rhazes de variolis et morbilles arabic et latine

I

MEDICAL LIBRARY

HISTORICAL LIBRARY

The Gift of

OTTO RANSCHBURG

I

rhaz.esD E

VARIOLIS ET MORBILLIS,

ARABICE ET LATINE;

C V M

ALIIS NONNVLLIS EIVSDEM ARGVMENTI.

C V R A IT* IMPENSIS

10HANNIS CHANNING,NATV ET CIVITATE LONDINENSIS,

Medicos illis (Arabibus) et artem et magnam dialebli

fiartem debere novimus ;plura multo debituros, fi

pleniorem linguce ifiius, fine qua nec jam loqui poffupt,

cognitionem pararent.

POCOCK. ORAT.

L O N D I N I

EXCVDEBAT GVILIELMVS BOWYER.

M DCC LXVI. J

- 1£ -

VIRO «OBILI, SPECTATISSIMO, ERVDITIS5IMOQVE,

CAROLO YORKE,PATRIS PRA^CLAUI FILIO PRAECLARO

;

KVNC

R H A Z I S,

MEDICI SEvCVLO IN QVO VIXIT PRIMAfcll,

TANTO PATRONO NON INDIGNI,

TRACTATVM,

ffVNC PRIMVM ARABICE TYPIS EVVLGATVM

IVXTA EXEMPLAR,

EIVS GRATIA ET AVCTORITATJt

A LEIDENSIBVS IMPETRATVM,

«ACRVM ESSE VOLVIT ;

TENVES ETIAM SVAS

IH VIRSIONE CAETERISQVE DISPONEND5S CVRAS,

REVERENTIAE SVMMAE ET OBSERVANTIAE PERPETVAE

MONVMENTVM,

SXJGVVM SANE, SED QVOD POTVIT, MAXIMVM,

D. D. D.

I DITOR,

L E C T O R I

CANDIDO ET B E N E V O L 0,

S,

QUID in hoc libello praftitum fit,

paucis accipe. Textus Arabicus

' traftatus Rhazis de Varioli$

et Morbillis, nunc primum typis

evulgatur, ad fidem archetypi codicis

MS. in bibliotheca Lugduno-Batava fer-

yati, ex apographo, fub cura dodtiffimi

profefforis H. Schultens, manu eruditi

et generofi juvenis Eberhardi Schedii ex-

arato. Vir nobilis et ornatiffimus Ca~JlOLUsYoRKE, AnGLItE NOSTR^S DECU*

£T DELiciiE, fuppeditavit exemplar.

Ubicunque>

[ « ]

Ubicunc^ue vox in exemplari de-

fcribitur fine pundtis, ex quorum ab-

fentia vel minimum de fenfu dubium

oriri potuit, vox ifta nuda pingitur in

margine paginae, fub his literis MS. L.

Idem fadtum eft, ubi pundta diacritica

confulto mutantur. Ubicunque vel le-

viffima ab exemplari fadta eft variatio,

qux fenfui fupplendo neceflaria videba-

tur ; ifta ledtio, quam repudiandam elfe

cenfui, in margine notatur : adeo ut

textus impreflus codicis Leidenfis veri-

tatem integram repracfentare merito pro-

fiteatur.

Interpret ationis Latinae maxima

erit commendatio, fi fidelitati perfpicui-

tatem conjunftam habeat. Utrique fane

ftudui, de fermonis elegantia parum fo*

licitus, modo barbariem effugerem. Pau-

cis doftiflimi noftratis Pocockii contigit

felicitas, qui dum partes interpretis egit

integerrimus, fcriptoris originarii meruit

honores*

[ vii ]

honores. Nobis non licet efle tam bea-

tis ; fufficiat tantum imitari magiftrum,

€t fequi, quamvis non paffibus aequis.i

i

Quoad modum reddendi : verfio eft

ad literam, ut aiunt. PrefTa eft, et ver-

bum verbo reddit, quantum fieri potuit,

evitata folcecifmi fceditate : ut non fo~

lum Rhazis periodi, verum etiam mens,

Verba, idioma exhibeantur. Ubi minus

id paflus eft linguae Latinae genius, ad

imum paginae notatur phrafis Arabica.

Quae in vertendo voces ellipticae fupplen-

tur, charadtere Italico diftindte indican-

tur. Nec bilem tibi moveant vocabula

Arabica in textu Latino enuntiata ; uti

e. g. Sauic, Maflahhakownia, Tebafhir,

et alia pauciffima, quorum in margine

explicationem videbis : qux ideo non

vertuntur, vel quia vox nulla Latina eo-

rum fenfui ad amuffim refpondeat, vel

quia de re ipfa dubitetur,

Insuper

0

[ viii ]

Insuper obfervandum eft, quod ver-

fio, quoad fenfum, cum ea conveniat,

ut inter legendum facile percipies, quam

clariff. Meadus libello a fe compofito de

Variolis et Morbillis fubjunxit : quam-

que, ex apographo in quamplurimis locis

corruptiffimo, Meadi rogatu, confecit

pari fide et elegantia, amiciffimus mihi

Reverendus admodum Thomas Hunt,

S. T. P. sedis Chrifti Canonicus, in ce-

leberrima academia Oxonienfi linguarum

Hebraicse et Arabicae Profeffor do&iffi-

mus, cujus amicitiam et familiaritatem,

inter pracipuas vitx meae felicitates nu-

merare glorior : cuique, in hujufcemodi

ftudiis fautori atque aufpici, quam maxi-

mas habeo atque ago gratias.

Tot in codice Meadiano mendse fue-

rant, tam crebrae lacunse, ut virum cla-

riffimum deterruerint a propofito, quod

in animo dudum habuerat, textum Ara-

bicum edendi, fub cura ejufdem viri

do&iffimi;

[ ix 3

dodliffimi ; qui, pro fumma qua pollet

Arabics linguae peritia, interpretationem

mea hacce fine dubio meliorem erat da-

turus, li codicem emendatiorem nadlus

fuiffet.

Metaphr ASTiE Graeco debitus ho-

nos ubique tribuitur quem comitem

perpetuum habui.

Subjuncta funt capitula duo Rhazis:

ad Almanforem, fc. Cap. xviii. Libri de-

cimi; et Cap. clix. Libri Divisionum

di&i. Ex Continente etiam, ut voca-

tur, five Pandedlis Rhazis, additur ca-

put integrum ; odavum fc. Libri xviii\ «

necnon Hiftoria fiiias Hebelthufeyn filii

Habuhe, a Cl. Freindio laudata, 1 ex

editione Brixiae, A. D. 1486.

1 Ex editione Brixice, A.D. 1486. Interpres fuit

Feragius Judaeus, Caroli, Jerufalem et Neapolis regis

ejus nominis primi, medicus. Surianus enim, qui

b monachus

1

[ * ]

His alia pauca fubne&untur : Alfa-

haravii nimirum fCodic. Laud. N° 167,

A.) ex interpretatione Hcbrsea Mefhul-

lam Ben Jonah ; et Ebn Giazlx feftio,

ex libro Tacwimol Abdani, five tabulae

aegritudinum, unde patebit, quinam fu-

erit curandi modus, hujus Audtoris fe-

culo ufurpatus.

Ne libellus in nimiam molem excre-

fceret, Avicennae tra&atum non exhi-

beo y caeterum ledtu digniffimum, et ve-

monachus Camaldulenfis tandcm evafit, in editione

Veneta, A. D. 1542, antiquam Fcragii verfionem

Cxhibuit, at Rhazis ordinem mutavit ; et ad libitum,

numerum librorum, et tractatuum loca, mira, licen-

tia, dicam, an futilitate, perturbavit. Habes in pra>

fatione confitentem reum : et, quod plus cft, etiam

de facinore fuo gloriantem. Idem cuique patebit,

qui dodtiffimi Cafirii catalogum codicum Rhazis in

bibliotheca Efcurialenfi extantium comparaverit cum

editionibus Brixice et Venetiarum. In utraque Rha-

zes lingua Latino-barbara loquitur ;atqui in Brixi-

enfi, proprio ordine ;inVencta, Smiani.

tuftiorum

[ » ]

tuftiorum 2 Arabum do6trinae plane con-

fentaneum. Adduxilfe fupervacaneum

foret profeCto, cum ad manus omniumfit parabilis, et textus Arabicus Romas

impreifus, A. D. 1593, et Plempii ver~

lio elegans Latina, Lovanii 1658.

Q^uje in Rhazis Continente, et reli-

liquis ejus tradtatibus, necnon in csteris

quse adducuntur veterum monumentis,

regimen alvi fpedtant, ha?c omnia cha-

radtere Italico imprimuntur. Ea igitur

textus portio, veluti in tabula pidta, mon-

ftrabit eorum dodtrinam de purgantibus

adhibendis vel evitandis : id quod non

line frudtu fore medicinae candidatis per-

fuafiilimum habeo. Arabas, ad unumomnes, idem de hac re praecipere con-

ftabit : adeoque his fatius effe, ex eorum

fcriptis, quam recentiorum commentis,

2 Vide Freind. Epift. de Purgant. (410, pag. 97,

Op«r. Folio, pag. 335, 336.)

b 2 celeber-

[ xi* ]

celeberrimorum licet, doceri. Nec oleum

et operam perdidiffe forfitan ille quere*

tur, qui eorum monita de cura membro-

rum, imprimis oculi, ferio perpenderit.

Annotatiunculje paffim fpargun-

tur, quae editori faltem, necelfariae elfe

videbantur. Si non aliam, novitatis pro-

fe£to laudem mereantur utpote ex auc-

toribus vel nondum excufis, vel mi-

nime vulgaribus excerptae, et ad rem vel

materiam medicam explicandam accom-

modatae. Si nimiae fint, fi tibi minus

necelfariae, praetergredere.

Tractatuum Rhazis, et Conti-

nentis capitula, antiquae verfionis bar-

barie fcedata exhibere coadtus fui , cum

textus horum Arabicus nufquam, quod

fciam, in Britannia fuperfit. 3 In Efcu-

3 Vide Cafjrii Catalog. pag. 260.

rialenfi

1

t xiii ]

rialenfi bibliotheca, Continentis five Pan-

de&arum pars maxima fervatur : In co-

dice N° 813, Liber xviii. in quo occurrit

capitulum de Variolis et Morbillis, et

Hiftoria fili^ Hebelthufeyn filii Habuhe;

quorum fi compos fuiffem, verfionem

novam, (non agque horridam, confido)

adaptare decreyeram. At de fpe tanta

ipfe decidi : alios laus illa manebit.

Jtenafcetur olim literatune orientalis cu-

pido; et definet progenies tandem ori-

tura, id nihili pendere et contemnere,

quod non fatis intelligit.

Reverendis, Vice-Cancellario Oxo-*

nienfi cseterifquae bibliothecas Bodleianae

curatoribus, maximae debentur gratiae,

quorum permiffu mihi homini inqui-

Jino, ad codicum MSS. thefaurum vere

nobilem patuit acceffus. Mente gratif-

fima teneo, femperque tenebo, tanto-

rum virorum beneficium, humanitate,

jcandore, more conferendi, geminatum.

Accipe,

Cxiv ]

Accipe, Le&or candide, libellum,

qui, quoad hunc morbum, clafiicus ap-

pellari meruit : utilem forte quodam-

modo, licet minus neceflarium. Si nimiae

iint annotatiunculae, ignofcas. Scriptitat

plufquam fexagenarius ! Errata, bene-

vole, corrigas leviora 5gravia, fpero,

nulla fuperfunt. Nec paucis ofFendare

maculis, quas aut incuria fudit, aut hu-

mana parum cavit natura. Si has pri-

mitias Tibi gratas efle fentiam, Albu-

casis, five Alsaharavii, inter Arabas

infignis, opus de Chirurgia, quod ex

duobus MSS. in bibliotheca Bodleiana

fervatis olim defcripfi, cuique verfionem

Latinam fere novam accommodavi, brevi

fequetur.

Val e.

E R R AT A in Textu,

Pag. Lin. Pro Lege

20, 9>

3°' n>

32, 12,

38, n>•

66, 7>

68, i>•

iXjt>bu\>•<•

74» 9>

78, x 4>

112, 4» «XaaAS»

118, 2, •

I C2«j » « • •

170, 9>• >•

172, 2,; •

4>

174, 9>

270, 7>

z.In

IN VeRSIONE ET NoTlSi

Pag- Litt. Pro Lege

95» II» regimine regimini.

H9» 8, la&ens ladteus.

52 » in not.

163,p

mofchatae mofchata.

260, Vindelicorid. Vindelicorum.

LIBER RHAZIS

X> E

VARIOLIS et MORBILLISs

jjj>ui ejl Traftatus §>uintus in Codice

Bibliothecce Lugduno-Batava .

t * ]

I

VmS^) Cl^ ^1*3^ >^ -H'

>iU ^ ^aX» tej umLs-* 4 SL5 att ^

s

'ij&sf* ^j^Jt? j j**£l ^ stiu

1aXaJ Nycthemeron Gol. Gig. Meninfki.

Bevereg. InfHtution. Chronologic. pag, 73. (4to,

1669)—" Porro tempora fua non per dies, fed noc-

" tes fupputant (Arabes

)

; non enim dicunt piima

M vel fecunda die, fed nocle nienlis cujuflibet. n€c

•• . •..

[ 3 }

ln nomine Dei fummk mifericordis

Liber de variolis et morbillis.

DICIT Abu Beker Mohammed filius

Zechariae

:

Accidit olim, quadam 1 no&e, in con-feffu apud virum generofum, optimum,egregium, intentum fcientiis utilibus in-veftigandis et explanandis, mentionemab illo faftam efle variolarum, Ipfevero protuli eadem nqde * qu<z mihi inmentem venerunt, Voluit autem ille

vir (Deus donet homines projonga-tione refidui vitae ejus) ut compone-rem traftatum de hoc morbo, idoneum,

** tot diebus fed nottibus quippiam a&um fuiue, ut<c

inter legendos fcriptores Arabicos fepius animad*" verti."

3 Arab. qu# mihi prafentia fuere.

A 2 folidum,

t 4 1

c£c *i>a j*

UJ

*MS.L. c£C L-^Jyai Ljfi C_*J^ «-V ,<k4,J

*MS.L. * j^yi $ ^ cUi*J»>jJli

C££o«UH

c_jf,A^ *J*Uj tjW*

c£c ys:

C£C xuail, C_?jj4-'

[ 5 ]

jfolidum, fufficientem : quia talis non in-

venitur, vel ab uno ex antiquis, vel re-

centioribus, fcriptus, ad hoc ufque tem-

pus, loquens concinne vel fufficienter.

Compofui igitur hunc tradtatum, fperans

remunerationem Dei, POTENTIS,GLORIOSI, et expeftans beneplaci-

tum ejus.

Hic vero eft modus conaminis mei in

illo, et haec capita ejus.

Caput I. De caufa variolarum ; et cur

fiat, ut has non effugiat, nifi unus

et alter ex hominibus.

Caput II. De enumeratione corporum

difpofitorum ad variolas : enume-

ratio etiam anni tempeftatum, in

quibus variolae plerumque abunt-

dant.

Caput III. De fignis indicantibus in

promptu eflfe aeftuationem variola-

rum et morbillorum.

Caput

[ 6]

CL^SjOslS a_j«Xj u&j-jb.\ j~SJ> g £>\j)\

j^Ss «X*j *fcUj jsJUjVc j^iaj

gva^-j U gva .a .. ; JcbSj U £

f 7 I

Caput IV. De enumeratione acciden-tium regiminis variolarum, in ge-nere.

Caput V* De praefervatione a variolis

antequam figna earum apparuerint,et prohibitione ab abundantia ea-rum, poftquam figna earum appa-ruerint.

Caput VI. De illis quas accelerant pu-ftulas variolarum et apparitionemearum extra : et opitulantur natunein hac re.

Caput VII. De cura oculi, et guttu-ris, et articulorum, et auris, etquid necelfarium fit curari in illis,

quando apparent ligna variola-

rum.

Caput VIII. De illis rebus quae acce-lerant maturitatem earum variola-

rum quae maturari queant.

Caput IX. De deficcatione illarum exvariolis, quae maturantur.

Caput

i

[ 8]

CCC ^U^C&i^

•> ca^i Uj« ^C% Owi< jJ^j fcj^

C<C M 4

& ^

E 9 j

Caput X. De illJs quae auferunt pruftasvafiolarum {Arab. cortices) . et ef-charas.

Caput XI. De illis quae auferunt s Ve-ftigia variolarum ab oculo, et reli-

quo corpore,

Caput XII. De regimine alimenti ejusqui variojis laborat.

Caput XIII. De regimine alvi ejus quivariolis laborat.

Caput XIV. De fanabilibus, vellethi-feris variolis.

Gr. t#$ hzTTtdais y.ctt £<?%a%oi<;*

B C A P U T

[ io]

5,^1

vO jl<A5Uoj yj !\ ^ «X^jJlj tX^^H

UJ

£UH Aiyo ^—^ U">^W

^ WJI

c\s L»6.ui!* j^s. ^jJJ SJlxJLl -Jjt j -JU^

1 *a;ra y£v©~—Vide Galen. we^i crwQunus (papncutw

tu j y.ccTOi ysvr,—£n 3e uai Toig iov8ci$ to QapuaHQV XfWf*0*

£dit. Aldi, tom, ii. fol. 6. lin. 5.

I

'

i « 3

C A P U T I.

De caufd variolarum. Quarefat, ut hainon effugiat, nifunus et alter ex homi-nibus ; fumma etiam eorum quce de va-nolis memoravit Galenus.

ILLE profefto ex medicis quidixerlt,praftantiffimum Galenum nec vari-

olas^ memoraffe, neque noviffe omnino,ex iis eft, qui fcripta Galeni nunquamlegerunt, vel folia tantum volutando perilla tranfiverunt. Galenus etenim pra-fcriptum exhibet in tradatu primo 1 xalcc

ywf^y et dicit, " juvat quidem hoc et" illo modo, et contra variolas.

,,

Dicit etiam in initio tradatus decimiquarti de pulfibus, 2 prope primum fo-

& lin. 37 ad 43. Edit. Aldi, tom. iii.

B 2 Kum

t » ]

^ ^^ijt—A_j" <X3 £<S\\ Ig^* ^S?

^ j^Jflf 4= jgggj*u&5N i ^3

c^jvi^ y.1 ci(-> -U*»

MS.Lr «xo «uv^Xj tiSi*5^

- 1 — 1' '

* "

* Galen. <k ufu partium (Edit. Aldi, tom. i.) lib.

ix. fol. 52. lin. 35.

—

to 3c ttoi/ ««< o^tcbtm tu x^0VP

Tat/Ti Ta auviruTa nEoi7r%{xaTa) xai qutu tyfivTifa te kcu

§EpiA0Ti$u ytvQuzva QteyfAQvgtfj nai tpwm&wra xai hfTrnT&t

(

£ '3 J

lium ejus, " — fanguis aliquando pu- Cap.i," trefcit ptftrefcentia vehementi valde," et eo perventum eft ab exceflii in-" flammationis ejus, ut uratur cutis, ttu eveniant in illa variolse et anthrax ex-u corians, adeo ut ab illis erodatur."

Et dicit, in nono de ufu partium,* partes redundantes alimentorum

quotquot in fanguinem non conver-" tuntur, fed remanent in membris,

putrefcunt, et in molem crefcunt inprogreflu temporis : adeo ut tandem

u generetur anthrax, et variolae, et 4 in*u jiammationes proferpentes"

cc

Et^ dicit, in quarto ad Timaeum," Antiqui porro nomen q>Xeyf*,ov* dede-f< runt omni rei in qua calor inflamma-

na\ avQpaxa$ Kat ttvêt^ xai (juqitov aM&v oxôv emvrunu

ioffrifjLaTuv.

4 Vide Caftel Col 2493, in 5 ^.Avicen (Romse

1593, fol.) invoc. Ûii tonr, i. pag.136. Ufc.ro.

v** tur

!

t *4 ]

MS. L» ^\^\ *jj^ C^sjLlj*

CI. Mead C;CJJ\ i>

legerat

#Ju^> ^ (^j^ U CJ>V.

5 Arabice firodierunt. hinc verifimile eft, Rhazen

verfionem Galeni confuluifle, ubi icvQoi, vel (pteypovsit,

vel ^niTff, per C^A^ reddebantur ;atque indc

ortam effe opinionera, hunc morbum Galeno notura

C *5 ]

" tur * uti, e. g. anthraci, et variolis : CaP. r.

et hi morbi, fecundum illos, a bile ge-niti funt.

Atqui ille qui dixerit, illum (Gale-num^ fc.) non memoraffe earum curamparticularem neque fufficientem, neccaufam folidam, profedto verum loque-tur. Hle etenim nil de hoc morbo tra-didit praeter hascce quae memoravimus.Per Deum

Jfed fieri poteft, bec etiam

illum memoraffe in libris fuis qui non-dum Arabjcd prodierunt. Me quod at-tinet, ipfe inquifivi jamdudum, accura-tiffima inquifitione, interrogans 6 linguaSyriaca et Grseca utentes medicos de hacre

:at inter illos ne unus quidem fuit,

qui mihi aliquid addidit his qua? ex illo

memoravi. Imo plerique eorum nonnoverunt, quid per ifta voluit, qua? di-ftinfte memoravi. Ipfe profe<a& de hoc

fuifle. Vide not. p. 10 & 1 1, Jts^ variolis puftulifve

corripi fignificat. inde nomen c_5jA^ variolse.

f Arab. familiam lingux Syriaca? et Grxcx.

piiratus

[ '6 3

U)

* ••

\ A*>_^_,

• -in _ nmi niT'ii*f'"

'

»**

1^1 J^l <>v> \— J te-^c

jsU^ sUJUaij jfli^Oc^ ^fcc c> _U^ U

7 ./fax*. etiamfi de cura variolarum res quaj&in*

[ *7 ]

miratus fum, et quomodo Galenus pra- Cap. I,

teriverit hunc morbum, tam frequenteroborientem, tamque cura egentem, ille

qui in caufis et cura morborum invefti-

gandis ita fuerat affiduus.

Recentiores quod attinet: etiamfide curatione variolarum 7 aliqualis abeis fadla fit mentio, nec accurata nequediftindta; nihilominus ex iis ne unusquidem eft qui memoravit caufam ejusmorbi efficientem, et quare eveniat, utillum vix effugiat vel unus mortalium

:

nec tradidit fpecies curationis ejus in locisfuis. Propterea igitur, fperamus, remu-nerationem illius viri qui nos ad hunctradtatum componendum excitavit, et

noftram pariter, fore duplicatam : quem-admodum memoravimus curam illi ne-ceftariam, atque in locis propriis diftri-

buimus. Volente Deo.

memoraverint fme accmratione & fine diflinaione,

Exor

t *8 ]

(k

(^j[*xha&\ ^LeJvi JoJ (J*} L-.a*>j itav» ^J^j

juixT u-»jl—,A_£>!i \y\f>£ u^jU**!!

.AfijJ ^JV»_A_j,";|jj

8 Graeca verfio—™ re av&o-eM xai 7n^vj ncu

\

[ J 9 ]

Exordiamur nunc igitur memo- Cap.L

rando caufam efficientem hujus morbi,et cur fiat, ut vix ullus mortalium illumeffugiat : deinde reliqua quas huc perti-

nent, fectione poft feftionem : et in fin-

gulis didturi fumus, ea ratione quae nobisfufficiens videbitur. Cum auxilio Dei.

Dico igitur, hominem ex quo natuseft, ad fenedhitem ufque indefinenter adariditatem tendere : atque inde effe quodfanguis puerorum et infantium humidi-tate fit abundantior, comparatus cumfanguine juvenum, multo magis pras

fanguine fenum : fitque infuper calore

abundantior. Hoc etiam jam docuit Ga-lenus in commentario in librum Apho-rifmorum : dicit enim, " calor puero-" rum calore juvenum quantitate major" eft, et calor juvenum qualitate vehe-" mentior eft." Qupd et demonftraturex bonitate operationum naturalium,8 videlicety digejlionis, et augmenti, et

ccTrodoo-mv ev kcuvl— (Fol. Paris. 1548, apud Rob,

Stephan.) pag. 244, lin. ult..

C 2 Cif^

[ 20 ]

* MS. L.

if ui

* MS. L. ^ ^ . j^o u^^-JLJL-j^ Sj.—ikriMs ^Jye3 £jb

9 Arab. (jSJu Gol. in voce—— Graeca verfio

—

[ 21]

corporis incrementi, in pueris. Quaprop- Cap. I;

ter affimilatur fanguis infantium et pu-

erorum muftis (Jive fuccis expreffis,)

in quibus nondum incepit fieri codtio

perducens ad maturationem perfedtam,

et in illis nondum contigit motus, ad

ebullitionem excitandam.

Assimilatur autem fanguis juve- •

num mufto, quod jam efferbuit, 9 edi-

ditquefonum, et evaporavit ex illo abun-

dantia vaporum, et fuperfluitatum ejus

;

uti vinum, quod jam quievit, et feda-

tum eft, et vis ejus perfeita,

Sanguis autem fenum, veteri affi-

milatur vino, ex quo jam evaporata eft

vis ejus, et in promptu eft ut frigefcat,

& fiat acetum. Variolae etiam fiunt,

quando putrefcit fanguis, et ebullit, ut

ex eo evaporentur fuperfluitates vaporumejus, et permutetur a fanguine infantili,

m$v<m<mvTi> pag. 245, lin. 3.

t « ]

X^Lcij ^jUaa^I! oko !b) »*\)o —L»J (jj^

<> 3 *M KJlxll *_JL_=U g SUL^il

C_>^J Lf^ W CL»y*«H

" • • mm"~ \ •

s^ Lw*oL ^L <^£> ^ <#a-a^

[ *3 ]

qui muftis comparatur, in fanguinem Cap. Ljuvenum qui vino maturo fimilis eft.

Variolas ipfe etiam ebullitioni et efFer-

vefcentiaa fono, qui in muftis accidit inillo tempore, comparandae funt.

i

Atque ea de caufa non fit, ut pueriimmunes evadant ab hoc morbo praci-pue mafculi ; nequaquam etenim evitari

poteft fanguinis mutatio ex hoc ftatu, inftatum fecundum ; uti nequaquam evi-tari poteft mutatio muftorum, (quorumnatura eft ut fibilent et effervefcant,) inftatum illis futurum poft effervefcenteftridorem, et ebullitionem. Et raroquidem evenit, infantis aut pueri tem-peramentum tale effe, ut poflibile fit

ut fanguis in illo commutetur ex ftatu

primo in ftatum fecundum, 10 paulatim,pedetentim, et in tempore diuturno,adeo ut non appareat in fanguine hascceebullitio, et fibilationis ftridor. Oportetetenim id temperamentum efle frigidumet ficcum. Verum enimvero puerorum

10Arab. paulatim paulatim, et res pofl rem, etc.

v\ tempe-

\

t 24 ]

*MS.L. * «-r^ ^ M

VJ

g u&u $ £j-»*5 *V**J

ccc j i^j 4

31 u_>^\ repono—inMS. L. C_5>^ ^gerat

Cl. Meadus, i. e. valentior (cibus nimirum). Verfio

I

[ 2 5 ]

temperamentum huic plane contrarium Cap.I.

uti et regimen eorum, etiam : quoniaminfantium diaeta eft ex ladte.

Etiamque pueri, licet eorum ali-

mentum ex ladte non fit,11 nihilominus

huic propius accedit, quam caeterorumhominum^ cibus ; et eorum miftura eft

etiam major, pariterque motus eorum,poft cibum : et propter has rationes, ra-riffime quidem, effugit puer immunisab hoc morbo. Tum poftea fit ftatuumillorum in iis mutatio, ratione habita adeorum temperamenta, et regimen, etindolem, et aerem illos ambientem, etftatum fanguinis qui eft in vafis eorum,in quantitate et qualitate : in quibufdametenim celeriter fluit, in aliis tardius mo-yetur ; in his abundat, in aliis deficit ;

in quibufdam qualitate pravus eft valde,in aliis miniis qualitate pravus.

Graec. si os nai a TpEpovTai m th yahanlo^ aX\ ovv ?|

vTroysix (vTToyuus forte legend.) nai zvafxos toutw sksk-

twtq haiTYiv nai TpopWy vj uai aXXai YiXuuai uvrao-ai.

pag. 245, lin. 22—23.

D JlTVENES

/

[ 26]

<j*-*->^ \^sss^ ^wV, XJlxii

* MS - L- 2,1^.1 ^tf i«3 t> * XJU3I

4 (jjAjJ J^)i J.AX

£ C <*^e<J\! JwXO ^ U ^AJ«\j ^l ^4j\jJ L-Ja£j£J

12 Gr. verflo ffwaw/ueiw.

\ i

Vi i .."0 I*,

1

I

'

t tf 1

Juvenes autem quod attinet, quem- Cap. I,

admodum fanguis eorum jam conver-fus fit in ftatum fecundum, et abfolutafit ejus maturatio, et ex illo evaporat»fint fuperfluitates humiditatis, qux pu~tredinem neceflarid inducunt ; iis qui-dem hic morbus non accidit, nifi unipoft alium ex iis : et id quidem in iis,

quorum fanguis qui eft in vafis eorum,eft vel abundanti humiditate ; vel quali-tate pravus, valde inflammatus : vel iis

qui in pueritia eorum variolis correptifuerant levioribus, in quibus non per-feda fuerat per has, fanguinis mutatio inftatum fecundum. Jis etiam accidunt,quibus calor eft hebes, vel humiditas noncopiofa

: et iis qui in pueritia eorum va-riolis correpti fuerant debilioribus, qui-que corpore funt ficci, macilenti, calorehebeti, 2 quieto : quique, quumjuven-tutis annos attigerant, regimine ufi funt,quo corpus carnofum firmumque evade-ret; vel regimine, fanguinem eorum cor-rumpente.

