sabet yayinlari ÇÖzÜmler · 2018. 10. 24. · türk dil kurumu’nun açılması ↓ türk tarih...

157

Notlar

İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, HalkçılıkDers – 17

Dikkat

Atatürk ilkeleri birbirine bağlı, bir-

birini tamamlayan ve birbirinden

ayrı düşünülemeyen ilkelerden

oluşmuştur.

İsabetli Bilgi

Atatürk’ün kesinlikle taviz vermediği

iki ilke Cumhuriyetçilik ve Laikliktir.

Dikkat

Cumhuriyetçilik ilkesinde temel

unsur “Milli Egemenlik’tir”

ATATÜRK İLKELERİ

Atatürk ilkeleri, Atatürkçü Düşünce Sistemi’ni geliştirmek amacıyla ortaya konulmuş-

tur. İlkelerin temel amacı aklın ve bilimin öncülüğünde, Türk milletini ve devletini çağ-

daş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarmaktır.

1935 yılında yapılan Cumhuriyet Halk Partisi kurultayında kabul edilen “Altı Atatürk

ilkesi” 1924 Anayasası’na 5 Şubat 1937 tarihinde girmiştir.

Temel ilkeler Cumhuriyetçilik

Milliyetçilik

Halkçılık

Devletçilik

Laiklik

İnkılapçılık’tır.

Bütünleyici ilkeler “Millî Egemenlik,

Millî Bağımsızlık,

Millî Birlik ve Beraberlik,

Çağdaşlaşma ile Bilimsellik ve Akılcılık ile

Barışçılık ve İnsan Sevgisi’dir.

CUMHURİYETÇİLİK

Cumhuriyetçilik; egemenliğin halkın elinde bulunduğu, toplumu yönetenlerin halk tara-

fından seçildiği bir yönetim şeklidir.

Cumhuriyette halk seçtiği temsilcileri aracılığı ile egemenliği elinde tutar. Gerçekleş-

tirilen seçimler serbest ortamda yapılır. Seçilen yöneticiler yasa ile belirlenen süre

için seçilir ve görevlerini yaparlar. Cumhuriyet, kişi, zümre ya da sınıf yararını değil,

toplumun tamamının yararını gözeten bir yönetim şeklidir.

Atatürk, demokrasinin en güzel uygulandığı yönetim şekli olarak Cumhuriyeti gör-

müştür. Ona göre gerçek bir Cumhuriyet ancak demokratik bir hayatla gerçekleşebi-

lirdi.

Demokrasi ise halkın halk tarafından yönetilmesidir. Demokratik rejimlerde halk yö-

neticilerini belirli bir süre için seçer ve yöneticilerin çalışmalarından memnun kalmaz-

sa, yapılacak yeni bir seçimle başka yöneticileri iş başına getirir.

Demokrasiyi en iyi biçimde gerçekleştirmenin yolu ancak Cumhuriyet rejimi ile müm-

kündür. Cumhuriyet yönetiminde millet adına doğrudan karar verme yetkisi TBMM’ye

aittir.

Cumhuriyetçilik ise demokrasinin ve cumhuriyet rejiminin korunması, geliştirilmesi ve

benimsenmesi için yapılan çalışmaların tümüdür.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

158

Notlar



Dikkat

Cumhuriyetçilik ilkesi ile ilgili anahtar kelimeler; Demokrasi;

siyasi partiler, halkın yönetime

katılması, seçme ve seçilme, mil-

li irade, milli egemenlik, anayasal

düzen v.b.

İsabetli Bilgi

Kurtuluş Savaşımız Milli Bağımsızlık

doğrultusunda yapıldığı için ilk önce

uygulamaya konulan ilke Milliyetçi-

lik ilkesi olmuştur.

CUMHURİYETİN KAZANDIRDIKLARI

Ülkenin bir hanedan tarafından yönetilmesi uygulamasına son verilmiş, toplumdaki

tüm ayrıcalıklar kalkmış ve vatandaşlar devlet yönetimine eşit olarak katılma hakkını

elde etmişlerdir.

Bütün vatandaşlar kanunlar önünde eşit hâle gelmiş, kanunlar bağımsız mahkemeler

aracılığıyla uygulanmaya başlanmıştır.

Temel hak ve özgürlükler devlet güvencesi altına alınmıştır.

Düşünce özgürlüğü sağlanmış, kadın ve erkeklerin yönetime eşit katılımı ile geleceğe

ümitle bakan bir millet meydana getirilmiştir.

Çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmamızı sağlayacak bir ortam oluşturulmuştur.

18 yaşını dolduran her Türk vatandaşına seçme ve halk oylamasına katılma hak ve

sorumluluğu getirilmiştir.

CUMHURİYETÇİLİK İLKESİ DOĞRULTUSUNDA YAPILAN İNKILAPLAR

TBMM’nin açılması (23 Nisan 1920)

1921 ve 1924 Anayasaları’nın yapılması

Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922)

Cumhuriyetin ilanı (29 Ekim 1923)

Siyasal partilerin kurulması

Ordunun siyasetten ayrılması (1924)

Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi

Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924)

MİLLİYETÇİLİK

Atatürk’e göre, millet; geçmişte bir arada yaşamış, şimdi bir arada yaşayan, gele-

cekte de bir arada yaşama inancında ve kararında olan, aynı vatana sahip çıkan

aralarında dil, kültür ve duygu birliği bulunan insan topluluğudur.

Milliyetçilik, milletini sevmek, halkın ve ulusun yücelmesi, yükselmesi için çalışmak,

ulusal çıkarları, kişi, zümre, sınıf ve yabancıların çıkarlarının üstünde tutmaktır.

Atatürk’ün milliyetçilik ilkesi, kendini aynı milletin üyeleri sayan kişilerin, o milleti yü-

celtme ve yükseltme istekleridir. Atatürk’e göre milliyetçilik anlayışı kendini Türk bilen,

Türk olmakla övünen ve tarihimize, yurdumuza, milletimizin yarınlarına inanan her

vatandaşı “Türk” kabul eder.

Atatürk millî birliği milliyetçilik ilkesinin temel unsurlarından birisi olarak görüyordu.

Cumhuriyetin 10. yılında yapmış olduğu konuşmada “Türk milletinin karakteri yüksek-

tir. Türk milleti çalışkandır, Türk milleti zekidir. Çünkü Türk milleti millî birlik ve bera-

berlikle güçlükleri yenmesini bilmiştir.” sözleriyle bu düşüncesini dile getirmiştir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

159

Notlar



Dikkat

Atatürk İnkılaplarının bazıları bir-

den fazla ilkeyle ilgili olabilir.

İsabetli Bilgi

Milliyetçilik ilkesi ile ilgili anahtar kelimeler: Ulusal birlik ve beraberlik

Milli ve Türk kelimesi geçen ifa-

deler

Gaye, amaç ve ülkü birliği

Irkçılığın reddedilmesi

Maddi ve manevi değerlerimiz

Milli kültür

Bağımsızlık

ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİN ÖZELLİKLERİ

Atatürk’ün Milliyetçilik ilkesi ırkçılık esasına dayanmaz. O’na göre ırkı, düşüncesi ve

inancı ne olursa olsun kendini Türk bilen ve hisseden herkes Türk’tür. Atatürk’ün mil-

liyetçilik anlayışı anayasamızda “Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes

Türk’tür.” şeklinde ifadesini bulmuştur.

Atatürk’ün Milliyetçilik anlayışı, akılcı, çağdaş, medeni, demokratik, yüceltici, insani ve

barışçıdır.

Atatürk’ün Milliyetçilik anlayışı laiklik ile bağlantılıdır. Her türlü din ve mezhep ayrım-

cılığına karşıdır. İnanç özgürlüğüne saygılıdır.

Atatürk’ün Milliyetçilik anlayışı birleştirici ve kaynaştırıcıdır. Bu anlayış millî birlik ve

beraberliği güçlendirmeye yöneliktir.

Atatürk’ün Milliyetçilik anlayışı saldırganlığa ve sömürgeciliğe karşıdır.

Atatürk’ün Milliyetçilik anlayışı Türk milletinin yaşam seviyesini yükseltmeyi ve mutlu-

luğunu artırmayı amaçlar.

MİLLİYETÇİLİK İLKESİ DOĞRULTUSUNDA YAPILAN İNKILAPLAR

Millî bir Türk Devletinin kurulması

TBMM’nin açılması

Kapitülasyonların kaldırılması

İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi’nin toplanması

Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması

Türk Tarih Kurumu’nun kurulması

Türk Dil Kurumu’nun kurulması

Yabancı okulların tüm ayrıcalıklarının kaldırılarak Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanması

Yabancı okullarda Türkçe, Tarih ve Coğrafya derslerinin Türk öğretmenler tarafından

Türkçe olarak okutulması

Yabancıların elinde bulunan işletmelerin millîleştirilmesi

Türk Parasını Koruma Kanunu’nun çıkarılması

İstiklal Marşı’nın kabulü

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

160

Notlar



Dikkat

“Millete efendilik yoktur, hizmet et-

mek vardır. Bu millete hizmet eden

onu efendisi olur.” sözüyle Atatürk

Halkçılık ilkesinin önemini vurgula-

mıştır.

HALKÇILIK

Bir milleti oluşturan çeşitli mesleklerin ve toplumsal grupların içinde bulunduğu insan-

lara halk denir.

Atatürk’e göre, iktidarın kaynağı doğrudan halkın kendisidir. Bu durum, Kurtuluş

Savaşı’nın örgütlenmesinde ve toplumun Millî Mücadele’ye katılmasında açıkça görül-

müştür.

Halkçılık, halkın çıkarlarını kişi, zümre ve sınıf çıkarlarının üstünde tutmak, halkı devlet

ve toplum yönetiminde egemen kılmaktır.

Halkçılık ilkesi gereği devlet ile vatandaşın hak ve görevleri karşılıklı olarak düzenlen-

miştir. Hiç bir vatandaşa ayrıcalık tanımayan bu ilke, millet egemenliğine dayanmak-

tadır.

Halkçılık ilkesinde “Devlet, millet içindir.” anlayışı hâkimdir. Bu anlayışın temelinde ise

millî egemenlik düşüncesi yer alır. Millî egemenlik, halkın kendi kendini yönetmesi yani

demokrasiyi esas almasıdır. Halkın devlet yönetiminde yer alması, söz ve karar sahibi

olması, bu anlayışın bir sonucudur. Bu yönüyle Cumhuriyetçilik ilkesi ile ilgilidir.

Halkçılık, toplum içinde herkesin yasalar önünde eşit olmasını, hiçbir kişiye, zümreye

veya sınıfa ayrıcalık tanınmamasını öngörür.

Herkes devlet hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir.

Halkçılık ilkesi, devletin vatandaşa, vatandaşın da devlete karşı hak ve görevlerini dü-

zenler. Bu ilkenin uygulanmasıyla halk emeğinin karşılığını hak ve adalet içinde elde eder.

Vatandaş haksızlığa uğrarsa, bu haklarını kanunlar yoluyla arama yoluna gider.

HALKÇILIK İLKESİNİN ÖZELLİKLERİ

Halkın kendi kendini yönetmesi esasına dayanır.

Kanunlar önünde eşitliği savunur.

Hiçbir toplumsal grubun, sınıfın ya da zümrenin ayrıcalığı yoktur.

Ekonomik alanda hem halka hem de devlete sorumluluklar getirir.

Cumhuriyetçilik ve milliyetçilik ilkelerinin doğal bir sonucudur.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

161

Notlar



İsabetli Bilgi

Halkçılık ilkesi ile ilgili Anahtar Ke-limeler: Eşitlik-Adalet

Sosyal Devlet

Sınıf ayrımının olmaması

Halk yararına yapılan yatırımlar,

halka hizmet

Devlet halk içindir

Toplumsal huzur gibi.

HALKÇILIK İLKESİ DOĞRULTUSUNDA YAPILAN İNKILAPLAR

Cumhuriyetin ilanı ile egemenliğin doğrudan doğruya halka verilmesi

Hukuk birliğinin sağlanması ile herkesin kanunlar önünde eşit hâle gelmesi

Türk Medeni Kanunu’nun kabulü ile toplumsal ve ekonomik alanlarda, kadın – erkek

eşitliğinin sağlanması

Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi ile siyasal alanda kadın – erkek eşitli-

ğinin sağlanması

Azınlıkların Türk vatandaşı kabul edilmesi ile ayrıcalıklarının sonlandırılması ve top-

lumsal eşitliğin sağlanması

Soyadı Kanunu’nun çıkarılması ve sonrasında çıkarılan bir başka kanunla ağa, hoca,

hacı, hafız, molla ve bey gibi ayrıcalık ifade eden unvanların kaldırılması

Millet Mekteplerinin açılması,

Aşar Vergisi’nin kaldırılması gibi.

Aşağıda verilen boşlukları doğru kelimelerle doldurunuz.

1. Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil kurumu Atatürk’ün ............................................ ilkesinin bir

sonucudur.

2. .......................................... ilkesi Cumhuriyetçilik ve Milliyetçilik ilkeleri ile doğrudan ilgilidir.

3. ......................................................................... 1924 Anayasasına 1937 yılında girmiştir.

4. 1 Kasım 1922’de ................................................’ın kaldırılması, 3 Mart 1924 tarihinde ise

.......................................... kaldırılması Atatürk’ün ..........................................................................

ilkesinin bir sonucudur.

5. Devletin vatandaşlarının her türlü ihtiyacını gidermeye çalışması .......................................

ilkesinin bir sonucudur.

Milliyetçilik

Halkçılık

Atatürk İlkeleri

saltanatCumhuriyetçilik

halkçılık

halifeliğinİSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

Bil – Bul – Uygula

162 İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık

Atatarük Milliyetçeliğinin özellikleri nelerdir? İşaretleyiniz.

Türk milletinin refahını, zenginliğini, mutluluğunu artırmayı ve varlığını yükseltmeyi amaçlar.

Ekonomik alanlarda özel teşebüs ile devlet arasındaki ilişkileri dengeli olarak yürütmeyi amaçlar.

Türk milletinin manevi değerlerine sahip çıkmayı öngörür.

Eşitlik ilkesine dayanır, ırkçılığa karşıdır.

Din ve devlet işlerinin birbiriyle bağlantılı olmasını öngörür.

Saldırganlığa ve sömürgeciliğe karşıdır.

Akılcı, çağdaş, medeni, ileriye dönük, demokratik, insani ve barışçıldır.

Dini, mezhebi, soyu, dili ne olursa olsun kendini Türk hisseden herkesi Türk olarak kabul eder.

Ayırıcı değil birleştiricidir.

Aşağıdaki ifadelerde doğru olanların karşına D yanlış olanların karşısına Y yazınız.

D / Y1. Cumhuriyet, Egemenliğin halka ait olduğu, toplumu yönetenlerin halk tarafından seçildiği bir yönetim şeklidir.

2. 23 Nisan 1923’te TBMM’nin açılması Cumhuriyetçilik ilkesi doğrultusunda yapılmış bir inkılaptır.

3. Atatürk’ün Halkçılık ilkesi toplumdaki herkesin kanunlar önünde eşit olmasını öngürür.

4. Kadınlara Seçme Seçilme hakkının verilmesi hem Cumhuriyetçilik hem de Halkçılık ilkesiyle ilgilidir.

5. Atatürk milli birlik ve bareberliği Milliyetçilik ilkesinin temel unsurlarından birisi olarak görmekteydi.

6.Soyadı kanununun çıkarılması ile ağa, hoca, bey gibi ayrıcalıklı ifade eden unvanların kaldırılması doğrudan

Milliyetçilik, ilkesiyle ilgilidir.

7. Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nun açılması Atatürk’ün Milliyetçilik ilkesinin bir sonucudur.

8. Saltanatın ve Halifeliğin kaldırılması doğrudan Cumhuriyetçilik ilkesinin sonucudur.

3

3

3

3

3

D

D

D

D

D

D

D

YİS

ABET YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLER

163İsabet Ders Defteri ile Öğren - Çöz - Kazan!

Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, HalkçılıkTest – 17

1. TBMM’nin açılması

Harf İnkılabı

Saltanatın kaldırılması

Merkez Bankası’nın kurulması

Yukarıda verilenlerden kaç tanesi cumhuriyetçilik il-kesi doğrultusunda yapılan inkılaplardandır?

A) 1 B 2 C) 3 D) 4

2. “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.”

Mustafa Kemal Atatürk

Atatürk’ün bu sözü aşağıdaki ilkelerden hangisi ile doğrudan ilgilidir?

A) Devletçilik B) Milliyetçilik

C) İnkılâpçılık D Cumhuriyetçilik

3. 1. TBMM’nin açılması

2. Saltanatın kaldırılması

3. Farklı siyasi partilerin kurulması

4. Soyadı Kanunu’nun çıkarılması

Yukarıda verilen inkılaplardan hangisi cumhuriyetçi-lik ilkesi ile ilgili değildir?

A 4 B) 3 C) 2 D) 1

4. Egemenliğin bir kişi ya da gruba dahil değil, kayıtsız

şartsız millete ait olduğu yönetim biçimi cumhuriyettir.

Buna göre, aşağıda verilen inkılaplardan hangisi bu doğrultuda gerçekleşmemiştir?

A) Saltanatın kaldırılması

B) Halifeliğin kaldırılması

C) Çok partili hayata geçilmesi

D) Medreselerin kapatılması

5. Aşağıdakilerden hangisi cumhuriyet rejiminin vatan-daşa kazandırdığı hak ve sorumluluklar içerisinde yer almaz?

A) Yasalar önünde eşit olma

B) Seçimlerde oy kullanabilme

C) Devlet yönetime eşit olarak katılabilme

D Toplum içinde ayrıcalıklı bir sınıf oluşturma

6.

Halkınkendi kendini

yönetmeilkesinedayanır.

Çok partilisistemi

öngörür.?

Cumhuriyetçilik

Buna göre, yukarıda soru işareti “?” olan yere aşağı-dakilerden hangisi öncelikli olarak yazılamaz?

A) Egemenliğin halka ait olduğu yönetim biçimidir.

B) Yönetimlerin temeli seçimdir.

C) Ayrım yapılmaksızın herkesin yönetime katıldığı yö-

netim biçimidir.

D Ekonomik alanda devlet ve topluma sorumluluklar

yükler.

7. Kişilerin, ait olduğu milletin varlığını sürdürmesi ve yü-

celtmesi için diğer bireylerle birlikte çalışmasına ve bu

çalışma bilincinin diğer kuşaklara da aktarılmasına

milliyetçilik denilmektedir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi milliyetçilik ilke-si doğrultusunda yapılan inkılaplar arasında sayıla-maz?

A) Şapka Kanunu’nun çıkarılması

B) Türk Tarih Kurumu’nun kurulması

C) Millî bir Türk devletinin kurulması

D Yabancı okulların Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlan-

ması

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, HalkçılıkTest – 17

8. ?

↓

Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasını sağlamıştır.

↓

Milletimizin iç ve dış tehditlere karşı bütünleşme-

sine katkıda bulunmuştur.

↓

Halkımızı ortak amaçlar etrafında toplamış millî

dayanışma ve ülkü birliği meydana getirmiştir.

Verilen bilgiler dikkate alındığında tabloya getirilebi-lecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Halkçılığın ilkesinin özellikleri

B) Milliyetçiliğin temel unsurları

C Milliyetçiliğin Türk toplumuna sağladığı yararlar

D) Cumhuriyetin topluma kazandırdıkları

9. Türk Dil Kurumu’nun açılması

↓

Türk Tarih Kurumu’nun açılması

↓

Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması

↓

?

Yukarıda verilen diyagramda “?” ile gösterilen yere hangi Atatürk ilkesi getirilirse yapılan inkılaplarla bir bütünlük oluşmuş olur?

A) Halkçılık B Milliyetçilik

C) Cumhuriyetçilik D) Devletçilik

10.

Cumhuriyet yönetiminin bizekazandırdıkları nelerdir? Bu konuda

fikrini söylecek olan var mı?

Öğretmenin bu sorusuna aşağıdaki öğrenciler cevap

vermiştir.

Ülkenin bir hanedantarafından yönetilmesi

uygulamasına sonverilmiştir.

Bütün vatandaşlar kanunlar önünde eşit hâle gelmiş, temel hak ve özgürlüklerdevlet güvencesi altına

alınmıştır.

Furkan Emre

Ayça

Ekonomik yatırımlarve sorumluluklar dev-lete bırakılarak halkın

hayat standardıyükseltilmiştir.

Bu öğrencilerden hangilerinin verdiği cevap öğretme-nin sorusu ile ilgili değildir?

A) Yalnız Furkan B Yalnız Emre

C) Furkan ile Ayça D) Ayça ile Emre

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

165

Notlar


Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılıkDers – 18

İsabetli Bilgi

Devletçilik; devletin ekonomiye yön

vermesi, ekonomik yaşama doğru-

dan doğruya katılması ve ekonomi-

de öncü olmasıdır.

Dikkat

“Askeri zaferler ne kadar büyük

olursa olsun iktisadi (ekonomik)

zaferlerle taçlandırılmadıkça so-

nuçsuz kalır” diyen Atatürk Devlet-

çilik ilkesinin önemini vurgulamıştır.

