มตทางกายภาพ ซงจะมความสาคญตอระบบทแตกตางกนไปขนอยกบลกษณะของงานทเกยวของ เชน นาหนก ความยาว ความกวาง ปรมาตร ฯลฯ

2. ความสามารถในการรบร สมผส และรบรขอมลขาวสาร เชน การมองเหน การไดกลนการรบรรส ความรสกเจบปวด รวมไปถงการกระทบกระทง ความสามารถของระบบประสาทสมผสของคนเปนเรองซบซอน มความแตกตางระหวางบคคลมาก สขภาพและความลาเปนปจจยสาคญทจะมผลกระทบตอระบบประสาทสมผส

ซงจะทางานไดดวยตวของมนเอง และหากมการใชประสาทสมผสพรอมกนหลายรปแบบจะทาใหความสามารถของการรบรสมผสลดลง ดงนนการออกแบบระบบควรหลกเลยงการรบรขอมลขาวสารเพอปฏบตทละหลายมตพรอมกน

3. ความสามารถในการประมวลผล คอการรวบรวมขอมลขาวสารทไดรบมาสรป แยกแยะเพอการตดสนใจ และประเมนทงในเชงคณภาพปรมาณ ตความอยางมเหตผลเปรยบเทยบไดซงในตวบคคลแตละคนนนมขอจากดและมความแตกตางกน ดงนนการปฏบตงานใดทตองการประมวลผลโดยบคคลเพอการวนจฉยจงจาเปนตองใชความระมดระวงมากทสดเพราะอาจเกดความผดพลาดขนไดอยางงายดาย

4. ความสามารถในการเคลอนไหว ความสามารถเฉพาะตวของบคคลลวนมขดจากด ไมมความเสมอตนเสมอปลายและคงท ดงนนการออกแบบเครองมอ อปกรณ สาหรบใหคนเฝาระวงหรอควบคมนน ตองพจารณาในเรองของขอจากดเหลานดวย

5. ความสามารถในการเรยนร ความสามารถของมนษยเหนอกวาเครองจกรตรงทมนษยสามารถเรยนรได และสามารถปรบปรงสมรรถนะในการทากจกรรมใหดขนไดเสมอ ซงการเรยนรของมนษยมกใชวธแบบลองผดลองถกกบเปลยนวธการใหมโดยไมตองเรมตนเหมอนครงแรกอก ทาใหไดรบความรความเขาใจเพมมากขนเรอยๆ

6. ความตองการทางกายภาพและทางจตใจ สมรรถนะของคนขนอยกบการไดรบการสนองตอบตามความตองการพนฐานของมนษยทจาเปนตอการดารงชวตอยอยางมความสขทงทางดานรางกายและจตใจ รวมทงการไดรบการสงเสรม สนบสนน การสรางขวญกาลงใจ ตลอดจนความพงพอใจในการงานททา สงตางๆ เหลานมสวนในการสงผลตอความสามารถในการทางานของบคคลใหดขนได

7. ผลกระทบจากสภาพแวดลอม การออกแบบระบบควรเหนความสาคญของการปรบสภาพแวดลอมใหคนงานทางานไดอยางสะดวกสบาย และพงพอใจกบสภาพการทางาน ถงแมวาในสภาพแวดลอมทไมสามารถปรบเปลยนไดกควรมเครองมอ อปกรณอานวยความสะดวกหรอเครองปองกนทเหมาะสมไดอยางเพยงพอเพอชวยลดอนตรายหรอความเครยดจากการทางาน เชน การทางานหนาเตาหลอมโลหะควร

6SAFET Y LIFE

จะมชดปองกนการแผรงสความรอนใหสวมใสหรอการทางานในสภาพทมขอจากดเหนอกวาบคคลอน กควรมการคดเลอกบคคลทมความสามารถตรงตามความตองการ เชน คนทางานบนสะพานเดนเรอสมทร ควรเปนบคคลทอดทนตอการเมาคลนไดดกวา

8. ผลกระทบจากสภาพส งคม การออกแบบระบบควรคานงถงความสาคญของความสมพนธระหวางบคคล กลมกจกรรม ความเชอวฒนธรรม ประเพณ การควบคม บงคบบญชาซงอาจสงผลกระทบกบการทางาน และหากไดรบการจดระบบทเหมาะสมจะเปนการชวยลดปญหาและสงเสรมการทางานใหมประสทธภาพมากยงขนอกดวย

9. ความสามารถในการประสานกจกรรมขอจากดในความสามารถของคนและขดจากดของงานบางอยางทาใหคนเราไมสามารถทางานหลายๆ อยางพรอมกนไดครบถวนสมบรณด ซงลกษณะสาคญทอาจสงผลกระทบตอการทางานกคออารมณทไมมความคงทเสมอไปและจะมการเปลยนแปลงไปตามสภาพของการสมผสรบรขอมลขาวสารอยตลอดเวลาจงอาจจะกอใหเกดความผดพลาดไดเสมอ

