RÜZGAR ENERJISI TÜRBINLERININ BAKıMLARıNDAKI KALITE

KONTROL SÜREÇLERIFahri EryılmazElk.Müh.Kalite Kontrol Departmanı

Fahri Eryılmaz – Elk.Müh. 28 şubat 1980 yılında Salihli Manisa da doğdu. İlk orta ve

lise eğitimini Salihli de tamamladıktan sonra 1999 – 2003 yıllarında Kocaeli Üniversitesinde Elektrik Mühendisliği eğitimini tamamladı.

2005 yılında elektrik tesisleri ve taahhüt isleri konusunda çalıştıktan sonra (6 yıl) sonra 2010 Gucbirligi Ares Rüzgar Santralinde rüzgar sektörüne adım atmış oldu.

Ardından 2011 yılında Nordex ve Fina Eneri firmalarında santral kurulum projelerinde elektrik isleri uygulama şefi ve şantiye şefi olarak 5 yıl boyunca görev yapmıştır.

2016 yılında Wind Tech Enerji firmasında Kalite Kontrol Sorumlusu olarak göreve başlamış olup halen devam etmektedir.

BAKIM VE ÖNEMİ

Rüzgar Türbinlerinde Bakım Nedir, Neden Yapılır? Bir işletmedeki kurulu düzenin çalışmasını aralıksız olarak sürdürebilmesi için yapılan

işlemlerdir. Bakım yöntemleri, plansız ve planlı bakım olarak iki ana grupta toplanır. 1-Plansız Bakım

Bir işletmede ancak arıza çıktıkça bakım ve onarım yapılır. Bu nedenle onarım sırasında üretim kaybı fazla olur.Bu yöntemde ortaya çıkan arızalar zamanla diğer makine yada araçlara da zarar verebilir. Günümüzde kullanılmayan bir yöntemdir.

2-Planlı bakım— Periyodik Bakım (Koruyucu Bakım)— Kestirimci Bakım (Uyarıcı Bakım)— Proaktif Bakım (Önleyici Bakım) olarak üç grupta incelenir.

BAKIM VE ÖNEMİ

A-Periyodik Bakım (Koruyucu Bakım) Bu bakım yönteminde, önceden belirlenen bir zaman periyodunda

makine parçalarının bakım ve onarımları yapılmaktadır. Düzenli olarak makine üzerindeki bütün donanımlar gözden geçirilmekte ve tespit edilen arızalar giderilmektedir.

Bu yöntemde arızanın çıkması beklenmez. Sisteme daha önceden periyodik olarak yapılan bakım neticesinde olası arızaların önüne geçilir. Böylelikle arıza çıkma ihtimali büyük ölçüde azalır.

Tesis bakımı en iyi şekilde planlı bakım programı ile gerçekleştirilir. Böyle bir program günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık

kontrol çizelgelerinden oluşur. Turbin Bakım cesitleri: � Görsel bakım � Yağlama bakımı � Elektrik bakımı � Mekanik bakım

BAKIM VE ÖNEMİ

B-Kestirimci Bakım (Uyarıcı Bakım)En yüksek verimi almak ve bakımdan kaynaklanan üretim kayıplarını en aza indirmek için kullanılan yöntemdir. Bu uygulamada bakım maliyetlerinde çok önemli azalmalar sağlanmıştır.Bu bakımdaki amaç sistemdeki araçları durdurmadan durumları hakkında veriler almak ve bu verilerin zaman içerisindeki değişimini incelemektir.

Kestirimci Bakımın AvantajlarıBakım süreleri ve makinelerin duruş süreleri azalır.Makinelerde oluşabilecek önemli arızalar, en alt seviyeye iner.

BAKIM VE ÖNEMİ

C-Proaktif Bakım (Önleyici Bakım)

Son yıllarda kullanılmaya başlayan yeni bir bakım yöntemidir. Proaktif bakımda amaç makinelerin arızalarını ortaya çıkarmak değil, başlangıçta arızanın ortaya çıkmasını önlemektir.

Burada tasarımda, yağlama sistemlerinde ve işletme şartlarında yapılacak değişiklikler ile arıza sebepleri ortadan kaldırılabilinir.

