ROBERT THOMAS MALTHUS (1766-1834)

Robert Malthus, zamanının Hume ve J.J. Rousseau gibi filozofları ile ilişkisi bulunan entelektüel bir asilzadenin oğludur. Cambridge Üniversite'sinde teoloji öğrenimi yapmış; bir süre rahiplik yaptıktan sonra

Doğu Hindistan Ortaklığı tarafından 1807 de Herfordshire'de kurulan üniversiteye profesör olarak atanmış ve ölümüne kadar burada kalmıştır.

39 yaşında evlenen Malthus'ün üçü oğlan biri kız dört çocuğu olmuştur.

1802 de henüz 32 yaşında iken, kendine ekonomi düşünceleri tarihinde şöhretini sağlayan «Essay on the Principle of Population as it Affects the Future Improvement of Society» —Toplumun Gelecek Gelişmesine Etkileri Yönünden Nüfus İlkeleri Üzerine Araştırma— adını verdiği kitabını yayınlamıştır

Robert Thomas Malthus'tan söz edilince onun nüfus teorisi akla gelir.

Ancak o, öteki ekonomik düşünceleri bakımından ilgi çekicidir.

i) R. Malthus, J.B. Say anlatılırken de değinildiği gibi, üretim faaliyetlerinin gerçek talebe dayandığını söyleyerek modern konjonktür teorilerine başlangıç olabilecek görüşler ortaya atmıştır. Ona göre, gerçek talep üretim faktörleri fiyatı ve müteşebbisin normal kârından oluşan gelire tekabül eder. Oysa üretilen mallar bu malların üretimi için gerekli emeğin gelirinin üstünde bir fiyata satılır.

Bu durum toplam talebin toplam arzı karşılamasını önler. Denge için talebi artırmak gereklidir. Bunu sermayedar sağlayamaz. Çünkü sermayedarlar harcamaktan çok tasarrufu severler. Yönetici, avukat, doktor, asker v.b. gibi üretken olmayan sınıf da böyledir.

Gerçek talepteki yetmezlik üretimin düşmesine ve ekonomik krizlere yol açar. Böylece R. Malthus ekonomik krizleri tüketim düşüklüğü ile açıklayan konjonktür teorilerine esas olacak düşünceleri ileri sürmüştür.

ii) R. Malthus arazi rantından söz etmiş; azalan verim ilkesini izah etmiş; ücretlerin oluşumunu ücret fonu teorisi ile açıklamaya çalışmıştır.iii) Bununla beraber, R. Malthus ekonomi düşünceleri tarihinde daha çok nüfus teorisi ile ün yapmıştır.

R. Malthus'un nüfus teorisini anlayabilmek için yaşadığı zamanın koşulları bilmekte yarar vardır. R. Malthus'un yaşadığı dönemden önce savaşlar, bulaşıcı hastalıklar nüfusun artışına engel olan en önemli öğelerdi.

XVIII inci yüzyılın sonlarından itibaren başlayan sanayileşmenin etkisi ile bu durum biraz düzelmiş ise de, sanayi devrimi sarsıntısız olmamış, geniş halk kitleleri arasında sefalet baş göstermiştir. Condorcet ve Goldwin gibi, bu sefaletin sebebini mevcut ekonomik ve sosyal sistemin yetersizliğine, özel mülkiyet kurumuna bağlayan yazarlar ortaya çıkmıştır.

R. Malthus'un 1798 de yayınladığı «Toplumun Gelecek Gelişmelerine Etkileri Yönünden Nüfus ilkeleri Üzerine Araştırma» — Essay on the Principle of Population as it Affects the Future Improvement of Society — adlı kitabını özellikle Goldwine karşı kaleme alınmıştır.

R. Malthus'a göre, halkın sefaletini ekonomik ve sosyal düzende aramak doğru değildir, halkın sefaleti doğal gelişmenin bir sonucudur. Nüfusun artış hızı ile beslenme olanakları arasındaki nispetsizlikten ileri gelmektedir.

Gerçekten, bütün canlılar gibi, insanlar da mevcut beslenme olanakları üzerinde çoğalma eğilimi gösterirler. Eğer bu eğilim önlenmezse nüfustaki artış sonsuzdur. Amerika'daki nüfus artışını örnek alan Malthus nüfusun serbest bırakıldığı takdirde, her 25 yılda bir kat artacağını ileri sürmüştür.

Ona göre nüfus geometrik dizi halinde, oysa yiyecek malları üretimi aritmetik dizi halinde artar. Bu durum nüfus ile beslenme olanakları arasındaki dengeyi bozar. Nüfusla beslenme olanakları arasında dengenin sağlanması için iki yol vardır:

i) Nüfus artışına göz yumulur; nüfusta beslenme olanakları üzerinde meydana gelen artış savaşlar, bulaşıcı hastalıklar ve sefalete yol açarak, beslenme olanakları üzerinde artan nüfus kırılır.

ii) Bu kötü sonuçlarla karşılaşmamak için nüfusun yiyecek olanakları üzerindeki artışını önleyici tedbir alınır.

R. Malthus ikinci yolu önermektedir. Ancak, o insanları istekleri ile hızlı nüfus artışını yavaşlatabilecekleri inancındadır. Ona göre, insanları hayvanlardan ayıran önemli faktörlerden birisi budur. Malthus liberal görüşlü bir ekonomisttir; devletin ekonomik ve sosyal yaşama müdahalesine taraftar değildir; önleyici tedbiri insanlardan beklemektedir.

R. Malthus bu yoldaki düşüncesini şöyle sonuçlandırmaktadır: Nüfusun beslenme olanakları üzerinde artması sonucu meydana gelecek sefalet ve hastalıklar en fazla fakir sınıfları etkiler. Her şeyden önce bu sınıflar evlenmelerini ertelemeli, çocuk yapmamalıdırlar.

R. Malthus'un nüfus teorisi hakkında yukarıdaki düşüncesini kısaca şöyle özetleyebiliriz :

i) Nüfusun artışı beslenme olanakları ile sınırlıdır; ii) Nüfus yiyecek malları üretiminden daha hızlı artmaktadır,iii) Nüfusun beslenme olanakları üstündeki artışı savaşlar, bulaşıcı hastalıklar ve sefalet gibi afetlerle ortadan kalkar.iv) Buna engel olmak için insanların iradi olarak nüfus artışını yavaşlatarak, bu dengesizliği önlemeleri gereklidir.

R. Malthus'un yukarıda kısaca açıklamaya çalıştığımız nüfus teorisi başlangıçta itirazsız kabul edilmiş; hatta D. Ricardo ve J. St. Mill'in daha sonra açıklayacağımız ücret teorilerine temel olmuştur.Fakat zamanla Malthus'un nüfus teorisinin doğruluğu üzerinde kuşkular başlamış; Batı ülkelerinde yaşam düzeyinin yükselmesine rağmen, doğum oranının düşmesi bu teorideki tezadı ortaya koymuştur.

Gerçekten XIX uncu ve XX inci yüzyıllarındaki gelişme nüfusun Malthus'un iddia ettiği gibi, geometrik dizi halinde artmadığını göstermiştir. 1800-1900 arasında Dünya nüfusundaki artış 2,2 katı olmuştur. Malthus'un nüfus teorisine esas olan Amerika'daki nüfus artışı doğumlardaki artıştan çok bu ülkeye yapılan göçle ilgilidir.

Amerika Birleşik Devletlerinde 1850-1900 arasında nüfus dört kat artmışsa da, aynı süre içinde nüfus başına mal üretimi de dört kat artmıştır. İngiltere'de 1800-1900 arasında nüfus dört katı artarken, nüfus başına milli hasıla dört katından fazla artmıştır

XIX uncu yüzyılda yapılan diğer araştırmalar yaşam düzeyi yükselirken, doğum oranının düştüğünü göstermektedir. Uygarlık ilerledikçe, gereksinmelerin artması, ana babanın fazla çocuğun sorumluluğunu üzerlerine almak istememesi, kadının doğumdan korkması, çocuklara iyi bir eğitim sağlanması, daha fazla servet bırakılması gibi nedenlerle az çocuk yapma eğilimi içine girdikleri görülmektedir.

