rzecznik praw absolwenta - strona główna - rada … · deregulacyjną, uwzględnia tylko jeden...

R ZE C ZN I K P RA W A BS OLW EN T A

Bartłomiej Banaszak

Opinia

w sprawie ułatwienia dostępu do wykonywania tzw. zawodów okołomedycznych

Projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych

zawodów (projekt z 18 czerwca 2013 r.), stanowiący trzecią i zarazem ostatnią tzw. transzę

deregulacyjną, uwzględnia tylko jeden zawód będący w gestii Ministra Zdrowia – zawód

felczera. W kontekście nieuwzględnienia żadnego zawodu medycznego w poprzednich

ustawach deregulacyjnych, wskazuje to na próbę całkowitego wyłączenia z działań na rzecz

ułatwienia dostępu do wykonywania zawodów regulowanych praktycznie wszystkich

zawodów regulowanych będących w gestii Ministra Zdrowia. W świetle bardzo sztywnych

zasad dostępu do poszczególnych zawodów, nierzadko dyskryminujących określone grupy

absolwentów, jest to decyzja nieuzasadniona.

Sztywne regulacje w zakresie kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodów:

lekarza, lekarza-dentysty, farmaceuty, pielęgniarki i położnej, nie powinny budzić większych

wątpliwości, ponieważ określone są w Dyrektywie 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i

Rady z dnia 7 września 2005 w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych. W związku z

tym, w przypadku kształcenia na kierunkach przygotowujących do ww. zawodów obowiązują

standardy kształcenia.

W gestii Ministra Zdrowia jest natomiast nadzór nad dużą liczbą innych zawodów

regulowanych, które na potrzeby niniejszego opracowania określone zostały jako „zawody

okołomedyczne”. W ramach regulacji kluczową rolą odgrywają warunki dotyczące

wykształcenia, które są sztywne i na ogół niespójne z ustawą Prawo o szkolnictwie

wyższym, ponieważ:

� odwołują się do konkretnych nazw kierunków studiów i nazw specjalności

� sztywno określają liczbę godzin zajęć dydaktycznych z określonych treści

Analiza dostępu do wybranych zawodów okołomedycznych pokazała, że w niepokojąco

dużej liczbie przypadków sposób regulowania zasad dostępu ma charakter antyjakościowy,

nie przystaje do wymogów współczesności, nie pozwala uczelniom na elastyczne

reagowanie na dynamicznie zmieniające się oczekiwania rynku pracy oraz postęp w

technologii i medycynie, zaś absolwentom uczelni, którzy studiują na kierunku kształcącym

wiedzę i umiejętności przydatne w poszczególnych zawodach, ale o „niewłaściwej” nazwie,

uniemożliwiają dostęp do zawodu.

2

Poza tym wymogi kwalifikacyjne dotyczące wykształcenia wskazują na dążenie do bardzo

wąskiej specjalizacji już na poziomie studiów, co może utrudnić absolwentom kierunków

medycznych elastyczne poruszanie się na rynku pracy w sytuacji nasycenia rynku w

wyuczonym zawodzie. Z drugiej strony może zmuszać do wyboru zawodu spoza

kierunkowego wykształcenia właśnie w wyniku sztucznie stawianych ograniczeń. Takie

regulacje działają więc na niekorzyść młodych ludzi. Zwracają uwagę także głosy o swoistej

dyskryminacji młodych absolwentów względem osób wykonujących ten zawód, które w

większości nie musiały spełniać tak restrykcyjnych wymogów kwalifikacyjnych.

Większość regulacji w tym zakresie pozostaje wciąż na poziomie rozporządzeń Ministra

Zdrowia, co dodatkowo sprzyja niestabilności przepisów. Ponadto, sytuacja, w której to

minister ustanawia zasadnicze wymogi kwalifikacyjne na poziomie rozporządzenia, budzi

wątpliwości natury konstytucyjnej. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia

5 grudnia 2007 r. (sygn. akt K 36/06) „określenie warunków wykonywania zawodu lub

czynności zawodowych należy do spraw o fundamentalnym znaczeniu z punktu widzenia

wolności wykonywania zawodu. Sprawy te muszą być unormowane w ustawie i nie mogą

być przekazywane do unormowania w drodze rozporządzenia. Ustawa, uzależniając

wykonywanie określonych czynności zawodowych od wymogu posiadania odpowiednich

kwalifikacji, musi sprecyzować bliżej wymagania dotyczące tych kwalifikacji, tak aby jej

adresaci mogli ustalić na podstawie jej przepisów, czy mogą dokonywać takich czynności.”

Poniższe opracowanie ma na celu przedstawienie problemu barier w dostępie do

zawodów okołomedycznych, zwłaszcza w odniesieniu do następujących zawodów:

diagnosty laboratoryjnego i technika analityki medycznej, dietetyka, logopedy, terapeuty

zajęciowego, specjalisty psychoterapii uzależnień i instruktora terapii uzależnień,

specjalisty terapii uzależnień, technika elektroradiologa, technika ortopedy, inżyniera

medycznego, fizyka medycznego, a także możliwości wykonywania świadczeń z zakresu

rehabilitacji leczniczej1. Opinia nie ma natomiast na celu rozstrzygnięcia, czy dany zawód

powinien być zawodem regulowanym, czy nie2.

W toku przygotowania niniejszego opracowania, zwróciłem się z prośbą o opinię do

kilkudziesięciu wydziałów, instytutów i innych jednostek uczelnianych prowadzących studia

1 Z uwagi na pilny tryb, w którym powstało opracowanie, podyktowany terminem konsultacji społecznych,

opinia może wymagać dalszego uzupełnienia, zwłaszcza w odniesieniu do zawodów, które nie były przedmiotem pogłębionej analizy. 2 Mimo tego, że zdecydowana większość zawodów okołomedycznych regulowana jest także w dużej liczbie

krajów Unii Europejskiej nie jest to kwestia jednoznaczna. Przykładowo, autorzy raportu Fundacji Republikańskiej „Zawody Regulowane – aktualny stan prawny i propozycje zmian” twierdzą, że „ustanowienie barier wykonywania zawodów okołomedycznych nie spełnia kryterium ochrony interesu publicznego. Jest natomiast zabezpieczeniem partykularnego interesu obecnie wykonujących te profesje oraz ograniczaniem konkurencji i zbędnym utrudnieniem dla kandydatów. Rezygnacja z państwowej reglamentacji zawodu nie oznacza natomiast ustanawiania zakazu istnienia organizacji zrzeszających przedstawicieli tych zawodów, dbających o wysoki standard świadczonych usług.”

3

m.in. z zakresu pedagogiki specjalnej, fizyki medycznej, żywienia człowieka, inżynierii

biomedycznej. Wcześniej natomiast w dyspozycji Rzecznika Praw Absolwenta była obszerna

dokumentacja dotycząca zablokowania absolwentom mikrobiologii dostępu do uprawnień w

zakresie diagnostyki laboratoryjnej, a tym samym do zatrudnienia na odpowiednich

stanowiskach m.in. w laboratoriach mikrobiologicznych.

