rolnictwo w gospodarce - ludwik wicki, dr hab., prof. nadzw...

2012

Materiały pomocnicze do EiOGR, przyg. L. Wicki 1

Wykład 2, cz.2

Znaczenie rolnictwa w gospodarce.Podstawowe tendencje w produkcji.dr hab. inż. Ludwik Wicki

Rolnictwo w gospodarce

• Rolnictwo jako dział gospodarki spełnia wiele funkcji. • Wielkość produkcji, jej opłacalność oraz zmiany w strukturze produkcji zależą przede wszystkim od popytu na żywność oraz relacji cenowych.

• Zmienia się struktura produkcji, poziom nakładów oraz uzyskiwane wydajności.

• Zmiany w rolnictwie dotyczą także struktury gospodarstw, ich wielkości i znaczenia poszczególnych grup.

• W czasie tego wykładu zostaną przedstawione najważniejsze zagadnienia z tego zakresu.

Czynniki wpływające na funkcjonowanie rolnictwa Wyróżniamy dwie grupy czynników, wpływających na rozwój rolnictwa: przyrodnicze i pozaprzyrodnicze. Czynniki przyrodnicze omawiane są na zajęciach z innych przedmiotów, natomiast na tym kursie uwagę zwracamy przed wszystkim na czynniki pozaprzyrodnicze.

2012


Jakie jest znaczenie rolnictwa w polskiej gospodarce• W Polsce rolnictwo wytwarza około 3,5% produktu krajowego brutto. Jego znaczenie zmniejsza się.

Udział rolnictwa w tworzeniu PKB

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Wartość produkcji rolniczej

0

10

2030

4050

607080

90

2005 2006 2007 2008 2009

mld

zło

tych

(cen

y st

ałe

2009

r.)

Struktura produkcji towarowej

61 58 57 55 57

0%

10%

20%

30%

40%

50%60%

70%

80%

90%100%

2005 2006 2007 2008 2009

produkcja roślinna produkcja zwierzęca

2012


Struktura produkcji towarowej według grup produktów (2009 r.)

zboża - 12%

ziemniaki - 4%

warzywa i owoce - 12%

buraki cukrowe - 3%

inne przemysłowe -

6%

pozostałe - 5%jaja - 6%

mleko - 18%

żywiec rzeźny - 34%

Powierzchnia zasiewów ogółem

Powierzchnia zasiewów ogółem wg GUS

0

20004000

60008000

10000

1200014000

16000

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

tys.

ha

Udział zbóż w zasiewach• Udział zbóżw zasiewach systematycznie wzrastał. Wynikało to z ograniczania

produkcji innych gatunków roślin, głównie pastewnych, interwencji na rynku oraz ze zmian w systemie żywienia trzody chlewnej.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2012


Jakie zboża produkowano• Mimo ogólnej tendencji wzrostowej, niektóre gatunki zbóż produkowano na

większej powierzchni a produkcję innych ograniczano. Znacznie zmniejszyła sięprodukcja żyta, którego miejsce zajmowało pszenżyto.

0%

5%

10%

15%

20%

25%

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

pszenica pszenżyto żyto

Uprawa innych gatunków roślin• Silnie zmniejszył się udział ziemniaków w strukturze zasiewów, ograniczano też

produkcję buraków cukrowych (wynikało to z reformy rynku cukru). Popyt na biopaliwa spowodował, że znacznie wzrosła powierzchnia produkcji rzepaku.

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

ziemniaki buraki cukrowe rzepak i rzepik

Rozmiary produkcji roślinnej

• Zmiany powierzchni zasiewów oraz jej struktury skutkowały zmianami w wielkości produkcji roślinnej

• Rozmiary produkcji podstawowych roślinnych produktów rolniczych przedstawiono na kolejnych ekranach. Proszę zwrócić uwagę na przedstawione trendy w wielkości produkcji.

2012


Zbiory zbóż• Podstawową grupą gatunków są zboża. Zbiory zbóżw Polsce to około 25 mln ton.