10. ความหลากหลายของมนษย ความแตกตางในดานตางๆ ของคน ทาใหไมสามารถจดระบบทเปนมาตรฐานชดเจนเกยวกบคณสมบตของมนษยได ดงนน ในการออกแบบระบบใหสอดคลองกบคณสมบตของคนทจะมาทางานรบผดชอบหนาท โดยการคดเลอกสรรหาใหเหมาะสมมากทสด เชน ความสง การมองเหนการตดสนใจ ปฏภาณไหวพรบ สขภาพ ความคลองแคลววองไว เปนตน

ปจจยทสงผลกระทบตอคนงานสถานททางานในแตละแหงยอมมความ

แตกตางในตวของมนเอง ดงนนยอมมสาเหตทแทจรงเปนตวกาหนดตนกาเนดสภาวะความเครยดทแตกตางกนไปดวยซงสามารถรวมใหอยในรปกวางๆ ไดดงน

ความซบซอนและความหลากหลายของเครองมอทใชในการทางาน

สภาพการทางานทผดปกต (เชน มความรอนมากเกนไป เสยงดง สนสะเทอนมากมแสงสวางมากหรอนอยเกนไป วตถม พษเปนตน)

ภาระงานทางดานรางกายและจตใจมปจจยอนอกหลายอยางทมผลกระทบ

ตอคนงาน แตทสาคญมากไดแก สภาวะแวดลอมในการทางาน (เชน

อณหภม การสองสวาง เสยง) ในสถานททางาน ความจาเปนทตองใชความสามารถ

ตลอดจนขดจากดทงทางรางกายและจตใจเพอปฏบตงานในหนาทนนๆ

ความใกลชดระหวางคนงานและสารอนตราย

อนตรกรยา (Interface) ระหวางตวคนงานเองและเครองมอในการทางานนนๆ

ความเครยดจากความรอน (HeatStress) เกดขนเนองจากอยใกลแหลงความรอนมากเกนไป มผลทาใหรอน เหงอออก หงดหงดไมมสมาธ เปนตน

ความเครยดเนองจากความเยน (ColdStress) กเปนอกสาเหตหนงทมผลตอความสามารถในการทางาน โดยอาจทาใหเกดความเจบปวดเนองจากความเยน (frost-bite) และถาหากอณหภมในรางกายตากวา 35 C หรอทเรยกวาอาการ hypothermia กจะทาใหเปนไขได

การจดแสงสวางทไมเหมาะสม (PoorIllumination) มผลกระทบโดยตรงกบสายตาอาจปวดตา ระคายเคองตา ถามแสงนอยอาจเปนสาเหตของการเกดอบตภยตางๆ ได

เสยงดงและการสนสะเทอน (Noise &Vibration) เสยงดงเกนไปเปนอปสรรคตอการสอสารตลอดจนรบกวนเยอแกวหจนอาจฉกขาดจนถงขนหหนวกหรอสงผลใหเกดอบตเหตตามมา

การนาเอาเทคโนโลยดาน Automationหรอระบบการทางานอตโนมตเขามาชวยในการทางานมผลใหตดสาเหตทกลาวมาขางตนหมดไปเพราะเครองจะทางานของมนเองโดยมคนชวย

ทานอยมาก อยางไรกตาม งานบางประเภทยงจาเปนทจะตองอาศยคนในการทางานอย ถงแมในปจจบนความกาวหนาทางเทคโนโลยจะเปนไปอยางรวดเรวกตาม

และถงแมจะมเทคโนโลยทนสมยชวยในกระบวนผลตและการทางาน แตคนงานจะตองรบภาระตางๆ เชน

ภาระงานทางกาย ซงทาใหเกดความเครยดดานชวกลศาสตรและสรรวทยาในขณะทางานอย ความสาคญของเรองนเนนในเรองสขภาพและความปลอดภย

ภาระงานทางจตใจ เกดขนกบคนงานไดในสองกรณ

(1) เมอเขารบภาระสงคมมากเกนไปกอนหรอขณะทจะมารบภาระในงาน

(2) เมอขณะรางกายเรมมอาการเมอยลาขนจากการรบภาระงานทางกายมากไปจนไมมสมาธในการทางาน

สารเคม ปจจบนและอนาคตมการใชสารเคมหลายชนด บางชนดมความรายแรงจนไมสามารถอยใกลได บางชนดกอใหเกดอาการบาดเจบรนแรงและเรอรง ตลอดจนเจบปวยจนตองเขาโรงพยาบาล

ดงนน จากทกลาวมาแสดงวาคนงานตองพบกบสาเหตแหงความเครยดอยตลอดเวลาททางาน นกการยศาสตรและนกอาชวอนามยเปนผซงไดรบการฝกอบรม ศกษาทดลอง และทางานอน ๆในดานนมาเปนอยางด โดยมเปาหมายอยทการลดลงซงสาเหตแหงความเครยดทจะสงผลใหมความเจบปวดอนรนแรงนน ดวยหวงวา จะใหคนงานมความปลอดภย สขภาพอนามยดและทางานอยในสถานททางานเหมาะสมกบตนเอง

7SAFET Y LIFE

ทางานอยางมประสทธภาพ ไดผลงานมคณภาพการประยกตผลการวจยดานการยศาสตรการนาการยศาสตรไปประยกตในกจการ

อตสาหกรรมใหไดผล จาเปนตองดาเนนงานและประสานงานโดยบคคลทมความรหลากหลายเชงสหวทยาการ (multi-discipline)