1. Diagnosta laboratoryjny i technik analityki medycznej

I. Warunki dostępu do wykonywania zawodów diagnosty laboratoryjnego i technika analityki

medycznej regulowane są na podstawie Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce

laboratoryjnej. Zgodnie z art. 7 tejże ustawy „diagnostą laboratoryjnym jest osoba, która:

1) ukończyła studia wyższe na kierunku analityka medyczna i uzyskała tytuł

zawodowy magistra lub

2) ukończyła studia wyższe na kierunkach:

a) biologia lub farmacja i uzyskała tytuł zawodowy magistra,

b) chemia lub biotechnologia i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub magistra

inżyniera,

c) weterynaria i uzyskała tytuł zawodowy lekarza weterynarii

– oraz odbyła kształcenie podyplomowe, o którym mowa w art. 7a, potwierdzone

egzaminem, albo uzyskała specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w

dziedzinie analityki klinicznej, diagnostyki laboratoryjnej, mikrobiologii lub

toksykologii, lub

3) ukończyła studia wyższe na kierunku lekarskim i uzyskała tytuł zawodowy lekarza

oraz odbyła kształcenie podyplomowe […]”

Ponadto, zgodnie z art. 6a, osobą uprawnioną w ograniczonym zakresie do wykonywania

czynności diagnostyki laboratoryjnej w laboratorium jest również osoba, która posiada:

„1) tytuł zawodowy technika analityki medycznej;

2) tytuł zawodowy licencjata uzyskany na kierunku analityka medyczna;

3) tytuł zawodowy, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 2.”

II. Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na fakt, iż w 2004 r. doszło do istotnej nowelizacji

przedmiotowej ustawy. Zgodnie z brzmieniem, które obowiązywało w latach 2001-2004 na

listę diagnostów laboratoryjnych wpisywało się osobę fizyczną, która „ukończyła studia

wyższe i uzyskała tytuł magistra na kierunkach analityki medycznej, biologii, biotechnologii,

chemii, farmacji, mikrobiologii lub tytuł lekarza” oraz złożyła egzamin na diagnostę

laboratoryjnego. W świetle aktualnego brzmienia przyjętego w 2004 r. doszło więc do

całkowitego wyeliminowania z możliwości nabywania uprawnień zawodowych

absolwentów studiów z zakresu mikrobiologii, którzy w świetle nowych przepisów nie

mogą podejmować czynności diagnostycznych, m.in. w laboratoriach mikrobiologicznych.

4

III. Skala problemu związanego z zablokowaniem mikrobiologom dostępu do zawodu

związanego z kierunkiem ukończonych studiów będzie rosła. Zgodnie z danymi

Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dwóch uczelni: Uniwersytetu Łódzkiego i

Uniwersytetu Szczecińskiego, liczba studentów tych specjalistycznych studiów wzrosła z 26

osób w 2008 r. do 250 osób w 2012 r. Dodatkowo, studia mikrobiologiczne prowadzi

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, a od roku akademickiego 2013/2014 studia

na kierunku mikrobiologia otwiera Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.

IV. Skuteczne zablokowanie mikrobiologom wszystkich dróg dojścia do zawodu prowadzi do

absurdów:

a) Absolwent mikrobiologii nie ma możliwości samodzielnego wykonywania nawet tych

czynności diagnostyki laboratoryjnej, o których mowa w art. 6a ust. 2 ustawy o

diagnostyce laboratoryjnej, czyli m.in. mikrobiologicznego badania laboratoryjnego

płynów ustrojowych, wydzielin, wydalin i tkanek pobranych dla celów

profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych lub sanitarno-epidemiologicznych. Ma

je natomiast technik analityk, licencjat analityki medycznej oraz magister chemii,

biologii, weterynarii, biotechnologii lub farmacji.

b) Możliwość dojścia do pełnych uprawnień mają absolwenci takich kierunków, jak:

chemia, biologia, farmacja i weterynaria. Muszą oni po ukończeniu studiów odbyć

studia podyplomowe z zakresu analityki medycznej. Mikrobiolodzy mają natomiast

zablokowane wszystkie furtki. Z formalnego punktu widzenia, absolwenci

mikrobiologii mogą być zatrudnieni w laboratoriach diagnostycznych tylko na

następujących stanowiskach: (starsza) pomoc laboratoryjna, (starsza)

salowa/sanitariusz, (starsza) sekretarka medyczna, rejestratorka medyczna,

ewentualnie na stanowisku młodszego asystenta. (zgodnie z rozporządzeniem

Ministra Zdrowia z 3 marca 2004 r. w sprawie wymagań, jakim powinno odpowiadać

medyczne laboratorium diagnostyczne).

c) W wykazie 13 dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których

diagnosta laboratoryjny może odbywać specjalizację [według rozporządzenia MZ z

dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez

diagnostów laboratoryjnych], znajduje się mikrobiologia medyczna. W efekcie

przepisów ustawy o diagnostyce laboratoryjnej specjalizację w zakresie mikrobiologii

medycznej może odbyć absolwent analityki medycznej, a nie może absolwent

studiów na kierunku mikrobiologia (np. w specjalności mikrobiologia medyczna i

diagnostyka medyczna), ponieważ po prostu nie może być diagnostą.

d) W wykazie dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być

uzyskiwany tytuł specjalisty [według rozporządzenia MZ z dnia 17 października 2002

r. w sprawie uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w

ochronie zdrowia] znajduje się mikrobiologia. O tytuł specjalisty mikrobiologii może

starać się absolwent studiów na kierunku biologia lub biotechnologia [ale nie

mikrobiologia] i wykonywał co najmniej przez okres jednego roku w ciągu ostatnich 3

5

lat czynności zawodowe zgodne z programem specjalizacji w odpowiedniej

dziedzinie, ale w ramach diagnostyki laboratoryjnej, do której dostęp dla

mikrobiologów jest zablokowany .

e) Mikrobiolodzy, chcąc pracować w zawodzie diagnosty laboratoryjnego, są w świetle

aktualnych przepisów zmuszeni do wyjazdu za granicę (w wielu krajach Unii

Europejskiej bez problemu uzyskają uprawnienia). Tym samym jedynym sposobem

dla mikrobiologa, aby nabyć uprawnienia zawodowe diagnosty w Polsce staje się

uprzednie uzyskanie uprawnień w innym kraju UE.

V. Na potrzebę nadania uprawnień absolwentom mikrobiologii bardzo mocno zwracają

uwagę kierownicy laboratoriów, którzy jednocześnie obalają tezę stawianą m.in. przez

Krajową Izbę Diagnostów Laboratoryjnych o rzekomym niewystarczającym wykształceniu

mikrobiologów:

a) Według kierowników laboratoriów, mikrobiolodzy mają kluczowe znaczenie w

laboratoriach, zwłaszcza w pracowniach mikrobiologicznych, a także w pracowniach

serologicznych i immunologicznych. W tym zakresie są w opinii pracodawców

bardziej przydatni niż np. absolwenci analityki medycznej. Ponadto, zdaniem

pracodawców mikrobiolog najlepiej wie jak pobrać materiał (np. wymaz, albo

materiał z rany w taki sposób, aby jej nie zakazić). Odchodzących starszych

pracowników nie są w stanie zastąpić młodzi, bo nie mają uprawnień.

b) Według opinii kierowników laboratoriów diagnostycznych prowadzących diagnostykę

mikrobiologiczną w placówkach służby zdrowia regionu łódzkiego (z 2008 r.) „nie

dość, że ustawa faworyzuje tylko jeden kierunek wykształcenia, co jest szkodliwe i

niesprawiedliwe ze społecznego punktu widzenia, to jeszcze próbuje

podporządkować sobie inne grupy zawodowe.”.