İsabetli Bilgi

Devletçilik ilkesinin ortaya çıkma-sında; 1929 Dünya ekonomik krizi-

nin özel sektörü olumsuz etkileme-

si ve halkın elinde yatırım yapacak

yeterli sermayenin olmaması etkili

olmuştur.

Dikkat

Devletçilik ilkesi ile ilgili Anahtar Kelimeler; İktisat, İşletme, Milli,

Ekonomi, Sanayi, Kalkınma, Yatı-

rım, Planlı Ekonomi, Fabrika, Ban-

ka gibi.

DEVLETÇİLİK

Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda ülkemizin ekonomik durumu oldukça kötü idi. Elindeki

her şeyi Millî Mücadele yıllarında devletine ve ordusuna veren halkın elinde sermaye

yoktu. Ülkenin sanayi alt yapısı ise yetersizdi. Ticaretin ve demiryollarının büyük bir

kısmı yabancıların kontrolünde idi.

17 Şubat 1923 yılında İzmir’de başlayan Türkiye İktisat Kongresi’nde yaptığı konuş-

mada Atatürk, yeni Türk Devleti’nin temellerinin ekonomiye dayanacağını şu sözlerle

ifade etmiştir: “Ekonomik kalkınma, Türkiye’nin, hür, bağımsız, daima kuvvetli, daima

daha refahlı Türkiye idealinin bel kemiğidir.”

Millî Mücadele yıllarında yapılan savaşlardan dolayı yıpranmış olan halkın kendi başı-

na ekonomik kalkınmayı gerçekleştirmesi mümkün değildi. Devletin ekonomiye des-

tek vermesi gerekiyordu. İşte bu şartlar, ülkenin ekonomisini geliştirmek için izlene-

cek yol ve yöntemleri belirleyen devletçilik ilkesini ortaya çıkardı.

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren yerli sermaye sahiplerine ve iş adamlarına yatı-

rım yapmaları için büyük kolaylıklar sağlandı. Ancak 10 yıla yakın süren bu ekonomi

politikası başarılı olamadı. Bunun üzerine Atatürk ekonomide devletçilik ilkesini be-

nimsedi. Böylece devlet ekonomik yaşama katılmaya, ekonomiye yön vermeye baş-

ladı. Sanayinin temelleri devletin eliyle atılmış, tarım alanında çalışmalar yapılmış,

devlet çiftlikleri kurulmuş yabancı sermaye şirketleri ile işletmeler devletleştirilmiştir.

DEVLETÇİLİK İLKESİNİN ÖZELLİKLERİ

Devletçilik, halkçılık ilkesinin doğal bir sonucudur.

Devletçilik, planlı ekonomiyi gerekli hâle getirmiştir.

Atatürk’ün devletçilik anlayışında devlet, ekonominin içinde yer almakla birlikte özel

teşebbüsün önünde engel değildir.

Devletçilik, başta ekonomi olmak üzere birçok yönden güçlü ve çağdaş bir devlet

meydana getirmeyi amaçlar.

DEVLETÇİLİK İLKESİ DOĞRULTUSUNDA YAPILAN İNKILAPLAR

Merkez Bankası’nın kurulması

Sanayi yatırımlarını desteklemek amacıyla Sümerbank ve Etibank’ın kurulması

Faiz oranları ile temel tüketim ürünlerinin fiyatının devlet tarafından belirlenmesi

Eğitim, sağlık, kültür ve sanat alanlarında halkın ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik ya-

tırımların yapılması

MTA’nın kurulması - Uşak Şeker Fabrikası açılması

Beş Yıllık Sanayi ve Kalkınma Planları’nın yapılması ve ilk sanayi tesislerinin açılması

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

166

Notlar



İsabetli Bilgi

Laiklik ilkesinin ilk adımı salta-

natın kaldırılmasıdır.

Laiklik ilkesi 1937 yılında 1924

Anayasası’na giren ilk ilke ol-

muştur.

Dikkat

Laiklik ilkesi ile ilgili Anahtar Ke-limeler; Akıl ve Bilim, Din ve devlet

işlerinin ayrı olması, Din ve vicdan

özgürlüğü, dogmalara karşı olma

İsabetli Bilgi

Dogma: Belli bir konuda ileri sürü-

len bir görüşün sorgulanmadan,

tartışılmadan gerçek olarak kabul

edilmesidir.

LAİKLİK

Osmanlı Devleti teokratik (dini) bir yönetim yapısına sahipti. İslam dininin kuralları

devletin işleyişinde ve toplumsal hayatın düzenlenmesinde etkiliydi.

Laiklik; din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması, devletin dinin etkisinden kurtarıl-

ması, toplumsal düzenin ve hukuk kurallarının dine değil, akla ve bilime dayandırılma-

sıdır.

Laiklik her türlü inanca saygılı olmayı gerektirir. Laiklik ilkesinin kabul edilmesi ile

birlikte bütün vatandaşların din, vicdan ve ibadet hürriyeti anayasa ile güvence altına

alınmıştır.

Atatürk’ün laiklik anlayışının temel esasları şunlardır:

Laiklik, herkesi kanunlar önünde din ve mezhep ayrımı olmaksızın eşit kabul eder.

Laiklikte, yurttaşların dinî inanışlarına ve yaşam tarzlarına hiçbir şekilde müdahale

edilmez.

Laiklik, dinî faaliyetlerin cahil, çıkarcı ve gerçek anlamda dini bilmeyen insanların elin-

den kurtarılmasını hedefler.

Laiklik, bütün kurumlarda teknolojinin ve bilimsel esasların kullanılmasını ve bu saye-

de halkın modernleşmesini ve kalkınmasını hedefler.

LAİKLİK İLKESİ DOĞRULTUSUNDA YAPILAN İNKILAPLAR

1 Kasım 1922 tarihinde saltanatın kaldırılması ile laikleşmenin ilk aşamasının gerçek-

leştirilmesi

3 Mart 1924 tarihinde halifeliğin kaldırılması

Şeriye ve Evkaf Vekâleti’nin kaldırılarak yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ile Vakıflar

Genel Müdürlüğü’nün kurulması

Öğretimde birliği sağlamak amacıyla Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun kabul edilmesi ve

medreselerin kapatılması

Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

Medeni Kanun’un kabul edilmesi ile dinî nikahın yerine resmi nikah usulünün getirilmesi

Yabancı okullarda okutulan ders kitaplarından dinî sembol ve işaretlerin çıkarılması

1928 yılında Anayasa’dan, “Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin dini İslam’dır.” maddesinin

çıkarılması

1937 yılında laiklik ilkesinin Anayasa’ya eklenmesi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

167

Notlar



İsabetli Bilgi

İnkılapların tamamı inkılapçılık

ilkesiyle ilgilidir.

İnkılapçılık, sürekliliği, dinanizmi

(hareketliliği) simgeler

Dikkat

İnkılapçılık ilkesi ile ilgili Anahtar Kelimeler; Yenileşme, Dinamizm,

Çağdaşlaşma, Batılılaşma ve mo-

dernleşme gibi kavramlardır.

İNKILAPÇILIK

İnkılapçılık, Batılılaşma ve çağdaşlaşma yolunda daima ileriye, çağdaş uygarlığa yö-

nelmektir. İnkılapçılık, sadece gerçekleştirilen inkılapları savunmayı değil, inkılapları

geliştirmeyi ve çağdaş hayatın gereklerine uygun hâle getirmeyi de içine alır. İnkı-

lapçılık çağın gerisinde kalmama; daima ilerleme; iyiye, güzele ve doğruya ulaşma

kararlılığıdır.

Atatürk’ün inkılapçılık anlayışı; zamana göre geri kalmış, toplumun ihtiyaçlarını karşı-

layamayacak duruma gelmiş olan kurumların kaldırılmasını ve yerine ilerlemeyi ve ge-

lişmeyi kolaylaştıracak kurumların kurulmasını amaçlar. Bu anlayış toplumun sürekli

çağdaşlaşmasını öngörür.

Atatürk, inkılapçılık ilkesi ile diğer ilkelerin de canlı kalmasını ve devamlığını sağlamış-

tır. Bu ilke sayesinde Atatürkçülük durağan bir düşünce sistemi olmaktan çıkmıştır.

Alıştırma

Aşağıdaki boşlukları uygun ifadelerle doldurunuz.

1. Atatürk’e göre ........................................ ilkesi yalnızca din ve devlet işlerinin birbi-

rinden ayrılması değildir, bütün vatandaşların vicdan ibadet ve din özgürlüğü

de demektir.

2. Atatürk, ........................................ ilkesiyle diğer ilkelerin de canlı kalmasını ve de-

vamını sağlamıştır, Atatürkçülüğün durağan bir düşünce olmasını engellemiş-

tir.

3. Cumhuriyetin ilk yıllarında uygulanan ekonomi politikaları Atatürk’ün ............................

.................................... ilkesinin uygulandığını göstermektedir.

4. Tekke ve zaviyelerin kapatılması ........................................ ilkesinin bir sonucudur.

5. ........................................ ilkesinin bir gereği olarak Atatürk tarafından Sümer-

bank ve Etibank kurulmuştur.

6. Atatürk’ün ........................................ ilkesi her şeyin akla, bilime ve mantığa uygun

olmasını öngörür.

laiklik

inkılapçılık

devletçilik

laiklik

Devletçilik

Laiklik

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık

1. Cumhuriyetçilik 2. Milliyetçilik 3. Halkçılık

4. Devletçilik 5. Laiklik 6. İnkılapçılık

Aşağıda verilen inkılaplar ve gelişmelerin, yukarıdaki Atatürk ilkeleri’nden hangisi ile ilgili olduğunu cümlelerin sonundaki kutucuğa numarası ile yazınız.

1. Cumhuriyet’in ilan edilmesi

2. Beş yıllık kalkınma planının hazırlanması

3. Yabancıların elinde bulunan işletmelerin millileştirilmesi

4. Aşar vergisinin kaldırılması

5. Sanayi yatırımlarını desteklemek için Etibank ve Sümerbank’ın kurulması

6. Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

7. Atatürk ilkelerine canlılık ve süreklilik kazandıran Atatürk ilkesi

8. 3 Mart 1924 tarihinde Halifeliğin kaldırılması

9. Yeni Türk harflerinin kabulünden sonra, okuma - yazma seferberliğinin başlatılması

10. Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nun kurulması

11. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması

12. Merkez Bankası’nın kurulması

1

4

2

3

4

4

5

6

1

1

3

2İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılık

Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerden doğru olanların karşısına D, yanlış olanların karşısına Y yazınız.

D / Y

1.23 Nisan 1920’de TBMM’nin açılması ve 1 Kasım 1922’de saltanatın kaldırılması cumhuriyetçilik ilkesi doğ-

rultusunda yapılan inkılaplardandır.

2. İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi’nin düzenlenmesi Atatürk’ün Laiklik ilkesinin bir sonucudur.

3. Atatürk’ün Halkçılık ilkesi toplumdaki herkesin yasalar önünde eşit olmasını öngörür.

4. Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumu’nun açılması Atatürk’ün Milliyetçilik ilkesi ile ilgilidir.

5. Laiklik ilkesi doğrultusunda azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilerek azınlıkların ayrıcalıkları sonlandırılmıştır.

6. Atatürk ilkesi 1924 Anayasası’na 5 Şubat 1937 tarihinde girmiştir.

7. Cumhuriyet yönetiminde halk seçtiği vekilleri aracılığıyla egemenliği elinde tutar.

8. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi Devletçilik ilkesi doğrultusunda yapılan bir inkılap hareketidir.

9. Devletçilik ilkesine göre devlet ekonominin içinde yer alır, ancak özel teşebbüse engel olmaz.

10.Cumhuriyetin ilk yıllarında temel tüketim ürünlerinin fiyatlarının devlet tarafından belirlenmesi Atatürk’ün

halkçılık ilkesi ile doğrudan ilgilidir.

11. Halkçılık ilkesi doğrultusunda okuma yazma seferberliği başlatılmıştır.

12.Yabancı okullardaki Türkçe, Tarih ve Coğrafya derslerinin Türk öğretmenler tarafından Türkçe olarak oku-

tulması Atatürk’ün milliyetçilik ilkesinin bir sonucudur.

13. Atatürk’ün Cumhuriyetçilik ilkesine göre devlet planlı ekonomiyi gerçekleştirmek zorundadır.

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Y

Y

Y

Y

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Devletçilik, Laiklik, İnkılapçılıkTest – 18

1. Cumhuriyetin ilk yıllarında ülkenin içinde bulunduğu ko-

şullar ekonomi alanında devletçilik anlayışının uygulan-

masını zorunlu kılmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi devletçilik ilkesi doğrultu-sunda ülke kaynaklarının millileştirilmesine örnek gösterilebilir?

A) Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun çıkartılması

B) Şeker, tekstil ve demir – çelik fabrikalarının açılması

C) Temel ihtiyaçların öncelikle üretilmesine öncelik ve-

rilmesi

D Yabancıların elindeki işletme ve demiryollarının sa-

tın alınarak Türklere verilmesi

2. Yeni Türk Devleti, devletçilik ilkesini bir zorunluluk ola-

rak uygulamaya başlamıştır.

Bu bilgiye göre, aşağıdakilerden hangisi bu duruma kanıt olarak gösterilebilir?

A) Kapitülasyonların kaldırılması

B) Millî egemenlik ilkesinin kabul edilmesi

C) Millî mücadelenin kazanılması

D Halkın ve özel sektörün elinde yeterli sermaye ol-

maması

3. Devletçilik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmanın

devlet eliyle gerçekleştirilmesidir. Kişilerin yapamaya-

cağı işleri devletin yapmasını öngörür.

Aşağıdakilerden hangisi ülkemizde devletçilik ilke-sinin uygulanmasına neden olan gelişmelerden biri değildir?

A Dış devletlerden alınan yardımın kesilmesi

B) Halkın elinde yeterli sermayenin olmayışı

C) Sanayi alt yapısının yetersiz olması

D) Cumhuriyetin ilk yıllarında yaşanan ekonomik sı-

kıntılar

4. Cumhuriyetin ilk yıllarında özel sermayenin yetersiz ol-

duğu zamanlarda ekonomik sorunları çözümlemek ve

sanayileşme sürecine geçmek amacıyla devletin yatı-

rımlar yapmasına …?... denir.

Yukarıdaki “?” yere aşağıdaki ilkelerden hangisi geti-rilmelidir?

A) İnkılapçılık B) Milliyetçilik

C) Halkçılık D Devletçilik

5. Aşağıda verilen ilkelerden hangisi dünya ekonomik bunalımı sonrasında ekonomiyi desteklemek için yü-rürlüğe girmiştir?

A) Milliyetçilik B) Cumhuriyetçilik

C) Halkçılık D Devletçilik

6. İnkılap, bir toplumun önemli kurumlarını kısa bir

süre içinde değiştirip, yenilenme atılımıdır. İnkılap-

çılık ise çağın gerisinde kalmama, daima ilerleme,

iyiye güzele ve doğruya ulaşma kararlılığıdır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi inkılapçılığın Türk toplumuna kazandırdıklarından biri değil-dir?

A) Aklın ve bilimin öncülüğünde yenileşme ve geliş-

me sağlanmıştır.

B) Kişisel egemenliğe son verilerek millet egemen-

liği kurulmuştur.

C) Atatürkçü düşünce sistemine dinamik bir yapı

kazandırarak çağdaşlaşmayı sürekli hâle getir-

miştir.

D Dış politikada güçlü devletlerin etkisinde kalın-

mıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



7. 3 Mart 1924’te halifeliğin kaldırılması

30 Kasım 1925’te tekke, zaviye ve türbelerin

kapatılması

1928’de Anayasa’dan “Devletin dini İslam’dır.”

maddesinin çıkarılması

Yukarıda verilen gelişmeler, Atatürk ilkelerinden hangisiyle ilişkilidir?

A) İnkılapçılık B Laiklik

C) Cumhuriyetçilik D) Halkçılık

8. “Her birey istediğini düşünmek, istediğine inanmak,

kendine özgü siyasal bir fikre sahip olmak, seçtiği

dinin gereklerini yapmak veya yapmamak hak ve

özgürlüğüne sahiptir. Kimsenin fikrine ve vicdanına

egemen olunamaz.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

Atatürk’ün sözlerinde vurgu yaptığı ilke aşağıda-kilerden hangisidir?

A) Cumhuriyetçilik B Laiklik

C) Devletçilik D) Halkçılık

9. 1. Devletin resmî bir dininin olmaması

2. Kişilerin istediği dini seçme ve dinin gereğini ye-

rine getirme hakkına sahip olmaları

3. Cumhuriyetin ilan edilmesi

Yukarıdakilerden hangileri laiklik ilkesi ile ilgili değildir?

A) Yalnız 1 B Yalnız 3

C) 1 ve 2 D) 2 ve 3

10. Sürekli olarak yenileşmeyi ve çağdaşlaşmayı öngö-

ren,

Çağın gerisinde kalmayı engelleyen, devamlı ilerle-

meyi ve gelişmeyi zorunlu gören,

Atatürk ilkelerine süreklilik ve canlılık kazandıran ilke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Laiklik B) Halkçılık

C) Cumhuriyetçilik D İnkılapçılık

11. İnkılapların kaynağı Atatürk ilkeleridir.

Atatürk ilkelerinin iki temel amacı çağdaşlaşma ve

millî kültürümüzü geliştirmedir.

İnkılapçılık daima ilerleme, iyiye, güzele ve doğruya

ulaşma kararlılığıdır.

Atatürk ilkelerinin temel amacı Türk milletini ileriye

ulaştırmaktır.

Atatürk ilke ve inkılaplarıyla ilgili yukarıdaki bilgile-rinden kaç tanesinin doğru bir yargı olduğu söylene-bilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



12. Laiklik: Din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılma-

sıdır.

Bu tanıma göre;

1. Ölçü ve tartı birimlerinin değiştirilmesi,

2. Halifeliğin kaldırılması,

3. Medreselerin kapatılması

gibi inkılaplardan hangileri laiklik ilkesi doğrultu-sunda gerçekleştirilmiştir?

A) Yalnız 1 B) 1 ve 2

C 2 ve 3 D) 1, 2 ve 3

13. İnkılap: Eski düzeni tamamen kaldırarak yerine

yeni, çağdaş, akılcı ve halkın yararına olan

köklü değişikliklere denir.

Tanıma göre, aşağıdakilerden hangisi bir inkılap sayılamaz?

A) Saltanatın kaldırılması

B) Halifeliğin kaldırılması

C Temsil Heyeti’nin kurulması

D) Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun kabulü

14. “Din lüzumlu bir müessesedir. Dinsiz bir milletin de-

vamına imkân yoktur.”


Atatürk’ün bu sözünden hareketle;

1. Devlet dini resmîleştirmelidir.

2. Bir milletin varlığında din önemli bir unsurdur.

3. Devlet dine göre yönetilmelidir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?


C) 1 ve 2 D) 1 ve 3

15. Laiklik, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması

ve vicdan hürriyetidir.

Bu tanıma göre; 1. Kişiler din tercihinde devlete tabidir.

2. Hukuk kuralları din kaynaklıdır.

3. Herkes hür iradesi gereği dinî tercihini yapar.



C) 1 ve 2 D) 2 ve 3

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

173

Notlar


Çağdaşlaşan Türkiye’de Siyasi Alandaki GelişmelerDers – 19

Dikkat

Saltanat Sistemi; Ülke yönetimi-

nin, bir ailenin elinde olduğu ve

babadan oğula geçtiği yönetim

biçimidir.

İsabetli Bilgi

Saltanatın Kaldırılması Laikliğe Ge-

çişin ilk adımıdır.

Saltanatın Kaldırılması Cumhuriyet-

çilik ve Laiklik ilkelerinin bir sonu-

cudur.

İsabetli Bilgi

Yönetilenlerin; kendilerini yöneten-

leri belirlemesi, değiştirmesi ve de-

netlemesi yetkisine Millî Egemenlik

denir.

SALTANATIN KALDIRILMASI (1 KASIM 1922)

Atatürk yeni kurulan Türk devletlerinin Çağdaş ve modern bir yapıya kavuşması için siyasi

alanda da çeşitli inkilapların yapılmasını gerekli görüyordu. Bu amaçla yapılan inkılaplar;

Saltanat’ın Kaldırılması (1 Kasım 1922)

Ankara’nın Başkent olması (13 Ekim 1923)

Cumhuriyet İlanı (29 Ekim 1923)

Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)

Seriye ve Evkaf Vekaleti’nin Kaldırılması (3 Mart 1924)

Erkan-ı Harbiye Vekaleti’nin Kaldırılması (3 Mart 1924)

1924 Anayasasının kabulü gibi

23 Nisan 1920 tarihinde Büyük Millet Meclisi açılarak yeni bir devletin ilk temelleri

atılmıştır. Bu devletin ilk anayasası olan “Teşkilat-ı Esasiye Kanunu” 20 Ocak 1921

tarihinde kabul edilmiştir. Bu anayasanın ilk üç maddesinde yeni Türk Devleti’nin da-

yandığı esaslar şu şekildeydi:

Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

Yasama ve yürütme yetkisi, milletin tek ve gerçek temsilcisi olan Büyük Millet

Meclisi’ne aittir.

Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisi tarafından yönetilir ve hükûmeti de “Büyük Millet

Meclisi Hükûmeti” adını alır.

Saltanat’ın kaldırılmak istenmesine, saltanat sisteminni ulusal egemenlikle bağdaş-

maması, bir ülkede iki hükümetin varlığının ulusal menfaatlere ters olması ve İstanbul

hükümetinin Lozan Konferansına davet edilmesi etkili olmuştur.

Sultan Vahdettin Son Halife Abdülmecit Efendi

1 Kasım 1922 tarihinde Saltanatın kaldırılması ile İstanbul’da bulunan Tevfik Paşa

Hükûmeti istifa etti. Böylece İstanbul’da da TBMM yönetimi kabul görmüş oldu. 17

Kasım 1922 tarihinde TBMM Osmanlı hanedanından Abdülmecit Efendi’yi halife seçti.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

174

Notlar



Saltanatın Kaldırılmasının Sonuçları

623 yıllık Osmanlı Devleti resmen sona erdi.

Saltanatın yerini millet egemenliği aldı.

Ülke içerisindeki iki ayrı yönetim anlayışı son buldu.

İtilaf Devletleri’nin Lozan Konferansı’nda ikilik çıkarma planları sona erdi.

TBMM Hükûmeti, Türk milletinin tek temsilcisi hâline geldi.

ANKARA’NIN BAŞKENT OLMASI (13 EKİM 1923)

Mustafa Kemal ve arkadaşları, Sivas Kongresi’nden sonra 27 Aralık 1919 tarihinde

Ankara’ya geldi. Bu tarihten itibaren Ankara, Millî Mücadele’nin yönetim merkezi oldu.

23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi de Ankara’da açıldı. Hem devletle

hem de Kurtuluş Savaşı ile ilgili kararlar TBMM’nin bulunduğu Ankara’da alındı ve

uygulandı.

Lozan Barış Antlaşması’ndan sonra İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından boşaltıl-

ması, Türkiye’nin başkentinin neresi olacağı konusunu gündeme getirdi. Bunun üzeri-

ne 13 Ekim 1923 tarihinde İsmet Paşa’nın TBMM’ye verdiği önergenin kabul edilme-

siyle Ankara Türkiye’nin başkenti oldu.

Ankara

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

175

Notlar



İsabetli Bilgi

Cumhuriyet İlanı ile Meclis Hüküme-

ti Sistemi’nden, Kabine Hükümeti

Sistemine geçildi. Böylece Kuvvet-

ler Ayrılığına geçiş için zemin hazır-

lanmış oldu.

Dikkat

Meclis hükümetinde meclis baş-

kanı ile hükümet başkanı aynı ki-

şidir. Kabine sisteminde hükümet

başkanı ayrı meclis başkanı ayrı

kişilerdir.

Ankara’nın Başkent Olmasında;

1. Türkiye’nin orta yerinde, işgal edilmemiş bir yer olması

2 . Askeri ve siyasi yönden güvenli olması

3. Ulaşım ve haberleşme açısından elverişli bir konumda olması, (jeopolitik Konum)

4. TBMM’nin burada açılması,

5. Millî Mücadele’nin merkezi olması

6 . Tarih kitaplarında, eski medeniyetlerin Ankara civarını merkez olarak kullandığının

görülmesi

7. Ankara halkının millî mücadeleye destek vermesi

gibi nedenler etkili olmuştur.

CUMHURİYET’İN İLANI (29 EKİM 1923)

Amasya Genelgesi ile Erzurum ve Sivas Kongresi’nde alınan kararlar millet egemen-

liğine dayanan yeni bir yönetim şeklinin uygulanacağını açıkça ortaya koyuyordu.

Mustafa Kemal Millî Mücadele’nin başlangıcından itibaren rejimin değişeceğini ve ulu-

sal egemenliğin gerekli olduğunu vurguluyordu. 23 Nisan 1920 tarihinde TBMM’nin

açılmasıyla “Egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu” belirtilmişti. Ancak şart-

lar oluşmadığı ve Kurtuluş Savaşı devam ettiği için yeni devletin yönetim şeklinden

açıkça bahsedilmemişti.

1 Kasım 1922’de Saltanatın kaldırılmasıyla Cumhuriyet’e giden yolda en büyük engel

ortadan kaldırılmıştı.

11 Ağustos 1923 tarihinde 2. TBMM göreve başladı. Mustafa Kemal Paşa yeni Türk

Devleti’nin adının konmasını ve rejim tartışmalarına son verilmesini istiyordu. Bu

düşüncesini bir kanun tasarısı hâlinde meclise getirdi. Mecliste yapılan görüşmeler

sonucu kanun tasarısı oy birliğiyle kabul edildi. Böylece devletin yönetim şekli Cum-

huriyet olarak belirlendi. Yeni devletin adı da “Türkiye Cumhuriyeti Devleti” oldu (29

Ekim 1923).

Cumhuriyetin ilanının ardından yapılan seçimde, Mustafa Kemal Paşa milletvekilleri-

nin oyu ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı oldu.

Cumhuriyetin ilanı’nın Sonuçları

Yeni Türk Devleti’nin yönetim şekli belirlenmiş, rejim tartışmaları ve devlet başkanlığı

sorunu çözülmüştür.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, ilk başbakanı İs-

met Paşa ve ilk TBMM başkanı da Fethi Bey olmuştur.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

176

Notlar



“Meclis Hükûmeti” sisteminin (bakanların meclis tarafından tek tek seçilmesi) yerine

“Kabine sistemine” geçilmiştir. Böylece hükûmet kurma şekli değişmiş ve hükümet

kurmak kolaylaşmıştır.

Milli egemenlik ve demokrasi düşüncesi gelişmiştir.

1921 Anayasası’nda yapılan değişiklik ile yeni Türk Devleti’nin rejiminin “Cumhuriyet”

olduğu anayasaya eklenmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk İsmet İnönü Ali Fethi Okyar

HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 Mart 1924)

Hz. Muhammed’in (s.a.v) vefatından sonra onun yerine geçen ve devlet başkanlığı

görevini yapan kişilere “halife” denilmiştir. Halifelik, Dört Halife’den sonra Emevile-

re, ardından da Abbasilere geçmiştir. Abbasilerin 1258 tarihinde yıkılmasıyla Mısır’da

bulunan Memlük Devleti, Abbasi Halifesi’ni koruyuculuğu altına almıştır. 1517 tarihinde

Yavuz Sultan Selim’in Memlûk Devleti’ne son vermesiyle Halifelik Osmanlılara geç-

miştir. Osmanlı padişahları bundan sonra aynı zamanda halife unvanını da kullanmış-

lardır.

Osmanlı Devleti halifeliğin siyasi ve dinî gücünden I. Dünya Savaşı yıllarında yararlan-

maya çalıştıysa da bunda başarılı olamamıştır.

Yeni Türk Devleti’nin kurulması ile beraber TBMM, 1 Kasım 1922 tarihinde Saltanatı

Kaldırmış, ortam müsait olmadığından Halifeliğin devamına karar vermiştir. TBMM,

Osmanlı hanedanından olan Abdülmecit Efendi’yi halife seçmiştir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

177

Notlar



İsabetli Bilgi

Halifeliğin Kaldırılması

Din ile devlet işlerini birbirinden

ayırdığı için Laiklik ilkesinin bir

sonucudur. Ancak, Milli ege-

menliği desteklediği için Cumhu-

riyetçilik İlkesi ile de ilgilidir.

Halifeliğin kaldırılmasının nedenleri

Cumhuriyet yönetimini benimsemeyen bazı Saltanat yanlılarının Halife Abdülmecit

Efendi’nin etrafında toplanmaya başlamaları,

Abdülmecid Efendi’nin, çevresinden aldığı güçle siyasi faaliyetlerde bulunmaya başla-

ması,

TBMM’deki bazı milletvekillerinin halifeyi meclisin üzerindeymiş gibi görmeleri,

Yapılacak olan inkılaplara engel oluşturması,

Halifeliğin ülkede iki ayrı yönetim ve devlet başkanlığı varmış gibi bir görüntü oluştur-

ması

Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları

Laik devlet düzenine geçişte önemli bir adım gerçekleştirildi.

Çağdaş ve modern bir toplum oluşturma yolunda gerçekleştirilecek olan inkılaplara

zemin hazırlandı.

Millî egemenlik ilkesi pekişti, eski rejime dönüş yolları tamamen kapandı.

Osmanlı Hanedanı yurt dışına çıkarıldı.

Amaç; Osmanlı ailesine mensup olan kişilerin ileride Saltanat ve Halifelik iddiasında bulun-

malarını engellemektir.

Şer’iye ve Evkaf Vekaleti’nin Kaldırılması (3 Mart 1924)

Nedenleri Din ve devlet işlerini birbirinden ayırmaktır.

Şeriye Vekaleti Osmanlı Devleti’nde çıkarılan kanunların dine (şeriata)uygun olup olmadığına karar

veren kurumdur.

Evkaf Vekaleti ise Osmanlı Devleti’ndeki vakıfların işleyişini ve kontrolünü sağlayan

kurumdur.

Şer’iye Vekaleti yerine din işlerini yürütmek amacıyla “Diyanet İşleri Başkanlığı” kurul-

du.

Evkaf Vekaleti yerine ise Vakıf işlerini yürütmek için “Vakıflar Genel Müdürlüğü” kurul-

du.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

178

Notlar



Dikkat

Atatürk Cumhurbaşkanı seçildik-

ten sonra askerlik görevinden is-

tifa etmiştir. Atatürk bu tutumuyla

ordunun siyasetten ayrı olması

gerektiğini vurgulamıştır.

Erkan-ı Harbiye (Savaş Bakanlığı) Vekaletinin Kaldırılması (3 Mart 1924)

Nedenleri

Ordunun siyasetten uzaklaştırılmak istenmesidir. Çünkü, ordunun siyasete müdahe-

lesi milli egemenliğe aykırı bir durumdur.

Sonuçları

Erkân-ı Harbiye vekaleti kaldırıldı.

Meclisin dışındaki askeri birliklerin başı olarak “Genel Kurmay Başkanlığı” kuruldu.

Vakıflar Genel Müdürlüğü Diyanet İşleri Başkanlığı Türk Silahlı Kuvvetleri

1921 VE 1924 ANAYASALARI

Bir devletin yönetim biçimini belirleyen, yasama, yürütme ve yargı güçlerinin nasıl kul-

lanılacağını gösteren, vatandaşların temel hak ve ödevlerini belirten, devletin temel

kanununa Anayasa denir.

Yeni Türk Devleti’nin ilk Anayasası 20 Ocak 1921 tarihinde TBMM tarafından kabul

edilen Teşkilat-ı Esasiye’dir. Bu anayasa savaş şartlarından dolayı kısa ve öz olarak

hazırlanmıştır.

1921 Anayasası’nın ilk maddesi “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” idi. Bu madde

ile millet egemenliğine dayalı bir yönetimin kurulacağı vurgulanmıştır.

Cumhuriyet’in İlanı’ndan sonra anayasaya “Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.” madde-

si eklendi. Böylece devletin yönetim biçimi anayasada yerini almış oldu.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

179

Notlar



İsabetli Bilgi

1928’de; “Devletin Dini İslamdır” maddesi

Anayasadan çıkarıldı. Böylece

anayasa laikleşmiş oldu.

1933’te; Kadınlara milletvekili seçme ve

seçilme hakkı verildi.

1937’de; Atatürk İlkeleri Anayasa’ya ek-

lendi.

Cumhuriyetin ilanından sonra 1921 Anayasası’nın yetersiz kaldığı görülmüş, bunun

üzerine yeni bir anayasanın hazırlanması çalışmalarına başlanmıştı.

20 Nisan 1924 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin ikinci anayasası TBMM’de

kabul edilerek yürürlüğe girdi.

1924 Anayasasına göre;

Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

Cumhuriyet rejimi değiştirilemez ilkelerdendir.

Cumhurbaşkanı TBMM içinden dört yıl için seçilecektir.

Yargı yetkisi tam bağımsız olan mahkemelere aittir.

1924 Anayasası, Cumhuriyet tarihinin en uzun sure yürürlükte kalan anayasası ol-

muştur. 1924 Anayasasında zaman içerisinde yapılan inkılap ve yeniliklere göre bazı

düzenleme ve değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Bu değişikliklerden bazıları şunlardır:

1928 yılında “Devletin dini İslam’dır.” maddesi Anayasa’dan çıkarılmıştır.

Seçim yaşı 18’den 22’ye yükseltilmiştir.

Kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.

1937 yılında Atatürk ilkeleri 1924 Anayasasına girmiştir.

1924 Anayasası 1961 yılına kadar yürürlükte kalmıştır. 1961 Anayasası ise 1982 yılında

yerini yeni bir anayasaya bırakmıştır. Günümüzde 1982 Anayasası geçerlidir.

Cumhuriyet’in İlanı (29 Ekim 1923)

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Çağdaşlaşan Türkiye’de Siyasi Alandaki Gelişmeler

Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerden doğru olanların karşısına D, yanlış olanların karşısına Y yazınız.

D / Y

1. Saltanat’ın kaldırılması siyasi alanda yapılmış ilk ve en önemli inkılaplardan biridir.

2. Saltanatın kaldırılması ile 623 yıllık Osmanlı Devleti sona ermiştir.

3. İtilaf Devletleri’nin Lozan Barış Konferansı’nda ikilik çıkarmasını önlemek amacıyla Saltanat kaldırılmıştır.

4. Saltanat’ın kaldırılması Atatürk’ün hem Laiklik hem de Cumhuriyetçilik ilkesinin bir sonucudur.

5. Ankara’nın yeni Türk Devleti’nin başkenti olmasında gelişmiş bir şehir olması etkili olmuştur.

6. Cumhuriyet’in ilanı ile meclis hükümeti sisteminden kabine sistemine geçilmiştir.

7. Cumhuriyet’in ilanı ile yeni Türk Devleti’nin yönetim şekli belirlenmiştir.

8. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı Ali Fethi Okyar olmuştur.

9. Haifelik 3 Mart 1924 yılında kaldırılmıştır.

10. Halifeliğin kaldırılmasıyla eski rejime dönüş yolları tamamen kapanmıştır.

11. Osmanlı Devleti’nde çıkartılan kanunların dine uygun olup olmadığını Şeriye Vekaleti karar vermekteydi.

12. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasası 1924 yılında yapılmıştır.

D

D

D

D

Y

Y

Y

D

D

D

D

D

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Çağdaşlaşan Türkiye’de Siyasi Alandaki Gelişmeler

Atatürk Vakıflar 1924 Diyanet işleri

Ankara Saltanat Cumhuriyet Erkân-ı Harbiye

Abdülmecit Teşkilat-ı Esasi

Yukarıdaki kavramları aşağıdaki cümlelerdeki boşluklara doğru şekilde yerleştiriniz.

1. .........................................’ın kaldırılmasıyla milli egemenliğe geçişte ilk adım atılmıştır.

2. Milli Mücadele’nin komuta merkezi olan ......................................... 13 Ekim 1923 tarihinde başkent olmuştur.

3. Türkiye Cumhuriyeti devletinin ilk Cumhurbaşkanı ......................................... olmuştur.

4. .........................................’in ilanı ile rejim tartışmaları son bulmuş ve devlet başkanlığı sorunu çözülmüştür.

5. Osmanlı Devleti’nin son halifesi ......................................... Efendidir.

6. 3 Mart 1924 yılında Başbakanlığa bağlı olarak .................................................. Genel Müdürlüğü kuruldu.

7. Ordunun siyasetten ayrı olması amacıyla ............................................................................... Vekaleti kaldırılarak yerine

Genel Kurmay Başkanlığı kuruldu.

8. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasası ..................................................................’dir.

9. 1937 yılında Atatürk ilkeleri ................................................. Anayasasına eklenmiştir.

10. 3 Mart 1924 yılında din işlerini yürütmek amacıyla ...................................................... Başkanlığı kurulmuştur.

Saltanat

Ankara

Atatürk

Cumhuriyet

Abdülmecit

Erkan-ı Harbiye

Vakıflar

Teşkilat-ı Esasi

1924

Diyanet İşleri

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 19 Çağdaşlaşan Türkiye’de Siyasi Alandaki Gelişmeler

1. ?

↓

Ulusal egemenlik ile çelişen bir kurum olması

↓

Millî Mücadele’yi engellemeye çalışması

↓

Lozan Görüşmeleri’nde çıkabilecek ikiliğin önlen-

mek istenmesi

Yukarıdaki şemada “?” ile gösterilen yere aşağıdaki-lerden hangisi yazılmalıdır?

A) Halifeliğin kaldırılmasının nedenleri

B Saltanatın kaldırılmasının nedenleri

C) Mecelle’nin kaldırılmasının nedenleri

D) Arap harflerinin kaldırılmasının nedenleri

2. Osmanlı hanedan ve saltanatı-nın devam ettirilmesine çalış-

mak, elbette Türk milletinekarşı en büyük kötülüğü işle-mekti. Çünkü millet her türlü

fedâkarlığı göze alarak istikla-lini kazanmış olsa da saltanat

sürüp gittiği takdirde, buistiklale kazanılmış gözüyle

bakılamazdı.

Buna göre Atatürk, aşağıdakilerden hangisinin ge-rekliliğini öncelikle savunmuştur?

A) Halifeliğin kaldırılmasının

B Saltanatın kaldırılmasının

C) Meşrutiyet’in kaldırılmasının

D) Millî egemenliğin sona erdirilmesinin

3. 1. İstanbul Hükûmeti’nin TBMM Hükûmeti’ne cephe

alması

2. İstanbul Hükûmeti’nin TBMM Hükûmeti ile birlikte

Lozan Konferansı’na davet edilmesi

3. İtilaf Devletleri’nin içişlerimize karışmasının engel-

lenmek istenmesi

4. TBMM’nin açılmak istenmesi

gibi nedenlerden hangisinin saltanatın kaldırılmasını hızlandıran asıl gelişme olduğunu söylenebilir?

A) 1 B 2 C) 3 D) 4

4. Saltanatın kaldırılmasında;

Ulusal egemenlik ilkesi ile saltanatın bağdaşmama-

sı,

Ülkede iki ayrı hükûmetin bulunması,

Lozan Konferansı’na İstanbul Hükûmeti’nin de çağ-

rılması

gibi nedenler etkili olmuştur.

Bu bilgilerden hareketle saltanatın kaldırılmasının sonuçları ile ilgili aşağıdakilerden söylenemez?

A Tek parti yönetimi benimsenmiştir.

B) Millet Egemenliği gelişmiştir.

C) TBMM, Türk ulusunun tek temsilcisi olmuştur.

D) TBMM, Lozan Konferansı’na tek başına katılmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



5. Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

Yargı yetkisi tam bağımsız mahkemelere aittir.

Cumhuriyet rejimi değiştirilmez ilkedir.

Cumhurbaşkanı 4 yılda bir TBMM tarafından seçilir.

Verilen bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisine ula-şılamaz?

A) Devletin yönetim şeklinin kesinlikle değiştirilemeye-

ceği belirtilmiştir.

B) Devlet başkanının görev süresi seçimle sınırlandı-

rılmıştır.

C İstiklal Mahkemeleri yeniden kurulmuştur.

D) Mahkemelerin özgür ve tarafsız kararlar almaları

sağlanmıştır.

6. Aşağıdakilerden hangisi halifeliğin kaldırılma gerek-çelerinden biri değildir?

A Devlet başkanlığı sorununun çözüme kavuşturul-

mak istenmesi

B) Halifeliğin eski rejim yanlılarının sığındığı bir kurum

hâline gelmesi

C) Halifeliğin millî egemenlik ilkesine ters düşmesi

D) Abdülmecit Efendi’nin halifeden ziyade devlet baş-

kanı gibi davranması

7. Saltanatın kaldırılması

Cumhuriyetin ilanı

Halifeliğin kaldırılması

Verilen bu inkılaplar ile öncelikle aşağıdakilerden hangisinin güçlendiği söylenebilir?

A) Ulusal bağımsızlığın

B) Laik devlet anlayışına geçişin

C Millî egemenlik ilkesinin

D) Batılı devletlerle olan ilişkilerin

8.

Yönetimşekli belli

oldu.

Rejim sorunuçözüldü.

Devletbaşkanlığı

sorunu çözüldü.

Ulusal egemenlikyolunda büyükbir adım atıldı.

?

Diyagramda “?” ile gösterilen yere öncelikle aşağıda-kilerden hangisi yazılmalıdır?

A Cumhuriyetin ilanının sonuçları

B) Saltanatın kaldırılmasının sonuçları

C) TBMM’nin açılışının sonuçları

D) Halifeliğin kaldırılmasının sonuçları

9. ?

Yapılacak inkılapların önünde engel olması

⇓

Türkiye’de iki ayrı yönetim varmış görüntüsü

oluşturması

⇓

Abdülmecit Efendi’nin çevresinden aldığı güçle

siyasi faaliyetlerde bulunmaya başlaması

Verilen diyagramı tamamlayacak en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cumhuriyetin İlan Edilme Nedenleri

B Halifeliğin Kaldırılma Nedenleri

C) Cumhuriyetin ilan Edilmesinin Sonuçları

D) Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



10. Mustafa Kemal, demokrasinin daha iyi işleyebilmesi

için bir takım önlemler almıştır.