ขอควรจา1. การยศาสตร ไมใชเพยงการประยกต

ใช Checklist หรอ Guidelines2. การยศาสตร ไมใชการใชบรรทดฐาน

ของคนใดคนหนงในการออกแบบ3. การยศาสตร ไมใชเปนเพยงการใช

ความนกคดทวไป (Common Sense)Common sense เปนเรองททกคนสามารถเขารวมได เปนการนาสญชาตญาณทางความคด

มาใชหลายๆ ความคด บางครงมประโยชน เปนกฎขนพนฐานสามารถฝกฝนให

เกดประโยชนได บางครงสามารถนาไปสการพฒนาในชนสงได

วทยาศาสตรขนสง (Sophisticated Science)เปนการใช วธ การทางวทยาศาสตร

โดยนกวจยหรอนกวทยาศาสตร เพอคนหาสาเหตและทมาของปญหาท มความซบซอนผลหรอขอมลทไดจะถกนาไปใชในการออกแบบทางการยศาสตร

การประเมนความเสยงของงานการยศาสตรการประเมนภาระงานของผปฏบตงานจะ

ยงยากเพราะการตอบสนองของคน บางครงไมสามารถกาหนดเปนตวเลขเพอการประมวลผลได แตความหนกเบาของภาระงานอาจสรปไดจากการสารวจการทางานโดยอาศยวธวเคราะหลกษณะงานและสารวจภาระงาน หรอการใชchecklist หรอแบบประเมนทถกพฒนาจากกลมคนในสาขาความรทเกยวของและถกใชมาเปนเวลานานนน สามารถใชเปนดชนชระดบความเสยงของงานได

แบบประเมน เชน RULA, REBA, StrainIndex, OWAS, NIOSH Lifting Equation เปนตน

ประเมนทาทางของรางกายRULA: Rapid Upper Limb Assessment Upper Limb หมายถง สวนของแขน

และมอ รวมถงไหลซงเปนจดตอของแขน สาหรบประเมนงานทใชรางกายสวน

บนในการทางาน การประเมนดวยการสงเกต ผลลพธของ RULA คอดชนบอกระดบ

ความเสยงหรอปญหาทเกดความเจบปวด ความเมอยลาจากงานทประเมน

REBA: Rapid Entire Body Assessment สาหรบประเมนงานทใชทงรางกาย

ทางานทหนก อาจเปนงานทอยกบท หรอเคลอนไหว

เสมอ หรอทรงตวแบบไมเสถยร มการเปลยนทาทางตลอด

หลกการประเมนและผลเชนเดยวกบRULA

ตวอยางปญหา Ergonomics โตะทางานหรอเกาอสงหรอตาเกนไป แสงสวางทจาหรอแสงสะทอนเขาตา เสยงดงเกน งานทาดวยทาทางผดจากความสมดล

ของรางกาย (Awkward position) งานทรางกายตองรบแรงกระแทกหรอ

สนสะเทอนตลอดเวลาตวอยางการบาดเจบทเกดจากปญหา

ดาน ErgonomicsMusculoskeletal disorders (MSDs)สาเหต ทางานดวยทาทางไมเหมาะสม (Work

is performed in awkward postures) ออกแรงมาก (Excessive effort) เกดความเมอยลา (Fatigue)

เกดความไมสบาย (Discomfort)อวยวะทไดรบผลกระทบ กลามเนอ เอนกลามเนอและเสนเอน

(Muscles Tendons and Ligaments) ไดรบความเสยหาย

เสนประสาทและเสนเลอด (Nervesand Blood Vessels) ถกทาลาย

ความผดปกตของกลามเนอและโครงกระดก (MSDs: Musculoskeletal Disorders)

หากการบาดเจบเกดจากการทางานโดยตรงเรยกวา “WMSDs” (Work-relatedMusculoskeletal Disorders)

งานทอาจทาใหเกดอาการ MSDs การยกของ (Lifting) ทาทางทางานทผดจากความสมดล

ของรางกาย (Awkward postures) การออกแรงบบ จกจบ (Forceful

gripping or pinching) งานท เกดการสนสะเทอนท มอและ

แขน (Hand-arm vibration)Cumulative trauma disorders (CTDs)Cumulative trauma disorders คอการ

บาดเจบซาๆ จากการทางาน เชน ขอมอไดรบการบาดเจบ อาการนจะเกดขนไดเมอนงพมพคอมพวเตอรทงวน

ในบางกรณ CTD กรวมถง RepetitiveStress Injury (RSI), Overuse strain (OS), และOccupational overuse syndrome (OOS)

CTD เปนกล มอาการซ งเกดจากการบาดเจบซาหรอการรบกวน (stress) ของเอนกลามเนอ ขอตอ และเสนประสาทเปนระยะเวลานาน โดยอาการทเกดขนจะเปนในลกษณะคอยเปนคอยไป และมกไมมอาการเจบอยางเฉยบพลน

8SAFET Y LIFE

ปจจยเสยงทกอใหเกด CTD ทางานในสภาวะรอนหรอเยนเกนไป ทางานในรปแบบซาๆ เปนเวลานาน ทางานในทาทางเดมๆ เปนเวลานาน ทางานในทาทางทไมถกตอง เชน กม

