Rrugae ArbëritRruga

e ArbëritBotim Periodik i Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”. Viti I i Botimit. Nr. 1(9). Janar 2007 Çmimi: 30 lekë

cyan magenta yellow black

Adresa e redaksisë: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë. Tel.068 31 19 232. E-mail: Lid_gazeta@yahoo.com. www.dibra.org

STEFANIAKASTEFANIAKASTEFANIAKASTEFANIAKASTEFANIAKASkënderbeuSkënderbeuSkënderbeuSkënderbeuSkënderbeudhe Skavicadhe Skavicadhe Skavicadhe Skavicadhe SkavicaNga BUJAR KAROSHI

Muajin e parë të vitit2007, Dibra ka qenë

në qendër të vëmendjes sëopinionit publik, qoftë nëplanin historik, qoftë dhe nëplanin aktual. I pari ka lidhjeme Heroin tonë Kombëtar,Skënderbeun, ndërsa idyti, me ndërtimin e hidro-centralit të Skavicës.

Prej shumë kohësh kanjë tendencë të studiuesvetë rinj, shumë prej tyre vijnënga shkolla jo të fushëspërkatëse, të cilët përpiqentë ndryshojnë domosdosh-mërisht vendlindjen a ven-dorigjinën e Skënderbeut.Qëllimi i tyre, unë person-alisht nuk i kuptoj, por njëgjë kam të qartë: Qëllimete tyre nuk janë serioze,pasi të kërkosh pas 500viteve të ndryshoshorigjinën a varrin e HeroitKombëtar, nuk mund tapërcaktoj si tendencë tjetërveç shkulje e rrënjëve his-torike të një kombi, për tëhumbur identitetin e vet.Skënderbeu është ngaHasi, jo është nga Tropoja,dikush thotë nga Kukësi,dikush nga Kruja e dikushtjetër nga Kosova, nuk bëngjë tjetër në gjithë këtë his-tori, veçse trazon eshtrat etë parëve tanë e veç i nxinfaqen Dibrës.

Një temë tjetër e këtyreditëve të ngrohta janari ësh-të edhe Skavica. Madje,pasi doli historia e Skav-icës, kam falur edhe ata qëe ndryshojnë vendlindjen eSkënderbeut. Kam mend-uar se, meqë do ndërtohethidrocentrali, Skënderbeunuk duhet të mbetet pa njëvendlindje, të vizitueshmepër turistët kristianë euro-pianë, të cilën, në shenjëmirënjohje për mbrojtjennga turqit, do të kishindëshirë gjithmonë të vizito-nin vendlindjen e Kalorësittë Krishtërimit.

(Vijon në faqen 5)

Nga SHAQIR SKARRA

Data shënon 17 janar 2007. Kanë kaluarplot 539 vjet nga dita kur në Lezhë mbylli

sytë heroi ynë kombëtar Gjergj KastriotiSkënderbeu. E pikërisht në këtë përvjetorudhëtojmë drejt qytetit të Peshkopisë, aty ku

Nëpër gjurmët e Dinastisë së KastriotëveNëpër gjurmët e Dinastisë së KastriotëveNëpër gjurmët e Dinastisë së KastriotëveNëpër gjurmët e Dinastisë së KastriotëveNëpër gjurmët e Dinastisë së Kastriotëveende janë gjurmët e jetës dhe veprës së heroit.Qyteti edhe tashmë, në stinën e ftohtë të dim-rit është i bukur. Megjithëse bliri e ka humburgjelbërimin dhe aromën karakteristike, prapëse prapë Peshkopia ka të veçantën e saj metë gjithë qytetet e tjerë .

(Faqe 3)

Nga AGIM BOBA

Përpara se të flasim mbi rolin dhe mbështetjen që isha populli i trevave të Dibrës

kryetrimit Skënderbe, e shoh të nevojshme tëndalem pak mbi origjinën e Kastriotëve. Tenden-

Vendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëVendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëVendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëVendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëVendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëca për t’i paraqitur Kastriotët me origjinë jo sh-qiptare, pati që në shekullin e Skënderbeut ngaboshnjaku Johan toni Marknoni, i cili hodhi tezënse Skënderbeu ishte me origjinë boshnjake.

(Faqe 4)

Dritan Dovolani - Ylli iDritan Dovolani - Ylli iDritan Dovolani - Ylli iDritan Dovolani - Ylli iDritan Dovolani - Ylli iDibrës në Nju JorkDibrës në Nju JorkDibrës në Nju JorkDibrës në Nju JorkDibrës në Nju Jork

BEQIR SINA,Nju Jork, SHBA

FAQE 12

Kalaja e Dodës nëKalaja e Dodës nëKalaja e Dodës nëKalaja e Dodës nëKalaja e Dodës nëshënimet e Hahnitshënimet e Hahnitshënimet e Hahnitshënimet e Hahnitshënimet e Hahnit

Nga Dr. FEJZULLA GJABRIFAQE 8

Disa pikëpyetjeDisa pikëpyetjeDisa pikëpyetjeDisa pikëpyetjeDisa pikëpyetjembi hidrocentralinmbi hidrocentralinmbi hidrocentralinmbi hidrocentralinmbi hidrocentralin

e Skavicëse Skavicëse Skavicëse Skavicëse SkavicësNga ALI HOXHA

Faqe 2

NË KËTË NUMËR:

Jeta njerzorerrjedh përmes

anktheve tëndryshme

Nga MHILL VELAJ,Faqe 11

12-vjeçarja:"Falni mirësi,

o Njerëz!Faqe 10

Shkëndijate para të

talentit poetikFaqe 11

Klubi sportiv“Korabi”,

“Nderi i Radio-amatorizmit

Shqiptar”Nga MYFTAR FANA

Faqe 9

Kalaja ilire e PeshkopisëKalaja ilire e PeshkopisëKalaja ilire e PeshkopisëKalaja ilire e PeshkopisëKalaja ilire e PeshkopisëNga Prof. Dr. ADEM BUNGURIFAQE 6-7

Janar2 0 0 7 2FOKFOKFOKFOKFOKUSUSUSUSUS

Drejtor: RAKIP SULIKryeredaktor: SHAQIR SKARRA

Redaksia: Hajri Mandri, Prof. Dr. Bashkim Lleshi, Bujar Karoshi,Dukagjin Hata, Dr. Hasan Leka, Mirvet Lala

ADRESA E GAZETËS: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë.Tel.068 31 19 232. Tel: (04) 357 179.

Email: lid_gazeta@yahoo.comOpinionet dhe komentet e botuara nuk shprehin qëndrimin eRedaksisë dhe Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”.

Shoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë” ka dhe numrin e sajtë llogarisë në PROCREDIT BANK

Në lek 13-661344-0001 . Euro 13-661344-0102 . USD 13-661344-0203

KËSHILLI BOTUES I GAZETËS NJOFTIMGazeta “Rruga e Arbërit”, njofton të

gjithë lexuesit dhe bashkëpunë-torët, se numri i radhës së gazetës

do të dalë çdo të diel të fundit tëmuajit. Për abonimet dhe shpërn-darjen e gazetës në adresën tuaj,

duhet të telefononi në numrin etelefonit: (04) 357 179 ose të na

shkruani në E-mail:lid_gazeta@yahoo.com

Reklamonibiznesin tuaj!

Gazeta “Rruga e Arbërit”vë në dispozicion hapsirat e

nevojshme për reklamën tuaj!Tel.068 31 19 232.

Tel: (04) 357 179.

Email:lid_gazeta@yahoo.com

Disa pikëpyetje mbi hidrocentralin e SkavicësDisa pikëpyetje mbi hidrocentralin e SkavicësDisa pikëpyetje mbi hidrocentralin e SkavicësDisa pikëpyetje mbi hidrocentralin e SkavicësDisa pikëpyetje mbi hidrocentralin e Skavicës

Skavica. Pamje satelitore

Nga ALI HOXHA*

Kohët e fundit, kur vendi është zhy-tur në krizën energjitike më të madhetë dekadës së fundit, ka ridalë sërishnë skenë ndërtimi i Hidrocentaralit tëSkavicës, si një mënyrë e vetme ezgjidhjes së krizës energjitike në vend.

Lidhur me këtë, por edhe me dek-larata e veprime të tjera të firmës kon-censionare TGT dhe Qeverisë Shqiptare,më shtyjnë të argumentoj dhe njëherë,se Hidrocentrali i Skavicës nuk i jepzgjidhje krizës energjetike në vend, porpërkundrazi, zhduk një Dibër të tërë nënujë, e bashkë me të një histori të tërë,për të mos thënë se zhduk Zemrën eShqipërisë!

Në Maj 2005, "Qeveria shqiptare kamiratuar … vendimin "Për fillimin e pro-cedurës së dhënies me konçesion tëfirmës "BOT" (ndërtim, shfrytëzim,transferim) të ndërtimit të hidrocentralittë Skavicës sipas propozimit të pakërkuar".1)

Sipas këtij vendimi, hidrocentrali iSkavicës do t'i jepet me konçesion grupititalian TGT... Në projektin e paraqiturnga grupi TASARA-GEO TECNA - KIN-GLOR (Grupi TGT), parashikohet që …41.3 milionë Euro do t'u jepen pronar-ëve të tokave që do të shpronësohet ngandërtimi i HEC-it të Skavicës"…. Ndër-sa pak ditë më parë, Top Channel, nënjë nga edicionet e saj të lajmeve, njof-toi se grupi koncensionar i mësipërm,në një marrëveshje të mbetur në tetna-tivë, kishte përgatitur një kompensimprej 100 milionë Eurosh. Televizioni ejustifikoi këtë me “një minierë ari për këtozona të varfëra”, por vetëm dy ditë mëvonë, po ky televizion dha një lajm“skup” për shitjen e Beckham në Anglime një vlerë për 275 milionë dollarë.Besoj se pas kësaj, edhe gazetari vetëduhet ta ketë kuptuar se “miniera e arit”nuk kushton 100 milionë Euro.

Ndërtimi i Hidrocentralit të Skavicës,që në fillim has në dy problemethemelore, bazuar në të drejtën epronës. Sipas një letre të AgjencisëKombëtare të Privatizimit (nr. 1116 Prot,datë 24.03.2005), drejtuar Kuvendit tëShqipërisë, më saktësisht KomisionitHetimor Parlamentar për Hetimin e Prak-tikave të Privatizimit, lidhur me të dhënate privatizimeve të kryera… për periudhën01 janar 2002-03 mars 2005, ndër tëtjera, thuhet: "Kriteret e vlerësimit tëpronës publike shtetërore që privatizo-het, përcaktohen në dispozita ligjoredhe nuk kanë ndryshuar nga dispozitate miratuara nga Këshilli i Ministrave ngaviti 1994 (V.K.M. nr. 47 datë 07.02.1994e deri më sot (VKM nr. 159 datë13.03.2003).”

Me këtë citim kuptohet se për tokëne shpronësuar askush nuk do të marrë

vlerën reale të pronës së vet me vlerëne tregut të sotëm, por me vlerën e ko-hës para vitit 1994.

Ndryshon puna nëse Hidrocentrali iSkavicës do të ishte ndërtuar para vitit1990. Në atë kohë shteti ekzistues ish-te i tillë që edhe me Kushtetutë quhej"Shteti i Diktaturës së Proletariatit", kuçdo pëllëmbë e tokës shqiptare quhejpronë shtetërore, ndërsa të gjithë ne,shtetasit shqiptarë, ishim të zhveshurnga prona private. Prandaj kundërshti-mi i një projekti të tillë as që mund tëmendohej. Po të ishte realizuar në atëkohë ai projekt, pa dyshim që ai do tëshërbente thjesht për interesa ko-mbëtare.

Shkaqet dhe arsyet se përse nuk uzbatua në atë kohë projekti i HEC-it tëSkavicës, mund të jenë të shumta dhenga më të ndryshmet. Unë prirem tëbesoj më shumë se faktori kryesor qëai nuk u bë në atë kohë, është shkakuse dëmi ekonomik dhe etn-okulturor qëi shkaktohej vendit e kombit, ka qenëdhe është shumë herë më i madh sesa fitimi ekonomik.

Lidhur me humbjet ekonomike, parëvertikalisht dhe horizontalisht, mund tëflasin dhe specialistët, për të cilët men-doj se redaksia e gazetës “Rruga e Ar-bërit” do t’u hapë rrugë botimit te men-dimeve të tyre.

Të parët tanë fare mirë mund të kishinbërë kompromise me pushtuesit dhe"për një jetë më të mirë" ose mund tëishin bërë bashkëpunëtorë me pushtues-it duke u asimiluar, ose mund të ishinlarguar e të kishin braktisur, sishumëkush, vendin e vet e të kishinemigruar, siç thuhet sot "për një jetë mëtë mirë" në dhe të huaj. Por ata nukbënë asnjërën prej tyre, ata luftuan deri

në pikën e fundit të gjakut për të mbroj-tur trojet dhe atdheun e tyre, pasi, siçdihet, atdheu fillon, së pari, nga shtë-pia, trojet, familja, fisi dhe pastaj mëgjerë. Në emigrim, në dhe të huaj, mundtë merret një pagë më e mirë, por nukbëhet jetë më e mirë. Për ne dibranët,jeta bëhet më mirë vetëm në Dibrëntonë, në Shqipëri.

Duke u rikthyer edhe një herë në tra-jtimin e çështjes se nevojat e vendit tonëpër energji elektrike mbulohen bile edhetejkalohen vetëm me hidrocentralet ekz-istuese (është fakt që shteti ynë prejvitesh eksporton energji elektrike), poredhe nga fakti i njoftimit të lartpërmen-dur për prezantimin e projektit të H.C.të Skavicës, në të cilin theksohej se njënga kriteret e kontratës ishte që gjys-ma e kapacitetit të prodhimit të HCSkavicë, të merret nga Shoqëria Italianenë vitin e tretë të punës, dhe në vitin epestë t'i jepej asaj 80% e kapacitetit tëtij, është argumenti më bindës se kyprojekt i firmosur nga Qeveria “Nano”,por që ka gjasa të rikthehet në tryezëne bisedimeve edhe nga Qeveria “Ber-isha”, është firmosur në kohë ndër-rimesh pushtetesh dhe në kohë krizeenergjetike. Kjo bën që në nxitim e sipër,mund të anashkalohen shumë çështjethelbësore, duke i bërë një dëm shumëtë madh Dibrës e Shqipërisë, nga njëraanë, dhe nga ana tjetër duke u shërby-er interesave private e korruptive të njëapo disa individëve të caktuar.

Fakti që gjithçka ish-pronë sh-tetërore është privatizuar dhe po privati-zohet, pra edhe KESH do të privatizo-het së shpejti, ashtu siç janë private dheshoqëritë italiane TGT, është argumen-ti më bindës se këtu, në këtë konce-sion, nuk ka asgjë për çështje intere-

sash kombëtare, por vetëm për intere-sa private. Fjalët "interes kombëtar aposhtetëror" shërbejnë vetëm si fasadëprapa të cilave fshihen interesat privatetë individëve të caktuar.

Në rastin kur besojmë se kjo ështënjë vepër kombëtare, që shërbeka Sh-qipërisë dhe interesave të saj, atëhereQeveria Shqiptare që e ka firmosur atëkoncesion për HEC-in e Skavicës, du-het më parë të ndërtojë një qytet të ri,ashtu siç u ndërtua Kukësi i Ri, dhepronarëve që u përmbyten pronat t'u sig-urojë një sipërfaqe toke të barabartë meaq sa përmbytet, afro 64 km2. Pra, tëkrijojë një Dibër të Re, ashtu siç ështëkrijuar Nju Jorku, Nju Xhersi, Nju Delhi,etj, dhe pastaj të hyhet në bisedime mepronarët e ligjshëm të Pellgut të Dibrëspër atë problem. Në qoftë se u plotëso-hen të gjitha kushtet e lartpërmendura,përfshirë këtu edhe të qenurit aksion-erë të përhershëm të të gjithë pronar-ëve e banorëve të zonës që përmbytet,pra nëse do të jenë të pranueshme tëgjitha kushtet për të gjitha palët, vetëmatëhere mund të ishte nënshkruar ajokontratë, por kurrsesi nuk duhej nënsh-kruar ai koncesion nga Qeveria Sh-qiptare në atë mënyrë si në kohën eDiktaturave. Dhe këtë gabim nuk duhetta bëjë as qeveria e tanishme.

Përderisa populli i Vlorës kundërsh-ton ndërtimin e nje termocentrali meargumentin se ndot ambientin e zonësturistike të Vlorës, me moton se “Vloraështë e vlonjatëve”; po kështu dhe am-bientalistët e Shkodrës kundërshtojnëashpër ndërtimin e hidrocentralit tëBushatit, me argumentin se përmbytetshumë tokë, por për Dibrën, e cila mendërtimin e Hidrocentralit të Skavicëszhduket nga faqja e dheut, ç’duhet tëthonë dibranët dhe ç’duhet të bëjnë?

Kontributin e secilit për mirë nëmbrojtje të trojeve të veta amëtare, tëDibrës sonë, pra të Atdheut, me çfarë-do lloj forme qoftë, historia do ta vlerë-sojë për mirë dhe brezat e ardhshëmdo ti urojnë; në rast të kundërt, historiaështë e pamëshirshme për këdo.

Duke përfunduar, nuk mund të lë tëpa përmendur në këtë kontekst, edhenjë këshillë kuranore, për ata që janëbesimtarë: "Nuk ka dyshim se Allahunuk e ndryshon në të mirë gjendjen, sit-uatën e vështirë të një populli, për aqsa vet ai popull nuk bën përpjekje për tëndryshuar veteveten". 2) E thënë më sh-qip, as Zoti nuk e ndihmon një popullnë qoftë se ai dorëzohet dhe kapitullonpërpara vështirësive.