Aşağıdakilerden hangisi cumhuriyet rejiminin devam-lılığını sağlamaya yönelik bir gelişme değildir?

A Misak-ı İktisadi Kararları’nın alınması

B) Rejime karşı çıkan Şeyh Sait İsyanı’nın bastırılması

C) İstiklâl Mahkemeleri’nde rejim karşıtlarının yargı-

lanması

D) Hükûmet çalışmalarını denetleyecek muhalefet

partilerinin kurulması

11. Aşağıdakilerden hangisi cumhuriyetin ilanının sonuç-larından biri değildir?

A) İlk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal oldu.

B) Devletin rejim şekli belirlendi.

C Kabine sisteminden meclis hükümeti sistemine ge-

çildi.

D) Ulusal egemenliğin gerçekleşmesi yolunda önemli

bir adım atıldı.

12. Millî Mücadele’nin merkezi olması

Ulaşım ve haberleşme imkânlarına sahip olması

Anadolu’nun orta yerinde bulunması

Ankara halkının Millî Mücadele’ye olan desteği

Ankara’nın başkent ilan edilmesinde yukarıda verilen etkenlerden kaç tanesinin etkili olduğu söylenebilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

13. Cumhuriyet tarihinin en uzun süre yürürlükte kalan

anayasası olmuştur.

Zaman içerisinde bu anayasada bazı düzenleme ve

değişiklikler gerçekleştirilmiştir.

1937 yılında bu Anayasaya Atatürk ilkeleri eklenmiş-

tir.

Genel özellikleri ile ilgili bazı bilgiler verilen bu ana-yasa aşağıdakilerden hangisidir?

A) 1921 Anayasası B 1924 Anayasası

C) 1961 Anayasası D) 1982 Anayasası

14. Aşağıdakilerden hangisi Ankara’nın başkent olmasın-da etkili olan nedenlerden birisi değildir?

A) Güvenli bir yerde bulunması

B Nüfusunun kalabalık olması

C) Ulaşım olanaklarının gelişmiş olması

D) Millî Mücadele’nin yönetildiği merkez olması

15. 1924 Anayasasında yapılan değişiklik ve düzenleme-ler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) 1928 yılında “Devletin dini İslam’dır.” maddesinin

Anayasadan çıkartılması

B) Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması

C) Seçme yaşının 18’den 22’ye çıkarılması

D “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.” maddesinin

Anayasaya eklenmesi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

185

Notlar


Çağdaşlaşan Türkiye’de Hukuk Alanındaki Gelişmeler, Çağdaşlaşan Türkiye’de Eğitim ve Kültür Alanındaki GelişmelerDers – 20

Dikkat

Türkiye Cumhuriyeti devletinde

1982 Anayasası uygulanmaktadır.

ÇAĞDAŞLAŞAN TÜRKİYE’DE HUKUK ALANINDA GELİŞMELER

Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar

Osmanlı Devleti çok uluslu bir yapıya sahipti. Bu

yüzden ülkede çeşitli hukuk kuralları uygulanıyor-

du. Osmanlıda Şer-i ve Örfi Hukuk’un yanında,

azınlıklara ait hukuk ve kapitülasyon mahkemeleri

de vardı. Bu durum hukuk alanında karışıklara ne-

den oluyordu. Bu karışıklıkları önlemek amacıyla

hukuk alanında çeşitli inkılaplar yapıldı.

1982 Anayasası

Bunlar;

1. Türk Medeni Kanunu’nun Kabulü (17 Şubat 1926)

2. İsviçre’den Borçlar Kanunu’nun Alınması (8 Mayıs 1928)

3. Almanya’dan Ticaret Kanunu’nun Alınması (10 Mayıs 1928)

4. İtalya’dan Ceza Kanunu’nun Alınması (1 Temmuz 1928)

5. Teşkilat-ı Esasi (1921 Anayasası) ve 1924 Anayasalarının kabulü

Hukuki Düzenlemelerin Gerekçeleri

Hukuk kurallarının laikleştirilmek is-

tenmesi,

Hukuk alanında birliğin olmaması,

Kadınların haklarının sosyal, ekono-

mik v.b. alanlarda yetersiz olması ve

kadın - erkek eşitliğinin olmaması,

Mevcut hukuk kurallarının halkın ih-

tiyacını tam olarak karşılayamaması

gibi gerekçeler etkili olmuştur.

Adalet Terazisi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

186

Notlar


Ders – 20 Çağdaşlaşan Türkiye’de Hukuk Alanındaki Gelişmeler, Çağdaşlaşan Türkiye’de Eğitim ve Kültür Alanındaki Gelişmeler

Dikkat

Medeni Kanun öncelikle Laiklik,

sonra da Halkçılık ilkesiyle ilgilidir.

İsabetli Bilgi

Türk Medeni Kanunu ile Ekonomik -

Hukuk - Sosyal v.b. alanlarda kadın

ve erkek eşitliği sağlanmıştır. Ancak

Kadınlara siyasi haklar verilmemiş-

tir.

İsabetli Bilgi

Mecelle: Ahmet Cevdet Paşa tara-

fından Ayet ve hadislere göre hazır-

lanan şeriat kurallarının geçerli ol-

duğu Medeni Kanundur. 1926 yılına

kadar yürürlükte kalmıştır.

TÜRK MEDENİ KANUNU’NUN KABULÜ (17 ŞUBAT 1926)

Kişilerin hak ve özgürlükleri, borçları, aile yapısı ve miras gibi ilişkilerinin düzenlenme-

si ve kişilerin birbirleri ile olan ilişkilerinin tamamı medeni hukukun konularıdır.

Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılda “Mecelle” adıyla bir kanun hazırlanmıştı ancak bu

kanun yeni Türk Devleti’nin ihtiyacına cevap veremiyordu.

Mustafa Kemal’e göre Mecelle’nin yerine zamanın ihtiyaçlarını karşılayabilecek eşit-

likçi ve çağdaş bir yapıda kanun hazırlanması gerekiyor idi. Bu amaçla Türk toplu-

munun yapısına uygun bir medeni kanun hazırlanması için hukukçulardan oluşan bir

komisyon kuruldu. İncelemeler sonucunda Türk toplum yapısına en uygun olan İsviçre

Medeni Kanunu’nun alınmasına karar verildi.

17 Şubat 1926 tarihinde TBMM’de İsviçre Medeni Kanunu esas alınarak hazırlanan

Türk Medeni Kanunu kabul edildi. Kanun 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe girdi.

Medeni Kanun’un Getirdiği Yenilikler ve Toplumsal Hayata Yansımaları

Yeni, çağdaş ve modern bir aile düzeni oluşturuldu. Tek kadınla evlilik esası getirildi.

Resmî nikâh zorunlu hâle getirilerek evlenme ve boşanma konularında yasal düzenle-

meler yapıldı.

Miras, mahkemelerde şahitlik ve boşanma konusunda kadın ve erkek eşit haklara

sahip oldu.

Türk kadınının temel hak ve özgürlükleri güvence altına alındı.

Türk kadınına istediği mesleği seçme ve istediği meslekte çalışma hakkı verildi.

Geleneksel (geniş) aile tipinden modern çekirdek aileye geçildi.

Kadınlar, eğitimde, ekonomide, hukukta ve birçok alanda hak ve özgürlükler bakımın-

dan erkeklerle eşit hale geldi.

Medeni Kanun İle Beraber Alınan Diğer Kanunlar

Türk Medeni Kanunu’nun kabul edilmesinden sonra toplum ihtiyaçlarına uygun olarak

yeni kanunlar oluşturuldu.

Türk Ceza Kanunu İtalya’dan, İdare hukuku Fransa’dan, Borçlar Kanunu ile İcra ve

İflas Kanunu İsviçre’den ve Türk Ticaret Kanunu da Almanya’dan alınmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

187

Notlar


Ders – 20 Çağdaşlaşan Türkiye’de Hukuk Alanındaki Gelişmeler, Çağdaşlaşan Türkiye’de Eğitim ve Kültür Alanındaki Gelişmeler

Dikkat

Tevhid-i Tedrisat Kanunu Milliyet-

çilik - Halkçılık ve Laiklik ilkeleriyle

ilgilidir.

İsabetli Bilgi

Osmanlı Devletin eğitim-öğretim

birliği yoktur.

ÇAĞDAŞLAŞAN TÜRKİYE’DE EĞİTİM ALANINDA GELİŞMELER

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)

Osmanlı Devleti’nin başlıca eğitim kurumları medrese-

lerdi. Tanzimat Dönemi’nden itibaren medreselerin

yanına Batı tarzında eğitim veren okullar da açılmış-

tı. Ayrıca Osmanlı topraklarında bu okulların yanın-

da azınlıkların ve yabancıların açtıkları okullar da

bulunuyordu.

Osmanlı Devleti’nde mekteplerin bir kısmı ile medreseler Şeriye ve Evkaf Vekâleti’ne

(Din İşleri ve Vakıflar Bakanlığı) bağlıydı. Batı tarzında eğitim veren okullar ise Maarif

Vekaleti (Millî Eğitim Bakanlığı) tarafından yönetiliyordu. Azınlık ve yabancı okullar ise

devlet denetimi dışında kalıyordu.

3 Mart 1924 tarihinde, öğretimin birleştirilmesini içeren bir yasa tasarısı TBMM’ye

sunuldu. Aynı gün Tevhid-i Tedrisat (Öğretim Birliği) Kanunu TBMM’de kabul edildi.

Bu kanun ile;

Diğer bakanlıklar ile vakıflara bağlı bütün yerli ve yabancı okullar Millî Eğitim

Bakanlığı’na bağlandı. Eğitim öğretimde birlik sağlandı. Böylece toplumda kültürel ça-

tışma önlenmeye çalışıldı.

Medreseler kapatıldı, aynı fikir ve düşüncede insanların yetiştirilmesi hedeflendi.

Kız ve erkeklerin bir arada eğitim gördüğü karma eğitime geçildi.

Eğitim, sosyal devlet anlayışıyla, zorunlu ve parasız oldu.

Eğitim – öğretim laik, çağdaş ve bilimsel hâle getirildi.

Azınlık ve yabancı okulların dinî ve siyasi nitelikli eğitim yapmaları engellendi.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

188

Notlar


Ders – 20

Dikkat

“Efendiler! Millî eğitimin ne demek

olduğunu bilmekte artık şüphe ol-

mamalıdır. Bir de millî eğitim ger-

çekleştikten sonra onun dilini, me-

todunu, araçlarını da millî yapmak

zorunluluğu tartışılmazdır.”

Atatürk

İsabetli Bilgi

Harf inkılabı ile okuma - yazma ko-

laylaştı ve okuma yazma bilenlerin

sayısı arttı. Eğitim öğretim çağdaş-

laştırıldı. Milli dil ve kültür geliştirildi.

Dikkat

Milli Mekteplerinin 24 Kasım

1928’de açılmasıyla TBMM tara-

fından Mustafa Kemal’e “Başöğ-

retmen” ünvanı verilmiştir.

YENİ TÜRK HARFLERİNİN KABULÜ (1 KASIM 1928)

Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte inkılap hareketleri hız kazanmıştır. Birçok alanda yenilik-

ler yapılmaya çalışılmıştır. Bu alanlardan birisi de eğitimdir. Toplumun çağdaşlaşması-

nı ve modernleşmesini sağlayacak bilgileri vermek eğitimin görevidir.

Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra Osmanlı Devleti’nden kalma Arap Alfabesi

kullanılıyordu. Ancak bu alfabe Türkçe’nin ses yapısına uymuyordu. Arap Alfabesi ile

Türk dilinin okunması, yazılması ve öğretilmesi zordu. Mustafa Kemal alfabe ile ilgili

bu düşüncesini yan kutuda cümleleri ifade etmiştir.

Okuryazarlık düzeyinin çok düşük olduğu ülkede alfabe konusu değişik şekillerde

gündeme gelmiş ancak 1928 yılına kadar bir sonuç alınamamıştır. 1928 yılına kadar

alfabe konusunda bir adım atılmasa da kültürel alanda önemli çalışmalar yapılmıştır.

Bu çalışmalar şunlardır:

1926 yılında çıkarılan bir kanunla ticaret hayatında Türkçe kullanılması öngörülmüş-

tür.

1927 yılında çıkarılan kanunla sokak adları Türkçeleştirilmiştir.

20 Mayıs 1928 tarihinde Arap rakamları kaldırılarak uluslararası rakamlar kabul edil-

miştir.

Mustafa Kemal’in talebiyle oluşturulan bir komisyon, yaptığı araştırmalardan sonra

Türk dilinin yapısına uygun olarak, bugün kullandığımız alfabeyi hazırlamıştır.

1 Kasım 1928 tarihinde “Yeni Türk Harflerinin Kabulü ve Tatbiki Hakkında Kanun”

TBMM’de kabul edildi. 24 Kasım 1928 tarihinde ise “Millet Mektepleri Talimatnamesi”

Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Latin harflerinin kabulü ile;

Halkın okuma – yazma oranı artmıştır.

Batı dünyası ile yakınlaşma yolunda önemli bir adım atılmış ve toplumlar arası kültür

alışverişi hızlanmıştır.

Laikliğe geçiş yolunda önemli bir adım daha atılmıştır.

MİLLET MEKTEPLERİ AÇILDI (24 KASIM 1928)

Harf inkılabı ile birlikte okuma – yazma seferberliği ve halk eğitimi girişimlerinin ör-

gütlenmesine ihtiyaç vardı. 1928 yılında Latin harflerinin kabulünden sonra, yeni harf-

leri öğretmek ve toplumdaki okur – yazar oranını artırmak amacıyla Millet Mektepleri

açılmıştır.

1 Ocak 1929 tarihinde başlayan derslere 16 – 45 yaş arasındaki bir milyondan fazla

kişi katılmıştır. Bir yıl içerisinde % 50 oranında başarı sağlanarak beş yüz bin civarın-

da insan okuma – yazma öğrenmiştir.

Çağdaşlaşan Türkiye’de Hukuk Alanındaki Gelişmeler, Çağdaşlaşan Türkiye’de Eğitim ve Kültür Alanındaki Gelişmeler

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

189

Notlar


Ders – 20

Dikkat

Türk Tarih Kurumu’nun ve Türk Dil

Kurumu’nun kurulması Milliyetçilik

ilkesiyle ilgilidir.

Dikkat

Atatürk’ün Mirasının bir bölümü-

nü TTK ve TDK’ya bırakması onun

Tarih, Kültür ve Dilimize önem ver-

diğini gösterir.

MİLLÎ KÜLTÜRÜMÜZ AYDINLANIYOR

Türk Tarih Kurumu’nun Kurulması (15 Nisan 1931)Amaç: TürkTarihini araştırıp incelemek, bu alanda eserler yayınlamak, milli tarih sevgi-

sini ve bilincini geliştirmektedir.

Batı toplumlarında Türkler, sarı ırktan gelmiş,

ikinci sınıf insanlar olarak gösteriliyordu. Hâlbuki

Türkler dünya tarihine ve uygarlığına önemli kat-

kılarda bulunmuş olan bir milletti. Batılıların bu

iddialarına karşı Atatürk Türk tarihinin ayrıntılı

bir şekilde araştırılmasını istemiştir. Bu konuda-

ki isteğini; “Büyük devletler kuran atalarımız, bü-

yük ve kapsamlı uygarlıklara da sahip olmuştur.

Bunu aramak ve incelemek Türklüğe ve dünyaya

bildirmek bizler için bir borçtur.” ifadeleriyle or-

taya koymuştur. Türk Tarih Kurumu

1930 yılında Türk Ocakları’nın altıncı kurultayında Mustafa Kemal’in isteği üzerine bir

“Türk Tarih Heyeti” kurulmuştur. Bu heyetin üyeleri Türk tarih ve uygarlığını bilimsel

bir şekilde çeşitli kaynaklardan incelemişlerdir. Çalışmaların sonunda “Türk Tarihinin

Ana hatları” ve okullar için dört ciltlik bir “Tarih Kitabı” hazırlanmıştır. Bu kitaplarda

Türk tarih ve kültürümüzün zenginliklerine değinilmiştir. İlk Türk devleti olan Hunlar-

dan Türkiye Cumhuriyeti’ne kadar Türk tarihi bir bütün olarak incelenmiştir.

15 Nisan 1931 tarihinde “Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti” kurulmuştur. Cemiyet, Türk mille-

tinin tarihe ve uygarlığa olan katkıları üzerine çalışmalar yapmaya başlamıştır. Elde

edilen bilgilerin görüşülmesi için 2 – 11 Temmuz 1932 tarihinde Birinci Türk Tarih Kong-

resi toplanmıştır.

Cemiyet 1935 yılında “Türk Tarih Kurumu” adını almıştır. Türk Tarih Kurumu ile birlikte

millî tarih anlayışı yolunda önemli bir gelişme kaydedilmiştir.

Mustafa Kemal bu kurumun yanı sıra üniversitelerin de tarih alanında çalışmalar yap-

masını istemiştir. Bu amaçla Ankara’da Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi kurulmuştur.

Türk Dil Kurumu’nun Kurulması (12 Temmuz 1932)Amaç: Türk dilini araştırıp incelemek, bu alanda eserler

yayınlamak, Türkçeyi Bilim, kültür dili haline geti-

rerek geliştirmek ve yabancı dillerin etkisinden

kurtarmaktır.

12 Temmuz 1932 tarihinde Mustafa Kemal’in öncülü-

ğünde Türk dilinin bilimsel inceleme ve çalışmalara

tabi tutulması amacıyla “Türk Dili Tetkik Cemiyeti”

(Türk Dil Kurumu) kurulmuştur. Cemiyetin adı 1936’da

Türk Dil Kurumu olmuştur.

Türk Dil Kurumu


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

190

Notlar


Ders – 20

Dikkat

1933 yılında Darülfünün kapatıla-

rak yerine İstanbul Üniversitesi

kurulmuştur.

Bilim ve fikir insanlarının katıldığı İkinci Türk Dili Kurultayı’nda yabancı kelimelerin

atılarak, halkın anlayabileceği karşılık ve anlamlarını bulmak üzere çalışmalar yapıl-

mıştır. Atatürk bir konuşmasında “Türk dilinin sadeleştirilmesi, zenginleştirilmesi ve

kamuoyuna bunların benimsetilmesi için her yayın aracından faydalanmalıyız. Her ay-

dın, hangi konuda olursa olsun yazarken buna dikkat edebilmeli; konuşma dilimizi ise

ahenkli, güzel bir hâle getirmeliyiz.” sözleriyle bu konunun önemini ifade etmiştir.

ÇAĞDAŞ ÜNİVERSİTE YOLUNDA ADIMLAR (1933)

Atatürk’e göre en hayati mesele Türkiye’yi çağdaş mede-

niyet ve kültürün parçası hâline getirmekti. Bunun yolu

da ancak bilim ve teknolojiden geçmekteydi. Türkiye’nin

çağdaş bir medeniyete kavuşmasını sağlayacak olan

yollardan biri de üniversitelerin açılmasıydı.

Osmanlı Devleti’nin son yıllarında ve Cumhuriyet’in ilk

yıllarında üniversite denginde eğitim veren tek kurum

Darülfünun’du.

Darülfünun’un asli görevini yerine getiremediğini gören Atatürk, bu konuda isabetli

karar verebilmek için İsviçreli bilim adamı Malche’den (Malşe), Darülfünun ve yapıl-

ması gerekenler hakkında rapor hazırlamasını istemiştir.

Malche hazırladığı raporda;

Üniversitelerde dil derslerine ağırlık verilmesini,

Öğretim üyelerinin bilimsel seviyesinin yükseltilmesini,

Bilimsel araştırmalara önem verilmesini,

Öğrenci alımlarının sınavla gerçekleştirilmesini ve

Öğrenciler için yurt, pansiyon v.b sosyal tesisler yapılmasını istemiştir.

açılmıştır.

Ankara Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

191

Notlar


Ders – 20

Dikkat

Atatürk’ün ilk heykeliAvusturyalı heykel tıraş Krippel ta-

rafından 1926 yılında yapılmış ve

Sarayburnu’na konulmuştur.

Atatürk Döneminde Açılan Diğer Yükseköğretim Kurumları

1925 - Ankara Hukuk Mektebi

1926 - Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü

1928 - Güzel Sanatlar Akademisi

1933 Yüksek Ziraat Enstitüsü

1934- Milli Musiki ve Temsil Akademisi

1935 - Ankara Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi

Bir bilim yuvası olarak kurulan İstanbul Üniversitesi

1933 Üniversite Reformu ile Yapılan Çalışmalar

1. Üniversitelerin akademik personel, bina ve malzeme ihtiyaçları giderildi.

2. Avrupaya yetiştirilmek üzere öğrenciler gönderildi.

3. Bilimsel araştırma deney, gözlem ve uygulama faaliyetlerine ağırlık verildi.

4. Halka konferanslar verildi.

5. Malche’nin hazırladığı rapor doğrultusunda 18 Temmuz 1933 tarihinde Darülfünunun

yerine İstanbul Üniversitesi kuruldu.