หลงมากเกนไป หรองอขอศอกมากเกนไป ทางานทหนกกวา 1/3 ของกาลง

กลามเนอตดตอกนนานๆ มแรงกดจากอปกรณหรอเครองมอตอ

ผวหนงหรอเนอเยออน เชน เอนกลามเนอ เสนประสาทเปนเวลานาน

ไดรบแรงสนสะเทอนจากเครองมอหรอสงแวดลอมในการทางาน

กลมอาการบาดเจบซาจากการทางานแบงไดเปน 3 ระยะคอ

ระยะท1 ปวดและลาในชวงเวลาทางาน อาการหายไปในเวลากลางคนหรอ

ชวงพก มอาการเปนอาทตยหรอเปนเดอน อาการเปนๆ หายๆ สามารถหายเปนปกตได หรออาจจะ

พฒนาสระยะท 2 หากไมไดรบการรกษาหรอการจดการอยางถกตอง

ระยะท2 อาการปวดเมอยจะมากขนขณะทางาน

อาการจะไมหายไปแมหลงเลกงานหรอนอนพกขามคน

อาจมอาการกดเจบ ปวด บวม ชาออนแรง

ความเกยวของระหวางคนกบเครองจกร เครองมออปกรณ เครองอานวยความสะดวกในการทางานทมองคประกอบทงลกษณะทาทางในการทางานและขนาดรปรางของคนงาน

1. ลกษณะทาทางการทางานในการทางานโดยทวไป รางกายของคน

ทางานจาเปนตองอยในลกษณะทาทางทมนคงและสบาย ไมขด หรอฝนไปในทางทไมปกตโดยเฉพาะขณะทมการออกแรง ดงนน หากมการคานงถงการรกษาทาทางของการเคลอนไหวในการทางานใหมมาตรฐานทดไดกจะชวยลดอบตเหตและอนตรายจากการทางานลง

1.1 ความสาคญของลกษณะทาทางทเหมาะสมกบการทางานในแตละลกษณะงาน

1.1.1 การยนทางานบนพนทมความคงทและมนคง ยอมทาใหการออกแรงในการทางานเปนไปอยางเหมาะสมสะดวกและมประสทธภาพในทางตรงกนขามหากการทางานตองยนอยบนพนทไมมความมนคง ทาใหคนทางานตองกงวลกบการยน และตองพยายามรกษาสมดลของรางกายอยตลอดเวลา ทาใหสญเสยพลงงานของรางกายไปโดยไมจาเปน และยงเปนสาเหตของการเกดความผดพลาดหรอประสทธภาพของการทางานลดลงได

1.1.2 ลกษณะทาทางการทางานท มความเหมาะสมจะชวยใหสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล โดยการใชนาหนกของรางกายเปนหลกในการออกแรง คอวธการทรางกายมทพงในขณะออกแรง

1.1.3 ลกษณะทาทางการทางานของรางกายทดนนจะตองไมกอใหเกดการขดขวางกระบวนการทางานของอวยวะตางๆ ในรางกายเชน ระบบไหลเวยนโลหต ระบบหายใจ หรอระบบการยอยอาหาร

1.1.4 ลกษณะทาทางการทางานของรางกายทดและเหมาะสม จะตองชวยใหมการแลกเปลยนความรอนกนระหวางรางกายคนและสงแวดลอมในการทางานอยางเหมาะสม โดยมการขบเหงอทเหมาะสมกบความหนกของงาน

มการรบกวนการนอน ความสามารถในการทางานลดลง อาการคงคางอยเปนเดอน รกษาใหหายได แตตองควบคกบการ

จดการเรองการทางาน ระยะท3 มอาการในขณะพกหรอเวลากลางคน มการรบกวนการนอน ไมสามารถทางานได แมเปนงานเบา อาการอาจยาวเปนเดอนหรอเปนป มการรบกวนการใชชวตประจาวนCarpal tunnel syndrome (CTSs)Carpal tunnel syndrome เปนกลมอาการ

บาดเจบทอโมงคขอมอ พบไดในคนงานท มแรงกดบรเวณดานหนาของขอมอเปนเวลานานๆเชน งานปอนขอมลคอมพวเตอร จะสงผลใหมอาการชาทนวโปง นวช นวกลาง และนวนางครงนว

Myofascial pain syndrome (MPSs)Myofascial pain syndrome เปนอาการ

อกเสบของกลามเนอเรอรง พบไดจากการทางานซาๆ เปนเวลานานๆ ผปวยจะมอาการปวดราวไปตามพนทเฉพาะของกลามเนอนนๆ ซงไมจาเปนตองเปนบรเวณกลามเนอทมปญหา เชนมปญหาทกลามเนอคออาจปวดราวไปทสะบกได

ประยกตใช Ergonomics กบการทางานการยศาสตร (Ergonomics) เปนเรองของ

9SAFET Y LIFE

หรอความรอนทเกดจากงาน1.1.5 ลกษณะทาทางการทางานจะตอง

สมพนธกบการมองเหนของสายตา นนคอทาทางการทางานทมนคง ตองใหมการมองเหนของสายตาในระดบราบ เพอลดการเมอยลาของกลามเนอคอและหลง