VI. Wyjściem z sytuacji z pewnością nie jest „skazywanie” absolwentów mikrobiologii na

konieczność podejmowania studiów podyplomowych z analityki medycznej. Studia

podyplomowe już teraz są poważną barierą dla absolwentów innych kierunków

przydatnych w diagnostyce laboratoryjnej, m.in. chemii, biologii czy biotechnologii. Wiąże

się to bowiem z opóźnieniem o minimum półtora roku wejścia do zawodu oraz

gigantycznymi kosztami. Dla przykładu studia podyplomowe z analityki medycznej

prowadzone przez Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie trwają 4 semestry i kosztują

4 tys. złotych za semestr. Śląski Uniwersytet Medyczny prowadzący studia w wymiarze

trzech semestrów uzależnił koszt od liczby słuchaczy – w przypadku zgłoszenia jedynie

dwudziestu osób cena urosłaby do 18 990 zł. Natomiast czterosemestralne studia

prowadzone przez Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego kosztują 18 tysięcy

złotych.

Kolejnym niepokojącym sygnałem są decyzje dotyczące zamykania studiów podyplomowych

analityki medycznej. Ostatnio taką decyzję podjął m.in. Uniwersytet Medyczny w Poznaniu.

6

Jeśli decyzje o zamykaniu studiów podyplomowych staną się swego rodzaju tendencją,

zablokują one ścieżki dostępu do zawodu także absolwentom studiów z zakresu biologii,

chemii, farmacji, biotechnologii czy weterynarii.

VII. Aktualne przepisy ustawy o diagnostyce laboratoryjnej są niespójne z ustawą Prawo o

szkolnictwie wyższym, ponieważ odnoszą się do konkretnych nazw kierunków studiów.

Ten sposób regulacji, w połączeniu ze sztywnymi regulacjami rozporządzenia MZ z 3 marca

2004 r. w sprawie wymagań, jakim powinno odpowiadać medyczne laboratorium

diagnostyczne, poza wyeliminowaniem absolwentów mikrobiologii z możliwości pracy w

zawodzie, może skutecznie utrudnić możliwość zatrudnienia absolwentów innych

nowatorskich kierunków studiów, np. z zakresu genetyki (studia o tej nazwie prowadzi już

Uniwersytet Łódzki). Utrudnia także zatrudnianie na stanowiskach w laboratoriach

medycznych, np. jako specjalistów ds. obsługi sprzętu diagnostycznego, absolwentów

studiów z zakresu innych obszarów wiedzy mających zastosowanie w laboratoriach

diagnostycznych, m.in. fizyki medycznej czy inżynierii biomedycznej.

2. Dietetyk

Wymogi kwalifikacyjne dla kandydatów na dietetyków określone są przede wszystkim w

rozporządzeniu z 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na

poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących

przedsiębiorcami. Zgodnie z jego przepisami, kandydat na dietetyka musi spełnić następujące

wymagania kwalifikacyjne:

a) ukończenie szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły

publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego dietetyk lub dyplomu potwierdzającego

kwalifikacje zawodowe w zawodzie dietetyk lub ukończenie technikum lub szkoły

policealnej i uzyskanie tytułu zawodowego technika technologii żywienia w

specjalności dietetyka, lub

b) tytuł zawodowy magistra lub licencjata na kierunku dietetyka, lub

c) rozpoczęcie przed dniem 1 października 2007 r. studiów wyższych w specjalności

dietetyka obejmujących co najmniej 1784 godziny kształcenia w zakresie dietetyki i

uzyskanie tytułu magistra, lub

d) rozpoczęcie przed dniem 1 października 2007 r. studiów wyższych na kierunku

technologia żywności i żywienie człowieka o specjalności żywienie człowieka i

uzyskanie tytułu magistra lub magistra inżyniera na tym kierunku

W zakresie kluczowego wymogu w lit. b) przepisy są niespójne z Ustawą Prawo o

szkolnictwie wyższym oraz eliminują z możliwości nabycia uprawnień zawodowych

absolwentów kierunków pokrewnych. Kolejnym problemem jest zapis wymieniony w lit. d).

W świetle opinii uzyskanych z jednostek prowadzących studia z zakresu technologii żywności

7

i żywienia człowieka, przed 2007 r. specjalność z zakresu żywienie człowieka była rzadko

prowadzona, a różnice w zakresie praktycznego przygotowania do zawodu między

poszczególnymi specjalnościami nie były wówczas na tyle znaczące, by w tak drastyczny

sposób różnicować uprawnienia do wykonywania zawodu dietetyka.

W związku z powyższym, przepisy w sposób nieuzasadniony pozbawiają możliwości

nabycia uprawnień m.in.

� absolwentów studiów (głównie II stopnia) z zakresu technologii żywności i żywienia

człowieka lub żywienia człowieka i oceny żywności w specjalnościach żywienie

człowieka, żywienie człowieka i dietetyka itp. prowadzonych w wielu uczelniach, a

także innych intersdycyplinarnych kierunków (np. pedagogika zdrowia z

psychodietetyką prowadzona przez jedną z wiodących uczelni pedagogicznych),

umożliwiających uzyskanie szerokich umiejętności i wiedzy z zakresu dietetyki,

� absolwentów na kierunku technologia żywności i żywienie człowieka, w specjalności

innej niż żywienie człowieka, którzy rozpoczęli studia przed 2007 r.,

� absolwentów kierunków pokrewnych posiadających doświadczenie zawodowe, np. w

poradnictwie żywieniowym.

Prowadzi to do absurdalnej sytuacji, w której np. absolwenci studiów z zakresu technologii

żywności i żywienia człowieka w specjalności odnoszącej się w głównej mierze do żywienia

człowieka i dietetyki, chcąc uzyskać uprawnienia, musieliby rozpocząć od nowa studia na

kierunku o nazwie dietetyka lub zapisać się do szkoły policealnej.

W związku z powyższym, konieczna jest zmiana przepisów w zakresie zasad dostępu do

zawodu dietetyka. Natomiast uczelnie, których absolwenci mieliby w wyniku ewentualnych

zmian uzyskać dostęp do uprawnień, powinny zapewnić w toku studiów odpowiednie

kształcenie praktyczne tak, aby absolwenci nie mieli problemów np. z uznaniem swoich

kwalifikacji za granicą zaraz po ukończeniu studiów.

3. Logopeda

Zgodnie z przepisami rozporządzenia z 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych

od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych

niebędących przedsiębiorcami kandydat na logopedę musi spełnić jeden z następujących

warunków:

a) ukończenie studiów wyższych na kierunku lub w specjalności logopedia obejmujących

w programie nauczania co najmniej 800 godzin kształcenia w zakresie logopedii i

uzyskanie tytułu licencjata lub magistra, lub

b) ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu magistra oraz ukończenie studiów

podyplomowych z logopedii obejmujących co najmniej 600 godzin kształcenia w

zakresie logopedii, lub

8

c) ukończenie studiów wyższych i uzyskanie tytułu magistra oraz ukończenie przed 31

sierpnia 2009 r. studiów podyplomowych z logopedii.

Podobnie jak w przypadku wielu innych zawodów okołomedycznych, wymogi kwalifikacyjne

nie są uzależnione od faktycznych umiejętności, a od nazw kierunków studiów lub

specjalności oraz liczby godzin dydaktycznych. Zasady te są niespójne z ustawą Prawo o

szkolnictwie wyższym. Mogą potencjalnie eliminować absolwentów pokrewnych lub

interdyscyplinarnych kierunków studiów lub specjalności (np. z zakresu pedagogiki

specjalnej) z możliwości wykonywania zawodu, tylko i wyłącznie z powodu

„nieodpowiedniej”, w świetle przepisów rozporządzenia, nazwy studiów.