Występujące wahania wynikały z przebiegu pogody w konkretnych latach roku. Wzrost produkcji wymaga zwiększenia wydajności.

y = 0,04x + 24,23

0

5

10

15

20

25

30

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

mln

ton

zboża podstawowe trend

Struktura produkcji zbóż w 2009 r. (razem 28 mln ton)

żyto - 13%

owies - 5% pszenica - 35%

jęczmień - 14%

pszenżyto - 19%

gryka i proso - 0%mieszanki

zbożowe - 14%

Bilans zbóż w Polsce w 2008/2009

0 5 000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000

Podaż

Popyt

mln

ton

Import Produkcja Eksport Zużycie zmiana zapasów

2012


Rozdysponowanie produkcji zbóż(średnio 2006‐2009)

spasanie59%

spożycie19%

siew6%

przetwórstwo5%

zmiana zapasów1%

straty4%

eksport6%

• Większość zbiorów zbóżw Polsce przeznaczana jest na pasze. Tylko 24% kierowane jest do spożycia lub do przetwórstwa

Zbiory ziemniaków• W latach 1990‐2011 ograniczono produkcję ziemniaków. Są one teraz

produkowane głównie na cele konsumpcyjne, a nie na pasze.

y = -1,26x + 33,72

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

mln

ton

ziemniaki trend

Zbiory buraków cukrowych• Produkcja buraków cukrowych po 2000 r. zmniejszała sięw związku z reformą

rynku cukru i ustanowieniem kwot produkcyjnych. Obecnie produkuje się około 10 mln ton korzeni buraków rocznie.

y = -0,22x + 15,18

0

2

4

6

810

12

14

16

18

20

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

mln

ton

buraki cukrowe trend

2012


Zbiory rzepaku i rzepiku• Produkcja rzepaku i rzepiku znacznie zwiększyła się po upowszechnieniu

się produkcji biopaliw. Od 2004 roku zbiory wzrosły dwukrotnie.

y = 0,07x + 0,48

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

mln

ton

rzepak i rzepik trend

Plony zbóż ogółem• Plonowanie zbóż w Polsce powoli wzrasta. Średnie plony zbóż to około 30

dt/ha. W niektórych krajach UE uzyskuje się ponad dwa razy więcej.

y = 0,24x + 27,73

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

dt/h

a

plony zbóż ogółem trend

Plony wybranych gatunków zbóż• Poszczególne gatunki zbóż uprawiane są na rożnych glebach i przy innym poziomie

nakładów. Plony pszenicy, która uprawiana jest na najlepszych stanowiskach przekraczają 40 dt/ha. W produkcji żyta jest to zwykle poniżej 25 dt/ha.

0,0

5,0

10,0

15,0

20,025,0

30,0

35,0

40,0

45,0

50,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

dt/h

a

pszenica ozima żyto jęczmień jary pszenżyto

2012


Plony ziemniaków• Plonowanie ziemniaków silnie zależy do przebiegu warunków pogodowych w

danym roku – stąd widoczne wahania. W Polsce od wielu lat uzyskuje się poniżej 200 dt ziemniaków z 1 ha.

y = 1,08x + 166,90

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

dt/h

a

plony ziemniaków trend

Plony buraków cukrowych• Powierzchnia produkcji buraków cukrowych została ograniczona dwukrotnie, a

liczba producentów czterokrotnie. Produkcję prowadzą najlepsi producenci w obszarach oddziaływania istniejących cukrowni, a plony zwiększyły się o 25%.

y = 8,69x + 302,65

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

dt/h

a

plony buraków cukrowych trend

Plony rzepaku i rzepiku• Produkcja rzepaku i rzepiku gwałtownie zwiększyła się po rozpoczęciu

produkcji biopaliw. Od 2004 roku zbiory wzrosły dwukrotnie.

y = 0,41x + 18,45

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

dt/h

a

plony rzepaku i rzepiku trend

2012


Rozmiary produkcji zwierzęcej

• W produkcji zwierzęcej w Polsce od 1990 r. zachodziły duże zmiany.

• Prawie całkowicie zaniknęła produkcja owiec i koni.

• Znacząco zmniejszyło się pogłowie bydła, chociaż wydajność krów wzrastała.

• Pogłowie trzody chlewnej zmniejszało się w związku ze gorszą opłacalnością produkcji, szczególnie po 2007 r.

