r_felsefede kaynak diller i- latince.pdf
TRANSCRIPT
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
1/323
FELSEFEDE KAYNAK DLLER I-
LATNCE
FELSEFE LSANS PROGRAMI
PROF. DR. DEM DRKEN
STANBUL NVERSTES AIK VE UZAKTAN ETM FAKLTES
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
2/323
STANBUL NVERSTES AIK VE UZAKTAN ETM FAKLTES
FELSEFE LSANS PROGRAMI
FELSEFEDE KAYNAK DLLER I -LATNCE
Prof. Dr. idem Drken
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
3/323
I
DESCARTES LATNCE RENYOR
Cogito,
ergo sum!
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
4/323
II
NSZ
Felsefenin biricik deeri kiiyi dil ve dncenin ortak kullanmna hkim klmaktr.Bu nedenle felsefe eitimi almay seenlerin hem kendi dilini hem de filozoflarn kendi zgndillerini bilmesi ve felsefe tarihindeki sorunlar karlkl balantlar kurup zihninde dnptartarak, lp bierek yorumlamas arttr. Bu ama dorultusunda, bir felsefe rencisindenilkin en az bir Bat diline ok iyi hkim olmas beklenir. Tarihsel bir gerek olarak Felsefe,Yunan dnyasnn bir eseri olduundan, bir felsefe rencisi ie nce Yunanca eserlerden
balayp Latince eserlere doru yol alacandan, bu kltr dilleri onun dnmesinikmldatacak ve zihinsel kavrayn ykseltecek tek kaynaktr. Eski Yunan felsefesindeuzmanlamak isteyen kii nce Yunanca renmeli, ardndan Latince renmelidir.Helenistik Dnem felsefesinde uzmanlaacak kii bu dillerin her ikisine de hkim olmaldr.Ge dnem felsefesi, Orta a ve Rnesans felsefeleri, Kilise Dnemi, Aydnlanma Dnemi,ada felsefevb. alanlarnda uzmanlamak ya da Felsefenin tm sahalarna tmyle hkim
olmak isteyen kii iinse Latince bilmek bir zorunluluktur. Bu bak asyla, felsefeci iinLatince renmek bir lks deil, setii disiplinin doal kouludur. nk gerek bir felsefecifilozofluun diliyle dnmek, konumak ve yaamak zorundadr.
zellikle Latinceden Trkeye eviri mantnn kavranmasna ynelik hazrlanan buders kitabnn amac; gereksinimleri dorultusunda felsefe rencilerine Klasik Latincegramerinin esaslarn retmek ve gelecekte onlarn Latince felsefi metinleri zmleyecek
bilgi donanmna sahip olmalarn salamaktr.
Prof. Dr. idem Drken
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
5/323
III
NDEKLER
NSZ...................................................................................................................................... II
NDEKLER......................................................................................................................... III
KISALTMALAR ..................................................................................................................... VI
YAZAR NOTU ....................................................................................................................... VII
1. LATNCEYE BALARKEN................................................................................................ 1
1.1. Latincenin nemi ................................................................................................................ 7
1.2. Latin Dili Hakknda ............................................................................................................. 8
1.3. Klavuzumuz Descartes ..................................................................................................... 12
1.4. Roma Kltryle lgili Balca Terimler.......................................................................... 12
2. SM (NOMEN; SUBSTANTIVUM) .................................................................................. 35
2.1. sim Nedir? ........................................................................................................................ 41
2.2. smin Cinsi, Hli ve Says ................................................................................................ 41
2.3. sim ekimleri (Declinationes)......................................................................................... 42
2.4. I. ve II. ekim simler....................................................................................................... 42
2.5. Esse (Olmak) Fiili ............................................................................................................. 48
2.6. Basit Cmleler: Descartes Corafya (Geographia) reniyor......................................... 483. ALITIRMALAR................................................................................................................ 58
3.1. Descartes Roma Eyaletlerini reniyor............................................................................ 64
3.2. Descartes Romal Bir Aileyle Tanyor........................................................................... 65
4. SIFAT (ADIECTIVUM) ...................................................................................................... 78
4.1. Sfat Nedir?....................................................................................................................... 84
4.2. I. ve II. ekim Sfatlar....................................................................................................... 84
4.3. Sfat-sim Uyumunu Gsteren rnekler........................................................................... 854.4. I. ve II. ekim sim, Sfat ve Esse Fiiliyle Kurulan Basit Cmleler................................. 89
4.5. Altrma: Renatusun Latince Kitab............................................................................... 90
5. SAYILAR (NUMERI) ......................................................................................................... 98
5.1. Say eitleri ................................................................................................................... 104
5.2. Descartes Saylarn Sembollerini reniyor................................................................... 110
6. ZAMRLER (PRONOMEN)............................................................................................. 119
5) Mlkiyet zamirleri nedir? ............................................................................................... 121
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
6/323
IV
6.1. Zamir Nedir? ................................................................................................................... 125
6.2. ahs Zamirleri ................................................................................................................ 125
6.3. Mlkiyet Zamirleri .......................................................................................................... 126
6.4. Renatus ile Marcus Arasndaki Bir Diyalog................................................................... 1286.5. Descartesin Dostu Corneliusun Kayp Kitab............................................................... 130
7. III, IV ve V. EKM SMLER......................................................................................... 141
7.1. III. ekim simler............................................................................................................ 147
7.2. IV. ekim simler............................................................................................................ 155
7.3. V. ekim simler............................................................................................................. 157
7.4. IV ve V. ekim simleri eren rnek fadeler.............................................................. 158
8. YUNANCA SM EKMLER........................................................................................ 1668.1. I. ekim Yunanca simler............................................................................................... 172