* Autori është President Nderi i Shoqatës"Për Mbrojtjen e Pronave dhe të Mjedisittë Pellgut të Drinit të Zi"

1) Gazeta "Ekonomia", 15 maj 20052) Kurani: ERR-RRAËD, ajeti 11

Skavica

Janar2 0 0 73 REPORREPORREPORREPORREPORTTTTTAZHAZHAZHAZHAZH

Nëpër gjurmët e Dinastisë së KastriotëveNëpër gjurmët e Dinastisë së KastriotëveNëpër gjurmët e Dinastisë së KastriotëveNëpër gjurmët e Dinastisë së KastriotëveNëpër gjurmët e Dinastisë së KastriotëveNga SHAQIR SKARRA

Data shënon 17 janar 2007. Kanëkaluar plot 539 vjet nga dita kur në

Lezhë mbylli sytë heroi ynë kombëtarGjergj Kastrioti Skënderbeu. E pikërishtnë këtë përvjetor udhëtojmë drejt qytetittë Peshkopisë, aty ku ende janë gjur-mët e jetës dhe veprës së heroit. Qytetiedhe tashmë, në stinën e ftohtë të dim-rit është i bukur. Megjithëse bliri e kahumbur gjelbërimin dhe aromën karak-teristike, prapë se prapë Peshkopia katë veçantën e saj me të gjithë qytetet etjerë . Janari është i ftohtë, por qyteta-rët nuk e braktisin përsëri shëtitoren etyre të vetme në të gjithë qytetin. Orëte ditës, por dhe ato të mbrëmjes e pop-ullojnë këtë shëtitore. Në qytet ka rënëheshtja dhe pak veta dinë për përvjetor-in e heroit. Këtu sikur kanë humbur gjur-mët e Gjergj Kastriotit, heroit tonë ko-mbëtar. Nuk ka asnjë bust, nuk ka asn-jë rrugë apo institucion me emrin e tijedhe pse Dibra njihet tashmë si vendi iorigjinës. Busti i Skënderbeut ka bredhurnëpër botë, është vendosur në shesheqendrore të qyteteve evropiane, por këtunë Peshkopi gjurmët e tij sikur humba-sin... Falë Muzeut Historik dhe bib-liotekës së qytetit që i servir lexuesitliteraturë të ndryshme për Skënderbe-un, gjë tjetër nuk gjendet në Peshkopi.Fatmir Xharri, një djalë i ri nga Brezh-dani, i cili është dhe bashkudhëtari ynëkëto ditë të ftohta janari, shprehet skep-tik për pushtetin lokal në Peshkopi. Fat-miri njëkohësisht është edhe studiuesdhe gjuhëtar dhe ka hulumtuar shumëmbi Gjergj Kastriotin dhe të gjithë Di-nastinë e Kastriotëve.

- Një bust i heroit e zbukuron qyte-tin më shumë, - thotë Fatmiri, - dhe kaqbesoj u takon dibranëve.

- Kaq duhet ta bëjmë dhe ne si ko-munitet. . Përderisa me Gjergj Kastri-otin mburret kombi, po ne dibranët, qëDinastia më e njohur e Kastriotëve i karrënjët në këtë truall?! Fatmiri ështëoptimist, se në një përvjetor tjetër tëheroit, qoftë ai i lindjes apo dhe i vde-kjes, dibranët do ta përjetojnë edhe nëart Gjergjin e tyre.

- E shikon, - vazhdon bisedën Fat-miri, - po të qëndrojmë kështu sikur kemiqëndruar, nesër do të mohojmë dheorigjinën e heroit tonë. Ja, sot, në Pesh-kopi askush nuk di gjë për 17 janarin,përveç disa nxënësve që pyetëm rastë-sisht. Lamë pas qytetin e bukur të Pesh-kopisë dhe u nisëm për të shkuar nëKastriot. Këtu çdo gjë është e lidhur meSkënderbeun: Toponimet, legjendat,gojëdhënat, fiset dhe vetë fshati.

Kastrioti është afër me Peshkopinë,vetëm 8 kilometra larg, megjithatë rru-ga është e paasfaltuar. Rruga deri nëKuben është e shtruar mirë. Këtu nda-het Muhrri me Kastriotin. Koben kamundësi të jetë tamam fjalë shqipe qëvjen nga rrënja e fjalës kob. Dikur kjogrykë ndoshta ka qenë vërtet e frikshmepër udhëtarët që kalonin natën.

E para gjurmë që hasim rrethSkënderbeut në këtë përvjetor vdekjeështë përroi i Gjelagjoshit, dikur i rrëm-byeshëm që rridhte poshtë maleve e sottepër i qetë derdhet në lumin Drin.Gjelagjoshin na e kujton për herë tëparë Barleti me emrin Shkamajn, qëshumë studiues tanë e morën për Sh-kumbinin. - Mjaftoi kjo fjalë e hershmeshqiptare, - thotë Fatmiri - dhe shumëstudiues tanë, por dhe të huaj na e lokal-izuan betejën e Torviollit me fushën eDomosdovës. Kjo u vërtetua falë kon-tributit të Haziz Ndreut, i cili nga hu-lumtimet e tij vërtetoi se Gjelagjoshinnë mesjetë banorët e quanin Shkama-jn. Kastrioti edhe sot nuk është fshat ivogël, që nga lëvizjet e fundit de-mografike që kanë ndodhur në vendintonë edhe këtu shumë familje janë lar-guar. Këtë fakt na e argumenton krye-

tari i komunës Zini Methasani, por sivendi i origjinës së Gjergj Kastriotit këtunuk është investuar. Kastrioti dikur kapasur aerodromin e tij, kjo për nder tëheroit kombëtar. Në vitin 1924 u ngritnjë godinë, ku Kastrioti u propozua tëbëhej qendër prefekture e më vonë dheqytet megjithëse këto mbetën në letër.Në Kastriot bëri emër shkolla "Internat",e cila hapi dyert jo vetëm për djemtëdhe vajzat e Dibrës, por erdhën dhe uulën në bankat e kësaj shkolle dhe jas-htë kufijve të vendit tonë. Sot, krejt ndry-she. Nuk ka asgjë nga ato që thamëmë lart. Kastrioti ende ndodhet nëudhëkryq, mjafton vetëm rrugët që kadhe pasqyrohet realiteti i këtij fshati his-torik jo vetëm për Dibrën. Këtu nuk in-vestohet prej kohësh Vetëm një shkollëe mesme ndodhet dhe një qendër shën-detësore, qendër e tillë i thënçin. Falëemigrimit ilegal dhe legal dhe mënyra ejetesës ka ndryshuar, megjithësemundësitë janë për më shumë. Diçkamë ndryshe nga fshatrat e tjerë duhejtë ishte bërë dhe këtë ia falnin jo vetëmdibranët, por të gjithë shqiptarët kudoqë ndodhen. Vetëm gipsi të shfrytëzo-hej dhe nuk duhej më shumë, por rrugëtqë janë nuk mund të shfrytëzojnë jogipsin, por as të vjelin dhe tregtojnë bul-metin apo frutat aq të njohura në këtëfshat. Dikur mollët, kumbullat dhe qer-shitë e Kastriotit mbushnin tregjet ehuaja, sot një realitet krejt tjetër. Dhepse? Loja e tregut është e vështirë, tregui huaj dominon mbi atë vendasin. Shte-ti hesht jo vetëm për fshatin Kastriot,por kudo është i pafuqishëm apo kësh-tu i leverdis.

- Jemi Kastriotasit e vjetër, jemi di-nastia më e njohur jo vetëm në Dibër jovetëm në Shqipëri, por kudo nëpër botë,- thotë një plak qeleshebardhë, që ikishte kaluar të tetëdhjetat dhe megjith-atë mbahej.

- Për hatër të atij emri që bëri njëperandori të dridhej, Kastrioti duhet tëjetë një fshat model. Boll me shtëpimuze që po bëjnë anembanë. Kastriotiështë muzeu më i madh i të gjitha ko-hërave. Ai do t'ju tregojë brezave që dotë vijnë se çfarë bënë shqiptarët nënudhëheqjen e Gjergj Kastriotit. Ky ësh-

të i vetmi fshat që lindi heroin kombëtartë kombit tonë dhe ne një hero kombëtarkemi. Gjergj Kastrioti, si bir i këtij fs-hati, njihet në të gjithë fshatin, kjo falëtoponimeve dhe gojëdhënave që tregojnëtë moshuarit. Gjurmët për Dinastinë eKastriotëve këtu janë kudo. Ato janë mëtepër se në çdo vend tjetër. Tek to-ponimet, tek fiset, tek emërtesa e fsha-trave, në zemrat e njerëzve. Këtu, kudoqë shkuam dinin se data 17 janar kuj-ton vdekjen e Gjergj Kastriotit. Drejtori ishkollës së mesme Abaz Hoxha, njëdjalë i ri nga Blliçja, fshat kufitar meKastriotin, na shoqëron kudo. Në tra-ditën popullore toponimet që lidhen meGjon Kastriotin në Kastriot vijnë deri nëditët e sotme si Kulla e Gjonit, Kalaja eGjonit, Zabeli i Gjonit, Guri i luftës, Ko-pshti i Gjonit, Pusi i Gjonit, Troje, Terz-isht, ogradja e Gjonit etj. Pleqtë emoçëm kanë treguar se pusin e Gjonite mbajnë mend të mbushur me ujë esot është thjesht si toponim.

- Jo vetëm toponimet - thotë Fatmi-ri, i cili është marrë gjatë me to, - pordhe fiset këtu të afrojnë më pranë tëvërtetës. Fisi Gjini është një nga më tëvjetrit në Kastriot. Po kështu dhe fisi aqi njohur Shini na afron me Skënderbe-un, megjithëse këto thonë se origjinajonë është nga Kosova, por askush nukdi gjë rreth lëvizjeve demografike të këtijfisi, kur ka ardhur në Kastriot. Fakt ësh-të se fisi Shini ndodhet vetëm në Kas-triot dhe pikërisht në fshatin Brest. Edhefshati i sotëm Kukaj na afron shumë mebashkëluftëtarët e Skënderbeut si i fam-shmi Pal Kuka. Sapo kalon fshatin Kas-triot ndodhet një kodër e vogël që popu-lli sot e quan kodra e gështenjave, seka qenë si një kurorë e mbushur plotme drurë gështenjash

- Lidhur me këtë kodër, që në gju-hën e popullit quhet Çelias, dinë të gjithëshumë gjëra, - thotë Abazi. Sipas tregi-meve të Haziz Ndreut, i cili kishte vjelurgojarisht shumë të dhëna mbi origjinëne Skënderbeut nga Hoxhë Bruga i Lurës,pikërisht kjo kodër ishte dhe vendlindjae Skënderbeut.

"E pyetëm njëherë mësuesin e his-torisë kur studionim në Stamboll, - tre-gonte Hoxha se nga është Skënderbeu?

Ai na u përgjigj: Skënderbeu ka lindurnë një vend të quajtur Çelias".Megjithëse Haziz Ndreu nuk jeton sot,këto të dhëna gojore na i forcon mëshumë vetë Abazi, i cili po na shoqëronkudo ku gjenden toponimet që lidhenme Dinastinë e Kastriotëve.

- Ja, sipër kësaj kodre, vetëm pakmetra më sipër, mes Sohodollit, Lim-janit dhe Rrenxit ndodhet një toponim"Kaluer", - vazhdon bisedën Abazi. Nëpopull ende flitet se pikërisht këtu, ush-tria e Skënderbeut (kalorësit) bënin garame kuaj, ndaj i ka mbetur kaluer. Por jovetëm këtu. Edhe Terzisht është i lidhurme Skënderbeun, edhe mëhallaPërgjegje është i lidhur me Skënderbe-un, edhe fshati Volez apo kalaja eVolezës është e lidhur me Skënderbe-un. Në Kastriot, kudo Skënderbeu ësh-të i pranishëm. Edhe po të duam tamohojmë ne, ai qëndron i gjallë në zem-rat e njerëzve, në toponime dhe gojëdhë-na aq të shumta, në dokumentet arki-vore dhe studimet e kohëve të fundit.Heroi kombëtar i kombit ka një vendlind-je dhe pikërisht në këtë vend shteti kaheshtur. Matanë Kastriotit, në të dyjaanët e Drinit, shtrihet Çidhna. Vetë emrii Çidhnës na lidh ngushtë me historinëe vjetër dhe të re të vendit tonë. Ky vendi bukur, si një kryq i madh ujor, u bë injohur në epokën e lavdishme tëSkënderbeut, ku dhe vetë sulltani drid-hej kur e kujtonte. Edhe Kastrioti nëmesjetë bënte pjesë në mikrokrahinëne Çidhnës. Sulltani u hakmor me çidh-nakët nga inati Skënderbeut. Ajomasakër e përgjakshme, pikërisht tekky kryq ujor, aty ku bashkohet Seta meDrinin, u fut në histori si masakra eÇidhnës. Këtu u masakruan mbi tetëmijë banorë të pafajshëm çidhnakë. E"sulltanët" nuk kanë pasur të ngopur meÇidhnën e çidhnakët. Tre herë njihet nëhistori që Çidhna është djegur dhemasakruar. E para, nga perandoriaturke, e dyta, nga hordhitë e shumtaserbe, e treta, nga gjenocidi i njohurkomunist. E Çidhna mburret, mburretme të drejtë me të kaluarën e saj tëlavdishme, pasi pikërisht kjo e kaluar efuti nëpër analet e historisë, e bëri mik-rokrahinën e Çidhnës të njihet në tëgjithë vendin. Historinë e saj tëlavdishme nuk mundi as vetë perandoriaosmane ta shuajë, nuk mundi assistemi i kaluar ta mohojë. Çidhna dheKastrioti janë pranë e pranë, dikur njëmikrokrahinë e sot administrativisht dykomuna, kanë histori të përbashkët,janë përmendore të gjalla të historisëkombëtare. E sot në këtë përvjetor tëheroit kombëtar mburren, mburren megjurmët e pashlyera të historisë së Di-nastisë së famshme të Kastriotëve,megjithëse që të dy këto fshatra epaguan me gjakun e tyre heroizmin dhetrimërinë e Gjergj Kastriotit. Gjaku imartirëve çidhnakë skuqi dhe Drinin eKastriotin, u zhduk nga defterët osmanë.Defteri emëror i vilajetit të Dibrës nëvitin 1467 nuk e ka regjistruar fare fsha-tin Kastriot. Ku shkoi gjithë ajo popullsie madhe? Si u zhduk kaq shpejt? Per-andoria osmane kërkonte me të gjithamënyrat ta fshinte njëherë e përgjith-monë historinë e lavdishme të GjergjKastriotit, por e kishte të pamundur.Mbrëmja ra dhe ne lamë pas Kastriotinpër të udhëtuar drejt Tiranës. U larguamme shpresë se një ditë në Kastriot dotë udhëtonte, pse jo dhe shtatorja eSkënderbeut. Fundja, heronjtë janë tëtë gjithëve. Shtatorja e tij ka udhëtuarkudo nëpër botë. E pse jo? Pse të mosulet dhe këtu në Kastriot, ku gjashtëshekuj më parë lindi. Megjithatë, këtële t'ia lëmë kohës.

Janar2 0 0 7 4

Vendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëVendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëVendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëVendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëVendlindja e Gjergj Kastriotit dhe mbështetësit dibranëNga AGIM BOBA

Studiues

Përpara se të flasim mbi rolin dhembështetjen që isha populli i trevave

të Dibrës kryetrimit Skënderbe, e shohtë nevojshme të ndalem pak mbiorigjinën e Kastriotëve. Tendenca për t’iparaqitur Kastriotët me origjinë jo sh-qiptare, pati që në shekullin e Skënder-beut nga boshnjaku Johan toni Markno-ni, i cili hodhi tezën se Skënderbeu ish-te me origjinë boshnjake. Më pas, nëfillim të shekullit XVIII, u gjet një akt injë sundimtari serb të Vlorës, hartuarnë vitin 1368, të cilin e ka nënshkruar sikëshilltar i Kaninës një farë Branilo Kas-troti. Disa historianë evropianë ndër tëcilët: J. ph Fallmerayer, C. Hopf, J. EPisko etj, u përpoqën edhe këtë herëpër t’ia rrëmbyer kombit shqiptar,udhëheqësin legjendar më të madh tëkohës, ashtu siç bënë me Lekën eMadh dhe Pirron, duke fantazuar se gjo-ja ky Branilo, duhet të ketë qenë gjyshii Skënderbeut. Mënyra se si ato u për-poqën ta argumentonin ishte mendimise emri Branilo ishte emër serb, pran-daj edhe Kastriotët deshën t’i paraqes-in si serb ashtu siç bënë me MilloshKopilin në betejën e Fushë-Dardanisë(Fushë-Kosovës). Ndërsa në vitin 1870historiani grek Margaritis Dimitzas ho-dhi tezën se Kastriotët qenkan meorigjinë greke, meqë sipas tij mbiemriKastrioti vjen nga greqishtja chatriotis,që do të thotë banor i kështjellës. Portë dyja këto teza nuk e patën jetën egjatë meqë nuk u gjet ndonjë shenjë qëBranilo ka qenë gjyshi i Skënderbeut,ndërsa, porsa i përket tezës së Marga-ritis. Mendoj se fjala Kastriot vjen ngafjala kast + prapashtesën i’ot. Pra kast,në shqipen e vjetër (do të thotë qëllim)këtë fjalë ne e hasim edhe sot në zonatë ndryshme të vendit: si psh kast-mirë,kast-keq, kast-lig, kasti-im, ose për ras-tin konkret kast-iot dhe nga bashkimiështë futur “r” në mes “i”-së dhe “t”-sëduke u shqiptuar Kastriot.

Megjithatë duhet theksuar se nëlidhje me tezat greko-sllave mbi për-katësinë etnike të Kastriotëve, është përt’u përshëndetur kontributi i padisku-tueshëm që dha Fan Noli duke sjellëdëshmi të dorës së aprë, pohimin e vetse Skënderbeu ishte shqiptar,pasardhës i Epiriotëve të lashtë.

Pasi u zgjidh çështja e origjinës et-nike të Kastriotëve, filloi diskutimi mbiorigjinën e tyre krahinore. Në lidhje mekëtë tezë pati mjaft sorollatje boshe, dherruga që u zgjodh qe e gabuar, sepseshumica e historianëve rendën pas de-gësh dhe jo pas rrënjësh. Të çudit faktise si disa historianë shqiptarë, së bash-ku me Institutin e Historisë u referohentezave të disa historianëve të huaj përtë gjetur vendlindjen e Kastriotëve në Sh-qipëri. Kështu ato u sorollatën lart eposhtë duke i marrë me radhë rrethet eVeriut nga Mati, Shkodra, Puka, Mirdi-ta dhe Hasi i Prizrenit pa nxjerrë gjë nëdritë. Meqenëse u krijua ky boshllëksecila krahinë nga këto që përmendëm,e ndjente veten krenare ta nxirrteorigjinën e Kastriotëve nga gjiri i saj.