Yıllık bakımların süreleri türbin tipine göre değişmekle beraber 1 MW türbinler için 30-50 saat, 2-3 MW türbinler için 60-100 saat olarak değişmektedir. Genel olarak dişli kutulu sistemlerin planlı bakımları dişli kutusuz türbinlere göre daha uzun olmaktadır. Ayrıca dişli kutulu sistemlerin arıza yapma istatistikleri daha yüksektir

Rüzgar türbin işletme bakım kontratları 15 yıla kadar yapılabilmekle beraber pazarda yaygın olan süreler 5 yıl, 5+5 yıl, 10 yıl ve 10+3 yıl gibi farklılıklar göstermektedir. Rüzgar santrallerinin işletme bakım giderleri türbin tipi ve büyüklüğüne göre değişsede MWhbaşına toplam işletme bakım maliyeti 10 Euro' nun altında olması beklenmektedir

TURBIN CALıSMA KARAKTERISTIGI

Türbinlerin Çalışma Karakteristigi ve Yük Döngüsü – (Load Cycle) Yük döngüsü; yükün miktarı ve yükün hareket yönüne göre çeşitli sekilerde sınıflandırılırlar. Üreticiler bu

sınıflandırmayı 3 e ayırmaktadırlar ve her yük tipi için farklı yük faktörleri kullanmaktadırlar.

SERVIS KONTRAT ICERIGI

Servis Kontratlarına Bakış

Türbin firmaları servis ve bakım hizmetlerini genelde ülkemizde kendileri yapmaktadırlar ve bu değişik sekililerde müşterinin hizmetine sunulmaktadır. Dolayısı ile emre amadelik garantisi üreticiler tarafından verilmektedir çünkü sigorta süreçlerinin sağlanması için servis ve bakımın zamanında ve düzgün şekilde yapılması gerekmektedir.

EMRE AMADELIK VE ÖNEMİ

Emre Amadelik (Availability) ve Planlı Bakım Yapılması Zorunluluğu Emre amadelik; rüzgar türbinlerinin her daim hazır olması anlamına gelmektedir

ve bu oranı %97 -98 civarındadır ve bu oranı tutturmak için türbin in de hazır olması gerekmektedir. %98 olduğunu düşünürsek türbinlerin her zaman hazır olması anlamına gerekmektedir. Türbinler sürekli izlenmelidir.

Bu şekilde bir çalışma performansına sahip olmak için şartlarından birisi de bakımların planlı ve sistematik şekilde yapılması sonucu olmaktadır.

Öte yandan servis sigorta kapsamı içerikleri gereği sigorta kontratlarında da ana kalem malzemelerin düzenli şekilde kontrol ve bakımı yapılması, raporlandırılması da gerekmektedir. Aksi durumda sigorta firmaları bakımların eksikliklerinden dolayı olası büyük hasarların (gearbox, ana pano yada generator vs.) karşılanmasında olumsuz sonuç bildirmektedir ve sigorta kapsamı dışında bırakmaz durumunda kalırlar.

Dolayısı ile hem türbinlerin emre amadeligi hem de sigorta kapsamı zorunluluğundan dolayı planlı bakım hizmetinin ideal şekilde mutlaka yapılması gerekmedir.

3 günlük türbin bakımı sizleri hem yıl boyunca elde edilecek üretimden, hem de olası büyük zararları önlemede oldukça önemlidir.

Su an USA de ki ortalama %94,6, global ortalama ise %96,1 civarındadır.

TURBIN CALıSMA SURELERI

Turbinlerdeki Bakım Kriteri ve Calısma Saatleri

Türbinlerin çalışma saatleri diğer tüm makinelerden çalışma saati olarak farklıdır.

Türbinler her zaman hazır olmalıdır ve 24h x 365 gün = 8760 h çalışacağı düşünülmektedir.

Ancak genel olarak türbinler tam yükte olmasa da çalışma saatleri yılda ortalama 6,5k – 7,5k Saat tir.

Bir arabanın günde 3 – 4 h x 365h = 1000 – 1500 h ortalama çalışma suredir.

Yani bir türbin yılda 6 – 7 araba kadar çalışmış olur. 20 yıl türbin ömrü olduğunu düşündüğümüzde 120 araba senesi kadar çalışmış olur.

Arabayı 20.000 km de bakıma goturdugumuzu düşünürsek, yılda 4 yada 5 kere bakım yapılmaktadır. Türbinler is bu ortalamanın 5 katı kadar fazla çalışmasına karsın yılda ort.1 yada 2 kere tam teşekküllü bakım yapılmaktadır.

Sonuç olarak sürekli çalışan türbinlerin kesinlikle bakımlarının tam ve eksiksiz zamanında yapılması makine ömrü acısından önemlidir.

TURBIN CALıSMA SURELERI

Sarpıncık çalışma saatleri: 11 ayda 5200 h Availability: %100

Cataltepe çalışma saatleri: 15 ayda 7330 h Availability : %97,87

Bagarası çalışma saatleri: 23 ayda 11763 h Availability : %99,73

Akres çalışma saatleri: 6 yılda 34400 h / Yıllık ortalama 5733 h Availability : %99,59

Yuntdag Bergama çalışma saatleri: Yaklaşık 9 yılda 64750 h Yıllık ort: 7200 h Availability : %97,05

TURBIN CALıSMA SURELERI

TURBIN CALıSMA SURELERI

PERSONEL KADROSU

Wind-Tech Enerji olarak 53 kişilik uzman teknik kadromuz ile akredite bakım firması olarak hizmet vermekteyiz.