13 MS. L. confufe vox defcripta efl. Gr. verfio

D 2 Qxjoad

4

[ ^8 ]

UJ

MS. L.j,;v^ SLjJjJI xJ3u&\ II âjjJ! ^ C<Û> *

j3\A\ (^j^14 ^ fWI ^

uCt

^Jk» i csCl! ri>i^ *W c^w.

UJ -f

H Gr. vcriio— hori mPeGyuIus ty\v avîTciav axpov

mo% vnv SeffMTnTa nai vypoTriTaiy xat tq SsjpfMV xalarvpa,

J\—...»

—

;

)

[ 2 9 ]

Quoad fenes autem, non fit ut acci- Cap.l.

dat illis hic morbus nifi in ftatibus aeris

peftilentialibus, putridis, rmlis, in qui-

bus hic morbus vehementer abundat.

Aer etenim putridus juftam temperiem

multo tranfgreditur, ad calorem et hu-miditatem vergens ; et aer inflammatus,

impetus hujus morbi promovet, conver-

tendo fpiritum qui eft in duobus cordis

ventriculis, in temperiem propriam ; de-

inde convertit totum fanguinem qui eft

in arteriis, mediante corde, in ftatum

fibi fimilem.

Et jam diximus de caufa variolarum,

fermone fufiicienti brevi, cornpendiofo.

Didturi fumus adhuc, de corporibus dif-

pofitis ad variolas et morbillos.

(TVVTEIVEI UJpCi; TQ V0C71/J.CC, mCtl fAZTOCHOpU&l TO TTVEUfJUt TO Vf

TCU$ cWt KOlhWS TY}$ KC&ftlXg TXpOC, TY}V l&OtV KpOCCiV^ etC.

pag, 245, lin. 39—41. pag. 246, lin. 1.

C A P U T

[ 3o]

y \\

UJ

is&\ Cjtf^ CJ*>>^ *Jv*aJL\ ^«Nf^ 4

III

«X*aJH ^j^^*Xj^i l^J

*MS.L. SuAai^ JWUaJI *|

(JOA—aU

I

«jLit cJUj»l \—$aH csv^IV^ ^=Ali

&Xaa<?1*JO

1 Etfaluzedgat : pulmenta et potiones ex amylo,

polline, aqua, et mellc. (Meninjki Thefaur. Vienn,

[ 3i]

C A P U T II.

De corporibus ad vario/as aptis et difpo-Jitis: et de anni tempejlatibus, in quibusabundant corpora ad variolas difpojita.

HJEC funt in univerfum, humida,et alba, et carne repleta, bene

colorata, et temperata, et rubra : fufcaetianfquando cum carnis abundantia lint

:

et ilk, in quibus abundant et fepius in-vadunt febres calidae et continuai : et hx-morrhagia (narium prcecipue) et ophthal-mia, et puftuke albae, rubra, et veficula?.

'

Illa etiam quas multum comedunt rerumdulcium, pnecipue da&ylorum et mel-lis, et ficuum, et uvarum ; et omnis fpe-ciei rerum dulcium, in quibus eft craffi-ties et denfitas, uti pulmentorum, et 1

Faluzedgat ; et abundant ufu vini etlaftis.

l68o> Col. 689.) s^JL Perfic. Turcic.;—j^Jli et

£j^JU Arab. hinc plural. CL^Uj^lli

CORPORA

t 32 ]

w

\ HfiLo *<Sx\\ 3^X3 I^jjA^ (joy-> (j^ ^ ^^ & -i>

&'

'&> o

^jbu \ ^V.U U^. b^j <\ i*f*

^VjJLl ^—a) L-jUI *AA-i£\n ^jtaj^ \ fl^

L^aJu'uru "uu "iw ^ ^u» ^: -

dk • •**

UJ

•

[ 33 ]

Corpora autem macilenta, biliofa, Cap

calida, ficca ; talia ad morbillos magisquam variolas difpofita funt : et, li va~

riolis correpta fuerint, non fieri poteft,

quin fint numero paucae illorum variolae,

diftinitse invicem, debiles : vel e con-tra pravae maxime, numerofc, fteriles,

ficcas, cum putredine, et non cum ma-turatione.

Corpora autem macilenta, ficca,

cum temperamenti frigiditate, nequa-quam difpofita funt ad variolas et mor-billos. Qupdfi tamen variolis correpta

fint, in illis hae erunt paucs, debiles,

moderatae, ftabiles, tutae, cum febribus

moderatis, levibus, (talia etenim corpora

has extingunt) a principio rei ad finemufque.

Quoad anni tempeftates, in quibusoriuntur variolae, et abundant, jam dic-

turus fum. Extrema porro funt au-tumni, et veris initium, et quando per

aeftatem pluvias funt 2intenfae, crebra, et

aArab, %yj\JL< aliae alias confequentes.

E venti

t 34 ]

U^~t— C-J^' ^vaN ^tf.

UJ

* MS. L. ^ L.,^ ^aju^Ji? ^jmJ * *aa____U

._v_J

-_-J -____'

I

[ 35 ]

vcnti auftrales flant multi et contlnui CaP, II.

et quando hyems tepida eft et auftra-

lis.

Qjuando autem aeftas fuerit valde ca-lida et ficca, et autumnus calidus, fic~

cus, et pluviae retardatae admodum, mor-billi tunc celeriter invadunt eos, qui adillos difpofiti funt ; hi vero funt homi-nes, calidis, macilentis, biliofis corpo-ribus.

Pers^pe etiam haec mutantur, caufaregionum, et domiciliorum, et ftatuumin aere occultorum, quae illos morbos ne-ceflario inducunt et ad illos difponunt

:

unde fit ut in aliis etiam tempeftatibus,

oriantur. Tunc igitur oportebit, utfummam adhibeas diligentiam circa prae-

fervationem ab his morbis ftatim atquevideris illos incipere, atque in hominesgraflfari, fecundum ea qua? in fequenti-

bus memoraturi fumus.

E 2 CAPUT

[ 36 ]

m

u*±SfyH

tj £îU!^ <_iW ^JKs^

c <A*\ £??3 OjU^xH

(^JLJ^ JUXUi^ UUp> 2(^«X^^ ^toUjj

«X**A^ C^J^ (jffifr^

u-jÛaS^ ^^k^n Ceiî jy^1*k

1 MS. L. aLaJ^ ^^LâJ^ (^loÛM tfU*H jtf,

Hae voces punclis diacriticis in exemplari meo carent,

et confufe pinguntur: ita legendas mihi videntur.

t 37 ]

C A P U T III.

DeJignis indicantibus eruptionem varie/a-

rum et morbillorum.

ERUPTIONEM variolarum prace-

dit febris continua, et dolor dorfi,

et pruritus nafi, et terror in fomno, et

haec funt figna magis propria illarum in-

ftantium, prsecipue dolor dorfi cum fe-

bre : dein punftio, quam invenit asger

in toto corpore fuo, et repletio faciei,

tunc redudtio ejus in primiim Jlatum ex-

templo : et coloris inflammatio, et ve-

hementia ruboris in genis ambabus, po-

ftea : et rubedo oculorum ; et corporis

totius gravitas :1 et abundans inquietudo,

cujus figna funt pandiculatio et ofcitatio,

At hsereo et nihil definio. Graeca verfio— mi rcvroi$

uai <ntofttvao-fjt,o$i uai xao~(AYi <tv%vy\— pag. 247, lin. 3.

nai odvvYi sv to) \ai/*a nai sv t« Scogani, etc.

et

[ 38 3

* MQ Tw

JJ^ Jb^ teJi^ fi\ lJjUj *

*MS.L.x>c>u ^ ^ j^a^ 3^ * ^ , ^

sljuuii ^ e>*^ 5^ ^lyi

[ 39 ]

et dolor in gutture et pedtore, cum pau- Cap. III.

cula fpiritus arftatione, et tuffi j et oris

ariditas, et falivas craffities, et vocis rau-

cedo, et cephalalgia, et gravedo capitis :

et animi inquietudo : et tasdium, et nau-fea, et moeror: (nifi quod inquietudo,

et naufea, et moeror, in morbillis abun-dant magis quam in variolis : et dolor

dorfi, variolis peculiaris magis fit, quajnmorbillis :) et calor totius corporis, et

inflammatio coloris ejus, fulgor etiam,

et rubedo : rubedo gingivarum intenfa

prascipue. Et quum videris haec figna,

vel quaedam ex eis, praecipue vehemen-tiora eorum, uti funt, dolor dorfi, et

terror, cum febre continua, certo fcias,

asgroto, variolarum aut morbillorum erup-

tionem inftare. Atqui illam, in morbil-

lis non comitabitur dolor dorfi tantus,

quantus in variolis ; nec in variolis e

contra, mceror et naufea, quantae cummorbillis funt -> nifi variolae fint pravae

:

et hcec monftrant morbillos oriri, ex fan-

guine fumme bijiofo.

In

[ 40 ]

*MS.L. ^xL^H Qjk^b ^J^1 * A-AAJ j.^J,1

z Gr. verfio— £ 3e tmims *o»/aix»j nteiova tx^ nv

<3ro<roTr,Tct ra %pirx aifj.a,r®-<y m fxoxfi^ H0U ^Pfyp-

{Atvx, km &x tsto a-uvc^pEUEi oturv) Yi ohvn ra vura, etc.

pag. 247, lin. 14— 16.

[ 4i ]

In variolis autem falutaribus, 3 fanguis Cap.IILquantitate peccat magis quam pravitate

:

atque inde eft, quod oriantur cum doloredorfi, propter extenlionem venas et ar-teriae majorum, quas fitae funt fuper ver-tebras Ipinas dorfi.

3 Arab. erit in illis quantitas fanguinis, plus quampravitas ejus, fcccans, etc.

/

F C A P U T

[ 42 ]

f .# #

CCC JtfUttc

CCC sjl^L Jlfllj

j-*W 21>W1 cUL-Ui,

<jl^. s >^ t-3^!* J***

CCC £oU cIjj^j Lo \—$/i

1 yfra^. i» e « accidentium.

I 43 ]

C A P U T IV.

De enarratione 1 articulorum reglminis in

vario/is, univerfa/iter

\

JAM vero memoremus articulos regi-minis in variolis, univerfaliter.

Primus eorum eft, prafervatio adhi-benda, priufquam appareant figna earum

;

et cohibitio earum, poftquam apparue-rint figna earum.

Secundus, de illis quae accelerant

eruptionem, et apparitionem earum.

Et tertius, providentia circa oculos,et cilia, et meatus aurium, et interi-

ora narium, et guttur, et articulos, utnulla in iis hcereat aut infixa fit putre-fcentia.

Quartus etiam, de illis quae matu-rationem earum accelerant.

QuiNTUS

t 44 ]

tk *M*r _u=sj ^liij

&m ^LJS CIjU j^Ull^

4C£ aa!J ^ L>i£

,

4 Pravx lethales : has duas voces alterius efle loci

monftrat titulus Cap. VI. ubi non extant.

3 [Defiderantur hic argumenta Cap. VII. et VIII.

quae quum ad marginem Lugdun. Codicis adjunxiflet

[ 45 ]

Qjcj intus, acceleratio deficcationis Cap. IV.

earum.

Sextus, * pravce, lethales. De fqua-

mis amovendis.

Septimus, de illis quas auferunt ve-

ftigia variolarum.

Octavus, de alimentis ejus qui va-

riolis laborat.

Nonus etiam, de naturs prseferva-

tione a diarrhcea, poft illas.

Et decimus, figna fanabilium et le-

thiferarum, ex illis.

Ipse vero didturus fum de omnibushis articulis, fermone brevi, fufficienti.

Si voluerit Deus.

librarius Arabs, incuria bibliopegi perdidit, funt ex

fequentibus capitum infcriptionibus refHtuenda in

Marg. MS. adhuc fupererant extrema verba aj

titul. Cap. VIIL

C A P U T

[ 46 ]

I

C^C *N*J J^l>

UaX*£ L>j<\ja» ^*^-5* ^ lt3^S-

H—s2 «i^xj^ (jj^a (j* **LSj

UJ

* MS. L. ,U^!\ ^<x*% * ci>Ia«U\*

1 y4r<i£. ante apparitionem earum— poft appari-

tionem earum.sJuMija^ Decoftum five edulium ex Jentibus,

J t

/

[ 47 ]

C APUT V.

De prcefervatione a variqlis, 1 antequamapparuerint et de prohibitione ns 'mul-tiplicentur, pojiquam apparuerint»

OPORTET ut detrahatur fanguisillis qui pueri funt, et adolefcen-

tes, et juvenes, qui vel nondum variolisfuere correpti, vel qui correpti fueruntolim variolis languidis debilibus: (etpne-cipue in iis ftatibus et temporibus, in iis

etiam qui tali fint temperamento, qualefupra retulimus) antequam febricitent,et appareant in illis iigna variolarum.Vensefedtio nimirum in illis fiat, quiannum decimum quartum attigerint

:

illis autem qui aetate minores fint, cu-curbitulae admoveantur. Cubicula eo-rum refrigerentur % cibus eorum fit ex-tinguens calorem, ex 2 lentibus flavis, et

Gol conficitur ex lentibus flavis ad folutionem fere in

aqua coftis, additis aceto rubro, coriandro, fale.

Ebn Ciazla in voc. 'iy^ %**«\c

ex

t 48 J

* MS.L. Cf tesL-M * ir*&> cUC*Jj,* «AâiijJ

^yal!, «j^LsJl <> IjjU iUS), f^ 5

* MS. L. aÛ * glî sb^' i>

*MS.L. * |*^^ <j£u>UU (jj^r^ <j^^*>j

3 2u^yaA^ Jufculum cx carne hcedina vel ag-

nina, vel gallinis, cum fucco uvae acerbae paratum:

parandi modus ab Ebn Giazla traditur in voc,

4 g-lXj^ Sicbadg. Vide CafteL Lex. Col. 2523,

K° iq.—Ebn Giazla tres hujus fpecies colore varias

recenfet : albam, fc. flavam croco, rutilam cnici flore

tinclam.

\yoy^ yb3 (j* Holam eft jus tenue Sic-

I

[ 49 3

<ex 3 omphacino : et cibns ijle acidns ex Cap. V,

tarnibus confciffis, * Sicbadg diffius : et

Gelatina ex hcedorum pedibus parata : et5 jufculum tenue edulii Sicbadg didli, a

pinguedine defascatum : jufcula etiam excarne vitulina parata 5 item 6 jufcula exattagenibus, gallinis, phafianis. 7 Ha-rum etiam confciffe carnes, cum fucco

uvae acerbae paratae. Et bibant aquamnive refrigeratam, vel aquam fontanampuram frigidam ; quacum etiam cubicula

eorum confpergantur. Utantur frequenter

malis Punicis acidis, et lambant fuccos

frudluum acidorum et ftypticorum infpif-

bddg ab adipe defecatum : Idem fere ac Matzoutz.

-

—

Ebn Giazla.

6 Arab. uPya&Aj et Matzoutz—jufcula fc.

7 Harnm etiam confcijfa carnes. In cxemplari vox

Arabica ^-^3 fine punclis diacriticis, et literis mi~

nime diftincYis picla elt$ Jyjyi^ legi: at hsereo

maximc. Grceca verfio rpQpn $e xfir&v9 ™s ^ °'J<~

tpanmv tyfijAgvoig, tcic, & ofa^n ttyiktoi$, kcu tgi$ xtt?/*;

o£®o£o-t9 kpa raywoi$ oiwoi^, kcu SfiGaniv⁣— pag. 247,

33? 34.

G fatos j

[5o]> i

u« c-s*1*15 ^^l—^Jj jLJj, W>>^ ^^i ^ ci.^ 6-3

j ^J*^ j-LJI^ j^Ji 10,>

g' (jhLkjjI^ et ribas: lapathi acetofi fpecies, cujus

rubicimdus acidufque fuccus, ad tertias coclus, rob

de ribes vulgo dicitur. Gol. Lex. Col. 930. Cqftel.

Co1- 35°3- De hac planta, vide plura apud Hyde de

Relig. Veter. Perfar. pag. 540—546. (Oxon. A. D.

1760.)—~" Ibidem (Chorafana fc. in montiks" prope Neifabour) et planta celeberrima, et Euro-" paeis defiderata quidem et incognita k^jj

lastius nafcitur, quam in monte Libano, aut alio

u quocunque loco. Utique genus utrumque, tum" gemmx ejus, tum plantae c5j^Ua) (Neifabo-

" ricum) caeteris longe praefertur omnibus. Gol not.4<

in Alferganum, pag. 188.—optima eft qua crefcit

" fuper montibus nivofis/' Ebn Giazla

XL\

t 5i]

fatos j uti rob mali Punici, et 8 ribas, et Cap.V.

rob aciditatis citri, et omphacini, et moriSyriaci, et fimilibus. Quique ex illis fu-erint temperamento calidiori, et magisinflammati, mane fumant aquam hordei9 accurate paratam, cui affundatur quartapars fucci mali Punici acidi. Qui verohis minus funt inflammati, his quidemmane propinetur ptifana ex IO fauic hor-dei et faccharo. Cibis eorum admifceas

etiam

9 Graeca verfio %iAov ^poo-iscrQco aupi^co; ««Sr^^uEvov,

pag. 247-,

10Sauic hordei, a\(piTovy Galeno ; vocem Arabi-

cam ubique retinui. Gr. verfio npai a\-

Qirotg ftsra <ra>cxa%oufpag. 247, lin. ult. Galen.de

Alimentor. Facultatib. lib. i. (Edit. Aldi, tom. IV.)

fol. 49, lin. ult. JLx rcov vsav KptQav <ppvy£io~av crufxfxs-

Tpcog to na^irov a^cpnov yivsrai. Idem fere valet He-

braeorum nbp, et Arabum Buxtorf. Lexic.

Rabbin. magn. Col. 2034. Gol. Lexic. Col. 1960,

in voce c ^3—frumentum afiare mos eft antiquifil-

mus. Vide Levit. cap. xxiii. 14. " et panem, et ajfa-

" tum frumentum, et fpicam teneram non comede-

f* *is," ctc. ubiArabs Erpenii Arabs Polyglotti

\

[ 5* 1

t*$£,fjj» ^ £Ul

•MS.L.^ ^ ^^ * ^ , ^UJ

^jik^ a^Lo * -x ^ .

*•.

L-Kj^ reddit. £fo in Libro Menhadg—

^ktt dC^.t> u^aJ jtfVi ^

etc. Sauic hordei, $r«m^ *A moderat? tojlum,

pauci furfuris ; cjl magis refrigerans quam fauic fcj!

f/a; c mprimit, etc.

Arab. juvabit juvamine maximo, etc.

Arab. ^vfci^ Werafhkb : Cl. Mead. furuncu-

culos Gr. Interp.--™? ptyu*ra£ tov^xnfM hxktnw, pag. 248, Jin. 4. Vox in lexicogra-

phris fruftra guaeritur. Aliquam lucem prsebet Aki

Ofaiba in vita Gabrielis fil. BachtifJmce fii. 67^7;cujus verba fequuntur :

{«L^ ^

UJ

1

1

I 2

t 53 3

etiam acetum, lentes, et mala Punica, Cap. V.

et omphacium in primis : his etenim ef-

ficies, ut fpiffiorem reddas fanguinem,eumque refrigeres, adeo ut prohibeas

ebullitionem ejus, et puftularum erupti-

onem. 11 Hoc regimen quam maximejuvabit etiam, in omnibus temporibuspeftiferis, et imminuet pravitatem ulce-

rum peftilentialium, et 12 furunculorum,

UJ /

t> *XxJ( s<>£ C_5^ (!jv-,^-^,^Ji Cul^ (^^liiX^

^14\^!} \

—

^aXc j,*mXj <-~-A,sr csC_JJ ^JJj!:!^

&c. (vertente Salomone NegriJ—" interrogatus Ga-" briel ab Abu-Ifaac—de morbo, qui Werfe-Kin ap-

" pellatur : refpondit, nomen hoc Perfe compofue-

" runt e duabus vocibus, fratlionis fc. et petloris,

" nam in puriori fermone Perfarum nomen peftoris

" efl: wr, quod vulgo ber dicitur; nomen autem" fraclionis ejkin (e/bkinJ : fi amboe voces una con-

" jungantur, efficiunt werfekin (potius werefbkin

)

" i. e. morbus ille in quo pectus neceflario frangitur."

Vide Append. ad Freind Hift. Medicin. vol. ii. p. u«—12. An empyema ? an vomica ? videant medici.

et

I

[ 54 ]

iiSW

UJ

*MS.L. ^axs ^ ^ * v^*^ *r*M *jU

jULU Ea,UI JyuH 3^X111 &»fUI (Ut

13 Isfidbddgat : alba nimirum cibaria, quae ex car-

nibus, cepis, oleo, butyro, et cafeo ficco compo-

nuntur. GqL Lexic. Col. 103. Ebn Ciazla hujus

L—oli

I

t 55 1

et prohibebit pleuritides, et anginas, et Cap. V.

in genere, cun&as asgritudines biliofas etfanguineas. Lavent fe etiam aqua frigidacirca meridiem, in illam ingredianturetiam, et natent. Abftineant etiam a ladte

recenti, et vino, et dadtylis, et melle, etin univerfum a rebus dulcibus, et ci-bariis *3 Isfidbadgat didtis ; et carnibusovium, et jumentorum et locuftis ; et

pullis avium ; et condimentis, et femi-nibus calidis. Dentur illis etiam, quandotempus fit peftilentiale, pravum, vel tem-peramentum eorum calidum, humidum,putredini recipiejidce aptum ; vel cali-

dum, ficcum, difpofitum ad inflamma-tionem, una cum hoc regimine, quae-dam remediorum qux defcripturi fumus.Dentur etiam praeditis temperamentiscalidis, ficcis, inflammabilibus, olera

refrigerantia recentia, extinguentia, uti

portulaca, malva, et blitum : cuc&rbiteetiam, et cucumeres, et cucumeres an-guini, et citrulli.

edulii parandi modum tradit, a Colii nonnihil diver-

fum: nimirum ex carne ovina, oxalide, cepa, cori-

andro, fale, in aqua coctis.

QUOAD

[ 56 ]

UJ

âAjJt jL*ssMl Zaao£.\ ^jLv>^ e_>l^ UÛ

T4 Quoad fiepones : vox Arab. eft bateich,

*' Cucumeres, cum magnitudine exceflere, pc-

" pones vocantur." Plin. Hifl. Natural. lib. iii.

im c. jr. •

"->-;

-

C/. M^d. melones reddit.

Ebn Beitar— XaawjUJL âw3 ( —

i. e. Bateich, notus eft. Perilce dicitur c^r-

^wz^. Vox etiam Arabice ufurpatur, et dicitur

charbuz.

i

[ 57 ]

,Qjjoad »4 pepones vero, dulces pne- Cap. V,

cipue: ab his prohibeantur interdidtovehementiori. Quodfi forte ex iis fump-ferint, fuperbibant extemplo rob fruc-tuum acidorum. Detur illis etiam, de15 pifcibus mollibus ; et 16 Al-RaiL

Quoad illos qui corpora habeantobefa, carnofa, alba, rubra ; quoad hos,inquam, fatis fit tibi, diastam praberequalem primo retulimus, ex quocunquerefrigerante, ficcante. Omnibus etiaminterdicito labore, balneo, coitu, ambu-latione, et equitatione in fole et pulvere.

Galeno, nomme cucumerls anguinse maturse notus.

Diofcorides autem peponem appellat

—

ny&^^AJ*—iJ^-* uJ>~* Charbnze,- melo, pepo, anguria.

Meninjki, Col. 1875.

x 5 Gr. verflo rpe$B Se auTsg rccv ixOucov Toig pahaKQ-

&apKois> pag. 248, Jin. 16.

16 Al-Raib—jiai zk th ofc/3sj th yaXaKT®- to q\o-

fofSgOV l%Up SKKplVQfXEVQVy T0 TTaga Ti£ CTOpiS T8TH gaiTT QVQ-

nao-Qev. Gr. verf. pag. 248, lin. 16— 18* Vide infra

pag. 61. ubi aquam Raib Rhazes ipfe defcribit.

H Potu

[ S» ]

• MSX. ^ * ^

(j(j*>.a,£a)1 Iâa^-c L=*L>j^ LsSo *Js3i

w

*^J\ gw^xXi \

—

aj^ Uic >A^» lo^ (jj^

H M £*a>j jj^W^ $<S*att Ifck

*^JLo JÛ» ^ ^^li £^1* lilxkSM \—«!j

*7 ^r<3 /<jf?/.f : Arab. aqua cafei.

Haec in archetypo Leydenfi, in margine fere oblite-

rata, leguntur : corrupte certitfime. Cum Grasco

Interprete lego âA, -J^j iy>5

C 59 1

Potu etiam ftagnantium aquarum, etCaaV.trudhbus et leguminibus uredine et ro-bigine tadtis. AJvum eorum mollemreddas, quando opus eft illis, aqug pru _norum Damafcenorum et faccharo et

7 fero la-dris et faccharo. Et caveant,juoeto, a ficubus, et uvis : a ficubus, quiagignunt puftulas, et fuperikitates ad ex-tenora cutis propeJlunt ; ab uvis autemquia fanguinem flatu et fpiritu implent

*

et aptum et difpofitum reddunt ad ebul-Jitionem et efFervefcentiam

j et li aer fu-ent pravus valde, putridus, peftiferus,facies quotidie abluta fit aquS fantali etcamphora, et effedrum habebit bonum,cum permiflione Dei.

Q£od ad infantes et hdtentes : cu-curbitulas admoveto iis qui quintummuer ,u?

rffiterSreffi funt> q^ndo fint

obeli, albi colore, rubore nitentes. Nu-tncem porro qU£e laftat, eo regimine

<ni/tiurpa tji wapun, «araraos,, pag. 248, lin. 3? 36.In CL Mead codice MS. hasc omifla funt : at conftat,'

ifl codice quo ufus eft Gr. interpres, extitifle.

H 2 guberna,

C 60 1

/ f / • t • • • * •«•

JkV^ yh, u_*!U!l h-u^^ *U3 9

MS.L. ^ W WlV^ . ^ <^>!

, t„.

19 ctc. u^ojil tfgi/tf Al-Raib, vide not.

X6, pag. 57.

V

t 61]

guberna, quod jam memoravimus. QuiCap.v,vero ex iis iit, qui jam 18 pane alitur,

huic dato ex iis quse antea recenfuimus,ea qua yifum lit quantitate.

Jam vero recenfeamus medicamina,quse fanguinem fpiflant et refrigerant,

et cohibent putrefa&ionem et ebullitio-

nem ejus.

HiEc prohibent omnes res acidae; uti

acetum, et aqUa Al-Raib fumma aci-

ditate ; (ea eft autem, aqua illa tenuisamara, quas fupernatat Al-Raib, quandofoli exponitur) acidum etiam citri :

20 hismagis etiam juvant, illa qua? cum acidi-

tate, vim ftypticam conjund^m habent:ut iiiccus uvae acerbae, et fumach, et 21

ribas, poma, et mala cydonia, et malaPunica acida: et res quae condenfantfanguinem tota fua fubftantia, uti zizir

phae rubra, et lentes, et braffica, cori-

a0Arab. juvant etiam juvamine his majori, etc.

Et ribas—non, rob uvarum Corinthiacaruin

;

fed ribas. Vide not. 8, pag. 50.

andrum,

[ 623

Uâ* jjJ^j jÎaLS^ 2%<-<Xz&\ t-r-v&j ^<Xa$Nj

** Et Tebdjhir vocem Arabicam nufquam non

retinui. Graecus Interpres per o-Trotiiov ubique reddit:

Cl. Mead. faccharum Bambu ; audtoritate vel GoB

(Col. 1439.) vel Garcia ab Horto, vel Caroli Clufi,

qui de Tebaxir (Tebafhir) multa habet in Hift. Aro«

matum (Antverp. 8vo, 1593.) pag. 46.

Quid fit, incertum eft : confulas Avicen. (Arab. in

voce j-AÛk pag. 182.) et Plympii verfionem et no-

tas (Fol. Lovan. 1658.) pag. 147.—Apud feplafia-

rios Turcas et Arabas, adhuc divenditur Tebafhir\

quid fit nefciunt, folummodo aiunt ab oriente ad illos

advehi.

Geographus Nubienfis (Arab. Romse, 4to, 1592,)

p. 73, lin. 20—24, ^LJt *jU mjJ^

jj&\jA*A\j \ JXJi

Quae Geograph. Nubienf. (Paris, 4to, 161 9.) p. 64,

fic habet— " Diftat ab hac (i Sendabur fc.) Nana

I

t 63 j

andrum ; laftuca etiam et papaver, in~ CaP. v9

tybum, folanum, et 22Tebajhir, et fe-

men pfyllii et camphora.

Porro

" urbs maritima, itinere quatridui. Efl autem Nana" llrbs confpicua, magno adjacens finui, quem naves" ingrediuntur in eoque quiefcunt, et exinde vela" faciunt. In ejus montibus et terra nafcuntur can-" nat et (^iUfc Tebajhir) fpodium."