Albanologu i njohur J. Von Hahngjatë udhëtimit të tij nëpër Shqipëri (ngamesi i shek. 18) dëgjoi në lidhje me ven-din ku kishte lindur Skënderbeu tri fs-hatra të ndryshme, në Kastrat të Mbish-kodrës, në Stelush të Matit, dhe në Ik-ballë të Pukës. Amin Boue thotë se kish-te dëgjuar se Skënderbeu kishte lindurnë fshatin Kastrit të Mirditës. Por këtoishin thjesht gojëdhëna, ku secila ngakëto zona udhëhiqej nga dëshira për tapasur Skënderbeun të vetin. Në lidhjeme pretendimin për origjinën e tij ngaMati, kemi të bëjmë me përkthimin egabuar të Marin Barletit nga latinishtjae fjalës Aemathia, e cila është emërtimi lashtë i Maqedonisë, ndërsa histori-anët mesjetarë quanin Maqedoni edhe

Shqipërinë e Mesme, jo në kuptiminEmati pra (nga Mati). Më vonë nga njënjoftim i botuar në fillim të shekullit 17-të nga Boshnjaku Euseb Fermenxhinthuhet se: Kastriotët ishin nga fshatiKastriot në provincën az të Epirit. (Hasii Thatë quhej në kohën e Skënderbeutpjesa fushore e Çidhnës ku ndodhet fs-hati Kastriot). Një tjetër njoftim i ngjas-hëm me të vjen nga Petro Lukari nëAnalet e Rraguzës, ku përveç saj shtonse fshati Kastrat i Mbishkodrës, Kas-trat i Hasit dhe Kastrit të Mirditës nukmund të pranohet sepse nga fshati Kas-trat nuk mund të dalë emri i banoritKastriot, por siç thamë më lart këtoemërtime vijnë nga fjala kast plus pra-pashtesën sipas rastit.

Ndërsa për variantin nga Ikballa ePukës nuk kemi ndonjë të dhënë tjetërpërveç rastit që përmend J. Von Han kundonj banor i Ikballës mund të ketëshprehur dëshirën e tij. Këto teza qëpërmendëm më lart, për mendimin tim,nuk paraqesin ndonjë provë, prandajngelen në kuadrin e gojëdhënave, meqëedhe autorët e tyre janë të huaj.

Ndërsa nga dëshmitë e shqiptarëve,më e hershmja është dëshmia e bash-këkohësit të Skënderbeut, fisnikut GjonMuzaka i cili pas vdekjes së Skënder-beut mërgoi në Napoli, dhe më 1510,shkroi një testament për fëmijët e tij,ku ndër të tjera, përmendet edhe një edhënë me rëndësi për gjyshin eSkënderbeut. Ai thotë se gjyshi izotitSkënderbe quhej zoti Pal Kastrioti, dheky nuk kishte në përdorim më tepër sedy fshatra të quajtura Sina dhe Gardhi iPoshtëm në Dibrën e Poshtme. Të dyjakëto fshatra ekzistonin në shekullin eSkënderbeut. Kjo vërtetohet nga defterimusafal i vitit 1467, ku të dy fshatratjanë të shënuar ashtu siç shkruan GjonMuzaka. Në mbështetje të saj njënjoftim tjetër na vjen nga humanisti ital-ian Rafael Voleterrano, ku në veprën etij me titull “Komentattorët” që u botuanë fillim të shek. XVI, ai nuk e quan Gjo-nin të atin e Skënderbeut me mbiemrinKastrioti, por Gjon Dibrani. Ndërsa përvazhdimësinë e fisit Kastrioti në këtëzonë në ndihmë na vjen edhe një doku-ment tjetër i kuvendit ndërkrahinor, që umbajt në Dukagjin të Matit në vitin 1602.Këtu ka nënshkruar si përfaqësues iÇidhnës Jozef Kastrioti. Kjo provon senë harkun kohor mbi 200 vjet nga PalKastrioti e deri te Kostandini, Çidhnavazhdon të ketë në gjirin e saj fisnikët eKastriotit. Këtyre të dhënave u shtohetedhe një argument tjetër, është fjala përnjë vendim të senatit të Shën Markut,me të cilin u jepet Gjergj Kastriotit dhevëllait të tij Stanishi Kastriotit, qytetariae Venedikut, më 20 shkurt 1445. Ven-dimi i cilëson të dy vëllezërit zotër tëDibrës dhe të Matit. Në këtë vendimshohim se vëllezërit Kastrioti më parëishin zotër të Dibrës dhe pasi shtinë nëdorë Krujën, u bënë zotër edhe të Mat-

it.Në mbështetje të këtyre të dhënave

që përmendëm më sipër, për vendlind-jen dhe vendbanimin e Kastriotëve nëtrevën e Dibrës së Poshtme, flet qartëtoponomastika historike në krahinat eMuhurrit dhe Çidhën. Në lidhje me këtë,një njohës i mirë i toponimeve dhe tra-ditave të kësaj zone haziz Ndreu, sqaronse: në krahinën e Murrit, toponimet ni-sin me dy Mazrekat: Mazreka e Posh-tme dhe Mazreka e Epërme ku sotgjenden shenja muresh, kisha e Shën-mërisë, toponimet Palpus, pusi i Palut(është fjala për P. Kastriotin). DyMazrekat dhe toponimet që u për-mendën në anën veriore janë gjeografik-isht të gërshetuara me: Gardhin e Posh-tmë dhe Gardhin e Epërm, Sinën ePoshtme dhe Sinën e Epër të Çidhnës.

Ndërsa porsa i përket toponimeve,në zonën e Çidhnës kemi: kepi iSkënderbeut, Kroi i Ton Zotit (kështu ethërriste populli Skënderbeun), Kalajae Skënderbeut e cila u ndërtua ngaSkënderbeu, Gurra e Skënderbeut, qëgjendet në qafë të Kalasë, katërs kis-hat e Sinës dhe të Gardhit etj. Ndërsapërsa i përket fshatit Kastrot nuk ështëshënuar në asnjë defter turk, shkakudihet, ishte vendlindja e Skënderbeut.

Por në traditën gojore të popullit to-ponimet për Gjon Kastriotin vijnë derinë ditët tona. Fshati Kastriot është 8km në veri të qytetit të Peshkopisë. To-ponimet nisin me Përroin e Kastriotit,Kalaja e Gjonit, Kulla e Gjonit ose Ko-dra e gështenjës, Zabeli i Gjonit, Kop-shti i Gjonit, Pusi i Gjonit të cilin embajnë mend me ujë dhe Guri i Luftësetj. Toponim i fshatit Kastriot flet qartëpër autentitetin e fisit të Kastriotëve sidibranë, duke i marrë në lidhje të pashkëputura që nga Mazrekët, Sinat dheGardhi i poshtëm. Këtë e përforcon edheafërsia gjeografike ndërmjet tyre.

Përsa i përket vendlindjes së GjergjKastriotit Skënderbe, H. Ndreu shkru-an: janë dhjetra tregimtarë (nga Dibra eEpër deri në Lurë) që thonë se vendlindjae Skënderbeut është Katrioti. Këto to-ponime dhe dëshmi, si ajo e Gjon Muza-kës dhe e dëshmive të tjera, janë mësetë mjaftueshme për të vërtetuar origjinëndibrane të Kastriotëve.

1. Ardhja e Skënderbeut nga Nishidirekt në Dibër dhe jo në Has apo nëndonjë krahinë tjetër, që mund të sh-kurtonte mjaft kohë për të marrë Krujën,tregon se këtë detyrë madhore ai nukmund ta kryente pa ndihmën e gjakuttë vet.

2. Pritja madhështore që i bënëSkënderbeut vëllezërit dibranë, dhegatishmëria që ato treguan për t’u vënënën komandën e tij.

3. Dërgimi i komisionit nga Kruja përnë Dibër me në krye Hamzanë, për t’udhënë dibranëve lajmin e marrjes sëKrujës.

4. Ndërtimi i kalasë së fshehtë ngaSkënderbeut në zonën e Çidhnës.

5. Shërbimi i Raposhit (i vëllai iSkënderbeut) si murg deri sa vdiq nëManastirin e Çidhnës (Noli, f. 25).

6. Mbajtja nga Skënderbeu krahaskëshillit të shtetit edhe një këshillë tjetërsiç e quan Barleti, këshilli i shokëve tëtij dibranë... (f. 477).

7. Gjatë përgatitjes për betejë kundërgalëve në Itali (f. 574). Barleti thekson:Skënderbeu rrugët që ngelën të hapurai plotësoi me dibranët e vet.

8. Veçimi që u bën Barleti (f. 659)viseve të Çidhnës duke i quajtur viset eSkënderbeut.

9. Shifrat shumë të ulëta të popull-sisë në mjaft vendbanime të Dibrës si-pas defterit turk i vitit 1467, ku pjesadërrmuese e vendbanimeve nuk kanë mëshumë se 10 shtëpi, ndërsa janë far tëpakta ato që kanë mbi 20 shtëpi, kjotregon se Dibra isthe baza kryesore efurnizimit me ushtarë.

10. Shfryrja e inatit nga Sulltan Me-

hmeti nga që nuk arriti dot të marrëKrujën (Noli, f. 103), ku me 1 gusht 1566,u nis për t’u hakmarrë drejt Çidhnës.Pasi shtiu në dorë kalanë theri pamëshirë 8000 burra, afro 20.000 gra,pleq dhe fëmijë që ishin mbledhur nëfushat rreth e rrotull, dhe i ngopur megjak u kthye në Stamboll. Kjo dëshmonmë së miri se Skënderbeu ishte nga kjozonë sepse rruga për në Stamboll nukkalonte nga Çidhna por ai e lakoi meqëllim hakmarrje kundër të afërmve dhegjakut të Skënderbeut.

Profesor Kristo Frashëri në shkrimin:“Nga cili vend i Shqipërisë ishin Kastri-otët”, në mes të tjerash thekson: Mëdy nëntor 1985, në fshatin Sinë të rre-thit të Dibrës u përurua muzeu i Kastri-otëve, një muze lokal me përmasamodeste por me një përmbajtje të mad-he historike. Ai i kushtohet familjes sëshquar të Kastriotëve dhe vendlindjesGjergj Kastrioti Skënderbe.

Përveç toponimeve mbi origjinën eKastriotëve, në Dibër kemi edhe një gruptjetër toponimesh që flasin për luftrat,Kalatë dhe vendqëndrimet e Skënder-beut. Këto i hasim në Bulqizë, Grykëne Madhe, Gollobordë, Rekë, Koxhax-hik, Katër Grykët, Muhurr, Çidhën e derinë Lurë etj. Nëpërmjet këtyre to-ponomëve populli i trevave të Dibrës iruan të gjalla betejat legjendare që zh-villoi për 24 vjet rresht në luftë kundërturqve. Nga 26 beteja që Skënderbeubëri kundër turqve 17 prej tyre u zhvilluanë trevat e Dibrës ku nuk lihet pa për-mendur roli parësor që luajti populli ikëtyre trevave në mbështetje kryetrimitSkënderbe. Lavdia nuk mungoi si ngaBarleti ashtu edhe nga kundërshtarët.Ja si konfirmohet në dokumentin e njëkundërshtari i cili thotë: Në qoftë se ai(Skënderbeu) fillimisht ia doli të heqëqafe pashain e Krujës, duke i treguarnjë ferman të rremë, marrë me forcësekretarit të Sulltanit, në të vërtetë ainë sajë të Dibrës konsolidoi pushtetine vet për t’u bërë ballë gjatë 24 vjetëveushtrive tona. Midis tij dhe gjeneralëvetanë, përfundimi varej gjithmonë ngasundimi në dy Dibrat. Atje është zemrae Shqipërisë. Skënderbeu i futi në dorëkështjellat e Petrelës, Petralbës, Tor-naçi, Stellushit dhe pas pak kohe atëtë Sfetigradit, brenda një muaji, me njëshpejtësi prej furtune që përfshin çdogjë përpara, dhe priste me padurim ras-tin të ndeshej me armikun. Rasti për tëprovuar ushtrinë e re nën udhëheqjen eKryetrimit nuk vonoi. Sulltan Murati IIdërgoi në qershor të vitit 1444, nën ko-mandën e Ali Pashës, një ushtri prej25000 vetash, nga të cilët 15000 ishinkalorës dhe 10000 mijë këmbësorë.Ushtritë u rreshtuan përballë njëra-tjetrësnë Fushë të Dibrës. Skënderbeu e ndauushtrinë në tri pjesë, në krahun e djath-të la të vepronte kapedanin e tij, Moisi-un e Dibrës. Në lidhje me rregullimet qëbëri Moisiu me luftrat dibranë, Barletishkruan... daç vere kalorës, daç këm-bësorë në vijë të parë apo të dytë çdogjë e ke siguruar me ta. Ata si lajthitikurrë fati, s’u shpëton kurrë fitorja ngaduart...”. ushtria shqiptare korri fitorene parë madhështore mbi ushtrinë turke.

Në vitet 1445-1446 Sulltani dërgoi dyushtri të tjera kundër Shqipërisë, por qëtë dyja pësuan fatin e të parës ngaluftëtarët dibranë. Në korrik të vitit 1448,një ushtri e madhe osmane me në kryeSulltan Muratin e II-të rrethoi Sfetigra-din. Moisiu Golemi i kishte marrë tëgjitha masat e furnizimit me luftëtarë eushqime. Ja se si e përshkruan Barletikëtë rast “... e gjithë roja e qytetit për-bëhej nga ushtarë dibranë, të cilët Moi-siu i kishte zgjedhur për këtë punë, sinjerëz më luftëtarë të Epirit nga gjithëpopullsitë e tjera të mbretërisë...”. ajokrahinë ka dy Dibra... Dibra e Poshtmeështë e rrethuar me fusha pjellore, qëprodhon çdo gjë. Arbër dhe Epiriot ban-ojnë në atë vend, popuj shumë trima në

HISTHISTHISTHISTHISTORIORIORIORIORI

Janar2 0 0 75

(Vijon nga faqja 1)Në përpjekje për t’i dhënë zgjidhje

afatgjatë krizës energjetike, parash-ikohet ndërtimi i hidrocentralit të Skav-icës. Unë, personalisht, në këto radhënuk shpresoj të jap një opinion për-fundimtar nëse duhet ndërtuar apo joky hidrocentral dhe se është apo jozgjidhje e krizës ndërtimi po ose jo itij. Ndërsa Ali Hoxha, në një shkrimpo në këtë numër, shpreh argument-et e tij se pse nuk duhet ndërtuar.

Por në këto radhë dua të nënvizojse investimet në Dibër nuk duhen tëshihen përpjekje të sakatosura përta nxjerrë Dibrën nga varfëria e zhvil-limi. Nëse duhet apo nuk duhet hidro-centrali i Skavicës, këtë mund ta thotëvetëm ai që jetën e tij ia ka kushtuarkëtij profesioni. Dhe njëri prej tyremund të ishte Farudin Hoxha, ashtusiç për Skënderbeun duhet t’i bindemiKristo Frashërit, që gjithë jetën e tij,si një dibrandashës, ia ka kushtuarjetën historisë së Dibrës dhe historisësë Skënderbeut.

Unë, si dibran, dhe shumë të tjerësi unë, përpjekjet tona duhet t’i thek-sojmë në nevojën e investimeve të har-monizuara për rajonin Dibrës ngakonsesionarët, cilëtdo qofshin ato,qoftë edhe nga qeveria. Në qoftë sendërtimi i hidrocentralit të Skavicësështë vërtetë një vepër që i shërbenvendit, nuk duhet të jemi ne ato që epengojmë, por kjo duhet të kushtë-zohet e shoqërohet me investimembështetëse të domosdoshme përtë mirën e Dibrës dhe rajonit mëgjerë, edhe matanë kufijve, dhe nëradhë të parë, me ndërtimin e“Rrugës së Arbërit”. Mes Skavicësdhe “Rrugës së Arbërit” ka një lidhjetë pashmangshme. Në qoftë se për“Rrugën e Arbërit” mund të themi se ishërben Dibrës dhe gjithë Shqipërisë,qoftë edhe pa hidrocentralin e Skav-icës, për këtë të fundit mund të themiplotësisht të kundërtën: Hidrocentralii Skavicës nuk ka kuptim dhe nuk ishërben Shqipërisë pa “Rrugën e Ar-bërit”. Thënë më qartë, për të ndërtu-ar Hidrocentralin e Skavicës më parëduhet ndërtuar “Rruga e Arbërit”. Kyduhet të jetë një element thelbësornë konceptin e investimeve në Dibër.Madje, qeveria shqiptare, në qoftë seështë e paaftë të kryejë një investimtë tillë, duhet të gjejë patjetër part-nerë ose të kushtëzojë dhënien mekoncesion të hidrocentralit të Skav-icës me ndërtimin e “Rrugës së Ar-bërit”.

Përveç kësaj, qeveria shqiptareduhet të kërkojë mbështetje edhe përnjë plan investimesh dhe në fusha tëtjera në Dibër. Kjo duhet bërë patjetërpër të eliminuar një migrim të madhtë popullsisë, duke i lënë këto zonatë shkreta e në varfëri. Qeveria duhettë nxisë donatorë vendas e të huaj tëmbështesin frutikulturën e bujqësinënë Dibër, të nxisin investimet në nën-tokën e mbitokën e Dibrës, të gjejnëe negociojnë kontrata për prodhimetstinore bujqësore, qoftë edhe dukepërcaktuar një buxhet të vazh-dueshëm, në mënyrë që dibranët tëqëndrojnë në vendin e tyre, të in-vestojnë e të zhvillojnë Dibrën, sepsekështu, përveç se do të ndihmojnëfamiljeve e tyre, do të ndihmojnë edheShqipërinë. Atëherë do të ketë kup-tim madhor edhe Skënderbeu, edheSkavica!

BUJAR KAROSHI

SkënderbeuSkënderbeuSkënderbeuSkënderbeuSkënderbeudhe Skavicadhe Skavicadhe Skavicadhe Skavicadhe Skavica

luftë, me armët e të cilëve në radhë tëparë e shpëtoi dhe e rriti Kastriotimbretërinë dhe i doli mbanë çdo punetë rëndë e shumë të vështirë, duke ipasur kështu si ndonjë Kolofon.Qëkëndej ai pati gjatë gjithë khës burratë shquar e fort të gatshëm të cilët ishërbyen çështjes epirote jo më pak sikapedanë se sa si ushtarë”.

Ndërsa historiani turk Kemal Pes-hazade shkruan: “Në atë vend ndodhejnjë kështjellë e fortë që ishte e njohurme emrin Koxhaxhik. Ajo ishte e mbush-ur plot me të rinj trima nga vendi i Ju-van-ilisë, të cilët ishin si Luanë që tëshqyeni. Nga pikëpamja e fortësisë,qielli asaj bnuk ia kishte parë shoqen”.Kështu rrethimi i Sfetigradit zgjati dy

HISTHISTHISTHISTHISTORIORIORIORIORImuaj rresht dhe pa sukses. Më në fundturqit gjetën kanalin që çonte ujë nëkala, dhe me ndërprerjen e ujit, Kalajara në duart e Osmanëve sipas kushteveqë u vendosën.