Bütün bunlar beslenme olanaklarının arttığı her yerde nüfusun daha hızlı artacağı düşüncesinin doğru olmadığını göstermektedir. Nüfusun artış hızının iradi olarak düşürülebileceği görüşü ise fazla iyimser bir görüştür.

Nitekim, Malthus'un nüfus teorisine karşı ileri sürülen eleştiriler sonucu bu teoride revizyon yapma gereğini duyan yeni Malthuscular, Malthus'un nüfus teorisini temelde kabul etmekle beraber, iradi olarak nüfusun çoğalmasının önlenebileceğini fazla iyimser bulmaktadırlar.

Zamanımızda ölüm oranındaki azalmanın etkisiyle, özellikle az gelişmiş ve gelişmekteki ülkelerde nüfusun hızlı artışı Malthus'un nüfus teorisine yeniden ilginin artmasına yol açmıştır. Bu ülkelerin nüfustaki hızlı artışın ekonomik gelişmeleri üzerindeki baskıyı azaltmak için nüfus kontrolüne gittikleri görülmektedir.

A. Smith ve J.B. Say iyimser ekonomistlerdir. R. Malthus biraz sonra anlatacağımız D. Ricardo kişisel çıkarla toplum çıkarının uygunluğunu ifade etmekle beraber, kişisel çıkarla toplum çıkarının uygunluğu üzerinde kuşku yaratacak düşünceler ileri sürmüşlerdir.

Örneğin, arazi sahipleri ile sermayedarlar; işçi ile sermayedar arasındaki tezada işaret etmişler; bir yanda halkın sefaleti, öte yandan rantın artması; azalan verim ilkesi ile beslenme olanaklarına kesin sınırlar çizerek, A. Smith'in iyimserliğini terk etmişlerdir. Bu nedenle R. Malthus ve D. Ricardo'yu karamsar ekonomistler arasında görenler vardır.

DAVİD RİCARDODAVİD RİCARDO (1772-1823) (1772-1823)

D. Ricardo Hollanda asıllı bir Yahudi D. Ricardo Hollanda asıllı bir Yahudi ailesinin çocuğudur, İngiltere’de ailesinin çocuğudur, İngiltere’de rekabet serbestisininrekabet serbestisinin doruğuna doruğuna ulaştığı bir dönemde yaşamıştır.ulaştığı bir dönemde yaşamıştır.

Onun yaşadığı dönemde dış ticaret Onun yaşadığı dönemde dış ticaret üzerinde merkantilist dönemden üzerinde merkantilist dönemden kalma bütün kısıtlamalar kalma bütün kısıtlamalar kaldırılmış; rekabet serbestisine kaldırılmış; rekabet serbestisine ters düşeceği düşüncesi ile işçilere ters düşeceği düşüncesi ile işçilere sendika kurma hakkısendika kurma hakkı henüz henüz tanınmamış; tanınmamış; liberalizmliberalizm büyük büyük ölçüde yerleşmiştir.ölçüde yerleşmiştir.

Bir borsa simsarının oğlu olan D. Bir borsa simsarının oğlu olan D. Ricardo küçük yaşta borsa Ricardo küçük yaşta borsa işlemlerinin sırlarını öğrenerek, işlemlerinin sırlarını öğrenerek, büyük servet sahibi olmuş; büyük servet sahibi olmuş; iktisat iktisat bilimine karşı ilgisi de borsa bilimine karşı ilgisi de borsa faaliyetleri sırasında başlamıştırfaaliyetleri sırasında başlamıştır. . Önceleri Önceleri parapara konusunda bazı konusunda bazı yayınlar yapmış; 1817 de kendisine yayınlar yapmış; 1817 de kendisine ekonomi düşünceler tarihindeki ekonomi düşünceler tarihindeki ününü sağlayan «ününü sağlayan «Ekonomi Bilminin Ekonomi Bilminin İlkeleriİlkeleri» — Principles of Political » — Principles of Political Economy — adlı yapıtını çıkarmıştır.Economy — adlı yapıtını çıkarmıştır.

D. Ricardo bu yapıtında yer alan teorileri D. Ricardo bu yapıtında yer alan teorileri ile iktisat biliminin gelişmesine büyük ile iktisat biliminin gelişmesine büyük katkılarda bulunmuş bir ekonomisttir. katkılarda bulunmuş bir ekonomisttir.

Açıklamaları güçlü bir mantığa Açıklamaları güçlü bir mantığa dayanmaktadır. Hatta, kendisinden sonra dayanmaktadır. Hatta, kendisinden sonra yanlışlığı anlaşılan düşüncelerini bile yanlışlığı anlaşılan düşüncelerini bile düzgün bir mantık içinde açıklamayı düzgün bir mantık içinde açıklamayı başarmıştır, incelemelerinde başarmıştır, incelemelerinde dedüksiyon dedüksiyon metodunumetodunu (tümdengelim) kullanmıştır. (tümdengelim) kullanmıştır.

Ekonomik yaşamdaki Ekonomik yaşamdaki sebep-sonuç sebep-sonuç ilişkileriniilişkilerini belli varsayımlardan hareket belli varsayımlardan hareket ederek, açıklamaya çalışmıştır. Bu metot, ederek, açıklamaya çalışmıştır. Bu metot, sonraları Tarihçi Okula mensup sonraları Tarihçi Okula mensup ekonomistlerin eleştirisine maruz ekonomistlerin eleştirisine maruz kalacaktır.kalacaktır.

D. RicardoD. Ricardo «Ekonomi Biliminin «Ekonomi Biliminin İlkeleri» adlı kitabında İlkeleri» adlı kitabında A. Smith'in A. Smith'in aksine olarakaksine olarak üretimden çok üretimden çok mübadele ve bölüşümmübadele ve bölüşüm konuları, konuları, yani yani değer, fiyat, ücret, rant, kârdeğer, fiyat, ücret, rant, kâr gibi konuları incelemiştir.gibi konuları incelemiştir.

i) Ricardo değeri i) Ricardo değeri kullanma kullanma değerideğeri ve ve mübadele değerimübadele değeri olmak olmak üzere ikiye ayırarak üzere ikiye ayırarak incelemektedir. Kullanma değerini incelemektedir. Kullanma değerini fayda ve kıtlıkfayda ve kıtlık belirler. Mübadele belirler. Mübadele değerini belirleyen öğe ise değerini belirleyen öğe ise emektir.emektir.

D. Ricardo'ya göre, D. Ricardo'ya göre, mallar mallar üretimle artırılamayan mallarla üretimle artırılamayan mallarla üretimle artırılabilen mallardan üretimle artırılabilen mallardan oluşuroluşur. Üretimle artırılamayan . Üretimle artırılamayan malların değerini malların değerini fayda ve kıtlık fayda ve kıtlık derecesi belirlerderecesi belirler; üretimle ; üretimle artırılabilen malların değeri ise, bu artırılabilen malların değeri ise, bu malların üretiminde harcanan malların üretiminde harcanan emek miktarına göreemek miktarına göre oluşur. oluşur.

Bu miktar malın doğrudan üretimi Bu miktar malın doğrudan üretimi için gerekli, emek miktarı için gerekli, emek miktarı yanında, malın üretiminde yanında, malın üretiminde kullanılan maddi üretim kullanılan maddi üretim araçlarının üretiminde kullanılan araçlarının üretiminde kullanılan emek miktarını da kapsar. emek miktarını da kapsar. Böylece Ricardo dolaylı olarak Böylece Ricardo dolaylı olarak sermayenin üretimdeki önemine sermayenin üretimdeki önemine işaret etmiş olmaktadır.işaret etmiş olmaktadır.