สวนใหญทาทางการทางานมกถกกาหนดโดยขนาดและขอจากดของเครองจกร บรเวณของสถานท จดควบคมตางๆ เปนตน

1.2 หลกการจดลกษณะทาทางในการทางานสาหรบบคคลทยนทางาน

1.2.1 ควรปรบระดบความสงของพนทการทางานใหเหมาะสมกบผปฏบตงานทมความสงแตกตางกน

1.2.2 ควรจดใหมทวางพกทาใหผปฏบตงานสามารถปรบเปลยนอรยาบถไดหรอสบเปลยนนาหนกในการยนเปนครงคราวเพอชวยลดความเครยดทบรเวณหลงและขา

1.2.3 ควรจดใหมแผนปรองพนทเปนวสดมความยดหยน ไมลน สะอาด และไดระดบหรอจดทาแทนรองรบชนงานหรอยกพนสาหรบผปฏบตงานทมความสงมากหรอเตยใหสามารถยนทางานไดอยางเหมาะสม

1.2.4 ควรจดใหมบรเวณสาหรบการเคลอนเทาไปขางๆ ไปขางหนา และถอยหลงในแนวราบไดโดยไมมสงของกดขวาง

1.2.5 ไมควรใหผปฏบตงานตองเอนตวไปขางหนาหรอขางหลง หรอตองหมนลาตวหรอเอยงไปดานขาง

1.2.6 ไมควรใหผปฏบตงานตองเออมมอสงกวาระดบความสงของไหลหรอตากวาระดบทมอจะหยบไดในขณะยน และไมควรใหมการแหงนศรษะหรอกมศรษะมากเกนไปดวยเชนกน

1.2.7 ควรจดใหมเกาอหรอทนงพกเพอใหผปฏบตงานไดนงพกในระหวางชวงพกไดดวย

1.2.8 ควรใหผปฏบตงานสวมรองเทาทมความเหมาะสมพอดเพอรองรบและพยงบรเวณทเปนสวนโคงของเทา

หลกในการออกแบบโตะทางานสาหรบงานทตองยนนนจะตองมความสงทผปฏบตงานยนแลวมอทงสองจะตองอยบนพนโตะทางานปกตจะตองตากวาระดบความสงของขอศอกประมาณ 5-10 เซนตเมตร พรอมทงมพนทเผอสาหรบวางเครองมอ อปกรณ และสงของจาเปนอนๆ ไดดวย และหากจาเปนตองมการวางขอศอกบนพนโตะทางานนนดวยกจะตองมการยกระดบใหสงขนพอดกบขอศอกดวย

สาหรบการยนทางานทเทาขางหนงจะตองกดบงคบเครองจกรตลอดเวลานน เปนการยนทไมเหมาะสมอยางยงเพราะจะทาใหเกดการกดทบนาหนกลงทสะโพกและขาอกขางหนงทาใหเกดอาการปวดเมอยและลาได ฉะนนจงควรปรบพนใ หอยในระดบเดยวกบคนบงคบเพอใหสามารถสลบเทาบงคบไดและสามารถยนบนเทาทงสองขางได

1.3 หลกการจดลกษณะทาทางการทางานสาหรบบคคลทนงเกาอทางาน การจด

เกาอนงทมความเหมาะสมเปนสงจาเปนสาหรบผปฏบตงาน จะทาใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ ซงมขอเสนอแนะดงน

1.3.1 ศรษะอยในลกษณะสมดลคออยกงกลางบนไหลทงสองขาง และสายตามองในระดบราบ

1.3.2 ไหลทงสองขางอยในลกษณะธรรมชาต 1.3.3 ลาตวตงตรงหรอเอนไปขางหลง

เลกนอย โดยมพนกเกาอรองรบในระดบเอวอยางเหมาะสม

1.3.4 ขาสวนบน (ตนขา) และแขนสวนลางทงสองขางควรอยในระดบราบ

1.3.5 ตนแขนและขาทอนลางทงสองขางค วรทามมกบแนวดงประมาณ 0 และ 45 องศา

1.3.6 ควรมบรเวณทวางสาหรบสอดเขาเขาไปไดอยางเหมาะสม

1.3.7 ควรมพนทวางเทาอยางเหมาะสม1.3.8 ไมควรตองเออมหรอบดโดยไมจาเปนการนงทางาน โดยปกตโตะทางานควร

ตากวาระดบความสงของขอศอกพอสมควร แตถาเปนงานทตองการความละเอยด ความสงของโตะทางานกสามารถปรบใหเหมาะสมกบการทางานใหไดระดบกบการทางานของสายตาซงโดยปกตแลวความสงของโตะควรสงประมาณความสงของเขาหรอสงมากกวานนอกประมาณ2-4 เซนตเมตร สาหรบผหญงทสวมรองเทาสนสงดงนนความสงของโตะจากพนถงขอบลางควรสงประมาณ 61 เซนตเมตร สาหรบผหญง และ 64เซนตเมตรสาหรบผชายในการทางานทวไป