Le&ori nec ingratum, nec moleftum fore confido,fi Ebn Beitaris Arabis Malacitani, medici et botaniciinfignis, verba fubjiciam; unde patebit, apud prifcosArabum medicos, quanto in honore olim fuerit, etquam crebro in ufu, hoc, dubiaj licet originis/re-medium

:

JxU!5 ^^ J^xX^ UILS! ^U u

U^tf^ (M ***

i±>\>y (^™* ^ ****

*MS.L. JjjuflW * jSj^ «Xxftt ^^jl^i

*j*u C5^. r 4 u**1* r 4 >^ l^

^^^kl <X*;>^ bjA ^r5^ (^W 1

ys^ **UuH Jt-W t> eA 1

C^LJAi **jvj:

r f • «IJt

c^yb *A* *U* Wr1 *^

9

i

[ 65 ]

Porro haec eft medicamenti defcriptio, Cap. V,

quod fanguinis ebullitionem fedat, et ju-vat contra aeftum et inflammationem je-

coris, et ardorem flavae bilis,

Rosarum

i. e. Tebafhir: forma ejus nota elr. Subftantia

effe dicitur, in veteris cannae cavitate inventa, et op-

timum efTe, quod ad nodos cannae invenitur. Dici-

tur etiam, eife cannae pars ufta, et incinerata : ni-

mirum cannae, ventorum furore agitatae, fe invicem

confricant ; ex friclione accenfa fiamma comburun-

tur, et in cineres rediguntur. Invenitur, ubi et piper

nigrum.' Optima fpecies eft, quae fumme alba, et in

rotunda fruftula divifa, ficut aureus (dirhem, Arab.)

Adulteratur autem cum oflibus ovium, oflibus capi-

tum praecipue, Frigidum eft in fecundo, ficcum in

tertio gradu. Juvat contra aduflionem bilis fiavae, et

ventrem coercet, et ventriculum roborat, epotum, et

inunclum. Utile eft in febribus caiidis, et fiti; fiftit

etiam vomitum biliofum : ventriculo et jecori calidis

magnopere prodefh Proficuum eit in uiceribus ; et

I pnllulis^

[ 66]

u»jJ.jj^\3 3U ^LSjJ o^S^ jj^ 61^

I

flfl

puflulis, et aphthis in puerorum Ore accidentibus,

quando vel per fe frigidum infpergatur, vel rolis

rubris et faccharo Tabarzad, (five albo candido)

commixtum. Juvat etiam in hsemorrhoidibus c^cis

epotujn. Ventriculum (tringit, et fiftit alvi profluvia

biliofa. Juvat etiam in tumoribus oculi calidis. Cor

roborat contra palpitationem acrem et deliquium, ab

jnfluxu biiis in ventriculum oriunda, epotum vel in

aqua, vel in Secangiabin (i. e. oxyfaccharo.) Juvat

Jut'

—

jtXj

[ 67 ]

Ro sarum rubrarurn contufarum Cap. V,

drachinae decem,

Tebashir drachms viginti.

Sumac, feminis oxalidis majoris, len*

tium decorticatarum, berbeirum, feminis

f)ortulacas, feminis ladtucae albae, lingu-

orum drachmae quinque.

i

Santali albi drachmae duae Cumdi-midio.

Camphorje drachma una.

item contra melancholiam et mcerorem ; animi ango-

rem et folicitudinem removet. Diarrhceam cohibet.

Febres calidas tollit, aqua frigida epotum. Cor vei

calidum, vei ficcum frigidum roborat : (pro tempe-

ramentis frigidis crocus admifcendus erit.) Longo

ufu epotum, humiditatem ventriculi diuturnam re-

movet et abftergit ; et inteftina ex calore diii debili-

tata roborat ; vel intus fumptum in potu, vei externe

iliitum.

Matu-

I

[ 68]

K—aXj ^jJo £Ls <JV^J d>^Jsi!L> *XjwS<

«XxjL_U CL-Sj&Jl (â^LCJ} ^ siJL)

*U ^jjjj.^ <—Stjli Û? ^9* — ^j^.

^ C«3j_5 <> *a3«>1 U$a5 £&)j (jjU^ ^*MS.L. ÂJ

(jjy^^ ÛX^. £a3^ l_JUaj^ (JawLM•• • • • ^

^ «x* LJi** j£ fL1 ^LJJLj- ÛjJ!

• •

23jsjj

—

a—b j.Cw Saccharum album durumque.

Sacchari albijjimi ffiecies adeo dura, itt fecuri frangi

[ 69 ]

Matutinis temporibus huic fe af- Cap.V,

fuefcat in potu ; fumat drachmas tres exuncia una rob aciditatis citri, vel rob ri-

bas, vel rob mali Punici, vel fucci om*phacini, et his limilium.

His etiam prodeft hoc Secangiabin

;

i. e. hic fyrupus acidus faccharo, hocmodo paratus.

Sumantur pars una aceti rubri de-faecati, praeftantis, et partes dux aquae

rofarum ; commifceantur, et macerenturin iis uncia una foliorum rofarum rubra-rum ficcarum, et uncia una balauftio-

rum, et unciae duas corticis mali Punici,

per dies tres : dein coletur. Poftea co-quatur adje&o 23 facchari candi albi du-plo vel triplo, ad aceti primum pondus

:

coquatur quantum fatis, et ad ufum fer-

vetur.

debeat, etc. Cajiel Lexic. Col. 1469. Ebn Beitar,

g>M ^ ^JJ 0̂ Jr*" Sacchar Tabarzad, five can-

dram. Vide pag, 64—66, in not. 22.

Prodierit

I 76 'f

^MS.L.J^*^, ^JJlS ^ #

U^V. ^ v_>UL (jj-=Jo

Xaj^U ^Jb^ xAJ» (jjj^<j^»UU <3^£ liuvjj

x3s& Lv^ \—xlat Ui) t> j&j 25

v-_>\>-£ 2^3 Ujj^ Uj^ U>i Aj^J j^XZj

<J\—l\ (jjfo** Ci»^.

yyu (jjs ^s* ^ o^u ^ ^*MS.L. «X* <> <^ Cl)'

J4j\fti

24 Tebafhir, vide not. 22, pag. 62.

I

C 71 ]

Prodierit etiam hoc magis, fi fu- Cap. v„

mantur rofarum, 2* T«bajhir, fingulorumdrachma? decem : fantali albi drachmaftres : camphorae drachma una : fubigan-tur cum mucilagine feminis pfyllii, et

liant pilula?, vel trochici. Ex his in

potu propinentur quando opus fit, pon-dus trium drachmarum ex uncia una Se-

cangiabin pradiSli.

25 Hoc etlam multo magis juvabit fy-rupus, cujus haec eft forma et virtus

ejus fuperat virtutem omnium fyrupo-rum. Per Deum ! nili fuerit fyrupusmargaritarum, quem parant Indi, admodum diverfum, illis cognitum. Indinimirum dicunt, " fi quis bibat de fy-" rupo margaritarum, li in illo jam" eruperint puftuLe variolarum novem," decima non fuperveniet."

Hmc vero eft ejus defcriptio.

25 drab. hoc magis juvabit, juvamine maximo,€tC.

SuMANTUR

0

[ 72 ]

^yîS iUsj ^>*?^ U^v*^ (ja^cliJ (^jUjJ^ £U

»Ju. cby^ Ûas^ (j<^>^ Ûmj.• • •

(jîi! a^L^s —JJbj J£ U^jWj^^ oUJ

* MS * L;gs*b _JJ*, «M> $ * CiW*" 5jl^

gvkj^ j£*- j'Jb^ ^&H.? £t*^

4 IKXj3 ^S'^ ^Ji)j <— Joi^j

^ £*J-L <*~> **wc\!L

^ .Ns^ Sj^! Ji 4^ t>

[ 73 ]

Sumantur aceti defecati veteris prae- Cap.V.

ftantis tres librae : fucci mali Punici aci-

di, et aciditatis citri et fucci uvae acerbse,

fucci ribas, fucci mori Syriaci, infufi.

fumach, et berberum, fingulorum libra

una. Succi expreffi la£tucae, fucci dra-

cunculi, fingulorum librae quadrans. De-cofti zizipharum rubrarum, et infuli

lentium, fingulorum libra una cum di-

midio. Commifceantur omnia, et ad-"

jiciantur facchari librae tres ; et coquan-tur. Dein fumas libram dimidiam Te-bafhir et camphoras, quae immittantur in

mortarium mundumpoftquam probe trita

fuerint, et his affundatur guttathn pau-xillum hujus fyrupi calentis, et celeriter

agitando cum piftillo fubigantur, donecdiffolvantur : deinde cum toto commif-ceantur. Et ne definas agitare, cumfegmento vel cannae apertae, vel ligni 26

falicis, (at canna eft melior) ab initio rei

ad finem, poftquam injeda fuerint Te-bafhir et camphora, quoufque perfede

Calaf, Arab. falicis fpecies.

K uniantur.

1

1

t 74 ]

* • •* •

C-^/it^A^ (^V&^tf^ (jj>c^ 4-5 %«4*Wfy

* •

ka

Ul

*MS.L., . *f. . .. .-. „ «iJl II

27 ^r^. morbis fanguinels et cholericis, etc.

* 8 Et in ulcere pefilentiali, five pejle, et infurup

culis, etc. in textu, ^S-^j^ (j^^ti* itaCX'

C 75 ]

/

uniantur. Dein utaris, vel ante appa-Cap.ritionem fignorum variolarum, vel poftapparitionem etiam, quemadmodum nosfumus di£turi:< et in omnibus 2? morbisfanguinis et flayae bilis, et 28

in ulcerepeftilentiali five pefte, et furunculis, etfaucium ftrangulationibus, aliifque fimi-libus : juvat enim Dei permiflu.

Atque ha?c in genere fufficiant depraefervatione a variolis antequam febrisoboriatur, quam comitantur figna vario-Jarum.

His variolas quandoque repelluntur,ab homine qui ita paratus fit, ut ab illo

morbus repelli queat : adeo ut nunquameveniat, fi quid variolarum in illo contin-gat, quin fint debiles, pauca? : vel ut abillis immutetur Janguis in ftatum fecun-dum, uno velut idtu, et in brevi tempore,

emplar meum, ita Boerhavii ^j^ildS \n fingu-

lari, pejlem, alcus pejlilentiale fignificat. In p. 52,(j^kH in plurali occurrit, qu<e et hic loci etiam

ycra fortalu> e# lectio.

K % cum

[ 76 ]

zj^Qso ZjAazL ij£>\j.£.\ &/^2 if^yk^s ^LOLg^ ^j^Kt

««-X-^l^4-5

' MS. L.^JvAaaw ^s. $ -srV/^lt * VaA** As. ^

* MS. L. *3 \ %^ 2b«y, *Vta*. OjU^*

&J»iÔLU

csdi Uli XJLj-< aJLisi ^

J.AJâJi' \«X& J.Â«i«0 ( . ^ V^f^ (J***'^ ^

UJ

jlj te» ^JJ Lv> j^Jac

£MS.L. * U*1 J\ 51 gjU gfcj$j

* MS. L. 8 U *J ^1*3 30 jXaj jj $

2 9 ^r^. paulaiim, pnulatim ; et in tempore, etc.

t 77 ]

cum effervefcentia <et ebullitione, quibus Cap. V.

fymptomata timenda et periculofa funt

comites ; verum 29 paulatim, pedeten-tim, et in tempore diuturno, et res poft

rem, et per modum digeftionis, non permodum putrefaitionis, abfque febribus

periculofis, pravis, horrendis ; vel noxiis,

et proculdubio dolorificis. Verum enim-vero quando febris oritur, quam co-mitantur iigna variolarum, haud debet

hoc regimen ufurpari, nifi poft obferva-

tionem, et inquiiitionem, et affiduamcautelam : periculum enim, ab errore in

hac re commiffo, eft maximum. Et id

quidem, quoniam fanguis cum ebullit,

inflatus eft pariter, audtufque mole. Na-tura fimul etiam conatur, pro ratione

temperamenti, totam ejus redundantiamforas expellere, vel in corporis membra.Quodfi 30 congelando et refrigerando id

non affecutus fueris, nimirum ut fan-guinem reducas ad gradum frigiditatis et

craffitiei, illo, quem habuit ante ebulli-

tionem ejus, plane majorem, vel fecun-

da, vel tertia etiam vice asftuabit ; adeo-

30 Arah. et fi non eoufque pervenerit conden-

fatio, et refrigeratio tua, etc.

que

1

[ 78 ]

4*

talg^J ^«X^ U \ (^o ^>Jo£

s^UJlJ^ cJ^Jl, \_£>^=^

t>>>. ^n-5^* S-^^

c3j*j' c^ji (j^l^ 4 < ^

ui

t 79 ]

que eveniet, te contra naturam juVare, Cap.V

atque ab opere fuo illam divertere. Haudetenim poflibile eft, modo vehemens fit

ebullitio, iftius fedationem fieri, nifi per

illas res, quibus adhibendis magnum adfit

periculum : iis fcilicet, quae fanguinemfumme congelant j uti opio, et cicuta,

et larga quantitate fucci exprefli ladlucae,

et folani, et his fimilibus. Modi etiamexceffu, et continuo ufu et attentione adillud regimen, quod jam defcripfimus.

Atqui ex his nec certa nec tuta erit fan-

guinis congelatio, et caloris innati eo-

dem tempore extindtio, ab hoc modiexceflu in his adminijirandis. Infuper,

etiamfi in his exhibendis tu prodigus fis,

modumque excefleris, nihilominus id

nequaquam aflequeris, ut ebuliitionem

extinguas, et calorem effroenem extra-

neum cohibeas. Quando modum in his

etenim excedas, una deprimis etiam vimillam, per quam valere poflet calor in-

natus contra fibi contraria et inimica :

hunc etenim una et extraneum extinguis.

Hujus rei a me tibi venit mentio in hocloco : reiy quam quidam medicorum exftultitia prsetereunt, alii ab avaritia, exarte fua lucrum captantes, et fibi folis

vendi*

[ 8o]

MS. L. v . ,. .. |.j ^ v *t »«J ^M#k ,•• t

jsj*X*j * oijJ CJ£;«* ,>* 4 >u> j\£ l^jAj (5\^

q^AN *>*^ £*3>3 cJ2^^ *>: 3

^b* (^yfefl ^ ^tf u*®)

*MS.L. ^ 3i * *ax£ ^ c_juL*H ^

31 Hic tria quatuorve vocabula (in MS. Leyd. fc.)

bibliopegi prava cura refciffa funt. Gr. verfio, pag.

250, lin. 29—33. «ftrov h ekxsiv ek rtt pe<rx cwtsWi

V\ SK TOJV irafOQuafroiV TSTX* £1 0*£ a^«V>?J £J>J, « TWJ £VT0f

QteGo? si h xai ctvrr) a<pam$3 bk ths Kpavims* ^

*****

1

\

[ 8, ]

vendicantes : ne cum illis, grave fiat Cap, V.

tuum etiam contra naturam delidtum.

Voluntate Dei, potentis, glorioli,

Porro, figna variolarum quandoconfpexeris, viderifque corporis diften-

fionem, jadtationem frequentem, dolo-

rem dorfi, ruborem coloris et ocu-

lorum, cephalalgiam admodum vehe-

mentem, et pulfum magnum plethori-

cum, et refpirationem anguftam, et uri-

nam turbidam, rubram, et tadtum cor-

poris calidum, uti ftatus eft hominis exbalneo exituri ; et fi corpus infuper fit car-

nofum, et regimen olim tale fuerat, quale

fanguinis abundantiam neceffario indu-

cit, utique fanguinem copiose detrahito,

quoufque delirium oriatur. Porro op-

timum erit, fi ex vena bafilica, vel quo-dam ejus ramo detraxeris : " quodji hcecu occu/tetur9 ex interiore vend quodfi

HpElTlQV £ff, ElTTEf UM EUPlO~HETQtt Y\ fXECTYl apatPSlV EK TYJC

svTog tyvuog. Ctori al roiaurcci $KeQe<; \totxcrt ro at/xa ek

TCCV EVTEPCCV TW (JLEyahUV TCOV EV TY\ KOiKtO. 7TKEQV TY]$ KpaVl~

®cm$* Unde fupplevi.

. L hm

I 82 }

£<y}l uj%" cJ^l ^ (jj^

]

y£ Lo^ ^tXiU ^**^. «-H>jtf (iuj

U)

Ul

31 Gr. verfio, «at ot«v ifag tcc aQmvona oriW

I

[ §3 ]

hsec etiam non appareat, ex cephalica, Cap. V»

Verum enimvero detrahere ex poftica

femoris et cruris jun&ura, yel ex faphs-na, quando bafilica vel ramus ejus nonappareat, fatius erit ; hwc etenim vafafanguinem trahunt ex vafis magnis qusefunt in abdomine, plus quarn trahit ce~phalica. Et quando figna hxc non fint

admodum vejiementia, manifefta licet etdiftindta, fanguinem nihilominus detra-Jiito, pauciorerr* vero : et quando fuerintadhuc debiliora, fanguinis tamen pauxil-Jum detrahas : deinde curationem aggre^dere cum extinguentibus, ficuti memo-ravi. Et quandoinveneris, extinguentiumufu et fedatum effe calorem febrilemet pulfum rediiffe, pariter et refpiratio-nem, ad ftatum naturalem, his utique

'

pergas: his etenim ebullitionem vario-larum ab cegro prorfus depelles. £x ijs

autem, quorurn ufu has extinguas, effi-

cacius erit, fi bibendum praebeas aquam

tyju rvg roiaurr.s Bm^sta^ eta,

5

L 2 qIyq

pag. ^5Q, lin. 3«>~

1 «4 ]

* MS L

"fa^ * e^j? ^^j^ *

•• • •

«

•

i3j*H <3Ju ^ 1*^1 ^

*MS• •

V I*»-

[ 8 5 ]

nive refrigeratam, fumma frigiditate, Cap.V.

per vices, et in tempore brevi, adeo ut

ab ea prematur ager et fentiat frigidita-

tem ejus in abdomine fuo. Quodfi poft-

hac febricitet, et calor in illum redierit,

aquam bibendam fecunda vice prsebeas :

cujus quantitas fit a libris duabus ad tres,

vel amplius, quam bibat intra horae di-

midiae fpatium. Quodfi redierit calor,

et abdomen aqua fit repletum, fac evo-

mat, tum denuo aquam bibendam prae-

be : et fi. penetraverit aqua, et fudorem,

vel urinam moveat, certo fcias praefto

effe fanitatem. Quodfi non videris aquampenetraffe, vel videris calorem augeri,

et redire quemadmodum prius fuit, vel

etiam validius, definas aquam frigidam

larga quantitate per vices propinare, et

te convertas ad caetera extinguentia quae

defcripfi : et fi his aegrotum levari con-

fpexeris, uti memoravi, his pergito.

Quodfi poft horum ufum obfervaveris

oriri quid anxietatis, et inquietudinis

moleftae, vel fi in univerfum obfervaveris

anxietatem et inquietudinem vehemen-

tem, & fupra modum, certo fcias, non

[ 86]

• I • - » •• » '» t * \ **•• .»

a

[ «7 1

jpoffe evitari variolarum aut morbillorum CaP . V,

eruptionem. Tunc igitur oportebit utmiflum facias hoc regimen, et accingaste ad naturam juvandam, quo redun-dantia hsecce extrudat et expellat^ fe-cundum illum modum quem defcriptu*rus fum, in 33 capite fequenti.

33 Jrab. in capite quod fequitur hoc caput.

CAPUT

L 88 ]

*MS.L. XJ^H. * C-Sj^ jW ^t\j=&\} SrtJi sv.y* tf" £^ 4 cuA

aaii «u t_^% hiP *• • • *

m •

jj* <$*J ^ < ^

_XA«J1^ Ci& Cl^^ *

»•

I

[ «9 ]

C A P U T VI.

l)e iis rebus quce accelerant eruptionem

variolarum.

ERUPTIONEM variolarum et mor-billorum accelerant, veftibus bene

involvere cegrum, et fricare corpus, et

efle in locis quae non funt vehementerfrigida, et forbere aquae frigidae 1 parumpaulatim ; praecipue quando vehemensefl: inflammatio : aqua etenim frigida,

quando paulatim et pedetentim forbetur,

fudorem ciet, etjuvabit expulflonem re-

dundantium humorum ad extimas corpo-ris partes. Indutus fit etiam seger indufioduplici, cujus orx fupernae fibulis ardte

fubnedtantur, et fubtus illud ponanturduae parvae pelves in quibus fit aqua fer-vens, una ante illum, altera pone illum, utcalor vaporis ad univerfum corpus perve-niat, (facie excepta,) adeoque cutis ra-refiat, et facilior reddatur ad recipiendam

T Arab. parum, parum, et res poft rem.

M redun-

/

i

C 90 ]

z>h" * &u * ^ n&ifesij

Ul

^xxawJ <-Jij*M ^i; 5 J^XxH \<x& ^j^

^ & £*3\ ^ yfc \

—

* *±„aS\ J\ LaJoI

*•

& <^>>f^ i$r& u

^L.Jcs? c&» £JLi\ s<X<fc j \js^ Lv^. a^JUi

.* w

2 Corporis enim fuperficies, etc. Sic legi, etfen-

fum, (uti confido) genuinum verborum retuli : quid

legerit Graec. Interp. ncfcio. Vide pag. 251, alin.

22—24,

C3^

C 91 ]

redundantiam, et evaporandam. * Cor- Cap. VI.

poris enim fuperficies quando hujuf-modi fit, aegro fudor aflurgit, et fparfimfuffunditur, qui ad refrigerandum com-»modus eft, et maxime illi proficuus. Perhoc nimirum regimen, fuperficies corpo-ns mollis et tenuis redditur, et vires unafervantur

: quibus in hoc ftatu nihil illi

erit magis falutare. Utrumque vero afle-queris, veftibus bene involvendo, et fric-tione, et vaporatione cum aqua calenti,ficuti diximus. Lavacrum enim, et bal-neum, inhocftatupravafunt; quia ambofuperfluos humores cum nimis calefaci-unt, tumunavires etiam maxime depri-munt: adeo ut deliquium oboriatur. Atquando vel una vice deliquium exortumfit, avertitur natura ab officio fuo, etpenclitatur aegrotus ; praecipue fi fit de-liquium vehemens, et crebro revertens.Quoniam nihil magis indicat imminen-

3 MS. L. ita pun&is inflgnitur, ^ cJ>>Ji ^

M 2 tem

[ 92 ]

^^\ ^ 3^ yM>i liU ^JOU" Ly> /.^

^,L\XU <s3 'i\\ r_J&\ t> SfcAai ^ j

liiAH yJiS A*aÛ ÂÎa^ p-l ^

-.tu. i 3"^ t-s*3 L-u

[ 93 ]

tem interitum, in hoc loco praefertlm, Cap. VIquam deliquium vehemens, et crebro

repetitum. Monftrat enim naturam pro-

fligatam recedere, et contrahi in mediumcorporis : quod ftatim atque evenit, ean~

dem fuperfluitas nulla mora gravabit et

<vires ejus extinguet. Oportet etiam, ut

non finas vaporem pofl: vaporationem

peradlam fuper corpus frigefcere ; atqui

pannis ftatim, caute et accurate exfic-

candus eft.

I Hmc quidem fatis funt ad exltum fu-

perfluitatis foras, facilem reddendum

;

modo nec hebes fit natura, nec fuperflui

humores crafli nimis et vifcofi, expulfu

difficiles.

Verum enimvero, cum febris mitis

fit et pacata in fuperficie corporis, anxi-

etas vero et inquietudo diuturnfB, exitus

etiam variolarum difficilis, et ultra diem

quintum cundlatus, tu profedlo coadlus

eris iis remediis uti, quae exitum earum

facilem

C 94 ]

C^Uwc ^ ^ Ui>U> Uait SjBdl

J^M ^c^W cu>^. 4 ^

s ^ *A ^ s 4 ^¥

4- Gr. verfio, pag. 252, lin. 2, 3. nca namv

fixvxpos tnv b TrypET©-, atrmp £*t©-, «tw xai £vro$f

unde illum legifTe fufpicor \—^j non ^ ^

—

\

[ 95 ]

facilem reddant : oportet autem id a te Cap

fieri fumma cum cautela et intelligentia,

Uti jam tibi dixi, quando de conditioni-bus extinguentium fupra differui. In his

exhibendis etenim, error, licet in hoc cafunon a^que gravis fit ac in illo, gravis eft

nihilominus. Cautela vero ne hoc inloco in errorem incidas, in eo potiffi-

mum confiftit, ut tu ne feftinus fis inufu medicamentorum, verum contentusfis priori regimine infiftere, quandiu tibi

fpes maneat, te illis utendis non indigere;et quandiu * non tibi conftat, febrem ininterioribus ventris adeo effe fegnem, utiet in exterioribus apparet. Id quod li-

quido tibi notum erit, fi nec pulfus necrefpiratio citatiores fuerint nec rnajores,neque irregulares, et non fit taftus pec-toris in fummo caliditatis gradu; indenimirum certo fcias, febris magnitudi-

uet quandiu tibi conftat, febrem in interioribus ven-

" tris asque fegnem efte, ac in exterioribus corporis

" videtur quse leftio, fequentibus magis eft con-

fentanea: fortalfis vera*

jiem,

t ** 1

iîx^ z>tSj<>:jj\ jUsU c-j;i-\ jULo

(joX^ _^l» xîs^ —^ i y>

jj.^ c__-V.V, C5wo l_y \—^ljuJj \qU

*MS.L. ^ju, **L_J__i <x:̂ks* <xXi! #

S 5

*MS.L. ûtu _5UL\ Jj^ j * v^^__ ^ ^t

^^^^ ;

V_XfcA__.U

__,»_! iUÛi & «i__ _v_» _ _»

pisli ^ (J _J3__ __>/ OUU' _* ^

\J__ (__)UU_. __*>» <__>- CJ__» *? #

5 Gr. verfio, pag. 252, lin. 10, 11. xai evW

[ 97 ]

hem, (etiamfi effet duplo vel amplius Cap. VI.

audta,) segrotum ad interitum non per-dudturam propter vehementiam caloris

ejus. Et de hoc quidem certum te

faciet hujus comparatio cum aliis febri-

DUs, quas vel in illo, vel in aliis segro-tis pari temperamento praeditis, et paricalore, obfervafti ; qui falvi et fanati abillis evaferunt. Iliis atqui utitor reme-diis, quando quid obfervaveris exire, etin cutim apparere, ex quo aegrotus fe

levari percipit ; 5 pulfum etiam et refpi-rationem pari modo fablevata effe vide-ris; et obfervaveris exitumet eruptionem,et lentes et difficiles effe : in hoc cafu,fumme extinguentium ufum prorfus de-vites

: heic enim iis uti, eft contra na-turam juvare, et illarn prohibere ab ex-pulfione fuperflui humoris in cutis regio-nem

;Et quando ufum extinguentium

.fequitur quid anxietatis et inquietudinis,qua2 antea non aderant, quando hoc,inquam, acciderit, certus fis, te jam er-raffe. Et fi palpitatio cordis oriatur,

N certiflims

t 98 1

__<,-4.1 _Ju_, L_4! jJ-Jl _JUX__. Ifllljuslj

_s<X_: _3V^ <x=^>

. *-__*,._ (^r^ £j£-U

_>

X

[ 99 ]

certiffime conftabit, errorem tuum gra- Cap.

vifllmum efle. Igitur ftatim des operamut cutim emollias, ut antea dixi ; et

propines vice poft vicem aquam cali-

dam , vel per fe, vel aquam calidam inqua prius deco&a, fint femen fceniculi,

et apii, et caetera ejufmodi, quse memo-rabimus, qux exitutn variolarurn facilemreddant, pro quantitate et ratione qua vi-deris, calorem vel minorem elfe, vel ma-gis inflammatum ; et prout ferre poteritaegrotus : ratione etiam habita ad fegni-tiem variqlarum, et erumpendi moram.

^DESCRiPxiomedicinaa lenientis feda-

tivas, quae nimium calorem non excita-bit, et exitum variolarum facilem reddet.

Sumant ur ficus flavas numero tri-ginta.

Uvarum paffarum, demptis acinis,drachmae viginti. Affundantur tres li-brae aquae, et leniter coquantur quouf-que pene liquefiant. Ex hoc liquore bi-bat asgrotus libram dimidiam tribus vi-cibus

: veftibus etiam involvatur, et fiatyaporatio, ficut antea diximus.

t

[ 100]

c c^y^

*MS.L... * . 6 .

ck

67/z dccoHo firadifto, ficuum et uvarum paflarum,

fc.—Qmd fit ^ax) j? Grsec. Interp. pag. 252, lip*

f

[ IOI ]

Descriptio medicinas ea efficacioris, Cap, VI

Sumantur decofti praedidti quatuorunciae.

Decocti feminis fceniculi et apii un-cias duae : et bibat prout diximus.

Et illa adhuc efficacior.

Sumantur feminis foeniculi et apii,

fingulorum drachmae decem : et co-quantur in 6 decodto praedidto, quoufquerubefcat aqua ; dein defecetur: et hujusbibantur uncias tres.

Hjec autem medicina compofita,pioficua eft in plerifque temporibus, fa*

lutaris, utilis.

Sumantur rofarum rubrarum drach-mas quatuor.

etc.—An vas vitreum ? an Graeci Interp. Hpaviovi

Lentium

[ 102 ]

p£>)j& j**iLe

• •

pjM^ f^* £j>U (J^

\_Jua3j ^ *U fcjAfej* £*S?'

^tybj uLJb 7 ^ — 1—

^

7 fcrapuh dimidio crsci, efc. Vox Arabica eft

diwifc v—V Jb fexta pars drachmae ; £0/. Col. 871.

Non abs re erit, fi pauca de ponderibus fubjiciaffi,

L I03 ]

Lentium excorticatarum novem Cap. vldrachmae.

Ficus flavse numero decem.

Tragacanth^e drachmas tres.

Uvarum paflarum albarum, demptisacinis, drachmae decem.

Lacc^e, a ftipitibus mundate et lotx,drachmae tres.

**

Seminis foeniculi et apii, fingulorumdrachmae quinque.

Coqjljantur omnia in duabus libris

aquae, quoad fiat libra una et dimidia :

ex hoc decoSlo bibat libram dimidiamcum 7 fcrupulo dimidio croci, bis autter, prout neceflfitas poftulaverit.