Pogłowie bydła• Pogłowie bydła w Polsce wynosiło w 2011 r. około 6 mln sztuk. Pogłowie krów –

2,7 mln sztuk. Od 2001 r. nie było znaczących zmian pogłowia. Znaczne ograniczenie pogłowia bydła nastąpiło w latach 1990‐2000.

y = -171,92x + 8596,73

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

tys.

szt

uk

pogłowie bydła ogółem pogłowie krów trend pogłowia ogółem

Pogłowie trzody chlewnejPogłowie trzody chlewnej w Polsce systematycznie zmniejszało się. Na początku lat 90. ubiegłego wieku było około 20 mln sztuk trzody chlewnej. W kolejnych latach następowało powolne ograniczanie pogłowia , a znaczący spadek wystąpił po 2007 r. Wynikał on z niskiej opłacalności produkcji oraz silnej konkurencji ze strony producentów z innych krajów UE, takich jak Dania, czy Holandia.

y = -274x + 21231

0

5000

10000

15000

20000

25000

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

tys.

szt

uk

pogłowie trzody chlewnej pogłowie loch trend pogłowia ogółem

2012


Pogłowie owiecProdukcja owiec w Polsce prawie zanikła. W latach 1990‐1997 pogłowie owiec zmniejszyło się z 4 mln sztuk do zaledwie 0,5 mln. W 2011 r. było w Polsce tylko 250 tys. sztuk owiec. Jest to produkcja marginalna ze względu na brak popytu na baraninę czy jagnięcinę.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

tys.

szt

uk

pogłowie owiec ogółem pogłowie maciorek

Pogłowie koniPogłowie koni znacząco zmniejszało się. Nie są już one użytkowane jako siła pociągowa w rolnictwie. Większość koni w gospodarstwach utrzymywana jest ze względu na tradycję lub w celach rekreacyjnych.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

tys.

szt

uk

pogłowie koni

Pogłowie drobiuPogłowie drobiu kurzego wynosiło prawie 140 mln sztuk. Ze względu na nieporównywalnośćdanych nie przedstawiono danych za wcześniejsze lata. Oprócz drobiu kurzego utrzymywane sątakże indyki, kaczki i gęsi. Ich łączne pogłowie to około 12 mln sztuk.

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

180000

200000

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

tys.

szt

uk

pogłowie drobiu kurzego

2012


Produkcja żywcaProdukcja żywca w Polsce wynosi prawie 5 mln ton rocznie. Najwięcej produkuje siężywca wieprzowego, a następnie drobiowego. Produkcja wołowiny zmniejszała się tak, jak następował spadek pogłowia bydła.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

tys.

ton

żywiec wołowy żywiec wieprzowy żywiec drobiowy żywiec barani

Wielkość i struktura produkcji żywca w Polsce w tys. ton (w 2010 r.)

żywiec barani - 4 - 0%

żywiec drobiowy - 1971 - 38%

żywiec wołowy - 798 - 15%

żywiec wieprzowy - 2388 - 46%

żywiec koński - 38 - 1%

Najwięcej produkowano żywca wieprzowego – 2388 tys. ton, a następnie drobiowego 1971 tys. ton. Produkcja żywca pozostałych gatunków miała mniejsze znaczenie.

Produkcja mlekaProdukcja mleka stanowi aż 18% wartości produkcji towarowej w polskim rolnictwie. Jest to jeden z ważniejszych surowców pochodzenia rolniczego w Polsce. Od połowy lat 90. produkcja nie ulega znaczącym zmianom. Wynika to w części z systemu kwotowania produkcji. Skupowane jest około 73% produkcji mleka.

y = -0,1x + 13,0

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

mld

litr

ów

produkcja mleka trend

2012


Wydajność mleczna krówPrzeciętna wydajnośćmleczna krów w Polsce wzrastała. Mimo spadku pogłowia nie następował spadek produkcji mleka. W 2010 r. średnia wydajnośćmleczna krów w Polsce to 4500 litrów od krowy, chociaż w wielu gospodarstwach osiąga sięwydajności przekraczające 8000 litrów od krowy.

y = 81,5x + 2798,3

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

litró

w/k

rowę/

rok

wydajność mleczna krów trend

Kształtowanie się cen w rolnictwie

• ceny surowców pochodzenia rolniczego oraz ceny środków do produkcji podlegają znacznym wahaniom,

• główną przyczyną zmian cen produktów rolnych są zmiany w wielkości produkcji,

• w perspektywie długookresowej ceny produktów rolniczych rosnąwolniej niż ceny środków do produkcji,

• pogarszające się relacje cenowe w rolnictwie są obserwowane we wszystkich krajach.

• rolnicy muszą produkować na coraz większą skalę, aby utrzymać poziom dochodów.