8.2. II. ekim Yunanca simler.............................................................................................. 173
8.3. III. ekim Yunanca simler............................................................................................. 173
8.4. Altrma: Descartes Latince Felsefe Metinlerinden Notlar Alyor................................ 174
9. FL (VERBUM) ................................................................................................................ 186
9.1. Fiil Nedir? ....................................................................................................................... 192
9.2. Latince Fiillere likin n Bilgiler.................................................................................. 192
9.3. Haber Kipinde Etken ve Edilgen Fiil ekimleri (Coniugationes) .................................. 197
9.4. Etken ve Edilgen Basit Cmle Analizleri ....................................................................... 212
9.5. Altrma: Descartes Latince zdeyilerden Fiil reniyor........................................... 214
10. BAST GRAMER ANALZ ........................................................................................... 222
10.1. Descartes Mitolojik Hikyeler Okuyor: Hercules et Serpentes: Hercules ve Ylanlar 228
10.2. Descartes Cmleleri Analiz Ediyor ............................................................................... 228
11. EDATLAR (PRAEPOSITIONES) .................................................................................. 241
11.1. Edat Nedir? .................................................................................................................... 247
11.2. Accusativus Alan Edatlar .............................................................................................. 247
11.3. Ablativus Alan Edatlar .................................................................................................. 250
12. III. EKM SIFATLAR................................................................................................... 260
12.1. III. ekim Sfatlarla lgili n Bilgi ............................................................................... 266
12.2. ekim Tablolar ............................................................................................................. 266
12.3. Sfatlarn Dereceleri...................................................................................................... 268
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
7/323
V
13. TEMEL CMLE YAPILARI .......................................................................................... 280
13.1. Temel Cmleler ............................................................................................................. 286
13.2. Descartes GenesisOkuyor: Creatio Universi: Evrenin Yaratl................................. 286
13.3. Metnin Cmle Analizi ................................................................................................... 28714. LG ZAMR VE SIFAT YARDIMCI CMLES........................................................ 297
14.1. lgi Zamirine Dair n Bilgi ........................................................................................... 303
14.2. Sfat Yardmc Cmlesinin Kurulumu.......................................................................... 304
14.3. Descartes Genesis Okumaya Devam Ediyor: Creatio Adami et Evae: Adem ile
Havvann Yaratl ............................................................................................................... 305
KAYNAKA ......................................................................................................................... 315
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
8/323
VI
KISALTMALAR
Nom.: Nominativus
Voc.:Vocativus
Gen.: Genetivus
Acc.: Accustivus
Dat.: Dativus
Abl.: Ablativus
Prae.: Praesens
Perf.: Perfectum
Imp.: Imperfectum
Fut.: Futurum Simplex
Plusq. Perf.:Plusquam Perfectum
Fut. Perf.:Futurum Perfectum
m.; masc.: masculinum (eril)
f.; fem.: femininum (diil)n.:neut. [neutrum (cinssiz)]
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
9/323
VII
YAZARNOTU
Bu ders kitab, yazarn Felsefecilere zel Latince: Descartes Latince reniyor, AlfaYaynevi, stanbul, 2014 (Baskda) adl telif eserinden seilen blmlerden olumutur. Ayrntlokumalar ve kaynak bilgileri iin sz konusu telif esere bavurulmaldr. Ayrca bu ders kitabndanyaplacak alntlarda kaynak gsterilmesi zorunludur.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
10/323
1
1.LATNCEYEBALARKEN
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
11/323
2
Bu Blmde Neler reneceiz?
1.1. Latincenin nemi
1.2. Latin Dili Hakknda
1.3.
Klavuzumuz Descartes
1.4. Roma Kltr le lgili Balca Terimler
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
12/323
3
Blm Hakknda lgi Oluturan Sorular
1) Bir felsefeci niin Latince renmelidir?
2) Neden Descartesi kendimize klavuz aldk?
3) Roma kltryle ilgili balca terimler nelerdir?
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
13/323
4
Blmde Hedeflenen Kazanmlar ve Kazanm Yntemleri
Konu Kazanm Kazanmn nasl eldeedilecei veyagelitirilecei
Latincenin nemi Felsefenin kaynakdillerinden biri olan
Latincenin bir felsefeci iin
neminin alglanmas
Latincenin nemiyle ilgilibavuru kitaplarnnokunmas ve n bir bilgiedinilmesiyle
Latin Dili Hakknda Dilin temeli olan bilgilerinedinimi
Bu konuda LatinceGrameriyle ilgili yazlmkitaplarn edinimi ve Latincehakknda genel bir bilgiedinerek
Klavuzumuz Descartes Bu kitapta kendimize nedenDescartesi klavuzaldmzla ilgili bilgiedinimi
Descartesin bu konuylabalantl olarak yaam veLatince renimiyle ilgiligenel bir bilgi sahibiolmayla
Roma Kltr le lgiliBalca Terimler
Roma ve Romallarla ilgilibalca terimlere vakf olmave telaffuz hakknda bilgiedinme
Roma Kltryle ilgili yazlkaynaklarn edinip ve hergn yeni terimlerezberleyerek
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
14/323
5
Anahtar Kavramlar
Latince
Alfabe
Telaffuz
Roma
Romallar
Roma Kltrnn Balca Terimleri
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
15/323
6
Giri
Bu blmde Latin Dilinin deeri zerinde durulacak, daha sonra bu dilin yaratcsolan Romallarn kltr yaantlarn tantc mahiyette kelime ve terim arlkl ksa bilgileraktarlacaktr. Bu dersin amac Latin dnyas hakknda genel bir fikir edinilmesini salamakve dersin henz bandayken Roma yaamnn olmazsa olmaz kelimelerinin en azndan
bazlaryla tanmaktr.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
16/323
7
1.1. Latincenin nemi
Latincenin renimi ve renim amac teki Bat dillerininkinden farkldr. nkbaka bir Bat dilini renen insan sadece bu dili konuur ya da dil bilgisini derinletirerekilgili kltr hakknda bilgi edinir. Oysa Latince rendiinde, Bat dilinin mant veduyuunu kazanr. Bu yolla Batnn tm edebiyatlarnn ve trlerinin temel anlamna vakfolur ve sonradan herhangi bir Bat dilini renmede, hi Latince bilmeyen birine gre, dahahzl yol alr.
Bat dilinin temel mantn kavramak, edebiyatnn asl kklerine inmek gnmzdekiBat uygarlnn zihniyetine, baka deyile, dn biimine, btn sosyal, politik vehukuksal kurumlarna, sanatna ve bilimine derinden hkim olmaktr. nk Bat btn busaydklarmzn kaynan Klasik uygarla, yani Yunan ve Roma uygarlna borludur.Bunun yan sra, daha derin dnlecek olursa, Yunan ve ardl Roma uygarl da temelini
Msr, Fenike, Mezopotamya ve Anadolu uygarlklarna borlu olduundan, bir Klasik kltrdili edinip gelitirmekle Dounun bu byk uygarlklar da doal olarak kyas yoluylarenilmi olur.