Luftëtarët dibranë nën udhëheqjen eMoisiut i premtohen ndere të mëdha ngaana e Tiranit. Pas humbjes së Skënder-beut në Berat, Moisiu kaloi në anën eturqve. Kjo e dëshpëroi shumë Skënder-beun, i cili sapo e dëgjoi vajti në Dibër,por atje gjeti besnikërinë e patundshmetë popullit dibran. Ato nën udhëheqjen evëllezërve Berisha ishin organizuar më sëmiri të gatshëm për luftë. Kjo besnikëri uduk qartë kur në shkurt të vitit 1456, kurM. Golemi në krye të një ushtrie osmanevjen në Dibër. Luftëtarët dibranë dhanëprova duke luftuar me një tërbim të pa-parë kundër ushtrisë turke dhe e shkatër-ruan krejtësisht. Më pas moisiu kthyeduke i rënë në gjunjë Skënderbeut (sipaszakonit) mme brezin e lidhur në qafë.

Ai e fali duke ia kthyer të gjitha priv-ilegjet. Moisiu luftoi me besnikëri derisa zu rob në betejën e Vajkalit, Bul-qizë së bashku me gjeneralët e tjerë.

Në përfundim, meqë sot përkujtojmë600 vjetorin e lindjes së heroit tonë ko-mbëtar, dhe nuk kemi rënë në një men-dim në lidhje me origjinën e Kastriotëve,dhe vendlindjen e Skënderbeut, i pro-pozoi këtij simpoziumi dhe nëpërmjetInstitutit të Historisë, Akademisë së Sh-kencave në Tiranë dhe Prishtinë, tëshënohet me germa të arta se GjergjKastrioti Skënderbe u lind në vitin 1405,në Kastriot të Dibrës, ndërsa në Kastri-ot të ndërtohet një muze modern, kra-has atij modest të Sinës në nderim tëvendlindjes së heroit tonë kombëtar,themeluesit të shtetit të parë dhe Ba-bai i kombit shqiptar Gjergj KastriotiSkënderbeut.

Nga AQIF ADEMI, Regjisor

Më datën 22 dhjetor 2006, gazeta“Dibra”, në titullin e saj kryesor mer-

ret me njollosjen e emrit të dibranëve,të cilët nuk i shkojnë sipas oreksitbotuesit të kësaj gazete. Pa u marrëme të tjerat e shpifjeve të kësaj fletë-rrufeje, unë po merrem vetëm me rastetku përmendet emri im.

Sipas pseudogazetarit, unë, AqifAdemi, paskam gjymtuar vlerat e Di-brës, në një dokumentar të shfaqur nëTVSH, me titullin “Dibra dhe Skender-beu”. Ky personi, na paska pritur gjithëqejf shfaqjen e dokumentarit, por pasika mbaruar na qënka pezmatuar asshumë se lapsi i tij i ndryshkuar s’dinkë të nxijë më parë.

Sa për të sqaruar lexuesit, që nuk ekanë parë dokumentarin, aty nukshfaqet asnjë shenjë përçarje e Dibrës.Në qoftë se një dokumentar për Dibrëne Madhe dhe Skënderbeun nxitkapërçarje, atëherë përçarje nxitkan edhedokumentarët e tjetër që kam bërë përDibrën, si “Dibra e Madhe, thesar ipavdekshëm kulturor”, “Dibra e Madhe”,“Maqellara, histori dhe shpresë”, “ Kas-trioti i Dibrës”, “Luznia e Peshkopisë”,“Muhurri i Peshkopisë”, etj.

Në këto dokumentarë ka parakaluarhistoria e Dibrës dhe dibranëve. Por zotigazetar, me sa duket ka dashur të jetëkrijuesi edhe i dokumentarit për Dibrën,që tani ta vetëshpallë veten edhe siregjisor! Jo zoti gazetar, unë jamregjisori dhe konceptin tim për regjisurëndhe Dibrën nuk mund ta ndryshosh ti!Ti mund të ndryshosh konceptin timvetëm kur të vijë punë për një dokumen-tar për blegtorinë dibrane!

Artikullnxirësi flet se unë nuk kam folurpër llixhat e famshme të Peshkopisë,por kam përmendur ato të Banjishtit.

REPLIKË ME GAZETËN “DIBRA”

“Bukuria që vret”“Bukuria që vret”“Bukuria që vret”“Bukuria që vret”“Bukuria që vret”Nuk e di zotëria se në arkivin e TVSHështë emisioni “Llixhat e Peshkopisë”.Shqetësohet ai për Vehbi Dibrën, porpërsëri në arkivin e TVSH është emi-sioni për Vehbi Dibrën, dhe jo vetëm përtë, por edhe për Vehbi Agollin, NikollëKaçorrin, Said Najdenin, etj.

Por me sa duket, bukuria që të vristeishte paraqitja e shtëpisë së IbrahimErebarës! Kjo shtëpi është simbol i ar-kitekturës dibrane! Ka përcjellë e kapritur kryeministra e presidentë! Ajoshtëpi hapi këtë vit kalendarin “Dibra2007”. Sipas teje ka qënë streha e fash-izmit ku u vra Nazmi Rushiti, por zo-trote i vetëshpallur historian, kjo ështëe vërteta sipas teje. Por lexo historinëdhe do të të tregojë një të vërtetë tjetër!

Dokumentari “Dibra dhe Skënderbeu”është shfaqur nga TVSH vitin e kaluardhe është transmetuar 3 herë dhe nëlinjë satelitore. Edhe këtë vit vazhdontë rishfaqet, për vlerat e larta artistikedhe mesazhin që transmeton tek masae gjerë. U mundova të jap tek shikuesiemocion dhe kjo u realizua. Kjo më vjenedhe nga mesazhet, telefonatat, komen-tet nga shumë dibranë e shqiptarë ngakatër anët e botës. Ky ishte dokumen-tari i 20-të që kam realizuar, ku pjesamë e madhe i kushtohet Dibrës. Çdogjë që lapsi yt nxin në fletën e bardhëkarakterizohet vetëm nga mania për tëkrijuar konflikte, sidomos mes di-branëve.

Monumenti i Skënderbeut e ka inden-tifikuar Dibrën e Madhe në gjysmën eshekullit të kaluar. Monumenti i tij ësh-të rivendosur në Dibër të Madhe në2003. Ai ka qënë njëherë atje në vitet1935, por është hequr nga ish regjimiJugosllav dhe ajo vepër arti është zh-dukur. Por kjo rivendosje nuk është see ke thënë ti, se ti gazetar nuk je histo-rian, por sipas personaliteteve të his-

torisë e akademisë shqiptare. Por edheatë merak që kë zotrote, mos u mera-kos. Edhe në Peshkopi do vendoset Sk-ënderbeu, dhe këtë do ta bëjnë miqtë emi, edhe ata pa të pyetur ty!

Z. Gazetar, kur unë shkruaja përgazetën “Dibra”, ti numëroje tufat ebagëtive, ndonëse më i ri në moshë. Kurunë sillja intervistën e Kadaresë, Agol-lit, te lexuesi dibran, ti bëje pazare tëfëlliqura me shkrimet e mia.

Ti zotëri pseudogazetar vuan nga de-liri i madhështisë. Ti vetëshpallesh meshumë sforcime si historian, si sh-krimtar, si studiues, por ti sje gjë tjetërvec një konjuktural, me një botëshpirtërore sterrë. A jeni ju gazetar, qëme shkrimin kushtuar Ivzi Demës vutëvetëm inicialet AD-AF, kur e dinit faremirë se do ngjallin reaksione negative.

Për ju zotni studiues kam dhe shumëtë tjera, por nuk dua të lodh lexuesin egazetës “Rruga e Arbërit” me gjëra të til-la, pasi gazetën tuaj, “Dibra”, e kenimbyllur për opinionet dhe reagimet e drej-ta që s’ju pëlqejnë juve apo kundër jush.

Ti zoti gazetar përmend edhe spon-sorët e mi. Po i nderuar lexues! Unëkam sponsorë. Sponsorët janë bash-këpunëtorët e mi! Projektet e mia artis-tike në përgjithësi, dhe ato për Dibrënnë veçanti janë të mëdha, dhe natyrishtqë kanë kosto të lartë! Ato nuk janë paç-avure gazetash.

Së shpejti, por të mos qenë sekret,do të shpaloset edhe Dibra pa kufij, nënjë projekt madhështorë, me shumëbashkëpunëtore e me shumë sponsorë.Ruaju atëherë se mos pësosh ndonjëinfarkt! Ju jeni i vetmi dibran që kërkonisuksese mes grindjesh e përplasjesh.Këtu ndahen filozofitë tona, zotëripseudogazetar!

Ju akuzoni dhe redaktorin e dokumen-tarit. Por redaktor është Dukagjin Hata,pena e të cilt është shumë larg jushzotëri! Ju ndajnë shumë male në mes.

Zotëri, bjerini Malit të Kërçinit me së-patën tuaj të vjetër, por ai nuk bën zë!

Foto: Gazmend Kërkuti

Janar2 0 0 7 6

Stefaniaka, kalaja ilire e PeshkopisëStefaniaka, kalaja ilire e PeshkopisëStefaniaka, kalaja ilire e PeshkopisëStefaniaka, kalaja ilire e PeshkopisëStefaniaka, kalaja ilire e PeshkopisëNga PROF. DR. ADEM BUNGURI

Gradishta e Peshkopisë ndodhet nërrethinën juglindore të qytetit te

Peshkopisë, në një kodër të lartë sh-këmbore me lartësi mbidetare 698 m,midis fshatit Begjunec në jug, dhe për-roit të Banjës ose të Peshkopisë në veri.Kodra ku gjendet kalaja, e njohur meemrin “ gradishtë “, ka një pozitë mjaftstrategjike dhe mjaft dominante mbizonën përreth. Nga sipërfaqja e sajkontrollohet lehtësisht fusha e Do-broves, ku ne kohet antike kalonte de-gëzimi verior i Egnatias ose rruga e Drinit(rruga Diber-Kosove) 1, si dhe rrugasekondare e përroit të Banjës, qënëpërmjet qafës së Skërtecit (qe bash-kon vargmalin e Deshatit ne jug me atete Korabit ne veri) lidhte pellgun e Pesh-kopisë me Pollogun (Gostivarin).

Sipërfaqja e kalasë, me diametrinlindje-perëndim 250 m dhe atë veri-jug40-60 m arrin ne mbi 1.2 ha. Ajo ka tra-jte eliptike dhe nuk eshte e sheshte.Ne pjesen qendrore ajo eshte pjeserishtshkembore ndersa ne ate lindore, jugoredhe perendimore krijon disa valëzime telidhura me tarraca te pjerrta osepjeserisht te sheshta, te vendosurakryesisht me anen jugore te saj, mekushte me te pershtatshme banimi.Tarraca me e sheshte dhe me e gjere,me sip. rreth 600 m2 gjendet ne anenverilindore te kalase, ndërsa ajo me engushte dhe me e vogel me siperfaqerreth 100 m2 ne anen jugperendimorete saj. Ne siperfaqen e kalase shihengjurme te godinave te banimit apo nder-timeve me karakter ushtarak.

1. MURRI PREHISTORIK

Trakti i murrit prehistorik me orein-tim lindje-perendim shfaqet ne gjatesine3.30 m te kuadratit I, ne drejtimin per-endimor. Ai ka gjatesi te panderprere13.50 m, ndersa megjithe nderprerjetgjatesia e tij arrin ne 16.70 m. Ruhetpjeserisht vetem fasada e jashtme e tij,si dhe nje pjese e mbushjes sebrendshme. Gjeresia e ketij murri esh-te 2.50-2.60 m. Fasada e jashtme ru-het ne nje dhe dy rradhe guresh, dhearrin lartesine nga 0.30-1.30 m. Ajo esh-te ndertuar me gure ciklopike, te pap-unuar, te lidhur ne te thate. Ato janevendosur direkt mbi tabanin gjeologjikshkembor te terrenit,.duke shfrytezuarne ndonje rast edhe gure natyrore teterrenit, kur ato jane ne linjejn e murrit..

Me keto elemente strukturore,trakti i murrit te zbuluar perfshihet nefortifikimet prehistorike te njohura neShqiperi si te tipit Gajtan. Fortifikimi memure rrethuese i vendbanimeve të tillatë tipi kala, erdhi si rrjedhojë e thellimittë diferencimit shoqëror dhe shthurjessë mardhënjeve fisnore, si dhe e konf-likteve të shpeshta të armatosura mi-dis fiseve dhe federatave fisnore ilire përzotërim territoresh.

Fragmentet e eneve prehistorike tëgjetura në anën e brendshme të murritjane te pakta. Ata i takojne qeramikesme fakture mesatare. Jane te punuarame argjil te pastruar nga lendet e huajadhe te perzier me rere te imte deri nemesatare, me pjekje dhe lemim te miredhe ngjyre kafe te zeze. Prej tyre mundte rindertohen vetem dy forma enesh :një ene dyvegjake, dhe një tas gjyse-msferike me buze te drejta. U gjet edhenje faqe kupe e zeze, e zbukuruar metekniken e incizimit te nje brezi prej 4vijash horizontale te grupuara ne dy ciftesimetrike, qe e qarkojne enen ne zonene supeve.

Ndonese i pakte, materiali qeram-ik eshte i qartë ne aspektin formalo-ti- Fig. 1- Pamje e fasadës së jashtme të murrit prehistorik

pologjik dhe lidhet kronologjikisht mefazen e hershme te periudhes se heku-rit ose ne fazen fundore te bronzit. Aindihmon edhe ne datimin paraprak tëmurrit prehistorik ne te njejten faze kro-nologjike.

2. MURRI I PERIUDHESSE VONE ANTIKE

Murri i kesaj periudhe ne pjesenveriperndimore te kalase ndjek te nje-jten linje si dhe murri i periudhes sehekurit. Ai e shfrytezon ate si bazament,ploteson boshlleqet e krijuara te tij dhembivendoset mbi te.

Murri eshte i ndertuar e gure me-satare e te vegjel te lidhur me llac gelqer-ore, sipas teknikes opus incertum.Guret krijojne rrjeshta horizontale, teniveluar nge gure te vegjel ndermjetesdhe te lidhur me fuga llaci me trashesi2-3 cm. Llaci eshte i cilisese se mire,me gelqere te stazhionuar dhe rere lumime kokriza te imta e mesatare. Ky murrka gjeresi 1.20m dhe lartesi te ruajtur0.80-0.90m, ndersa gjatesia e tij, menderprerje arrin ne 9.60 m.Ai shfaqetmenjehere ne fillim te kuadratit dhemund te ndiqet ne dy trakte. Trakti I me

gjatesi 3.30 m, ploteson nje boshllek tekrijuar nga shembja e murrit prehistorik.Ai eshte vendosur direkt mbi shkembin-jte natyrore te terrenit, duke shtruar mbita nje shtrese llaci me trashesi 0.10-0.14 m. Trakti II eshte mbivendosur mbimurrin prehistorik ne gjatesine 13.80 mte murrit te perbashket (ose te gjate-sise se kuadratit). Ky trakt me gjatesi6.30 m futet pak me brenda se sa traktii murrit prehistorik mbi ta cilin eshtevendosur, devijim qe leviz nga 0.40 mne fillim (ne distancen 13.80 m) deri ne0.60 m ne fund te tij.

Ky murr eshte perforcuar me dykontraforte te jashtme te vendosura nedistancen 18 m larg njera tjetres. Kon-trafortet kane permasa 0.70x0.30m dhe0.70x0.40m. Prej tyre, kontraforti I izbuluar ne pjesen verilindore te kuadratitI, ruhet ne gjendje mjaft te mire. Ai esh-te i ndertuar me shume kujdes. Larte-sia e ruajtur e tij arrin ne 0.70 m, gjere-sia 0.70m dhe thellesia e daljes jashtemurrit 0.30m. Mbi nje shtrese llacigelqerore, me trashesi 0.10-0.14m vi-jojne rreshtat horizontale te gureve tendara nga fuga te regullta llaci me trash-esi 2-4 cm.(fig.4) . Kontraforti II, i zbulu-ar ne skajin veriperendimor te kuadratit

I, ruhet ne lartesine 0.30-0.35 m. Ai kagjeresi 0.70 m dhe thellesine e daljesnga murri 0.40m. Si bazament perndertimin e tij ka sherbyer njëri nga bllo-qet e fasades se jashtme te murrit pre-historik. Nga kontrolli rezultoi se ketokontraforte nuk perseriten ne anen ebrendshme te murrit. Perforcimi i murritme kete element fortifikues si dhe rrua-jtja e konceptit te rreshtave horizontalete gureve te lidhura me fuga te trashallaci (2-3-4 cm), na ndihmojne per da-timin e ketij murri ne periudhen e voneantike, gjasisht ne kohen e Justinianit(527-565 e.j) . Ne te mire te ketij dati-mi, vjen dhe kulla e vetme ne mbrojtjete ketij fortifikimi, e vendosur pranehyrjes lindore te tij, e cila duket se itakon tipit ne forme patkoi ose fresko-reje, tip planimetrik i perdorur gjeressishtne fortifikimet e periudhes se vone anti-ke ne Shqiperi e me gjere.

Muret periudhës së vonë antike,lehtë të lexueshme, rrethojnë një sipër-faqe rreth 1.2 ha (250 x 40-60 m). Atoose janë mbivendosur mbi murret e pe-riudhës prehistorike, ose janë vendosurpak më brenda, sipas terrenit, dukembrojtur kështu një sipërfaqe më tëkufizuar të gradishtës. Mbi sipërfaqene saj gjenden mjaft fragmente enësh tëkësaj periudhe dhe asaj mesjetare tëhershme.

PËRFUNDIME:

Rezultati kryesor i gërmimeve tësondazhit të këtij viti ishte zbulimi përtë parën herë i një segmenti të fortifikimitprehistorik të kalasë. Ai përfaqësohetnga jë trakt murri me gjatësi 13.50 m, indërtuar me gurë të mëdhenj ciklopikë,që ruhen në fasadën e jashtme të këtijmurri. Ky murr ka shfrytëzuar si themelshkëmbinjtë natyror, kur ato ndodheshinmë linjën e murit. Faqja e tij ebrendshme ose mungon, ose përbëhetnga shkëmbinjtë natyror te terrenit, ndër-sa bërhama e brendshme, e ruajturvetëm në një segment të shkurtër (11.80 x 1.10 m) , ka qenë ndërtuar membushje gurësh mesatarë e të vegjël tëhedhur pa ndonjë kujdes midis dykëmishave anësore të murrit.