I Jam

cx Autore anonymo Arabe—CJ^y& Y*\ ^

[ io4 ]

*MS.L. UxJ ^ csv_5i * fi^l i (jJM —»Si

fcUJBI U C JfcjH lilj

C uJuaj^ k^*x£ juA^ - j.ax£ Û^

C Uâ tfyC^ <3&>U C_-jM*C (^r

QuêxMS. Cod. Efcurialenfi, ^839, itavertit

Do-tiff. Cafiri (Catal. Bibliothec. Arabico Hifpana;

Efcurialenfis, tom. i. Matrit. in fol. 1760, p. 281.)

g Si granura hordei unum quater multiplicetur, dabis

J1

[ *°5 ]

Jam vero dicamus de locis, quorum CaP. VI.

curam habere neceffe eft.

" kiratum, Syris diclum filiquam (charoubah, Arab." baccam fc. filiquae duJcis) : fi autem kiratum ter

" multiplicetur, erit danekum, (Arab. danik) quod" fexies multiplicatum eft dirhem unum. Itaque ex" dirhemi mulriplicatione fecundum varia nationum" inftitutaconficitur«/z«tf, quaetotiesmultiplicatadat

" libram, (Arab. ratl, Gr. urpa^ literis quaft iranf" poftis). Exquo fit, ut kiratum, (ks^cctiov), fit qua-" tuor grana. Danekum, tria kirata

; dirhemum, fex

" daneka : ficlus, (Arab. jLJl Mithfkal) dirhe-

u mum cum dimidio, et infuper tribus hordei granis.

" Granum eft, fi abfolute fumatur, unum hordei

« granum cum dimidjo : et drachma ficlus unus(Mithfkal, \. e. dirhemum cum dimidio). Et ex

" Xihxo Grabadin, (five Pharmacopoeia) di&o Anta-" rai, dbra (ratl) Arabica uncias 1 2 continet; unciae< autem 'o dirhema compleftitur. Mina, 200 dir-

" hema pendet, etc.,,

© C A P U T

I

[ *o6]

£ j\ i ... *M

U»Ju3j ^jjbljj ûXjOI ksudj ' K$

iCi Ûi> «xXsLl <> Uî c^j.sil

[ l °7 ]

C A P U T VII.

De cUrd gutturis, et oculi, et cceterorum,quibus cura adhibenda ejt, quandoJignavariolarum apparuerint.

OPORTET fimul ac variolarum

.

figna apparuerint; ut de oculoprascipue curemus ; dein de gutture :

dein de naribus, et aure, et articulis, admodum quem mox fum defcripturus.Praterea interdum necefle erit nobis,curam habere de pedum plantis, etde volis manuum : fortafiis enim, etnon raro in iftis, vehementes accidantdolores, ex difficili variolarum exitu inillis locisy propter cutis duritiem et craf-fitiem.

Insti j,la oculo, ftatim atque appa-ruerint figna variolarum, aquam rofa-rum, vice poft vicem, et abluito faciemaqua frigida faepius in die : eandem eti-

amoculo infpergito. Etenim fi variolse

O 2 paucas

[ io8 ]

$ jwusu <sj*4-\ <jj$ ^w &

LHaj^ ^— ^ &d\ j ^ ^—^. ^

4*

^ ^%^> <jl>^ Li>%S

i ^15 "J***-«>\_£

i ci>v« <—3l*~ *t* c*3 *~* ^ ,L<

•i

* MS. L. „. . i J i I „ t|

\

I

s

I ^9 3

p$ach et lanou dae fuerint, per hoc re- Cap.Vit.

g im eificies, ut ne quid erumpat et

0 :ur m oculo. Hoc fiat etiam vel

ca i elae ergo: etenim variolas quandiu fint

ianguidiE et p fvae materias, rarius acci-

dit» ut e v eis aliquM in oculum erumpat.Veru.n enimvero quando ebullitionem

vehementem confpexeris, et pujlnlas nu-niero plures in eruptionis initio, et pal-

pebias pruntu affici, et alborem oculi

ruoefcere, et quasdam in illo loca inten-

fiore rubedine affe&a, prodibunt certe in

illis Iocis pujlulce, nifi 1 fumma cautela

m nnit>

.»t, et corroborata. Extemploigitur inftilles oculo aquam rofarum, in

qua maceratum fuit fumac, fsepius in

die. rldc autem efficacius erit, fi gal-

1 m in aqua teras in collyrium, et in-

ftillesoculo: vel inftilietur ei, ex pulpamal l unk i acidi prius mafticata liquor:

yel ex panmculo expreffus inftilletur.

1 Arab. nifi fumma corroboratione corrobores illa.

Palpebrae

t "° ]

*MS.L. ^ ^ ^ * u^jtj ^0*5^1, fJJ^

ji^ t> <7r$ys ^ c:^ wN? ^

4 —t« & @*efa§a9 Cr, pag. 253, lin. 7.

3 Sief_( ?L£u, ita vocant Arabes trochifcos

Ophthalmicos, fub quo nomine multa? formulae vi-

dentur in veteribus pharmacopoeiis : Sief de plumbo,

Sief de thure, etc. in veteri Londinenfi.

4 Mamithfa— Glaucium Flempio, p. 198.—Ebn*

'*•

Bcitar, JX?^\ZJ~\ x^j << J&P

•• •

etc. j/*W jiu.^4ir ywfl 4j

I

f m* I

9 Palpebra et cilia 3 collyrio illinantur, Cap.VILcompofito ex * Mamithfce, omphacini,fucci lycii^ aloes, acacia?, fingulorumparte una, croci parte decima. Infuperejufdem collyrii quid, fi in oculo inftil-letur, utile erit in hoc tempore. At fiyideris ipateriam effe validam, et vario-las plurimas erumpere, et conje&averisnullo modo pofTe evitari quin in oculoeruptio fiat, eo quod videris, loca qua3-dam alboris oculi nimio rubore rubentia,et oculi etiam ipfius protuberantiam, et

Mamithfa? nomen Nabathaeum plantse, papaverlmaritimo, corniculatum di&o, fimilis; ad imumMamithfe humiditas eft, qua; digitis vifcus uti ad-haeret: florem habet flavum, uti papaver pradiclum.Siccum eft in fecundo gradu

; rtipticum. (^uod fubhoc nomine divenditur, efr vel ipfa herba trita, inglobulos coacla, vel fuccus herbae defecatus, qui'in-fpiflatus, et ficcatus, in globulos formatur. Opti-mum eft quod fraftu facile, odore gravi, faporeamaro

:quando in aqua liquefcit, flavus eft liquor.

Ex validioribus remediis eft, in tumoribus calidis,

W incipiente ophthalmja, et palpebrarum calore!

obferva-

I *** ]

2H\_*> Jnf ^ C-Sy^-H

f •

5 a/Muri, Arab.—Gr. verfio, pag. 253,

lin. 14, I 5—*«* rahaZovyapov s% aprx xaTcurxeuaffQmcu

Gari hujus conficiendi modum tradit Ebn Giazla

in libro Menhadg.—^l> c> C-S^ C-S}«

laui ju^ sJZh* M

I »3 ]

obfervaveris, illa quae inftillafti, ex iisCap.VII,

quag modo praefcripfi remediis9 neque ru-

borem pellere nec tollere, fed pro tem-pore tantum fedare ; dein ruborem re-

verti, in gradu fortiori quam antea

fuerat, vel faltem ad talem ftatum, in ;|

quo fuerat antequam curationem ejus

aggreffus es ; ne jam pergas amplius haee

vel his fimilia oculo inftillare ; fed in-

ftilles illi pauxillum $Almuri (Gari, i.e.)

Nabathczi,

^v.^ lili JUXs: J-jJ^ ZjskS^ AzLM**}

*Jx (^jS^ U^aU y^ll J &L^1

[ "4 ]

ji ata^ j^ jjya ^ai• • ^

• • •

1. e. Muri—quod ex hordeo paratur calidum, fic-

cum, ad tertium gradum : dicitur etiam calidum ia

primo, ficcum in fecundo gradu. Humores craflbs

attenuat et abftergit; phlegma purgat, oris fcetorem

tollit : confert contra ulcera putrida, dolorem coxae

et fciaticam, et ventriculi humiditatem. In clyftere,

colico dolori medetur : juvat etiam contra morfum

canis rabidi. Parandi modus efl, ut fumantur pule-

gii, farinas tritici bonai fortis, fingulorum libraexxx.

Farina bene pinfetur, abfque fermento et fale, etin

< c^vlU

[ "5 ]

Nabath<zi9 in quo nec aceti quid fit, vel Cap.VII,

quicquid acidi omnino.

Variola

panem formetur, qui ad ficcitatem co&us fit. Deinuna cum pulegio teratur bene. Subigantur ambo in

hydria cum xx. libris falis, cui admifceantur dua:

quartae partes foeniculi, et una quarta pars melanthii.

Mixtura ifta in fole pofita fit xj, dies in calore aftatis,

quotidie ter pinfenda, mane fc. meridie, et vefperi,

infperfa aqua; quando nigrefcit in vafe vitreato fe-

ponatur. AfFundas huic maflae parem quantitatemaquae

:linquas xiv. dies, mane et vefperi quotidie

agitando. Quando fermentatio inceperit, finas donec fedata fit ; quando fedata eft defaeca. Faeces

iterum in hydriam rejicias, et in fole reponas duasadhuc hebdomadas, parem affundens aquae de novoquantitatem, mane et vefperi ut ante agitando ; deinpriori, liquorem defaecatum admifceas, et in fole

linquas. Faeces hydriae immittantur denuo, et tertia

vice idem fiat omnino proceffus, uti antea in fecunda

;

hic iiquor etiam tertius defaecatus priori commifcen-dus eft. Cuivero falfitudo ejus ingrata eft, ille in

vas injiciat liquori praedifto jujubas ad lib. iij. fs.

Quidam poft defaecationem injiciunt dihs, five mel-.leum liquorem dactylorum, vel mei, ut edulcoretur;

s

[ ii6]

» MS. L. >UJl *^ . ^• MS. L. ^ £US stS-

* *4 ^Xi jtAi^

c^V—*—H < i\y» <jX-^ias. Sl^Jia. CLa^

SkiUjJ^ ^

I. e. dibs, five mel daclylorum coquitur, quoufque

nigrefcat ; et ad iingulas hujus libras, mifcentur

Muri libri decem, cui additur crocus, vel cinnamo-

mum, et reliqua aromata odorifera.

Ebn Beitar in Muri—J_>yU y& Jom& C_S>^

j^ax&M _>« Muri autem Nabathaeum id eft, quod ex

hordeo conficitur, &c. Et Avicen. pag. 213, Kn.

(jjkY) ^ _juJi L e. pro collyrio ufurpatur in prin:

t «7 1

* Variola quidem, qua in tunica ad- Cap,VII,

natd exit9 vifum non offendit : quse verdyariola in tunicd cornea erumpit, luminifit obftaculum, quatenus oculum contegit

ppro ratione craffitiei ejus vel tenuitatis.

Neceffarium eft igitur, ut pofthac cure-tur, remediis quse diflblvant maxime, etfortiter, ex iis quae memoraturi fumus.Fortaffe profperum habebunt eventum :

fortafle fecus etiam, pro craffitie ejus,

vel fi fuerit in corpore duro vel annofo.Et fi prodierit variola una magna in tu-nica oculi rhagoide, collyrium cum aquarofarum conteras, et oculo inftilles fe~pius in die, et pulvillum et ligaturamoculo infigas : vel inftilles ei ex ? Sief

cipio variolarum, prohibet €nim puflulas in oculo

oriri.

6 Variola quidem, etc. Haec ex Grseca interpretar.

fupplentur—w hoipim v E&vExfacra ev tco emTrEpvKOTt,

8 XV7TEI TW O^lV yj & EK<pVO(JlEV* EV TU KE'f<*TUElfelf KCCTS-

vavTt t*c oêuc, E(/.7TQ(kt)v KatiiraTai tyi TTaôaov Kai

tjjv oîv KaiWTrlsi, uaT avatoyiav tjjj TTaxvTETog Kai tws

te7rloTnToC) pag. 253, lin. 15— 17.7 Vide not 3, pag. 110.

(collyrio)

|

i

C "83

Jt^V^ C-£^ C_£;<>4-i ClA^-

QOîL j ^Lî C^>^ *rf>*

OiU& cÂ^V ^ Ju^ JJUSI

1

[ "9 ]

(collyrio) fupra memorato, poftquamcrocus inde fit ademptus, et addita fit

una pars lapidis haematitae, ne accidatprominentia magna. Et ha?c funt, qu^in hoc loco, de negotio oculi fcitu necef-faria funt. Poft hanc oculi curam, degutture etiam, et ore curandum eft, nequid in alterutro erumpat, quod «gro-tanti noxam afferat gravem, vel refpi-rationem ejus praepediat. S^pius enimcum variolis pravi moris, accidunt ftran-gulation^s difficiles, vehementes; et.cumres ita fe habet, de falute et convalefcen-tia aegroti nec minima fpes reftat : qua-propter oportet, quamprimum figna va-riolarum cceperint apparere, ut gargari-zet aeger, et colluat fauces, fucco maliPunici acidi, vel infufo fumach, vel robde moris, vel his fimilibus, ex iis qua;in 8 capitulo de extinguentibus jam re-cenfuimusj vel aqua pura frigida, (finihil aliud praefto fit,) multis vicibus,ne quid in gutture et ore ejus erumpat,vel ut id quod erumpat non fit nimium.Ideoque haec loca corroborato, ne reci-

Vide Cap. V, p. 46, et feq.

piant,

4

t 120 ]

VI

• *

C^j^ j&t (v)1 i>3 i> ^**

«suii c-^x^ ^u* tji^o^ ^

9 Gr. verfio, pag. 253, lin. 36, 37, *«<

W

VIV tV TW ^ljWW»

[ 121 ]

piant, nec plures iint pujiulce, unde CaP,VIX.

ftrangulatio oriatur •> ad hoc igitur re-

medium celeriter confugias, et feduloutaris, quando variolarum figna comi-tem habeant vocis raucedinem, et angu#ftiam in refpiratione, et in ifthmo fau-cium ; et 9 gutturis afpredinem et dolo-rem. Porro, fi obfervaveris hxcfympto-mata vehementia valde, etiamfi eruptiopuftularum jam fit abfoluta, nihilominusex cephalica fiat fanguinis detraftio. Et

|

fi quid fit in ore aegroti, vel in guttureejus, quod illum laedere poflit, et non fit

ibi multa caliditas, et alvus non laxa fit;

fac lambat 2?ger paulatim, de butyro re*centi et faccharo 10 candio (Tabarzad).Atfi caliditas adfuerit et inflammatio, faclambat lohoc ex femine pfyllii, amyg-

idaiis decorticatis, et faccharo candio

I

(Tabarzad).

Vide not. 23, p. 68, 69.

SuMATUR

[ 122]

V

—

\U££ c-jUI Vy>*i J&Jj ^£—KiLx* e*Jloo' (^js^ c3j^J «^JU

-'

'

jyn j&gM c> J**l»

j^la.Vj JÛU <X**£> Jjs^» C—5^ C

w'Lo*^ C^Jjy^ K jâ5 jtjj^lj .laljvlij ^llisjj <xU

£a XjJIc j^xr aj^' lâjV^ ^ ^ u^^j ^*»!

U^SkU ^JJ^W Û -X*UU Jt jaLS %

11 Seminc cucumcris anguini— Gr. verfio, p.2$4*

lin. 2, K0U trksofxot rzroay^yccj, legens jMjr

[ I2 3 ]»

Sumatur amygdalarum dulcium de- Cap.vil.

corticatarum pars una ; feminis cucur-biiae partes dus ; facchari candii fTa-harzad) partes tres ; mucilaginis feminis

pfyllii quantum fufficit ut fiat lohoc.

Quodfi alvus laxa fit, paretur lohoc exgummi arabico, amygdalis decorticatis,11 femine cucumeris anguini, et amylo,

quas omnia mucilagine feminum cydo-niorum fubigantur. Poftea curam ge-

ramus articulorum : nam fortafle in illis

erumpant variolas plurimas, admodumpravae, quas articulos corrumpant, adeo

ut inde ofla et ligamenta et tendines

patefiant. Feftina igitur quamprimumfigna variolarum confpexeris, et pncci-

pue fi fortiora et vehementiora efle vi-

deris, et humore refertas pujlulas ; fefti-

na, inquam, ad articulorum curam, eof-

que illinito fandalo, Iz Mamithfa, luto

Armeno, rolis, camphora, aceto, et aqua4rum : at illinendo, ultra articulos ne

multum progrediaris. Et fi puftulas in

Vide not. 4, p. 110, m.

Qj2 iis

t 124 ]

*MS.L. ^ j ^Ai' * ^L, ^

s

* MS. L. * j^ixjfc AXJ £a£ <*AA2J^ (jaAOi* *\ l—i'..M>$Ls**->." *

I

C I2 5 ]

iis magnae prodierint, cito propera illas Cap.VIL

perforare, et humorem educere ;13 nec

in hoc perficiendo longo tempore cunc-teris, inde enim periculum erit mag-num.

Postea ad nafi et auris curam acce-

damus, ne quid in illis magnum pro-deat ; ex larga enim in his eruptione,

^groto damnum oriturum eft. Ex erup-

tione etiam in interiore auris periculumeft manifeftum. In nafum igitur quo-tidie immittas oleum rofarum calidum,in quo camphora foluta fit : et in inte-

riorem aurem inftillato acetum rubrumtepefa£tum, cui admiftum fuit (Sief)

coilyrium ex mamithfa, vel lycio Indico,

fuperimpolito goflypio modico. Hoc bis

vel ter quotidie fiat. Et fi acciderit in

planta interiore pedis dolor vehemens,illico des operam huic inungendae cumoleo tepido, et cum aqua calida fovendse,

ope panni goflipini. Qupdfi dolor hac

^3 -drab.— et non cum cun&a-

tione in illo, longo tcmpore.

medela1

!

\

£ ™6 ]

*MS.L. * ^UI^ *XM Ai ^ ^

*4 0&£ 2fc#, i. e. nucis unguentarice. Gr. verfio,

« £v t» on*«f« T8 <rwafA8, pag. 254, lin. 18. Boer*

UJLJ*

[ 127 ]

medela minime quiefcat, neque variola* Cap.VIX,

rum exitus facilis reddatur, fefamum de-corticatum cum ladte contundito, eoqueillinito, et cum panniculo ligato, atqueita finito per totam noftem, dein fti aquacalida foveto, et poftea linirnentum re^.

petas. Vel da<£tylos in butyro contunditoet illinito : vel illinito cum amurea oleiJ4 Ben, i. e. nucis unguentaria. Hascenim, et his limilia ernollient lrefolvent-

que cutim ; eruptionem variolarum faci-

lem reddent, et minuent dolorem.

haavii Cod. <^<Xa!J ^£>2> nullo fenfu»-—Lugd.

(_y>^ vox nihili, et punitis carens.

C A P U T

[ 128 ]

V

»

»

Cl^J^ CK3 l_JuX*H *-JL-^ elL^^ gv*a$

^jOlK^ Sj&^Sj *ww ^JsT^ ^.^? ^JsAoi

^Xsli CU^5) (jj^ ^ J^XxH £!L» ^jjvw^s:"

StV*lCu ^jJ^X-i U-aXvm (jJ^"^ &^>\j&>\j

M)

[ 129

C A P U T VIII.

De illis rebns qua matnrant vario/as.

/^XUANDO varlolas obfervaveris, poft

\^JH abfolutani eruptionem earum, tar-

dius ad maturationem tendere, et fta-

tum aegroti ex eruptione earum optimefe habere, eodemque modo et fpiritum

et pulfum, inquietudinem etiam et mo-leftiam evanuiffe, oportebit, ut cures deearum maturatione. Et fi videris illas,

poft eruptionem, 'cum difficili matura-tione duras efle et verrucofas, nec ain-

plius ftatum asgroti bene fe habentem

;

vel fi aucla iit infuper ejus pravitas,

certo fcias variolas efle lethales : matu-rationem earum igitur ne coneris, ex iis

funt enim, quae ad maturitatem perducinequeunt. \

Maturatio tamen variolarum,(modo lint fanabiles) fit vaporando eas

cum vapore aquas calidae ; vel aquae in

qua prius decodta fuerint chamsemelum,R

, YlO\Xy

t *3° ]'

g ^ akJsU «JlisTj c^s*^

LJUJ

[ i3i ]

violae, melilotus, althaea, furfur tritici, Cap.VIIL

vel feparata, vel compofita -> in duabuspelvibus uti antea diximus, ubi de facili

reddenda variolarum eruptione difterui-

mus. Et fi eo tempore aegrotus ex va-poratione levamen fenferit, ab illis fuffi-

tibus abftineat, quibus fieri folet fumi-gatio ad pujiulas ficcandas, quoufquepenitus maturse fiant, et ferre poffint id,

quod ad deficcationem earum erit nc-ceflarium : de qua re mox di&uri lu-

mus.

CAPUT

[ 132 ]

£—**u.x n

C^Sj^ <-JUL< L_i_._j

U^Iaf l

—

^Jfi \ {'ixJ

4?

*MS.L. (

—

i—XLi Jaxj ^U * L_i&jj ^xf

••

L—o «Ju*

wl?j.'l (j*»^«VtJi f„ %j Jv^li aJw.^- ypi*X^.

[ *33 ]

C A P U T IX.

JDe illis rebus quce deficcant vario/as.

OPORTET ut onmes ex illis, quxmagnae funt et enormes, fcarifi-

centur; et ut humor qui ex iis diftillat,

excipiatur panno leni mundo, in quo nil

lit quod cutim excoriet vel Isdat. In

eodem tempore fufiitus adhibeatur ex

foliis rofarum ficcis, vel ex foliis myrti,

vel ex fantalo, vel iride, vel tamarifco.

Rofe quidem in aeftate magis conve-

niunt, in hyeme tamarifcus.

De variolis etiam nimiss humiditatis,

curanduni ejl. Igitur quando humiditas

abundet, fomnum inire jubeto fuper ro-

fas tritas, vel farinam oryzae, vel farinam

milii, infarcta in pannum tels rarioris

textura. Et fi excoriatum fit corpus

ejus, fupponito ei folia iridis recentia,

et

L *34- ]

>*

(^^ «XsLj-.-* (jj^ £=A*ti i^jyUj Jl

• • * t I 1

MS.L.to*.«xS * lijO l^\L 2

s^ U^jb"

1aS/zZ/j' Andareni-^-Andar vicus uno milliari diflans

ab Halebo, ubi fal candidiffimus effbditur. Vide

Maundrell's Journey—Mead de variolis, pag. 165.

Omnium optimum et purhTimum efle Andarenum,

Cj^Jo^i] autor eft Ebn Beitar in voce

Avicenna 3j& Dareni appellat, pag. 212, lin. 16,

L 135 ]

<et infpergito illis pulverem aromaticum,, Cap, IX

et rofas et myrtum : quodii quis locus

exulceretur, huic infpergito pulverem

aromaticum rubrum compolitum ex aloe

et thure, et farcocolla, et fanguine dra~

conis. Et quando vel fponte, vel ex

aquae abundantia, dirumpantur pujhilce^

nec ad arefadtionem feftinent tum fa-

lito eas. Sumas nimirum unciam unamolei fefarni, cui immifceas drachmas duas

falis1 Andareni collyrii inftar contriti, et

parem quantitatem aluminis. Dein hoclinimento corpus ejus inungito, iis ta-

men locis exceptis qus fint excoriata et

ulcerata. (Haud enim oportet illud iis

locis admovere ;2 morderet enim vehe-

pnknter). Sinas fuper corpus manere

17. Plemp. pag. 203, Daranenfs vocat, " alius,

f( Daranenfs } inftar cryftalli."

Arab. ureret illa enim, uftione vehementi, etc.

Si £<xj legeris— fi mutato puncli loco £j0 morde-

ret enim, morfu, etc. Gr. verfio, ^— pag. 255,|in. 4, ha (a;a oy£iv w%v%av £> avjQi$ aTrspyaforai.

hora

I J 36 ]

(•J^XfiL»' ^ fXS-Lw «*X#\JbVj -»A*i Sj./^Sj

3 iWz/j fufiana : vide Meninfk. Col. 1970,

t *|7 ]

hora una; dein abluito cum aqua in qua CaP . IX.antea decodta fuerint myrobalani em-blicag, et baccse tamarifci albse, et foliamyrti, et cortices granatorum; et fi ab-foluta fit ita deficcatio earum, bene : finaliter, fumatur 3 bdlus Sufiana alba, velbolus alba qualifcunque fit, (ne verofumatur bolus colore rubro); cui ad-mifceas falis Andareni partem circiterdecimam, et decimam etiam partem alu-minis, et illinito ; et finas manere honeunius vel duarum fpatio, dein abluito.

Jam fequitur ablatio efchararum, etcorticum ficcorum.

S C APUT

[ *3§ ]

j.~__*>4^—.X—J*

\

J£j uJ&L) £ . JsxiL &>iJ^ *£*&J^

C 139 ]

C A P U T X.

De iis rebusy quce auferunt corticesJiccos,

Jive Jquamasy et e^ctgas.

OUANDO deficcatio variolarum jamabfoluta eft, et cortices et efchara

ficcae remanent in corpore, infpice quse-nam harum funt tenues, perfedta? ficci-

tatis, fub quibus nulla eft humiditas ; et

iis inftilla oleum fefami tepefa&um vicepoft vicem, quoad mollefcant, et exci-dant omnes, praeter illas qux in facie

fint: has enim, oportet, cures cum oleo

piftachino. Quae vero ex iis efcharis

fint fimiles, habeantque magnitudinemaliquam, fi videris illis fubeffe humidi-tatem, has excoriando leniter auferto,

fine oleo. Si quae fmt vero loca undeefchara amotae fuerint, quse multamhumiditatem fubtus non habeant, iftamgoffipino panno detrito, ut ante dixi,

S z excipias.

[ 140 ]

J^*~' j^j^' t> ^>^>j *J ^

^—4*?? (jjfi (jj^ ^Xxj ^ J| ^

g^jj- £&*J1 «Xcli ^4

Mi

\

[ 141 ]

cxcipias. Quodfi plus humiditatis ha-Cap. Xbeant, illis infpergito pauxillum pulve-

ris aromatici rubri, et praecipue, fi mi-nimas fint profunditatis: aluminis autemet falis, fi aequales fint cum fuperficie

corporis, et nequaquam profundas. Etfinas donec fuccrefcat cuique efchara fua.

Atfi fub his etiam fuerit humiditas, cu-ram repetas eandem. Quodfi fubtus il-

las non fit humiditas, inungito, ut mol-lefcant, et decidant.

Hunc fequetur fermo de veftigiis

.delendisp

C APU T

[ 142 ]

m m

m m * * * "

^ « -/* J

t>j —A^^i ^&\ j ^ ^

\i L j\z:\

1Arab. duo funt veftigia.

zj*£-\ <3j^ Baurak panis—five pijftorum. Gr,

veriio, pag. 255, lin. 25, virpov yayfyaivov. EbnBei-

tar in (—3^

JnI^ ^AXa^ >^

—

^JH

[ *43 ]

C A P U T XI.

De illis rebus, quce vejligia variolarum

auferunt.

VESTIGIA variokrum 1duplicis

funt generis : nimirum vel inoculo, vel in corpore reliquo. Veftigiumin oculo, locum in quo pujiula fuerat,albugine contegit, uti memoravimus.Id, quando contingat in oculis puero-jrum, eorum fcilicet, qui corpore fint

piumido, et cute tenuiori, facilius deter-gitur. Ex iis autem quae hanc deter-gendi vim habent, funt 2 Baurak panis,

et

kjjoM^ <4>*.-> j^ii cu&rM

[ *44 ]

• * «

" i. e. Baurak—hujus vartae funt fpecies—eft enim

" vel naturale, vel artificiale : naturale eft vel con-

" cretum, vel in fodinis fuis petrefa&um, vel album

(i friabile Armenum, quod omnium melius et pra>

" flantius eft : eft etiam rubrum, quod Natrown

ie appellatur : eft et pulverulenturh, Baurak pifto-

41 rum nomine irifignitum ; hoc enim in aqua foluto

" placentarum fuperficiem liniunt piftores antequam

" in furnum condant, adeoque conciliant illis albe-

" dinem et fplendorem, qttss cito tamen poftea eva-

" nefcunt," etc.

3 Vide not. i, pag. 134.

4 Spongiae quaedam fpecies. Vide Giggei Lexic,

vol. ii. col, 586, in voc. Ebn Beitar inZd*

do'1 Bahhar quinque hujus fpecies recenfet.

5 Et Majfahhakownia : vocem Arabicam ubique

fervo. An fit vaforum vitreatorum rafura, an fcoria

vitri, an quid aliud, minime conftat. Ad corness

maculas, et aibugines in collyriis ufurpatum eft, a

[ m ]

et ial 3 Andarenus, et fal ammoniacus, CaP . XI;et 4 fpUma mar^ et 5 Maifahhakownia,ct cancer marinus, et ftercus pafferum

Rhaze, Avicen. Lanfranco, Guidone, etc. VideGuidon de Cauliaco, (Lugd. 8vo, 1559) pag.374,

375-

„1, ^^Lj

*yL> ^xli u^Ua^ ^JJu ^U. ^

Maflahakownia— dicitur efTe fpuma vaforum vi-

treatorum, et vitri cremor, et vaforum figulinorumviridium. Dicitur etiam effe nomen mixtuns, qU2Bex fale, et tegulis, et lapidibus, una calore liquatis,

conficitur; eum qua purificatur aurum. Calidumefr, acre, detergens. Albuginem oculi amovet valide,et humiditates deficcat : aufert fcabiem et pruritum!quando corpori illinitum fit, in balneo. Ebn Beitar!—CL Mead. fasx ceu fcoria vitri.