Latince, varln Yunan dili ve kltrnden almakla birlikte Romal aydnlarndillerini gelitirmek ve derinletirmek iin sarf ettikleri aba sonucunda gerek Ortaada,gerek Rnesansta ve sonrasnda Batnn kltr dnyasn tek bana fethedecek durumagelmi ve tarihin en byk dnrlerini ve bilim adamlarn yetitiren byk niversitelerin
baat dili unvann elde etmitir. Buedinim, Latincenin kendine zg mantki bnyesinden veson derece ilenmi bir gramere sahip olmasndan ileri gelir. Latincenin cmle bilgisi
(syntaxis) 1 ve kurallar dncenin mantkl dzenini btn balantlar ve ayrntlarylagsteren bir yapdadr. Bu yzden, bu dilin reniminde ve kullanmnda, tpk matematikteolduu gibi, analiz ve sentez yoluna bavurmak bir zorunluluktur. Bu durum, Latince renen
bir insann herhangi bir alanda muhakeme kabiliyetini de doal olarak gelitirir.
Latince bugn bir toplumun gnlk yaants iinde kullanlmayan bir dil olduundan,kulak dolgunluuyla veya pratik yntemlerle renilmesi ve retilmesi zordur. Her ne kadarzaman zaman bu yola bavurulsa da, bu dili akademik anlamda renmek iin sistemli birgramer bilgisi renimi ve retimi arttr. Bu tr bir gramer renimiyse kiinin dil
duyarlln gelitirir, inceltir ve gnlne dil sevgisi zerk eder. Dolaysyla, Latince renenbir kii hem kendi dilinin hem de bir baka Bat dilinin tadna varr; dnen, konuan,tartan insan olmann, yani akll bir varlk olmann hazzn yaar.
Avrupann byk kltr dillerinin ou, Latinceye son derece hkim edebiyatlarn,dnrlerin ve bilim adamlarnn zihinlerinin eseridir. Bu yzden, bu dillerin kelimehazinesi, morfolojisi, cmle bilgisi ve slup zellikleri Latin dilinin kelime ve gramer
bilgisine kkten baldr. Bu dillerin ounda hl birok Latince kelime, deyim veya ifade yadorudan ya da birtakm deiikliklere bal olarak kullanlmaktadr. Bu dillerde yazlan
1
Bir dilde dnce ve duygularn tam olarak anlatlabilmesi iin gramer kurallarna uygun olarak dizilenkelimelerin, kelime gruplarnn cmle ve sz iindeki grevlerini, birbirleriyle olan ilikilerini,sralanlarn ve cmle trlerini inceleyen bilim dal.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
17/323
8
herhangi bir eserin ksaltmalar Latincedir; bilimsel uzmanlk alanlarnn kendine zgterminolojisi Latince kaynakldr.Hatta botanik, zooloji, tp, eczaclk ve kimya bilimlerininterminolojisinin esas tamamen Latinceye dayanr. Bu yzden, ilgili alanlarda eitim greninsanlar uluslararas literatrden bilgi edinebilmek, kendi uzmanlk alanlarndaki btnterimleri gerek manasyla anlamak ve alannda ilerlemek istiyorsa, Bat leminin ortakkulland terminolojiye hkim olmaldr. Bunun da tek art Latince renmektir.
Latince akademik anlamda bilimsel bilgi dili olmasnn yan sra, zellikle felsefe,tarih, hukuk, ilahiyat, edebiyat, her tr filoloji ve dil bilim alanlarnn da dilidir. nk budisiplinlerin kkeni, ounlukla Latince veya Yunanca yazlm eserlere dayanr.
Latince, sanat tarihi, arkeoloji ve zellikle epigrafi iin de olmazsa olmaz bir dildir.
lkemizin Antik uygarlklar asndan deta bir ak hava mzesi olduunu gzlerimizinnne getirdiimizde, bu uygarlklardan kalan maddi eserlerin kefinde, incelenip
deerlendirilmesinde Latince bilmemenin byk bir eksiklik olaca aktr. Ayrca, meseleyeyine lkemiz asndan yaklalacak olduunda, Osmanl tarihini aydnlatacak nice belgeninLatince yazlm olduu dnlrse, Latincenin kendi tarihimizdeki nemi bir kez dahaanlalm olacaktr.
Felsefe disiplinine gelince; Felsefenin tek sermayesi dil ve dncenin ortakkullanmna hkimiyet olduuna gre, kiinin hem kendi dilini hem de filozoflarn kendizgn dillerini bilmesi ve felsefe tarihindeki sorunlar karlkl balantlar kurup zihnindednp tartarak, lp bierek yorumlamas art olduuna gre, bir felsefeciden ilkin en az
bir Bat diline ok iyi hkim olmas beklenir. Felsefe, tarihsel bir gerek olarak, Yunan
dnyasnn bir eseri olduundan, felsefe eitimi alan bir insan ie nce Yunanca eserlerdenbalayp Latince eserlere doru yol alacandan, bu kltr dilleri onun dnmesinikmldatacak ve zihinsel kavrayn ykseltecek tek kaynaktr. Eski Yunan felsefesindeuzmanlamak isteyen kii nce Yunanca renmeli, ardndan Latince renmelidir.Hellenistik dnem felsefesinde uzmanlaacak kii bu dillerin her ikisinede hkim olmaldr.Ge dnem felsefesi, Orta a ve Rnesans felsefeleri, Kilise Dnemi, Aydnlanma Dnemi,ada felsefe vb. alanlarnda da uzmanlamak ya da Felsefenin tm sahalarna tmylehkim olmak isteyen kii iinse Latince bilmek bir zorunluluktur. Bu bak asyla felsefeciiin Latince renmek bir lks deil, setii disiplinin doal kouludur. nk gerek bir
felsefeci filozofluun diliyle dnmek, konumak ve yaamak zorundadr.
1.2. Latin Dili Hakknda
Latin Dili(Lingua Latina), Hint Avrupa dil ailesinin talik Diller grubuna ait, Latium(Romann yer ald orta talya) blgesinin dilidir. Bu yzden ilk dnemlerde Latiumun diliolarak da tanmlanr. Roma siyasal olarak talyaya egemen olup Roma mparatorluunudourunca ve dolaysyla egemenlik snrlarn git gide daha da geniletince, dnyann eitli
blgelerine yaylm Latince yaztlarn kefi bu dil hakknda ok daha salkl bilgiedinilmesini salamtr.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
18/323
9
Yunan edebiyatnn temelinde kurulan Eski Roma edebiyatnn . 3. yzyldakigeliimiyle birlikte, Edebi Latince ya da Klasik olarak adlandrlan Latince, Yunancakelimeler, gramer ve slup bilgisinden hayli etkilenmi yapsyla, biimsellii ve zarafetiyleHalk Latincesi ya da Konuulan Latinceden (Vulgar) tmyle farkl bir grnme kavumu,deta iirsel bir dil olmutur. 1 Bunun sonucunda halk Latincesiyle arasnda koskoca biruurum olumu ve Klasik Latince tamamen yaz diline ve akademik dile dnmtr.Halkdili ise Romal askerler ve smrgeciler tarafndan btn talyaya ve oradan da dnyanneitli yrelerine tanm ve Latinceden treyen dillerin anas olmutur.