Zmiany relacji cenowych w rolnictwieW latach 1990‐2009 ceny produktów rolnych w Polsce wzrosły ośmiokrotnie podczas, gdy ceny środków do produkcji rolniczej wzrosły prawie czternastokrotnie.

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

1990

=100

ceny produktów ceny środków do produkcjitrend cen produktów rolniczych trend cen środków do produkcji

2012


Zmiany cen realnych w rolnictwie

• Ceny realne większości produktów rolniczych obniżały się. Po uwzględnieniu wpływu inflacji tylko ceny mleka były na podobnym poziomie. Wyraźny był spadek cen zbóż oraz żywca wieprzowego.

Ceny realne pszenicy i rzepakuCeny skupu pszenicy i rzepaku z uwzględnieniem wpływu inflacji. Ceny przeliczono przyjmując za punkt wyjścia ceny z 2010 roku.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

ceny

rela

ne z

201

0 r.

pszenica rzepak trend cen pszenicy trend cen rzepaku

Ceny realne żywcaCeny realne skupu żywca wieprzowego i wołowego. Ceny przeliczono przyjmując za punkt wyjścia ceny z 2010 roku.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

ceny

rela

ne z

201

0 r.

trzoda chlewna bydłotrend cen żywca wieprzowego trend cen żywca wołowego

2012


Ceny realne buraków cukrowychCeny skupu buraków cukrowych z uwzględnieniem inflacji. Ceny przeliczono przyjmując za punkt wyjścia ceny z 2010 roku.

0

5

10

15

20

25

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

ceny

rela

ne z

201

0 r.

buraki cukrowe trend cen skupu burakow cukrowych

Ceny realne mlekaCeny skupu mleka z uwzględnieniem inflacji. Ceny przeliczono przyjmując za punkt wyjścia ceny z 2010 roku.

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

ceny

rela

ne z

201

0 r.

mleko trend cen skupu mleka

Spożycie podstawowych produktów żywnościowych

• Poziom spożycia produktów pochodzenia rolniczego jest ważnym czynnikiem rozwoju rolnictwa. Determinuje on, wraz z saldem obrotów produktami żywnościowymi z zagranicą, popyt na produkty wytwarzane przez rolnictwo.

2012


Spożycie zbóżNa wykresie przedstawiono spożycie ziarna zbóż w kilogramach na osobę. Poziom spożycia zmniejszył się o około 10 kg/osobęw ciągu 20 lat.

y = -0,3x + 121,0

104,0

106,0

108,0

110,0

112,0

114,0

116,0

118,0

120,0

122,0

124,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

kg/o

sobę

/rok

spożycie zbóż w kg/osobę trend

Spożycie ziemniakówPoziom spożycia zmniejszył się o około 25 kg/osobę w ciągu 20 lat.

y = -1,4x + 146,7

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

160,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

kg/o

sobę

/rok

spożycie ziemniaków w kg/osobę trend

Spożycie warzywPoziom spożycia zmniejszył się o około 25 kg/osobę w ciągu 20 lat.

y = -0,5x + 122,5

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

140,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

kg/o

sobę

/rok

spożycie warzyw w kg/osobę trend

2012


Spożycie mięsa i podrobówPoziom spożycia nieco wzrastał. w 2010r r. wynosił 74 kg/osobę.

74

y = 0,5x + 64,4

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

kg/o

sobę

/rok

spożycie mięsa i podrobów w kg/osobę trend

Struktura spożycia mięsa

W strukturze spożycia dominuje wieprzowina i drób.

16 16 13 11 9 9 9 8 8 8 7 6 5 6 5 4 5 4 4 4 2

38 42 42 4137 39 40 35 38 40 39

3839 41 39 39 41 44 43 42 43

8 8 9 9 11 10 10 13 13 14 15 17 20 20 22 23 24 24 24 24 25

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

wołowina wieprzowina drób inne

Spożycie mlekaPoziom spożycia mleka i jego przetworów w 2010r r. wynosił 191 litrów/osobę ( w przeliczeniu na mleko).

191

y = -2,4x + 221,0

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

litró

w/o

sobę

/rok

spożycie mleka w l/osobę trend

2012


Spożycie cukruSpożycie cukru liczone jest także w produktach przetworzonych zawierających cukier (ciastka, napoje itp.).

40

y = -0,1x + 40,9

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

50,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

kg/o

sobę

/rok

spożycie cukru w kg/osobę trend

Spożycie piwaSpożycie tego trunku znacznie wzrastało. Jest to produkt przetworzony. Do jego produkcji wykorzystuje się znaczne ilości jęczmienia.