T et

3

[ H6 ]

* MS.L.

ibu iSl &*i (jj^j ^ ^£*AU (^iUali

/Q 4C4 HW! <^*>U3n j **U,

6 Et Mamirau: Gr. interpret. png. 255, K& 27,

flctfMfgt—Ch Mead. aqua corni—Paul. lib. iii, pag.

35, lin. 20, TX70 xafws xat vrpcccog awo9"t/$$h

etpjmw* hfuapdt^ *jWf9ns> rfwtetyb noomhym

wowfU itra, mm notevfiov. Et pag. 113, ^«^«5—«®,

^ov ** f«« t*w £%cv Iwrarty *ev&&8$ «rwrt^?i ^ cy7va5

»r^X0v Paulus JEgin. (Aldi Veuet. VoL

1 528) pag. 113, lin. 35—27.

9A*a

t /47 J

et hirundinum, et fturnorum, et fimus Cap. XLmurium, et fimus lacertiE, et acorus,

et ebenus, et 6 Mamiraan, et corallium,

et tutia, et lapis hasmatitis, et aerugoaeris, et 7 Saccharum Hedgiazi, et fxxaceti ufta, et fedimentum urince, et

myrrha, et fandaracha, et gummi olcse,

et gummi amygdalas amarae, et ladtens

humor ladhicas fylveftris, et vitrum, et fi-

mus vefpertilionum, et mofchus. Quandocum his curam aggrediaris, optimumerit, li id facias vel poft egreflum e bal-neo, vel poftquam prona facie aquse ca-lidas vapores exceperit. Oportet etiamut adhibeas leniora, imoleniora, inquam*ex his, in corporibus mollibus et hu-midis.

7 Et Saccharum Hedgiazi— Arabias fc. Petrese.

Saccharum—j^" .—^J ^ g^V ai^lU-Avicen. pag. 225, lin. 20, i. e. ex arundine

more lachrymae colleftum, extergit ocnlum. Vertente

Plempio, pag. 223, annon c^U^: legend. ? DeSaccharo Hedgiazi, apud Avicen. vel apud Ebn BeUtar, nulla mentio.

T 2 FoRMA

t »48 ]

Ajjj ^va^M C__5<SJ\ C^j^..dL>5

jtX> ^j!

•

^y^L^ ^j"^"2 J^^j <^c**j'»

8^xrJO C»5' ;^ cJ^JL» Baurak, qucd

ad panes,—et ia fequenti, p. 150, not. 10.

^j

[ T49 ]

Forma medicinae lenis quae tollit Cap, XI.

buginem.

Inspergantur oculo farcocolla cumfaccharo fTabarzadJ candio,

ia ea efficacior.

Inspergantur fpongia fpuma marisdidta et farcocolla, et faccharum.

Et adhuc hac magis efficax.

Si infpergantur 8 Baurak panis, et

fpuma maris, et 9 Maffiahakownia, et far-

cocolla, et faccharum, commijia.

Hac etiam efficacior.

Si fumantur seruginis aeris drachm^decem,

Sagap^eni, falis ammoniaci farco-collae, fingulorum drachmas duae cumdimidia,

9 Vi^e not. 5, pag. 144, 145.

Spuma

w

L *5° 1

*MS.L. * j^Qp n p %^X\ XcT Afej

1D ^iU C-Ji 3—Baurak panis nifi

et hic etiam Iegend. Gr. verfio, pag. 255, Kn. 25»,

eAsw, xai virpov, aorov ava y etc.

11 Mamiran: vide not. 6, pag. 146.

1Z Solubilia : Arab. gummi.

33 Quod fibi vult u«yU t^j&Z** in hoc loco,

[ *5i ]

Spuma maris, Maflahakownia, et 10 Cap. xr.

Boracis panis, fingulorum tres drach-mx.

Et fumantur drachmae decem calamiaromatici, et asquale pondus 11 Mami-raan, et coquantur in aqua ad deciesamborum pondus, quoufque aqua craf-fefcat ; in qua folvantur 12

folubilia, et

fubigantur reliqua, et in (Sief) trochif-cos ophthalmicos formentur.

Et quando opus fit, hujus medicina*quid cum aqua lasvigetur »3 in mortarioebeno, ^adeo ut miftura fpiffa fiat; &cum hac in fpecillum impofita, locusbene fricetur fepius. Ante hujus vero,etpoft ufum ejus, oculus faepius ^lingua

plane nefcio : mendam fubetfe fufpicatus fum librarii

(^y>«x« pro^l^ fcribentis. Gr. verlio, p. 155,lin. 37, eitu Asiuaov ev ^evoj— omifit ^4>jm»H Particulare regimen in ea {macula fc. five albu-

gine) quae recens eft et fubtilis completur, lambendoet abfiergendo cum lingua, ut faciunt muiieres, etc.

Ouido, pag. 373, 374 .

lambendus

\

[ *5 2 ]

*5 Uaxl^ fc*JUN Jyclj (j&aaU

jjyjj^«LXb&I j>:*^ (jj^ Hr^S <>^>^

C% j*xj&\ sL+> 3 \ sX+j juXc

V • •

iSrb&j^ jjek***Q ^m*!'^^ ^Jb|j£ ^Isa^ j>>

*5 Gr. verfio, pag e 256, lin. 4, prwv tw#t#.

\

t 153 J

lambendus erit ; deinde pulveres infper- Cap. XLforii ophthalmici lenes infpergantur.Oculum vero fedulo et affidue infpicias j

et fi doleat et rubefcat, omitte curatio-nem diebus aliquot, dein repetatur. Eftenim curatio maxime valida.

Medicamina vero quae tollunt ve-ftigia earum a facie, et corpore, hxcfunt.

^

Lithargyrus dealbatus, et radicesarundinis ficca?, et ofla cariofa, et fpumamaris, et corallium, et farcocolla, etamygdalae, et ariftolochia, et bacc^ Ben, .....

et femen raphani, et femen peponis, etfemen erucae, et farina fabarum et ory-zx, et lupinorum, et phafeolorum : hxcillinantur mixta cum aqua oryzae con-tufe, vel cum aqua hordei.

Descriptio linimenti quod tollit ve-ftigia variolarum*

Farin^e cicerum, et fabarum, anadrachmse tres.

Seminis peponis drachmce quinque.Lithargyri dealbati drachm.^ du^.

U RADICUIVt.

h *5+ ]

^LtJ^ ^AX^Ji ^U.j uJiscwj

I

&»J*j ^tX)^ ij&pjltat 095^ ^Lis^ qmjIj gvw*i^

(J*L ^^jJJtZLlS «^v, ^*«* ^*-^

* MS. L„. * ** tt \"i tt 27 , y •» .

16 Gr.verflo, pag. 256, lin a 9, 10, %pi ammfy

3 7 Lupinis qffinium : Ebn Beitar in r —\

r1

L *55 J

Radicum arundinis ficcatarum drach- CaP. XImx tres.

Hjec omnia fubigantur in aquahordei, 16

et illinantur, illitu uno poftalterum, poftquam capite prono vaporesaquae calida* acceperit, vel poft exitum ebalneo. Deinde in balneo ablutus fit,

cum aqua in qua prius decofta fuerintcortices peponis, violas ficcae, furfur, etciceres contufi. Cutis etiam probe fri*cetur : dein repetatur illitus.

Descriptio linimenti illo efficacioris.

Sumantur farins fabarum rotun-darum, w lupinis affinium, drachmsequinque.

aXw, etc. eft et hujus fabse fpecies qu* Coptavocatur; quam Giamfeh (i. e . fabam JEgyptiam) i!H

vocant: parva eft et fere rotunda. Qui lupinum eflfe

cenfet, hallucinatur vero. Erroris caufa eft, et figurasejus et virtutis cum lupinis fimilitudo, etc.

U % Amyg-

Xss&i! *}J~i3 J^.^J^ Sj*5 ^^^J j"*

ck

^W^- j^H..* j,A>Jj,!

^t- j£'K»i AaXjJj--^*^

w^j^f

k ,151

* MS.L«XmJJ ^wj \A>y*>3 i ,, ,^4X1 U

£ *57 ]

Amygdalarum amararum , cofti Cap. XLdulcis, feminis erucae, feminis raphani,

fingulorum drachmas duae femiffis 5

Et adhibeatur prout praefcripfimus.

Linimentum aliud, illo adhuc effica-

cius.

Amygdalarum amararum decorti-catarum drachmas quinque,

Seminis raphani, feminis eruca?, cofti,

ariftolochiae longae, fingulorum drachmseduae cum dimidio

Boracis panis drachmse tres.

Piperis drachma una cum dimidio.Ufurpetur ficuti diximus antea, et illi—

natur vel mixtum cum aqua raphani, velcum iis quae praefcripfimus. Atque hsefunt res quas auferunt veftigia variola-rum, et cicatrices.

Jam quoad illas res quse cavitates im-plent, et sequales reddunt reliqui corpo-

ris

[ '58 ]

ds&bCi J&i,} ^vNj i^ass^ (^JimSSb

J S Vide Profp. Alpin. de plantis -^Egypti (Patav.

4to, 1640) pag. 99, " qux vero ipfarum corpora

" pinguefieri cupiant femina (Sefami) a cortice mun-

*' data comedunt : plns pinguefacit oleum ex femi*

^|\——A.—

H

E 159 ]

ris fuperficiei—id curet homo, et 18 pin- Cap. XI,

gue reddat corpus, et carnofum, frequensfit et fedulus in balnei ufu, et in corporisfriftione.

Nunc autem dicamus de ijlis, quaevariolis laboranti exhibere oportet, ali-

menti gratia : et de medicamentis in cu^rando ufurpandis.

" nibus exprefTum, omniumque maxime facx olei,

" iachine ZJ^Je ab illis vocata : oleum fecemquc

ejus bibere, ad hoc ut impinguefcanr, mulieres ig

balneis familiarifTimum habent.

C A P U Ti

i

[ i6o ]

Sjuj^W f£Jt\ j.f-&\sL* ji*4*\ (jjJ

^ ifclit ^\^\ J UJu*. \_* «JIL>

SUaaLIL C-5>^ îrt* ^Ûjil ***** jL\i.c 'LSA

*a£&$\j ^zx&S j&^J> ciyufcH o&olil

2* ^ ^ wyi e^Xki wu lJisoJI

«KjuaS _Xte âx^!! dC&T1

J*"*^

2 âx^J — vox Arab. Kijhak—

uVhov tyi$ vflt<r<ravYis,-—hordeum,—et hordemn decor-

ticatum, fignificat.—Vide Caftel. CoL 1822. in pag,

fjjjssryî1!^

{ i6z ]

C A P U T XII.

De alimentis variolis laborantis.

OPORTET ut bibenda prabeaturvariolis laboranti aqua hordei, ea-

dem arte et methodo parata, ac illa qusebibenda prasbetur in morbis acutis : fi

febris mitior fit et pacatior, et alvus mi-riime laxa, cum faccharo candio (Ta-barzad) : atfi calor febrilis vehementiorfit, et alvus laxa, huic utique affunda-tur, quantitas ejus dimidia fucci maliPunici acidi, contufi cum granis fuis.Caveas autem a pulpa, et internis tunicistenuibus ejus, ifta enim folvent alvum.Quodfi his adfint vigiliae, 1 cum hordeodecorticato injicito tn cre?nore hordei pa-rando, quafi partem dimidiam papave-

262, lin. 2 et 4, ubi opponitur ™yxx^\ eJu^ vocera Kifik, vel hordeum decorti-catum, vel hordei pulverem ilgnificare, certum eft

:

kukov ty]$ Gfu<Tcravr\$ minime.

X rum,

\

f MS.L. ^âÛ.! Ûj^ u*> *>1*3 jf*^» * <>

i•

\

{ .. efrvox

C—A£* t|i .; «ffi^ # £-« M** £VW ^Xa»J» CAjj.^

—loco decorticaii hordei fulfiituas Sauic hcrdei antea,

etc. Vide not. io, pag. 51.

3 Cum Sauic granorum mali Puttiti— cum granis

snali Punkl torrefr.ftis, }. e. Ebn Beitar—J^.y»—

fSytt ***AaW w-^j UJ ($J£ ^ $0 y&)

< S -V ">" • —-

*•,,,Ul

\

1

4

t i6 3 ]

rum. Et fi alvus maxime laxa fuerit, Cap. XILmifceas hordeum decorticatum, feminamali Punici ficcata, et papavera, pariquantitate fingula. Et fi alvum coercereneceffe fuerit, loco decorticati hordeiiubftituas 2 Sauic hordei antea prapara-ium, cum 3 Sauic granorum mali Pu~ftici, qu^e ambo coquantur, ad moremaquae hordei panindae

$ & de his bibat^

i. e. «* Sauic nomeri eft Arabicum pulveris ex mo-<c litura efculentorum aridorum granorum, vel femi-" nIs fruftuum. Hdjus parandi modus eft, ut fuper" ignem torreantur, ut humiditas tollatur eorum," deinde mola comminuantur. Id in granis fit, inki fruclibus ipfis nequaquam. Hoc eft Sauic. Sauics< porro, cujufque rei fit, fubfrantice ex qua paratur" confentaneum eft ; aucla vero ficcandi virtute,

femper."

Gr. ver/io, pag. 258, lin. U| <wpirov poia$ o*wti— grana, fc. mali Punici, tofta, ut vis adftricloria

au&a fit; uti et apud recentiores; rhabarbarum,nux mofchatae torrentur, ut alvum cohibeant maais.

Torrefaclio baccarum arboris Bon,^ (illis Cahve,

nobis Coffea vulgd nominata) ejufdem fontis efhCoaf. nof. 10, p, 5 1.

X 2 Ut

[ l64 ]

UJ uj **•

w

*\ .^j <f «?<>J^ g>k>»]\ *\ *<y £j*H 1^** ^

uu ^ ^

\ ^JU *du$ i—K^^ l$3Li U-jA^ \— \—fL

civ-J\ C_5^ oli

\ ^jjus \ - aj^j U— (jj^ <---A/^n

c^wx.U ljl *:b v**=* ^

L 165 ]

Ut de aqua hordei, vel per fe, vel cum Cap. XII.

Tebaftiir, et gummi Arabico ; fi laxi-

tas alvi ad hxc adhibenda te cogerit

:

vel cum medicamentis qux nos pofthacpraefcripturi fumus. Aqua hordei pro-fefto commixta cum fucco mali Puniciacidi, laboranti variolis, fumme utilis

eft; morbillis autem laboranti, prasci-

pue.

Aqua etiam cucurbitas, et aqua pe-ponis Indi ; et aqua cucumeris anguini,et mucilago feminum pfyllii, et his fimi-lia, ex iis quas gignunt phlegma molle,dulce: haec quidem illi qui morbillislaborat, utilia funt magis, quam illi quivariolis laborat : per Deum ! nifi talesvariols fint quas comitatur extrema pra-vitas, et calor ex febre vehementior, etVlglll^.

In illis vero vario/is quas comitanturfebres quibus non adeft vehemens in-flammatio; hx res fane, et his fimiles,morbum quam maxime reddunt tardum*et morbi tempus protrahunt : his igiturutaris, vel non utaris, habita morbi ra-tionc. Etenim variote quandoquidem

in

0 *#* ]

*ms.l. ^ ^ ^u^ ^ * «5%^ in £

2su-*^ t~\A^rii ^Jsli ^JS <&JS\\

UJ

3L^#*$ jltno^ L- tetf

4 Sanic hordei abluti : Arab. _J**m*U Graeta

\rerfio, pag. 257, lin. 5. xai aftpera TTEKtopeva (iet»

GaKya^ fortafle tamen reponendum ; adeo

)*.jwAU

[ m ]

in plerifque earum cafibus ortum ha- Cap. XII.

beant ex calore putrido in humiditatemagente ; illx res variolis magis conve-niunt, qux cum refrigerandi facultate,

deficcandi pariter et infpiffandi vi con-jun&a pollent, uti, e. g. fuccus mali Pu-nici, et uvas acerbae, et his fimilia. Mor-billi autem, quoniam ex vehementi ebul-litione bilis in fanguine gignantur, res illse

his magis funt falutares, qux cum viearum refrigeratoria, humedant etiam :

ut pcr has temperetur fanguis corruptus.Sanguis enim hominis qui morbillis la-borat, quodammodo fimilis eft aquisftagnantibus, quarum corruptio jam diu-turnafuitj et quarum bonitas et fubti-Jitas a coftione folis folvuntur et evapo-rantur: adeoque gravis fit earum acri-monia et pravitas. Atqui quando illis

admixtas funt pluviae, et aqua? fluentesdulces, ab his fanas redduntur. Porrovariolis segrotanti prodeft 4 Sauic hordei

que fenfus erit, " Porro variolis aegrotanti prodeft" Sauic hordti cum faccharo mixtum, quando bibi-

" tur, vel cum fucco granatorum, vel cum julepo,"ftc.

abluti,

t168

]

! «x==H tet ^

5 Veicum jidepo : Arab. a Perfic.

aqua rofarum. Vide CaJleL Col. 548. JfflWj/l.

Coi. 3987. Vide Mefue (Venet. Fol. 1602) fol. 128«,

\

[ »69 ]

kbluti, quando bibitur cum faccharo, Vel Cap. XIX,

cum fucco granatorum, vel cum 5 julepo,

pro illa ratione quam exigat, vel alvi

Jaxitas, vel ficcitas ejus ; et pro caloris

ebullitione vehementiori, vel remiffiori.

Veruntamen aqua hordei illi qui variolis

laborat, eft et fumptu levior, et defcenfu

facilis ; mclior etiam, et magis falutaris,

et gutturi et pedtori ejus. Pro horum ra-

tione tu facias igitur, poftquam noveris,

aquam hordei magis convenire morbillis

^grotanti, in genere, quam variolis ; nifi.

variolas fint pravi moris : uti memora-vimus.

Variolis etiam laboranti, proficuaj

funt lentes excorticatae, quando alimen-tum ejus ex illis paratur cum fucco maliPunici acidi, vel aceto. Proficuum eft

[ *7° ]

*MS;

L. ^ ^ * ^ JJ^ 6 ..^

cJt^l C-_*j-*3£S? »V,l>Ji j&U <jUw UL^ ^.XsiU

u

5 1&M;J>

6 Sauic lentium, quando bibitur cum aqua frigid»

—In MS. L. <—x>yi; 131— quse nullius lenius funt

in hoc loco : cum Salom. Negri, repofui 131

[ i7i ]'

illi etiam 6 Sauic Ientium, quando bibi- CaP . Xir.tur cum aqua frigida. Scias infuper,aquse frigidae potionem, illi qui morbil-hs a;grotat, magis convenire, quam va-nolis laboranti, et magis effe falutarem,et exitu certiorem. Acque adeo, quandocum variolis obfervaveris inflammatio-nem abundantem, et pulfus et refpira-tionis crebritatem vel intermiffionem

;

pro horum lymptomatum ratione extin-guentibus utitor; fi pauca fint, nimirumpaucionbus

: ii graviora, pluribus. Ne-quaquam vero puJIorum avium permittasefum, pnufquam redierint et pulfus etrefpiratio ad ftatum amborum natura-em

j nec priufquam ficcata fuerint pu^itulas, et deciderint earum fquama?.

Jam ver6 fequetur fermo de ventrisvel folutione, vel reftridione in variolis.

" quando bibitur."-Gr. verfio, pag. 257, j;n . „,12, oprta h w«tf hcu t« a%fna vk $am, ^u-XfCV W«T0ff

Y z CAPUT

[x 72 ]

* Gr. vcrfio, p. 257, a lin. 20. " n^: etuueacicz$

66 yarpo; tcov ow%e0svtwv tvj toifiiKYi.

" H 7«f>w £7Ti to crXeircv &#%fiBOSiTd<H cv t<3J£ tt«-

6C gaxfxaig ramns TYig vocT8, (juzhhov ev tyi suXoytx* EV-

ct ^Chtecv Toiyapay vrpocrcpzpEiv tlxvtcx. t& uirayovTa [mto,

<£ imbwai tjiv voo-ov, £{ *e«i otj fiahira $npa triv* si oe

<fi ^EJOTO EV T>1 OiCXJJ, XOU TZ^O T^J ^^K/UV^ 7TfQCrtp£$E' TQ

iC/USV TVJV U7T£p@CZKteCraV §EpflOTYlTa 9 XOU TOV TY& XS-f

1

•s ^«A>!5 crtpyypov, to h (Jia to nwQwai tyjv (pucriVi na\

L 173 ]

C A P U T XIII.

regimine alvi ejus qui variolh

lahorat.

TN plerifque cafibus alvus foluta eft in

X declinatione variolarum et morbillo-

rum ; in morbillis pracipue. Et obeam caufam oportet, id omne evitare

quod folvat ventrem, poftquam * ad fi-

nem perdudtae fint variolse et morbilli,

" eharluo-ai tw Tng vocrcv vMv, orav xara ttoXv tj yaryp

" styarai nai zttzxwou" etc » Graecum textum

exhibui, utpote Authoris fenfum optime exprimen-

tem. In Arabico, vel corruptelam fubeffe fufpicor

;

vel ordinem verborum quodammodo efTe mutatum.

De verfionis Latinse finceritate, penes Arabice peri-

tos fit judiciurn.

a Ad finem Gr. verfio, fzsra xpiGwai Arab.

C*5$*"-^ —Alfaharav, Hebraeo—n^DDH.

etiamfj

V

EJ 74 ]

VJJ

* MS L

clLvw*>c_ taJ _: ^jtN-lf sjsLj AaHJ* AXaa__1 £

sr L__a

t > *__A-> _2^__\^3 $j »-_Aj!_i j.a.£ &Xa«> tXA2f3l <-Mj

uj '

#> (jai—, \— Ji <^a_oJI Ji *!l_U *<\a

^^«XaJ^ it>OS> AA__J OUjWl

3 Ante declinatlonem Gr. verfio, x«< -70 t»s

sra_ Arab. _ —A**_) Alfabarav,

[ *75 ]

etiamfi ficcus fit. At contra, quando Cap.XIIIfolutus eft, id omne penitus eft devitan-dum ab ipfo rei {morbi) initio : quan-quam in initio amborum, et 3 ante de-clinationem, ventris lenientia quodam-modo fint neceflaria. Ad h;ec enimadhibenda quandoque coadlus eris in va-riolis, interdum propter exceffum calo-ris, et cephalalgiam ; interdum etiamut levis reddatur natura, et minuatur na-teria variolarum, quando iftam conjeceriseffe abundantem. Id erit autem, ubipoft vel ante fanguinis extradtionem,obfervaveris corpus nec debilitatum effe,neque extenuatum, atqui inflatum con'tra, et plenum cum coloris albore, velexilitate ruboris, et undplatione in pulfu.Nonnunquam enim in tali ftatu, nonerit neceflaria detradtio fanguinis, verumnimiarum humiditatum in corpore mi-nutio. Id vero conftabit, quando hsecfigna evidentitiima fuerint ; item corpus

fW'— ad levationem a natura, et minutionenvmateriae, etc. punfto mutato-nifi legeris cum MS. L.^kzztt—ad defkcationem a natuii, etc—Alfaha-

una

[ *76 ] .

< $<x> *x_5j ^^swj Q^li^ (^UjM

tei ^ &U,

UKJJ^ (jjrrv^ (jj^ cj3U

u 4>6

****yj 5i ^— ^

—

S Siccitatem in alvo : vox Arabica, uti et lin. Ji

pag. 174, eft jouJ^i— quae per naturam, in hoc

loco, reddi poterat : " ct poft fe linquere fccitatem

" f« natara" i. e. in habitu toto.

1

t *77 ]

uiia repletum, et veluti furunculis obfef- Cap.xill.

ium, cum febris hebetudine : et rubroeolore prorfus deftitutum. In hoc igiturftatu, ex rebus maxime convenientibuseft decotfum myrobalani citrime per fe,

quando bibitur cum faccharo (Tabarzad)candio et fucco mali Punici acidi con-triti cum pulpa fua, cui fuperaddi poteftpulpa mali Punici alterius, vel duorumetiam, quando tali opus fit auxilio. Ho-rum enim amborum remediorum vis eaeft et proprietas, pracipue vero maliPunici, minuere ex corpore humiditatesabundantes, atque una bilem modicam,fine caloris excitatione : et poft fc lin-quere 5 ficcitatem in alvo. 6 Atqui hxcfunt optima omnium, qus in hoc locotnorbi poflint evenire.

6 Atqui hac, etc. In Grxcl verfione hsec omit-tuntur: forfitan cujufdam primitus gloffema fuerant,quod ex margine, in tcxtum Codic. Leyd. irrepfe-

? MS. L,

[ '78 1

UJ

7 Mannce ffreeicm vero Terengiabin ditlam ne ad*

hibeas. Avicen, in Terengiabin, pag. 262, lin. 37,

€t feq.

LjXamj \ «* J\H ^JJb i«k£> -m &jMX) l£fc*zs?ji

Terengiabin— quidft ?—Ros efl qui plertimque

eadit in Chorafan et Mawro Inchar ; in regione no-

itra. copiofiflime cadit in plantas generis fpinofi.

[ *79 ]

In morbillis autem, adhibeas aquamCap.XIIL(fuccum, i. e. vel decoBumJ prunorumDamafcenorum, vel pruna ipfa, recentiafc. vel in julepo macerata : his utariscum faccharo. ? Mannas vero fpeciem,Terengiabin di£tam, nequaqifam adhi-beas ; his enim aeque noxia erit, ac melillis qui variolis laborant, ex crapulaquam excitabit : augebit in illis etiamfyncopen et moleftiam. Eodemque modocaveas etiam, ne illis bibendum prabeaslac dulce et violas, etenim hasc utraqueaugebunt fyncopen et moleftiam, in illis

quibus jam adfuerint. Quemadmodumautem in variolarum curatione, primumeft et maxime neceflarium fanguinis de-

Ebn Bcitar—<> g3 \_« J£ ^Js \h^

i. e. Manna—-id nomen eft cujufque rei, roris

inftar e ccelo cadentis, et dein concrefceniis ; uti

Terengiabin, et ShirchoOik, (verius Shirchofht) et

Algnofhar, et his fimilium. Species ejus dicunturefTe decem, etc.

Z z tra&io,

\

* MS. L. * £^ ^ g-lXsT ^ ^WU

8

«JuJo jU=\St J\£j(5v—y-

w

2 — » «j^^V^ * *td^ Hj^ww <&XaX£ *kjVj A.^iLiXilj

^j^li '6j f l&A-^Njj £(jj0i1 **A-*3 ^

^dli^ ^JUIj J^U J^-rt-rf ****

s Ut natura fublevetur— vd mntatq punfro

LiJn

[ i8i ]

traftio, quando nimius eft, atque vim Cap.XIILejus compefcendi nulla eft fpes per ufumextinguentium ; oportebit ergo partemejus detrahere, 8 ut natura fublevetur, et

ut minuas vaforum fanguineorum ple-thoram, et turgefcentiam, et extenfio-nem ex nimia ejus quantitate : fecusenim ab accidentibus et fymptomatismalis minime tutus erit ceger : pracipueyero quando fanguis incalefcit adeo, utin eo exhalatio abundet. Eodem etiammodo oportebit, ut in initio morbillo-rum aliquid bilis detrahatur, quando vi-deris illam redundantem et nimiam :

deinde ut extinguentibus, reliquiis ejusoccurras. Signum vero redundantise bi-lis eft, vehementia inflammationis, etmoleftias, uti etiam, bilis per vomitumvel per deje&iones alvi evacuatio : et orisamaritudo. Et fi quantitas ejus non fit

nimia,^ nihilominus quando adfuerintmoleftia, et fitis, et calor vehementes,et bilis nec per vomitum nec per alvun^

lms?& « ad deficcandum a natura." Vide not. 4,

fg- 175-

evacuata

[ 182 ]

&j*J U« 5Mj £ ^r-^'

Ul

* MS. l. ^ **^y 1*^ U-Ai 9

^j^l^j.!^ <-™-42» uibj^w 4—x?,y* ^ykli

k+j&Jb j a£wli \— *-J J\_fl ulLo^

9 Ax^.y, lIo^) <sU Uli

—

Ghiando igiturfiuat

ahus—ite reftitui— ita conftat legiffe Grsec. Interp,

pag. 258, lin. 10, 11, ore h diaxflgYitrEi h yarnp

menda Ubrarii feftinantis CLo\> in MS. Codic. L,

[i»3

]

evacuata eft, non quantitate fed qualitate Cap.XIII.

prava nocere aeftimanda eft, pro vehe-mentia inflammationis et moleftiae. Hxcvero funt, quae te fcire neceffarium eft,

de regimine folutionis alvi in principio

horum duorum morborum. Verum enim-vero, quando (in principio) natura laxafuit, nequaquam adhibeas quidquid fo-

lutivum. In his enim duobus morbis, animia laxitate alvi minime tutus (ceger

)

erit, quando in alterutro eorum quid bi-bat quod folvat ventrem. 9 Quando igi-

tur fluat alvus, vice aquas hordei biben-dam prabeto aquam Sauic hordei. Et fi

ad id coa&us fis, una cum Sauic hordeicoquas 10 Sauic granorum mali Punici

:

et fi alvus fumme laxa fuerit, fac bibat,etiam cum gummi Arabico et Teba-fhir.

textu pofuit pro ^o^. In exemplari meo vox eft

*-llo^; u ti etiam in Boerhaaviano : in cujus mar-gine a Solom. Negri SUa) additur ad fenfum perfi-

ciendum. Atfi CLo^ legeris, fenfus fanus erit, et

integer, Correclio levis, at fatis obvia !

10Vide not. 3, pag. 162, 163.