Murre të tilla të ndërtuara me njëteknikë të tillë primitive, të emërtuara sitë tipit Gajtan, janë zbuluar në shumëkala ilire në hapësirën shqiptare. Në

ARKEOLARKEOLARKEOLARKEOLARKEOLOGJIOGJIOGJIOGJIOGJI

Janar2 0 0 77

zonën e Shkodrës, përveç Gajtanit du-het të përmendim kalanë e Marshejt, tëBeltojës, të Ganjollës, në zonën e El-basanit, kalanë e Lleshanit, në atë tëKorçës, kalanë e Trenit, të Symyzës,të Trajanit, në zonën e Jonit, kalanë eKarosit, atë të Badhrës etj. Lidhur mepozicionin e tyre kronologjik, nuk kandonjë mendim të prerë e të preçizuar,të mbështetur në kontekste të sigurtaarkeologjike. Mendimi mbizotërues idaton ato në periudhën e tranzicionitnga periudha e vonë e bronzit në peri-udhën e hershme të hekurit 2, pa për-jashtuar mundësinë e një datimi më tëhershëm. Sot ka një prirje për ta ngriturkronologjinë e këtyre fortifikimeve, e cilakërkon t’i lidh ato me bronzin e her-shëm, por për këtë nuk janë sjellë tëdhëna bindëse arkeologjike. Edhegërmimi ynë, me shumë pak fragmenteenësh prehistorike që lidhen me kohëne ndërtimit të këtij murri, nuk arriti që tëpreçizojë kohën e saktë të realizimit tëkëtyre fortifikimeve, duke e lënë të hapurmundësinë e ndonjë gërmimi me për-masa më të mëdha. .

Në luginën e messme të Drinit tëZi, numërohen sot disa kala të peri-udhës së hershme te hekurit, pra bash-këkohëse me kalanë e Peshkopisë, nëdisa prej të cilave, ruhen pjesë të rrënp-jave të murrreve, ose janë gjetur frag-mente të konsumuara enësh të kësajperiudhe prehistorike. Kala të tilla janë: kalaja e Koxhaxhikut (Dibër) , qytezae Krajkës, qyteza e Bellovës, ajo e Lim-janit, e Lurës, e Ndërshenës, e Selish-tës etj. Përveç tyre, ekziston në këtëkohë edhe një tip tjetër vendbanimi, ivendosur në maja të larta kodrash membrojtje natyrore, por pa murrembrojtëse, siç është vendbanimi nëgradishtën e Pesjkakës (Maqellarë) .

Rezultati II i rëndësishëm i kësajfushate, ishte zbulimi i një segmenti tëmurrit të periudhës së vonë antike, sidhe i murreve të një godine tëbrendshme banimi. Interesant ishte faktise murri i kësaj periudhe, kishte shfrytë-zur për bukuri pjesët e ruajtura të murritprehistorik, duke e përdorur atë si ba-zament, pra duke u mbivendosur mbitë dhe duke plotësuar boshllëqet atjeku ai ishte shembur. Gjithashtu në lin-jën e këtij murri, shihen qartë edhe deviji-mi ose tërheqja e tij në anën ebrendshme të fortifikimit, duke rrethuarnjë sipërfaqe më të zvogëluar të kalasë.Në këtë drejtim, kalaja e Peshkopisënuk ndryshon nga seria e kalave të tjerailire, të rifortifikuara si regull në peri-udhën e vonë antike, linja e murrit të sëcilës, rrethon hapësira më të vogla tëkalave përkatëse.

Në pikpamje teknike, ky murrinkuadrohet lehtësisht në periudhën evonë antike. Për këtë datim të tij mjaf-ton të prmendim disa karakteristikateknike si: shtresa e llaçit e hedhur mbibazamentin natyror të themelit, ndërti-mi me gurë mesatarë të lidhur me llaçgëlqeror të cilësisë së mirë, sipas tekni-kës opus incertum, ruajtja e konceptittë rrjeshtave horizontalë të gurëve,trashësia gati e njëjtë e fugave 2-4 cm,përdorimi i kontraforteve përforcuese nëdistanca deri 18m etj. Për këtë datimndihmojnë edhe fragmentet e enëve tëzbuluara në anën e brendshme të këtijmurri, tipologjikisht të datueshme nëkëtë periudhë.

Ky fortifikim është kryer në peri-udhën e vonë antike ose atë paloeobi-zantine, me më shumë gjasë në kohëne perandorit Justinian (527-565 e.j) . Kydatim mbështetet vetëm në të dhënat epërmendura më lart, por ai ndjen mung-esën e të dhënave numizmatike,posaçërisht të monedhave të Justinian-it3, që do ta konfirmonin plotësisht atë.

Nga burimet historike dihet se gjatëkohës së Justinianit, sulmet e sllavëvedhe antëve u bënë më të shpeshta, ataarritën të depërtojnë përkohësisht nëfushata plaçkitëse (dhe të rikthehen nëkampingjet e tyre) në Thraki, Maqedo-

ni, Iliri, Greqi dhe deri në rrethinat eKostandinopolit, që ishte objektivi i tyrei vërtetë. Justiniani i mori të gjitha ma-sat e nevojshme për të penguar kalimine Danubit nga sllavët dhe antët. Ai ndër-toi një zinxhir fortifikimesh(kalashë) ,kullash vëzhgimi dhe barriera të tjerapërgjatë Danubit si dhe përgjatë rrugëvekryesore të trafikut tokësor. Sipas buri-meve, vetëm në Iliri e Thraki ai ndërtoirreth 600 fortifikime të llojeve të ndry-shme4, ndërsa në provincën e Epirit tëRi, ku përfshihej rajoni i Dibrës, ai ndër-toi 32 kështjella dhje rindërtoi 26 të til-la. Kur përshkruan këtë veprimtari en-ergjike fortifikuese të Justinianit, biografii tij Prokopi thotë se “ nëse kjo listë (efortifikimeve) do të bëhej për të huajtdhe për banorët e një shteti shumë tëlargët, jam i sigurtë se askush nuk dot’i besonte...Por unë nuk do të themasgjë, që të mos jetë nga ato që kush-do i sheh me sy : banorët e vendevepër të cilat unë flas, janë ata vetë dësh-mitarët e të vërtetës që po them. “ 5.

Fortifikimi i periudhës paleobizan-tine i kësaj kalaje është i dyti në radhëpas fortifikimit prehistorik, pra për kohënhistorike ai mund të konsiderohet sindërtim ex novo. Lidhur me identifikimine saj, bashkohemi me mendimin e dhënëqë në fillimine shekullit të kaluar nga M.Shuflai, i cili shikon këtu kështjellën Ste-faniakon6, të ndërtuar rishtazi nga per-andori Justinian në provincën e Epirit tëRi, sipas listës së Prokopit të Cezaresë.Ky lokalizim pranohet edhe nga prof. K.Frashëri, i cili është shprehur se “ ndosh-ta gjurmët e sotme të gradishtës në per-iferi të Peshkopisë ne çojnë te kalajaprokopiane Stefaniakon, më vonë selipeshkopate (episkopata e Stefaniakës), vendbanim të cilin, me kohë vendasit ,duke lënë në harresë pjesën e dytë tëemrit, e quajtën shkurtimisht Peskopidhe së fundi Peshkopi7. Korigjimi i vetëmqë na duhet të bëjmë lidhet me faktin serrënojat e kishës-seli peshkopale dhe atotë kalasë, megjithëse pranë njera tjetrës,nuk gjenden në të njëjtin vend. Rrënojete kishës ndodheshin në perëndim të var-gut kodrinor të gradishtës, në vijën etakimit të tij me fushën e Dobrovës, ndër-sa kalaja në tarracën më të lartë të këtijvargu kodrinor. Në shek. IX ej emri Ste-faniakon i kalasë përvetësohet nga kishae ndërtuar pranë kësaj kalaje, e cila meriorganizimin e sistemit kishtar nga Bi-

zanti, fiton statusin e një qendre pesh-kopale, që në burimet bizantine njihet meemrin episkopata e Stefaniakës. Rrëno-jat e kësaj selie peshkopale janë vizitu-ar në fillim të shekullit të kaluar nga I. S.Jastrebov8, ndërsa në vitin 1980 u kryenaty gërmime arkeologjike9, ndërsa atypo ngriheshin shtëpi banimi. Me emrin ekesaj qendre peshkopale lidhet eti-mologjia e emrit të qytetit të Peshko-pisë10.

Kisha e Stefaniakës del si qendërpeshkopale, në burimet kishtare tëshek. IX e.j, pra me krijimin e temës sëDurrësit dhe të Nikopojës. Sikurse di-het, në temën e Durrësit, u përfshinëdy provincat e mëparshme të periudhëssë vonë antike, Epirus Nova, me qendërDurrësin dhe ajo e Prevalitanias, meqendër Shkodrën, me shtrirjegjeografike, nga Vjosa në jug deri nëTivar në veri. Krijimi i temave, u koncep-tua nga Bizanti si një masë efikase përcentralizimin e pushtetit qëndror dheparandalimin e rezikut të pushtimevebullgare në lindje. Sipas të dhënave kish-tare të shek. IX-X e.j, në arrqipeshkëvinëe Durrësit përfshiheshin peshkopatat eStefaniakos, Hunavis (afër Skampinit) ,Kroon-ës (Krujës) dhe Elison (Lisit) 11.Prej tyre, nuk është lokalizuar me sig-uri vetëm peshkopata e Stefaniakos përlokalizmin e të cilës, janë shprehur dyopinione të ndryshme. Mendimi i parë,i shprehur që në fillimin e shekullit XXnga Th.Ippen, e kërkon atë në fshatinShtjefën të Matit, ku gjenden edhe rrëno-jat e një kishe, ndërsa sipas mendimitmë të ri, ajo duhet të lokalizohet nërrënojat e kishës së Peshkopisë. Lidhurme këtë çështje, i rëndësishëm ështëfakti i njohur edhe nga Ippen dhe i rivënënë dukje kohët e fundit se „ Stefaniakame territoret e saj përbën një kufi lindortë temës (së Dyrrahut)”.12 Meqenëse nërajonet lindore të temës së Dyrrahut,nuk ka qendër tjetër peshkopale, përveçasaj të Hunavias (Elbasan) dhe Kroon-ës (Krujë) dhe meqenëse në rrënojat ekishës së Peshkopisë, dokumentohetnjë qendër peshkopale, mendojmë seidentifikimi i mësipërm duhet pranuar,qoftë edhe si hipotezë pune.

Në mbështetje të këtij lokalizimi, posjellim në kujtesë dy emra, nga fusha eonomastikës dhe toponimisë historike,emrin Shtjefën dhe emrin Peshkopi.Emri i parë patronim përfaqëson emrin e

fisit „ Shtjefni „, që banon edhe sot rrethe rrotull vendndodhjes së kësaj kishe.Ne mendojmë se emri antik i Stefa-niakës, është tramsformuar gjatë kohëssë gjatë në emrin e këtij fisi. Sipas men-dimit tonë, është i mjaftueshëm argu-menti i përputhjes fonetike dhe territori-ale të këtyre dy emrave topikë, dhe kjonuk mund të jetë e rastit. Gjithashtu aiheq edhe dyshimet e atyre që mbrojnëpropozimin e Ippen, dhe që fonetikisht elidhin këtë seli peshkopale me emrin efshatit „ Shtjefën „ të Matit.

Emri Peshkopi, i qytetit të sotëmështë gjithashtu transformim fonetik iemrit „peshkopatë „ të kishës së më-sipërme të Stefaniakës, ku burimet kish-tare dëshmojnë ekzistencën e një seliepeshkopale. Edhe në këtë rast, përputh-ja fonetike dhe ajo territoriale, është ar-gumenti më bindës, për lokalizimin ekishës së Stefaniakës në rrënojat ekishës së Peshkopisë.

Fig. 2- Pamje e murrit të vonë antik dhe kontrafortit

1 Ne kete fushe ne vitet 70’ nga pubimetndertimore jane zbuluar gjurmet e nje termeromake. Shih : A. Bunguri, Peshkopia nelashtesi, Historiku I qytetit te Peshkopise,Peshkopi 1998, Arkivi I Bashkise Peshkopi.

2 S. Islami-H. Ceka, Të dhëna të reja mbilashtësinë e popullit shqiptar, Konferenca IStudimeve Albanologjike (15-21 nëntor 1962),I, Tiranë 1965, f. 448.

3 Sipas punëtorit B. Raza, në këtë kala, në vitet80’ kanë qenë gjetur disa copë monedha prejbronzi, të cilat sot nuk ruhen dhe nuk na lejojnëtë kemi një gjykim më të plotë për këtëproblem.

4 S. Antolak, The Coming of Slavs to the BalkanPeninsula, Macedonian Review, vol. V, 1975,1.

5 Proc.Cez. De Aedeficis, IV, 4.6 Proc. Cez. De Aedeficis,, IV,4,5.7 K. Frashëri, Në gjurmë të qyteteve peneste,

Studime historike, 1975, 4, f. 142 dhe shën.52 i kësaj faqeje.

8 I.S. Jastrebov, Staraja Srbija i Albanija,Beograd 1904, f. 121.

9 I. Kaca, Raport mbi gërmimet arkeologjike tëvitit 1980, Arkivi i Institutit Arkeologjik,Tiranë.

10 K. Frashëri, Në gjurmë të qyteteve peneste,Studime historike, 1975, 4, f. 142: A. Bunguri,Peshkopia në lashtësi... f. 27-28.

11 A. Meksi, Të dhëna për historinë e hershmemesjetare të Shqipërisë, Iliria 11989,1, f. 131.

12 Th. Ippen, Shqipëria e Vjetër, përkthim shqipsipas botimit të vitit 1908, Tiranë 2002, f.196– 197.

ARKEOLARKEOLARKEOLARKEOLARKEOLOGJIOGJIOGJIOGJIOGJI

Janar2 0 0 7 8

Nga Dr. FEJZULLA GJABRI

Kalaja e Dodës është një trevë për tëcilën gojëdhënat flasin për një

qytetërim të lashtë. Nuk janë vetëmgojëdhënat e legjendat, por aty këtu fla-sin edhe dokumente e veçanërishtshënimet e udhëtarëve të huaj, siç janëHahni apo Jastrebovi. Gjithsesi kjo trevëështë pak e shkelur nga studiues tënivelit të tillë në vitet të shekullit të 20-të. Të paktën dy diplomatë dhe ndonjëdokument flet se, pikërisht aty ku sotvendit (toponim), i thonë Kala e Dodës,dikur ka qenë qendra e Lumës, por qëfaktikisht nuk ka kala, nuk duket kësh-tjellë. Emërtimi Kala e Dodës duket seka të bëjë me një ngjarje të hershme.

SYNIMI I HAHNIT: TË VIZITOJËKËSHTJELLËN

Hahni vjen këtu në Kalanë e Dodësnë fillim- vjeshtë të vitit 1863. Pasi kashkelur e shënuar në disa vise, ai i drej-tohet luginës së Drinit të Zi, për të dalënë Vardar. Siç thotë edhe vetë, arsyejakryesore e udhëtimit nëpër luginën eDrinit të Zi ishte Kalaja e Dodës si ob-jekt, si kala me bedena, për të cilën edheishte përgatitur qysh përpara.

Si albanolog, njohës i shqipes dhehistorisë së saj, hyn në të hershmet ekësaj toke, në zakonet e traditat enjerëzve të saj. Ai bën interpretime, kra-hasime e diku jep konkluzione. Të gjithakëto i boton në në librin e tij "ReiseDurch Die Gabiete Des Drin Und Vard-ar", Vjenë,1867. Një kapitull ia kushtonRadomirës. Me të dhënat që jep, Hahnimbetet albanolog i shquar, një sh-kencëtar, i cili ka krijuar një fond tërëndësishëm jo vetëm për gjuhën e al-banologjinë, por dhe në kulturat e popu-jve të tjerë ballkanikë.

KËRKIMI I KËSHTJELLËS

Hahni i drejtohet Kalasë të Dodësme synimin kryesor të vizitonte kësh-tjellën. Vetë ai shprehet: "Në fakt, lidhurme këtë këshjellë, qysh në kohën eudhëtimit tim të parë, mua më ishtethënë që ajo ishte ngritur në një shkëmbtë pambëritshëm rrëzë malit të lartë tëKorabit, që ajo është selia e DervenAgës, i cili konsiderohet njeriu më trimdhe më i fuqishëm i gjithë kësaj kra-hine dhe së fundi, që në viset për rrethgjendeshin shumë rrënoja kishash tëvjetra dhe ndërtimesh të tjera tëmëdha"(f.143). Gjithashtu Hahni ishtepërgatitur më parë për të vizituar Kalanëe Dodës si kështjellë, mirëpo në bisedëme udhërrëfyesit, fillon të dyshojë, pasiato nuk kishin dëgjuar për kështjellë.Hahni kërkon në harta e gjithashtu s'igjen. Sipas tij, në hartën e Kipertit diç-ka kishte. Hahni gjithnjë ngul këmbë përkështjellë në Kala të Dodës, për kulladhe për ura të lëvizshme. Fatkeqësisht,nuk thotë se ku i ka lexuar por, thotë segjatë udhëtimit të parë i ka dëgjuar. Sinjeri i ditur që ishte Hahni, duhet gjykuarqë përgatitja e tij për ato që thotë (sekishte kështjellë, kulla dhe ura tëlëvizshme), kërkon një studim të mëte-jshëm për këtë trevë. Fakti është qëaspak ose shumë pak është hulumtuarnë këtë trevë, që siç shihet ka tërhequrvëmendje studiuesish të shkallësbotërore, siç është Hahni. Është për tëardhur keq që shkenca 50-vjeçare e kalënë pas dore gjurmën historike, arke-ologjike dhe kulturore të saj ashtu siçmbeti pas dore edhe ekonomia e infras-truktura e saj. Dhe është një trevë m'unë zemrën e Shqipërisë me pasuri ngamë të ndryshmet, që nga natyra, uji,

Udhëtarë të huaj në Dibër

Kalaja e Dodës në shënimet e HahnitKalaja e Dodës në shënimet e HahnitKalaja e Dodës në shënimet e HahnitKalaja e Dodës në shënimet e HahnitKalaja e Dodës në shënimet e Hahnit

hekur-nikeli, bjeshkë e pyje.Konsulli austriak Hahn, krejt

udhëtimin e tij nga Drini në Vardar iadedikon detyrës së tij për të vizituarkalanë e Dodës, (gjithnjë sipas shëni-meve të tij) në trevën që mban të njëjtinemër, - Kala e Dodës. Kësaj treve ikushton plot 9 faqe të librit të tij në ka-pitullin Radomira. Me një fjalë, Hahnikërkon kala me bedena, kërkon kulladhe ura të lëvizshme, por që pa, siçthotë vetë "... "kështjellë" që përbëhejnga një ndërtesë njëkatëshe e një llojimëse prozaik"(f.151). Konsulli i shquarthotë se "Megjithatë, nga shënimet ko-reografike lexuesi mund të arrij në për-fundimin që të dhënat që më ishin refer-uar më parë, nuk ishin krejt të pathemel-ta dhe që në viset përqark njihen edheshumë vende të tjera, ku dikur kanëekzistuar kisha të krishtera. Së fundiduhet thënë se ne patëm rastin tëkalojmë vetë pranë vendeve ku gjindengjurmët e qyteteve të hershme"(f.152).