Ricardo'ya göre, arazi için mutlak Ricardo'ya göre, arazi için mutlak bir rant (kira) söz konusu değildir. bir rant (kira) söz konusu değildir. Ancak verimli arazi verimsiz Ancak verimli arazi verimsiz araziye nazaran araziye nazaran diferansiyel rantdiferansiyel rant sağlar. Ona göre sağlar. Ona göre rant değere bir rant değere bir şey katmaz; değer rantı yaratırşey katmaz; değer rantı yaratır. . Yani, buğday rant olduğu için Yani, buğday rant olduğu için pahalı satılmaz; pahalı satıldığı pahalı satılmaz; pahalı satıldığı için rant meydana gelir. için rant meydana gelir.

Çünkü Çünkü buğday fiyatının buğday fiyatının yükselmesiyükselmesi, daha az verimli , daha az verimli arazilerin ekilmesine neden olur; arazilerin ekilmesine neden olur; buğdayın değeri az verimli buğdayın değeri az verimli arazide buğday üretimi için arazide buğday üretimi için harcanan emek miktarına göre harcanan emek miktarına göre oluşacağındanoluşacağından, aynı miktar , aynı miktar ürünün daha az emekle elde ürünün daha az emekle elde edildiği verimli arazi lehine bir edildiği verimli arazi lehine bir rant meydana gelir.rant meydana gelir.

D. Ricardo değeri izah ederken D. Ricardo değeri izah ederken arazi rantı gibi sermayeyi de arazi rantı gibi sermayeyi de dışarıda bırakmıştır. Ona göre, dışarıda bırakmıştır. Ona göre, sermaye daha önce harcanan sermaye daha önce harcanan emekle meydana gelmiştir. O emekle meydana gelmiştir. O halde halde değeri oluşturan öğe değeri oluşturan öğe emektiremektir. Bir malın değeri . Bir malın değeri o malın o malın üretimi için çeşitli üretim üretimi için çeşitli üretim kademelerinde gerekli emek kademelerinde gerekli emek miktarına göre oluşur. miktarına göre oluşur.

Diğer bir deyişle, bir malın değeri, Diğer bir deyişle, bir malın değeri, o malın doğrudan üretimi için o malın doğrudan üretimi için üretimi için harcanan emek üretimi için harcanan emek miktarı ile o malın üretiminde miktarı ile o malın üretiminde kullanılan makine, yapı, ham kullanılan makine, yapı, ham madde ve ara malları gibi maddi madde ve ara malları gibi maddi üretim araçlarının üretimi için üretim araçlarının üretimi için kullanılan emek miktarı toplamına kullanılan emek miktarı toplamına göre oluşur. göre oluşur.

Aşağıda görüleceği gibi, Sosyalist Aşağıda görüleceği gibi, Sosyalist ekonomistlerden ekonomistlerden K. Marx, K. Marx, Ricardo'nun değeri emekle izah Ricardo'nun değeri emekle izah eden teorisini benimseyerek eden teorisini benimseyerek bundan sosyalist iktisat düzeni bundan sosyalist iktisat düzeni için bazı sonuçlar çıkarmıştıriçin bazı sonuçlar çıkarmıştır. . Marx'a göre malların birbirleriyle Marx'a göre malların birbirleriyle mübadele edilmesi için müşterek mübadele edilmesi için müşterek bir şeye dayanmaları şarttır. bir şeye dayanmaları şarttır. Bu Bu müşterek şey emektir.müşterek şey emektir.

Gerek Ricardo, gerekse Marx Gerek Ricardo, gerekse Marx değeri değeri emekle açıklarken tam rekabet ve denge emekle açıklarken tam rekabet ve denge durumunun mevcut olduğu durumunun mevcut olduğu varsayımındanvarsayımından hareket etmişlerdir; hareket etmişlerdir; tekel tekel ve eksik rekabet piyasalarınıve eksik rekabet piyasalarını dikkate dikkate almamışlardır.almamışlardır.

Emek-değer teorisine karşı ileri sürülen Emek-değer teorisine karşı ileri sürülen eleştirilere göre, eleştirilere göre, emek değer teorisi emek değer teorisi piyasalardaki fiyat oluşumunu piyasalardaki fiyat oluşumunu açıklamaya elverişli değildir.açıklamaya elverişli değildir. Örneğin, Örneğin, tekelin ortalama, maliyetin üzerinde tekelin ortalama, maliyetin üzerinde fiyat tespitini, farklı fiyat uygulamasını fiyat tespitini, farklı fiyat uygulamasını bu teoriye dayanarak açıklamak bu teoriye dayanarak açıklamak mümkün değildir. mümkün değildir.

Tam rekabet koşullarının mevcut Tam rekabet koşullarının mevcut olduğu düşünülse bile olduğu düşünülse bile emek tek emek tek üretim faktörü değildir; nitelik üretim faktörü değildir; nitelik bakımından birbirinden çok bakımından birbirinden çok farklıdırfarklıdır. Bu durum değerin . Bu durum değerin emekle izahını güçleştirmektedir emekle izahını güçleştirmektedir

Gerçekten, Gerçekten, emek-değer teorisi emek-değer teorisi bazı uygulamalara ters bazı uygulamalara ters düşmektedirdüşmektedir Örneğin, Örneğin,

— — Ortalama maliyetinOrtalama maliyetin altında bir altında bir fiyatla üretimin sürdürülmesi;fiyatla üretimin sürdürülmesi;

— — Tekelin Tekelin ortalama maliyetinortalama maliyetin çok çok üstünde fiyat tespit etmesi;üstünde fiyat tespit etmesi;

— — Kullanılmayan malların modası Kullanılmayan malların modası geçerek değerini yitirmesi;geçerek değerini yitirmesi;

— — Duran bazı malların maliyetinin Duran bazı malların maliyetinin üzerinde değerinin artması;üzerinde değerinin artması;

— — Üretimi birbirine bağlı malların Üretimi birbirine bağlı malların fiyatlarının maliyetle ilgisinin fiyatlarının maliyetle ilgisinin bulunmaması;bulunmaması;

— — Firmanın piyasa fiyatlarına göre Firmanın piyasa fiyatlarına göre hareket etmesi;hareket etmesi;

— — Arazinin fiyatı,Arazinin fiyatı, — — Borsada fiyat oluşumu,Borsada fiyat oluşumu,

bu teoriye dayanılarak açıklanamaz. bu teoriye dayanılarak açıklanamaz. Bununla beraber, fiyatın oluşumunda Bununla beraber, fiyatın oluşumunda alıcıların talepleri yanında maliyetin alıcıların talepleri yanında maliyetin önemli bir faktör olduğu da bir önemli bir faktör olduğu da bir gerçektir.gerçektir.

D. Ricardo fiyatı açıklarken, değer D. Ricardo fiyatı açıklarken, değer teorisinin bir sonucu olarak teorisinin bir sonucu olarak doğal doğal fiyat ve piyasa fiyatı ayırımıfiyat ve piyasa fiyatı ayırımı yapmıştır. yapmıştır. Doğal fiyatDoğal fiyat üretimin üretimin sürdürülmesi için gerekli ve sürdürülmesi için gerekli ve yeterli fiyat olup, maliyete, yani yeterli fiyat olup, maliyete, yani emek miktarına eşittir. emek miktarına eşittir. Piyasada Piyasada fiyatfiyat arz ve talebe göre oluşur. arz ve talebe göre oluşur. Rekabet serbestisi piyasa fiyatını Rekabet serbestisi piyasa fiyatını doğal fiyata doğru iter.doğal fiyata doğru iter.

ii) D. Ricardo emeği mallarda ii) D. Ricardo emeği mallarda olduğu gibi, istediği kadar olduğu gibi, istediği kadar arttırılabilen bir nesne olarak ele arttırılabilen bir nesne olarak ele almış; fiyat teorisinde olduğu gibi almış; fiyat teorisinde olduğu gibi doğal ücret, piyasa ücretidoğal ücret, piyasa ücreti ayırımı ayırımı yaparak, ücreti, mal fiyatlarına yaparak, ücreti, mal fiyatlarına benzer biçimde açıklamıştır.benzer biçimde açıklamıştır.