Turkiye ekibimizde global piyasaya ait 6 farkli turbin üreticisinde kurulum ve servis hizmet tecrübemiz bulunmakta olup sadece bakım dışında ;

Türbin devreye alma isleri Servis – Arıza be bakım hizmeti Türbin inceleme, tamir hizmeti Ana component montaj ve demontajı Kule ve kanat inceleme ve tamir isleri Tower internal ve Garanti kapsamı sonu incelemesi Yardımcı sistemler devreye alması - Türbin içi yangın Alarm Sistemleri ( Minimax, Protectfire ) Asansör ve merdiven kontrol ve tamiri gibi konularda hizmet vermekteyiz.

Ayrıca, Avrupa’da 8 ülkede çeşitli farklı türbin üreticilerine de aynı konularda hizmet vermekteyiz.

BAKıM KAPSAMıNDA YAPıLAN ISLER

Turbin kat araları hidrolik Tork ile sıkma islemi Convertor panosu ve sogutma tesisatı bakımı Nacelle yağlama sistemleri kontrol ve bakımı Generator Hizalaması, rotor diski eksensel kontorlu, kaplin torklaması, slip ring

temizligi ve fırca degisimleri Generator sogutma sistemi kontrolu, filtre degisimleri, Disli kutusu incelemesi, sogutma tesisatı kontrolu ve yag ilavesi Disli kutusu hava ve yag filtreleri degisimleri Rotor fren diski kontrolu ve bakımı Rotor ve ana makine birlesimi noktasının torklanması ve yaglanması Yaw sistemi yaglama ve sensor kontrolleri, disli ve fren balata kontrolleri ve

degisimi Hidrolik unite filtre degisimleri ve yag ilavesi, calısır vaziyette kontrolu Hub bakımı ve kontrolleri, aku degisimleri ve testleri

KULLANıLAN EKIPMANLAR

Hidrolik Tork Ekipmanları Gerdirme Ekipmanları Hizalama Ekipmanları El Torkları (0 – 1000 Nm ye kadar) El sıkma aletleri (1/4, ½, 1 İnclik El takımları Elektrikli Aletler (Matkap, Taslama, Elk. Süpürgesi vs.) Ölcum Aletleri (Multimetre, Kumpas, Sentil, Komparatör vs) ISG ekipmanları (Haca, Avanti, Kurtarba Cantası ve Harness)

GÖRSEL İCERİK

GÖRSEL İCERİK

ISG VE TURBINDE CALISMA PRENSIPLERI

ISG rüzgar türbinlerinin çalışma sınıfı tehlikeli isler sınıfına girdiği icin bir cok konuda özel eğitim alınması gerekmektedir.

Ayrıca, ekipman sertifikaları ayrıca önem arz etmektedir, yıllık olarak kalibrasyonlar ana firmalar tarafından kontrol edilmekte olup bu cihazları kullanan personelinde gerekli eğitimlere sahip olması ISG ve firma kuralları gereği olmazsa olmaz konulardandır.

Ülkemiz de rüzgar santralleri işletme ve bakım konularında uzman yetişmiş eleman sayısını artırmak için bu konuda eğitim veren meslek liseleri ve meslek yüksek okullarına ilgili bölümler açılmalı ve sektörün kalifiye eleman açığı böylece giderilmelidir.

TURK IS KANUNUNU KAPSAMI

Ülkemizde 01 Ocak 2013 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu olmasına rağmen ne bu kanunda ne de daha önce yürürlüğe giren iş kanunlarında ( 4857, 1475 gibi.) ve bu kanun kapsamındaki yönetmeliklerde Rüzgar türbinlerinde çalışmayla ilgili bir madde yoktur.

Örnek olarak, ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK,

ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ, ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİ, GÖREV VE SORUMLULUKLARI HAKKINDA YÖNETMELİĞİ, İLKYARDIM YÖNETMELİĞİ, İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ gibi yönetmelikler vardır. Yönetmeliklerde Örneğin, yapı işlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde EK-4 - YÜKSEKTE ÇALIŞMA KONUSU; Madde 3- Konu ile ilgili ulusal standart bulunmaması halinde ilgili uluslararası standartlara uygun olması

sağlanır ‘’der.’’ Bu daha bir çok yönetmelikte geçerli bir durumdur. Sonuç itibariyle özellikle rüzgar türbinlerinden bahsetmez fakat çalışma esnasında hem işverenin hem de

çalışanın yapmakla yükümlü olduğu çalışma koşullarından bahseder. Bunlarda iş kanunu olarak;1475, 4857 ve 6331 sayılı kanunlarda ve ilgili yönetmeliklerinde belirtilmiştir.

DİNLEDİGİNİZ İCİN TESEKKURLER

Fahri EryılmazElk.Müh.