W związku z powyższym, nowelizacji wymagają regulacje dotyczące dostępu do zawodu

logopedy. Wymogi kwalifikacyjne powinny być uzależnione od efektów kształcenia, które

mogą być realizowane na różnych kierunkach i specjalnościach.

Niezależnie od powyższego stanowiska, mającego charakter zasadniczy w kontekście zawodu

logopedy, wątpliwy jest także warunek wykształcenia wyższego magisterskiego, aby móc

rozpocząć studia podyplomowe. Skoro chodzi tutaj o wykształcenie na dowolnym kierunku

studiów, powinno wystarczyć wykształcenie wyższe I stopnia. Zgodnie z przepisami ustawy

Prawo o szkolnictwie wyższym, studia podyplomowe można podjąć posiadając dyplom co

najmniej studiów I stopnia.

4. Terapeuta zajęciowy

Zgodnie z rozporządzeniem z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od

pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych

niebędących przedsiębiorcami, kandydaci na terapeutów zajęciowych muszą spełnić

następujące wymagania kwalifikacyjne:

a) ukończenie studiów wyższych na kierunku lub w specjalności terapia zajęciowa,

obejmujących co najmniej 3000 godzin kształcenia, w tym 2000 godzin w grupie

treści podstawowych i kierunkowych obejmujących wiedzę z zakresu teorii i technik

terapeutycznych i uzyskanie tytułu licencjata, lub

b) ukończenie szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły

publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego terapeuty zajęciowego lub dyplomu

potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie terapeuty zajęciowego, lub

c) ukończenie przed dniem 31 sierpnia 2009 r. szkoły policealnej publicznej lub

niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego w

zawodzie instruktor terapii zajęciowej.

9

Warunki dotyczące konieczności ukończenia studiów lub specjalności o konkretnej nazwie są

niespójne z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym. Niespójne z zasadą autonomii

programowej uczelni oraz zasadą budowania programów kształcenia w oparciu o Krajowe

Ramy Kwalifikacji i efekty kształcenia, jest sztywne odniesienie do wymiaru godzin

dydaktycznych.

Studia o „właściwej” nazwie są aktualnie prowadzone tylko przez trzy uczelnie: Akademię

Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (Wydział Fizjoterapii), Uniwersytet Medyczny im.

Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (Wydział Nauk o Zdrowiu) i Akademię Wychowania

Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie (Wydział Rehabilitacji Ruchowej).

Wśród opinii pochodzących od wiodących uczelni pedagogicznych przeważa pogląd, że

wymiar godzinowy, poza oczywistym łamaniem zasad kształcenia wprowadzonych na

mocy nowelizacji Ustawy prawo o szkolnictwie wyższym z 2011 r., jest po prostu

nierealistyczny. Wyklucza też z możliwości wykonywania zawodu absolwentów, m.in.

pedagogiki specjalnej, nawet w specjalnościach umożliwiających zdobycie wysokich

umiejętności z zakresu teorii i technik terapeutycznych.

W związku z powyższym, nowelizacji wymagają przepisy w zakresie dostępu do zawodu

terapeuty zajęciowego.

5. Specjalista psychoterapii uzależnień oraz instruktor terapii uzależnień

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. sprawie organizacji,

kwalifikacji personelu, sposobu funkcjonowania i rodzajów podmiotów leczniczych

wykonujących świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz ambulatoryjne w sprawowaniu

opieki nad uzależnionymi od alkoholu oraz sposobu współdziałania w tym zakresie z

instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi (Dz.U. 2012 nr 0 poz. 734), certyfikat

specjalisty psychoterapii uzależnień wydaje się osobie, która:

a) posiada tytuł zawodowy lekarza lub tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa, lub

osobie, która uzyskała tytuł magistra uzyskany po studiach na kierunkach:

psychologia, pedagogika, pedagogika specjalna, socjologia, resocjalizacja, nauki o

rodzinie, teologia lub filozofia

b) ukończyła program szkolenia,

c) zdała egzamin certyfikacyjny organizowany przez Państwową Agencję Rozwiązywania

Problemów Alkoholowych.

Natomiast certyfikat instruktora terapii uzależnień wydaje się osobie, która posiada

wykształcenie co najmniej średnie oraz ukończyła szkolenie oraz zdała egzamin.

Wymóg ukończenia programu szkolenia wydaje się wątpliwy w odniesieniu do

absolwentów specjalistycznych studiów, m.in. z zakresu resocjalizacji, psychologii, czy

10

wybranych specjalności prowadzonych na studiach z zakresu pedagogiki specjalnej. Może

on prowadzić bowiem do sytuacji, w której absolwenci tychże studiów są zmuszeni przejść

dodatkowe szkolenie z zakresu umiejętności, które już posiadają.

Ponadto nowe zasady kształcenia, oparte na weryfikacji efektów kształcenia zdefiniowanych

w programach kształcenia, których zdobycie poświadczone jest w suplemencie do dyplomu,

powinno docelowo doprowadzić do zniesienia w przypadku określonych studiów wymogu

zdawania egzaminu certyfikacyjnego.

6. Specjalista terapii uzależnień

Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179,

poz. 1485, z późn. zm.), certyfikat specjalisty terapii uzależnień mogą uzyskać osoby, które

mają wykształcenie wyższe oraz ukończyły szkolenie w dziedzinie uzależnienia, a następnie

zdały egzamin.

Analogicznie do zasad dostępu do zawodu specjalisty terapii uzależnień, wymóg

ukończenia szkolenia wydaje się wątpliwy w odniesieniu do absolwentów

specjalistycznych studiów, m.in. z zakresu resocjalizacji, psychologii, czy wybranych

specjalności prowadzonych na studiach z zakresu pedagogiki specjalnej. Może on

prowadzić bowiem do sytuacji, w której absolwenci tychże studiów są zmuszeni przejść

dodatkowe szkolenie z zakresu umiejętności, które już posiadają.

Ponadto nowe zasady kształcenia, oparte na weryfikacji efektów kształcenia zdefiniowanych

w programach kształcenia, których zdobycie poświadczone jest w suplemencie do dyplomu,

powinno docelowo doprowadzić do zniesienia w przypadku ww. studiów wymogu

zdawania egzaminu certyfikacyjnego.

W toku konsultacji zwrócono także uwagę na problem niewłaściwego nadzoru nad

certyfikacją w zawodach specjalisty psychoterapii uzależnień i specjalisty terapii uzależnień.

Wskazano na to, że wbrew współczesnej wiedzy o uzależnieniach, która m.in. uznaje

istnienie tzw. uzależnień krzyżowych, certyfikacja odbywa się osobno i nadzorowana jest

przez różne instytucje: Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w przypadku

specjalisty terapii uzależnień, oraz Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów

Alkoholowych, w przypadku specjalisty psychoterapii uzależnień. Stanowi to kolejne

utrudnienie w dostępie do uprawnień.

7. Technik elektroradiolog



11

niebędących przedsiębiorcami, kandydaci na techników elektroradiologów muszą spełnić


a) ukończenie studiów wyższych na kierunku lub w specjalności elektroradiologia

obejmujących co najmniej 1.700 godzin w zakresie elektroradiologii i uzyskanie tytułu

licencjata lub inżyniera, lub

b) ukończenie szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły

publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego technika elektroradiologa lub technika

elektroradiologii, lub dyplomu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie technik

elektroradiolog.