6. İstanbul Üniversitesi tıp, hukuk, fen ve edebiyat fakültelerinden oluşmaktaydı. Ayrıca

üniversitede Türk inkılabının anlatılması için bir enstitü kuruldu ve yurt dışından geti-

rilen öğretim üyeleri ile üniversitenin akademik kadrosu güçlendirilmeye çalışıldı.


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

192

Notlar


Ders – 20

Dikkat

Atatürk; “Bütün Millet ve memleket

evlatlarını sportmen yapabilmek

için sarfedilen çalışmanın ehemni-

yet ve kudsiyeti aynı derecede kıy-

metli ve mühimdir.” sözüyle spora

önem verdiğini göstermektedir.

MeraklısınaAtatürk; “Hepiniz milletvekili ola-

bilirsiniz, bakan olabilirsiniz; hatta

cumhurbaşkanı olabilirsiniz; fakat

sanatçı olamazsınız.” sözleri ile

sanata ve sanatçıya verdiği önemi

göstermiştir.

ATATÜRK VE SANAT Atatürk’e göre kültür, bir milletin geçmişi ile geleceği arasında bir köprüdür. Sanat da

kültürün bir parçasıdır. Bunun bilincinde olan Atatürk, kültür ve sanatın geliştirilmesi

için büyük bir gayret göstermiştir.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında Millî kültür ve sanatı geliştirmek amacıyla;

Topkapı Sarayı 1924 yılında müze hâline getirildi. Ankara’da Etnografya Müzesi açıldı.

Müzik öğretmeni ve sanatçı yetiştirmek amacıyla 1 Kasım 1924 tarihinde Ankara’da

Musiki Muallim Mektebi açıldı.

1937 yılında İstanbul’da Resim ve Heykel Müzesi açıldı.

Avrupa’ya müzik eğitimi için öğrenciler gönderildi.

Osman Hamdi Bey tarafından kurulan Sanayi-i Nefise Mektebi’nde (Güzel Sanatlar

Okulu) çok sayıda sanatçı yetiştirildi.

İlk Türk operasının kurulması için Adnan Saygun, ilk konservatuvar için Cemal Reşit

Bey görevlendirildi.

Cumhuriyet’in kuruluşunun onuncu yılında ülkenin çeşitli yerlerine ressamlar gönde-

rildi. Yaptıkları çalışmalar Ankara’da açılan Türk İnkılap Sergisi’nde sergilendi.

ATATÜRK VE SPOR Spora büyük önem veren Atatürk, Türk sporunun öğrencilerini yetiştirmek amacıyla

Çapa Muallim Mektebi’nde beden eğitimi öğretmeni yetiştirme kursları açtırmıştır.

Türk sporunun ilk resmî örgütlenmesi olan “Türkiye idman cemiyetleri ittifakı” da yine

Atatürk döneminde faaliyete geçmiştir. (1922)

Kendisi de iyi bir binici olan Atatürk’ün, atlı sporlara karşı özel bir merakı vardı. Bu

yüzden Atatürk atlı sporları daima özendirmiştir. Yüzme, kürek çekme, güreş gibi

sporlar da ilgilenmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti sporcuları ilk kez, 1924 yılında Paris Olimpiyat oyunlarına katıl-

mışlardır. Ülkemiz Olimpiyat oyunlarındaki ilk madalyası 1936 yılında Yaşar Erkan ile

güreş dalında kazanmıştır.

Atatürk Ankara okullarının jimnastik gösterilerini izlerken


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını ilgili kutucuklara işaretleyiniz. D/Y

1. Millet mekteplerinin açılmasıyla kısa sürede yaklaşık beşyüz bin kişi okuma yazma öğrenmiştir.

2. Arap Alfabesi Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra bir süre daha kullanılmıştır.

3. 20. yüzyıl başlarında Osmanlı Devleti’nde okur-yazar oranı, diğer Avrupa ülkelerine göre çok daha yüksekti.

4. Darülfünun’un yerine 18 Temmuz 1933’te İstanbul Üniversitesi kuruldu.

5. 1 Kasım 1928 tarihinde TBMM’de Yeni Türk Harfleri’nin kabulü ile ilgili kanun kabul edilmiştir.

6. Yeni Türk Alfabesinin kabul edilmesi sayesinde Batı dünyası ile yakınlaşma yolunda önemli bir adım atılmıştır.

7.1928 yılında Türk milletine yeni Türk alfabesini öğretmek ve milletin okuma - yazma oranını arttırmak ama-

cıyla Millet Mektepleri açılmıştır.

8. 15 Nisan 1931 tarihinde kurulan “Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti” 1935 yılında “Türk Tarih Kurumu” adını almıştır.

9. Mustafa Kemal’in talebiyle Ankara’da Dil ve Tarih ve Coğrafya Fakültesi kurulmuştur.

10. Üniversite reformu İsviçreli bilim insanı Albert Malche (Malşe)’nin hazırladığı rapor doğrultusunda yapılmıştır.

11. Türk Dil Kurumu, Türk dilinin sadeleştirilmesi amacıyla Atatürk döneminde kurulmuştur.

12. 3 Mart 1924’te Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkartılmasıyla medreseler kapatılmıştır.

13. Medeni Kanun ile Türk kadını siyasi haklar kazanmıştır.

14. Atatürk, Türk Tarih ve Türk Dil Kurumu’nu Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda kurmuştur.

15. Türkiye Cumhuriyet’i Sporcuları ilk kez, 1924 yılında Paris olimpiyat oyunlarına katılmıştır.

16. Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile eğitimde birlik sağlanmış bütün eğitim kurumları MEB’e bağlanmıştır.


D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Y

D

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Siyasi İsviçre Musiki Tevhid-i Tedrisat

Topkapı Olimpiyat Osman Hamdi Medeni Baş öğretmen

Harf Mecelle T.D.K. İtalya Teşkilat-ı Esasi

Yukarıdaki kavramları aşağıdaki cümlelerdeki boşluklara doğru şekilde yazalım.

Türk Medeni Kanunu ......................................... Medeni kanunu örnek alınarak hazırlanmıştır.

Türk Ceza Kanunu .........................................’dan alınmıştır.

Müzik öğretmeni ve sanatçı yetiştirmek amacıyla 1 Kasım 1924 tarihinde Ankara’da ......................................... Muallim Mektebi

açılmıştır.

..................................................... Bey tarafından kurulan Sanayi-i Nefise Mektebi’nde (Güzel Sanatlar Okulu) çok sayıda sanatçı

yetiştirilmiştir.

İstanbul’da bulunan ......................................... Sarayı 1924 yılında müze haline getirilmiştir.

1924 yılında Fransa’da yapılan Paris ......................................... Oyunları’na Türkiye Cumhuriyeti sporcuları ilk kez katılmıştır.

1926 yılında kabul edilen ......................................... Kanun ile Türk kadınına istediği mesleği seçme hakkı verilmiştir.

......................................... İnkılabı ile okuma yazma kolaylaşmış ve okuma yazma bilenlerin sayısı a.

Mustafa Kemal, Türk dilinin araştırılıp incelenmesi amacıyla .........................................’yı kurmuştur.

Türk Medeni Kanunu ile kadınlara ......................................... haklar verilmemiştir.

............................................................................... Kanunu ile eğitim öğretimde birlik sağlanmıştır.

24 Kasım 1928’de Millet mekteplerinin açılmasıyla TBMM tarafından Mustafa Kemal’e ....................................... ünvanı verilmiştir.

Türk Medeni Kanunu’nun kabulünden önce Osmanlı Devletinde ......................................... denilen Medeni Kanun uygulanıyordu.

Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk anayasası ...............................................................................’dir.


İsviçre

İtalya

Musiki

Osman Hamdi

Topkapı

Olimpiyat

TDK

siyasi

Tevhid-i Tedrisat

Başöğretmen

Mecelle

Teşkilat-ı Esasi

Medeni

Harf

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 20 / I

1. 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde toplum ve aile huku-

kunu düzenlemeye yönelik olarak “Mecelle” adıyla bir

kanun hazırlandı. Ancak bu kanun toplumun ihtiyaç-

larını karşılamaya yetmiyordu. Hukukçulardan oluşan

bir kurul, uzun araştırma ve çalışmalardan sonra Türk

Medeni Kanunu’nu hazırladılar. Bu kanun 17 Şubat 1926

tarihinde TBMM’de kabul edildi.

Türk Medeni Kanunu aşağıdaki Avrupa ülkelerinden hangisinin medeni kanunu örnek alınarak hazırlan-mıştır?

A) İtalya B) Almanya

C İsviçre D) Fransa

2. Hukuk önünde kadın ve erkek eşittir.

Ülkemizde çıkarılan hangi kanunla bu eşitliğin sağ-landığı söylenebilir?

A Medeni Kanun ile

B) Harf İnkılabı ile

C) Şapka Kanunu ile

D) Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile

3. Kadınlara boşanma hakkının verilmesi,

Mirasta kadın – erkek eşitliğinin kabul edilmesi,

Kadınların istedikleri mesleği seçebilmesi

gibi gelişmeler aşağıdaki inkılapların hangisinin bir sonucudur?

A) Halifeliğin kaldırılmasının

B Medeni Kanun’un kabulünün

C) Kılık – kıyafette değişiklik yapılmasının

D) Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılmasının

4.

Medreselerinkapatılmasınınyolunu açmıştır.

?

Eğitim ve öğretiminbirleştirilmesini

sağlamıştır.

Karma eğitimegeçilmesinisağlamıştır.

Yukarıda verilen diyagrama getirilebilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Medeni Kanun

B) Harf İnkılâbı

C Tevhid-i Tedrisat Kanunu

D) Kılık-Kıyafet Kanunu

5. 1. Toplumdaki kültür çatışması engellenmeye çalışıl-

mıştır.

2. Eğitim – öğretim laik, çağdaş ve bilimsel hâle getiril-

miştir.

3. Medreseler kapatılmış, modern okullar açılmıştır.

4. Kadınlara da seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır.

Yukarıdaki gelişmelerden hangilerinin Tevhid-i Tedri-sat Kanunu’nun kabulü ile gerçekleştiği söylenemez?


C) 2 ve 3 D) 1 ve 4


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 20 / I

6. Türk Medeni Kanunu ile birlikte yapılan düzenlemeler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Resmî nikahın zorunlu hâle getirilmesi

B) Kadınlara da boşanma hakkının verilmesi

C Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması

D) Miras ve şahitlik konusunda kadın - erkek eşitliği-

nin sağlanması

7. Osmanlı Devleti’nin son yıllarında ve Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında üniversite denginde eğitim veren ve tek olan eğitim kurumu aşağıdakilerden hangisidir?

A Darülfünun

B) Mekteb-i Harbiye

C) İstanbul Üniversitesi

D) Yüksek Ziraat Okulu

8. Aşağıda verilen bilgilerden hangisinin “Cumhuriyet’in

ilk yıllarında millî kültür ve sanatı geliştirmek” amacıyla yapılan çalışmalardan birisi olduğu söylenemez?

A) Ankara’da Etnografya Müzesi’nin açılması

B) Topkapı Sarayı’nın 1924 yılında müze hâline getiril-

mesi

C) İstanbul’da 1937 yılında Resim ve Heykel Müzesi’nin

açılması

D 1924 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin Paris Olimpiyat

Oyunları’na katılması

9.

Medreselerin kapatılması

↓

Eğitim – öğretim kurumlarının birleştirilmesi

↓

Maarif Teşkilatı hakkında kanun çıkarılması

↓

?

Tevhid-i Tedrisat Kanunun sonuçları ile ilgili diyag-ramda “?” ile gösterilen yere öncelikle aşağıdakiler-den hangisi yazılmalıdır?

A) Siyasi hayatın düzenlenmesi

B) Birlik ve beraberliğin sağlanması.

C Çağdaş eğitim anlayışının benimsenmesi.

D) Laik yönetimin gerçekleştirilmesi.

10. 1. Medreselerin kapatılması

2. Maarif Teşkilatı hakkında kanun

3. Tevhid-i Tedrisat Kanunu

4. Harf İnkılabı

Yukarıda verilenlerden hangisi eğitim ve öğretimi bir-leştirmek amacıyla yapılmıştır?

A) 1 B) 2 C 3 D) 4


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 20 / II

1. Harf İnkılabı’nın yapılması

Darülfünun’un kapatılması

İstanbul Üniversitesi’nin kurulması

Cumhuriyetin ilanından sonra gerçekleşen bu inkılap hareketlerinin aşağıdaki alanlardan hangisi ile daha çok ilgili olduğu söylenebilir?

A Eğitim B) Toplumsal

C) Siyasi D) Ekonomik

2. “Yeni Türk harfleri çabuk öğrenilmelidir. Her vatanda-

şa, kadına, erkeğe, hamala, sandalcıya öğretiniz. Bunu

vatanseverlik biliniz.”

Mustafa Kemal ATATÜRK Atatürk’ün bu sözü;

1. Okuma yazma oranının yükseltilmesi,

2. Eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması,

3. Yeni alfabenin hemen öğretilmesi

amaçlarından hangilerini gerçekleştirmeye yönelik-tir?

A) 1 ve 2 B) 1 ve 3

C) 2 ve 3 D 1, 2 ve 3

3. s Türk Dil Kurumu’nun açılması

n Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması

l Millet Mektepleri’nin açılması

H Türk Tarih Kurumu’nun açılması

Yukarıdaki inkılaplardan hangisinin amacı ülkemiz-deki okur – yazar oranını arttırmaya yöneliktir?

A) s B) n C l D) H

4. Aşağıdakilerden hangisi Atatürk’ün tarih alanında çalışmalar yaptırmak amacıyla açtırdığı kuruluşlar arasında gösterilebilir?

A Türk Tarih Kurumu

B) Millet Mektepleri

C) Türk Dil Kurumu

D) Atatürk Orman Çiftliği

5. 12 Temmuz 1932 tarihinde kurulan Türk Dil Kurumu’nun kuruluş amaçları arasında aşağıdakilerden hangisi-nin yer aldığı söylenemez?

A) Türkçe’yi bilim dili hâline getirmek

B Türk milletinin laikliğe geçişini hızlandırmak

C) Türkçe’nin zengin bir dil olduğunu ispatlamak

D) Türkçe’yi yabancı dillerin etkisinden kurtarmak

6. Aşağıdakilerden hangisi Türkçenin gelişimine doğru-dan katkı sağlayan inkılaplar arasında yer almaz?

A 1933 yılında İstanbul Üniversitesi açılmıştır.

B) 1932 yılında Türk Dil Kurumu açılmıştır.

C) 1927 yılında çıkarılan kanunla sokak adları Türkçe-

leştirilmiştir.

D) 1926 yılında çıkarılan bir kanunla ticaret hayatında

Türkçenin kullanılması öngörülmüştür.

7. Cumhuriyet Dönemi’nde yapılan aşağıdaki çalışma-lardan hangisi eğitim ve kültür alanında gerçekleşti-rilmemiştir?

A) Türk Dil Kurumu’nun açılması

B) Türk Tarih Kurumu’nun açılması

C Türk Medeni Kanunun kabulü

D) Millet Mektepleri Talimatnamesi’nin uygulanmaya

başlanması


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 20 / II

8. 1 Kasım 1928 tarihinde yeni Türk harflerinin kabulü ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Laikliğe geçiş yolunda önemli bir adım atılmıştır.

B) Halkın okuma yazma oranı artmıştır.

C Tüm okullar Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanmıştır.

D) Batı dünyası ile yakınlaşma yolunda önemli bir adım

atılmıştır.

9. Cumhuriyet’in ilanından sonra yapılan bazı inkılaplar şunlardır:

Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılması

Türk Tarih Kurumu’nun açılması

Ankara Hukuk Mektebi’nin açılması

Yapılan bu inkılap hareketlerinin daha çok hangi alan-la ilgili olduğu söylenebilir?

A) Toplumsal B Eğitim

C) Ekonomik D) Siyasi

10. 15 Nisan 1931 tarihinde kurulan “Türk Tarihi Tetkik Ce-

miyeti” 1935 yılında Türk Tarih Kurumu adını almıştır. Bu

kurumun kurulması ile birlikte milli bir tarih anlayışı yo-

lunda önemli bir gelişme kaydedilmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi Türk Tarih Kurumu’nun kuru-luş amaçları arasında yer almaz?

A) Anadolu tarihini araştırmak

B Türk dili ile ilgili yapılan çalışmalara destek olmak

C) Türk tarihinin zengin bir geçmişe sahip olduğunu is-

patlamak

D) Türklerin dünya medeniyetine yaptıkları katkıları

araştırmak

11. Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar

↓

Tevhid-i Tedrisat Kanunu

↓

Yeni Türk Harfleri’nin Kabulü

↓

Türk Dil Kurumu’nun Kurulması

↓

?

Diyagramda “?” ile gösterilen kutucuğa aşağıdakiler-den hangisi getirilirse eğitim ve kültür alanında yapı-lan inkılaplara örnek olmaz?

A) İstanbul Üniversitesi’nin açılması

B) Türk Tarih Kurumu’nun kurulması

C 1924 Anayasası’nın kabulü

D) Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi’nin kurulması


İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

199

Notlar


Çağdaşlaşan Türkiye’de Toplumsal Alandaki GelişmelerDers – 21

İsabetli Bilgi

Kılık kıyafet kanunu toplumsal alan-

da eşitliği sağladığı için Halkçılık

ilkesiyle, toplumsal birlik ve ben-

zerliği güçlendirdiği için Milliyetçilik

ilkesiyle, dinî kıyafetlerin giyilmesini

sınırlandırdığı için laiklik ilkesiyle il-

gildir.

ÇAĞDAŞLAŞAN TÜRKİYE’DE TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR

Mustafa Kemal Atatürk, Türk halkını toplumsal alanda çağdaş ve modern devletler

seviyesine ulaştırmak amacıyla bu alanda önemli yenilikler yapmıştır.

Toplumsal alanda yapılan inkılaplar;

1. Şapka (Kılık Kıyafet) Kanunu’nun Kabulü (25 Kasım 1925)

2. Tekke, Zaviye ve Türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)

3. Miladi Takvimin kabulü (26 Aralık 1925)

4. Ölçüler Kanunu’nun kabulü (26 Mart 1931)

5. Soyadı Kanunu’nun kabulü (21 Haziran 1934)

6. Hafta tatilinin Cuma gününden Pazar gününe alınması (1935)

7. Türk Kadınına Siyasi Hakların verilmesi

Türk kadınına; 30 Kasım 1930’da, Belediye Seçimlerine katılma hakkı,

29 Ekim 1933’te Muhtar Seçme ve Seçilme hakkı,

5 Aralık 1934’te Milletvekili Seçme ve Seçilme hakkı verilmiştir.

ŞAPKA VE KILIK - KIYAFET İNKILABI (25 KASIM 1925)

Amaç: Ülkede kılık - Kıyafet birliğini sağlayarak toplumun çağdaş ve modern görünüm

kazanmasını sağlamaktadır.

Çeşitli milletlerden oluşan Osmanlı Devleti’nde kılık – kıyafet birlikteliği yoktu. Her

toplum kendi millî ve dini kıyafetlerini giyiyordu. Kılık – kıyafet konusundaki bu karışık-

lık Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar sürdü.

Millî Mücadele’nin kazanılmasından sonra birçok alanda ilerlemeyi hedef edinen Mus-

tafa Kemal, Türk milletini modern bir toplum hâline getirmeyi amaçlıyordu.

Türk inkılabının amacı “Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen çağdaş ve bütün anlam

ve görünüşüyle medeni bir toplum hâline dönüştürmekti.” Bu amaçla Mustafa Ke-

mal, çağdaş toplumların kabul ettiği kıyafetlerin benimsenmesini gerekli görüyor ve

fes yerine şapka giyilmesini istiyordu. Kastamonu’ya yaptığı bir gezi esnasında halka

şapkayı tanıttı.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

200

Notlar



Dikkat

Takvim saat ve ölçülerde deği-

şim çağdaş ve modern bir toplum

oluşturmak için yapıldığından inkı-

lapçılık ilkesiyle ilgidir.

25 Kasım 1925 tarihinde TBMM’de “Şapka Giyilmesi Hakkında Kanun” çıkarıldı. Böyle-

ce Türk toplumunun yeni başlığı şapka oldu.

1934 yılında çıkarılan başka bir kanunla din adamlarının ibadet yerleri dışında dini

kıyafetlerle dolaşmaları yasaklandı. Yalnızca Diyanet İşleri Başkanı ile diğer dinlerin

başkanlarının dinî kıyafetleri serbestçe dışarıda giyebilecekleri esası kabul edildi.

ÇAĞDAŞ DEVLETLERLE UYUM SAĞLANIYORTakvim, Saat ve Ölçülerde Değişim

Nedenleri:

Osmanlı toplumunda kullanılan takvim, saat, rakam ve ölçüler Batı toplumlarının kul-

landıklarından farklıydı. Bu farklılık, Batı toplumları ile olan sosyal ve ticari ilişkileri-

mizi de zorlaştırıyordu. Bu yenilikler batılı devletler ile ticari ve ekonomik faaliyetleri

geliştirmek amacıyla yapılmıştır.