91

y = 3,6x + 23,7

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

120,0

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

kg/o

sobę

/rok

spożycie piwa w l/osobę trend

Środki produkcji w rolnictwie

• Nakłady środków produkcji związane są z użytkowaniem środków trwałych oraz zużyciem środków obrotowych.

• Do ważniejszych środków plonotwórczych można zaliczyć nawozy, środki ochrony roślin czy kwalifikowany materiał siewny.

• W produkcji zwierzęcej wykorzystuje się głównie surowce pochodzenia rolniczego, lecz ważne są takie nakłady jak leki weterynaryjne, czy dodatki paszowe.

2012


Zużycie ważniejszych środków produkcji

• Stosowanie środków produkcji spoza gospodarstwa znacząco wpływa na poziom wydajności.

• Bez nawozów sztucznych, czy środków ochrony roślin poziom plonów byłby znacznie niższy.

Poziom nawożenia mineralnegoPoziom nawożenia mineralnego w latach 70. i 80. ubiegłego wieku przekraczał często 170 kg NPK/ha UR. Po transformacji gospodarczej znacząco obniżył się. Po 2006 r. było to około 120 kg NPK/ha UR.

0

20

40

60

80

100

120

140

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

kg N

PK/h

a U

R

kg NPK/ha trend

Zużycie środków ochrony roślinZużycie środków ochrony roślin przedstawiono od 2005 r. gdyż wcześniejsze dane były inaczej gromadzone i nie są porównywalne. Zużycie to jest stosunkowo niskie. Przykładowo w Niemczech czy we Francji przekracza 4,5 kg substancji aktywnej na 1 ha GO .

0

0

0

1

1

1

1

1

2

2

2

2005

2006

2007

2008

2009

kg s

.a/h

a G

O

kg substancji aktywnej na 1 ha GO trend

2012


Zużycie kwalifikowanego materiału siewnego

Zużycie kwalifikowanego ziarna zbóż świadczy o wprowadzaniu nowych odmian i wysokiej jakości materiału siewnego do produkcji. Od 1996 r. zużycie nasion kwalifikowanych wciążmaleje. Obecnie nasiona kwalifikowane są stosowane średnio na 10% powierzchni zasiewów zbóż. Nie sprzyja to uzyskiwaniu wysokich plonów.

0

5

10

15

20

25

30

35

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

kg/h

a

kg nasion kwalifikowanych/1 ha ziasiewów trend

Udział nasion kwalifikowanych w zasiewach

Zużycie kwalifikowanego ziarna siewnego było w Polsce bardzo niskie. W niektórych krajach wymienia się co roku ponad 50% nasion.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Pols

ka

Litw

a

Esto

nia

Łotw

a

Finl

andi

a

His

zpan

ia

Węg

ry

Cze

chy

Sło

wac

ja

W. B

ryta

nia

Nie

mcy

Aus

tria

Bel

gia

Fran

cja

Hol

andi

a

Szw

ecja

Irlan

dia

Wło

chy

Dan

ia

Zużycie energii w rolnictwieZużycie energii w rolnictwie ustalane jest szacunkowo. Ogólne zużycie szacuje się na 142 petadżule [Rynek środków dla rolnictwa nr 37/2010, s. 25]. W przeliczeniu na olej napędowy daje to ponad 280 litrów na 1 ha UR, lub 2500 litrów na 1 gospodarstwo.

paliwa ciekłe54%

ciepło1%

paliwa stałe38%

energia elektryczna

4%

paliwa gazowe3%

2012


Struktura gospodarstw rolniczych

• W Polsce, wg Powszechnego Spisu Rolnego 2010 było 2,3 mln gospodarstw rolniczych.

• Gospodarstw o powierzchni powyżej 1 ha było 1,6 mln.

• W strukturze gospodarstw dominują te o najmniejszej powierzchni. Nie są to jednak gospodarstwa najważniejsze z punktu widzenia produkcji rolniczej.

Liczba gospodarstw rolniczych w Polsce

Liczba gospodarstw rolniczych o powierzchni powyżej 1 ha w Polce stale maleje. W 2010 r. było to 1563 tys. gospodarstw, czyli prawie 600 tysięcy mniej niż w 1991 r.Wnioski o dopłaty bezpośrednie złożyło w 2010 r. 1373 tys. gospodarstw ‐ 88% ogólnej liczby.