Powyższe przepisy mogą pozbawić tym samym możliwości zatrudnienia na stanowiskach

związanych z elektroradiologią (technik elektroradiolog, starszy technik elektroradiolog,

młodszy asystent elektroragiologii, asystent elektroradiologii, starszy asystent

elektroradiologii, technik koordynujący i nadzorujący pracę innych techników

elektroradiologii, kierownik zespołu techników elektroradiologii) absolwentów tych

kierunków, które w nazwie kierunku lub specjalności nie zawierają nazwy

„elektroradiologia”, ale pozwalają na zdobycie wiedzy i umiejętności z odpowiedniego

zakresu. W świetle zebranych opinii, problem może dotyczyć m.in. absolwentów niektórych

studiów z zakresu inżynierii biomedycznej.

8. Inspektor ochrony radiologicznej w pracowniach stosujących aparaty rentgenowskie

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie nadawania

uprawnień inspektora ochrony radiologicznej w pracowniach stosujących aparaty

rentgenowskie w celach medycznych, kandydat na inspektora musi posiadać odpowiednie

wykształcenie i staż pracy (w zależności od wykształcenia rok lub trzy lata). Następnie musi

odbyć szkolenie oraz zdać egzamin przed komisją powołaną przez Głównego Inspektora

Sanitarnego. Przepisy ustawy Prawo atomowe (art. 7 ust. 7 pkt 2) oraz rozporządzenia

umożliwiają zwolnienie z obowiązku szkolenia oraz wymogu rocznego stażu zawodowego

absolwentów studiów „na kierunkach zawierających w programach studiów zagadnienia z

zakresu dozymetrii i ochrony radiologicznej wraz z zajęciami praktycznymi w warunkach

narażenia, w minimalnym wymiarze 30 godzin wykładów i 30 godzin zajęć praktycznych,

poprzedzonych wykładem i zajęciami praktycznymi z fizyki, łącznie z fizyką współczesną”.

Warunki te spełniają prowadzone przez kilka uczelni studia z zakresu fizyki medycznej.

Pewnym problemem jest w tym zakresie jedynie fakt, że będący podstawą zwolnienia art. 7

ust. 7 pkt 2 ustawy Prawo atomowe nawiązuje do liczby godzin zajęć dydaktycznych z

odpowiedniego zakresu (dozymetria i ochrona radiologiczna), co stanowi niespójność z

przepisami ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.

Rozważenia wymaga także możliwość zwolnienia z konieczności zdawania egzaminu

certyfikowanego przed komisją powołaną przez Głównego Inspektora Sanitarnego

12

absolwentów studiów umożliwiających uzyskanie specjalistycznej wiedzy i umiejętności z

zakresu dozymetrii, ochrony radiologicznej czy elektroradiologii. Konieczność zdawania

egzaminu prowadzi bowiem do konieczności weryfikacji efektów kształcenia, które były już

zweryfikowane w toku studiów. Wymagałoby to jednak od uczelni prowadzących

specjalistyczne studia zapewnienie wysokiego poziomu weryfikacji efektów kształcenia z

wymaganego zakresu.

9. Technik ortopeda



niebędących przedsiębiorcami, kandydat na technika ortopedę musi spełnić następujące

wymagania kwalifikacyjne:

a) ukończenie studiów wyższych na kierunku lub w specjalności technika ortopedyczna i

uzyskanie tytułu licencjata lub inżyniera lub

b) ukończenie technikum lub szkoły policealnej, publicznych lub niepublicznych o

uprawnieniach szkół publicznych, i uzyskanie tytułu zawodowego technik ortopeda

lub dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie technik ortopeda,

lub

c) ukończenie szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły

publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego w zawodzie technik biomechanik lub

uzyskanie dyplomu mistrza w zawodzie technik ortopeda

Odniesienie do nazwy kierunku i specjalności jest niespójne z przepisami ustawy Prawo o

szkolnictwie wyższym. Tym samym uczelnia chcąca zapewnić absolwentowi możliwość

zatrudnienia na stanowisku technika ortopedy musiałyby przede wszystkim swoje studia

odpowiednio nazwać. Aktualnie żadna uczelnia nie zdecydowała się nazwać prowadzonego

kierunku „technika ortopedyczna”. Tylko jedna uczelnia prowadzi specjalność o tej nazwie.

Tymczasem, w świetle zebranych opinii absolwenci niektórych kierunków studiów posiadają

wystarczające kompetencje, aby podjąć pracę w zawodzie technika ortopedy, m.in.

absolwenci określonych specjalności na studiach z zakresu inżynierii biomedycznej.

10. Inżynier medyczny

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków

bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji

medycznej, „inżynierem medycznym jest osoba posiadającą tytuł specjalisty w dziedzinie

inżynierii medycznej stosownie do przepisów wydanych na podstawie art. 10 ust. 5 ustawy z

dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej”. Rozporządzenie to określa m.in

zadania, jakie mogą być powierzone inżynierowi medycznemu. Ponadto, zgodnie z

rozporządzeniem z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników

13

na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących

przedsiębiorcami, na stanowisku „inżynier medyczny” może zostać zatrudniona osoba

posiadająca tytuł zawodowy inżyniera i tytuł specjalisty w dziedzinie inżynierii medycznej.

Powyższe przepisy prowadzą więc do sytuacji, w której osoby, które ukończyły studia z

zakresu inżynierii biomedycznej z jednej strony mogą się pochwalić wiedzą i

umiejętnościami z zakresu jednej z najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin

nauki, z drugiej zaś strony w celu zdobycia uprawnień zawodowych są zmuszone odbyć

specjalizację z zakresu inżynierii medycznej, o której mowa w rozporządzeniu z dnia 30

września 2002 r. w sprawie uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinach mających

zastosowanie w ochronie zdrowia, której program, w opinii przedstawicieli środowiska

akademickiego, pokrywa się w istotnej części lub nawet w całości z programem studiów.

Zasady dostępu do specjalizacji z zakresu inżynierii medycznej wskazują jednoznacznie, że

specjalizacja ta ma na celu zdobycie odpowiednich kwalifikacji przez absolwentów kierunków

niemedycznych z zakresu automatyki i robotyki, elektroniki i telekomunikacji, mechaniki i

budowy maszyn, czy informatyki. Obecna sytuacja zmuszająca absolwentów studiów z

zakresu inżynierii biomedycznej do odbycia specjalizacji, wydłużająca okres nabywania

uprawnień do 8,5 roku i zmuszająca do ponownego nabywania i potwierdzania

umiejętności zdobytych już podczas studiów, jest nieuzasadniona.

Kwintesencją absurdalności tej sytuacji jest fakt, że na liście podmiotów prowadzących

specjalizację z zakresu inżynierii medycznej widnieje tylko jedna jednostka (Politechnika

Łódzka, Instytut Inżynierii Materiałowej), która dysponuje 12 miejscami na specjalizacji (!)3.

Tymczasem liczba studentów inżynierii biomedycznej stale rośnie: od 1382 w 2008 r. do

4356 studentów w 2012 r., studiujących na 15 uczelniach.

Wykres 1. Liczba studentów inżynierii biomedycznej. Według danych MNiSW.

3 http://cmkp.edu.pl/spec_nlek/LISTA_JEDNOSTEK_SZKOLACYCH_OCHRONA_ZDROWIA_07_2013.pdf

14

W związku z powyższym pilnej nowelizacji wymagają przepisy dotyczące nabywania

uprawnień inżyniera medycznego, które w tym momencie ukryte są co najmniej w trzech

aktach wykonawczych.

11. Fizyk medyczny

Zgodnie z rozporządzeniem z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego

stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej,

fizykiem medycznym jest osoba posiadająca tytuł specjalisty w dziedzinie fizyki medycznej

stosownie do przepisów wydanych na podstawie art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 30 sierpnia

1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm).