ILUZIONET

Gjithnjë si studiues i historisë dhesi vëzhgues i hollë i kulturës së një pop-ulli, Hahni vërteton një trevë mjaft tëhershme urbane qytetare, për të cilënflasin gojëdhënat e legjendat, tek të cilatgjejmë edhe sot pjesë të kësaj qytetar-ie, veç relikeve e toponimeve.

Kur hyn në kufirin e trevës së Kalasësë Dodës, veç soditjes në drejtim tëKorabit, ku kërkon Kalanë e Dodës,takon në përroin e Bushtricës, për tëcilin shprehet:"... pamja romantike e tëcilit na nxiti të bëjmë provat e para tëfotografimit". Duket se mendja i punonpër kështjellën dhe kullat: "Kalaja eDodës bën pjesë në njërën nga iluzio-net e mija; kush e di sa e sa herë meradhë kisha hedhur vështrimin tim tekkullat e saja, isha përpjekur të gjej kënd-vështrimet e duhura për vendosjen eaparatit tim fotografik, kisha pyetur vet-en nëse do të më duhej të bëja mëshumë se dy fotografi dhe më së fundi,kisha kopjuar mbishkrimet që do të gjejanë rrënojat e kishave fqinje"(f.152).

Parapërgatitja e Hahnit nuk duhet tëketë qenë e kotë, pasi siç thotë vetë ai,

ka parë gjurmë qytetërimi të hershëm.

MIRËQENIA DHE KULTURA EBANORËVE

Hahni nuk pa kështjellë, por pa kul-turë e mirëqënie. Konsullit që kishtebërë udhëtime, vëzhgime e studime nëshumë treva shqiptare e ballkanike e mëtej, sikur shfaq habi për jetën e rregulltdhe nivelin kulturor të banorëve të kësajane. Këtë ai e shfaq në lidhje me kush-tet natyrore e jetën blegtorale të tyre.Shprehimisht ai thotë: "Banesat pranëtë cilave ne patëm rastin të kalojmë,dëshmonin që banorët e tyre gëzoninnjë mirëqënie, e cila e kalonte në mënyrëtë ndjeshme parashikimin që mund tëbëhej, duke patur parasysh tokat e tyrebujqësore..."(f.152). Në mes natyrës enjerëzve, sipas Hahnit, ka diçka që ainuk e ka parë në udhëtimet e tij. Nukështë thjesht mikëpritja, që nuk mun-gon askund ndër shqiptarë, por diçkamë tej: banesa të pastërta, të rregulltadhe mirëqenie.

Megjithëse u mundua, Hahni nuk emësoi arsyen e kësaj mirëqënie. Ban-orët e Kalasë së Dodës, përgjithësishtjanë njerëz punëtorë dhe kurbetlinj.Blegtoria e kësaj ane është e njohurherët. Dikur aty pranë Radomirës, a mësakt në bjeshkët e saj në Rrafshe tëKorabit ka qenë panair i madh, ndoshtaballkanik*. Sot radomirasit i thonë Pun-air (Panair). Blegtoria e tyre ishte edetyruar të shtegëtojë në vise të tilla siSelaniku, Stambolli, etj. Në këto kush-te ka lindur dhe kënga "Moj Fusha eKorabit". Gjithsesi një trevë me botë tëmadhe shpirtërore e me një krijimtari tëbollshme artistike popullore. Përgjithë-sisht në këtë krijimtari sundon lirika, pamohuar dhe epikën.

BISEDA ME FIGURA LOKALE

Hahni pa vetëm pasurinë materiale,pa njerëzit dhe veçanërisht ata me tëcilët kontaktoi. Ata ishin njerëz, të cilëtpërfaqësonin popullin e këtyre fsha-trave, për të cilët Hahni shkruan gjerëe gjatë për kulturën e tyre, për shkol-limin dhe paraqitjen e tyre. Ndërmjet

tyre ishte presidenti i këshillit krahinor,Sebuli Agë Radamirliu, Hasan Kara-hasanaj dhe Has Begu, përfaqësues iqeverisjes. Hahni komunikon mëshumë me të parin. E pyet dhe ai ishpjegon për shumë vende, historikee natyrore, deri për ngjarje e mar-rëdhënie mes fshatrash e nahijesh.Konkretisht thotë: "Sebuli Radamirliukishte një fytyrë me tipare të imta, njëmjekër të bukur bojë argjendi dhe tekai vihej re menjëherë që nuk e kishtekaluar gjithë jetën në këto lugina, porkishte shëtitur nëpër vende të ndry-shme të botës. Ai kishte njohur AliPashë Tepelenën dhe princa të tjerë tëfundit të Shqipërisë, kishte luftuarshpeshherë në More, kundër grekëvedhe madje fliste disa fjalë greqisht(f.151). Bisedën me Sebuli Agë Rad-amirliun e cilëson të këndshme dhe meinteres, aq sa "u habitëm që mbrritëmkaq shpejt" (në fshatin Radomirë). Ngaky radomiras i shkolluar e i ditur, Hah-ni mëson e shënon në librin e udhëtimittë tij mjaft informacione, që lidhen menatyrën dhe banorët e këtyre fshatrave.Mësoi se "këto male janë të pasura medhi të egra, pasi atje sipër janë të sig-urta nga njerëzit, ujqit dhe arinjtë, pasidhe ariu nuk është mik i shkëmbinjvetë thepisur" (f.152). Bujtina e natës sëdytë, është shtëpia e Has begut. "Hasbegu, me një trup atletik, më priti menjë përzemërsi të madhe...", është mepak fjalë portreti i këtij qeveritari ven-das.

* * *

Veç vendeve historike, mësoi edhelëvizjet popullore të kohës nga banorëtvendas, por veçanërisht nga dibranët.Këtu, Sebuliu i tregon se Turqia i kërkonushtarë për të luftuar nëpër vendet etjera dhe taksa, kërkesa këto që nukishin më parë, pasi mjaftohej me orga-nizimin ushtarak të bajrakut dhe maleve(në Dibër), në rast nevoje. "Ne, jemi 60mijë pushkë të zgjedhura, të cilat vazh-dimisht kanë qenë të gatshëm ndaj çdothirrje të Portës së Lartë.

Hahni, vazhdon rrugën drejt Vardarit,duke kaluar nëpër Dibër.

TRADITETRADITETRADITETRADITETRADITE

Janar2 0 0 79

Nga LUTFI HANKU

Një burrë i gjatë më ndali pas pro-movimit të një libri.

- Jam Han Hasani! - u prezantuaduke fshehur krenarinë e malësorit.

- Dibran?- Nga Reçi. Unë u njoh.- Kënaqem kur më flasin dibranët.- Nuk më lë rehat një hall: Dua që t'i

japësh shpirt xhaxhait tim, - tha figur-shëm Hani.

Më dha ca dokumente dhe njëjetëshkrim.

- Këtu është vrarë, në Sauk. Edhene dibranët e kemi skuqur me gjakkryeqytetin, - foli Hani i përlotur.

Nëna Like e priti në Kodër Kace.Ishin në mulli me Dervishin. Bluajtënnjë dorë misër. E priti gjatë të birin atëditë dimri. Bora në brez. Rruga engushtë në Qepas. Rrëpira përfun-donte në humnerë. Orteku i borës sinjë lëmsh gjigant gjëmoi duke marrëme vete Dervishin e njomë. Humnerae frikshme, falë shpejtësisë sëdjaloshit, e nxori nga duart e ortekut.Bora nuk pranoi të shuante një jetënë humnerën e Bardhajt. Ai fluturoi sizog i lodhur.

Ë ema e tmerruar e ndali britmën. Idoli para. I fërkoi duart akull dhe engrohu me frymën e vet.

Më 1933 u hap drita e mendjes sëtij. Ishte shtatë vjeç. Aliu e merrte përdore vocërrakun. E çonte tek dritarjapër të marrë dritën e dijes së shkollës,për ta bërë njeri.

Varfëria shtrydhte jetën nëBardhaj. Gjashtë muaj bukë më e mirashtëpi në Kaprat të Reçit.

Vitet e egër dimërore e tkurrënshpirtin e njomë të të voglit. Me njëkafshatë misri e pak gjizë i ngjitej pasnënë Likes. Ajo priste kashtat me kro-sa misri pa shëndet. I thante lëngatae ujit të tokës kockë e lëkurë në kodri-nat e rrëpirave të Bardhajt.

Shati i nënës si Lihja, nëpër gurëte arës për të mbledhur dorën e dheutpranë bimës së bukës.

Edhe kështu mëngjeset e urisëçileshin. Pranverat e ëndrraveshpërthenin bashkë me Dervishin ezellshëm në mësimet e shkollës. Aimbaroi shkëlqyeshëm.

Si një fllad i ëmbël i dolën para treburra të armatosur. U ndal para tyre.

- Si të quajnë, o shpend? - e pyetiDali Ndreu.

- Dervish.- I kujt je?- I Can Hasanit.- I Canit? - u çudit Esati.- Për atë fliste Dibra në oda e kuv-

ende. Burri i Dibrës nga Dardha, më1918 u arrestua në mesnatë si atd-hetar nga pushtuesi serb. Me disareçjanë e dërguan në Zhure tëPrizrenit. Tre muaj në tortura. Nëbirucë të burgut ndiznin zjarr. Tymi imori dritën e syve. Erdhi nata e gjatëtorturuese e njeriut: Errësira. Pa diell,pa hënë.

Vitet ecën. Dervishi u rrit si njëvishkull, i njomë që del mbi të tjerët.Botën filloi ta kuptonte si një burrë ipjekur.

- Do t'i ngjash Canit? - e pyeti Be-shir Laçi.

- Atij do t'i ngjaj. Edhe pushkën ebabës e kam. Ja, si koj; - foli Dervishiduke prekur armën e Beshirit .

Një ditë, zëra të veçuar erdhënnga Kodër-Kace deri në Bardhaj.Dervishi hodhi sëpatën. Po çante njëdru për zjarr. U nis. Prapë u kthye.Mori sëpatën dhe vrapoi tatëpjetëhumnerës.

- Ku shko, hej!- Erdha, erdha, nënë.Nga vinte zhurma, shpejtoi. Në

kthesë të kodrës, dy milicë. Kërkonin"burrë për shtëpi". Dervishi u bëri lak.Kaloi përruan. Hypi si kaprolli nëKodër-Kace. Ishte mbledhë Reç eDardha.

Historia e shkruajti këtë tubim të 8

Nga MYFTAR FANA

Specialistë të veçantë tësportit, zonën verilindore e

quajnë si krahinë ku domi-nojnë vetëm sportet e rënda,siç është mundja dhepeshëngritja, por e vërtetaështë krejt ndryshe. Edhe nëkëto zona të vështira përkushtet klimatike e infrastruk-turën e dobët sportive, kanëzënë rrënjë e hedhur shtat tëgjitha llojet e sportit, disa prejtyre shumë cilësore.

Ndër to edhe radioamator-izmi, si sport i mendjes dhe ikulturës kombëtare, zanafillëne ka të hershme. Nuk mundtë mos kujtojmë shumë vitetë shkuara ku Mitro Roçi, IzetBardulla, Haxhi Pahumi, Ve-bive Murra etj., të cilët kanë

vënë themelet e këtij sporti nëDibër. Më 20 tetor të vitit 1957në ish-shkollën pedagogjike,në katin e dytë, dhoma 4, ubë inaugurimi i kabinetit tëradios, duke e vënë stërvitjene tyre mbi baza shkencore.Në këtë ceremoni përveçpushtetarëve vendorë tëqarkut, shiritin e preu gjener-al Spiro Moisiu në atë kohëkryetari i SHNUM-it të Repub-likës, i cili dekoroi edhe mjesh-trat radioamatorë që ndërtuankëtë objekt si Defrim Trepça,Mitro Roçi, Izet Siani, etj.

Stërvitja e planifikuar dheorganizuar mirë nga trajnerëtBahri Dika e Veibe Murra dhashumë shpejt rezultatet eveta.

Ekipi e Peshkopisë, djem evajza, u futën në kategorinë eparë dhe deputuan për 25 vjetrresht në këtë kategori. Cilë-sia e dhënies në tasto dhemarrjen me vesh pësoi gjith-një rritje, ku dhe në garat evitit 1958 u organizua në Ti-ranë. Ekipi i Peshkopisë i për-bërë nga Haxhi Pahumi, VeibeMurra e Riza Kuçka, nëdhënie me tasto zunë vendine dytë dhe në marrje me veshvendin e katër, krahas 16ekipeve pjesëmarrëse.

Pjesëmarrja e radioama-torëve numëronte tre ekipemeshkuj (të rritur, të rinj e pi-onierë) e po kaq ekipe fem-rash. Trajnerët Mynir Bulku eIdriz Dehari e ngritën nivelin estërvitjes në një shkallë tëlavdërueshme, kështu radios-injali i efirit u bë shumë idashur për vajzat, ServeteCami, Teuta Elezi, MajlindaVraniçi, Manushaqe Lushi,etj., e po ashtu edhe përdjemtë Gani Hoxha, GëzimKarahasani, Rifat Xhelili, Be-qir Agolli, Halim e Rrahim Ka-leci, Emin Saraçi, TomorZeqo, etj., të cilët ashtu siShaban Kadria nga Bellova,Qamil Dani nga Arrasi, BajramPërleka nga Lura, u bënë sna-

Klubi sportiv “Korabi”, “NderiKlubi sportiv “Korabi”, “NderiKlubi sportiv “Korabi”, “NderiKlubi sportiv “Korabi”, “NderiKlubi sportiv “Korabi”, “Nderii Radioamatorizmit Shqiptar”i Radioamatorizmit Shqiptar”i Radioamatorizmit Shqiptar”i Radioamatorizmit Shqiptar”i Radioamatorizmit Shqiptar”

jperë të ajrit – zotërues të efiritdhe debutues në ekipet ko-mbëtare si për meshkujt ash-tu ashtu edhe femrat. Në disaveprimtari ndërkombëtare ra-dioamatorët Gani Hoxha eBeqir Agolli për meshkujt eTeuta Elezi e Majlinda Vraniçipër femra, kanë debutuarshumë suksesshëm në ekipekombëtare. Radioamatorët,këta zotërues të efirit janë me-sazhierët e lajmit tëdëshirueshëm për njeriun, poredhe të lajmit tëpadëshirueshëm. Masakrën eReçakut të barbarisë serbe,veç një radioamator i shpëtoibllokimit të mjeteve informa-tive të Serbisë, i cili njoftoibotën e qytetëruar se çfarëndodh në Jugosllavinë e Sllo-bodan Millosheviçit, i cili në

mënyrë hermetike kishte or-ganizuar izolimin e komuni-kimit të medieve me botën, eky ishte radioamatori ShifkjetMakajoviç, që kërkoi ndihmëne botës ndaj kësaj masakre.Kjo ndodhi edhe pse kanaliinformativ i radioamatorëveështë i paprekshëm ngakushdoqofshtë. Këto emi-sionarë të lajmit kështu do tëmbeten edhe në të ardhmen.

Radioamatorët dibranë,këta djem e vajza të talentu-ara, me punën e tyre tëlavdërueshme jo vetëm u bënëmjeshtra në sportin e tyre, porato i rritën traditën dibrane nëduke i sjellë Klubit Sportivstemën e federatës dhe med-aljen “Nderi i Radioamator-izmit Shqiptar”. Në këtë dhu-ratë për klubin sportiv ështëmundi, djersa, sakrifica emjeshtrave të sportit GaniHoxha, Beqir Agolli, MynirBulku, Idriz Dehari, TeutaElezi e Majlinda Vraniçi, etj..Por edhe pse në këto nivele,ky sport në Peshkopi ështënë agoni.

Pushtetarët vendor dheshumë mësues të edukimitfizik nuk e njohin dhe i anash-kalojnë këtij sporti. Por ka dhetë tillë radioamatorë si R. Ka-leci, i cili është radioamator ikualifikuar, mësues dhemjeshtër i këtij sporti, i ka lënëpas shpine. Është e papran-ueshme që radioamatorët eekipit të Peshkopisë të vijnënë garë me shpenzimet eveta. Mesazhi ynë për këtopushtetarë është: Mos i linimjeshtrat pas shpine. Ato iduhen shoqërisë dhedëshirave tona ku duhet tëaderojmë. Është në nderindibran që resurset intelektu-ale të radioamatorëve t’i rua-jmë me përkushtim, sepse atojanë pjesë e thesarit të kul-turës kombëtare.

* President i FederatësShqiptare të Radioamatorizmit

Ajo ruan nderin e burrit dhe të HasanajveAjo ruan nderin e burrit dhe të HasanajveAjo ruan nderin e burrit dhe të HasanajveAjo ruan nderin e burrit dhe të HasanajveAjo ruan nderin e burrit dhe të Hasanajveshtatorit 1941. Forca i mblodhi malë-sorët. Dervishi nuk do të harrontengërdheshjen e Xhafer Balit, koman-dantit të milicisë. Ai donte të çarma-tosë malësinë. Kërcënimet fashiste indezën gjakun të riut 21 vjeçar. Tër-bimi i Xhaferit nuk piu ujë. Urrejtja emalësorëve filloi të ziejë. Bajonetat uhapën dhe u drejtuan drejt turmës.

Turma nuk mori armë me vete.Milicët të shumtë. Dervishi me sëpatë.

Doli në ballë. Dikush shtrëngoi nof-ullat dhe ngriti "armën" lart. Edhe reç-janë e dardhjanë ngritën "armët":sfurqe, drunj, sokorre. Xhafer Balikërcënoi dhe urdhëroi të dorëzoninarmët e fshehura. Radhët e milicisëecën përballë turmës së ngjeshur tëmalësorëve. Edhe këta ecën drejt tyresi bllok i vendosur.

Ndër të parët u hodh mbi fashistëtdhe milicët Dervish Hasani. Ata nuk epritën zemërimin e malësorëve. Udetyruan të tërhiqen me turp paraforcës së bashkuar të zemrave.

Çiftelia derdhi në 9 malet e Dibrësfjalët poetike të shpirtit dhe melodinëe këtij akti historik. I këndoi me krenaridhe Dervish Hasani. Cani shkrihej nënvete nga kënaqësia.

"…Qeni i Balit me mendje t'madheHyni n'mes e flet në valle;Banje qenin grima-grima!Reç' e Dardhë me thonju qën-

druen,Armët e fshehta s'i dorëzuen"...

Dervish Hasani mori pushkën ebabait. E vuri në krah. Lihja në kodërujiste arën. Ai kaloi andej.