Latincenin Geliim ve Deiim Dnemlerini u ekilde gsterebiliriz:
75 75S 1 S 28. yzyl S 915. yy. S 15. yy.17. yy.
EskiLatince
Altna Latincesi-Gma Latincesi
(Klasik Latince)
Ge DnemLatincesi
OrtaaLatincesi
HumanistDnem Latincesi
Latin Alfabesi:
Latin Alfabesinin kkeni . 7. yzylda Gney talyada bir Yunan kolonisi olanCumaeda kullanlan Yunan alfabesine dayanr. Bu alfabeyi Etrskler kendi dillerineuyarlam, oradan da detabir kpr rol stlenip Latinlere geirmitir. Latinler, ilk bata 26Etrsk harfinin 21ni alarak kendi alfabelerini oluturmu ve 3. yzylda da, bu alfabeyi
aadaki grnme kavuturmutur:A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X
a b k d e f g h i,y k l m n o p k r s t u, v ks
Alfabeye Yve Z harfleri, Yunancadan alnan kelimeleri eklemek iin, 1. yzylda,yani mparatorluk dneminde katlm ve harf says 23e kmtr:
A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z
Bu katlmla, Latin Alfabesi gnmz Bat Avrupa Alfabesine neredeyse ok yakn biralfabe biimini almtr. Ortaalarda, I hem ihem de y iin kullanlmaya balanm ve buyzden yar sesli yiin Jharfi yaratlmtr. (Gnmzdeki birok Latince szlkte, iseslisiile uzun olarak adlandrlan J sessizi ayr maddelerhlinde yazlr.) Yine ayn dnemlerdehem uhem de v yerine kullanlan V harfinde bir deiiklik yaplm ve u sesi iin Uharfi
1 Bu derste Klasik Latince retilecektir.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
19/323
10
yaratlmtr; Vise artk sadece v sesi vermek zere kullanlagelmitir. Bat alfabesindeki Wharfi Germen kaynakldr; Latincede yoktur.
Usesinin katlmyla Latin alfabesi 24 harften oluan, son eklini almtr:
A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T U V X Y Z
Sesli harfler:Latin alfabesinde 5 sesli harf mevcuttur.
a e i o u
Ayrca, y harfi zellikle Yunancadan Latinceye geen kelimelerde sesli harf ilevigrr ve okunurken sesi verir. (rn. lyra kelimesi, lra olarak okunur).
ift Sesliler:Alfabedeki baz sesliler ikili olarak birleip ift seslileri meydana getirir:
ae, au, ei, eu, oe, ui
ift Sessizler: Baz sessizler de ikili olarak birleip rr, tt, mm, gibi ift sessizlerimeydana getirir.Bunlarn okunuunda her harfin ayr ayr hakkn vermek gerekir. Ayrca, ph:f olarak okunur.
Okunu: Latince, konuulmayan diller grubuna girdii iin, gnmzn yaayandillerinde Latince szcklerin okunuu her zaman eitli tartmalara sahne olmutur.ngilizce, Franszca, Almanca, spanyolca ve talyancada Latince szcklerin telaffuzlar bu
dillerin kendi ses bilimine gre ayarlanm ve bu durum birka telaffuz biiminin ortayakmasna yol amtr. rnein, Cicero kelimesindeki c harfi ngilizcede s; talyancada olarak okunur.
lkemiz niversitelerindeki Klasik Filoloji blmlerinin benimsedii yaygn okunuu ekildedir:
A,a a
B,b b
C,c k
D,d d
E,e e
F,f f
G,g g
H,h h
I,i i
K,k k
L,l l
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
20/323
11
M,m m
N,n n
O,o o
P,p p
Q,q kwu
R,r r
S,s s
T,t t
V,v v veya u
X,x ks
Y,y
Z,z zLatince okunuta u kurallara dikkat edilmelidir:
*Latince kelimelerde C daima K sesi verir.
* I harfi hem , hem Y sesi verir. Y sesi verdii zaman, J harfinin karl olaraksessiz kullanlm demektir.
*Latincede V iareti hem V, hem U iin kullanlr.
*Y Yunancadan alnan kelimelerde bulunur ve sesi verir.
* Dier hllerde Latince harfler aynen Trke karlklar gibi okunur. (Q ve Xinokunular yukardaki tabloda) gsterilmitir.
* K harfi sadece Kalendae ve birka baka kelimenin balangcnda grlr ve Kolarak okunur.
Bu kurallar haricinde, aslnda Latince yazld gibi okunan bir dildir.
Uzun ve Ksa Sesliler:
Latincede sesli harflerden her biri baz kelimelerde uzun, baz kelimelerde ise ksaokunabilir. Latince ksa Seslilerin zerine(-), uzun seslilerin zerine () iaretlerini koymakadet olmutur. 1
ift seslilerin Telaffuzu:
ae - a+i =ay
1 Bu ders notlarnda, bu dile balarken bir zihin karkl yaratmamak iin, kelimeler uzun ya da ksa
okunularna gre deil, sade hlleriyle yazlacaktr. Yalnzca sunumlarda zaman zaman uzun harfler debelirtilecektir. Bu yzden sunumlar ve ders videolarndaki kelimelerin telaffuzuna dikkat edilmesi imdilikyeterli olacaktr.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
21/323
12
au - a+u =av
oe - o+i =(bazen oy)
eu - e+u =ev
1.3. Klavuzumuz Descartes
Latince renim srecimizin zellikle altrmalarnda ve sunumlarnda kendimizeLatince Cogito, ergo sum: Dnyorum,yleyse varm,ifadesiylefelsefe dnyasna imzaatan Fransz filozofu Descartesi (Renatus Descartes) kurgusal klavuzumuz alarakilerleyeceiz. Bunun nedeni ana dili Latince olmayan, bu dili okullarda renen Descartesin
bizlere ideal bir rnek olacan dnmemiz ve bu filozofun Latince renim srecinizihnimizde canlandrarak onun getii yollardan gemenin zorluunu ve hazzn yaamay veileride onun Latince eserlerini bire bir okuyacak olmann keyfini kendimize hedef
sememizdir.