Piyasa ücretiPiyasa ücreti emek arz ve emek arz ve talebine göre oluşan ücrettir. talebine göre oluşan ücrettir. Doğal ücretDoğal ücret ise, işçinin ve ise, işçinin ve ailesinin yaşaması için gerekli ailesinin yaşaması için gerekli olan ücret olup, iş gücünün olan ücret olup, iş gücünün yeniden üretilmesi (idame) yeniden üretilmesi (idame) maliyetine; başka bir deyimle, maliyetine; başka bir deyimle, asgari geçinme haddineasgari geçinme haddine eşittir.eşittir.

Rekabet serbestisiRekabet serbestisi piyasada emek piyasada emek arz ve talebine göre oluşan ücreti arz ve talebine göre oluşan ücreti (cari ücret haddini) (cari ücret haddini) doğal ücret doğal ücret düzeyine iterdüzeyine iter. Çünkü, . Çünkü, piyasa piyasa ücreti doğal ücretin üzerinde iseücreti doğal ücretin üzerinde ise, , işçilerin maddi refah düzeyi işçilerin maddi refah düzeyi yükselir; bu durum nüfusun yükselir; bu durum nüfusun artışını hızlandırarak emek arzını artışını hızlandırarak emek arzını artıracağından, piyasa ücretinin artıracağından, piyasa ücretinin doğal ücret düzeyine düşmesine doğal ücret düzeyine düşmesine neden olur. neden olur.

Piyasa ücreti doğal ücretin Piyasa ücreti doğal ücretin altına düşersealtına düşerse, işçilerin , işçilerin emeklerini idameleri güçleşir. emeklerini idameleri güçleşir. Bu durum nüfusun artışını Bu durum nüfusun artışını yavaşlatarak veya önleyerek, yavaşlatarak veya önleyerek, emek arzını azaltacağından emek arzını azaltacağından piyasa ücretinin doğal ücret piyasa ücretinin doğal ücret düzeyine yükselmesine neden düzeyine yükselmesine neden olur. olur.

D. Ricardo'nun kısaca D. Ricardo'nun kısaca açıkladığımız doğal ücret teorisi açıkladığımız doğal ücret teorisi R. Malthus'un nüfus teorisine R. Malthus'un nüfus teorisine dayanmaktadırdayanmaktadır. Bu teori doğru . Bu teori doğru olmadığına göre, Ricardo'nun olmadığına göre, Ricardo'nun doğal ücret teorisini doğru bir doğal ücret teorisini doğru bir teori olarak kabul etmeye imkân teori olarak kabul etmeye imkân yoktur. yoktur.

Malthus'un nüfus teorisi doğru Malthus'un nüfus teorisi doğru olarak kabul edilse bile, nüfusun olarak kabul edilse bile, nüfusun çoğalarak (azalarak) emek arzının çoğalarak (azalarak) emek arzının artması (azalması) uzun bir artması (azalması) uzun bir sürede gerçekleşebilir. Bu süre sürede gerçekleşebilir. Bu süre içinde iktisadi koşullar da değişir, içinde iktisadi koşullar da değişir, emek talebi artabilir (azalabilir).emek talebi artabilir (azalabilir).

Ricardo'nun doğal ücret teorisini Ricardo'nun doğal ücret teorisini eleştirenler sanayi ülkelerindeki eleştirenler sanayi ülkelerindeki gelişmenin, ücret haddinin asgari gelişmenin, ücret haddinin asgari geçim haddinin üzerine geçim haddinin üzerine çıkamayacağı düşüncesini teyit çıkamayacağı düşüncesini teyit etmediğini, sanayileşme ve etmediğini, sanayileşme ve teknolojik ilerlemenin emeğin teknolojik ilerlemenin emeğin veriminin büyük ölçüde artmasına veriminin büyük ölçüde artmasına neden olarak, işçi sınıfının yaşam neden olarak, işçi sınıfının yaşam düzeyinin eski devirlere nazaran düzeyinin eski devirlere nazaran kıyas kabul etmeyecek derecede kıyas kabul etmeyecek derecede yükselmesine yol açtığını ileri yükselmesine yol açtığını ileri sürülmektedirler. sürülmektedirler.

Kaldı ki, ücretin asgari geçim haddinin Kaldı ki, ücretin asgari geçim haddinin üzerine çıkamayacağı düşüncesinde olan üzerine çıkamayacağı düşüncesinde olan ekonomistler, asgari geçim haddinden ne ekonomistler, asgari geçim haddinden ne anlaşıldığını da açıklamamışlardır. anlaşıldığını da açıklamamışlardır.

Asgari geçim haddini fizyolojik Asgari geçim haddini fizyolojik gereksinmeleri karşılayan bir had olarak gereksinmeleri karşılayan bir had olarak kabul etmek doğru değildir. kabul etmek doğru değildir.

İşçinin sosyal ve kültürel yaşamın zorunlu İşçinin sosyal ve kültürel yaşamın zorunlu kıldığı gereksinmelerini de karşılayan bir kıldığı gereksinmelerini de karşılayan bir had olarak kabulü ise, asgari geçim had olarak kabulü ise, asgari geçim haddinin kesin olarak tespit edilmesini haddinin kesin olarak tespit edilmesini olanak dışı bırakmaktadır.olanak dışı bırakmaktadır.

Bütün bu eleştirilere rağmen, Bütün bu eleştirilere rağmen, asgari geçim haddiniasgari geçim haddini ücret ücret haddinin inebileceği en düşük haddinin inebileceği en düşük düzey olarak kabul etmek düzey olarak kabul etmek mümkündürmümkündür. Çünkü, işçinin . Çünkü, işçinin devamlı olarak çalışabilmesi, devamlı olarak çalışabilmesi, çalışırken harcadığı enerjiyi yerine çalışırken harcadığı enerjiyi yerine koymasına yetecek bir ücret koymasına yetecek bir ücret almasına bağlıdır.almasına bağlıdır.

iii) D. Ricardo'nun iii) D. Ricardo'nun rant teorisi, rant teorisi, emek-değer teorisinin bir emek-değer teorisinin bir sonucudursonucudur. Ona göre, nüfus ve . Ona göre, nüfus ve gereksinmeler arttıkça, insanlar gereksinmeler arttıkça, insanlar daha az verimli arazileri ekmek daha az verimli arazileri ekmek zorunda kalmakta; piyasa fiyatı en zorunda kalmakta; piyasa fiyatı en düşük verimli arazide yetiştirilen düşük verimli arazide yetiştirilen mahsul için harcanan emek mahsul için harcanan emek miktarına göre oluşacağından, miktarına göre oluşacağından, verimli arazi lehine bir diferansiyel verimli arazi lehine bir diferansiyel rant meydana gelmektedir.rant meydana gelmektedir.

D. Ricardo'dan önce D. Ricardo'dan önce fizyokratlar ve fizyokratlar ve Malthus de rant üzerinde durmuşlardırMalthus de rant üzerinde durmuşlardır. . Fizyokratlara göreFizyokratlara göre, üretimde fazla hasıla , üretimde fazla hasıla sağlayan tek faktör topraktır. Rant sağlayan tek faktör topraktır. Rant toprağın verimliliğinin bir sonucudur. toprağın verimliliğinin bir sonucudur.