- Ku shkon, o trim i nënës?- Liria më thërret.Lihja u shkri në vaj. Lotët e saj

njomën faqet e të birit.Dervishi zbriti në Zall-Dardhë. U

rreshtua në kompaninë e parë tëBatalionit të parë të Brigadës IV.

Më 29 korrik Dervishi provoi armënne Qanie të Dardhës, Grykë-Nokë.Pastaj në çlirimin e Peshkopisë, nëHomesh, Martanesh, Shëngjergj e La-binor. Në këtë itinerar luftërash fitoipërvojën e aksioneve të rrufeshmepartizane. Në luftërat e Brigadës IV,kundër nazistëve gjermanë, rritidashurinë, trimërinë dhe urrejtjenkundër pushtuesit.

Baftjar Elezi e mori në një anë. Sakishin shpartalluar forcat kundërsh-tare në Shëngjergj. U shtrinë të flenë.Hodhën mbi vete kapotën e vjetër ital-iane. Gjumi i lodhjes nuk i la të dëgjojëas thirrjen e një nëne. Ajo mbante nëduar bukë të ngrohtë, djathë e qepë.

Priti të zgjohen. I lëvizi. Dervishihapi sytë.

- Mos u tremb, bir! - i foli nëna dukei kërkuar gavetën për t'u lënë bukën.

Në një gavetë hanin dy dibranët.Në një dashuri duheshin. Dy pushkëme një grykë dhe dy zemra me njëurrejtje kundër pushtuesit që u grabitilirinë.

- Nënë! - i thirri Dervishi. - Kush jeti? Ai ndjeu çlodhje e mall. I erdhi sizëri në nënës Lihje.

- Nënë e shtëpanëve! Ku e kenigavetën?

- Mos e ndaj. Një gavetë kemi.Boria e brigadës zgjoi dhe Baft-

jarin.Njëshkolona, më 1 nëntor u nis drejt

Tiranës. Do të çlironin kryeqytetin.- Ardhshi me lirinë! - uroi nëna e

Shtëpanëve.

***Agimi në kodrat e Saukut filloi të

grisë me duar të ndritshme perden enatës së dy nëntorit. Sakaq, flakët emitralozave u dukën në freskun emjegullt. Sulmuan partizanët. Gjer-manët u mbrojtën në kazermat e rre-thuara me vargun e minave. Rrugëvetë fshehta lëvizën guerrilas e parti-zanë.

Disa fortifikata zotërohen nganjësitet, duke mbështetur përleshjene ashpër në kodrat e Saukut.

Kompania e parë u urdhërua të

sulmojë Pallatin e Brigadave.- Zini pozicionet! - erdhi zëri i ulët

nga Komandanti.- Kodrat e Saukut u dridhën.Ashpërsia e armëve gjermane

derdhej në pozicionet partizane tëSaukut.

- Duhet të rrojë prita, - i tha ko-mandanti Goskova, duke i rënë lehtëkurrizit të partizanit.

- Na diktuan, - u përgjigj Dervishi.Armët e gjermanëve vjellin zjarr.

Poteret e sharrsëve dridhen qytetin.- Mbi kryqet e thyer! - dëgjoi Der-

vishi urdhrin e sulmit.Ai doli nga pozicioni. Hodhi bom-

ba. I dehur nga urrejtja.Ato ditë Cani e fejoi djalin. Por ai

midis plumbash ...jetonte. Hajde, baba,hajde! Po si ta kishte përballë vetesbabanë. Një gjyle topi plasi më tej menjë zhurmë shurdhuese. Prapë vër-shëllime predhash.

- Shtriu, heej! Ruaju bre, bre çun!- E njohu zërin e Baftjarit. Sa i

dashur i erdhi ai zë dibrani. Ju duk sei ndezi më shumë shpirtin. Krahu idjathtë heshti. Prapë balta u trazua.Plasën predhat e mortajës. Vështroianash me faqe mbi armën e nxehur.Asnjë rënkim.

- S'ka vdekje, as plagosje. Shy-qyr! - i foli vetësisë i gëzuar.

"Këtu fashistët vend nuk kanë.Rrofsh, moj Shqipëri!"

E dëgjoi istikami këngën me zërine Dervishit. U jep zemër. U ngrohshpirtin.

- Për ideal, qenka gjallë! - thirriBaftjari i lehtësuar nga ankthi për dib-ranin. Më tutje, në ferrin e flakëve tëvdekjes, Dervishi dëgjoi klithje e sharjetë egra në gjuhë të huaj.

Pas pak, gojë më gojë, nën zë:"Sinjali për sulm". Në Pallatin e Briga-dave ndodhen të dislokuar gjermanët.

Në terr, një shenjë drite e harkuar.Pastaj: Ta-ti, ta-ti! Borizani nxjerr ngapozicionet partizanët midis plumbavegjurmëlënës.

- Mbi ta, bre!Sulmon Dervishi. Armiku përpëlitet

si kafshë e plagosur. Tisi i hollë imëngjesit le mbi Sauk vesën efreskët.

Disiplina e luftës sjell qëndresë efitore.

Pallati i Brigadave ndjen frymëmar-rjen e bijve të vet. Gjermanët në grah-mat e fundit. Partizanët, si të dilninnga dheu i kodrave.

- Bjeruni, bre!Dëgjohet zëri hakmarrës i Dervish-

it. Borizani ngre peshë zemrat e nde-zura. Tingujt e ashpër përzihen mekrismat e bombave e mitralozave.

- Me dorë, bre!Kodrat e Saukut në zjarr armësh.

Erë baruti. Mornicat e muzeut tëmëngjesit.

Para këmbëve të Dervishit të vrarëe të plagosur. Rënkime. Përleshje trupme trup.

Arma e Dervishit pushoi.- Dervish! - thirri Baftjar Elezi.Afrohet. Kokën e ngre në prehër

e vë. Me gjak. Hapi sytë. Deshi tëflasë.

- Fol, bre vlla! - iu lut Baftjari i për-vajshëm.

Buzët e gjakosura nënqeshën.Pastaj... u shua.

Dielli zbuloi syno. Retë morën mevete drejt Dajtit tymin e barotit.

Dervishooo! - thirrën partizanët.Oshëtinë kodrat e Saukut tek

thithën gjakun e partizanit. Edhe më idashur e i bukur bëhej ai vend.

Aty mbeti. Në Sauk. Grushta dheu,të përzierë me gjak e gëzhoja, hodhënmbi Dervishin.

Dy nëntori çeli në gjak. Baftjariktheu kokën. Zemra i theri. "Na evranë", - tha më zë pak. Pastaj u kthyepranë tij. I tha:

- Do t'i them unë Can Hasanit siluftove ti për çlirimin e Tiranës.

Rapsodi do t'i çilte fjalët në telat eçiftelisë. Do t'u fliste brezave.

Janar2 0 0 7 10KKKKKULULULULULTURETURETURETURETURE

Mereme Suli publikon librin e saj të parë

12-vjeçarja: "Falni mirësi, o Njerëz!12-vjeçarja: "Falni mirësi, o Njerëz!12-vjeçarja: "Falni mirësi, o Njerëz!12-vjeçarja: "Falni mirësi, o Njerëz!12-vjeçarja: "Falni mirësi, o Njerëz!Viti 2007 nisi me dy ngjarje të rralla që do kujtohen gjatë

në memorien e historisë së politikës dhe të letërsisë sh-qiptare. Ngjarja e parë lidhet me mosmarëveshjet dhe situ-atën e ndezur dy mujore të pozitës dhe opozitës, për çerti-fikatat dhe datën e mbajtjes së zgjedhjeve vendore, ndërsa edyta me një eveniment mjaft të rrallë, ku një vajzë 12 vjeçare,me emrin Mereme Suli, publikon librin e saj të parë, e rrallëkjo për moshën e saj të vogël, por dhe për titullin tepërdomethënës "Falni mirësi, o njerëz! I publikuar pikërisht nëkëtë situatë, ku pas këtij libri u nënshkrua marrëveshja dhepaqja mes tyre, autorja me këtë libër u thotë politikanëvedhe njerëzve, që të lënë mënjanë urrejtjen dhe të falin gjith-monë dashuri e mirësi. Ky është dhe mesazhi që përçonpothuajse tërë plazmën poetike të vëllimit dhe botkuptimitideor dhe letrar të autores së lindur në Dibër, por që prej 12

vjetësh banon në zemërtë kryeqytetit shqiptar.Ky mesazh i autores dal-lohet shumë qartë, jovetëm tek vjersha "Paqeo njerëz, Paqe! por edhetek vjershat "Falni mirë-si, o njerëz", "Dialog menjë lypëse", "Ca rreshtapër kafshët", "Qeni im","Dallëndyshja". Në këtovjersha autorja kërkonnga njerëzit që të falinmë shumë dashuri dhehumanizëm, jo vetëmndaj atdheut, familjesdhe ndaj njëri-tjetrit, poredhe ndaj bimëve, kaf-shëve, shpendëve, mad-je dhe ndaj gjërave tëpajetë që na rrethojnë.Nisur nga vlerat ideo-ar-tistike, publikimi i libritështë bërë i mundur nga

Shtëpia Botuese "Naim Frashëri", shtëpi që ka publikuarmijëra libra dhe pothuajse tërë gjigandët dhe autorët e letër-sisë shqiptare. Është kënaqësi që krahas poetëve të mëd-henj, Naim Frashërit, Asdrenit, Migjenit, Kadaresë, Agollit,e shumë kolosëve të tjerë të letërsisë shqiptare, të jetë nëstendën e librave të kësaj Shtëpie Botuese edhe dibraniaMereme Suli. Libri ka disa ditë që ka dalë në qarkullim dhedrejtori i kësaj Shtëpie Botuese dhe të tjerët që e kanë lexu-ar shprehen, "se pas çdo vjershe, qëndron një fjalë e urtëfilozofike, gjë që dëshmon "pjekurinë" e parakohshme letraretë autores Suli". Libri është ndarë në 8 kapituj, por shtyllënkurrizore të librit e përbën kapitulli "Pëllumbat e Paqes", kumesazhit të tekstit, i rri aq bukur pëllumbi me degën e ulliritnë gojë, simbol i paqes. Nisur nga mesazhi i mirësisë, hu-manizmit dhe paqes, libri është pritur shumë mirë në publik.Gjuha e përdorur në libër është e thjeshtë, në shumicën erasteve mbizotëron rima e përputhur, por hera-herës shfaqetdhe asonanca dhe vargu pa rimë. Nuk mungojnë as figurat epërzgjedhura letrare, por për moshën e vogël të autores këtodhe temat e mëdha shfaqen rrallë. Gjithsesi ky libër ështëveçse një piketë e vogël e ngulur në fushën e madhe të kr-ijimtarisë dhe duhet shumë punë dhe talent që kjo piketë tëmos kalbet nga koha. / M.HOXHA

Përse librin tuaj të parë etitulluat "Falni mirësi, Onjerëz?

Sepse çdo njeri ka nevojëtë japë dhe të marrë mirësi.Vetëm duke falur mirësi, dukedashur atdheun, familjen dhenjëri-tjetrin, kombet zhvillohendhe njerëzit jetojnë të qetë dhetë lumtur. Titulli është marrënga vjersha "Falni mirësi, onjerëz! Në këtë vjershë subjektiështë i thjeshtë dhe mesazhi iqartë. Gjatë një shëtitjeje, njëvogëlushe sheh një lule që povyshkej nga mungesa e ujitdhe e dritës. Kur e sheh në atëgjendje ndjen keqardhje. Ekëput me gjithë rrënjë dhe e vendos në një vazonë shtëpinë e saj. Pasi e ushqen dhe e vadit,lulja kundërmon dhe hedh shtat nga dashuria evogëlushes zemërartë. Përmes kësaj vjershedua të them, se gjithçka në botë ka nevojë përdashurinë dhe ndihmën e njerëzve.

Po tek vjersha "Paqe, o njerëz, Paqe!Ç'kërkon të thuash?

Apeloj për mirëkuptim dhe harmoni mes njëri-tjetrit. Urrejtja, hakmarrja dhe mosmarrëvesh-jet nuk sjellin harmoni, lumturi dhe gëzim, porvetëm gjak dhe lot. Nisur nga kjo, librin e kamndarë në 8 kapituj, ku në krye është kapitulli"Pëllumbat e Paqes".

Po në kapitujt e tjerë cila është tematika?Pjesën më të madhe të vjershave i'a kushtoj

Atdheut dhe familjes, por mbizotërojnë edhetema të tjera.

Si ju lindi ideja për ta publikuar këtëlibër?

Vjershat e mia janë mbresa dhe përjetime,të shkruara në kohë të ndryshme. Nuk synojat'i publikoja. Dikush m'i lexoi poezitë e mia tëpara dhe më nxiti të shkruaja më shumë për t'ibotuar në një libër. U gëzova shumë sa ia nisapunës.

Tashmë që je futur në botën e artit, si tëduket vetja?

Ndjehem shumë e lumtur dhe e emocionuar.Është një botë e pafund lumturie, por që kërkondhe shumë talent dhe punë.

Mereme Suli: Jetoj mes poezisë,këngës, aktrimit dhe mjekësisë

Si e priti familja dhe shkolla juaj daljene librit tuaj të parë?

Me shumë gëzim. Prindërit dhe vëllezëritu gëzuan shumë. Prej 6 vitesh studioj në sh-kollën Jopublike "Europa", ku është një staf imrekullueshëm mësuesish dhe nxënësish.Kur shkova në shkollë dhe u tregova librin,mësues dhe nxënës m'u hodhën në qafë dukemë thënë: "Bravo, Mereme!

Dhe ju si u ndjetë në ato çaste?U ndjeva shumë e lumtur, tamam si një

princeshë. Nuk mendoja se do pritesha kaqngrohtë. Vjershat i lexuan gjithë nxënësit dhemësuesit. Më pas drejtori thirri mësuesenkujdestare dhe kërkoi organizimin e një pro-movimi.

Krahas vjershave keni pasione të tjera?Më pëlqen shumë kërcimi dhe kënga.

Dëshiroj të marrë pjesë në Festivalin Ko-mbëtar të Këngës për Fëmijë. Krahas këngësmë pëlqen dhe aktrimi. Kam disa muaj qëbashkë me vëllanë tim, Bajramin, mësoj përaktrim nga kompania "Serea Film", që ka dhe"Kriptëmjaltëzat" Megjithatë për mua, këtodegë të artit janë dytësore, pasi për profe-sion të jetës dëshiroj mjekësinë. Mjekësia mëtërheq më shumë se çdo gjë tjetër, pasi ësh-të një profesion shumë i bukur, të ndihmon tëshërosh dhe shpëtosh shumë jetë. Këtëdëshirë e kam shprehur dhe tek vjersha"Ëndërroj". Tani po mendoj për librin tim tëdytë. Kam shkruar shumë vjersha dhe pastre muajve mendoj ta publikoj.

Urime dhe rrugë të mbarë Meremes, poeteshës së vogël zemërartë

Vjershat e Meremes ngjajnë me shkëndija zjarriNga Viron KONA *

Dëshira për t'u marrë me letërsi dheart nuk njeh moshë, ajo pushton

mendjet e të gjithë njerëzve që kanëpasionin, vullnetin e duhur dhe dëshi-rojnë t'u bëjnë të njohur të tjerëve, nd-jenjat, emocionet, mendimet dhe përje-timet e tyre. Natyrisht që të merreshme letërsi dhe arte nuk është aspak elehtë. Kjo kërkon përkushtim të lartë,pasion, talent, vullnet e sakrificë.Sikurse, doemos duhet të dish shumë,duhet të lexosh shumë, të përjetosh dhetë ndjesh shumë, në mënyrë që tëmund t'u thuash të tjerëve diçka ngavetja.

Kjo dëshirë ka pushtuar edhe Mere-men 12 vjeçare, e cila me sinqeritetin emoshës përpiqet të krijojë vargje dhe tëpërcjellë ndjenjat, dëshirat dhe men-dimet e saj tek lexuesi. Leximi i vjer-shave të kësaj vajze të brishtë, të krijon

emocion, të ngjallë ndenja, përfytyrimedhe dashuri për të mirën dhe të buku-rën, ato të vënë në mendime dhe, herë-herë, të bëjnë të sjellësh në kujtesëcopëza dhe kujtime nga jeta e fëm-ijërisë, të ngacmojnë dhe të përkëdhe-lin mallin për njerëzit më të dashur, përnënën, babanë, vëllezërit dhe motrat,shoqet dhe shokët, për shkollën, më-sueset, librat, lodrat, për ato ngjarje dheçapkënllëqe që mbeten thellë nëkujtesë dhe nuk largohen lehtë ngamendja. Në këtë libër të saj të parë,vogëlushja poete, e përshkruan gjithç-ka me sinqeritet dhe çiltërsi. Fillon kylibër me dëshirën për paqen, këtë fjalëtë dashur për të gjithë njerëzit në botë.Autorja të befason kur, nëpërmjetvargjeve, shprehet se:

Paqen, dhe plaga e një zogu e prish,ndaj si vëllezër të jetojmë të gjithë.

Sot fëmijët rriten të qetë dhe nëpaqe, por, ata, pavarësisht moshës, ekuptojnë dhe e ndjejnë se lufta ështënjë gjë e keqe, prandaj janë kundër saj.Ata, si të rriturit, e shikojnë luftën sishkakun e fatkeqësive më të mëdha tënjerëzimit. Këtë ndjenjë, të sjellë nëvëmendje Meremja ku me anë tëvargjeve të saj, duket sikur i bie fort njëkambane që ta dëgjojë e gjithë botambarë:

Le të jetojmë si zogjtë në hare,Paqe, vetëm paqe, pastë ndër ne!

Më tej, vargjet vijojnë me poezinëpër Nënë Terezën, ku me çiltërsi e sin-qeritet, poetesha e vogël e përshkruanqartë dhe e tipizon bukur figurën e NënëTerezës. Por ajo tregon edhe arsyenpërse atë grua trup pakët dhe me shpirttë jashtëzakonshëm, të gjithë njerëzit e

quanin: "Nëna e Madhe e gjithë botës".Të gjithë, Nënë! të kanë thënë,se veç dashuri u ke dhënë.