1.4. Roma Kltryle lgili Balca Terimler
Latinceyi stnkr deil dederinden kavramak iin hi kukusuz ideal olan bu dilindoduu kltrn ana zelliklerini kavramak, bu dili konuan insanlarn dn tarzlarn,toplumsal ve siyasal grlerini, eitim anlaylarn, savama tekniklerini, sanat grlerini,inanlarn ve yaadklar evlerden, giyindikleri elbiselere, yedikleri yemeklerdenkullandklar renklere kadar analiz etmektir.
Bu temel dnceden hareketle, Latince gramere balamadan nce, bu gramerinyaratcs Romallarn kltrel yaplar hakknda en azndanbir fikir edinmek amacyla,tamamen kelime ve terim arlkl temel bilgiler vermek yerinde olacaktr. Bu ekilde,Romallarn hem yaama felsefeleri hakknda genel bir bilgi edinilmesi kolaylaacak hem dedaha imdiden nemli baz Latince kelimelerle tanklk salanacaktr:
Roma
Roma: Roma (talyann ortasnda yer alan Latium blgesinin
baehridir. Tiber nehrinin yannda, Yedi tepe zerine kuruludur.Efsanevi kurulu tarihi 753 olarak kabul edilir.)
Roma antiqua: Eski Roma
Urbs Roma:Roma ehri (sadece Urbs da denir).
Italia:talya
Paeninsula: Yarmada.
Paeninsula Italica: talya yarmadas
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
22/323
13
Mare Mediterraneum:Akdeniz
Mons: Da
Septem: (say) Yedi
Septem montes Romae (=Colles): Romann yedi tepesi (Collis Quirinalis; CollisViminalis; Collis Capitolinus; Collis Esquilinus; Collis Palatinus; Collis Aventinus; Collis
Caelius)
Tiberis:Tiber nehri.
Forum:ehir meydan; Pazar yeri
Forum Romanum:Roma ehrinin meydan (ehrin ortasnda kuruludur ve muhteem
binalar ve tapnaklar, dkknlaryla ehrin deta kalbidir).
Romanus: Romal
Romani: Romallar
Populus: Halk
Rex:Kral
Regina:Kralie, ece.
Regnum:Krallk
Reges:Krallar
Reges Romani:Roma Krallar
Septem Reges Romani:Romann Yedi Kral ( 753-509).
Romulus et Remus:Romann efsanevi kurucular olan ikiz karde.
Regnum Romuli:Romulusun Krall
Populus Romanus: Roma halk.
Gens: soy, kavim, halk.
Respublica: Cumhuriyet
Respublica Romana: Roma Cumhuriyeti ( 509- 27).
Consul:Konsl. (Cumhuriyet dneminde, her yl seilen iki devlet bakanndan biri).
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
23/323
14
Consules:Konsller
Imperium:mparatorluk
Imperium Romanum: Roma mparatorluu
Imperii Romani caput: Roma mparatorluunun ba ehri.
Senatus:Senato
Senatus Romanus:Roma Senatosu
Imperator:mparator.
SPQR: (Senatus populusque Romanus): Roma Senatosu ve Halk: Romann devletynetiminin simgesi
Via:Yol
Via Appia: Romann 660 kmuzunluundaki, en eski ve stratejik adan en nemliyollarndan biri. [airler bu yolu uzun yollarn kraliesi olarak (regina longarum viarum) daadlandrmtr].
Provincia:Eyalet
Provinciae Romanae:Roma Eyaletleri
Roma Ailesi (Familia Romana)
Familia: Aile
Persona: Kii, ahs
Mater: Anne
Pater: Baba
Infans: Bebek, kk ocuk
Filius: Erkek evlat, oul
Filia: Kz evlat
Frater: Erkek karde
Soror: Kz karde
Avia: Bykanne
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
24/323
15
Avus: Bykbaba
Patruus: Amca
Avunculus: Day
Puella: Kz ocuk, kz
Puer: Erkek ocuk, olan
Paterfamilias: Aile reisi
Roma Evi (Domus Romanus)
1. taberna: Dkkn [iki dkkn arasndan eve girilen ksm, fauces:evin giri hol;
ya da vestibulum: giri hol; ianua: kap (evin giri kaps); giri holnn ald alan,atrium: ana salon, n salon ya da evin ana giri salonu (ala: giri salonunun iki yanndandar alan kaplar)].
2. cubiculum: yatak odas
3. triclinium: yemek salonu ya da odas(klk)
4.impluvium: havuz (yamur sularnn
dolduu; yamur havuzu);
5. tablinum: alma odas
6. lararium: ev tanrlarnn apeli
7. latrina: tuvalet
8. culina:mutfak
9.peristylium: stunlu avlu, bahe
10.triclinium: yemek salonu ya da odas (yazlk)
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
25/323
16
Roma Tanrlar (Dii Romani)
Romallar esas olarak Dii Consentes (toplumun ortak rzasyla kabul edilen ve
inand tanrlar) olarak adlandrdklar 12 tanrya tapar: Jupiter, Juno, Mars, Minerva,Vesta, Ceres, Diana, Venus, Mercurius, Neptunus, Volcanus, ve Apollo.
Iupiter:Tanrlarn babas (gnn, n, gkyznn tanrs; devletin ve yasalarnnkoruyucusu).
Iuno:Jupiterin ei (Roma devletinin koruyucusu ve tanralarn kraliesi; bu yzdenkendisi sadece kralie, yani Reginaolarak da adlandrlr).
Mars:Sava tanrs (Romallarn en nem verdii tanrlarn banda gelen tanr).
Minerva: Bilgelik tanras, zanaatkrln ve sanatn koruyucu tanras (iirin,tbbn, ticaretin, dokumann, rg rmenin ve bakireliin koruyucu tanras).
Vesta:Ailenin, yuvann ve aile ocann koruyucu tanras (her zaman yanan, kutsalbir ate olarak betimlenirdi).
Ceres: Ziraat tanras (baak ve budaylarn, ekinlerin ve bereketin tanras; ayrca,analn koyucusu).
Diana: Avcln koruyucu tanras (ayrca, ayn, doumun, vahi hayvanlarn,korularn tanras. Dil yetisi, ikna kabiliyeti yksek olduundan vahi hayvanlar dizegetirdiine de inanlr).
Venus: Ak tanras (ayrca, gzelliin, cinselliin, retkenliin, bolluun ve zaferinde koruyucu tanras).
Mercurius:Ticaretin ve kazancn tanrs (tccarlarn ve seyyahlarn koruyucu tanrs).
Neptunus:Denizlerin tanrs (ayrca, deniz savalarnn koruyucu tanrs).
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
26/323
17
Volcanus: Atein tanrs (insanln hayrna olan atein koruyucusu olduu kadaryanardalardan fkran atelerin de tanrsdr. Bunun yan sra, el sanatlarnn, demirin vedemirciliin de koruyucu tanrsdr).