Rozporządzenie to określa m.in zadania, jakie mogą być powierzone fizykowi medycznemu.

Ponadto, zgodnie z rozporządzeniem z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji

wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach

leczniczych niebędących przedsiębiorcami, na stanowisku „fizyk medyczny” może zostać

zatrudniona osoba posiadająca:

a) tytuł magistra na kierunku lub specjalności: fizyka, fizyka techniczna, fizyka medyczna,

biofizyka i tytuł specjalisty w dziedzinie fizyki medycznej lub

b) tytuł zawodowy inżyniera oraz tytuł specjalisty w dziedzinie fizyki medycznej lub co

najmniej stopień doktora w zakresie fizyki medycznej posiadająca tytuł zawodowy

inżyniera i tytuł specjalisty w dziedzinie inżynierii medycznej

W przypadku dostępu do zawodu fizyka medycznego problemem jest sztywne określenie

nazw kierunków studiów uprawniających do rozpoczęcia specjalizacji z zakresu fizyki

medycznej. Nawiązanie do nazw kierunków zamiast do zakresu studiów i niewymienienie w

wykazie kierunków fizyki medycznej (kierunkami, których ukończenie uprawnia do

rozpoczęcia specjalizacji są: fizyka, fizyka techniczna i inżynieria biomedyczna) może

prowadzić do absurdalnej interpretacji, w której absolwenci fizyki medycznej są

pozbawieni możliwości zdobycia uprawnień fizyka medycznego. Fizyka medyczna została w

wykazie pominięta, mimo tego, że studia z tego zakresu są prowadzone przez cztery

uczelnie: AGH (Wydział Fizyki i Informatyki Stosowanej), Uniwersytet Gdański (Wydział

Matematyki, Fizyki i Informatyki), Uniwersytet Śląski (Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii) i

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza (Wydział Fizyki). Ponadto Wydział Fizyki Uniwersytetu

Warszawskiego prowadzi kierunek o nazwie Zastosowania Fizyki i Biologii w Medycynie.

Opinie zebrane w toku konsultacji z jednostkami uczelnianymi prowadzącymi studia z

zakresu fizyki medycznej wskazują, że powyższa interpretacja może być faktycznie

stosowana. Regulujące tę kwestię rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 października

2002 r. w sprawie uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w

ochronie zdrowia wymaga więc pilnej nowelizacji.

15

Ponadto, opinie zebrane w toku konsultacji wskazują, że efekty kształcenia zdobyte podczas

studiów nie mają wpływu na zwolnienie z konieczności odbycia specjalizacji lub jej skrócenia,

mimo tego, że są w dużej części tożsame z umiejętnościami zdobywanymi na specjalizacji. W

związku z tym, przy założeniu, że absolwent fizyki medycznej będzie dopuszczony do

specjalizacji, pozostanie problem zbyt długiego okresu dochodzenia do uprawnień

wynoszącego ponad 8 lat(!). Koniecznością wydaje się być zapewnienie alternatywnej i

znacznie skróconej ścieżki prowadzącej do zdobycia uprawnień dla osób, które posiadają

już odpowiednią wiedzę i umiejętności z zakresu fizyki medycznej, w tym rozważenie

możliwości nadania tytułu specjalisty absolwentowi studiów z zakresu fizyki medycznej

obejmujących staż w placówce służby zdrowia. Na podobny problem zwracały uwagę także

jednostki prowadzące studia z zakresu inżynierii biomedycznej. Wymóg odbywania

specjalizacji celem uzyskania uprawnień fizyka medycznego nie uwzględnia kompetencji

zdobytych już przez absolwentów tego kierunku.

Tytuł specjalisty fizyka medycznego nie wystarczy w dodatku do tego, by wykonywać testy

eksploatacyjne w radioterapii oraz testy specjalistyczne w radiologii i medycynie nuklearnej.

W tym celu potrzebny jest dodatkowo certyfikat Krajowego Centrum Ochrony Radiologicznej

w Ochronie Zdrowia zgodnie z §9 ust. 12 i 16 rozporządzenia z 18 lutego 2011 r. Wnioski do

Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją tych przepisów złożyli

Rzecznik Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny.

12. Rehabilitacja lecznicza

Kolejne bariery w dostępie do wykonywania zawodu zgodnego z kierunkiem studiów

„ukryte” są w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r.

w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej. Bariery te dotyczą

przede wszystkim możliwości wykonywania świadczeń z zakresu rehabilitacji słuchu i

mowy, rehabilitacji wzroku, rehabilitacji kardiologicznej i rehabilitacji neurologicznej.

a) rehabilitacja słuchu i mowy

Zgodnie z zapisami załącznika, świadczeń z zakresu rehabilitacji słuchu i mowy może udzielać

m.in. pedagog posiadający ukończone studia podyplomowe z zakresu surdopedagogiki lub

pedagog z pięcioletnim stażem pracy z dziećmi z uszkodzonym słuchem, a także logopeda

posiadający tytuł specjalisty w dziedzinie surdologopedii lub studia podyplomowe w zakresie

surdologopedii. W katalogu osób uprawnionych do udzielania świadczeń z zakresu

rehabilitacji słuchu i mowy nie są natomiast uwzględnieni absolwenci studiów z zakresu

pedagogiki specjalnej w specjalności surdopedagogika. Studia z tego zakresu prowadzone są

obecnie na następujących uczelniach: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii

Grzegorzewskiej w Warszawie, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w

Krakowie, Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu oraz Wyższa Szkoła Społeczno-

16

Przyrodnicza im. Wincentego Pola w Lublinie (w ostatnim przypadku na specjalności

oligofrenopedagogika z surdopedagogiką). W świetle wciąż obowiązujących przepisów

dochodzi więc do absurdalnej sytuacji, w której absolwent studiów z zakresu

surdopedagogiki, chcąc wykonywać przedmiotowe świadczenia, musiałby dodatkowo odbyć

odpłatne studia podyplomowe, także z zakresu surdopedagogiki.

Na problem ten zwracałem już uwagę z piśmie do Ministra Zdrowa z dnia 5 czerwca br.

Problem ten podnoszony był też w bezpośredniej korespondencji z Ministerstwem Zdrowia

przez Zarząd Główny Polskiego Związku Głuchych jak również Akademię Pedagogiki

Specjalnej. Ten konkretny problem rozwiązuje przesłany do uzgodnień zewnętrznych w dniu

12 lipca br. projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych

z zakresu rehabilitacji leczniczej.

b) rehabilitacja wzroku

Z uwagi na wątpliwości co do interpretacji zapisów załącznika dotyczących wymagań wobec

personelu udzielającego świadczeń z zakresu rehabilitacji wzroku, także w tym przypadku

absolwenci pedagogiki specjalnej mogą natrafić na bariery formalne w zatrudnieniu

bezpośrednio po studiach. Problem jest szczególnie istotny z perspektywy studentów i

absolwentów studiów z zakresu tyflopedagogiki. Takowe studia, jako specjalność w ramach

studiów z zakresu pedagogiki specjalnej, prowadzone są m.in. w Akademii Pedagogiki

Specjalnej, Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, Uniwersytecie Pedagogicznym w

Krakowie. Analogicznie do sytuacji surdopedagogów, aktualne przepisy mogą sugerować,

że absolwenci studiów z zakresu tyflopedagogiki nie będą mogli wykonywać zawodu póki

nie ukończą odpłatnych studiów podyplomowych, także z zakresu tyflopedagogiki, lub nie

będą się legitymować pięcioletnim stażem pracy.

c) rehabilitacja kardiologiczna

Sztywne regulacje dotyczące wymagań wobec personelu udzielającego świadczeń z zakresu

rehabilitacji kardiologicznej całkowicie eliminują z możliwości wykonywania świadczeń, m.in.

w poradniach kardiologicznych, absolwentów studiów z zakresu pedagogiki specjalnej. Tym

samym, absolwenci nowatorskich specjalności (m.in. z zakresu pedagogiki terapeutyczno-

leczniczej) prowadzonych na wiodących uczelniach pedagogicznych w Polsce są pozbawieni

możliwości wykonywania czynności zgodnych z kierunkowym wykształceniem. Z uwagi na

sztywne uregulowania, problem ten może dotyczyć także innych otwieranych w przyszłości

nowatorskich i interdyscyplinarnych kierunków studiów, których studenci będą

zaopatrywani w odpowiednie specjalistyczne umiejętności.