E lidhur ngushtë me këtë temëështë edhe poezia që titullohet "Falnimirësi, o njerëz!" Kjo poezi ka njëtingëllimë të ëmbël, që të pëlqen ta dëg-josh. Duket që poetja e vogël ka lexuardhe ka dëgjuar shumë, por ajo ështëdhe mjaft e ndjeshme, brenda shpirtittë saj të vogël ka shumë dashuri përgjithçka të mrekullueshme që ka nëshpirt njeriu i mirë. Meremja përpiqet tëtrajtoj me fjalë të thjeshta, por kuptim-plote idenë e mirësisë, e cila përhapnëpër botë valë dashurie dhe arrin tëzbut edhe zemrat e egra. Me shpirtindhe zemrën e saj të pastër, ajo e dër-gon këtë mirësi, në mënyrë të figurshmederi edhe tek gjallesat e tjera të natyrës,

Janar2 0 0 711

Nga MHILL VELAJ*,Conneticut, USA

Ramiz Gjini (1961), ka botuar aqtregime në shtyp, sa lexuesi i

rregullt, edhe pse nuk ka patur mundë-si të marrë në dorë librat e botuar, i kapërthith me endje mesazhet e ngroh-ta, që përcjell arti i rrëfimeve të tij.Misioni artistik e bën shkrimtarin tashikojë shumë më herët dritën e diel-lit, mjegullën apo mugëtirën, dhe si etillë, i jep të drejtën atij, të futet nëpërshtjella ngjarjesh, duke i bërë jetës njëshpalosje universale: që nga dhimbjetintime të dashurisë e deri tek ngutja evrullshme njerëzore, që kërkontë arrijë transformime tëmëdha. I tillë është profili ishkrimtarit Ramiz Gjini.Larg atij modeli, ku shpeshskemat ngjanin me njëra-tjetrën, (e si rezultat, u jep-nin ngjashmëri edhe au-torëve), prozatori Gjini, kaindividualitetin e tij krijuesnë letërsinë shqipe. Pro-za e tij, e sidomostregimet, duhen lexuarme vëmendje e meditim,për të kuptuar në mënyrëbefasuese vërtitjen e sh-tjellave të ngjarjeve. Meelekuencë e pjekuri tëthellë si një rrëfimtar iregjur me artin e rrëfim-it, ai na sjell me artin efjalës mistere të fshe-hura.

Katër vëllimet ebotuar me tregime, janëpadyshim një kontributi veçantë në letërsinëshqipe, për faktin e thjeshtë, sepsepërmbushin misionin, që duhet ka letër-sia: janë zbulime, që përftojnë e zgjojnëtek lexuesi emocione të fuqishme. Sotka një lumë të madh botimesh dheç’është e vërteta, lexuesi është disi itopitur nga mungesa e orientimit drejtvlerave të vërteta në letërsi.

Nuk ka një institucion të mirëfilltëkritike, ku studjuesit të kenë kurajon,për t’i frenuar disi antivlerat, duke ithënë këpucarit troç të merret me kë-pucët dhe shkrimtarit, të merret meletërsinë. Megjithatë, edhe mes këtijzhurmimi tamtamesh, që na vjen nëvesh nga të gjitha anët, fjala e mençurdëgjohet, kur në rreshta shkëlqejnë tëvërtetat, kur shpirti i shkrimtarit shkri-het me ato të personazheve të tij.

Ramiz Gjini-shkrimtar, e ka këtëcilësi. Ai, ka kuptuar, se njerëzit nëjetë janë enigmatikë, se ata kanë dhim-bje të fshehura e të ndrydhura, të cilat,nganjëherë i marrin me vete në varr.Shkrimtari, ka kuptuar, se për t’i zbu-luar këto dhimbje, nuk është e lehtë.Duhet zelli i një hulumtuesi të devot-shëm, duhet vështrimi prej skifteri, syrii një kamere, që futet aty, ku nuk futetdot vështrimi i zakonshëm. Por tregim-tari ynë, nuk merr përsipër t’i shërojëplagët e tyre. Misioni i tij, është t’izbulojë ato, përmes një arti pikant dhet’i vendosë në një vend të dukshëmnë shoqëri, si qenje me faj apo pa faj,kjo nuk ka fort rëndësi.

Janë gati 100 tregime të shkru-ara nga Ramiz Gjini, si dhe një romani titulluar “Rrëketë” dhe ne nuk mundtë analizojmë sot si duhet asnjërin prejkëtyre krijimeve, por do t’u ftoja të lex-oni vetëm njërin nga tregimet që më

Jeta njerzore rrjedh përmesJeta njerzore rrjedh përmesJeta njerzore rrjedh përmesJeta njerzore rrjedh përmesJeta njerzore rrjedh përmesanktheve të ndryshmeanktheve të ndryshmeanktheve të ndryshmeanktheve të ndryshmeanktheve të ndryshme

Një vështrim i shkurtër rreth prozëssë shkrimtarit Ramiz Gjini

ka mbetur në mendje, “Këpucët e tëtjerëve mbi trotuar”, që ju e keni sifashikull në dorë. Do të dëgjoni gjatëleximit ca hapa kalimtarësh, që sh-kojnë e vijnë në rrugën sipër, hapa qëtë ngjallin frikë, një frikë që është elidhur ngushtë dhe e përligjur ngamorali strikt i shoqërisë. Për shkaktë moralit, individët janë të destinuartë ndrydhin brenda tyre dashuri të zjar-rta, e të përjetojnë drama të vërtetatronditëse.

Në këtë tregim, plazmohet njëgjendje socpsikologjike sa dramatikeaq edhe lirike. Takimi e çastet, qëkalojnë protoganistët, mbartin njëngarkesë të fortë morale dhe

psikologjike, për sh-

kak tëmardhënjeve erotike e morale në njëzgrip fatal. Por autori, nuk e analizonkëtë gjendje, nuk rreket të naparaqesë ngarkesën psikologjike,përmes “parametrash të brendshëm”apo komentesh patetike. Me njëfinesë të mrekullueshme prej narra-tori, ai rrëfen mënyrën e takimit epastaj operon me komunikimin e pro-toganistëve, dialogun e brendshëm,e sidomos, me mjetet e pranishme:lulet (e verdha për të vdekurin, e kuq-ja për të dashurën).

Fati i kësaj dashurie të brishtëdhjetvjeçare, përcaktohet nga lulja qëka marrë rrëmbimthi e dashura. Dukedashur të mos zgjatëm, duke hyrë nëshumë detaje (pasi kjo do të kërkon-te një impenjim të madh në fushënstudimore), më lejoni të shpall, sipasmeje, një dukuri të veçantë krijuesenë prozën e shkrimtarit Ramiz Gjini.Ajo është: bukuria e anktheve njerë-zore. Dhe nuk është e fundit për ngarëndësia. Është ndoshta më kryesor-ja, më e spikatura. Gati të gjithatregimet e tij, kanë këtë sintagmë:Jeta njerzore rrjeth përmes ankthevetë ndryshme. Dhe të gjitha këto, edhekur përmbajnë elemente të së sh-kuarës, apo të groteskut, janë tëbukura. Ramiz Gjini, i sjell kështu meartin e fjalës së tij narrative. Uroj t’içojë më tutje.

*Shënim: Mhill Velaj, ështën/Kryetar i Klubit të ShkrimtarëveShqiptaro - Amerikan.

KKKKKULULULULULTURETURETURETURETURE

të cilat meritojnë të jetojnë jetën e tyre,por që si çdo gjë e gjallë edhe ato kanënevojë për përkujdesje e ngrohtësi.Madje, për ngrohtësi e dashuri, kanevojë edhe lulja, që vogëlushja e morinë shtëpi, u kujdes për të dhe:

Menjëherë lulja kundërmoi hodhi shtat,nga dashuria e vogëlushes zemërartë.

Duke qenë me pushime në Turqi,së bashku me prindërit e saj, poetja evogël na rrëfen për mallin që e ka push-tuar për vendlindjen, për shkollën, miqtë,shokët dhe shoqet. Por janë kuptim-plote edhe vargjet për përdorimin mevend të fjalës së mirë, të dashur dhe tëëmbël, sepse:

Fjala është grerëz,por dhe mjaltë i rrallë.

Si të gjithë fëmijët, edhe autorja evogël shpreh dashurinë për kafshët sh-tëpiake qenin, macen, për shpendëtzogjtë, pëllumbat, por ajo shkon edhemë tej, duke nënvizuar dhe dashurinëpër tigrat, e duke e përshkruar mjaftbukur idenë dhe shqetësimin për rua-jtjen e mjedisit, ruajtjen e natyrës. Kësh-tu, rrjedhin njëra pas tjetrës vjershat evogëlushes poete. Ato ndalen tekeqardhja për lypsen, e cila për shkaktë varfërisë është e detyruar të lyp. Kyepisod i ka bërë përshtypje të thellëMeremes, i ka mbetur në mendje, madjee shoqëron në çdo hap të saj. Mjaftbukur ajo mbyll këtë vjershë të mbush-ur me humanizëm, por dhe me ndjen-jën e shqetësimit për fatin e atyre fëm-

ijëve, të cilëve u mungon kujdesiprindëror, apo që janë të varfër dhe nukkanë as edhe gjërat më të domos-doshme për jetesë.

Ç'kisha në xhep ia dhashë,por hija e saj më ndjek prapë.

Veçanërisht të bëjnë përshtypjevargjet që shprehin dashurinë për më-suesen, për librin si shokun më tëngushtë të Meremes, sikurse, të mbe-tet thellë në mendje kujtimi dhe respe-kti që poetja e vogël ndjen për shkollëne saj me emër të madh e kuptimplotë:EUROPA.

Rruga në të cilën sapo është nisurMereme Suli, kjo vogëlushe 12 vjeçare,të ngjallë emocion, të bën të ndjesh re-spekt për shpirtin e saj të pasur, përpasionin, dashurinë dhe mirësinë që ajokërkon të shpërndaj tek njerëzit nëpërm-jet vargjeve të saj. Ky është vetëm njëfillim, por një fillim që premton. Gjithç-ka, edhe gjërat e mëdha të kësaj botee kanë pasur një fillim, një fillesë, njënxitje. Ky vëllim me vjersha, ngjason menjë shkëndijë zjarri, të cilës po t'i fryshdhe po t'i bashkosh më shumë urat ekrijimit, atëherë ato mund të shndërro-hen në një zjarr, që përhap ngrohtësitek lexuesit dhe sidomos tek fëmijët.Urime dhe rrugë të mbarë Meremes,poeteshës së vogël zemërartë.

*Autori i artikullit Viron Kona është botues ishumë librave të njohur për fëmijë dhe fituesi çmimit UNICEF-AMC për Librin më të Mirëpër Fëmijë për vitin 2006

Nga HAJRI MANDRI

Në librin e saj të parë, Shega Murati del para lexuesve me një bu-

qetë lirikash poetike, të cilat pasqy-rojnë botën e saj të brishtë shpirtërore.Ata janë reflekse poetike që fokuso-hen nga këndvështrimi i një gjimna-zisteje, e cila ende e vështron jetën tëglorifikuar, plot ngjyra optimiste dherrëzëllime vezulluese.

Autorja i ka dhënë përmbajtjes sëlibrit, një tendencë tematike, e cilarreh të bëjë objekt poetik, përpjekjene njeriut për të përballuar jetën,ndeshjen me vështirësitë dhe varfërinë,me plagët shoqërore të kurbetit dhetë papunësisë.

Duke u vënë në krahun e shtresësqë vuan, në përpëlitjet e tyre për tëmbijetuar, autorja na skicon momentetë dhembshme, plot ndjenjë dhenatyrshmëri,ngrohtësi dhe figuracion.

Edhe lipësi thotë poetja:Në fakt, ai është njeri,Siç jam unë, siç je ti…

Herë retorike, herë me qetësi, She-ga përcjell përmes këtij vëllimi poetik,shqetësimin e qytetares që obligohetpërtej vetvetes, për lumturinë epërgjithshme të shoqërisë, duke e parëfatin e individit, të lidhur ngushtë merealitetin që e rrethon.

Po lutem për natëPo lutem për ditëZëri im s’dëgjohetGjer tek qeveritë!

Në vlerësimin estetik për jetën,autorja shpreh kërkesat e reja , qoftëedhe pak lumturi si e drejtë njerëzore,duke mohuar vuajtjet, mjerimin evarfërinë, në kuadrin e të drejtave uni-versale të njeriut.

Shkëndijat e paratë talentit poetik

Dimensioni human, përshkonpothuajse gjithë lëndën poetike, ç’kana bën të mendojmë se tek poetja ere,e cila shfaq shkëndijat e para tëtalentit poetik, po zënë vend dhe kri-stalizohen ide të rëndësishme qëkanë të bëjnë me realitetin social tëshoqërisë sonë, dhe filozofinë e tëjetuarit me punë e ndershmëri.

Ja mesazhi:Çohu, pra, mjaft ke fjetur,Në gjumë, je gjysmë i vdekur !

Në motivet intime dhe ato famil-jare, autorja është mjaft sensibël dhetrajton motive të ngrohta dhe origjina-le. Duke qenë hapi i parë në udhën ebukur krijuese, i urojmë Shegës, suk-sese të mëtejshme, krijimtari të be-gatë dhe artistikisht, përsosmëri mëtë lartë.

Janar2 0 0 7 12KULKULKULKULKULTURETURETURETURETURE

cyan magenta yellow black

Grafika: Studio “m&b”. Tel: (04) 233 283. Shtypur në shtypshkronjën “Dita 2000”. Tel: (04) 273 745

Janar2 0 0 7 12

Vallëzon si shqipe në mes të Amerikës

Dritan Dovolani -Dritan Dovolani -Dritan Dovolani -Dritan Dovolani -Dritan Dovolani -Ylli i DibrësYlli i DibrësYlli i DibrësYlli i DibrësYlli i Dibrësnë Nju Jorknë Nju Jorknë Nju Jorknë Nju Jorknë Nju JorkNga BEQIR SINA,Nju Jork, SHBA

SATEN ISALND New York: Fi-nalja e këtij konkurimi do të bëhet tëditën Ejten 23 shkurt ora 8:00 embrëmjes me orën lokale në Nju Jork,dhe do të emtohet në rrjetin ko-mbëtar amerikanë televizivë - kanalimë i shikueshën në Shtetet e Bash-kuara të Amerikës - ABC. Votimet ebërë nëpërmjet telefonit, dhe nëonline do të çelën të ejtenkonkurencën e më të mirëve në kër-cimin e emërtuar “Thursday night’sperformance show”, duke priturpërafërsishtë edhe 30- minuta, derisa të përfundojë ky konkurimi final,që do të nxjerr më pasë edhe kërci-mtarin e kërcimtaren më të mirë nërafshin kombëtar, në Shtetet e Bash-kuara të Amerikës.

Rezulatatet finale do të shpallenpo në kanalin më të shikueshëm nëShtetet e Bashkuara të Amerikës -ABC, ditën e djelë 26 shkurt, ora 8:00e mbrëmjes, po me kohën e NjuJorkut.

KUSH ËSHTË DRITAN (TONY)DOVOLANI FITUESI I KËTYE

ÇMIMEVE:

Dritan (Tony) Dovolani, një djalënga Dibra, e i lindur në fshatin më tënjëjtin emër, katund ky në afërsi tëPeshkopisë, prefektura e i Dibrës,që prej moshës 14-vjeçare jeton nënjërën prej lagjeve më të populluarame emigratë shqiptarë, kryesishtë,ata të emigruar nga Dibra eMadhe(Maqedoni) dhe prefektura eDibrës në Shqipëri. Ai tash ështëbërë një nga figurat më popullore,artistike e më të njohura në komuni-tetin shqiptarë në Nju Jork, e rreth tij. Ai është pretendenti më i fortë nëspektaklin amerikan “Vallëzim meyjet” që ka filluar të emtohet çdo tëejte në mbërmje prej 6 janarit 2006në rrjetin e madh amerikan televizivëkanilin më të shikueshem ABC TV.Në këtë spektakël marrin pjesë 10 -çifte më të mira në Amerikë. Nëkonkurimin e fundit shqiptaro -amerikani Dritan (Tony) Dovolani,kaloi raundin e parë së bashku mepartneren Stacy Keibler, me njëvallëzim spektakolar në Amerikë, qëka mahnitur jo vetëm bashkëatd-hetarët e tij por edhe vajzat e rejaamerikane, të cilat siç theksojn me-

diume e këtueshme, janë të “çmen-dura” pas tij. Çifti vazhdon të krye-sojë dhe sipas votimeve të publikut,i cili po ndjek këtë shoë nga trans-metimet e rrjetit televiziv amerikan“ABC”.

“Vallëzim me yjet” është një se-rial origjinal në llojin e vet. Çiftet për-

bëhen nga një person i famshëmdhe balerin profesionist. Çiftet du-het të kërcejnë sipas një stili allaFred & Ginger. Konkurrimi, është idrejpërdrejtë”live”, përballë një au-dience të pranishme në sallën evallëzimit, dhe një jurie profesionale.Ata gjykohen nga një juri profesion-ale me ekspertë të zgjedhur dhe ngapubliku që i ndjek në sallë dhenëpërmjet ekranit, në shtëpi dhemjedise të tjera. Çdo javë më parëse të vinim deri tek nata finale, skual-ifikohej një çift. Dritan(Tony) Dovol-ani, është lindur në Dibër dhe kapsuar kontakte e lidhje mjaft të mirame aktivitetet e komunitetit dibran nëSHBA-ës. Gazeta, e ka ndjekur ngaafër atë dhe ka biseduar më të nëkoncertin festiv që u mbajt vitin ekaluar me rastin e festes “7- 8 Mar-sit - Ditës së Mësuesit e Nënës” nëAmerikë. Në biografinë e tij shkru-het se ai ka nisur të kërcejë vallepopullore dibrane, që në moshën 3-vjeçare. Kur ishte 14 vjeç ai dhe egjithë familja e tij largohet nga Dibrae Madhe, dhe emigronë për nëAmerikë. Ku, edhe ai si shumë të rijëtë tjerë këtu, i pati të gjitha mundësitëtë studiojë në Akademinë e Dancit“Fred Astaire”, dhe u vendos nëishullin shtet - i njohur Staten Isalnd.Prej atij momenti ai iu dha përfundi-misht pasionit për kërcimin profe-sional. Udhëton disa herë nëpërbotë dhe fiton çmime në kampionatedanci. Ai ka interpretuar në kinemanë filmin “Shall We Dance”, ku kapasur rolin e mësuesit të vallëzimittë aktores dhe këngëtares JenniferLopez.

Ai ka nisur të kërcejë vallepopullore dibrane, që në moshën

3-vjeçare. Kur ishte 14 vjeç aidhe e gjithë familja e tij largohet

nga Dibra e Madhe, dheemigronë për në Amerikë. Ku,edhe ai si shumë të rijë të tjerë

këtu, i pati të gjitha mundësitë tëstudiojë në Akademinë e Dancit“Fred Astaire”, dhe u vendos nëishullin shtet - i njohur StatenIsalnd. Prej atij momenti ai iudha përfundimisht pasionit përkërcimin profesional. Udhëtondisa herë nëpër botë dhe fiton

çmime në kampionate danci. Aika interpretuar në kinema në

filmin “Shall We Dance”, ku kapasur rolin e mësuesit tëvallëzimit të aktores dhe

këngëtares Jennifer Lopez.