Apollo: Gne tanrs (ayrca, genliin, adaletin, ulu gzelliin ve bilgeliin de
tanrsdr).
Ayrca, Romallar aadaki Tanrlara da byk sayg gsterir:
Janus: Kaplarn ve kap girilerinin tanrs (ayrca, balanglarn, sonlarn vezamann koruyucu tanrs. Bir ne, bir de arkaya bakan iki yz olduundan, gemii vegelecei ayn anda gzettiine inanlr).
Saturnus: Tarmn koruyucu tanrs (ayrca, zamann ve zgrlemenin simgesi.Onun saltanat srasnda bolluk ve bereket bakmndan yeryznn altn an yaadna
inanlrd).
Hercules:Glln ya da kuvvetin simgesi
Bacchus:arap tanrs (zm hasadnn, arap yapmnn, dinsel vecd ve mecnunlukhlinin de tanrsdr).
Pluto:Yeraltnn tanrs (ayrca, lleri yarglayan tanr; yeraltnn hkimi).
Proserpina:Yeraltnn tanras
Aesculapius:Hekimliin koruyucu tanrs.
Cupido:Venusun olu, mecnun eden ak tanrs.
Magna Mater (Cybele):Anadolu kkenli bereket tanras
Roma Dininin nemli Terimleri (Praecipua Vocabula Religionis Romanae)
Religio: din
Deus:tanr
Dea:tanra
Dii (=Di):tanrlar
Deae:tanralar
Pontifex:Roma devletin en yksek din grevlisi ya da rahibi; Pontifex Maximus:Ba rahip.
Templum: tapnak
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
27/323
18
Aedes: tanrnn ikametgh; apel, tapnak.
Altar: sunak (tapnaklarda, zerinde kurban kesilen, gnlk yaklan, din tren yaplanta masa).
Augur:belli bal iaretlere bakarak (zellikle, kularn uularna ya da bakahareketlerine) tanrlarn isteklerini yorumlayan, devletin resmi grevlisi.
Augurium:Augurlarn icra ettii grev, augurluk.
Aupex: kularn uularna bakarak kehanetleri okuyan kahin, falc.
Auspicia: Augurlar tarafndan, gkkubbedeki kularn uuundan, gzlem yoluylakarlan kutsal iaretler.
Caerimonia: dinsel trenler.
Carmen:byl ark, byl ritmik ifade, sz, seda.
Cultus:tanr klt; Ciceroya gre, din.
Do ut des: (ver ki, vereyim): insan ile tanr arasndaki dei tokuun dinsel ifadesi(insan tanrya kurban sunarken, ondan kendi amacna hizmet etmesini bekler).
Fas: tanrsal yasa; dinsel anlamda caiz olan ey; dies fasti: Romallarn gndelikilerini yapmalarnn dinen caiz olduu gnler.
Nefas:tanrsal yasaya kar olan ey; dinsel anlamda caiz olmayan ey; dies nefasti:gnlk ilerin, resmi toplantlarn, vb. ertelendii gnler.
Omen:gelecee dair kehanet bildiren bir iaret.
Divinatio:kehanet; kehanette bulunma yetisi.
Pietas: aileye, dine, tanrlara ve devlete ballk, hrmet.
Pius: ailesine, dinine, tanrlarna, inancna ve devletine bal olan.
Romada Giyim Kuam(Vestimentum Romanum)
Tunica: Romallarn ynden yaplan i giysisi.
Toga: Romalnn geleneksel giysisi. Btn vcudu rten dgiysi. Romallar iin toga onlarn milli simgesidir. Bu yzden bazenkendilerine Togati (Togallar) ya da Gens togati(togal soy) denir.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
28/323
19
Stola: Romal kadnlarn tunik stne giydii, ayak bileklerine ya da ayaklarna kadaruzanan elbisesi.
Lacerna:Romallarn toga zerine giydikleri bir eit pelerin.
Fibula: Genelde giysileri omuzda tutturmak iin kullanlan ine, tokavb.
Cucullus: genellikle kaln kumatan giysilerin boyun ksmna taklkukuleta.
Laena: kaln ynl kumatan yaplan pelerin, harmani. Vcudu scak tutmak iinpallium ya da togastne giyilen giysi.
Palla:Romallarn st giysisi, bir eit manto.
Baxa (=baxea): Genellikle komedi oyuncularnn sahnede giydikleri trden, bitki
saplarndan, ince dallarndan veya liflerden yaplan sandalet.
Cothurnus: Bazen dize kadar uzanan, bir tr uzun bot (tragedya oyuncularnnsahnede giydii trden).
Solea:Sandalet, ya da bir tr terlik (genelde lenlerde, vb. giyilir).
Sandalium:Sadece kadnlarn giydii, ince ve yumuak deriden yaplan bir tr akayakkab, sandalet.
Calceus (=Calceamen, Calceamentum): Aya korumak iin giyilen herhangi bir
ayakkab ya da bot.
Caliga:zellikle Romal askerlerin giydii, deri ayakkab; yarm bot, asker botu.
Pero:Tarm iilerinin, askerlerin ve arabaclarn giydii, aya ve bilekleri saran, deribot.
Soccus:Hafif topuklu bir tr terlik.
Roma Takvimi (Calendarium Romanum)
Kalendae:Romada bir ayn ilk gn ya da bir ay
Januarius: Ocak (adn Tanr Janustan alr).
Februarius: ubat
Martius: Mart (adn Sava tanrs Marstan alr).
Aprilis:Nisan
Maius:Mays
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
29/323
20
Junius: Haziran
Julius: Temmuz
Augustus: Austos (adn lk Roma mparatoru Augustustan alr).