SUMANTUR

I

i i84 ]

—

s.\*~o *Siv*\ z^khoS c ^^\ \jiS\\

&aAA">-i

J^s» *>0»-}j ^UuLs^ jjiUssnic^.! J^***^ ^Xal

< >jTa

£a3*Ij ^>jj^ ^L—Xaj V—«.^.a^o \—.JU*Jj

*MS.L. ._,[t m

:x Vide not. 22, pag. 62, et feq.

[ **? }

Sumantur gummi Arabici drachmas Cap.xill.duasj 11 Tebafhir drachma una: con-tundantur inftar collyrii minutiffime, etinfpergantur in uncias quatuor aqua? Sa-uic hordei, et bibendum prabeto, fi al-vus valde laxa fit. Bibendum prabeasautem, unius horae fpatio, priufquambiberit aquam [Sauic] hordei, de me-dicina hac quam mox defcripturus fum,dein aquam Sauic hordei bibendam pra^beto.

r

Descriptio ejus,

Sumant ur rofarum rubrarum moli-.tarum, et Tebafhir, et feminis oxalidiset fumac, et berberum, ana partes ^qualles. Gummi Arabici, et terra figillata?et corticum papaverum, et balauftiorum'fingulorum pars dimidia. Ex his biban-tur drachmas tres ex uncia una rob maliCydonii virefcentis acidi. Quodfi in iis

Rob maliCydonii virefcentis acidi—Gr. verfio,

Pag- 258, lin. 17, Mtov mfom a*}* xcu

A a perfeveret

[ i86 ]'

«XaJLI gyaAH **\r£".Ij 2*Xjj f ^.V,,,iwU

L " W*** ^>>X— ^J"*^ ^$A£? JiAmaJ

Aa5 jjfi «XV £*^>W

/

I

I

f *»7 ]

perfeveret alvi fluxus, et ex illo debili- CaP,xiIfctati fint, bibendum prabeto ^ Al Raibacidum, cui fumma cura cremor adem-ptus fit, cum pane bifcodo optimo,fumme cocfto, et pauxillo gummi Ara-bich Sxpc etiam accidit illis dyfenteria.Oportet ergo, hujus curationem tuncdefumere, ex loco ubi illam antea de-ftripfi.

Jam vero dicamus de falutaribus, ve!lethahbus variolis et morbillis.

13 AlRaib: vide not. 16, pag. S7$ et not. ro,pag. 60.

Aa 2 CAPUT

1

E "88 ]

1 Acutorum calidorum morborum : vox j^L^-^ubio

modo pingitur in exemplari utroque. Adeo ut per

s,Li.\ calidorum, vel H^Ll l< acutorwn> effefri poterir.

Utrumque utpote verum fenfum retihui. Graeca

verfio, pag. 258, lin. 23, 24, t« T<xyT« voo-^arva

TQ)V 0%ZM V0Q~YI[AX7MV OVTCZy etC iolii uimiiUm lcgdlSe

[ «»9 ]

C A P U T XIV.

De lethalibus, vel falutaribus varielis et

morbillis.

VARIOLiE et morbilli ex numerofunt 1 acutorum calidorum mor-

borum, atque inde eft quod cum illis

multa habeant communia : ut et figna

etiam, in morbis acutis calidis, [*falu-

tem vel] interitum indicantia. Salutaria

quidem funt, refpiratio bona, intelle&usfanitas, et appetitus ad cibum capiendum,et agilitas ad motum, et pulfus bona ha-bitudo, 3 asgroti contemptus morbi fui,

difcubitus commoda difpofitio, paucacorporis jadlatio, et pauca inquietudo.Et eodem modo de fignis lethiferis, quae

z [Salatem vel] interitum indicantia— deeffe vi-

dentur ^ ^%^\ ad fenfum perficiendum.3^Egroti contemptus morbi fui—Gr. verfio, pag.

2 $8, lin. 27, 28, nai to naTa<ppovEiv tov na^vovTa ty^

vo7h> etc.

memoravimus

Ul

3«XxM 'iyA>S clLo^ (jjl? ^ja>SS\ 2uj iw!

i

5 ^by^*^ y Cj_^ <^*f ^u^LiuVo

4 Al Manfouri— extat Arab. in bibliotheca Bod--

memoravimus olim fummarie et vere, in CaP.XIvp

libro 4 Al Manfouri.

Quje ver6 funt propria et peculiaria

variolis et morbillis, haec funt. Variolse

albae, magnas, difcretae, numero paucse,

exitu faciles, in quarum febre comitante,nec abundans eft pervicacia, nec calor,

nec moeror, nec moleftia : et ubi a primaeruptione earum (aprima, inquam) et ca-ior, et moeror, et moleftia, fedata fint

;

quas omnia, poft abfolutam earum erup-tionem, abfolute et perfedte quiefcunt

:

b<e generis maxime falutaris funt et mi-pime periculofi. His in bonitate pro-ximae funt, albae magnae : etfi numerofint plures et ad invicem propinqu^, velcohczrentes. Si fmt exitu faciles, et exi-ttts earum fublevaverit aegrum a moleftiaetcalore: quemadmodum memoravimus.

Iciana (at mancus eft codex) inter Codic. Marfh. N*$j6. defunt libri quinque pofteriores.

Em

[ *9 2 1

UJ

CL>L*- (jjs^ —

<LS±> O^t^ Cr*l ^ **i

Ja^xj^ uaXXJ ^oXj —Vasxj C-S^ ^3 ^H*

w

[ 193 ]

vero quarum difficilis eft eruptio, Cap.XIV,

et aegrotus dum exeunt non fublevatur,

pravae funt quidem. Atqui non adeo ti-

mendum erit, ubi ftatus aegri, dumeruptio fit, minus bene fe habeat, ac fi

poftea pejus fe habeat. Ex albis autemmagnis, genus eft pravum, lethale ; et

id eft, ubi ad invicem conjundte funt, et

dilatant fe adeo ut plures ex illis in unamcoalefcant, et occupent magnum corpo-ris fpatium, vel evadant inftar circulo-rum ingentis ambitus, et adipis coloremreferant.

Quoad albas, parvas valde, ad invi-cem vicinas, duras, verrucofas, qua? hu-morem non continent, ifbe profedopravas funt

: earumque pravitas pro dif-ficultate maturationis earum aeftimandaeft. Et fi ab exitu earum non fubleva-tus fit asger, at contra ftatus ejus poftabfolutam earum eruptionem male fehabeat, iftas quidem lethales funt.

Bb Qu^s

[ *94 ]i

w

jj^i^ ^ (jjU ^j.—i—r ip. _3«\»

u» ",

» •

» * -

5 viridem : Gr. verfio, v^x^^^ov»

I

[ *95 ]

Qu^ vero s ad viridem et viola-ceum vergunt colorem, qusque ad ni-grum, hs omnes pravje funt, lethales.Et quando cum his accidunt deliquiuniet cordis palpitatio, pejores funt adhuc»et ad perniciem proclives magis. Etquando augetur febris poft apparitionemvanolarum, id pravum eft, et quandominuitur dum exeunt, id falutare eftJignum. Variola? etiam duplicata?, ma-tenae abundantiam indicant: etiamii £e-nens fint falutaris, minus falutares funt «

quodfi lethalis, ad interitum funt procli*viores* r

MoRBiLLi hlaxime falutares ii funfqui vehementi non funt rubore: fufciquidem pravi funt: • virides autem etviolacei, ambo plane lethales. Etquando2 f »«« de improvif? intusfubfidunt, poftquam cceperint emergere,et cum molefha fimul accidit deliquium,^

—

mmmnmm^

« Virides autem-Ar&.^^Gr . verfio>2 59, lin. 12, Tahxtofa.

^ b a interitus

[ *9& ]

*MS.L. ^ ^ _y C-S,*Al ^ * fet/yj

^tf <ic^ «^Ui 3>W cUtiH

(L^j^ -~3-~a-J>' ^

•**

*+~>l* (jjyk^

t 197 ]

interitus cito deliquium iftud fequetur, Cap.xrv„

nifi erumpant denuo. Et quando variolse

apparuerint in primo die quo febricitare

coepit asgrotus, iftae fane feftinant, et

motu funt celeres : et fi in tertio die ap-paruerint, mediae funt : atqui quae quar-tum praeterierint, hebetes et tardae funt*

Et quando in diebus criticis bonis eru-perint, id falutare eft Jignum, praecipue

fi segrotus poftea fublevetur : et contra.

Et quando coeperint variolae ad invi-cem connexae confluere et dilatari, etmoleftia vehemens fit, et venter inflatustumefcat, huic aegroto mors propinquaefl.

Et quando variolae parva*, quse hu-morem non ferunt, finduntur, atque unaaccidit delirium; hujufcemodi jsegrotan-tis mors eft in propinquo.

Item quando acciderit, variolas ettnorbillos femel apparere, deinde verointus fe recondere, et una oriri mole-itiam et delirium, lethale eft ftgnum cu-

jufcunque

t *9*> ]

C C *LJ,i ^ gv*ax> CÂJfj

*A5>U? ^JU «X3^ ^5/^4-^ i^

CÛ^ Î^Jlj s>aAJ î Û î '

ataj^ cb*ss*lj U« i*J*>o\ iSx*

MS.L. *fe j ^ * ^ Ui**

£c£ î

«MS.L. » .. 8

7 Membrum ad viridem, etc.—Gr. verfio, pag.

259, lin. 25, vTTo^xwfOf u (tehatva Qavn n r* c^Vw*

pevx tqttx xfM&*m

4

I

[ *99 ]

jufcunque fint coloris. Hoc vero rarius CaP.XIV,accidit in albis, et in illis quae maturan-tur, et cito ferunt humorem.

Et quando tumultus oritur fub finemvariolarum, et exinde dolor admodum ve-hemens occupat asgrotum, in crure, velin manu, vel in quolibet membro, vel7 membrum ad viridem vel nigrum vergatcolorem : et fi vires ejus poftea debilio-res fint, quam fuerant antea, et eveneritmembri iftius augeri debilitatem paritercum augmento doloris, vel fx fummecoloratum fit, id lethale Jgnum eft.Quodfi cum his vires ejus redierint, ipfequidem evadet, et membrum iftud pu-trefcet.

m

Si verd fcarifices iftud membrum, abjpfo tempore ex quo cceperit dolor illudmvadere, modo poftea asgrotus fit inte-ger virium, 8

profedtd maxime juvabis ;vel etiam, a putredine fervabitur illudmembrum, per hanc fraxin. Porro mi-

2

Gr. ver. ^eXwe^ ayav, *Z**JfyziL$,—profeftQ maxime juvabis.

nime

i200

]

UJ u*

*

/^ytjbUi rftt (jJj.a2»^ J«X£ ^jVc

A

[ 201 ]

mme oportet in hujufmodi cafu, quic- Cap.XIV.

quid refrigerans ifti membro applicare

;

verum vel, ut fcarificetur, vel in aquacalida fubmergatur, quando poftea fta-

tum aegri bene fe habere confpexeris.

^Nunc igitur, quemadmodum percur-

rimus omnes articulos nobifmet propofi-tos in curatione hujus morbi, et prafer-vatione ab illo, hic noftrum fermonemprascidamus. Intellectus autemLargitori laus sit sine fine, quaille est dignissimus et meren-tissimus.

EXPLICIT LlBER,

Cc

I

Freind. Opera, Lat. (Lond. 1733,Fol.) pag. 333.

—

Freind. Epiji. de

Purgantib. (Lond. 1719, 4to,) p. 90.

*cc Itaque Rhazes, fcriptor fane in-

<c telligens, tam in hoc de Peftilentia

€C opufculo, quam in ipfo Continente,

" totum hunc de Variolis locum illu-

tc ftravit : ita quidem curnulate plene-

" que, ut perpauca vel ad figna ftabi-

<c lienda, vel ad elicienda prsfagia, vel<c etiam ad curationem, in primo fal-

cc tem ftadio re6te tra£tandam, deeffe

cc videantur. Ex hoc fonte mihi vi~

sc dentur omnia, quae ad Variolas per-iC tinent, haufifle, qui deinde fecuti€C

furit Arabum magiftrL"

[ 20 3 J

Opera Parva Rhazis,

(Lugduni 1511, 8vo,) fol. 201. b.

RHAZIS AD ALMANSOREM,

Gerardo Carmonensi Interp.

Lib. X. Cap. 18.

De vario/is & morbillo,

^UM febris acuta et conclufa pueris

V^i pracipue, aut juvenibus, evenirecceperit fueritque cum ea dorfi dolor etnarium pruritus, et in fomno timor accapitis gravitas, et oculorum rubedo, etin corpore fentitur pundtio, fciendumeft quod asgro aut variols aut morbilluscitifiime fupervenient. Quapropter fi

antequam apparere incipiant, medicusaegrum inveniat, minuere eum faciat, autcum ventofis fanguis extrahatur, Minu-

C c 2 atur

[ 204 ]

atur equidem fanguinis multitudo. Con-fequenter vero trochifci de Spodio cumfucco granati acetofi in potu tribuantur.

iEger quoque non nutrietur nifi ex pti-

fana : et hoc in mane et prope noftemfiat. Quodfi ipfe largiorem appetierit

nutricationem fueritque ipfius virtus de-

bilis, alia non dentur nifi lentes abfque

corticibus cum pauco aceto conditae : aut

forbitiones quse fiunt ex amylo et zuc-

charo, et oleo amygdalino, et epulumquod ex oleribus frigidis quae haberi pof-

funt praeparatur. Rob quoque quod fit

ex fruftibus acetofis aut ftipticis, ad bi-

bendum detur. Venter autem Ji JlriStus

fuerity infujiones quotidie in potu Jufnan-

tur. Ex hoc enim aut omnino prohi-

betur puftularum egreflio, aut, ii quid

egreflum fuerit, parvum erit.

Si vero asger a medico non prius fuerit

inventus quam pafiio egredi incipiat, nonerit tunc minuendus : neque trochifci de

Spodio erunt dandi > fed corpus ipfius

erit bene cooperiendum, ut fudor pro-

vocetur. Ex hoc enim levis fiat materia

ad exeundum. Si autem videatur paflio

dura efle ad egrediendum, et aeger vi-

deatu-r

[ 2°5 ]

deatur efle vehementis naufea*, et cummulta aeftuatione, et accidit ei levitas in

aliquibus horis, apozema de ficubus et

uvis paffis, lentibus abfque corticibus, et

femine faeniculi, et fuftibus de lacca in

potu fumat, quod hoc modo fit. Cujuf-

que praedidtorum pugillus unus fumatur,

deinde omnia in aqua coquantur et co-

lentur, quorum apozema multotiens in

die fumatur.

Aqua praeterea rofarum, in qua fu-

mach infufum fuerit, aut fucco qui excarnofitate granati exprimitur, oculus in-quinatizetur. Aqua etiam frigida cumpauco aceto mixta in potu tribuatur : et

gargarifmus fimiliter ex ea fiat. Quodideo fieri convenit, ne in oculis aut na-ribus aut gutture ex ea aliquid egredia-tur. Antimonium quoque cum fuccocoriandri fricetur, et in oculis multotiensin die mittatur. Cumque tota paflio

egreffa fuerit et matura, aeger fuper folia

falicis ponendus ad dormiendum^ autledtus ejus ex rofis tritis eft pulverifanrdus. Si quid autem ex praedidta aegritu-.dine non cito ficcatur, quod fit magnum,et cum multo humore, ex aqua falfa

cum

[ 206 ]

cum coto imbibatur. Et fi fuerit hye-*

mis tempus, ligna tamarifci ante ^egrum

funt comburenda. Si vero aeftatis tem-

pus fuerit, ex fandalis et foliis rofarum

et myrti, fuffumigatio facienda eft. Haec

quoque omnia cum aqua coquenda funt,

in qua aeger, fi liccitas pradiftarum tar-

data fuent, mittendus elL

Cumque illud quod praediximus benh

ficcatum fuerit, et remanferit defuper

cortex fcedus, et habens efcaras, ex oleo

tepido cum coto multotiens in die inun-

gatur ; cumque omnes cortices cecide-

rint, et aeger ex toto fanus fuerit. Sed

fi figna quae remanferint removenda fue-

Cap.27. rint, ex eis quae in *capitulo de remotioneib.V. flgnorum praediximus, liniantur faepe,

Balneo quoque et regimine quod ad hu-

jus curam valet utatur. Quodfi variolae et

morbillus egrediantur, non minuto fan-

guine, fuccus duorum granatorum cumtrochifcis de Spodio detur : et ex omniregimine quod poteft infrigidare regatur.

Pullos praterea non comedat, nifi poft-

quam omnes cortices qui funt fuper loca

variolarum remoti fuerint, et febris a

corpore atque omnis calor feparatus fue-

rito

•

[ 2°7 3

rit. Summopere etiam eji cavendum ne

aliquid quod ventremfolvat cegro pojiquam

variolce aut 7norbillus apparere cceperint,

neque febris neque cejluatio tribuatur*

Quodfi venter multum folutus fuerit, pti-

fana cum 1 Spodio et gummi Arabico, et bolo

Armeno, atque rq/is, ficut in capitulo de

Jiuxu ventris prcediximus, in potu tribua*

tur. Omribus vero variolis illae quarumcolores funt violacei, et quae funt parvae

et durae, et non maturantur, deteriores

exiftunt. Morbillus quoque cujus color

eft ut violae color fimiliter, eft malus. Si

autem variolas et morbillus duriter egredi

et maturari videantur, neque febris, ne-

que aeftuatio fedantur neque alleviantur,

et fupervenerint praeter hic fmcopis et

cordis tremor, aeger proculdubio mori-

turus eft. Qupdfi variolarum egreffio

velox fuerit, et maturitas velox, febris

quoque atque calor fedantur, non erit

ergo timendums quia nihil mali inde

patietur.

? Sj?odium, i. e. Tebafhir: vide not, 22, p. 62.

Opera

[ 208]

Opera Parva, fol. 66. b. 67. a.

RHAZIS DIVISIONUM,

CAP. 159.

Gerardo Carmonensi Intefrprete.

SIGNA variolarum fiint, febris acutse

caliditatis conclufa, et vehementia

doloris dorfi, et pruritus nafi, et timor

in fomno. Si autem febris eft vehemen-tioris caliditatis, et anguftia eft major,

tunc portenditur morbillus.

Et cura variolarum, cum incipiunt

figna, eft phlebotomia, fed poftea non

:

fed attende, et fi fuerit aeger bonus in

parvi pendenda aegritudine, et non ha-

buerit anguftiam vehementem, et variolae

jam inceperint exire, tunc rege eum eis

quae feftinare faciunt exitum variolarum:

et non des ei in potu aliquid frigidum

cum

[ 209 ]

Hlm frigiditate plurima, ut non ftet exi-tus variolarum, et fuperveniat ei tarditas

et difficultas. Si auteni videris variolaspigri exitus, tunc da ei deco&ionem fi-

cuum cum virgis laccas et aliquantulumcroci, ut feftinare faciat exitus iilarum.Cum ergo exierint omnes, tunc adjuvaeas ad maturandum cum regimine, et

vaporatione cum vapore aquae, fi noncoeperint pervenire ad maturationem ; etrege eos regimine habentium apoftematacalida, tribuendo in potu aquam hor-dei, et alia, fecundum quantitatem ve-hementias caliditatis : et rion multum in-tendas adfohvendum naturam, et prcecipuein morbillo, et in jine rei fitcz : nam ncnforfitanfalvabitury babens ipfum a ventreinfine reifua. Et quando tu facis va-porem et maturas, tunc adjuva ad ex-ficcandum eas cum fuffumigatione fo-liorum myrt.i et foliorum rofarum, etfumo tamarifci, et decoque ifta, et ablueeas cum aquis eorunt, fi tardatur earumexficcatio. Cum ergo exficcantur, fi

remanet in eis aliquid difficilis exficca-tionis, degutta defuper aquam et falem:et cum confirmatur eorum exficcatio, etcompletur, tunc deftilla defuper oleum

D d tepidum

L 210]

tepidum multotiens, donec cadunt cruftae

omnes. Et incipe, quando apparent va-

riolfc, et figna earum, et deftilla in ocu-

los aquam rofarum, in qua infufum fit

aliquid fumach, et feminis rutae : et

quando in albedine oculi accidit locus

rubeus, et pruritus ; aut albus in nigre-

dine ejus : et fi non accidit iftud, et vi-

deris variolas paiicas, tunc indigebis hoc.

Qubdfi inveneris pruritum, qui eft in

oculo non fedari per illud, imo redditur

fortior quam fuit, tunc deftilla in eum

ex 1al Muri et faie : et vapora ipfum

vapore aqua? calidas. Morbillus autem

eft majoris timoris quam variolas, nifi in

oculo. Intende ergo in illo cum eis qux

educunt choleram cum faciiitate abfque

calefadione: ficut aqua prunorum, et

granati contriti cum fuis interioribus,

cum iaccharo, et aqua hordei, et aqua

melonis Indi, et citrulli, et cucurbitas,

et mucilagine plyllii. Si autem invene-

ris infirmo poft hanc medicinam adve-

nire triftitiam et anguftiam, et fortafle

1 Al Murl i victe DOt. 5, pag. 112.

cooperiet

[ 211]

cooperiet eum fyncopa, tunc fac eumiorbere aquam frigidam, et fac eum fe-dere in ea parum, et frica corpus ejus,ct cooperi eum donec fedetur quod inlpfo eft, et egrediatur morbillus ad ex-teriora corporis, deinde redi cum exieritad extinguendum

: et ferva naturam injine^ rei, ut nonjit cauja adJolutionem ne-quiffimam et fi inveneris in infirmo re-fudationem fanguinis ex locis morbilli,fac eum federe in aqua frigida. Et fcias,'

quod eft morbillus malus; et rubeus etviolaceus hujus a?gritudinis, eft malus etperniciofus: et variolas citrins, dura,propinqu^, involuta?, multe et rubea?,vehementis rubedinis, et violaces, et illa?

quas ambulant ut formica, et qua? fa-ciunt fuperficiem corporis ficut fpafmata,omnes malas funt, et mortales. Et opor-tet etiam, ut cum fenferis variolas, utpraecipias aegro gargarizare cum aquarofarum, etiam ut minoretur quod egre-ditur in gutture fuo ; et effunde in au-rem ejus Sief 2 Memitbce cum aceto et

? Memitbtf ; vide not. 4, pag. 1 10.

D d 2 aqua.

[ 212]

aqua, ut minoretur qnod egreditur maure ejus ; et fae eum in naribus furgere

ffugere) oleum myrtinum, utminoretur

quod egreclitur in ejus nafo : nam cumhoc feceris qui fcit (quiefcit) ex laefione

magna. Et fi conqueritur de punftura

in plantis pedum, et manuum, affiduet

pofitionem eorum in aqua calida : et

non cibes eum in hjs duabus segritudi-

nibus, pullis, donec cadant cortices, et

recedat fitis, et malitia anhelitus. Poft-

quam igitur ceciderint cortices, tunc af-

fiduatio balnei, et regimen impinguati-'

vum corporis, implebunt foramina ea-

rum. Et medicinae quae eradicunt panum,delent veftigia earum.

D £

[ 213 ]

D E

VARIOLIS et MORBILLIS,

pAP.VHL LlBRI l8. CONTINENT.

(Juxta Edit. Brixiens. 1482.)

De variolis et morbillis*

De blaffiis et lenticidis.

De apojlematibus fejlilentialibus.

TNQJJIT 1 Judasus deteriores variolas

X. funt illas quae funt parvae propinqusad invicem, et viridis coloris ; et groiliB

et divifae, funt falubriores. Et dixit,

cum

J Judaeus, i. e. Mafcrjaweius

—

[ 2I 4 ]

cum accidunt vanolae, non exhibeas fri-

gida, quia poffibile quod ftupefacient

fuperfluitates fed des eis femen apii

maratrum et zuccarum, ut fit attradtio

earum ab interioribus ad exteriora: et

In quarto exhibeas ptifanam cum aqua

decodtionis jujubarum et zuccarum, etfi

ejus vpnter eji conjiipatus leni ipfum cumaqua manncv, etJimilibus, infme vero mi-

nimey fed redde ejus corpusftipticum quanto

magis potes. Et fiat gargarifma cumaqua decodtionis maratri, zuccari, et ali-

quantulo fucci granati : et fa?,pe exhibe-

antur ad fugendum quod nil poffit in

ore et gutture exire : et fac collyrium in

G^jtjti oculis cum 2 E/mori, aut antimoilio, cumfucco coriandri et camphora, ut nil pof-

fit accidere in pupilla.

i. e. Fuit autem religione Judasus : et hunc figni-

Hcat Abu Beker Mohamoxed fil Zecharise, in libro

ejus, Continens, diclo, quando dicit, dixlt Judseus—

«

Abu Ojbaia in vita Maferjaweii.

? Elmori—-Al Muri, i. e. vide not. 5, pag. 112.

Dico^

C 2i 5 ]

^

3 Dico, debes fimiliter evitare inte-riorem partem narium, quod nihil eiseveniat, cum fandalis et aceto, etodoretfaepe asger acetum et aquam, et cum histberabitur. Et fi in finc ejus .vcnter ejipuxibihs, dentur herba acetofa et fafonidecoBi cum^ granis granatorum ct agrejla.Et fi

^

fentit aliquam ex his in gutture,des ei ad lambendum rob aarelte : e tpoft feptimum fali ipfum cum aqua etfale, et paufillo croci ; et poftea pulve-nza ejus corpus cum rofis, fandalo, etahquantulis camphora : et cibus ejus fit

extindivus, deficcativus, et lenis. Ettempore hyemis accende coran eo ig-nem ex lignis tamarifci ; et cum variolseiunt digeltae, dormiat fuper farinam fa-barum vel rizi, aut pannici vel ordei, etfimiliter fit plenum ejus cofiinum ; et exhoc velociter deficcantur etiam varioke :

et variolas evenientes poft febrem, funtfalubriores praecedentibus eam. Et fionabla&iarum funt vox grofia et rauca, tem-pora elevata, oculi rubicundi, lachrymce,

3 Rhazes loquitur.

et

2l6 ]

tt naufea cum abominatione : et bia&ise

accidunt fubito, et variolae fucceffive*

Et bladlise viridis et violacei coloris funt

malse et prope cum apparent et abfen-

tantur fubito, quia fincopizavit patiens,

et velociter moritur. Et variolss quae funt

nigri coloris et deficcantur, et non im-

plentur aqua, fed funt durae ut porri*

adducunt fincopim et mortem. i Et va-

riolse quse funt humidae, fumigentur ex

foliis mirti, et roretur fuperficies cutis

cum aqua diu agitata cum radicibus can-

nse feu falicis ; et pulveriza defuper cum4 Merdefengeth, ad removendum earum

cicatrices.

Dico, oleum fufticorum delet omnin»

cicatrices variolarum.

Inqjjit 5 Tabri: quando in febre

ethica apparet rubedo oculorum et fa-

4 Merdafenfeth : Arab. aPerfic. .sXm^j*

Lithargyrus.

5 Tabri—Rhazis fc. magifter : ut ex Abu Ofbaia

difcimus. Adeonue circa A. D. 88o.* • .

ciei, .

i

[ "7 J

ciei, et corpus et caput fentitur ponde-rofum, et adeft pruritus narium, fternu-tatio, anguftia, et lamentatio, eft ftVnumvanolarum: tunc collirizandi funt ocuiiex antimonio diffoluto in aqua pluviaii,aut fucco coriandri, vel fucco interioriscorticis granati vel pufpae, ceu cum Naptalba vel petroleon : et detur in potu aqusedecodhonis lentium excoriatarum Xvj,dragaganti 3 iij. et aqua in qua deco-quantur debet efle in pondere quinquerotulae, et bulliant ad medietatem. Et

cum hoc accelaratur earurn exitus, etdentureis in cibo lentes excoriata? et tor-refaite, cum Tucco granatorum et fruc-tibus ftipticis.

^

Tabri : cum variolae et bh&ix ma-nifefte apparent, et collirizantur oculicum 7 Mari confortatur pulpa, et prse-fervatur ab eis, et diffolvitur eorum grof-fities.

6 Vide not. 7, pag. 102.


E e Aaron :

C218 ]

8 Aaron : antram (antbrax) eft apo-

ftema calidum, vel apoftema epidemiale,

quod oritur in inguinibus et* fub afel-

lis, et interimit quarto die vel quinto

:

et flitrax vei anthrax nigrum eft malig-

num ; et eft poffibile quod rubeum in-

terficiat, et videtur impoffibile quod pof-

fit aliquis a nigro et a viridi evadere : et

iimile eft variolis et blaftiis, et omnibus

aliis apparentibus in cute ejufdem colo-

ris ; et funt in ultima malignitate : et

liabentes colorem croceum funt malae,

minoris tamen malignitatis : albae verb

funt falutiferae : rubeae autem ut pluri-

mum. Et generantur omnes ex malo

fanguine adufto cum colera. Et fi pa-

tientes anthracem poffunt commode fle-

botomari, non reperitur cura melior ipfa.

Et inunge locum cum luto Armeno, et

des fmiiliter de eo in potu cum aqua fri-

gida, eft enim fatis laudabile et juvati-

vum>

s Aaron : Prefbyter AleKandiious— floruit eirca

SlGNA

[ 2I 9 ]

Signa variolarum et bla&iarum funt

a principio febris calida, foda, rubedooculorum, et utplurimum apparent hxcin tertio die ; et poffibile eft ut appa-reant in primo et fecundo : et de lauda-bilioribus fignis falutis funt cum appa-rent in tertio, aut in tempore quo febris

eft lenta ; et e contrario. Cum veromoventur in primo die, moventur exvehementia febris, et profunda et forti

cogitatione,

Dico, febres variolarum funt conti-nuae de fanguine, et ut pluries acciduntpueris : et cum apparent, non exhibe-antur frigida et extin&iva ; fed exhibeaspatienti maratrum et femen apii, vel

aquam decodtionis eorum quoufque exe-ant exterius : et priufquam haec exhibcils

fac flebotomiam et illinitionem 5 fed fi

in totum manifefte ad exteriora exierint,

abftineas a flebotomia et iilinitione. Etteneat aeger facpe in ore aquam decodlio-nis lentium et rofarum et collirizentur

oculi cum antimonio et camphora : et

haec cura prafervat oculos, guttur, et

nares ab eis. Et cum variolas funt colo-ris violacei vel viridis, funt mortales : et

E e 2 curx\

1

L 220 ]

cum funt digeftae, jaceat fuper farinam

rizi, et funiigetur cum foliis mirti vel

clivarum, quia deficcantur. Et confue-

verunt jam modemi medici dare in potu

lac acetofum extradio btityro : et habe-

tur notitia fignorum bonorum et malo-

rum in capitulo morborum acutorum.