Malthus da Malthus da rantın Tanrı tarafından rantın Tanrı tarafından toprağa verilen nitelik sonucu meydana toprağa verilen nitelik sonucu meydana geldiğinigeldiğini, çeşitli verimlilikteki arazinin , çeşitli verimlilikteki arazinin işlenmesinde kullanılan sermayenin aynı işlenmesinde kullanılan sermayenin aynı kârı sağlamamasından doğduğunu kârı sağlamamasından doğduğunu açıklamıştır. Yani, açıklamıştır. Yani, rant Doğanın insan rant Doğanın insan emeği ile birlikte çalışması sonucu emeği ile birlikte çalışması sonucu meydana gelmektedirmeydana gelmektedir..

D. Ricardo bu görüşü paylaşmaz. D. Ricardo bu görüşü paylaşmaz. Ona göre rant arazinin Ona göre rant arazinin verimliliğinden değil, doğada verimliliğinden değil, doğada gereksinmelerimize yetecek gereksinmelerimize yetecek miktarda iyi kalite arazi miktarda iyi kalite arazi bulunmamasından; giderek daha bulunmamasından; giderek daha az verimli arazilerin ekilmesinden az verimli arazilerin ekilmesinden ileri gelmektedirileri gelmektedir. Gerçekten . Gerçekten talebe nazaran bol olan bir malın talebe nazaran bol olan bir malın fiyatı yoktur.fiyatı yoktur.

Nitekim; arazi ne kadar verimli Nitekim; arazi ne kadar verimli olursa olsun talebe nazaran bolsa, olursa olsun talebe nazaran bolsa, arazinin üretimde kullanılması için arazinin üretimde kullanılması için bir harcama gerekmez. Ne var ki, bir harcama gerekmez. Ne var ki, arazi gereksinmelerimize nazaran arazi gereksinmelerimize nazaran kıttır. Arazinin gereksinmelerimize kıttır. Arazinin gereksinmelerimize göre kıt olması, mevcut arazinin göre kıt olması, mevcut arazinin daha yoğun işlenmesine, daha az daha yoğun işlenmesine, daha az verimli arazilerin ekilmesine, daha verimli arazilerin ekilmesine, daha uzaktaki arazilere gidilmesine uzaktaki arazilere gidilmesine sebep olmakta; bu ise arazi için bir sebep olmakta; bu ise arazi için bir rant ödemesini zorunlu rant ödemesini zorunlu kılmaktadır. kılmaktadır.

D. Ricardo'nun rant teorisini şöyle D. Ricardo'nun rant teorisini şöyle özetleyebilirizözetleyebiliriz; Ekilebilen aynı ; Ekilebilen aynı kalitede arazi miktarı talebe kalitede arazi miktarı talebe nazaran bol olduğu sürece, araziyi nazaran bol olduğu sürece, araziyi üretimde kullanmak için bir fiyat üretimde kullanmak için bir fiyat ödemek gerekmez çünkü arazi ödemek gerekmez çünkü arazi serbest bir maldır.serbest bir maldır.

Ne zamanki, tarım ürünlerine Ne zamanki, tarım ürünlerine gereksinme artar; iyi kalitede arazi gereksinme artar; iyi kalitede arazi miktarı talebi karşılamaz duruma miktarı talebi karşılamaz duruma gelir, o zaman çiftçiler ikinci, gelir, o zaman çiftçiler ikinci, yetmezse üçüncü kalitede arazileri yetmezse üçüncü kalitede arazileri işlemeye başlarlar.işlemeye başlarlar.

Çeşitli kalitedeki arazilerin Çeşitli kalitedeki arazilerin işlenmesi, yüksek kaliteli işlenmesi, yüksek kaliteli arazilerin rant getirmesine yol arazilerin rant getirmesine yol açar. Bu rant belli miktarda açar. Bu rant belli miktarda emekle işlenen bir birim yüksek emekle işlenen bir birim yüksek kaliteli bir araziden elde edilen kaliteli bir araziden elde edilen ürün ile aynı miktar emekle ürün ile aynı miktar emekle işlenen bir birim düşük kaliteli işlenen bir birim düşük kaliteli araziden elde edilen ürün araziden elde edilen ürün arasındaki farka eşittir.arasındaki farka eşittir.

Arazinin kalitesinin sebep olduğu Arazinin kalitesinin sebep olduğu ranta ranta diferansiyel rantdiferansiyel rant denir. D. denir. D. Ricardo daha çok bu rantla Ricardo daha çok bu rantla uğraşmıştır. Arazinin piyasaya uğraşmıştır. Arazinin piyasaya uzaklığının farklı olması, piyasaya uzaklığının farklı olması, piyasaya yakın arazi lehine bir rant meydana yakın arazi lehine bir rant meydana gelmesine sebep olabilir. D. gelmesine sebep olabilir. D. Ricardo bu çeşit ranttan da Ricardo bu çeşit ranttan da bahsetmiştir. Ancak, mevki rantı bahsetmiştir. Ancak, mevki rantı daha esaslı biçimde Alman daha esaslı biçimde Alman ekonomisti Von Thünen tarafından ekonomisti Von Thünen tarafından incelenmiştir.incelenmiştir.

Zamanımızda işletme Zamanımızda işletme entansitesinin de diferansiyel ranta entansitesinin de diferansiyel ranta sebep olacağı ortaya atılmıştır. sebep olacağı ortaya atılmıştır. Diferansiyel ranta sebep olan Diferansiyel ranta sebep olan çeşitli öğeler üzerinde biraz çeşitli öğeler üzerinde biraz düşünülürse, bütün bu öğelerin düşünülürse, bütün bu öğelerin arazinin gereksinmelerimizearazinin gereksinmelerimizegöre kıt olmasına bağlı olduğu göre kıt olmasına bağlı olduğu görülür. Arazi gereksinmelerimize görülür. Arazi gereksinmelerimize göregörekıt olduğu için kıt olduğu için

— — mevcut arazinin daha entansif mevcut arazinin daha entansif işlenmesiişlenmesi,,

— — daha düşük kalitedeki (daha az daha düşük kalitedeki (daha az verimli) arazilerin ekilmesi,verimli) arazilerin ekilmesi,

— — daha uzaktaki arazilerde tarım daha uzaktaki arazilerde tarım yapılmasıyapılması

zorunlu olur; aynı maliyetle değişik zorunlu olur; aynı maliyetle değişik miktarda ürün elde edilmesi başka bir miktarda ürün elde edilmesi başka bir deyimle, deyimle, aynı ürünün değişik maliyetle aynı ürünün değişik maliyetle elde edilmesi diferansiyel ranta sebep elde edilmesi diferansiyel ranta sebep olurolur. Çünkü aynı mal, piyasada aynı . Çünkü aynı mal, piyasada aynı fiyata satılır. Bu fiyat marjinal firmanın fiyata satılır. Bu fiyat marjinal firmanın maliyetine eşittir.maliyetine eşittir.

D. Ricardo sadece diferansiyel D. Ricardo sadece diferansiyel rantın varlığından bahsetmiştir. rantın varlığından bahsetmiştir. Ona göre rant getirmeyen arazi Ona göre rant getirmeyen arazi de vardır. Diğer bir deyimle de vardır. Diğer bir deyimle mutlak rant söz konusu değildir. mutlak rant söz konusu değildir.

Daha sonra gelen ekonomistler Daha sonra gelen ekonomistler diferansiyel rant yanında mutlak diferansiyel rant yanında mutlak rantın doğabileceğini ve en düşük rantın doğabileceğini ve en düşük kalitedeki arazinin bile kira kalitedeki arazinin bile kira getirebileceğini açıklamışlardır. getirebileceğini açıklamışlardır. Buna göre diferansiyel rant Buna göre diferansiyel rant mutlak rantın üzerinde meydana mutlak rantın üzerinde meydana gelen bir ranttır.gelen bir ranttır.