0

500

1000

1500

2000

2500

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

*

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

*

tys.

gos

poda

rstw

liczba gospodarstw rolniczych liczba wniosków o płatności trend

Zmiany powierzchni gospodarstw rolnych (powyżej 1 ha)

Średnia powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie wzrasta bardzo wolno. w 2010 r. było to 7,9 ha. Ogólna średnia powierzchnia gospodarstw była wyższa i wynosiła 9,9 ha. Porównywanie wielkości w rożnych latach jest utrudnione ze względu na zmiany w ewidencji statystycznej.

8,6 8,99,9

0

2

4

6

8

10

12

2002

2005

2010

ha uży

tków

rol

nych

powierzchnia UR

2012


Średnia wielkość gospodarstw wg województw

Najwięcej gospodarstw małych występuje w południowo‐wschodniej części Polski. Największe gospodarstwa są na północy i zachodzie.[Źródło: Raport z wyników. Powszechny Spis Rolny 2010. GUS Warszawa, s 30.]

Średnia powierzchnia gospodarstw rolnych w wybranych krajach UE (wg Eurostatu)

W porównaniu z gospodarstwami w najważniejszych krajach UE w Polsce gospodarstwa sąmałe. Duże rozdrobnienie gospodarstw występuje wciąż na południu Europy (dane z 2007 r.)

4 56 7

12

24 2528 29

46

5254

60

0

10

20

30

40

50

60

70

Rum

unia

Gre

cja

Buł

gari

a

Pol

ska

Litw

a

His

zpan

ia

Hol

andi

a

Sło

wac

ja

Bel

gia

Nie

mcy

Fran

cja

W. B

ryta

nia

Dan

ia

tys.

go

spo

dars

tw

średnia powierzchnia gospodarstwa w ha

Liczba gospodarstw rolniczych w wybranych krajach (wg Eurostatu)

Liczba gospodarstw rolniczych w wysokorozwiniętych krajach UE jest znacznie niższa niżw Polsce. We Francji czy w Niemczech, które mają podobną ilość użytków rolnych jest to nawet czterokrotnie mniej (dane z 2007 r.).

45 86249 371

527

1044

1679

2391

3931

0500

1000

15002000

2500

30003500

4000

4500

Dan

ia

Hol

andi

a

Wie

lka

Bry

tani

a

Nie

mcy

Fran

cja

His

zpan

ia

Wło

chy

Pol

ska

Rum

unia

tys.

gos

poda

rstw

liczba gospodarstw rolniczych

2012


Struktura gospodarstw rolniczych w Polsce (wg PSR 2010)

W strukturze gospodarstw rolniczych dominują gospodarstwa najmniejsze. Gospodarstwa do 10 ha stanowią aż 55% ogółu gospodarstw. Gospodarstwa największe, powyżej 20 ha to tylko 8% ogólnej liczby gospodarstw

1-2 ha - 22%

2-3 ha - 15%

3-5 ha - 18%

5-7 ha - 11%7-10 ha - 11%

10-15 ha - 10%

15-20 ha - 5%

20-30 ha - 4%

30-50 ha - 2%

powyżej 50 ha - 2%

Zmiany w strukturze gospodarstw rolnych w Polsce

Od 1991 roku w strukturze gospodarstw rolniczych znacząco wzrosła liczba gospodarstw większych. W 1991 r. było to 6%, a w 2010 r. już 12% gospodarstw.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1991

2002

2010

do 5 ha 5-10 ha 10-15 ha powyżej 15 ha

Zmiany w strukturze użytkowania ziemi wg wielkości gospodarstw

Gospodarstwa o powierzchni powyżej 15 ha, których było 12%, użytkowały 51% ziemi rolniczej. Podobnie duże jest ich znaczenie w produkcji towarowej.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1991

2002

2010


2012


Porównanie znaczenia gospodarstw według grup obszarowych (dane z 2010 r.)

Biorąc pod uwagęwytwarzaną produkcję rolniczą, to produkcja kilkunastu procent gospodarstw średnich i dużych jest najważniejsza.

55%

16%

12%

51%

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

liczb

ago

sp.

prod

ukcj

ato

war

owa


Zakończenie

KONIEC WYKŁADU

rolnictwo w gospodarce - ludwik wicki, dr hab., prof. nadzw...

Documents