17

d) rehabilitacja neurologiczna

Sztywne regulacje dotyczące wymagań wobec personelu udzielającego świadczeń z zakresu

rehabilitacji neurologicznej całkowicie eliminują z możliwości wykonywania świadczeń, m.in.

w poradniach neurologicznych, absolwentów studiów z zakresu pedagogiki specjalnej. Tym

samym, absolwenci nowatorskich specjalności (m.in. z zakresu pedagogiki terapeutyczno-

leczniczej, neuropedagogiki) prowadzonych na wiodących uczelniach pedagogicznych w

Polsce pozbawieni są możliwości wykonywania czynności zgodnych z kierunkowym

wykształceniem. Z uwagi na sztywne uregulowania, problem ten może dotyczyć także

innych otwieranych w przyszłości nowatorskich i interdyscyplinarnych kierunków studiów,

których studenci będą zaopatrywani w odpowiednie specjalistyczne umiejętności.

13. Inne zawody okołomedyczne, których wykonywanie związane jest z wymogiem

posiadania wyższego wykształcenia kierunkowego.

Poza wymienionymi powyżej zawodami, przepisy ustawowe oraz rozporządzenia Ministra

Zdrowia (przede wszystkim rozporządzenie z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji


leczniczych niebędących przedsiębiorcami) regulują dostęp do kilku innych zawodów

okołomedycznych, uzależniając możliwość jego wykonywania od ukończenia kierunku

studiów o określonej nazwie, bądź też zaliczenia odpowiedniej liczby godzin dydaktycznych z

zakresu określonych treści kształcenia. Są to więc regulacje niespójne z ustawą Prawo o

szkolnictwie wyższym, które mogą rodzić problemy związane z zamknięciem dostępu do

zawodu określonej grupie absolwentów, analogicznie do wcześniej wymienionych zawodów.

Dotyczy to zawodów: fizjoterapeuty, higienistki dentystycznej, ratownika medycznego,

technika dentystycznego, protetyka słuchu i audiofonologa.

a) Fizjoterapeuta

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji


leczniczych niebędących przedsiębiorcami, aby być zatrudnionym w podmiocie leczniczym

jako fizjoterapeuta, należy spełnić następujące wymagania kwalifikacyjne:

i. ukończenie szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły

publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego technik fizjoterapii lub tytuł zawodowy

magistra lub licencjata na kierunku fizjoterapia, lub

ii. rozpoczęcie przed dniem 31 grudnia 1997 r. studiów wyższych na kierunku

rehabilitacja ruchowa i uzyskanie tytułu magistra na tym kierunku, lub

iii. rozpoczęcie przed dniem 31 grudnia 1997 r. studiów wyższych na Akademii

Wychowania Fizycznego i uzyskanie tytułu magistra oraz ukończenie specjalizacji

I lub II stopnia w dziedzinie rehabilitacji ruchowej, lub

18

iv. rozpoczęcie przed dniem 31 grudnia 1979 r. studiów wyższych na kierunku

wychowanie fizyczne i uzyskanie tytułu magistra na tym kierunku oraz

v. ukończenie w ramach studiów dwuletniej specjalizacji z zakresu gimnastyki

leczniczej lub rehabilitacji ruchowej potwierdzonej legitymacją instruktora

rehabilitacji ruchowej lub gimnastyki leczniczej, lub

vi. rozpoczęcie przed dniem 31 grudnia 1979 r. studiów wyższych na kierunku

wychowanie fizyczne i uzyskanie tytułu magistra na tym kierunku oraz ukończenie 3-

miesięcznego kursu specjalizacyjnego z rehabilitacji zgodnie z obowiązującymi

wtedy przepisami Głównego Komitetu Kultury Fizycznej

b) Higienistka dentystyczna



leczniczych niebędących przedsiębiorcami, kandydat na higienistkę dentystyczną musi spełnić


i. ukończenie szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej z uprawnieniami szkoły

publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego higienistki stomatologicznej lub dyplomu

potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie higienistka stomatologiczna,

lub

ii. ukończenie studiów wyższych na kierunku lub w specjalności higiena stomatologiczna

i uzyskanie tytułu licencjata, lub

iii. ukończenie studiów wyższych na kierunku lub w specjalności higiena stomatologiczna

rozpoczętych przed dniem 31 sierpnia 2009 r.

Przedmiotowe rozporządzenie określa pięć stanowisk dla osób wykonujących zawód

higienistka dentystyczna. Warunek wykształcenia wyższego pojawia się w przypadku trzech

najwyższych stanowisk. Kierunek o „właściwej” nazwie jest prowadzony tylko przez jedną

uczelnię: Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie (Wydział Lekarsko-Stomatologiczny)

c) Ratownik medyczny

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie

Medycznym, kandydat na ratownika medycznego musi spełnić następujące wymogi

kwalifikacyjne:

i. ukończenie studiów wyższych na kierunku (specjalności) ratownictwo medyczne, lub

ii. ukończenie publicznej szkoły policealnej lub niepublicznej szkoły policealnej o

uprawnieniach szkoły publicznej i posiadanie dyplomu potwierdzającego uzyskanie

tytułu zawodowego "ratownik medyczny".

19

d) Technik dentystyczny



leczniczych niebędących przedsiębiorcami, kandydat na technika dentystycznego musi

spełnić następujące wymagania kwalifikacyjne:

i. ukończenie studiów wyższych na kierunku techniki dentystyczne

ii. rozpoczęcie przed dniem 1 października 2007 r. studiów wyższych w specjalności

techniki dentystyczne obejmujących w programie nauczania co najmniej 2184 godzin

kształcenia w zakresie niezbędnym do przygotowania do wykonywania zawodu

technika dentystycznego i uzyskanie tytułu licencjata lub inżyniera, lub

iii. ukończenie szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły

publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego technika dentystycznego lub dyplomu

potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie technik dentystyczny; lub

iv. uzyskanie kwalifikacji na podstawie dekretu z dnia 5 lipca 1946 r. o wykonywaniu

czynności techniczno – dentystycznych (Dz. U. z 1947 r. Nr 27, poz. 104, z późn. zm.).

e) Protetyk słuchu



leczniczych niebędących przedsiębiorcami, kandydat na protetyka słuchu musi spełnić


� ukończenie studiów wyższych na kierunku lub w specjalności protetyka słuchu

obejmujących co najmniej 700 godzin kształcenia w zakresie niezbędnym do

przygotowania do wykonywania zawodu protetyka słuchu i uzyskanie tytułu

licencjata, inżyniera, magistra lub magistra inżyniera

Studia wyższe na kierunku o nazwie protetyka słuchu nie są aktualnie prowadzone na żadnej

uczelni. Jedyna znana specjalność o nazwie protetyka słuchu jest prowadzona w UAM w

ramach kierunku akustyka prowadzonego na Wydziale Fizyki. W świetle sztywnych

przepisów rozporządzenia, w podmiocie leczniczym, jako protetyk słuchu będą mogli być

zatrudnieni jedynie absolwenci specjalności prowadzonej przez zaledwie jedną uczelnię w

kraju (!).

f) Audiofonolog



20

leczniczych niebędących przedsiębiorcami, kandydat na protetyka słuchu musi spełnić


� ukończenie studiów wyższych na kierunku lub w specjalności audiofonologia lub

audiologia z fonologią

Aktualnie nie są prowadzone studia o „właściwej” nazwie. Audiologia jest jedynie

elementem nazwy kierunków studiów z zakresu logopedii: logopedia z audiologią (UMCS,

Wydział Humanistyczny; Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny) logopedia z

fonoaudiologią (Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Wydział Nauk o Zdrowiu).