D Ricardo'ya göre, D Ricardo'ya göre, rant bir maliyet rant bir maliyet öğesi değildiröğesi değildir; maliyetlerin farklı ; maliyetlerin farklı olmasından doğan artık bir gelirdir. olmasından doğan artık bir gelirdir. Zamanımızda ekonomistlerin Zamanımızda ekonomistlerin çoğunluğu bu görüşe katılmazlar.çoğunluğu bu görüşe katılmazlar.

Zamanımızda hâkim olan görüşe Zamanımızda hâkim olan görüşe göre rant kâr gibi, artık bir gelir göre rant kâr gibi, artık bir gelir değildirdeğildir: bir üretim faktörü olan : bir üretim faktörü olan arazinin belli süre üretimde arazinin belli süre üretimde kullanılması karşılığında ödenen bir kullanılması karşılığında ödenen bir kiradır. Faiz gibi sözleşmeye bağlı kiradır. Faiz gibi sözleşmeye bağlı bir gelirdir.bir gelirdir.

vi) D. Ricardo ödemelerde vi) D. Ricardo ödemelerde altın altın para yerine banknot para yerine banknot kullanılmasının yararınakullanılmasının yararına işaret işaret etmiş; banknot emisyonunda tam etmiş; banknot emisyonunda tam karşılık esasını savunmuştur. Ona karşılık esasını savunmuştur. Ona göre göre fiyatlara etkisi bakımındanfiyatlara etkisi bakımından altın para, altına çevrilebilir altın para, altına çevrilebilir banknot ve altına çevrilemez banknot ve altına çevrilemez banknot (kâğıt para) arasında banknot (kâğıt para) arasında fiyatlara etkisi bakımından fiyatlara etkisi bakımından fark fark yokturyoktur. .

Her üç çeşit para mal ve Her üç çeşit para mal ve hizmetlerin satın alınmasına hizmetlerin satın alınmasına yarayan birer havaleden başka bir yarayan birer havaleden başka bir şey değildir; şey değildir; paranın satın alma paranın satın alma gücügücü paranın niteliğine değil paranın niteliğine değil niceliğine; başka bir deyimle, niceliğine; başka bir deyimle, para miktarının para ile para miktarının para ile değiştirilen mal ve hizmet değiştirilen mal ve hizmet miktarına oranınamiktarına oranına bağlıdır. bağlıdır.

D. Ricardo, merkantilistlerden D. Ricardo, merkantilistlerden Jean Bodin tarafından Jean Bodin tarafından para miktarı ile fiyat düzeyi arasındaki ilişkiyi izah etmek için kullanılanizah etmek için kullanılan

P = M . FP = M . F denklemine paranın tedavül hızını denklemine paranın tedavül hızını

katarak geliştirdiği mübadele katarak geliştirdiği mübadele denklemine dayanarak, denklemine dayanarak, paranın paranın satmalına gücünü ve uluslararası satmalına gücünü ve uluslararası ödemeler dengesiniödemeler dengesini izah etmeye izah etmeye çalışmıştır. çalışmıştır.

D. Ricardo'ya göre her ülke D. Ricardo'ya göre her ülke mübadele hacmini karşılayacak mübadele hacmini karşılayacak miktarda paraya gereksinme miktarda paraya gereksinme duyar. Bu miktarın azalması veya duyar. Bu miktarın azalması veya artması genel fiyat düzeyini artması genel fiyat düzeyini etkiler. Bir ülkenin her hangi bir etkiler. Bir ülkenin her hangi bir sebeple dış ödemeler sebeple dış ödemeler bilançosunun açık verdiğini bilançosunun açık verdiğini düşünelim. Açık altınla düşünelim. Açık altınla ödenecektir. ödenecektir.

Altın çıkan ülkede para miktarı Altın çıkan ülkede para miktarı azalacağından genel fiyat düzeyi azalacağından genel fiyat düzeyi düşecekdüşecek; altın giren ülkelerde ; altın giren ülkelerde para miktarı artacağından genel para miktarı artacağından genel fiyat düzeyi yükselecektir. fiyat düzeyi yükselecektir. Bu Bu durum fiyat düzeyi düşen ülkeden durum fiyat düzeyi düşen ülkeden fiyat düzeyi yükselen ülkelere mal fiyat düzeyi yükselen ülkelere mal ihracını artıracağından, altın ihracını artıracağından, altın hareketi tersine dönerek denge hareketi tersine dönerek denge kendiliğinden hasıl olacaktırkendiliğinden hasıl olacaktır..

Ricardo'nun Ricardo'nun dış ödemelerde kendi dış ödemelerde kendi kendine dengenin meydana kendine dengenin meydana geleceği yolundaki düşüncesigeleceği yolundaki düşüncesi özellikle zamanımızdaki özellikle zamanımızdaki ekonomistler tarafından ekonomistler tarafından eleştirilmektedir. eleştirilmektedir.

Ricardo'nun yukarıda özetlenen Ricardo'nun yukarıda özetlenen düşüncesi düşüncesi altın ithal ve ihracının altın ithal ve ihracının para miktarını aynı oranda para miktarını aynı oranda değiştirdiği; paranın tedavül hızının değiştirdiği; paranın tedavül hızının aynı kaldığı, ekonomide tam aynı kaldığı, ekonomide tam istihdam durumunun mevcut olduğu istihdam durumunun mevcut olduğu varsayımlarınavarsayımlarına dayanmaktadır. dayanmaktadır.

Oysa Oysa a) para miktarının altın ithal ve a) para miktarının altın ithal ve

ihracı oranının da değişeceği ihracı oranının da değişeceği düşüncesi gerçeklere uymaz. Her düşüncesi gerçeklere uymaz. Her ülkenin tedavül hacmi mevcut para ülkenin tedavül hacmi mevcut para sistemine ve merkez bankasının sistemine ve merkez bankasının para politikasına göre değişir, para politikasına göre değişir,

b) Tedavül hızı değişebilir ve tedavül b) Tedavül hızı değişebilir ve tedavül hızının artması para miktarının hızının artması para miktarının artması gibi, tedavül hızının artması gibi, tedavül hızının azalması, para miktarının azalması azalması, para miktarının azalması gibi tesir eder. gibi tesir eder.

c) Ekonomi tam istihdam c) Ekonomi tam istihdam düzeyinde değilse, atıl kapasite düzeyinde değilse, atıl kapasite ve işsizlik varsa, altın ithalinin ve işsizlik varsa, altın ithalinin para miktarında sebep olacağı para miktarında sebep olacağı artış, üretimin artmasına yol artış, üretimin artmasına yol açarak, fiyat düzeyinde açarak, fiyat düzeyinde Ricardo'nun belirttiği gibi bir Ricardo'nun belirttiği gibi bir yükselme meydana yükselme meydana getirmeyebilir.getirmeyebilir.

Özet olarak denebilir ki, Özet olarak denebilir ki, Ricardo'nun altının Dünya ülkeleri Ricardo'nun altının Dünya ülkeleri arasında dağılımı ve dış ödemeler arasında dağılımı ve dış ödemeler bilançosunda kendi kendine bilançosunda kendi kendine denkleşme teorileri paranın denkleşme teorileri paranın miktar teorisinin doğruluğuna miktar teorisinin doğruluğuna bağlıdırbağlıdır. Bu teori ise dayandığı . Bu teori ise dayandığı varsayımların gerçeklere uyması varsayımların gerçeklere uyması nispetinde geçerli bir teoridir.nispetinde geçerli bir teoridir.