สวนโตะทเหมาะสาหรบการนงอานหนงสอจะตองสามารถวางแขนและขอศอกบนพนโตะไดอยางสบาย และเกาอควรเปนแบบทสามารถปรบระดบความสง-ตาได มทพกเทาสามารถเคลอนไหวเทาไดอยางสบาย

สาหรบเกาอนงทางานนนจากการศกษาไดมขอเสนอแนะไวดงน

1. ควรปรบระดบความสงของทนงไดโดยใหมความสงระหวาง 40-53 เซนตเมตร

2. พนกพงควรใหสามารถปรบไดในแนวดงจาก 15-24 เซนตเมตรจากระดบทนง

3. พนกพงควรปรบระดบในแนวลกจากขอบทนงดานหนาระหวาง 34-44 เซนตเมตร

4. ทนงควรมขนาดความลก 35 เซนตเมตร5. ควรมความมนคงแขงแรง ไมโยกหรอ

เลอนไปมา6. ควรเคลอนไหวไดอยางอสระ

10SAFET Y LIFE

7. ควรใหเทาวางราบบนพน หรอควรจดใหมทวางพกเทาไดดวย

8. ดานหนาของขอบเกาอควรใหมนโคงเลกนอย

9. หามหมเกาอดวยเนอผาทอากาศไหลผานไดงายเพอปองกนการลนออกจากเกาอขณะนง

เครองมอและอปกรณควบคมการปองกนปญหาทอาจเกดขนกบสขภาพ

รางกายของผปฏบตงาน และประสทธภาพของการทางาน เพอใหไดผลผลตตามตองการ จงควรมการออกแบบและเลอกใชเครองมอ อปกรณทมความเหมาะสม และไดรบการออกแบบตามหลกการยศาสตร ซงมขอแนะนาดงน

1. หลกเลยงการใชเครองมอ อปกรณทไมมคณภาพ

2. เลอกใชเครองมออปกรณทผปฏบตงานสามารถใชไดอยางเหมาะสมกบการออกแรงของกลามเนอมดใหญ เชน บรเวณหวไหล แขนขามากกวาการใชกลามเนอมดเลกบรเวณขอมอและนวมอ

3. หลกเลยงการหยบจบเครองมออปกรณในทาทางทตองเอยว บด หรองอขอมอ รวมทงการถอยกเครองมอ อปกรณเปนเวลานานๆ

4. เลอกใชเครองมอ อปกรณทมดามจบยาวพอเหมาะกบการใชงานเพอชวยลดแรงกดทบของฝามอและนวมอ

5. หลกเลยงการใชเครองมอ อปกรณทมชองวางระหวางดามจบซงอาจทาใหเกดอบตเหตบรเวณนวมอขนระหวางการทางานได

6. เลอกใชเครองมออปกรณทสามารถใชไดถนดทงมอซายและมอขวา

7. ดามจบควรมฉนวนกนไฟฟาไดเปนอยางด ไมมแงมมทแหลมคม และมวสดกนลนหมดามจบดวย

8. เลอกใชเครองมออปกรณทมนาหนกสมดลเสมอกนและใชในตาแหนงทเหมาะสม

9. มการดแลบารงรกษาเครองมอ อปกรณอยางถกตองเหมาะสม

สวนอปกรณควบคมนนควรออกแบบให

เหมาะสมกบผปฏบตงาน ดงน1. สวตชควบคมคนโยกและปมควบคม

ควรอยในระยะทผปฏบตงานสามารถเออมถงและควบคมไดสะดวกในตาแหนงปฏบตงานตามปกต

2. เลอกอปกรณควบคมทเหมาะสมกบสภาพของงาน เชน การควบคมดวยมอควรเปนงานทตองการความละเอยดและรวดเรว สวนงานทตองออกแรงหรองานหนกควรเลอกอปกรณควบคมดวยเทา

3. อปกรณควบคมดวยมอควรใชไดกบมอทงขางซายและขางขวา

4. อปกรณควบคมแบบไกปนควรออกแบบใหสามารถใชนวควบคมไดหลายนว

5. อปกรณควบคมฉกเฉนควรมลกษณะทแตกตางอยางเหนไดชดเจน

การทางานทตองใชแรงมากการทางานทตองใชแรงมากจากผปฏบต

งานนน ควรจะมเครองอานวยความสะดวกชวยทนแรงเพอชวยลดความเสยงในการทางานของผปฏบตงานและยงชวยทาใหไดงานเพมขนอกดวย ซงมขอแนะนาดงน

1. ไมควรใหผปฏบตงานออกแรงมากเกนกาลงของแตละคน

2. ควรใหผปฏบตงานทตองทางานทใชแรงมากไดมโอกาสทางานเบาสลบบาง

3. ควรจดใหมชวงระยะเวลาพกในชวงของการทางาน

สงทควรพจารณาในการออกแบบงานทตองใชแรงมาก ไดแก

1. นาหนกของวสดสงของ2. ความถในการทผปฏบตงานตองยก

เคลอนยายวสดสงของ3. ระยะทางทตองมการยกเคลอนยาย

วสดสงของ

4. รปราง ขนาดของวสดสงของทตองยก5. ระยะเวลาททางานวธแกไขการทางานทตองใชแรงมาก1. การลดนาหนกของวสดสงของโดยการ