September: Eyll
October: Ekim
November: Kasm
December: Aralk
Roma takvimi Ayn evrelerini dikkate alarak 3 blme ayrlr. Yeni Ay, Romatakviminde bir ayn ilk gndr (kalendae). Ayn ilk eyrei Nonestir; Ides ise dolunaydr.Buna gre;
Kalendae:Yeni Ay
Nones:Ayn ilk eyrei
Ides:Dolunay
post meridiem (p.m):leden sonra
ante meridiem (a.m.):leden nce
horologia:saat (su saati ya da gne saati).
solarium:gne saati
tempus: zaman
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
30/323
21
Caesar Takvimine Gre Aylar (Menses)
Ay Latince ad Kalendae Nones Ides
Ocak Ianuarius 1 5 13
ubat Februarius 1 5 13
Mart Martius 1 7 15
Nisan Aprilis 1 5 13
Mays Maius 1 7 15
Haziran Iunius 1 5 13
Temmuz Iulius 1 7 15
Austos Augustus 1 5 13
Eyll September 1 5 13
Ekim October 1 7 15
Kasm November 1 5 13
Aralk December 1 5 13
Gnler (Dies)Latincesi Trkesi Gnmzde
Dies Solis Gnein Gn Pazar
Dies Lunae Ayn Gn Pazartesi
Dies Martis Marsn Gn Sal
Dies Mercurii Mercuriusun Gn aramba
Dies Jovis Iupiterin Gn Perembe
Dies Veneris Venusun Gn Cuma
Dies Saturni Saturnusun Gn Cumartesi
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
31/323
22
Roma Mutfa(Coquinaria Romana)
Culina: Mutfak (evin bir blm olarak)
Jentaculum: Kahvalt (gnn erken saatlerinde
yaplan kahvaltda, genellikle tuzlu ekmek, st ya daarap, bazen kuru meyve, yumurta ve peynir yenir.)
Prandium (=cibus meridianus): le yemei(lenleyin, saat 12 veya 1 civar hafif olarakgeitirilen bir ndr. Genellikle, tuzlu ekmek yenir;
bazen, ekmekle birlikte meyve, salata, yumurta, et,
balk, sebze ve peynir).
Cena: Akam yemei (Romallarn gn iindeki ana nleridir. Gnein batmasna
yakn saatlerde balar ve ge saatlere kadar devam eder. Yemek yenirken, bir yandan dasohbet edilir, elenceler dzenlenir ve mzik dinlenir. Genellikle sulandrlm arapeliinde, et, sebze, yumurta ve meyve yenir. Esas olarak blme ayrlr:
1. gustatio: tah ac yiyecekler ya da balanglar yenir. (genelde, yumurta, isebzeler, balk ya da kabuklu deniz mahsulleri yenir.)
2. prima mensa:piirilmi sebzeler ve et veya balk yenir (av eti, kmes hayvanlarnetleri, domuz eti arlkl beslenilir)
3. secunda mensa: tatl saati (pastalar, vb.)
Ayrca,akam yemeinin sonunda dzenlenen arap saatine de Comissatio denir.
Mensa:Masa (st masa rtsyle rtl sedirler. Romallar bu sedirlere yaslanarakya da uzanarak yemek yerler. l masa dzenine tricliniumad verilir).
Convivium:toplulukla birlikte yenen yemek, len, ziyafet.
Vinum:arap
Mulsum:ball arap
Aqua:su
Piscis:balk
Porcus:domuz
Caro (=Carnis):et
Panis:ekmek
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
32/323
23
Cibus:yiyecek.
Coquus:a
edere:yemek yemek
bibere:imek.
coquere:yemek piirmek
Roma Rakamlar(Numeri Romani )
I 5
II 2
III 3
IV 4
V 5
VI 6
VII 7
VIII 8
IX 9
X 10
XX 20
XXX 30
IL 40
L 50
C 100
D 500
M 1000
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
33/323
24
Roma Eitimi(Educatio Romana)
Educatio:eitim
Schola:okul
Ludus:ilkokul; gladyatr okulu
Ludi magister; litterator: ilkokul retmeni
Magister:retmen, hoca.
Grammaticus:dil bilgisi ve edebiyat retmeni.
Discipulus:renci
Discipuli:renciler
Disciplina: retim;renim;bilgi dal; ders; bilgi.
Doctrina:retim; reti.
Paedagogus:ocuklar okula gtrp getiren ve derslerinde yardmc olan kle.
Rhetor:Hitabet kuramcs ve hocas.
Tabula:yaz levhas
Medicina:hekimlik, tp
Philosophia:Felsefe
Historia:Tarih
Scientia:Bilim
Artes liberales: zgr sanatlar (bilimler)
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
34/323
25
Vcut Azalar (Partes Corporis)
Corpus: Vcut, beden
Capillus (capilli): Sa
Caput: Ba
Frons: Aln
Facies: Yz
Oculus: Gz
Auris: Kulak
Nasus: Burun
Gena: Yanak
Os: Az
Labrum: Dudak
Dens: Di
Lingua: DilMentum: ene
Collum: Boyun
Cervix: Ense
Iugulum: Boyun kemii, boyun, boaz, grtlak, imik
(H)umerus: Omuz
Crus: Bacak
Genu: Diz
Pes: Ayak
Femur: Uyluk kemii
Ala (Auxilla): Koltuk alt
Pectus: Gs
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
35/323
26
Cor: Kalp
Papilla: Gs ucu, meme ba
Mamma: Meme
Bracchium: Kol
Lacertus: st kol (kolun stteki kasl blm)
Manus: El
Palma: Avu
Digitus: Parmak
Pollex: Elin baparma
Tergum: Srt
Latus: Br
Venter: Karn
Stomachus: Mide
Inguen: KaskUmbilicus: Gbek
Tibia: Kaval kemii
Fibula: Baldr kemii
Renkler (Colores)
Roma dnyasnda birok ana, ara ve nc renk tonu mevcuttur. En bilinenleri yle
sralanabilir.
Ater Donuk siyah
Niger Kara, siyah
Piceus Zift karas
Furvus Kahverengi, esmer, yank ten (tonu)
Pullus Koyu gri
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
36/323
27
Viridis Yeil (genel anlamda)
Glaucus Ak deniz yeili
Caeruleus Gk mavisi (zellikle gz rengini betimlerken)
Cyaneus Koyu mavi, lacivert
Lividus Kuruni, kurun mavisi
Violaceus Meneke rengi, leylak rengi
Purpureus Lila, erguvani (gnmzde krmz, meneke, mor, lal,al, kzl, gl kzl renk tonlar arasnda bir rengekarlk gelir)
Rufus Krmz (btn tonlar)
Ruber Krmz (saf krmzherhangi bir eyi betimlerken)
Sanguineus Kan krmz
Roseus Pembe
Armeniacus Donuk portakal rengi, mat turuncu (kays sars)
Fulvus Ak kestane, ela; kum rengi; sarms kahve, esmer;bronz; fndk rengi; (gri ve kahverengi kark sartonlar iin)
Fuscus Koyu kahve
Aurantius Turuncu, portakal rengi
Electricus Kehribar rengi, bal rengi
Citreus Limon sars
Aureus Altn sars (sa rengi iin)
Aureolus Altn sars
Flavus Sar (genel anlamda); uuk sar
Crataceus Mat beyaz (kire rengini andran ton)
Albus l beyaz, donuk beyaz
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
37/323
28
Candidus Parlak beyaz
Niveus Kar beyaz (saf beyaz)
Eburneus Krem rengi
Argenteus Gm rengi
Canus ok ak gri (zellikle sa rengi)
Cinereus Kl rengi
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
38/323
29
Uygulamalar
1) Latince bir szlk edinin.