Kurulan yeni Türkiye’nin diğer uluslarla olan ilişkilerini kolaylaştırmak amacıyla 26

Aralık 1925 tarihinde çıkarılan kanunla Hicri ve Rumi takvimin yerine Miladi takvim,

alaturka saatin yerine de uluslararası saat uygulaması kabul edildi. Böylece 1 Ocak

1926 tarihinden itibaren ülkemizde Miladi Takvim kullanılmaya başlandı.

Rakamlarda Yenilik:

20 Mayıs 1928 tarihinde TBMM’de kabul edilen kanunla uluslararası rakamlar kulla-

nılmaya başlandı.

Ölçüler Kanununda Yenilik:

26 Mart 1931 tarihinde çıkarılan “Ölçüler Kanunu” ile eskiden kullanılan okka, arşın ve

endaze gibi ölçü birimlerinin yerine uzunluk ölçüsü olarak metre, ağırlık ölçüsü olarak

kilogram; hacim ölçüsü olarak da litre birimleri kabul edildi.

Hafta Tatilinde Yenilik:

1935 yılında çıkarılan bir başka kanunla da hafta tatili cuma gününden pazar gününe

alındı.

Sonuç olarak:

Yapılan bu değişiklikler sayesinde Batılı devletler ve toplumlar ile olan sosyal ilişkile-

rimiz gelişmiş ve ticaret hayatındaki karışıklıklar giderilmiştir. Bazı ikilikler ortadan

kaldırılmıştır, çağdaş ve modern bir devlet olma yolunda önemli adımlar atılmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

201

Notlar



Dikkat

Tekke ve Zaviyelerin kapatılması

Laiklik ilkesiyle ilgilidir.

İsabetli Bilgi

Âlimlerin dervişlerin ibadetlerini

yaptıkları, islamiyeti öğrettikleri,

sohbet ve nasihatların yapıldığı mer-

kezlere “Tekke” denirdi. Tekkelerin

küçüklerine de “Zaviye” denirdi.

Dikkat

Soyadı Kanunu’nun kabulü ile

ûnvan ve lakapların kaldırılması,

“Halkçılık” ilkesinin bir sonucudur.

İsabetli Bilgi

Soyadı Kanunu ile herkesin Türkçe

soyadı alması zorunluydu. Bu yö-

nüyle soyadı kanunu Milliyetçilik il-

kesiyle ilgilidir.

TEKKE VE ZAVİYELERİN KAPATILMASI (30 KASIM 1925)

Nedenleri:

Osmanlı Devleti’nin en önemli dinî ve kültürel kurumları olan Tekke ve Zaviyelerin son

dönemlerde topluma faydalı olmaktan uzaklaşması,

Dini inançların istismar edilmesi,

Din dışı uygulamaların yapıldığı kurumlar haline gelmesi.

Sonuç olarak:

30 Kasım 1925 tarihinde TBMM’de çıkarılan kanunla Tekke, Zaviye ve Türbeler kapatıl-

dı.

Şeyh, derviş, dede gibi ünvanların kullanılması yasaklandı.

Falcılık, büyücülük, muskacılık gibi din dışı uygulamalar yasaklandı.

SOYADI KANUNU (21 Haziran 1934)

Nedenleri:

Osmanlı Devleti’nde kişilerin soyadı bulunmuyordu. Kişinin adının yanına baba adı,

doğum yeri ve bağlı olduğu boyun adı yazılırdı.

Bu durum askerlik, tapu, okul, miras ve bunun gibi resmi işlemlerde bir takım karışık-

lıklara neden oluyordu.

Toplumsal ilişkilerdeki bu kargaşayı gidermek için her bireyin bir soyadı taşımasına

ihtiyaç vardı.

Milli bir kimlik kazanılması gerekiyordu.

Sonuç olarak:

21 Haziran 1934 tarihinde çıkarılan Soyadı Kanunu ile her vatandaşın adından başka

bir de soyadı taşıması mecburi hâle getirildi.

Soyadı Kanunu’nun kabulünden sonra 24 Kasım 1934 tarihinde TBMM, Türk milletinin

bir şükran ifadesi olarak Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadını vermiştir.

1934 yılında çıkarılan bir başka kanunla da “ağa, hoca, efendi, paşa” gibi toplumda

ayrıcalık ifade eden unvanlar kaldırılmıştır.

Soyadı Kanunu’nun kabulüyle resmi işlerde karışıklıklara son verilmiş oldu.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

202

Notlar



İsabetli Bilgi

Türk Kadınına verilen haklar ile ırk,

cinsiyet, inanç ve sınıf ayrımı yapıl-

maksızın toplumsal eşitlik sağlandı.

Türk kadını eğitim, kültür, sosyal ve

siyasal haklarına kavuştu.

Dikkat

Kadınlara verilen siyasi haklar

önce Cumhuriyetçilik ilkesiyle

sonra Halkçılık ilkesiyle ilgilidir.

TÜRK KADININA VERİLEN HAKLAR

19. yüzyıldan itibaren dünyada kadınların erkeklerin sahip oldukları haklara kavuşma-

ları gerektiği gündeme gelmiştir. 20. yüzyıldan itibaren kadınların haklarını elde etme

konusunda mücadele etmeleri gerekmiştir.

3 Mart 1924 Tevhid-i Tedrisat kanunu ile kadınların eğitim hakları verilerek g Karma

Eğitime geçilmesi sağlanmıştır.

1926 yılında kabul edilen Medeni Kanun ile kadınlarımız hukuk, aile ve iş hayatında

erkekler ile eşit haklara sahip hâle gelmiştir.

18 Nisan 1935 tarihinde Atatürk’ün, himayesinde İstanbul’da, dünyanın birçok ülke-

sinden gelen kadınların katılımı ile “Milletlerarası İlk Kadın Kongresi” toplanmıştır.

Atatürk 26 Nisan 1935 tarihinde kongrenin temsilcilerini Çankaya Köşkü’nde kabul

etmiştir.

Türk kadını birçok Avrupa ve Dünya ülkesindeki kadınlardan önce siyasi haklarını elde

etmiştir.

Türkiye’de Kadınlara Siyasi Haklar Verilmesi

1930 yılında kabul edilen yasa ile kadınlara “belediye seçimlerine katılma hakkı” ta-

nınmıştır.

1933 yılında kabul edilen bir yasa ile Türk kadını “muhtarlık ve ihtiyar heyeti seçme –

seçilme hakkını” elde etmiştir

1934 yılında kabul edilen bir başka yasa ile kadınlara “milletvekili seçme seçilme hak-

kı” verilmiştir.

1935 yılında yapılan milletvekilliği seçimleri sonucu 18 kadın, milletvekili seçilerek

TBMM’ye girmiştir.

İlk MuhtarGül Esin

İlk Belediye BaşkanıMüfide İlhan

İlk ValiLale Aytaman

İlk BakanTürkan Akyol

İlk BaşbakanTansu Çiller

Dünyada kadın haklarına bakıldığında;

Fransa’da kadınlar ilk kez 1946 yılında oy kullanma hakkına sahip olmuşlardır.

İtalya’da kadınlar ilk kez 1948 yılında seçimlere katılabilmişlerdir.

Japonya’da ise kadınlar seçim haklarını ancak 1950 yılında elde edebilmişlerdir.

İsviçre’de kadınlara siyasi haklar 1971 yılında verilmiştir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Çağdaşlaşan Türkiye’de Toplumsal Alandaki Gelişmeler

Miladi Kastamonu hafta tatili Tekke

Cumhuriyet modern Diyanet İşleri Başkanı Batılı

kılık-kıyafet Ölçüler Şapka hicrî

Yukarıdaki kavramları aşağıdaki cümlelerdeki boşluklara doğru olarak yerleştirelim.

Mustafa Kemal’in amacı Türk milletini her alanda ilerleyen ......................................... bir toplum haline getirmektir.

Çeşitli milletlerden oluşan Osmanlı Devleti’nde ................................................................... birlikteliği yoktu.

25 Kasım 1925 tarihinde TBMM’de “.............................................................. Giyilmesi Hakkında Kanun” çıkartıldı.

1934 yılında çıkarılan bir kanunla ......................................................................................... hariç, din adamlarının ibadet yerleri dışında

dini kıyafetlerle dolaşması yasaklandı.

1 Ocak 1926 tarihinden itibaren ülkemizde Rumi ve Hicri takvimin yerini ..................................................... takvim almıştır.

26 Mart 1928 tarihinde .................................................... Kanunu çıkartılarak, Avrupa tarzı ölçü birimleri kullanılmaya başlandı.

1935 yılında Avrupa ülkeleri ile uyum sağlama adına .................................................. cuma gününden pazar gününe alınmıştır.

Osmanlı Devleti’nde en uzun süre kullanılan takvim, ay yılı esasına dayalı olan ..................................................... takvim idi.

Mustafa Kemal Türk toplumunun çağdaşlaşması ve kılık kıyafet konusundaki fikirlerini ................................................... gezisinde

Türk halkı ile paylaşmıştır.

Osmanlı Devleti’nde kılık-kıyafet birlikteliğinin olmayışı, Yeni Türk Devleti’nde .....................................................’in ilk yıllarına kadar

sürmüştür.

Kılık - kıyafet, takvim ve ölçüler gibi konularda yapılan değişiklikler ile ................................................... devlet ve toplumlarla uyum

sağlanmıştır.

30 Kasım 1925 tarihinde TBMM’de çıkarılan bir kanun ile ........................................., zaviye ve türbeler kapatılmıştır.

modern

kılık - kıyafet

Şapka

Diyanet İşleri Başkanı

Miladi

Ölçüler

hafta tatili

hicri

Kastamonu

Cumhuriyet

Batılı

Tekke

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Çağdaşlaşan Türkiye’de Toplumsal Alandaki Gelişmeler

Aşağıda ifadelerde doğru olanların karşısına “D” yanlış olanların karşısına “Y” yazınız.

D/Y

1. Şapka Kanunu ile Türk toplumu dış görünüş bakımından modern bir görünüm kazanmıştır.

2. 1935 yılında çıkarılan kanun ile hafta tatili Cuma gününden Pazar gününe alınmıştır.

3. Ülkemizde 1 Ocak 1926’dan itibaren Hicri ve Rumi takvimin yerini Miladi takvim almıştır.

4.18 Nisan 1935 tarihinde Atatürk’ün desteğiyle İstanbul’da Dünya’nın birçok ülkesinden gelen kadınların katılı-

mıyla “Milletlerarası İlk Kadın Kongresi” yapılmıştır.

5. Türk kadınları 1930 yılında Milletvekili seçme seçilme hakkını elde etmiştir.

6. Soyadı Kanunu ile ağa, paşa, hanım gibi soyluluk ve ayrıcalık ifade eden ünvanlar kaldırılmıştır.

7. 25 Kasım 1925’te çıkarılan “Şapka Kanunu” ile fes giymek yasaklandı.

8. Ağırlık, uzunluk ve ölçü birimlerinin değiştirilmesiyle Avrupa ile yapılan ticari faaliyetler gelişmiştir.

9. Soyadı Kanunu ile toplumda kişilerin daha iyi tanınması ve resmi işlerin kolaylaşması sağlanmıştır.

10. 30 Kasım 1930’da, Türk kadınlarına belediye seçimlerine katılma hakkı tanınmıştır.

11. Kılık kıyafet kanunu ile toplumda birlik ve beraberlik güçlendirilmiştir.

12. Tekke ve Zaviyelerin kapatılması ile dini inançların istismar edilmesi önlenmek istenmiştir.

13. Tekke ve Zaviyelerin kapatılması Milliyetçilik ilkesiyle ilgilidir.

14. Türkiye Cumhuriyetinde ilk kadın başbakan Tansu Çiller’dir.

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Y

Y

D

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Test – 21 Çağdaşlaşan Türkiye’de Toplumsal Alandaki Gelişmeler

1. Aşağıdakilerden hangisinin Türk milletinin çağdaş-laşması amacıyla yapılan inkılaplardan olduğu söy-lenemez?

A Miladi takvimin kabul edilmesi

B) Hafta tatilinin cumadan pazar gününe alınması

C) Türkiye İktisat Kongresi’nin düzenlenmesi

D) Kılık – kıyafet alanında düzenlemelerin yapılması

2. Toplumun dış görünüşünün çağdaşlaşmasında aşa-ğıdaki inkılaplardan hangisi etkili olmuştur?

A) Şapka Kanunu

B) Medeni Kanun

C) Tevhid-i Tedrisat Kanunu

D Ölçü ve Tartılar Hakkında Kanun

3. 1. Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kurulması

2. Ölçüler Kanunun çıkarılması

3. Miladi takvimin kabulü

4. Genelkurmay Başkanlığı’nın kurulması

Yukarıda verilen bilgilerden hangilerinin Batılı dev-letlerle uyum sağlamak adına yapılan inkılaplar oldu-ğu söylebebilir?

A) 1 ve 2 B 2 ve 3

C) 3 ve 4 D) 1 ve 4

4. Türk halkını çağdaş uygarlık seviyesine çıkarmak için

toplumsal alanda inkılaplar yapılmıştır.

Aşağıdaki inkılaplardan hangisi toplumsal alanda ya-pılan inkılaplardan değildir?

A Ankara’nın başkent seçilmesi

B) Kılık Kıyafet Kanunu’nun çıkarılması

C) Miladi takvimin kullanılmaya başlanması

D) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

5. Aşağıdaki inkılaplardan hangisinin Batı ile ticari iliş-kilerimizin düzenlenmesinde olumlu bir etkisi olmuş-tur?

A) Etibank’ın kurulması

B) Kılık – Kıyafet ve Şapka Kanunu

C) Üniversiteler Kanunu’nun çıkarılması

D Ağırlık, uzunluk ve zaman ölçülerinde yapılan deği-

şiklik

6. Halifeliğin kaldırılması

Kılık – kıyafet Kanunu

Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun çıkarılması

Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

Cumhuriyet Döneminde atılan bu adımlarla; 1. Toplumsal problemlerin ortadan kaldırılması

2. Yönetim karışıklığının giderilmek istenmesi

3. Çağdaşlaşmanın hızlandırılmak istenmesi

durumlarından hangilerinin hedeflendiği söylenebi-lir?

A) Yalnız 1 B) Yalnız 3

C) 1 ve 2 D 1, 2 ve 3

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Çağdaşlaşan Türkiye’de Toplumsal Alandaki GelişmelerTest – 21

7. 26 Aralık 1925’te Miladi Takvim kabul edilmiştir.

↓

1 Nisan 1931’de ağırlık ve uzunluk ölçüleri değiştiril-

miştir.

↓

.................................?.................................

Diyagramda verilen inkılapların gerçekleştirilmesin-deki temel amaç için boş bırakılan yere aşağıdakiler-den hangisi getirilmelidir?

A) Laik devlet anlayışı güçlenmiştir.

B) Millî birlik ve beraberlik gerçekleştirilmiştir.

C) Millî sanayinin kurulması sağlanmıştır.

D Milletler arası ticari ilişkilerde kolaylık sağlanmıştır.

8. Aşağıda verilen inkılaplardan hangisi Avrupa toplum-ları ile olan ticari ve ekonomik ilişkilerimizi geliştir-meye yönelik değildir?

A 25 Kasım 1925’te Şapka Kanunu’nun çıkarılması

B) 26 Mart 1931’de Ölçüler Kanunu’nun çıkarılması

C) 1 Ocak 1926’dan itibaren Miladi takvimin kullanılma-

ya başlanması

D) 20 Mayıs 1928’de uluslararası rakamların kullanıl-

ması ile ilgili kanunun çıkarılması

9. Osmanlı Devleti’nde kılık - kıyafet birlikteliği yoktu.

Her toplum, kendi kültürel ve dini kıyafetlerini giyi-

yordu.

Kılık - kıyafetle ilgili düşüncelerini halka anlatmak

isteyen Mustafa Kemal Kastamonu ve ilçelerine zi-

yarete çıktı.

25 Kasım 1925 tarihinde TBMM’de Şapka Giyilmesi

Hakkında Kanun çıkarıldı.

Kılık - kıyafet inkılabı ile ilgili yukarıda verilen bilgiler-den kaç tanesinin doğru olduğu söylenebilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

10. Milâdi takviminkabul edilmesi

Şapka giyilmesihakkında kanun

çıkarılması

Hafta tatilinincumadan pazargününe alınması

?

Ölçüler Kanunuile eski ağırlık veuzunluk ölçüleri-nin kaldırılması

Şemada “?” ile gösterilen yere aşağıdakilerden han-gisinin yazılması daha uygun olur?

A) Millî egemenliği sağlamak için yapılan inkılaplar

B Çağdaş toplumlar ile uyum sağlama adına yapılan

inkılaplar

C) Millî bağımsızlığın sağlanması için yapılan inkılaplar

D) Milli Eğitimin gerçekleşmesi yolunda yapılan inkılap-

lar

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

207

Notlar


Çağdaşlaşan Türkiye’de Ekonomi ve Sağlık Alanındaki GelişmelerDers – 22

Ekonomi ve Sağlık Alanında Yapılan İnkılaplar

Mustafa Kemal milli mücadele bittiğinde yapılan Türkiye İktisat Kongresi’ndeki konuş-

masında “Siyasi ve Askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsunlar, ekonomik zafer-

lerle taçlandırılmazlarsa elde edilen zaferler kalıcı olmaz” diyerek ekonomik bağım-

sızlığın önemini vurgulamıştır.

Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar

1. Türkiye İktisat Kongresi’nin Toplanması (17 Şubat 1923)

2. Aşar vergisinin Kaldırılması (17 Şubat 1925)

3. Türkiye İş Bankası’nın Kurulması (1924)

4. Kabotaj Kanunu’nun Kabulü (1 Temmuz 1926)

5. Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun Kabulü (28 Mayıs 1927)

6. Merkez Bankası’nın Kurulması (1930)

7. Sümerbank’ın Kurulması (1933)

8. Etibank’ın kurulması (1935)

9. Birinci ve ikinci Beş Yıllık Kalkınma Planları’nın Kabulü (1933 - 1938)

10. Maden Tetkik Arama Enstitüsü’nün Kurulması (1935)

Ekonomi Alanında Yapılan İnkılaplar

Türkiye (İzmir) İktisat Kongresi (17 Şubat 1923)

Amaç: Milli ekonomi ilkelerini belirlemek ve Ekonomik bağımsızlığı sağlamaktır.

Mustafa Kemal Paşa yaptığı konuşmalarda;

“Yeni Türkiye’mizi hak ettiği yere ulaştırabilmek için, mutlaka ekonomimize birinci de-

recede önem vermek zorundayız. Çünkü zamanımız tamamen bir iktisat (ekonomi)

devresinden başka bir şey değildir.” demiştir.

“Yeni Türk Devleti’nin temelleri süngüyle değil, süngünün de dayandığı iktisatla (eko-

nomi) kurulacaktır.” ifadelerini kullanmıştır. Bu nedenle Kurtuluş Savaşı’ndan hemen

sonra ekonomi alanındaki çalışmalar başlamıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

208

Notlar



İsabetli Bilgi

Türkiye İktisat Kongre’si milli bir

ekonomi oluşturmak amacıyla dü-

zenlenmiştir. Bu yönüyle Atatürk’ün

Milliyetçilik ve Devletçilik ilkesiyle

yakından ilgilidir.

Dikkat

Misak-ı İktisadi (Ekonomi Andı):

Türkiye iktisat Kongresinde alınan

kararlara denir. Türk halkı milli bir

ekonomi için yemin etmiştir.

Mustafa Kemal Paşa, bağımsız ulusal bir ekonomi kurmak için Lozan Barış

Görüşmeleri’nin kesintiye uğradığı dönemde, Türkiye’nin ilk iktisat kongresini topladı.

17 Şubat 1923 tarihinde İzmir’de “Türkiye İktisat Kongresi” toplandı.

Türkiye’nin bu ilk iktisat kongresine ülkenin her yerinden işçi, çiftçi, tüccar ve sanayici

temsilcileri katıldı.

Kongrede yeni Türk Devleti’nin izleyeceği ekonomik koşulları göz önünde tutularak

önemli kararlar alındı.

Bu kararlar arasında ekonomik bağımsızlık, ulusal kalkınma ve sanayinin geliştirilme-

si gibi konular da yer aldı.

15 gün süren kongrede alınan ekonomi hedefleri ile ilgili kararlardan bazıları şunlar-dır:

Ham maddesi yurt içinden temin edilebilen sanayi dalları kurulmalıdır.

El işçiliği ve küçük imalattan süratle fabrikaya ve büyük işletmeye geçilmelidir.

Devlet, özel sektör tarafından gerçekleştirilemeyen yatırımlara öncülük edecektir.

Yerli malı kullanımı ve tasarrufa özen gösterilmelidir.

İşletmelere kredi sağlayacak bankalar kurulmalıdır.

Sanayi teşvik edilmelidir.

Demir yolu yapımına önem verilmelidir.