Kaldı ki, zamanımızdaki koşullar Kaldı ki, zamanımızdaki koşullar Ricardo'nun yaşadığı dönemden Ricardo'nun yaşadığı dönemden çok farklıdır. çok farklıdır. Zamanımızda altın Zamanımızda altın para sistemi geçerli değildirpara sistemi geçerli değildir. Dış . Dış ödemeler bilançosu açık veren ödemeler bilançosu açık veren ülkeler para arzını azaltarak ülkeler para arzını azaltarak fiyatlar ve ücretler üzerine tazyik fiyatlar ve ücretler üzerine tazyik yapmak, deflasyona gitmek yapmak, deflasyona gitmek istemedikleri gibi, dış ödemeler istemedikleri gibi, dış ödemeler bilançosu fazlalık veren ülkeler, bilançosu fazlalık veren ülkeler, enflasyon yaratmak istemezler. enflasyon yaratmak istemezler.

Bu günkü teoriler dış ödemeler Bu günkü teoriler dış ödemeler dengesini gelir akımı ile izah dengesini gelir akımı ile izah etmektediretmektedir. Bu teorilere göre, dış . Bu teorilere göre, dış ödemeler bilançosundaki ödemeler bilançosundaki dengesizlik milli geliri dengesizlik milli geliri etkilemekte, milli gelirdeki etkilemekte, milli gelirdeki değişme ithal eğilimine göre değişme ithal eğilimine göre ithalat ve ihracatı etkileyerek ithalat ve ihracatı etkileyerek dengeye gidilmektedir.dengeye gidilmektedir.

v) D. Ricardo uluslararası v) D. Ricardo uluslararası mübadeleyi mübadeleyi nisbi maliyetler nisbi maliyetler arasındaki farklaarasındaki farkla açıklamıştır. İki açıklamıştır. İki ülke ele alarak, bu ülkelerde ülke ele alarak, bu ülkelerde yalnız iki mal üretildiğini yalnız iki mal üretildiğini varsaymış; bu malların her iki varsaymış; bu malların her iki ülkede iş-saati olarak ifade ettiği ülkede iş-saati olarak ifade ettiği maliyetleri arasındaki nisbi maliyetleri arasındaki nisbi farklara göre, bu ülkeler farklara göre, bu ülkeler arasındaki ticaretin yararını şöyle arasındaki ticaretin yararını şöyle açıklamıştır:açıklamıştır:

90 : 10080 : 120İki ülke arasında maliyet oranı

120 : 100 = 1,20100120İngiltere

80 : 90 = 0,889080Portekiz

Ülke içinde Değişim oranı

Birim başına harcanan iş-saati (Emek)Şarap Kumaş

Ülke

Tablo'da görüldüğü gibi, Tablo'da görüldüğü gibi, Portekiz'de bir birim şarap Portekiz'de bir birim şarap 80 iş-saat, bir birim kumaş 80 iş-saat, bir birim kumaş 90 iş-saat emek 90 iş-saat emek harcanarak; harcanarak;

İngiltere'de ise, bir birim İngiltere'de ise, bir birim şarap 120 iş-saat, bir birim şarap 120 iş-saat, bir birim kumaş 100 iş-saat emek kumaş 100 iş-saat emek harcanarak elde edilsin.harcanarak elde edilsin.

Portekiz her iki malın üretiminde Portekiz her iki malın üretiminde de İngiltere'ye nazaran mutlak de İngiltere'ye nazaran mutlak üstünlüğe sahiptir. Yani hem üstünlüğe sahiptir. Yani hem şarabı, hem de kumaşı şarabı, hem de kumaşı İngiltere'den daha ucuza mal İngiltere'den daha ucuza mal etmektedir. etmektedir.

Ancak, her iki malın üretiminde Ancak, her iki malın üretiminde İngiltere'ye nazaran gösterdiği İngiltere'ye nazaran gösterdiği üstünlük aynı değildir. üstünlük aynı değildir.

Bunu iki malın Portekiz ve Bunu iki malın Portekiz ve İngiltere'deki maliyetlerini birbiri İngiltere'deki maliyetlerini birbiri ile mukayese etmek suretiyle ile mukayese etmek suretiyle anlayabiliriz. Tablo'nun birinci anlayabiliriz. Tablo'nun birinci sütununun altında görüldüğü gibi, sütununun altında görüldüğü gibi, Portekiz ve İngiltere'deki şarap Portekiz ve İngiltere'deki şarap maliyetlerinin birbirine oranı 80 : maliyetlerinin birbirine oranı 80 : 120, kumaş maliyetlerinin 120, kumaş maliyetlerinin birbirine oranı ise 90 : 100 dür.birbirine oranı ise 90 : 100 dür.

Şarap maliyetleri arasındaki fark, Şarap maliyetleri arasındaki fark, kumaş maliyetleri arasındaki kumaş maliyetleri arasındaki farktan büyük olduğuna göre, farktan büyük olduğuna göre, Portekiz şarap üretiminde kumaş Portekiz şarap üretiminde kumaş üretimine nazaran daha büyük bir üretimine nazaran daha büyük bir üstünlüğe sahiptirüstünlüğe sahiptir

Yani şarabı kumaşa oranla daha Yani şarabı kumaşa oranla daha düşük maliyetle elde etmektedir. düşük maliyetle elde etmektedir. Portekiz şarap üretiminde Portekiz şarap üretiminde uzmanlaşarak, kumaşı şarap uzmanlaşarak, kumaşı şarap karşılığında İngiltere’den satın karşılığında İngiltere’den satın alacak olursa kumaşı daha az alacak olursa kumaşı daha az emekle elde eder.emekle elde eder.

İngiltere hem şarabı, hem kumaşı İngiltere hem şarabı, hem kumaşı Portekiz’e nazaran daha yüksek Portekiz’e nazaran daha yüksek maliyetle elde etmektedir. Ancak, maliyetle elde etmektedir. Ancak, kumaşı şaraba oranla daha düşük kumaşı şaraba oranla daha düşük maliyetle üretmektedir. İngiltere maliyetle üretmektedir. İngiltere kumaş üretiminde uzmanlaşarak kumaş üretiminde uzmanlaşarak şarabı kumaş karşılığında şarabı kumaş karşılığında Portekiz'den satın alacak olursa, Portekiz'den satın alacak olursa, şarabı daha az emekle elde eder.şarabı daha az emekle elde eder.

Gerçekten, Portekiz'de bir birim Gerçekten, Portekiz'de bir birim şarabı üretebilmek için harcanan şarabı üretebilmek için harcanan emekle 80 : 90 = 0,88 birim emekle 80 : 90 = 0,88 birim kumaş elde edildiğine göre bir kumaş elde edildiğine göre bir birim şarap 0,88 birim kumaş birim şarap 0,88 birim kumaş değerinde olacak; İngiltere'de ise, değerinde olacak; İngiltere'de ise, birim şarap üretebilmek için birim şarap üretebilmek için harcanan emekle 120 : 100 = 1,2 harcanan emekle 120 : 100 = 1,2 birim kumaş elde edildiğine göre, birim kumaş elde edildiğine göre, bir birim şarap 1,2 birim kumaş bir birim şarap 1,2 birim kumaş değerinde olacaktır. değerinde olacaktır.

Portekiz şarap üretiminde Portekiz şarap üretiminde uzmanlaşarak, kumaşı şarap uzmanlaşarak, kumaşı şarap karşılığında İngiltere'den satın karşılığında İngiltere'den satın alacak olursa, İngiltere bir birim alacak olursa, İngiltere bir birim şaraba karşılık 0,88 birimden daha şaraba karşılık 0,88 birimden daha fazla kumaş vermeye razı fazla kumaş vermeye razı olacağından, kumaşı daha az olacağından, kumaşı daha az maliyetle elde etmiş olacaktır. maliyetle elde etmiş olacaktır.

Aynı biçimde İngiltere kumaş Aynı biçimde İngiltere kumaş üretiminde uzmanlaşarak, şarabı üretiminde uzmanlaşarak, şarabı kumaş karşılığında Portekiz'den kumaş karşılığında Portekiz'den satın alacak olursa, Portekiz 1,2 satın alacak olursa, Portekiz 1,2 birim kumaşa karşılık bir birimden birim kumaşa karşılık bir birimden daha fazla şarap vermeye razı daha fazla şarap vermeye razı olacağından, şarabı daha az olacağından, şarabı daha az maliyete elde etmiş olacaktır.maliyete elde etmiş olacaktır.