ลดขนาดของภาชนะบรรจ ลดจานวนวสด สงของทตองยกเคลอนยายในแตละครง หรอเพมจานวนผปฏบตงานในการยกวสดสงของ

2. ทาใหวสดสงของนนสะดวกตอการยกเคลอนยาย

3. ใชเทคนควธการจดเกบททาใหการเคลอนยายงายยงขน

4. ลดระยะทางทตองเคลอนยายใหนอยทสด5. หลกเลยงการทางานทผดทาทางปกต

ดวยการเอยวตวหรอบดลาตวใหไดมากทสดREFERENCE1. การออกแบบความปลอดภยเชงมนษย

(Ergonomics) วชา 216522 หลกสตรปรญญาโทสาขาวศวกรรมความปลอดภย โดย ผศ. ดร. จเรเลศสดวชย ภาควชาวศวกรรมคอมพวเตอร คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร(jan@ku.ac.th http://www.cpe.ku.ac.th/~jan),ttps://www.cpe.ku.ac.th/~jan/ergonomics/1.%20IntroERGO.pdf

2. HA 233. 31. บทท 3. การยศาสตร(Ergonomics) e-Book รามคาแหง; e-book.ram.edu/e-book/h/HA233/chapter3.pdf

11SAFET Y LIFE

แบบสารวจทางดานการยศาสตรในสถานประกอบการคาชแจง ผสารวจอานขอความตอไปนแลวโปรดแสดงความคดเหนโดยการทาเครองหมาย / ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทาน

รายการ จาเปนตองปรบปรงหรอไม

ไมจาเปน จาเปน ขอเสนอแนะ 1. จดหรอตาแหนงในการทางาน

1.1 อรยาบถในการทางาน

1.1.1 เปลยนวธการทางานเพอใหผปฏบตงานมโอกาสเปลยนทายนบาง นงบาง ในขณะทางาน

1.1.2 จดใหมระยะหางทเพยงพอกบงานทตองการเปลยนตาแหนงวางเทาบอย ๆ

1.1.3 จดเกาอทนงสบายใหกบผปฏบตงานทตองยนทางานใหไดนงบางเปนครงคราว

1.1.4 เปลยนโครงสรางของเครองจกรและตาแหนงวสดหรอเครองมอ เพอหลกเลยงทาทางานทไมเปน

ธรรมชาต เชน ตวงอ บดตว หรอนงงอเขา

1.1.5 กระตนใหผทางานระลกวา ทาการยกของตองทาใหถกวธจงจะไมเกดบาดเจบ

1.2 พนททางาน

1.2.1 หลกเลยงการทางานทตองกม สาหรบผทตองยนทางาน โดยปรบระดบความสงของเครองมอ

ระบบควบคมหรอระดบพนททางาน

1.2.2 จดโตะทางานทมความสงพอเหมาะกบความสงของเกาอสาหรบผปฏบตงานทนงเกาอ

1.2.3 หลกเลยงการทางานทตองใชมอเออมโดยการจดทวางเทาหรอยกพน

1.2.4 จดพนททางานหรอโตะทางานใหมเนอทกวางสาหรบผปฏบตงานแตละคน

1.2.5 เคลอนยายสวนของวสดทยนออกมาอยเหนอหรอใกลบรเวณททางาน เพอความปลอดภยและม

ประสทธภาพในการทางานยงขน

1.3 เกาอ

1.3.1 จดเกาอหรอมานงทมความสงพอเหมาะหรอสามารถปรบระดบความสงได สาหรบผปฏบตงานแต

ละคน

1.3.2 เลอกทรองนงทมขนาดเหมาะสม

1.3.3 เลอกใชวสดหมทเปนเบาะรองพกหลงทมขนาดเหมาะสม

1.3.4 จดหาเกาอทเปนเบาะรองพกหลงทมขนาดเหมาะสม

1.3.5 เปลยนโตะทางาน หรอออกแบบเปลยนโครงสรางเครองจกรเพอชวยใหนงทางานไดอยางสบาย

1.4 ระยะหางสาหรบวางเทา

1.4.1 จดระยะหางสาหรบเขาและเทาใหกวางพอทจะเคลอนไหวไดสะดวก

1.4.2 มชองวางทกวางพอใหผปฏบตงานนงหรอยนไดอยางสะดวก

1.4.3 จดใหมทพกเทา แทนยน

1.4.4 หลกเลยงการทาพนทไมเรยบเสมอกน หรอมความสงตางระดบ โดยเฉพาะบรเวณทเปนจดทางาน

2. เครองมอทางาน

2.1 ระบบควบคมทเขาถงไดงาย

2.1.1 จดวางระบบควบคมการทางานทใชบอยใหผปฏบตงานเขาถงไดงาย

2.1.2 เปลยนแปลงแกไขขนาด หรอลกษณะของเครองควบคมใหสามารถทางานในตาแหนงปกตได

สะดวก

2.1.3 หลกเลยงการใชเครองมอทใชเทาเหยยบสาหรบงานทตองยน

2.1.4 เปลยน ยายตาแหนงของระบบควบคมเพอหลกเลยงการรบกวนจากการเคลอนยายวสดหรอสวน

ของเครองจกร

2.2 การทางานของระบบควบคม

2.2.1 เลอกแบบระบบควบคม (รป ทรง ขนาด วสดทใช) ทเหมาะสมกบการใชงาน ขอบเขตการใชและ

อตราความถของการเคลอนยาย

12SAFET Y LIFE

แหลง

ทมาข

องขอ

มล: พ

ชรา

กาญ

จนาร

ณย,

254

4: 3

8-43

รายการ จาเปนตองปรบปรงหรอไม

ไมจาเปน จาเปน ขอเสนอแนะ 2.2.2 ตรวจดวาระบบควบคม ทางานเปนไปตามทศทางโดยธรรมชาต โดยปรบใหเขากบทาทางและ