14. Inne zawody okołomedyczne

Na liście zawodów regulowanych znajdują się ponadto m.in. następujące zawody będące w

gestii Ministra Zdrowia:

a) Asystentka stomatologiczna

b) Ortoptystka

c) Opiekunka dziecięca

d) Technik farmaceutyczny

e) Technik masażysta

Wykonywanie powyższych zawodów nie jest uzależnione od posiadania wykształcenia

wyższego na konkretnym kierunku. Z drugiej strony, gdyby zdarzyła się sytuacja, w której

absolwent szkoły wyższej jednak chciałby wykonywać któryś z powyższych zawodów,

musiałby ukończyć szkołę policealną Może to prowadzić do takich sytuacji, w której

absolwent studiów z zakresu pedagogiki nie mógłby podjąć pracy jako opiekunka dziecięca (z

uprawnieniami) niezależnie od ukończonej specjalności.

Wnioski:

1. Przepisy dotyczące dostępu do zawodów okołomedycznych zawierają szereg

poważnych wad kreujących nieuzasadnione bariery w dostępie do zawodów

zgodnych z zakresem ukończonych studiów. Te wady, bliżej scharakteryzowane we

wstępie , to m.in.:

� faworyzowanie absolwentów kierunków studiów o „właściwych” nazwach i

dyskryminacja absolwentów kierunków pokrewnych niezależnie od zakresu

ukończonych studiów;

� niespójność wymogów kwalifikacyjnych z przepisami ustawy Prawo o

szkolnictwie wyższym polegająca na odwoływaniu się do konkretnych nazw

21

kierunków studiów i nazw specjalności oraz sztywnym określaniu liczby godzin

zajęć dydaktycznych z określonych treści;

� sztywność przepisów uniemożliwiająca sprawne reakcję na postęp w technologii,

medycynie i edukacji oraz prowadząca do licznych absurdów;

� określenie w przypadku większości zawodów zasadniczych wymogów

kwalifikacyjnych w rozporządzeniu, co budzi wątpliwości natury konstytucyjnej;

� zbyt restrykcyjne wymagania kwalifikacyjne w przypadku niektórych zawodów.

2. Duża liczba barier w dostępie do zawodów okołomedycznych jest wystarczającą

przesłanką do tego, by co najmniej większość z omówionych w opracowaniu

profesji była przedmiotem prac nad ułatwieniem dostępu do zawodów

regulowanych. W związku z tym niezasadna jest próba ich całkowitego pominięcia

w projektach ustaw deregulacyjnych. Trzecia transza powinna być rozszerzona o

przepisy ułatwiające dostęp do zawodów okołomedycznych.

3. W świetle przedstawionych w opracowaniu problemów w dostępie do określonych

zawodów pilnej nowelizacji wymagają następujące ustawy:

a) Ustawa z dnia 27 lipca 2011 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz.U. 2001 nr 100

poz. 1083 z późn. zm.) w zakresie dostępu do samodzielnego wykonywania

czynności diagnostycznych, w tym m.in. dopuszczenia absolwentów mikrobiologii

do możliwości zdobycia uprawnień;

b) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz.

1485, z późn. zm.), w zakresie wymagań kwalifikacyjnych jakie musi spełnić

kandydat na specjalistę terapii uzależnień

4. W związku z wątpliwościami co do uregulowania kwestii dostępu do zawodów

okołomedycznychw rozporządzeniach, wynikającymi m.in. z dotychczasowego

orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, należy podjąć prace nad ustawą

regulującą zasady nabywania uprawnień w zawodach okołomedycznych. Byłaby to

jednocześnie okazja do poprawy wadliwych przepisów dotyczących wymogów

kwalifikacyjnych i usunięcia nieuzasadnionych barier w dostępie do zawodów.

5. Niezależnie od ewentualnego podjęcia prac nad opracowaniem ww. ustawy, pilnej

nowelizacji wymagają następujące rozporządzenia:

a) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji

wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w

podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (Dz.U. 2011 nr 151 poz.

896) w zakresie wymagań kwalifikacyjnych dotyczących następujących zawodów:

dietetyk, logopeda, terapeuta zajęciowy, technik elektroradiolog, technik

ortopeda, inżynier medyczny, fizyk medyczny, fizjoterapeuta, higienistka

22

dentystyczna, technik dentystyczny, protetyk słuchu, audiofonolog;

b) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 3 marca 2004 r. w sprawie wymagań jakim

powinno odpowiadać medyczne laboratorium diagnostyczne (Dz.U. 2004 nr 43

poz. 408) w zakresie wykazu stanowisk w medycznym laboratorium

diagnostycznym;

c) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. sprawie organizacji,

kwalifikacji personelu, sposobu funkcjonowania i rodzajów podmiotów

leczniczych wykonujących świadczenia stacjonarne i całodobowe oraz

ambulatoryjne w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu oraz

sposobu współdziałania w tym zakresie z instytucjami publicznymi i

organizacjami społecznymi (Dz.U. 2012 nr 0 poz. 734) w zakresie wymagań

kwalifikacyjnych dotyczących zawodów: specjalista psychoterapii uzależnień oraz

inspektor terapii uzależnień

d) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków

bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów

ekspozycji medycznej (Dz.U. 2011 nr 51 poz. 265 ) w zakresie definicji inżyniera

medycznego i fizyka medycznego

e) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2002 r. w sprawie

uzyskiwania tytułu specjalisty w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie

zdrowia (Dz. U. Nr 173, poz. 1419, z późn. zm.) w zakresie kwalifikacji

wymaganych do podjęcia specjalizacji, w szczególności w odniesieniu do

mikrobiologa, fizyka medycznego i inżyniera medycznego. Wyjaśnienia wymaga

natomiast kwestia funkcjonowania systemu specjalizacji w świetle nowej ustawy

z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej, zgodnie z którą nowe

specjalizacje będą mogły być otwierane jeszcze 4 lata od wejścia w życie ustawy,

a więc do 1 lipca 2015 r.

f) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń

gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej (Dz.U. 2009 nr 211 poz. 1644)

w zakresie wymagań wobec personelu świadczącego usługi z zakresu rehabilitacji

słuchu i mowy (surdopedagodzy), rehabilitacji wzroku (tyflopedagodzy),

rehabilitacji kardiologicznej oraz rehabilitacji neurologicznej

rzecznik praw absolwenta - strona główna - rada … · deregulacyjną, uwzględnia tylko jeden...

Documents