Kısaca, iki ülkenin aralarında Kısaca, iki ülkenin aralarında ticarete karar vererek ticarete karar vererek uzmanlaşmaya gitmeleri aynı uzmanlaşmaya gitmeleri aynı emekle daha fazla mal elde emekle daha fazla mal elde etmelerini mümkün kılacaktır. İki etmelerini mümkün kılacaktır. İki ülke arasında değişim oranının 1 : ülke arasında değişim oranının 1 : 1 düzeyinde olduğunu varsayalım. 1 düzeyinde olduğunu varsayalım.

Portekiz bir birim şaraba Portekiz bir birim şaraba karşılık 0.88 birim kumaş elde karşılık 0.88 birim kumaş elde edeceği yerde, bir birim kumaş edeceği yerde, bir birim kumaş elde ederek, % 12 oranında bir elde ederek, % 12 oranında bir kazanç sağlayacak; İngiltere kazanç sağlayacak; İngiltere bir birim şarabı 1,2 birim bir birim şarabı 1,2 birim kumaş karşılığında elde kumaş karşılığında elde edeceği yerde, bir birim kumaş edeceği yerde, bir birim kumaş karşılığında elde ederek % 20 karşılığında elde ederek % 20 oranında kazanç sağlayacaktır.oranında kazanç sağlayacaktır.

Ricardo'nun mukayeseli maliyetler Ricardo'nun mukayeseli maliyetler teorisi kendisinden sonra gelen teorisi kendisinden sonra gelen ekonomistler tarafındanekonomistler tarafından

— — İki ülke, iki mal varsayımının İki ülke, iki mal varsayımının gerçeğe uymadığı;gerçeğe uymadığı;

— — Maliyetlerin hesaplanmasında Maliyetlerin hesaplanmasında yalnız emek faktörünün nazara yalnız emek faktörünün nazara alındığı;alındığı;

— — Uluslararası değişim oranının Uluslararası değişim oranının azami ve asgari hadlerinin azami ve asgari hadlerinin bildirilmesiyle yetinildiği, gerçek bildirilmesiyle yetinildiği, gerçek mübadelemübadele oranının gösterilmediğioranının gösterilmediği ileri sürülerek eleştirilmiştir.ileri sürülerek eleştirilmiştir.

Ricardo'nun mukayeseli Ricardo'nun mukayeseli maliyetler teorisine karşı ileri maliyetler teorisine karşı ileri sürülen bütün bu eleştiriler, sürülen bütün bu eleştiriler, mukayeseli maliyetler mukayeseli maliyetler teorisinin bir çok bakımlardan teorisinin bir çok bakımlardan tamamlanarak geliştirilmesine tamamlanarak geliştirilmesine sebep olmuştur. sebep olmuştur.

Fakat teori uluslararası Fakat teori uluslararası uzmanlaşma ve ticaretin uzmanlaşma ve ticaretin yararım göstermek bakımından yararım göstermek bakımından değerinden fazla bir şey değerinden fazla bir şey kaybetmemiştir. kaybetmemiştir. Zamanımızda Zamanımızda dış ticaret, üretim olanakları, eş-dış ticaret, üretim olanakları, eş-fayda eğrileri ve karşılıklı talep fayda eğrileri ve karşılıklı talep kanunu yardımı ile hem arz, kanunu yardımı ile hem arz, hem talep yönünden hem talep yönünden açıklanmaktadıraçıklanmaktadır..

vi) D. Ricardo'nun vi) D. Ricardo'nun gelirlerin gelirlerin gelişme seyri üzerindeki gelişme seyri üzerindeki düşünceleridüşünceleri onun ekonomi onun ekonomi düşünceleri tarihine düşünceleri tarihine karamsar karamsar görüşlü bir ekonomist olarakgörüşlü bir ekonomist olarak geçmesine neden olmuştur. Ona geçmesine neden olmuştur. Ona göre ücret haddi asgari geçinme göre ücret haddi asgari geçinme haddine yeten bir düzeyde haddine yeten bir düzeyde oluşacağından değişmeyecektir. oluşacağından değişmeyecektir.

Buna karşılık Buna karşılık nüfusun artarak daha nüfusun artarak daha az verimli toprakların ekilmesini, az verimli toprakların ekilmesini, daha uzak yerlerdeki arazilerin daha uzak yerlerdeki arazilerin işlenmesini zorunlu kılacağındanişlenmesini zorunlu kılacağından, , buğday fiyatları yükselecek; buğday fiyatları yükselecek;

bu isebu ise, bir yandan parasal ücretin , bir yandan parasal ücretin artmasına, öte yandan rantın artmasına, öte yandan rantın yükselmesine neden olacak; yükselmesine neden olacak; sanayici parasal ücretlerdeki sanayici parasal ücretlerdeki yükselmeyi fiyatlara yükselmeyi fiyatlara yansıtamayacağından, yansıtamayacağından, kâr ve kâr ve temettünün azalan bir seyir temettünün azalan bir seyir izlemesine yol açacaktır. izlemesine yol açacaktır.

Bu ise, sermaye birikimini ve Bu ise, sermaye birikimini ve üretimi olumsuz yönde üretimi olumsuz yönde etkileyecek, stasyoner bir durum etkileyecek, stasyoner bir durum meydana gelecektir. O buna çare meydana gelecektir. O buna çare olarak olarak dış ticaretin serbest dış ticaretin serbest bırakılmasınıbırakılmasını önermiştir. önermiştir.

Ricardo'nun bu düşüncesi, kişisel Ricardo'nun bu düşüncesi, kişisel çıkarla toplumun çıkarının çıkarla toplumun çıkarının uygunluğu yolundaki düşünceleri uygunluğu yolundaki düşünceleri üzerinde kuşku yaratır nitelikte üzerinde kuşku yaratır nitelikte olması onun karamsar olarak olması onun karamsar olarak gösterilmesine yol açmıştır. gösterilmesine yol açmıştır. Ancak, Ancak, Ricardo'nun gelirlerin Ricardo'nun gelirlerin gelişme seyri üzerindeki gelişme seyri üzerindeki düşünceleri gerçeğe düşünceleri gerçeğe uymamaktadıruymamaktadır. .

Yukarıda ana düşünceleri Yukarıda ana düşünceleri açıklanmaya çalışılan açıklanmaya çalışılan klasik klasik ekonomistler liberal kapitalizmi ekonomistler liberal kapitalizmi savunmuşlarsavunmuşlar; tüketicilerin ; tüketicilerin gelirlerine göre diledikleri malları gelirlerine göre diledikleri malları satın almakta, üreticilerin satın almakta, üreticilerin istedikleri malları, istedikleri istedikleri malları, istedikleri miktarda, istedikleri metotla miktarda, istedikleri metotla üretmekte serbest oldukları bu üretmekte serbest oldukları bu sistemde ekonomik olaylar sistemde ekonomik olaylar arasında düzgün ilişkileri arasında düzgün ilişkileri açıklamaya çalışmışlardır. açıklamaya çalışmışlardır.

Bu nedenle ekonomik Bu nedenle ekonomik düşüncelerde D. Ricardo'dan düşüncelerde D. Ricardo'dan sonra meydana gelen gelişmelere sonra meydana gelen gelişmelere geçmeden önce, kapitalist geçmeden önce, kapitalist sistemin dayandığı temel sistemin dayandığı temel ekonomik kurumlar ve işleyiş ekonomik kurumlar ve işleyiş biçimi hakkında temel bilgi biçimi hakkında temel bilgi vermekte yarar vardır.vermekte yarar vardır.