Kongre sonunda, 3 Mart 1923 tarihinde alınan Misak-ı İktisadi (Ekonomi Andı) kararla-rından bazıları şunlardır:

1. Türk milleti tahribat yapmaz, imar eder. Bütün emeği, ekonomik yönden ülkeyi yükselt-

mek gayesine yöneliktir.

2. Türk halkı kullandığı eşyayı mümkün mertebe kendisi üretir. Çok çalışır, vakitte, ser-

vette ve ithalatta israftan kaçınır.

3. Hırsızlık, yalancılık, tembellik en büyük düşmanımız; kökten dincilikten uzak dindarca

bir anlayış her yerde ilkemizdir.

4. Türkler hangi meslekten olursa olsunlar, birbirlerini candan severler. Meslek, zümre

itibariyle el ele vererek birlikler oluştururlar. Ülkesini ve birbirlerini tanımak için ara-

larında görüşme ve anlaşmalar yaparlar.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

209

Notlar



İsabetli Bilgi

Sümerbank:Tekstil ve dokuma Sanayisini des-

teklemek ve kredi sağlamak ama-

cıyla kurulmuştur.

Etibank:Madenciliği ve Maden işletmecileri-

ni desteklemek ve kredi sağlamak

amacıyla kurulmuştur.

SANAYİ ALANINDAKİ GELİŞMELER

Osmanlı Devleti’nin son yıllarında sanayi ve üretim faaliyetleri yok denecek kadar

azalmış ve ekonomi çökmüştü. Bu çöküntünün temel nedeni de kapitülasyonlardı.

Lozan Barış Antlaşması’nda kapitülasyonların bütün sonuçları ile kaldırılması, Türk

Devleti’ni ve milletini ayağa kaldırmak adına önemli bir adım olmuştur.

Sanayiyi geliştirmek için 1927 yılında “Teşvik-i Sanayi Kanunu” çıkarıldı. Sanayi kuru-

luşları teşvik edildi.

1933 yılından itibaren ekonomide devletçilik ilkesi uygulanarak birçok fabrika, tesis ve

bankalar devlet eliyle açıldı. Bu dönemde gerçekleştirilen bazı kalkınma hamleleri ve

açılan sanayi kuruluşları şunlardır:

1923 Uşak Şeker Fabrikası açıldı

1924Türkiye İş Bankası kuruldu.

Türkiye Taş Kömürü Kurumu kuruldu.

1925 Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası kuruldu.

1926 Kayseri Uçak Fabrikası kuruldu.

1927 Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.

1928 Kırıkkale Mermi Fabrikası üretime başladı.

1930 Ankara’da Sanayi Kongresi toplandı.

1933 Sümerbank ve Etibank kuruldu.

1934 Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulanmaya başlandı.

1935 Gölcük Tersaneleri’nde yapılan ilk Türk gemisi denize indirildi.

1936 Türkiye’de ilk tank imalatı gerçekleştirildi.

1939 Karabük Demir-Çelik Fabrikası açıldı.

1945 Ankara’da Türkiye’nin ilk uçak motoru fabrikası kuruldu.

KABOTAJ KANUNU (1 Temmuz 1926)

Osmanlı Devleti’nin son yıllarında deniz ticareti, daha çok gayrimüslimler tarafından

yürütülüyordu. Ülkenin çevresindeki limanlar ve karasuları yabancılar tarafından kul-

lanılıyordu. Türk denizciliği gerilemişti.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

210

Notlar



Dikkat

Kabotaj Kanunu Milliyetçilik il-kesi doğrultusunda yapılmış bir

inkılaptır.

MeraklısınaBu kriz en çok sanayileşmiş top-

lumları vururken, Sovyet Rusya

komünizm yönetiminden dolayı bu

krizden en az etkilenen devletler-

den biri olmuştur. En çok etkilenen

devlet ise Almanya olmuştur.

Türkiye İktisat Kongresi’nde millî bir ekonomi politikası benimsenmişti. Kongrede alı-

nan kararlar arasında deniz taşımacılığının geliştirilmesi de vardı. Kabotaj Hakkı: Bir

devletin kendi kara sularında, denizlerinde, göl ve akarsularında taşıt işletme, yük ve

yolcu taşıma hakkına sahip olmasıdır.

19 Nisan 1926 tarihinde çıkarılan Kabotaj Kanunu, 1 Temmuz 1926 tarihinde yürürlü-

ğe girdi. Bu kanunla Türkiye kıyılarında deniz taşımacılığı ile limanlar arasında gemi

işletme ve ticaret yapma hakkı Türk vatandaşlarına ve Türk bayrağı taşıyan gemilere

tanındı. Kısacası Türk kara sularında yalnızca Türk gemileri yolcu ve mal taşıyabile-

cekti.

Ülkemizde her yıl 1 Temmuz günü, Denizcilik ve Kabotaj Bayramı olarak kutlanmakta-

dır.

1929 Dünya Ekonomik Bunalımı ve Türkiye’ye Etkileri

Nedenleri;

I. Dünya Savaşı’nın getirdiği ekonomik zorluklar

ABD’nin savaş sırasında devletlere verdiği kredileri geri alamaması

ABD ekonomisinin 200 holding tarafından idare edilmesi

I. Dünya Savaşı’ndan sonra oluşan iyimser havanın ABD borsasını suni (yapay) ola-

rak yükseltmesi

İngiltere’nin para birimi Paund’un aşırı değer kazanması, bunun da ihracatta düşüşe

yol açması

Almanya’nın savaş tazminatını ödemek için karşılıksız para basması sonucunda bu

durumun aşırı enflasyona (hiperenflasyon) neden olması

ABD yönetiminin krizin çıkmasını engelleyici tedbirler almaması

Dünya ekonomi bulanımı 3 Ekim 1929 yılında ABD borsasında yer alan şirketlerin

hisse senetlerinin düşmesiyle başladı. 24 Ekim 1929 Perşembe günü ise borsa dibe

vurdu. Bugün tarihe “Kara Perşembe” olarak geçmiştir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

211

Notlar



İsabetli Bilgi

Aşar (öşür) Vergisi Müslüman olan

çiftçilerden ürün üzerinden 1/10

oranında alınan toprak vergisidir.

Sonuçları;

4,2 milyar dolar ABD borsasında yok oldu.

Çok sayıda banka batarken, binlerce insanın mal varlığına el konuldu.

Ülkelerde açlık ve kıtlık başladı. İnsanlar takas usulü ticarete geri döndü.

İnsanların ruh sağlıkları bozuldu.

Dünyadaki inşaat ve madencilik faaliyetleri durdu.

Dünya genelinde 50 milyona yakın insan işsiz kaldı.

Dünya ticaret hacmi %65 oranınında azaldı.

Türkiye’nin aldığı önlemler ve Türk ekonomisine Etkileri

Devlet korumacı - iktisatçı politikalara yönelmiştir.

İthalata kısıtlamalar getirilirken, gümrük vergileri yükseltildi.

Kalite kontrol sistemi için 1934 te Türk patent Ofisi kuruldu.

Ülkede yerli malı kullanılması için devlet tarafından propagandalar yapıldı. Yerli Malı

Haftası ilan edildi.

Milli iktisat ve Tasarruf Cemiyeti kuruldu.

Malımı sattığım devletten mal alırım prensibi hayata geçirildi. (Takas sistemi)

Tarım Alanında Yapılan Çalışmalar

Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türk halkının büyük bir kısmı tarımla uğraşıyordu. Mustafa

Kemal’e göre tarımın geliştirilmesi ve halkın ekonomik seviyesinin yükseltilmesi için

bazı çalışmalar yapılması gerekiyordu.

Tarımı geliştirmek amacıyla;

1. 1923 yılında tarımı desteklemek amacıyla çiftçilere kredi kolaylıkları sağlandı.

2. 17 Şubat 1925 tarihinde, ürün vergisi olan “Aşar Vergisi” kaldırıldı.

3. 1926 yılında çıkarılan “Medeni Kanun” ile köylüye toprak mülkiyeti hakkı tanındı.

4. 1929 yılında “Tarım Kredi Kooperatifleri” kuruldu.

5. Devlet, gübre, zirai ilaç, pulluk, traktör gibi tarımla ilgili malzeme ve aletlerin uygun

koşullarda çiftçiye ulaştırılmasına yardımcı oldu.

6. Ayrıca Atatürk, Ankara’da Atatürk Orman Çiftliği’ni kurdurmuştur. Burada yeni bitki-

ler yetiştirerek çiftçilere örnek olmak, ziraat konusunda uygulamalı eğitim yapmak ve

Ankara Yüksek Ziraat Okulu’na gidecek lise öğrencilerine bir yıl çiftlikte çalışarak staj

yapmalarını sağlamak amaçlanmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

212

Notlar



MeraklısınaKızılay; 1 Haziran 1868 tarihinde

“Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere

Yardım Cemiyeti” adıyla kurulmuş,

1877’de “Osmanlı Hilal-i Ahmer” Ce-

miyeti adını almıştır.

1923’te “Türkiye Hilaf-i Ahmer Ce-

miyeti”

1935’te “Türkiye Kızılay Cemiyeti”

1947’de ise “Türkiye Kızılay Derne-

ği” adını almıştır. Bu kuruluşa Kızı-

lay adını Atatürk vermiştir.

Dikkat

Sağlık alanında yapılan inkılaplar

Halkçılık ilkesi doğrultusunda ya-

pılmıştır.

İsabetli Bilgi

Dispanser;Ayakta tedavisi yapılacilecek has-

talara hizmet veren sağlık kurulu-

şudur.

Sanatoryum;Uzun süreli hastalığı veren olan ki-

şilere hizmet veren sağlık kurulu-

şudur. 1924 yılında açılan İstanbul

Sanatoryumunda veremli hastaları

tedavi ederekçok uzun yıllar hizmet

vermiştir.

Sağlık Alanda Yapılan Çalışmalar

Behçet Hastalığı ilk kez 1937’de Türk Doktor Hulusi Behçet tarafından tanımlanmıştır.

Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Türk halkının sağlık sorunlarını çözmek ve halka

daha iyi sağlık şartları sunmak gerekliydi. Bunun bilincinde olan hükûmet, sağlık ala-

nında çalışacak olan elemanların artırılması ve sağlık kurumlarının iyileştirilmesine

çalışmıştır.

Osmanlı Devleti’nde 1892 yılında kurulmuş olan “Aşı Evi” kapatılarak yerine 27 Mayıs

1928 tarihinde “Refik Saydam Hıfzıssıhha Müessesesi” açılmıştır. Bu kurum daha son-

ra enstitü hâline getirilmiştir.

Ülkemizin ilk sağlık bakanı Dr. Refik Saydam’ın adıyla açılan Refik Saydam Hıfzıssıhha

Enstitüsü’nde 1932 yılında serum üretimi, 1934 yılında ise çiçek aşısı üretimi gerçek-

leştirilmiştir. Böylece bu alanda ülkenin ihtiyacı karşılanacak düzeye gelinmiştir.

Sağlık Alanında Yapılan Diğer Çalışmalar

Verem, cumhuriyetin ilk yıllarında ülkede yaygın olarak görülen bir salgın hastalıktı. Bu

hastalıkla mücadele etmek amacıyla;

1. 1923’te İzmir Veremle Mücadele Cemiyeti açıldı.

2. 1924’te İstanbul’da Sanatoryum açıldı.

3. 1925’te Verem Savaş Dispanseri açıldı.

4. 1927’de İstanbul Veremle Mücadele Cemiyeti açıldı.

5. 1930 yılında “Umumi Hıfzıssıhha Kanunu” çıkarılarak veremli hastalar için tedbirler

alındı.

Kurulan diğer kurumlar Kızılay, Yeşilay, Verem Savaş Dernekleri ve Çocuk Esirgeme

Kurumu’dur.

Sağlık Alanında Yapılan İnkılaplar

1. Refik Saydam Hıfzıssıhha Müessesesi kuruldu. ( 27 Mayıs 1928)

2. İzmir Veremle Savaş Cemiyeti açıldı. (1923)

3. İstanbul Veremle Mücadele Cemiyeti açıldı. (1927)

4. Genel Hıfzıssıhha kanunu çıkarıldı. (1930)

5. Yurt Genelinde Numune Hastaneleri açıldı.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Çağdaşlaşan Türkiye’de Ekonomi ve Sağlık Alanındaki Gelişmeler

Aşağıda ifadelerde doğru olanların karşısına “D” yanlış olanların karşısına “Y” yazınız.

D/Y

1.Atatürk inkılaplarının en önemli amaçlarından birisi de Türkiye’yi çağdaş medeniyetler seviyesine ulaştırmak-

tadır.

2. 17 Şubat 1923 tarihinde Türkiye’nin ilk İktisat Kongresi, Ankara’da toplanmıştır.

3. 15 gün süren İzmir iktisat Kongresi’nin açılış konuşmasını Mustafa Kemal Paşa yapmıştır.

4.Atatürk, çiftçilere modern tarım yöntemlerini uygulamalı olarak göstermek amacıyla Atatürk Orman Çiftliğini

kurmuştur.

5.İzmir İktisat Kongresi’nde ekonomik bağımsızlığı sağlamaya ve sanayiyi geliştirmeye yönelik kararlar alın-

mıştır.

6. Türkiye’nin ilk şeker fabrikası 1923 yılında Ankara’da üretim faaliyetlerine başlamıştır.

7. Sanayiyi geliştirmek amacıyla TBMM tarafından 1927 yılında “Teşvik-i Sanayi Kanunu” çıkarılmıştır.

8. 1939 yılında Türkiye’nin ilk demir - çelik fabrikası Karabük’te kurulmuştur.

9.İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar uygulanırken, ekonomik bağımsızlığın korunması temel ilke olarak

benimsenmiştir.

10. 17 Şubat 1923’te İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresi Sonunda Misak-ı İktisadi kararları alınmıştır.

11. Çiftçiye destek olmak amacıyla 1929 yılında “Tarım Kredi Kooparatifleri” kurulmuştur.

12. Refik Saydam, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin ilk sağlık bakanıdır.

13.Türkiye’de 1 Temmuz 1926 yılından itibaren her yıl 1 Temmuz günü Denizcilik ve Kabotaj Bayramı olarak kut-

lanmaktadır.

14. 1929 yılında çıkan Dünya ekonomik bunalımı Amerika Birleşik Devletleri’nde başlamıştır.

Y

Y

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Çağdaşlaşan Türkiye’de Ekonomi ve Sağlık Alanındaki Gelişmeler

Kabotoj Atatürk Orman Çiftliği Etibank Türkiye İktisat Kongresi

Sümerbank Hıfzısıhha Enstitüsü Medeni Kanun Tarım Kredi

Aşar Vergisi Aşar Refik Saydam Kızılay

Yukarıda verilen kelimeleri aşağıdaki bilgilerle eşleştiriniz.

1. Yeni Türk Devleti’nin izleyeceği ekonomik politikalar ve kalkınma programlarının belirlendiği

toplantı.→ ..................................

2. Türk karasularında yük ve yolcu taşıma hakkının yabancılardan alınarak Türk vatandaşları-

na verilmesi.→ ..................................

3.1925 yılında Müslüman çiftçilerin üzerinden kaldırılan verginin adı. → ..................................

4. Sağlık hizmetlerinin temellerini atan ve 14 yıl boyunca Türkiye’nin ilk Sağlık Bakanlığı görevi-

ni üstlenen doktorumuz.→ ..................................

5. 1932 yılında serum üretimi, 1934 yılında ise çiçek aşısı üretimini gerçekleştiren ilk sağlık

kurumumuz.→ ..................................

6. Savaş, deprem, sel baskını ve yangın gibi felaketlere uğrayan insanlara yardım etmek ama-

cıyla kurulmuş olan kurum.→ ..................................

7. 17 Şubat 1925’te kaldırılan topraktan elde edilen ürünlerin vergisi. → ..................................

8. Türk köylüsünün elindeki topraklara mülkiyet hakkı tanıyan kanun. → ..................................

9. Türk çiftçisinin yükünü hafifletmek ve birbiriyle yardımlaşmalarını sağlamak amacıyla kuru-

lan kooperatifler.→ ..................................

10. Ziraat konusunda uygulamalı eğitim yapılan ve Ankara Yüksek Ziraat Okulu’na gidecek

öğrencilerin staj yaptıkları çiftlik.→ ..................................

11. Dokuma ve Tekstil Sanayisini desteklemek amacıyla kurulan kurum. → ..................................

12. Madenciliği ve maden işletmecilerini desteklemek amacıyla kurulan kurum. → ..................................

Türkiye İktisat Kongresi.

Kabotaj

Aşar

Refik Saydam

Hıfzısıhha Enstitüsü

Kızılay

Aşar Vergisi

Medeni Kanun

Tarım Kredi

Atatürk Orman Çiftliği

Sümerbank

Etibank

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Çağdaşlaşan Türkiye’de Ekonomi ve Sağlık Alanındaki GelişmelerTest – 22

1. Lozan Görüşmeleri’ne ara verildiği dönemde İzmir’de

“Türkiye İktisat Kongresi” yapılmış ve “Misak-ı İktisadi”

kabul edilmiştir. Misak-ı İktisadi ile millî bir ekonominin

oluşturulmasına karar verilmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi Misak-ı İktisadi ilkelerinden birisi değildir?

A) Özel sektöre devlet desteği vermek

B) Teknik eğitimi geliştirmek

C) Küçük imalathanelerden büyük fabrikalara geçiş

yapmak

D Ham maddesi ülke dışından olan sanayi kolları

oluşturmak

2. Türkiye İktisat Kongresi’nde ilan edilen Misak-ı İktisadi

kararlarında “tam bağımsızlık” esas alınmıştır.

Buna göre;

1. İşçilerin durumunun düzeltilmesi,

2. Yerli kaynaklara dayalı ulusal ekonominin kurulma-

sı,

3. Gümrük tarifelerinin Türk sanayicilerin ihtiyaçları-

na göre düzenlemesi

kararlarından hangileri bağımsızlık ilkesi doğrultu-sunda alınmıştır?


C 2 ve 3 D) 1 ve 3

3. Tüccarları desteklemek için açılmıştır.

1923 yılında açılan Türkiye’nin ilk şeker fabrikasıdır.

Yer altı zenginliklerini tespit etmek için kurulmuş-

tur.

Yukarıda hangisi ile ilgili bilgi verilmemiştir?

A) Türkiye İş Bankası

B Türk Dil Kurumu

C) Uşak Şeker Fabrikası

D) Maden Tetkik Arama Enstitüsü

4. Lozan Konferansı sırasında düzenlendi.

Misak-ı İktisadi Kararları’nı ilan etti.

Ülkenin doğal kaynaklarına yönelmeyi ve ekonomik

bağımsızlığı hedef aldı.

Özellikleri verilen gelişme aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) Ankara Sanayi Kongresi

B) Kabotaj Kanunu

C) Teşvik-i Sanayi Kanunu

D Türkiye İktisat Kongresi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Çağdaşlaşan Türkiye’de Ekonomi ve Sağlık Alanındaki GelişmelerTest – 22

5. Ekonomi alanında yapılan inkılaplar;

1. Geri kalmış olan sanayiyi geliştirmek,

2. Dışa bağımlı olmayan bir ekonomi oluşturmak,

3. Millî sermayeyi artırmak

hedeflerinden hangilerine yöneliktir?


C) 2 ve 3 D 1, 2 ve 3

6. Türkiye İktisat Kongresi’nde alınan kararlardan bazıları

şunlardır:

Ham maddesi yurt içinden temin edilen sanayi dalla-

rı kurulmalıdır.

Ülkede sanayi yatırımı teşvik edilmelidir.

Yerli malı kullanımı teşvik edilmelidir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Dışarıdan ham madde getirilmesi yasaklanmıştır

B) Dışarıya olan bağımlılık artmıştır.

C) Yabancı tüccarların ülkeye girişi engellenmiştir.

D Millî ekonomi güçlendirilmeye çalışılmıştır.

7. 1. Etibank’ın kurulması

2. Kırıkkale Mermi Fabrikası’nın kurulması

3. Gölcük’te donanmanın kurulması

4. Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun çıkarılması

Türkiye İktisat Kongresi’nde alınan kararlar doğrul-tusunda yapılan uygulamalardan hangileri savunma sanayisi ile doğrudan ilgilidir?

A) 1 ve 3 B 2 ve 3

C) 2 ve 4 D) 1 ve 4

8. İzmir’de toplanan Türkiye İktisat Kongresi’nde alınan

ekonomi hedefleri ile ilgili kararlardan bazıları şunlar-

dır:

Ham maddesi yurt içinden temin edilebilen sanayi

dalları kurulmalı,

Yerli malı kullanımı teşvik edilmeli, tasarruf özendi-

rilmeli,

İşletmelere kredi sağlayacak bankalar kurulmalıdır.

Alınan bu kararların aşağıdaki düşüncelerden hangi-sini gerçekleştirmeye yönelik olduğu savunulamaz?

A) Ülke ekonomisini güçlendirmeye

B) Ekonomik bağımsızlığı sağlamaya

C) Millî bir ekonomi anlayışı oluşturmaya

D Yatırımların tamamını devlet eliyle gerçekleştirmeye

9. Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması

Kapitülasyonların kaldırılması

Bu gelişmeler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söyle-nemez?