9 In ltbro de Abrrev ationibus :

variolae et blaitia; funt de morbis qui

dicuntur nuntii, et ut pluries moven-

tur ex corruptione aeris indudta a ca~

daveribus, et maxime in aeftate, et in

corporibus dimittentibus iongo tempore

fiebotomiam.

Dico, quod multotiens habui per ex-

perientiam, quod figna variolarum et

bladtiarum funt febris continua, timor

in fomno, rubedo, et pruritus in nari-

bus, dolor vehemens lumborom et dorfi

ofcitatio, aikes, et coloris inflamma-

tio.

9 Cujufham fit Authoris, incertum eft.

Inquit

[ 221 ]

10 InquitVigilator: quando infebrqcontinua oculi et maxillae funt rubei, et

pruritus eft in naribus, et ponderofitas in

capite, accidunt variolae aut bladliae; et

cum apparent variols, ingenies, quantomagis potes, reducere eas ad exteriora,

ut non accidat ex eis tremor cordis, aut

*° Inquit Vigilator, i. e. Jofephus al Saher—flo-

ruit A. D. 900. Rhazi coaetaneus

—

Jj£\\ ^LJ

<_*k]} \—X*(^Jgj yJQL

i. e. Tempore Al Moclaphi claruit Jofeph Al-

Saher (i. e. Vigilator) medicus, qui et Alkas^ i. e.

Prelbyter, appellatus eft. Vir famae celebris medi*

cinae fludio incumbens; magna diligentia in conge-

rendis quae utilia eflent : ideo appellatus Al-Saher,

quod non nifi quartam noftis partem, vel amplius

paulo, dormiret, dein fcientiae acquirendae invigilaret.

flijt. Dynajl. Arab, pag. 284. Lat. pag. 186.

velo^

[ 222 1

velox mors, in dando in potu hanc de-

coclionem : $l Laccas ablutae 3v. lentium

excorticatarum 3vij. dragaganti 3iij.

coquantur in medio 11 rotulo aquae ufque

ad medietatem. Et caveas quod non le-

nias ventrem poji feptimum -

y et fint cibi

fui conftri&ivi, ficut lentes cum fucco

granatorum et aceto. Et cum omnes

extra fuerint, accendas in hyeme coram

eo ignem ex lignis tamarifcorum, quer-

cuurn, et farmentorum : aeftivo tempore

vero non eft neceife \ fed debes ejus ca-

meram fumigare ex fandalo,^ et abfter-

gere eam cum foliis mirti, vitis, falicis,

et granatorum: et cum incipiunt ipfae

deficcari, pulveriza eas cum farina rizi

pannici, et pauco croci,

Dico, ego extimo quod hoc injunc-

tum fuerat ad removendum cicatices ; et

de his pone fupra faciem magis et fe~

pius \ et fi nares funt laefae, impone ce-

ram diffolutam cum oleo ; et fi os,- mu~

cilagines.

Vide not, 7, pag. 102.

M.EDICIN4

[ 22 3 ]

Medicina conferens ad faciendumvariolas velociter apparere, et exire.

I£ ftcuura citrinarum 5 vij . lentiumex-coriatarum et hccx ana 3 iij . dragacan-thi et maratri ana 3ij. Coquantur in

medio f rotul aquas ufque ad medieta-tem ; et detur de eo in potu, et prohibetet removet tremorem cordis, et oris fto-

machi, et partium eis adjacentium.

Dico, de proprietate ficuum eft tra-

here ipfas ad exteriora.

12 In libro Liberationis: medicinatrahens velociter variolas ad exterioracum levitate ; et debet exhiberi cum in-cipiunt apparere. # Ficus albas et mag-nas numero quinque, lentium exccria-tarum 3 vij. Coquantur in medio * ro-tulo aquae ad confumptionem trium par-tium, et diffolvatur in eo croci 3j. etdetur jejuno ftomacho, et hora fomni.

~*— — 11 i- ——_

*

* Vide not. 7, pag. 102.12

Cujufnam fit, non conftat.

FlLIUS

[ 224 ]

y *3 Filius Mefue: cum vides bla&ias

U coloris fufci, et funt univerfaliter per to-

tum corpus, et amplae, et murmura? et

pigrefcit, et ejus venter eft inflatus, qui

manibus repercuffus fonat ad modumtympani, eft malum. Et dixit, figna

variolarum funt febris continua, rubedo

oculorum, etfaciei; agitatio, et repenti-

nus motus in fomno : et funt collirizandi

oculi ex aqua rofacea in qua fumach in-

fundatur, quia prssfervat oculos a nocu-

mento.

Dico, facies 14 Sief ex fumach et ba-

lauftia informatis cum aqua rofacea, et

ad confortandum inftrumenta oculorum,

et poft exitum variolarum, inftilla in

oculis antimonium diflblutum in aqua

calida, in qua per fex horas fit infufum

coriandrum ficcum ; quae coletur, et po-

natur paufillum camphora& : vel fricetur

cum aqua rofacea, ut ingenieris ad fefti-

13 Filius Mefue—vide Pocock. Hift. Dynaft. Arab.

pag, 255—258. Lat. pag. 166—168.

*4 Vide not. 3, pag. 1 io»

num

num exitum variolarum, ne fuperveniatfincopis, tremor cordis, aut repentinusmotus, cum hac medicina. # Laccse3v. lentium excoriatarum et ablutarum3vij. dragaganti jiij. Coquantur in me-dio * rotul aquas ufque ad medietatem ; etdetur dc ea m potu ; et cibentur cum HMejh y i. e. quoddam legumen de generelentium quod ultra mare invenitur, ex-corticatis, decodiis cum fucco granato-rum

: et in hyeme accendatur ignis co-ram patiente ex lignis tamarifci, quercuset yitje

; et cum incipiunt variota defic-cari, inungantur cum penna ex farinanzi et pannici, et pauco croco dilfolutiscum aqua rofacea. Et ii appareat innanbus aliquid, pone in eis cerotum fae-tum ex oleo violaceo, cera alba, et dra-gaganto

jet in ore teneat mucilaginem

JnyHii : et des in potu trochifcos de ace-

Vide not. 7, pag. 102.

15 Mett— u^«--Pifum Indicum. Plempio. pag,200. Vide Hift. Arom. Cluf. in Mungo, Pag. 205.Col. col. 2285.

Ff tofa,

[ 226]

tofa, et fimilibus, cum 16 Sauic hordei et

flicco granatorum ; et non comedat de

pullis quoufque febris omnino mitigetur,

et deficcentur variolae, et cadent earumcortices. Et cibentur in principio cumoleribus moliincativis, et laxetur venter

itfque aclfeptimum cum 17 aqua fruEtuum

:

et detur in potu ptifana quoufque adeft

febris. Et poft feptimum nullo modo ex-

hibeas aliquid lenitivum, quia in18

decli-

natione morbi multotiens acciduntjluxus et

nlcera inteftinorum : et femper fit fuus

cibus lentes excoriatae decofta? cum fucco

granatorum ; et non appropinques ei

oleum in principio nec in fine morbi,

quia in principio prohibet exitum vario-

larum, et in fine reddit ulcera corrupta,

et concavat locum.


J 7 AquafruBnum—vide Mefne (Fol.) pag. 148.

—Pruna xl. myxa, zizypha, ana xxx. tamar. Indo-

rum 3 ij . caffise fifhilas 3 iij . mannas §j. Fiat ut dixi-

mus, (i. e. coq. in itij. aquse ad Ibj.)

lS DcclinatioM mcrbi—vide not. 3, pag. 174-

[ 22 7 ]

19 Filius Serapionis: cum apparentfigna variolarum, principium curx fit

flebotomia; et fi virtus eft debilis, fiat

<9 Filius Serapionis— o^V* d>

Cr* ci^^t5!^ ^ ^

etc. ^U^Ajj ii^c (•\U«> *JU*

Johannes etiam filins Serafiown (Serapionis) et

omnia quae fcripfit, Syriace. Pater cjus fuit Sera-

pion medicus, ex familia mercatorum; cujus bini

filii, Johannes et David, medici prseftantes evafere.

Ex libris a Johanne filio Serapionis funt coileclio

magna, duodecem tractatus completfens : collectio

parva, qu?e tractatus feptem comple&itur, quani

Hodaith librarins interpretatus eft Arabice in ufumAbi 'lHaflan filii Takis medici, anno H. 318, (/. e,A. D. 930.) Abu Olbaia ad calcem Lib. vi.

F f 2 caraf-

[ 228 ]

carafiatio : et cum incipiunt exire, pone

in oculis aquam rofaceam decodtionis fu-

mach, aut fuccum pinguedinis granato-

rum. Et fi appareant in oculis variolae,

diftilla in ipfis antimonium difiblutum et

fricatum cum fucco coriandri recentis,

aut aquam pluvialem in qua decoftum

fit coriandrum ficcum ; et da ei in potu

aquam decodtionis laccae, lentium, et fi-

An »/.? cuum, * et acceleres exitum variolarumj

et cum exire incipiunt, des in potu pti-

fanam cum aqua decofliionis lentium ex-

coriatarum ; et non exhibeantur pulli

ufquequo febris omninb deficiet, et va~

riolae fint deficcatae. Et fint eorum cibuszo Mefh, lentes, et olera.

Medicin^ fimplices curantes variolas.

5> Radices feu ramellae fabae, lutum molle

liquidum ; pinguedo afini, ligna falicis

fricata \ offa vetufta ; radices cannarumdeficcatae, tritae, et pulverizatae, et in*

formatae cum fucco granatorum : Sief

conditi cum corticibus melonum defic-

^*--— — - i. i .cj....^.,,.,. ,,.,< , .,,.,.<., , T-r-m r ~rt

- "r -,y ~r i i i i lUi

"

aoVide not. 15, pag. 225.

cata5

•

[ «9 ]

cata, litargirium confe&um, crocus

;

fpuma maris ; albumen ovi ; aqua hor-dei; oleum liliaceum; 21 Baurac; armo-niacum; thusj zuccarum album; ami-dum (amylum, i. e.) ; amygdalae dulces ;

mirra; coftus dulcis ; farcocolla; ufusbalnei, et potus granatorum dulcium.

Filius Mefue : experimentum mira-bile ad removendum cicatrices variola-

rum. g£ Teftae ovorum, offis combuftiana 3 x. radicis cannarum iiccas ?xx.tegularum novarum, amidi lupinorum,feminis melonis, rizi abluti et cicerum,ana 5 x. granorum Ben, cofti, ariftolo-chiaelongae, ana 3V. Terantur et pul-verizentur, et informentur cum aquahordei et melonis, et liniatur corpus to-tum cum eo, et ftet per diem et noftem,et mane abluatur cum aqua decodlionisordei et violarum.

Item contra cicatrices. g> Offa ve-

tufta, radices cannarum Perfarum, tegu-

Vide not. 3, pag. 142.

larurn

[ 2 3° ]

larum novarum, amidi, lupini, feminis

melonum, rizi abluti, grana Ben, et de

fllis fac illinitionem cum aqua.

Item, Semen melonum excortica-

tarum, amygdalas dulces excorticatas,

offa vetufta trita, et22 Merdafengi con-

ditum, et fac illinitionem cum aqua mc-

lonum aut ordei.

Vidi quendam plenum variolis, et

linitus fuit cum aqua et fale, et inflatus,

et fuftinuit vehementem dolorem, quia

variolse nondum erant bene digeftae : et

melius eft quod deficcentur primo cum

multa camphora diffoluta in aqua rofa-

cea et dormiat patiens fupra pannicum,

folia falicum, rofas ficcatas : et recentes,

et fandalum in ^eftate cum eft vehemens

caliditas ; et in hyeme accendatur ignis

coram eo ex lignis tamarifci, falicis, et

myrti. Et melius eft ante apparitionem

variolarum inftillare in oculos aquam ro-

faceam, in qua infundantur fumach,

22 yide not. 4, pag. 216.

camphora,

[ 2 3* ]

camphora, pinguedo granatorum, et fi-

milia. Et fi aliquid appareat in eis, ap-pone antimonium fricatum, cum aquarofacea et fucco coriandri recentis, etcum camphora et 2

3 Muri valet ad hoc ~,

et praefervat oculos ab eis, et non per-mittit aliquid in eis exire.

^Dico, oleum poteft apponi, cum va-

nolap fint multum deficcatas, et feceruntcortices duras, quae ex eis inundtione ve-lociter cadunt : ante hoc non eft appo-nendum. Et variolas funt aliqua fpeciescnfis, et propter hoc non eft earum exi-tus impediendus; et impedire exitumearum eft impedire crifin, et de facilipoffunt redundare ad aliquod membrumnobile : et ob hoc cum vides figna vario-larum, dicas naturam expellere mate-riam ad fuperficiem cutis : et tunc juvatu illam ad facilem ipfarum exitum cumhis qua? dantur in potu : et cave ne fintfngida, quoniam prohibent exitum«ea-rum oppilando poros. Et debes infpi-

23 Et Muri—vide not. 5, pag. II2 ,

cere

[ 232 ]

cere cur hsec crifis magis fupervenit pue-

ris. Et cum apparent variolse poft di~

geftionem et die crifis, eft bonum fig-

nurn • et fi apparent ante digeftionem,

et die non critico, eft mortale. Et pe-

jores his quse moventur in fecundo, vel

fexto die, et febris non alieviatur ex

eis.

Dico, mulieres utuntur foliis lilii ad

deficcandum variolas. Et vidi, quod

ipfa deiiccant finali deficcatione : et aqua

et fal valent magis ipfis, nifi quod facit

patienti multam pun&ionem : fed cum

, eft in loco ubi eft multa carnofitas, non

fentitur tanta puntlio ; et oleum eradicat

cortices earum. Et unguentum rubeum

confert mirabiliter ulceribus quae appel-

* An ma- lantur * mater variolarnm. Et vidi mul-tresP

totiens, quod vulgus exhibeat cibum in-

continenti, quando variolae apparebant

:

et multotiens fui expcrtus in principio

varioiarum exhibere aquam nivis, lac-

tucas, et facere flebotomiam : et non

debet patiens morari in loco frigido, quia

prohibetur exitus earum ftringendo po-

ros : et cum incipiunt variolae apparere,

et multum exire, non dentur frigida ; et

cum

V

[ 233 ]

cum evenit patienti lincopis et tremor

cordis, locetur in loco frigido.

Filia Alfet : pafla eft variolis par-

vas duras porinas, non tamen nigras, et

fentiebat cum hoc inflammationem et

dolorem in ventrem, et mortua eft : et

plures iftorum faepe fincopizantes mori-untur, quoniam conftringuntur multumeorum anhelitus, et infrigidantur extre-

mitates : et hoc eft cum variolae redeunt

interius. Et aliquando apparent variolae

fimiles blaftiisj et aliquis medicus dixit,

quod bladtiae vertuntur in variolas. Etinveni, quoi differentia eft inter has

;

quia bla£tiae funt rubeae, et apparent in

fuperficie cutis ficut ignis Perficus ; et

non funt profundae eminentiae, nec emi-nentes : et variolae habent eminentiamet rotunditatem; et acuas tu bene inten-

tionem tuam fuper hoc ; et cum hoc tibi

lion erit intelligibile, et fenfui occulta-

tum, non judices fupra ipfum quoufquetranfeat dies feptimus ; et illse quae nonfunt eminentes, non debent variolae ap-pellarii

C g Unctio

[ 2 34 ]

Unctio mirabilis et experta ad amo-vendum cicatrices variolarum : P? Farina»

ciceris 5x. farin^e lupinorum ^iij. cofti

dulcis et 24 Merdafengi dealbati ana Jj.* lapidis inventi in pipere. Terantur et

pulverizentur, et informentur cum aqua

hordei.

25 Ysaac filius Johannicii dixit, cumincipiunt exire variolas, extrahatur ian-

guis cum flebotomia vel carafatione ; et

extrahatur de fanguine quafi ufque ad

iincopim } et facias patientem uti pti-

fana. EtJi venter ejus ejl jiuxibilisy detur

ei aqua Sauic hordeiy et maxime in blac-

itiSy quia hanc pluries concomitatur ventris

laxitudo: et caveas ab omni dulci groffo.

26 Inquit Mufeya : medicina lauda-

biiis et experta amovens cicatrices vario-

24 Vide not. 4, pag. 216.# Lapidis,etc. Glofiema haec-efle videntur.25 Yfaac filius Johannicii, i. e. Honaini Ebadiens

filius, de quo vide Pocock. Hift. Dynqft. Arab. pag.

263. Lat. pag. 171.

26 Inquit Mufeya : incertura eil quis fit— forte

j?ater Mefues.

larupw

f 235 ]

krum. Amidi frumenti, amygdala-rum excoriatarum ab utraque cortice, ana§ij. cofti dulcis et dragaganti, ana Jv.radias cannarum 5-iiij. feminis melonisexconati, fabarum ficcarum excoriata-rum et farina? hordei, ana 3 iij . croci 3j.Terantur, cribellentur in panno ferico,et informentur cum fucco corticum ce-trangulorum et aqua rofacea ^qualiter;et inungatur locus cum penna, et dimit-tatur per no&em, et mane abluatur cumaqua decoftionis camomilla?, meliloti,et violarum, fj Deus voluerit.

Medicina divina multe experientiset bonitatis trahens ad fuperficiem cor-pons variolas, Bothor, et omnia qua*neceflaria funt exterius educi. £ Ficusalbas v. paffularum enucleatarum aur. x.hccx mundata* 5v. dragagan. 3 iij. crociaur. v. Coquantur in tribus 28

rotulisaqu^e ufque ad tertias, et detur in tribusdiebus, qualibet die pars rotuli : juffuDei.

Bothor, i. e. jj& Puftuke—Tubcrcula.Rotulis: videnot. 7, pag. 102*

G g 2 Xnvenl

[ 2 3 6 ]

Inveni quod figna appropriata vario-*

]is funt iebris continua de fanguine, do-

lor gutturis, et in principio febris dolor

lumborum ; et patiens jacet in fupino,

et movet faepe pedes, et tremit. Et de-

bes effe fatis follicitus, et bene praeme-

ditari in flebotomia et ejus circumftan-*

tiis.

*9 Ait Georgius : blactiae fiunt e*

fanguine permixto multa colera, et va-

nolx ex fanguine groffo multae humidi-

tatis ; et ideo invenimus variolas humi-

das, et blaftias aridas et ficcas ; et eye-

niunt ut pluries in autumno, et maxime

cum non praevalet feptentrionalis ventus;

et eft pluviofus ; et cum aer eft turbidus,

pulverulentus, et obfcurus, $t flat ventus

merionalis. Et figna ipforum funt febris

continua de fanguine, foda, dolor, pon-

derofitas capitis et peftoris, et ficcitas

linguas? fputum groffum, pruritus in na-

*9 Ait Georgius— Bachifhua forte, de quo vide

Jiift. Pynaft. Arab. pag. 262. L^t. pag. 171. Vide

&ot, 37, ijifra,

ribuas

I' 2 37 3

ribus, fternutatio, facies repleta, impe-dimentum hanelitus, naufea, cafus appe-

titus, diftentio cutis, et timor in fomno:et melior crifis quae poteft evenire eft

fluxus fanguinis e naribus. Ec quandovariolae et blattiae funt coloris violacei et

nigri, et aliquando apparent et aliquando

occultantur, et fentit patiens vehemen-tem anguftmm et raucitatem vocis, et

fenfus pcrmixtionem, eft folum lignis

pronofticis relinquendus. Et variolae fic-

cae, m quibusnon coadunatur humiditas,

fed funt ut porri, et fcindunt cutim cumvehementi fciflione, et concomitantureas vehemens anguftia, mala deficcatio,

fenfus permixtio, et defedtus vocis, eft

mortale. Et aliquando accidunt, et in-

veniuntur variolae parvae intu^ in magnisvariolis, et nominantur variolae duplices.

Et delet, removet, cicatrices iftarum

pulvis radicis cannarum et ferratura

ligni falicis, et 30 Merdafengi dealba-

tum.

3° Merdafengi dealbatum, i. e. Lithargyrus,

Dico,

C 238 ]

Dico, dixit Galenus in principio * x

Categenifii unguenturn mirabile omnifolennitate vallatum, valens ad multa, et

etiam ad variolas : et per hoc perpendi

quod Galenus non omifit variolas, et eas

cognovit. Et in fecundo ejus libri po-

fuit Galenus aliud unguentum valens ad

variolas : et ob hoc ipfe fcripfit ex fci-

entia Andromachi, qui fuit antiquior

Galeno. Et dixit Galenus in libro quarto

V- Ethimeosy antiqui appellabant jiemon

rem in qua inflammata caliditas ficut eri-

fipilla et variolae 5 et hi morbi generantur

ex cholera : et narravit etiam hoc in li-

bro pulfuum, et fimiliter in nono libro

interiorum. Et dixit fuperfluitates quae

non mutantur in fanguinem putrefiunt,

et acuuntur longitudine dierum, et ge^

neratur ex eis erifipilla et variolas.

Dxco, qusfivi et inveni, quod mali-

tia variolarum eft fecundum quantitatem

malitiae hanelitus et raucedinis vocis, et

ut plures ex iftis moriuntur ftrangulati

:

3* Catagenifii, i. e. nara ym—vide not. 1, jp. 10.

3* Ad Timaeum, i. e,—vide pag. 13.

et

[ 239 ]

et intentionis meas eft curare in principioguttur cum rebus lenitivis et diffolutivisquas fui expertus in 33 Bimarejhn (nofo-comio, fc). Cura variolarum et blac-tiarum, utaris flebotomia ante quartumdiem, et poft; et maxime priufquamomnes exeant : et cum cmnes exierint,fc. eft facienda flebotomia : fed debet di-mitti quoufque fortificetur virtus, niliforte materia fit multa. Tu autem potesfiebotomare, parum tamen fanguinis ex-trahendo.

Dico, qui moritur ex hoc morbo de-ficit propter multitudinem materiee, quiaforian natura non eft tantae potentise,quod^ pofiit totam materiam trahere adexteriora. Et cum erit conveniens fle-botomare venas narium in principio, eftfatis utile. Inveni autem plures patien-tes variolas, qui liberati funt folo fluxufanguinis e naribus : et hi morbi ut plu-nes accidunt pueris qui flebotomari non

33In Eimareften— in nofocomio, fc,—^lX^U

Arab. a Perfic. ^>U^Uaj i, e, aegrotorum domus.

poflunt.

L24° ]

pofitmt. Et cum vides autumnum ve->

hementis caliditatis et ficcitatis, et hye-

jnem fuse naturas vel propriai, expefta

variolas in fine hyemis, et te mduas

multos pannos, tuentes a frigore te, et

non infpira aerem frigidum ; et cum hoc

liberaberis. Et fi eveniunt tempore ffifti-

vo, debet morari patiens in loco in quo

fudet, nifi timeat de fincopi quodfi eve-

niat, caveat ne fudet, et locetur m ca-

mera aperta ventis oppofita, et odoret

fandalum, aquam rofaceam, et campho-

ram ; et non exhibeantur patienti vehe-

menter frigida, ufquequo variolae bene

fuerit manifeftsej et non flebotometur

cum manifeftae apparent, nifi matena fit

multa.

34 Dixit Maser Joheye: qui prohi-

bet variolas oculis non accidere, et prae-

fervat ipfos ab eis ; et fi eveniunt, diffol-

vit eas quod non inferant nocumentum,

eft fatis perfpicuus et fagax medicus.

™ Dixit Mafer Joheye— forte Maferjaweius, five

Tudaeus—vide not. i, p. 213.

Filius

[ 24 1 ]

Filius Mesue : rob ribes et agrefts,et rob acetofitatis citri confert variolis,bla&iis, et antrax, (anthraci) quia vin-cunt et extingunt acuitatem colerse etfanguinis.

Dico, in principio cum apparent va-nolas, pone in oculis antimonium,quandodubitatur in illo tempore de melancho-ha

: et ii dubium eft, inftilletur in oculisSief fadtus ex antimonio folio et acatia :

et oleum non apponatur, nifi cum ulcerafuennt deiiccata, propter cafum cruftu-larum

: et eft malum ante hoc tempusad apponendum, quoniam prohibet dif-folutionem; et accidit ex hoc tremorcordis et fihcopisj et hoc ufi funt pluresimperiti medici.

b

Dico, multotiens vidi febricitanti eve-nire blaclias poft nonum diem ; et ei nonapparebat aliquid de accidentibus vario-larum et blaftiarum, nifi vehemens an~guftia aftidue ubique naufea : et quandotu vides cum febre continua anguftiam,et murmurationem, et laborem afliduum,debes cognofcere quod funt figna blac-uarum, et tunc non eft infnVidanda

II h omnmo

[ 24 2 ]

omninb exterior pars corporis. Xnquarto

decimo puifuum dixit Galenus, fanguis

putrefit multum in apoftematibus vario-

ljs et corrofione, quoufque comburatur

cutis. In nono interiorum, fuperfluitates

ciborum quae non mutantur in fangui-

nem, et remanent in membris, et pu-

trefient et acuentur, fpatio plurium die-

rum generabuntur ex eis variolae et eri^

fipilla et corrofio,

Dico, nominavit Galenus variolas, et

fcripfit propriam curam ipfarum 5 et ex

hoc poflit intelligi quod ipfae funt ex fpc~

ciebus crifis.

Dico, fi aliquis febricitans fentiat do-

lorem lumborum, et non appareat in eo

aliud fignum de fignis variolarum, fed

cum hoc adfunt fluxus et urina alba, eil

iignum pronofticum variolarum. Et fum-

marie non eft aliquod ita proprium fig-

num in variolis licut dolor lumborum

cum febre : et cum vides hoc in autum-

no, fecurus fis de variolis. non tamen de

blactiis ; quoniam cum bladtiis non eft

cloior lumborum : et puto quod hoc fit

ex forti diftenfione venas conqavae diftenfe

[ 243 ]

flipra fpondilia dorfi ; et in bladtiis non.diftenditur, quoniam eft ex malitia fan-

guinis abfque multa repletione ; et in

variolis non eft fanguis fuperfluas malitiae

refpe&u bladliarum.

Bico, quod variolarum funt multacfpecies, et ideo cavendum eft ab eis, et

eft ingeniandum ad attrahendum eas adexteriora; et fi patiens non caleat, cu-retur cum calefacientibus, et abftine abeis fi adfit febris continua et nigredo lin-gux : et cura guttur ad prafervandumfquinantiam quae confuevit multotienscum ea evenire; et adhibeatur cura cumrebus ftipticis : et fi fortificatur dolorgutturis, detur aqua calida cum zuc-charo, et fumigentur illae quas funt tard&digeftionis cum aqua calida in qua fit

decodta camomilla. Et variolae qux funtcirculatae et earum capita occultata, funtmaligns et mortales : et curentur palpe-bra? et praeferventur ab eis cum fucco35 Memitbe, licio, aloe, et croco ; et po-natur in oculis fumach et aqua rofacea.

35 Vide not. 4, pag. no.

H h 2 Dico,

f 244 ]

Dico, quod quidam paffus fuit vario-

las fatis malignas, et fuit flebotomatus

priufquam ftringeretur ejus guttur, et

non remanfit aliqua medicina extindtiva

et alia conveniens, qux non effet ei

fafta ; et melioratum eft et elareatumoejus guttur et variolae fimiliter, ita quodhabuimus de eo bonam fpem et poftea

evenit ei fubitd dolor vehemens in tibia

et denigrata eft ; et intentionis mea? erat

caraxare locum : etiam eadem hora ha-buit cafum virtutis, et tunc defperavi de

eo omnino ; et devenit ad talem ftatum,

quod fanguis emanabat ab ejus poris, et

eodem die mortuus eft propter vehemen-tem dolorem. Et vidi plures patientes

variolas magnas, et habuerunt ultimodolorem in tibiis.

Dico, lacca detur in potu ad confor-

tationem epatis in variolis.

36 Inquit Tarmadi : cum variolas

funt fra&ae, inungantur ex oleo et fale,

36 Inquit Tarmadi—vide pag, 246, ubi idcin, uc

videtur, Darmedi a; pe atar.

tt

[ 2 45 ]

et ftent in fole per unam horam, et

poftea laventur cuni aqua deco&ionisficuum et mirtillorum, et poftea fumi-gentur ex tamarifco : et poft tres dies

inungantur cum luto albo in quo appo-natur parum falis ; et dimittantur perinedium diem, et poftea lava ut prius.Cum fint deficcatae, da fibi in potu lac

afminum acetofum et line ipfo ejus cu-tim, et pulveriza defuper calamum aro-maticum album aut aliud aromaticum.