ทศทางการใชของผใชและสอดคลองกบสามญสานกในการใช

2.2.3 ตรวจสอบใหแนใจวา ไมมการใชระบบควบคมใดๆ โดยไมตงใจหรอระบบควบคมนนปรบไมได

2.2.4 เปลยนระบบควบคมสาหรบฉกเฉนใหมคณภาพ

2.2.5 แสดงตาแหนง “เปด” “ปด” สาหรบสวตชทสาคญใหเหนไดงายและชดเจน

2.2.6 ทาสวตชโดยการเปลยนตาแหนง ขนาด หรอรปทรงตางๆ ใหชดวาตางประเภทกน

2.3 เครองมอ

2.3.1 เลอกแบบเครองมอทเหมาะสมกบงานและการใช

1.2.2 จดโตะทางานทมความสงพอเหมาะกบความสงของเกาอสาหรบผปฏบตงานทนงเกาอ

2.3.2 เลอกเครองมอทมขนาดและรปทรงพอเหมาะแกการใชไดอยางสะดวกและปลอดภย

2.3.3 ปรบปรงเครองมอ หรอใชเครองมอ เลอกเพอชวยลดการใชเครองมอออกแรง

2.3.4 ตรวจดใหแนใจวา เครองมอเกบอยในททมเครองหมายแสดงอยางชดเจนเมอไมไดใชงาน

2.3.5 ตรวจสอบเครองมออยางสมาเสมอ เพอหลกเลยงการใชเครองมอทชารด หรอใชการไมได

3. การจดระบบงาน

3.1 การเครยดทเกดจากการทางาน

3.1.1 ใชเครองยนตแทนการใชแรงงานคนสาหรบงานหนก เชน การยกหรอแบกของหนก

3.1.2 สนบสนนใหมการใชเครองมอเครองใชทเหมาะสม หรอเครองผอนแรงอนเมอจาเปน

3.1.3 มการสบเปลยนการทางาน โดยใชแรงงานหนกบาง เบาบาง

3.1.4 เปลยนโครงสรางของเครองจกรเพอใหสามารถทางานในทาทสบายขน

3.1.5 เปลยนมาตรฐานของงานเพอใหคนมโอกาสทางานเสรจเรวกวาแผนงานทกาหนดไวเพอจะไดม

ชวงพกสนๆ

3.2 งานทซาซากจาเจ

3.2.1 หลกเลยงการทางานทใชอรยาบถซาซากและทาตดตอกนเปนเวลานาน ๆ

3.2.2 ทางานหลายๆ ประเภทสลบกนไป เพอลดความจาเจในการทางานซาซาก

3.2.3 พยายามใหมการสบเปลยนทางานประเภทอนๆ บางแทนการทางานงายๆ ทซาซาก

3.2.4 จดใหมชวงเวลาพกสนๆ หลงจากทางานชนดเดยวกนตดตอกนเปนเวลา 1-2 ชวโมง

3.3 การตดตอพดคย และฝกความชานาญ

3.3.1 ใหผปฏบตงานไดมโอกาสพดคยกนบางในขณะทางาน

3.3.2 หลกเลยงการใหผปฏบตงานไปทางานในททแยกออกจากผอน

3.3.3 ใหผปฏบตงานไดทราบถงปรมาณ และคณภาพของงานทพวกเขาไดทาไป

3.3.4 เพมงานดานการดแลรกษา การปรบปรงและการวางแผนใหแกผทางาน โดยใชแรงกายอยาง

สมาเสมอ และใหผทางานดานอนไดทางานประเภทใชแรงกายบาง

3.3.5 ใหผปฏบตงานมทางเลอกเกยวกบวธดาเนนงานรวมทงความรบผดชอบตอผลงาน

3.3.6 รวมงานเขาดวยกน เพอจดตงกลมผทางานใหรบผดชอบตามหนาททไดรบมอบหมาย

3.4 เวลาทางานและเวลาพก

3.4.1 หลกเลยงการทางานแตละวน หรอแตละสปดาหทยาวนานเกนไป

3.4.2 ใหผปฏบตงานไดมเวลาพกนานพอสมควรสาหรบรบประทานอาหารกลางวน

3.4.3 จดใหมชวงเวลาพกสนๆ เพมจากเวลาพกรบประทานอาหารตอนกลางวน

3.4.4 หลกเลยงการทางานกลางคน หรอลดจานวนผปฏบตงานผลดกลางคนใหเหลอเทาทจาเปน