A Yönetim şeklinde değişiklik yapılmıştır.

B) Ekonomik anlamda dışa bağımlılık önlenmiştir.

C) Denizcilik ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır.

D) Ulusal bağımsızlık ilkesi doğrultusunda çalışılmıştır.

10. 1. Kabotaj Kanunu’nun kabul edilmesi

2. Türk Medeni Kanunu’nun kabul edilmesi

Verilen bu inkılap hareketlerinin aşağıdaki alanlardan hangisi ile doğrudan bir ilgisinin olduğu söylenebilir?

1 2

A) Eğitim Toplumsal

B) Toplumsal Ekonomik

C Ekonomik Hukuk

D) Hukuk Eğitim

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

217

Notlar


Çağdaşlaşan Türkiye’de İnkılapların Amaçları ve EsaslarıDers – 23

Dikkat

Atatürk’ün yazdığı en büyük yazı-

lı eseri Nutuk’tur. Nutuk; Kurtuluş

Savaşı’nın hazırlık dönemi, savaş

dönemi ve yeni Türk devletinin

kuruluş aşamasında yapılan ye-

nilikleri anlatır. Bu eserin önemi-

ni artıran etken ise gerçekleşen

olayların, bizzat gerçekleştiren

kişi tarafından birinci kaynaktan

anlatılmış olmasıdır.

BÜYÜK NUTUK VE GENÇLİĞE HİTABE Atatürk’ün Büyük Nutku, Cumhuriyet Halk Fırkasının 15-20 Ekim 1927 tarihinde topla-

nan 2. Kurultay’ında okunan metindir.

Büyük Nutuk 19 Mayıs 1919 ile 20 Ekim 1927 yılları arasında gelişen olayları ve inkılap-

ları anlatmaktadır.

Büyük Nutuk Üç Bölümden OluşmaktadırI. Bölüm: 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışıyla başlayıp, 23 Nisan 1920’de

TBMM’nin açılmasına kadar olan bölümdür.

Bu bölüm Milli Mücadelenin hazırlık (Kongreler) dönemini anlatır.

II. Bölüm: 23 Nisan 1920 TBMM’nin açılmasıyla başlayıp, 29 Ekim 1923 Cumhuriyetin İlanı’na

kadar olan bölümdür.

Bu bölümde Milli mücadele dönemi anlatılmaktadır.

III. Bölüm: 29 Ekim 1923 Cumhuriyet’in İlanı’yla başlayıp, 1927 yılında Nutuk’un okunduğu güne

kadar olan dönem anlatılmaktadır.

Bu bölümde Cumhuriyet’in ilanından 1927 yılına kadar yapılan İnkılaplar anlatılmakta-

dır.

Bilindiği üzere Atatürk, Nutuk’un sonunda yer alan “Gençliğe Hitabe”den önce şunları

söylemektedir.

“Efendiler, bu beyanatımla milli hayatı hitam (bitmiş) bulmuş farz edilen büyük bir mil-

letin istiklâlini nasıl kazandığını, ilim ve fennin en son esaslarına müstenit (dayanan),

milli ve asri(eski) bir devleti nasıl kurduğunu ifadeye çalıştım”.

Türk bağımsızlığını Türk Cumhuriyeti’ni, Türk Gençliği’ne “Kutsal bir armağan ola-

rak” bıraktığını açıklar. “Ey Türk Gençliği birinci ödevin Türk Bağımsızlığı’nı Türk

Cumhuriyeti’ni sonsuza değin korumak ve savunmaktır” diye başlayan içli seslenişini

okurken sesi titrer, gözleri yaşarır, İngiliz gazeteleri “Gazi Gözyaşlarını Tutamadı”,

“Mustafa Kemal Ağladı” diye başlık atmışlardır.

Gençliğe Hitabe’ye göre Türk gençliğine verilen görevler1. Türk Cumhuriyetini, sonsuza kadar yaşatmak ve korumak.

2. Bağımsızlık duygusundan yoksun bırakmak isteyeceklere karşı dikkatli olmak.

3. Şartlar ve içinde bulunduğu durumlar ne olursa olsun Cumhuriyet ve bağımsızlığı ko-

rumak.

4. Memleketin içinde ve dışında Cumhuriyet’e kastedecek düşmanlara karşı dikkatli ol-

mak.

5. İktidara (yönetime) sahip olanların boş bulunmaları durumunda gençlerin, gözlerini

daima açık tutmaları istenmiş bu kuvvetinde damarlarındaki asil kanda mevcut oldu-

ğu vurgulanmıştır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

218

Notlar



Dikkat

10. yıl Nutku’nda yapılan inkılaplar,

geleceğe yönelik hedefler ve Türk

milletinin özellikleri belirtilmiştir.

10. YIL NUTKU

Atatürk’ün 29 Ekim 1933 tarihinde Ankara Hipodromun’da Cumhuriyet’in İlanı’nın,

10. yılı kutlamalarında yaptığı konuşmasına 10. Yıl Nutku denir. Atatürk 10. yıl nutkunda,

yapılan yenilikleri, yapılması gerekenleri, gençlerden beklentilerini ve geleceğin ema-

net edileceği gençlerin yetiştirilmesi gerektiğini anlatmıştır.

Kurtuluş Savaşı’nı başarı ile sonlandıran Türk halkı, Mustafa Kemal Atatürk’ün önder-

liğinde modernleşme ve yenileşme çabası içine girmiştir. Atatürk, her alanda yaptığı

Yenilikler ile Türk milletinin önüne en gelişmiş ülkeler seviyesine ulaşma hedefini koy-

muştur. Cumhuriyetin ilk on yılında birçok alanda inkılap yapılmış ve çağdaş düzenin

temelleri bu dönemde atılmıştır.

Atatürk meydana gelen bu inkılap hareketleri ile Türkiye’nin gelişmesi ve her alanda

ilerlemesini, Cumhuriyetin 10. yılında verdiği Nutuk’ta belirtmiştir.

Atatürk İlkelerini Bütünleyici İlkeler

Atatürk İlkeleri Bütünleyici İlkelerMilliyetçilik Milli Bağımsızlık - Milli birlik ve beraberlik

Cumhuriyetçilik Milli Egemenlik

Laiklik Akılcılık ve Bilimsellik

Halkçılık Barışçılık ve İnsan Sevgisi

İnkılapçılık Çağdaşlaşma

Atatürk ilke ve İnkılaplarının Temel Esaslar

1. Türk Milletinin tam bağımsız ve özgür yaşamasını sağlamak

2. Cumhuriyeti yaşatmak

3. Türk milletini yüceltmek

4. Milli egemenliği esas almak

5. Çağdaşlamak

6. Milli tarih, dil ve kültür bilincini geliştirmek

7 Akıl ve bilimin öncülüğünde çağdaş medeniyet düzeyinin üstüne çıkmak

8. Milli birlik ve beraberliği sağlamak

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

219

Notlar


İsabetli Bilgi

Atatürkçü Düşünce Sistemi Dogmalara

Statikoya

Manda ve himayeye

Sömürgeciliğe ve durağanlığa

karşıdır.


Mustafa Kemal’in Bazı Kişisel Özellikleri

Akılcılık ve Bilimsellik

Atatürk ilke ve inkılapları Akla ve

Bilime dayanır. “Cumhuriyet fikren,

ilmen, fennen, bedenen karakter ve

kişilik sahibi koruyucular ister” diyen

Mustafa Kemal akılcılığı ve bilimselli-

ğe verdiği önemi vurgulamaktadır.

Çok Cepheliliği (Yönlülüğü)

Askerlik, siyaset, eğitim, tarih, dil,

din, matematik ve hukuk gibi bir çok

alanda hem düşünen, hem de eserler

veren Atatürk çok yönlü bir lider ol-

duğunu göstermişitir.

Çağdaşlaşma

Yaşadığımız dönemin gelişmiş devletleri seviyesine ulaşmak ve çağdaşlaşmış

medeniyetler seviyesinin üstüne çıkmak Atatürk’ün çağdaşlık anlayışının temelini

oluşturur. Atatürk bu amaçla bir çok alanda inkılaplar yapmıştır.

ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ

Türk milletinin bugün ve gelecekte tam bağımsızlığa huzur ve mutluluğa sahip olması,

devlet yönetiminin millet egemenliği esasına dayandırılması, aklın ve bilimin öncülü-

ğünde Türk kültürünün çağdaş medeniyetler düzeyine çıkarılması amacıyla temelleri

yine Atatürk tarafından belirtilen devlet hayatına, fikir hayatına ve toplum hayatına

ilişkin gerçekçi fikirlere ve ilkelere Atatürkçülük denir.

Mustafa Kemal’in siyasi, sosyal ve ekonomik alanlardaki gerçekçi düşünce ve uygula-

malarının tamamı Atatürkçülüğü oluşturur. Atatürkçülük Türk devleti ile Türk toplumu-

nun her alanda çağdaşlaşmasıyla ilgili genel hedefleri, amaçları ve ilkeleri belirten bir

düşünce sistemidir. Bu nedenle Atatürkçülüğe, Atatürkçü Düşünce Sistemi de denir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

220

Notlar



Atatürk ilkelerinin dayandığı temel esaslar şunlardır:

Millî tarih ve millî dil bilinci

Vatan ve millet sevgisi

Bağımsızlık ve özgürlük

Egemenliğin millete ait olması

İnsan ve insanlık sevgisi

Millî kültürün geliştirilmesi

Çağdaşlaşma

Ülke bütünlüğü

Atatürk ilkelerinin başlıca ortak özellikleri şunlardır:

1. Türk milletinin ihtiyaçları sonucu ortaya çıkmıştır.

2. Taklitçi değildir. Kabul edilmelerinde dış baskı ve zorlama yoktur.

3. Akılcı ve bilimseldir.

4. Evrensel ve barışçıdır.

5. Hak ve hürriyetleri koruyucudur.

6. Laik düşünce anlayışına ve hukuka dayanır.

7. Millî egemenlik ve bağımsızlık temeline dayanır.

8. Atatürk tarafından hem sözle hem de uygulama ile gerçekleştirilmiştir.

9. Birbirinden ayrılamaz, tek tek değerlendirilemez. Birbirleri ile uyumludur ve birbirleri-

ni tamamlayıcıdırlar.

Atatürk yeni kurulan devletin varlığını sürdürebilmesi ve ilerleyebilmesi için çağdaş-

laşmayı temel hedef olarak almış, toplumsal hayatın birçok alanında inkılaplar yap-

mıştır. Atatürk, Türk milletini çağdaş, dünyaca kabul edilmiş sosyal ve kültürel değer-

lere kavuşturmak ve modern bir Türkiye oluşturmak amacında olmuştur.

Atatürk, Türk milletinin millî birlik ve beraberlik içerisinde mutlu ve onurlu bir yaşam

sürmesini istiyordu. Bu düşünce bir milletin sevgi ve saygı ile birbirine bağlanmasını

ortak ideallere yönelik olarak varlığını devam ettirmesini sağlar. Millî birlik ve bera-

berlik aynı zamanda ülke bütünlüğünün korunmasına da yardımcı olur.

Atatürk ilkeleri, millî kültürümüzü geliştirmeyi ve yükseltmeyi amaçlar. Yabancı kültür-

leri benimsemek millî varlığımızı tehlikeye düşürür, çağdaş medeniyetler seviyesinin

yakalanmasını engeller. Atatürk, Batı’nın ilminden, tekniğinden yararlanırken millî kül-

türümüzü de korumamız gerektiğini ifade etmiştir.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Çağdaşlaşan Türkiye’de İnkılapların Amaçları ve Esasları

İnkılapları Çağdaşlaşma Barışçılık Milli Egemenlik

Gençliğe Hitabe Milli Mücadele Onuncu Yıl Nutku bütündür

Nutuk tamamlayıcı akla bilime Çok yönlü

Yukarıda verilen kavramları aşağıdaki cümlelerdeki boşluklara doğru bir şekilde yerleştiriniz..

Atatürk Nutuk’un ikinci bölümünde .......................................................................... dönemini anlatmaktadır.

Atatürk’ün yazdığı en önemli eser olan Nutuk’un Sonu .......................................................................... ile bitmektedir.

Atatürk’ün 29 Ekim 1933 tarihinde Cumhuriyet’in ilanının Onuncu yılı konuşmasına ..............................................................................

denir.

Atatürk’ün Cumhuriyetçilik İlkesi’nin bütünleyici ilkesi ..........................................................................’tir.

Atatürk’ün siyasi, ekonomik, askeri, kültürel ve toplumsal alanda yaptığı çalışmalar onun ..................................................................

bir lider olduğunu gösterir.

Atatürk’ün ilke ve inkılapları bir ......................................... birbirinden ayrı düşünülemez, birbirinin ............................................... ‘sıdır.

Atatürk ilke ve inkılapları ............................. ve ............................. dayanır.

Yaşadığımız dönemin gelişmiş devletleri seviyesine ulaşmak hatta gelişmiş medeniyetler seviyesinin üstüne çıkmak

Atatürk’ün ...................................................................... anlayışının temelini oluşturur.

Atatürk’ün Halkçılık ilkesinin bütünleyici ilkesi ..................................................................’tır.

Atatürk Nutuk’un üçüncü bölümünde Cumhuriyet’in kuruluşundan sonra yapılan ............................................................... anlatmaktadır.

Atatürk’ün Türk bağımsızlık mücadelesini ve Cumhuriyetin ilk yıllarını belgelere dayındırarak anlattığı eserinin adı ........................’dur.

Millî Mücadele

Gençliğe Hitabe

Onuncu Yıl Nutku

Millî Egemenlik

çok yönlü

bütündür

akla bilime

çağdaşlaşma

Barışçılık

inkılapları

Nutuk

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER



Çağdaşlaşan Türkiye’de İnkılapların Amaçları ve Esasları

Aşağıda ifadelerde doğru olanların yanına “D” yanlış olanların yanına “Y” yazınız.

D/Y

1.Atatürkçülük Türk Devleti ile Türk toplumunun her alanda çağdaşlaşması ile ilgili genel hedefleri amaçları ve

ilkeleri belirten bir düşünce sistemidir.

2.Atatürkçülüğün temel niteliklerinden birisi de akla ve bilime dayanması, milli birlik ve beraberliğe önem ver-

mesidir.

3. Atatürkçülüğün temel esaslarından biri de Türk milletin tam bağımsız ve özgür yaşamasını sağlamaktır.

4. Atatürk’ün yazmış olduğu en önemli eser Nutuk’tur.

5. Atatürk, Nutuk’un Sonundaki “Gençliğe Hitabe”de Türk gençlerine öğütler vermektedir.

6.10 yıl Nutku’nda geleceğe yönelik hedeflerin gerisinde kalındığını, Avrupa’nın taklit edilmemesi gerektiğini

anlatmıştır.

7. Atatürkçülüğün amaç ve gayelerinden birisi de millete ve insanlığa hizmet etmektir.

8. Atatürkçülüğü oluşturan ilkeler bir bütüntür birbirinden ayrı düşünülemez.

9. Milliyetçilik ilkesinin bütünleyici ilkesi Milli Bağımsızlıktır.

10. Atatürk ilke ve inkılapları akla ve bilime dayanır.

11. Halkçılık ilkesinin bütünleyici ilkesi Barışçılık ve insanlık sevgisidir.

12.Atatürk, Nutuk’ta Kurtuluş Savaşı’nın hazırlık dönemi, savaş dönemi ve savaştan sonra yapılan bazı inkılap-

ları anlatmaktadır.

13.Atatürk’ün siyasi, ekonomik, askeri ve kültürel alanlarla yenilikler yapması Onun ileri görüşlü bir lider oldu-

ğunu gösterir.

14. Kurtuluş Savaşı, milli birlik ve beraberlik sayesinde kazanılmıştır.

15. Nutuk, Atatürk’ün ölümünden sonra Türk Tarih Kurumu tarafından yazılmıştır.

16. Atatürk Nutuk’ta yaptığı bütün inkılapları anlatmıştır.

D

D

D

D

D

Y

Y

D

D

D

D

D

D

D

D

D

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Çağdaşlaşan Türkiye’de İnkılapların Amaçları ve EsaslarıTest – 23

1. 1. Çağdaşlık

2. Bilimsellik

3. Akılcılık

4. Taklitçilik

Yukarıdakilerden hangisi Atatürkçülük ile bağdaş-maz?

A) 1 B) 2 C) 3 D 4

2. Her biridiğerinin

devamıdır.

Akıl vebilime dayanır.

Taklitçilikyoktur.

Türk milletininihtiyaçlarından

doğmuştur.

?

Diyagramda “?” işareti ile gösterilen yere aşağıdaki-lerden hangisi getirilmelidir?

A) Atatürk’ü etkileyen olaylar

B Atatürkçülüğün nitelikleri

C) Atatürk’ün ilkeleri

D) Bütünleyici ilkeler

3. Atatürkçülük, Türk milletinin bugün ve gelecekte tam

bağımsız olarak, millet egemenliğine dayalı demokratik

ve laik kurallar içinde rahat ve mutlu bir yaşam sür-

mesini amaçlar. Atatürkçülük, millî egemenlik ilkesinin

doğal bir sonucu olarak da anayasal rejimin ve demok-

rasinin yerleşmesini temel hedef olarak belirlemiştir.

Buna göre, aşağıdaki çalışmalardan hangisinin millî egemenliğin gerçekleştirilmesi için yapıldığı söylene-mez?

A) TBMM’nin açılması

B) Saltanatın kaldırılması

C) Siyasi partilerin kurulması

D Medeni Kanun’un kabul edilmesi

4. Atatürkçülüğün amaçlarından birisi de millî birlik ve

beraberliğin sağlanması ve sürdürülmesidir. Millî birlik

ve beraberlik milletçe birliği, bir arada yaşamayı ifade

eder.

Aşağıdakilerden hangisi Atatürk’ün ülkede birlik ve beraberliği sağlamak için yaptığı inkılaplardan biri değildir?

A) Kılık kıyafet inkılabı ile çağdaş kıyafetlerin benim-

senmesi

B) Ağa, hacı, hoca, paşa gibi ayrıcalık belirten unvan-

ların kullanımının yasaklanması

C) Azınlıkların Türk vatandaşı kabul edilerek ayrıcalık-

ların sona erdirilmesi

D İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi’nin toplanarak

Misak-ı İktisadi Kararları’nın kabul edilmesi

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER


Çağdaşlaşan Türkiye’de İnkılapların Amaçları ve EsaslarıTest – 23

5. Atatürkçülük, Türk devleti ve toplumun her alanda çağ-

daşlaşmasıyla ilgili ilke ve hedefleri ortaya koyan bir

düşünce sistemidir.

Aşağıdakilerden hangisi Atatürkçülüğün dayandığı temel esaslarından biri değildir?

A) Akla ve bilime önem verme

B Sınıf egemenliğine önem verme

C) Millî bağımsızlık ve özgürlük

D) Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkma

6. Aşağıdakilerden hangisi Atatürk döneminde yapılan ilkelerin ortak amacı değildir?

A) Ulusal egemenlik

B) Ulusal bağımsızlık

C Doğu’ya yönelmek

D) Çağdaş bir toplum oluşturmak

7. Bizim yolumuzu çizen, içinde yaşadığımız vatan, bağ-

rından çıktığımız Türk milleti ve milletler tarihinin bin bir

facia ve ıstırap kaydeden yapraklarından çıkardığımız

neticelerdir.


Buna göre Atatürkçülük ile ilgili;

1. Türk milletinin ihtiyaçlarından doğmuştur.

2. Tarihî gerçeklerden doğmuştur.

3. Hem ulusal hem de uluslararası özellikler taşıyan

düşünce sistemidir.


A) Yalnız 1 B) Yalnız 2

C) 1 ve 2 D 1, 2 ve 3

8. Aşağıdakilerden hangisi Atatürkçülüğün nitelikleri arasında gösterilemez?

A) Akılcılık ve bilimselliği temel alır.

B) Barışın korunmasına önem verir.

C) Türk milletinin ihtiyaçlarından doğmuştur.

D Farklı fikirlere önem vermeyen durağan bir düşünce

sistemidir.

9. Çağdaş

uygarlık düzeyineulaşmak

Tambağımsızlığı

korumak

Modern birtoplum

oluşturmak

Millî birlik veberaberliğisağlamak

?

Kavram haritasında “?” ile gösterilen yere aşağıdaki-lerden hangisi öncelikli olarak yazılmalıdır?

A Atatürkçülüğün Amaçları

B) Türk Millî Kültürü

C) Millî Egemenlik

D) Atatürk İlkeleri

10. Atatürkçü düşünce sisteminin esasları ile ilgili aşağı-da verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Kişi hak ve hürriyetlerine önem verir.

B) Yurtta ve dünyada barışın korunmasından yanadır.

C Batılı devletlerin kültürlerini taklit etmekten yanadır.

D) Vicdan ve düşünce hürriyetine saygılıdır.

İSABET Y

AYINLA

RI

ÇÖZÜMLER

sabet yayinlari ÇÖzÜmler · 2018. 10. 24. · türk dil kurumu’nun açılması ↓ türk tarih...

Documents