37 Inquit Bugajesu : figna variola-rum funt febris, rubedo faciei, et cutis,et praecipue gingiva? erunt nimis rubi-cundai

: et cum incipiunt apparere, fi

funt ficut grana, funt variolae, et polfuntelfe latse in forma 3* Bothor, et eademeft cura amborum ; et cum incipiunt ap-parere, dentur in potu quolibet die pa-

37 Bugajefu—forte Bachtifhua—ex cujus nomlne

fine punftis diacriticis exarato [^^aass] formavit

(fufpicor) magifter Feragiiw Bugajefu.36 Vide not, 27, pag. 235.

tienti

[ 246 ]

tienti 3*. aceti cum 39 cerata L mufci,

fi variolse fmt multae ; et fi paucae, fe-

cundum earum quantitatem : et poft

tres dies detur ha?c medicina. Rofan

mundatar. 3iiij. lentium excorticatarum

3iiij. laccae ij. 'Coquanturln duobus *

rotulis aquce* ufque ad medium * rotu-

lum ; et depuretur et ponatur in ea zuc-

chari ? j. et detur quolibet mane in je-

juno ftomacho per tres dies et plus :et

hoc narravit *° Darmedi. Et cum va-

riolae funt fraftae, accipe 3ij. fifami et

pone cum ea parum falis combufti, et

fparge fuper cutim ejus ipfum, et ftet

ad folem per unam horam ; et poftea la-

vetur cum aqua deco&ionis rofarum,

mirti, balauftia?, et parum falis, et po-

ftea fumigentur cum foliis mirti et ta-

marifci ; et poft duos vel tres dies inun-

o-atur ex luto albo et pauco falis, et di-

mittatur per medium Jiem, et abluatur

39 Cum Cerata, i. e. cum Kirata, i. Mufci.

—

£UL My** Caftri, pag. 2S1. Vide

not. 7, pag. 102.

* Vide not. 7, pag. 102.

40 Darmedi—Idern forte cum Tarmadi, p. 244-

[ 247 ]

et eodem modo ut prius. Et cum ceci-

derint cruftulae, accipe rizum, et lava et

deficca ipfum, et tere et pone cum eo

parum croci, et diffolve cum aqua, et

inunge, et dimitte per medium dietn :

et li cutis ejus eft ulcerata, pulveriza

defuper pulverem aromaticum album, et

cum incipiunt deiiccari, detur in potulac camelarum. Et Ji ejns venter eji

laxuSy detur in potu aqua decotlionis Sauic

ordei et rizi cum gummi. Et fi apofte-

matur oatiens, et ejus vox iit rauca, et

fuftinet multam deficcationem, et hocfuerit in feptimo, erit mortale. Et va-riolce nigrac et multum rubea? funt defignis malignis, et fimiliter bladlise, et

omnes aliae res exiftentes in exterioribus;

et in cura blaftiarum refpicias capitulumde cicatricibus.

Urina hominis mi&a per duos dies

confert bladiis. Qui collirizaret oculosex aqua rofacea in qua fuilTet fumachmadefadtum, praefervat eos a variolis.

Medicina faciens velociter apparerevariolas, biactias, et morbillos, et om-nes fpecies Bothor, et accelerat ipfas,

prcecepto

[ 248 ]

pracepto Dei, ad exteriora. V£ Ficus

ficcas n° vij. paffularum enucleatarum

ansj.fs? gvj. laccae mundatas alignisfuis* §j.fs.

ansiij? et dragaganti J f iij. croci 9 ij. lentium

excoriatarum 3'v. Coquaritur in duobus

rotulis aquae ufque ad medietatem et de-

tur de ea in potu.

In libro Abdus, de memoriali

:

medicinae mirabiliter conferentes cicatri-

cibus variolarum, et omnibus aliis cica-

tricibus. Accipe cicera nigra conculas

combuftas, ftercus bovinum combuftum,

et tere et conlice cum aqua, et inunge

cicatrices.

Alia : I& Ordei et ftercoris pecorini

ana ; coquatur ordeum cum aqua ufque-

quo excorticetur, et tere ambo fimul, et

diffolve ea in aceto vini, et pone fupra

locum.

Alia: Accipe aquam ungularum ari-

etis cum affantur, et inunge ex ea locum,

et omnino et proculdubio cicatrices delet.

*s In iibro Abdus^—cujus fit incertum eft.

Al i a,

L 249 ]

Alia, magis mirabilis et experta

:

Pinguedo afiai diffoiuta in aqua rofacea,

et inundta et fricata fuper locum.

Filius Mesue : cum in finocha appa-ret rubedo oculorum et faciei, et muitacorporis et capitis ponderofitas, pruritusnarium, fternutatio, et dolor in toto cor-pore pungitivus, pronofticandum eft devariolis ; et hxc fant figna ipfarum ; etfit intentio tua in principio circa oculoscollirizando eos cum aqua rofacea in quaiit madefa&um fumach, ut prceferventurab eis. Et cum apparuerint, inftilla inoculis aquam decodtionis coriandri ficciin qua fit antimonium fricatum, et co-lata apponatur in ea parum camphora,et ingenieris ad attra&ionem variolarumad exteriora, priufquam tremor cordis etnaufea fuperveniunt, dando in potu hancmedicinam. K! Laccas 5v. lentium ex-corticatarum et ablutarum 5vij. draga-gant. 5iij. Coquantur in medio rotuloaquaj ufque ad medietatem, et coletur

:

et cibetur a?ger cibis ^gritudiuum acu-tarum

; et laxetur venter.fi necefiaria efi>evacuatio cum^aquafrucluum ; etpofijhp-.

** Vide not. 17, pag, 226.

I i timum

I25° ]

timum cave a ventrii laxatione, et dechna

ad Jliptica, quoniam in jine hujus morbi

conjuevit evenire jluxus. Et in hyeme,

accende ignem coram patientem cumlignis tamarifci, quercus, et vitis : et

cum vides variolas deficcari, unge cutim

cum penna ex farina rizi panici et pau-

xillo croci diftemperata cum aqua rofa-

cea : et fi aliquid ex eis apparet in mo-

rihis, (naribus) pone in eis cerotum fac*

tum ex oleo, aceto, vino, cera, et dra-

gagant. et fimile fiat in ore ; et non

debetur ei poni quoufque variolse erunt

deficcatfc, et febris omnino declinaverit

:

et non appropinquas corpori oleum, et

maxime in principio dubitando, quoniam

prohibet earum exitum, et reddit eas

profundas >, et fequitur aliquando ex hoc

tremor cordis et mors.

43 Inquit Jud-Zeus : bla&iae feu mor-

billi crocei coloris fignificant choleram ;

viridis et nigri fignificant vehementem

fanguinis aduftionem, et funt mortales.

Et cum in febre multas caliditatis, acci-

43 Vide not. i, pag. 213.

dunt

t 251 3

dunt foda, dolor gutturis, tuflis, rubedofaciei et oculorum, fternutatio, pruritus

narium, et fudor, funt haec figna vario-larum ; et ut pluries apparent in tertio,

et tunc febris eft lenis : et poffibile eft

quod appareant in primq et in feeundo$et bladtiflB minus variol . et variolae no-cent oculum plus eis, et praecipue furit

malas : et fricetur antimonium cum ladte

et addatur parum camphorge, et coliiri-

zentur exinde oculi : et poft feptimumafperga fupra cutim aquam cum fale et

parum croci, et poftea inungatur cx fan*dalo, rofis, lentibus, et parum cam-phora pulverizatis, et diftemperatis cumaqua rofarum. Et in principio non ex-hibeas trigida, qnoniam incrudunt ma-I iriam prohibent cxitum ipfarum : fed

tur in potu fuccus fceniculi et apii,quoniam accelerat earum cxitum; et fiat

gargarifma cum fucco gratiatorum, utpraeferventur guttur et os. Et poftquamexierint exhibeas trochifeos ex acetofa etpfillio torrefafto ; et fi fentis aliquod inore, detur butyrum recens : et in hyemefemper fit coram eo ignis ex lignis ta-marifci

; et jaciat aeger fuper mataraciurppnni rari plenum farina rizi. Et variola

l i 2 accidentes

t 252 ]

accidentes pcft febrern funt filubriores

venientibus ante febrem : et in blaftiis

ceu morbillis eft fputum grofium ceu

fpiflum, rubedo oculorum et faciei, fic-

citas linguae, elevatio temporum ; et ac-

cidit in eis fimiliter abominatio et vomi-

tus coiera? fimul et femel, et in variolis

paulatim pauiatirn ; et bladtise violaceae

et virides funt mortales : et proprie cumfubito occultantur, et cum redeunt cumabominatione et nauiea, eft fatis veren-

dum. Et variolae nigras, multse, ficcae,

et porrinae, occupantes cutim fere totam,

funt mortales. Et fumiga variolas hu-

midas cum foliis mirti, et line cicatrices

variolarum cum rafura radicis cannarum

et iip-norum falicis madefa&a in aqua.

44 Georgius: cum fanguis fupera-

bundat, et fuperaccenditur, et corrumpi-

tur, accidunt variolas et bladiise ; et ut

plus cum praevalet aer meridionalis : et

pracedunt has, febris acuta vehemens,

44 Georgius—Bachtifhua forte, vel Bugajefu ma~

giftri Feragii: vide not. 37, pag. 245.

foda,

[ 2 53 ]

foda, ponderofitas, rubedo faciei, tuftis,

deficcatio lingua: et falivae, inflatio vena-

rum totius faciei, et Jtputum groffum,

fpilfum, vifcofum, pruritus narium, fter-

nutatio, rubedo, pruritus, et lachrymae

oculorum, inllatio faciei, impedimentumhanelitus, naufeativus vomitus, defedtus

appetitus, et ponderofitas totius corpo-

ris, et in profundo. Et cum videris hsec

figna, vel aliqua ipforum, poteris pro-

nofticari de variolis vel morbillis ; et

poflibile eft quod fint cum febre labo-

riofa, et erunt laboriofe, difficilioris

curx; et poffibile eft quod fint febreexiftente leni : et intentionis meae eft,

quod non curentur in principio cum re-

bus multum frigidis, quoniam accidit exhoc nocumentum mortale. Et fi eft

hyems, detur fuccus foeniculi et apii,

cum 4 $ Gelengiabin fi vero tempus eft

calidum, dentur aqua ho^dei, lentes, me-lones, et granata, cucurbitas, et fimilia.

45 Gelengiabin : vox Perfk. compof. ex J£ rofa

et (^&J mel—^v^^vX^—mel aut faccharum ro-

fatum. Gol. col. 526.

Et

C2 54 ]

Et teneat xg$v quolibet die fuecum fce-

niculi in ore cum pauco croco et zuc-

charo albo : et inftilletur in oculis ejus

Elmuri, ut nil poffit oculis evenire, et

collirizentur cum antimonio et campho-

ra; et caveat ab acetofis et fallis, ne

inducatur ei tuffis et fitis ; et fimiliter

julep, ut non laxetur ejus venter ; et Ji

venter eji laxus, detur ei rob mirtillorum

et citroniorum cum trochifcis de Spodio.

Et fluxus fanguinis de naribus eft crifis

in eis bona. Cum vides bladtias viola-

ceas et virides poft apparitionem occul-

tari in interioribus partibus corporis pro-

nofticare quod patiens fmcopizabit, et

morietur. Et fi variolse funt parvae et

ficcae, et implentur aqua, et funt pro-

pinquae ad invicem, et funt ficcae et durae

ut porri, et fcinduntur, accidit eis fin-

copis, naufea, et fenfus permixtio ; et

patiens variolas multe humiditatis, jaciat

fuper mataracium panni rari pleni farina

rizis et pannici : et fumigetur cum fo-

liis mirti et olivarum ficcis ; et cum ul-

46 Vide not. 5, pag. 112,

cera

[ 255 J

cera funt deficcata, accipe rafuram ra~

dicis cannarum et lignorum falicis, et

mifce cum aqua, et pone 47 Merdafenguut non cicatrizetur locus.

48 Achorosochos ait : fordicies do~mus apum mixta cum farina ordei defic-

cat variolas.

49 Aaron : de falubrioribus variolis

funt albas et rubese, et de malignioribus,virides et nigra, et poft has croceae*

Cum manifefte apparent variolas et mor-billi, et febris incipit dcfervefcere, efl

fignum falutiferum ; et illae qu^ appa-rent in furore febris funt mprtales : etcum incipiunt apparere variolae, caven-dum eft a frigidis, quoniam retinenturin interioribus, et dandus eft fuccus fce-niculi et apii, ut trahantur ad exteriora

:

et fiat gargarifma ex aqua decodtionis

47 Vide not. 4, pag. 216.4S Quis fignificetur per illud monitrum nominis a

Feragio fabricatum, nefcio.

49 Vide not. 8, pag. 218,

lentium

[ 256 ]

lentium et fumach, ut nil nocivum pof-

fit ori et gutturi evenire. Et cum funt

digeftae, jaceat patiens fuper farinam

rizis, et fumigetur cum foliis mirti et

olivarum, et deiiccabuntur.

Dico, variolae fiunt ex ebullitione fan™

guinis, et proprie cum fit mutatio a pu-

eritia ad adolefcentiam ; et accidit cumeis caliditas violenta et malus odor : et

hoc eft cum patiens eft calidae complexi-

onis : et pofiibile eft quod accidunt bis

vel ter, et praecipue cum fanguis eft

acutus. Et neceffe eft quod fanguis pueri

de facili perveniat ad hanc difpofitionem,

et pueris magis quam puellis : et debes

praefervare puerum paratum ad variolas

et morbillum, in vere et in hyeme, ne

incidat in febrem acutam : et debes mi-tigare et extin^uere fervorem fan^uinis

in quantum potes, et fubtiliare ejus re-

gimen, et fit de generantibus fanguinem

fubtilem. Et cave ne fuperiicies ejus

corporis fit fpiffa 5 ut extenuetur frica-

tione, exercitio, et balneo in seftate, et

iii autuiniio non indiget tanta cuftodia,

fed minori, quia in aeitate fit magna cor-

poris diffolutio, et in autumno fanguis

eft

f 257 ]

eft paucus ; et pueri parati ad variolas etbla<£tias funt albi et rubei, et habentescapillos *bludos, et macilenti et nigrifunt * hfondos,

remoti ab eis. - albo^ fc.

FlLlus Scrapionis: et melius quodeft in variolis, eft flebotomia ufque adfincopim, fi virtus sctafque permiferint ;fin autem fiat caraffatio, et ftilletur inoculos aqua decoftionis fumach aut fuc-cus pinguedinis granatorum : et cum in-cipiunt apparere variolas, tunc danda eftaqua decodionis laccas, ut facilis fiat ea-rum exitus ; et poftea aqua ordei et len-tium, et cibus ejus fit 5° Me/js, et fimi-lia. Et in hyeme accendatur coram eolgnis ex lignis tamarifci et vitis : et cumincipiunt deficcari, line fupra cutim fa-nnam rizis pannici, radicem canna? Per-fianae, et cretum et aqua rofacea.

50Vide not. 15, p. 225>

K k Hiftoria

[ 2 5 8 ]

1 Hifioria filicd Uehelthufeyn filii Hahuh^

ut a Rhaze traditur* in Continentis

(Edit. Brix. 1486) Cap. IV. Libri 18.

Edit. Venet. 1542, fo/io quarto ah ini~

tioy coL 2.

THMLIA Hebelthufeyn filii Habuhe

ff fuerat affueta bibere lac camela-

rum abfque meo conlilio, et fentiebat

inflationem propter lac : accipiebat de

Diamufco, corpore non purgato nec fle~

botomato; et occafione lactis incidit in

febrem continuam de fanguine, et appa-

ruerunt figna variolarum ; et pofi: quar-

tum variolae in fuo corpore exiverunt ; et

ipia mifit pro me, quod deberem ipfam

curare. Et in principio collirizavi fuos

oculos cum antimonio diffoluto in aqua

rofata ; et propter hanc caufam non exi-

vcrunt variolae in ejus oculis, de quo erat

1 Vide Freind. de Purgantib. 4to, pag. 95, 96.

Hippoc. Gr. Lat. 8vo, pag. 74—76. Opera, Lat.

FoL pag. 335, etpag. 267.

va de

/

C 2 59 ]

valde verendum, fed circa oculos erantmulte, fpiffie et groffx ; et mirata; funtvetula^ ftantes ad ejus fervitia de falute etprafervatione oculorum. Et affiduavilpfam recipere ptifanam, et fimilia, perahquod tempus. Et venter ejus eratJiip-ticus, ut moris ejl in hoc morbo ; et meli-orata eji. Remanfit tamen aliquid re/iduiJebris acuta

; putavi quod e/Jet refiduumhumorum non eduSlorum per^egejiiones etnon potuit Jubitb et Jemel in totum pur-gan propter debilitatem virtutis ejus Fecitamen ipjcm ajjiduare * aquam Jrucluumqmndecim diebus in aurord, et ptifanam inprima hora dia ; et affeUabat ex hoc bis indie, etjuit mundata completa mundatione.ht poft quadragintadies apparuit in urinacompleta d.geftio; et poft quinquagintafuit liberata in totum.

6

1 Vidcnor. 17, pag. 226.

Kkz

Freind. Opera, Fol. pag. 335.—Epift.

de Pnrgant. 4-to, pag. 97.

" Eandem curandi viam, atque iifdem

" fere verbis prscepit, Rhazis fedta-

" tor, utcunque magiftri immemor," Alfaharavius : alvum fcilicet, mor-<< bo jam ad Jiatum perdu&o, 1 leniri

« jubet, maxime fi vires conftiterint,

« pulfufque virtutem habuerit ;eaque

« remedia ut hac in re pra aliis ido-

" nea commendat, quae calorem mi-

" nus excitent."

1 Cap. x. Partic. 13. i. e. Edit. Augufe Vinde*

licorid. A. D. 1 519, fol. 142, col. 2.

Ex Codice Laud. N° 167. A.

Cui Titulus uJujj*lJLJ\

(LlBER AlTASRIPH, L €.)

AutoreALZAHARA, alias Alzaravi,

In Linguam Hebraicam tranflatus per

ftJV p tsStro Meshullam Ben Jonah,

[ ]

mfot byih nmon

npn Vco ">o ^Sinn nnera -p>

fyo o^Sna wew ios norjm jpinon

dw» tv jwjgi * pjn pD3i hsh nnnpn

ey^on cwwn po mvsno -pya v>ty

pnn anpa s**Vi uoo nonw6i

yaen wvi rhtt o ntforn natS» np^

VYwnaD 13 ca^ myn ^mS nw ojo

1 Morbis calidis acutis : an Eannn cum n, an

annn cum legendum fit, incertum eft : utrum-

que fenfum in hoc loco retinuh Vide not. i, pag.

188, ubi eadem ambiguitas ex literarum fimilitudine

occurrit.

I 263 ]

Diata fve alimenta variolis laborantium.

OPORTET ut aegroto bibendaprabeatur aqua decodtionis bordei

arte praparata, uti bibitur in morbiseorum, qui 1 morbis caiidis acutis labo-rant. Atquifi fuerit febris debilis et in-terna et nonfit (natura) alvus laxa, huicadmifceatur quafi dimidium fucci malorumPumcorum acidorum contuforum cum gra-nisfuis, nequaquam verb cum pulpa eo-rum; (a qud fibi caveat ; de pelliculatenm ntbtl curet j) fumat etiam cremoremlaSlts et butyrum recens, hcec enimfolventalvum. Et ii adfuerint agroto vigilia?admifceatur dimidium ejus hordei k.\papaverum. J

* Vide not. 5, pag. l6 6. Hebnea vox yao Arab.#j**j-b congruit.

3 Vide pag. 161.

Quodsi

t 264 ]

o^yrVi f»"> ÎV ^ -wtooSt* *

avroo inSa Dmorn o^wp ot«mki

owttwi owitn nnT- om mfc* «Smfr

mônn pn nrwn» ^rr?

nprn nrnyni yr» "n-uStt oy mmi ptn

Tip* no «Sirr? rwtom aran -o

cyaio-» po ^33 ann n:an

DK o^rSpn otjnyn *rufw â-np enm ortttt mer


ruran

C 265 ]

^QyoDsi a/vus, ad^mifceas illi 4 Tebafhir et gummi Arabicum,Succus autem cucurbitarum, et peponum,ct cucumerum, et his fimilia, variolisquideni minus profieua funt, (atqui inmorbillis conveniunt magis, et pracipuefunt utilia;) nifi febris ardens fit admo-dum, et cum variolis adfint malignitaset vigilias vehementes. Id enim bonumet proficuum eft in variolarum morbo,-quod refrigerat, et ficcat, et condenfatfanguinem, uti fuccus malorum Punico-rum, et fuccus uvas acerbae, et his fimi-ha, uti memoravimus. Proficuce funtetiam variolis laborantibus lentes decor-ticatae, quando has bibunt cum aqua fri-gida.

Regimen

[ 266 ]

^jn jdd rumn

înn n^nn^ mn ,pnrv> jftisn ^-pn^ nr naorn n^r&K £nna Sd>

inx jDpn •pi^ ns p^rrw

nyp £5» cdudni n^snn nj> înn

Empi înn nSnm ^ ^mn jna

nj?3 f3» Sdi iDD-6 -p^ n^snn

bprb vtnn 2201 nvônn nnmn

nm mjf»* nn^S Spn^ jnan

cdj? ni£n ^nSn •ismi p?n înn nD

nnK h» rpnn pann niDi n*nan \yb

frbni&it Si»a cdj? jmn bpfrar» mpnn

c^pin^ cmwi pfi nitp ix SiddnSk

DiL} nnv» nn -q» dj? dt^d

11

Infine morbi—adfinem : vide not. a, pug, i £3

[ 26 7 ]

Regimen alvi variolis laborantium.

/fL VUS porro laxa efi plerumque1in

fine morbi, et prcecipue in morbo Al-hatzbeh, (morbillis) ; et ob hanc caufamnecejje ejl ut longe amoveatur quodcunquefolvat alvum, pojtquam pervenerit morbus1 adfijtem, (xpuriv, perfec7ionem). Atquifi fit alvus tzgrotantis ficca in principiomorbi et antefinem, (xpio-ip, perfec7ionem,)necejfe eji illam folvere, et prcecipue intempore veloementice febris ardentis, etdoloris capitis, ut levis reddatur natura,et minuatur humor variolarum, poftquamvideris cegroti firmas efie vires, et corpusejus non efle iiccum, fed inflatum, cumalbore coloris etfortitudine puljlis. 2

Etfihcecfint poft venafeSiionem, folvatur alvuscum decocJo 7nyrobalanorum chebularuw,vel bibat Juccum malorwn Punicorum tri-torum cum carne eorum, cum faccharo :

hcec enim meliora Junt cum quibus alvus

aVide pag. 175.

L I 2 agroti

I

C «68 ]

qki nv^onn TY$f» nr *o h)nn 13

*pno nin imp^ h 1

?3 *p jwon n\-p

nntsw ptjn ^rhjTJ qk wKten djoni

*j-iNn oki •nSp D^pn nap

jo^k nnw "p nnv jmn nvtt

pnm S^dSk iod pwp nnK -wk3dSk

Dni;^W pw \o ppiK #:nK ^Niin^ h)®hyn ^dv qni Son nnam

• <

Tonn dki w?»n ^td iror rnoa

nDio ny\n fibnn nun^K nn^ ^Strn

rnton ^dSk rry naSit Knp^n naonn

tymxhn ik vahy jdts qyoi

? Dlp» ne appropinquet res ad illum.

L 269 ]

agroti folvi pofit, quia non excitabunt

febrilem ardorem. Quodfi alvus laxa fit>

nulla res illi adhibeatur, laxans, et alvumjchens.

Atqui curatio ejus, Jifolutaft alvus,

ent, ut bibat vice aquce hordei, aquamdecotlionis Sauic hordei, id ejlfarince hor-dei torrefaclce. Et f duraverit [ventris

fluxus], coquatur una Sauic granorum maliPunici. Et Jift alvus magis laxa, bibat

gummi Arabicum cum T?bdjhir, poflquamtrita fnt uti collyrium ; hcec infpergantur

in quatuor uncias aquce decoclionis Sauichordei, ct bibat totum. EtJi autia ft alvi

folutio, curetur iis quce memoravimus in

morbo diarrhaea. ^uodji diarrbcea diutumafiat, btbat Al-Raib valde acidum, amotobutyro, qaod dicitur Al-Zabd, cum panebifcotJo bono, et pauxillo gummi Arabici,vel 4 Tebdfmr.

* ViJs not. 22, pag. 62.

Ex

L 27o ]

Ebn GiAZLiE Tacwimo'l Abdani.

Tacuim IV, De variolis et morbillis,

A^joi IkjJ (jjU ijks£&\

jy&>* \—wwtXc CLjUaj jj^V" 43vÂi

\— A>-J\ (^jLajj *—iAOJj jjl^ £*jj\ J\

(^«y^ UaxA3 £>.y\ (jmaj ^jVj vjA^ uW^

t j\ JlU^. (JW^Xi ^ J.AX^J\ J c £-<0

cJb^Mi <J*sa*aS 3U*>Jali dLu^Cljl?

{j£>Ls>î

j\i>jJuJi c-jj^ jH*.Ûy\ 0°y^3 LfCoj\


1

[ 271 ]

Ex Codice MS. Arab. (charaBere Syro)

fatis antiquo. Olim Letherlandi.

POST venaefe&ionem bibat aquamhordei cui incodta fuerit tertia pars

lentium ; et lac, in quo funt zizypha ru-bra, et febeften, cum fyrupo papaveris.Alatur cucurbitis ; et fi cun<3etur exitusearum, fumantur quinque ficus et quin-que drachmae lentium excorticatarum, etdrachma dimidia feminis foeniculi; co-quantur in libra una aquae ad uncias qua-tuor cum dimidio, cui admifceatur fuc-cus mali Punici, et bibat. Quodji alvusJicca fuerit% detur 1 Terengiabin cum aquahordeiy vel medulla cajiceflftulce, vel lohoc

prunorum Damafcenorum. ^uodfi alvus2fluaty bibat aquam Sauic hordei cui in-

coffte fint baccce myrti> cum gummi Ara-bicoy et luto Armeno, et trochifcis Tebd-Jhir reftringentibus, et rob Cydoniorum $

2 Vide not, 9, pag. 182.

et

[ 272 ]

aJ«3sAjt j J^*?.3 £juJI ^jJall (jjyl £>•

SjiiJJ ^Lcj, 3 u*3U*« &a5 gx\ *Xi> ^ Lo J

Îaa05^ LîjLtJ! AjiNj «Xsâs

^ • 5

r «-liaj^ (jJ *Ai gyb *X3 *\ ^ \^kX?

CCC *ilis81 A-^ ri \ c^.

3 sji&J ^L^ et ^w^z campbora—jy$&\ lego.

—

Vetus Interp. " et aqna coriandri recentis;" legens

t 273 ]

ii Ji adfit tuffis, rob myrti etiani. Ci^bus fit milium coftum cum Sauic hor-dei ; et comedat mala Cydonia et mala.Evitanda ejl alvi Jolutio poji Jeptimumdie??2. In principio morbi in oculum in-ftilletur aqua rofarum, in qua infufumfuit fumac; et aqua camphora: et li

puftula apparuerit in oculo, in illum in-fpergatur antimonium. Et quando adfinem (xpio-iv) ventum eft, coram illo ac-cendatur ignis ex tamarifco et farmentisvitis, fi fit hyems : quodfi asftas fit, fu-migetur cum fandalo et myrto 5 et po-natur fuper ftragulum ejus rofa molita.

Et quando inceperit deficcatio, inungaturcum fale et oleo fefami, etJinas per ho-ras quinque ; dein abluantur aqua cui in-

co&a fit myrtus ; poftea inungatur farina

oryzae, et milii, et pauxillo croci; quas

fuper illum linquantur per diem unum >

dein abluantur cum aqua furfuris.

i yi \£l\ Vox ia codice meo confuse fatis defcripta

tft j et hxrco.

M m Tro-

[ 2 74 ]

Trochifci Tebaihir, pag. 270, 271, ab

Ebn Giazla memorati : vide Mefue^

JoL 153, col. i, 2.

S&A»*** ^.A^Uj^ {jdjS^ X$U>0 X

f f&l)^ **** Cj}

Jjt SH^f (^^3 L-*cU g^y. cJsJs^

1 ^ hondere 3j, <zi 5j. fs Arabicse vcceS fpn?

1/

t 2 75 ]

Ab Haly Abbate paulo aliter ; Cod. Laud.

A. N° 115.

Hjec eji defcriptio trochifcorum Tebd*

Jhir adftringentium.

JIosarum rubrarum drachmas fex^

Seminis oxalydis fylveftris drachmae

quatuor.

Gummi Arabici, Tebafliir, et terras

Cyprias fingulorum tres drachmae.

Berberum et baccarum myrti fingu-

lorum quatuor drachmse.

Croci drachma,/

Omnia bene contundantur, et cummucilagine feminis pfyllii formentur tro-

chifci,1 a pondere 3j. ad 3j. fs.

Dirhem et Mithjkal, quorum valor accurate ponitur

m not. 7, pag. io? t

[ 2 7 6 ]

Haly Ebno'l Abbas Perfa Magus flo-

ruit circa A. D. 980^

Ebn Giazla— obiit A. H. 473, A. D.1080. VideHift. DynafL Arab. pag.

365. Lat. pag. 241 i

Alsaharavius, Medicus Cordubenjis—

•

obiit A. H. 500, A. D. 1106. VideCafir. Catal. pag. 173, col. 2.

Ebn Beitar— obiit Damafci A.H. 646,A. D. 1248. Vide Cafir. CataL pag.

278. 1

3oH

tSJ

HH <HI

O

<1) H (g OO O M ^H h •H S <^ ^(d H H eJ-i ^

Q W 3)w ctf g « ><H O (0 co oO £ 0) M £-4

W DO6O H H•H CJ+> O•H <D

U XiO -Pto

s•H

co

H <D «H £

OH

0

•Hco

OO <ij

oJh

0•H

<D-n•HWfi

•H

A • 25872Accession no.

Author

De variolis et

morbillis . .

.

1766.

f

Cal1 n°' INOCULAT.ON

VACCINATlON

rhazes de variolis et morbilles arabic et latine

Documents