2) Latin alfabesiyle, Latince okunula ilgili ayrntl bir alma yapn.
3) Roma kltryle ilgili aklnzda kalan terimleri yazn.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
39/323
30
Uygulama Sorular
1) Roma alfabesi hakknda neler rendiniz?
2) Roma takvimindeki aylar ve gnlerin isimleri nedir?
3) Roma eitiminin balca terimleri nelerdir?
4) Roma tanrlarnn adlar nedir?
5)
Latin diliyle ilgili ilk izlenimleriniz nelerdir?
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
40/323
31
Bu Blmde Ne rendik zeti
Latincenin tarihesine ve Roma yaayna dair genel bir bilgi edinmeyiamaladmz bu blmde, alfabe, telaffuz biimleri ve Roma kltrne dair balca terimlersz konusu edilmi ve Latinceyle ilgili bir fikre sahip olunmutur.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
41/323
32
Blm Sorular
1) Aadaki sebeplerden hangisi bir felsefecinin Latince renmesi gerektiini endorubiimde aklar?
a) Latince olduka estetik bir dildir.
b) Latincenin renimi ve renim amac teki Bat dillerininkinden farkldr.
c) Bat dilinin temel mantn kavramak, edebiyatnn asl kklerine inmektir.
d) Latince felsefenin kaynak dillerinden biridir; felsefeci de kendi dilini bilmekzorundadr.
2) Aadakilerden hangisinde Latin Dilinin mensup olduu dil ailesi ve doduu
blge doru verilmitir?
a) Hint Avrupa Dil ailesi Latium blgesi.
b) Ural Altay Dil ailesi Asia Minor bgesi.
c) in Tibet Dil ailesi Uzak Dou blgesi.
d) Hint Avrupa Dil ailesi Ionia blgesi.
3) Aadakilerden hangisi Romallarn belli bal din terimlerinden deildir?
a) Religio
b) Paterfamilias
c) Augur
d) Aupex
4) Aadakilerden hangisi Roma giyim kuamnda kullanlan bir gedir?
a) Tunica
b) Familias
c) Ides
d) Solarium
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
42/323
33
5) Aadakilerden hangisi Latince bir renk ad deildir?
a) Pullus
b) Virens
c) Venetus
d) Tempus
6) Aadakilerden hangisi Roma eitimiyle ilgili bir terim deildir?
a) Schola
b) Discipuli
c)Niger
d) Rhetor
7) Aadakilerden hangisi yemekle ilgili olarak kullanlan Latince terimlerdendir?
a) Magister
b) Gustatio
c)Nigerd) Templum
8) Aadakilerden hangisi aylarn Latince isimlerinden deildir?
a) Aprilis
b) Maius
c) Januarius
d) Kalendae
9) Aadakilerden hangisinde siyah, parlakbeyaz, krmz renklerinin Latince isimleridoru verilmitir?
a)Niger, candidus, rufus
b)Niger, rubidus, roseus
c) Roseus, niger, candidus
d) Lividus, niger, violaceus
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
43/323
34
10) Aadakiler disciplina kelimesinin doru karldr?
a) Eitim
b) Okul
c) retim, bilim dal, bilgi
d) lkokul, gladyatr okulu
Cevaplar
1) d, 2) a, 3) b, 4) a, 5) d, 6) c, 7) b, 8) d ,9) a,10) c.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
44/323
35
2.SM(NOMEN;SUBSTANTIVUM)
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
45/323
36
Bu Blmde Neler reneceiz?
2.1.sim Nedir?
2.2.smin Cinsi, Hli ve Says
2.3.sim ekimleri (Declinationes)
2.4.I. ve II. ekim simler
2.5. Esse (Olmak) Fiili
2.6.Descartes Corafya reniyor
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
46/323
37
Blm Hakknda lgi Oluturan Sorular
1) sim nedir?
2)
smin cinsleri nasldr?
3) Latincede ismin ka hli ve says vardr?
4) Latince I. ve II. ekim isimler nasl ekilir?
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
47/323
38
Blmde Hedeflenen Kazanmlar ve Kazanm Yntemleri
Konu Kazanm Kazanmn nasl eldeedilecei veya
gelitirilecei
sim(Cins, Hl, Say)Latincede isimlerle ilgili
bilgi edinme
Latince gramer kitaplarndanisimlerle ilgili detayl bilgiedinerek ve rnek isimleriaklda tutarak
I. ve II. ekim simler
Latince I. ve II. ekim
isimlerle ilgili ekimkurallar hakkndabilgiedinme
I. ve II. ekim isimlerdenrnekler eliinde ekimkurallarn tekrarlayarak
Esse (Olmak) Fiili
Basit cmleler kurmayayarayan ve en yaln ekliyle-dr, -diranlamna gelenesse fiiline vakf olma
renilen kelimeleri essefiiliyle birbirine balayp
basit cmleler oluturarak
Descartes Corafyareniyor
Latince basit cmle kurmateknii kazanma
Cmle iindeki kelimelerianaliz ederek
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
48/323
39
Anahtar Kavramlar simler
Cins
Hal
Say
ekim
ve II. ekim simler
Esse Fiili
Basit Cmle
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
49/323
40
Giri
Bu blmde Latince gramerin yap talarndan ilki olan isim ve ismin zelliklerizerinde durulacak, I. ve II. ekim isimlerin ekim kurallar retilecek ve esse fiili(olmak fiili) anlatlacaktr. Ama, Latince gramerin esas olan ekim mantnnkavranmasna yardmc olmak ve I. ve II. ekim isimlerle basit cmleler kurmamza yardmcolacak esse(olmak) fiilinin basit ekim ekillerini renmektir.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
50/323
41
2.1. simNedir?
sim (Nomen; Substantivum), canl ve cansz varlklara, eitli somut ve soyutkavramlara ad olan kelime trdr; rnein, Mehmet, Aye, aa, yaprak, ordu, doruluk,
bulu, toplumvb.
Latince ekimli bir dildir. Bu yzden, Latince isimler cinslerine, hllerine ve saylarnagre birtakm ekim ekleri alarak ekilirler.
2.2. smin Cinsi, Hli ve Says
smin cinsi (Casus): Latincede eril, diil ve cinssiz olmak zere 3 cins isim vardr:
Eril: Masculinum (masc.; m.) Diil:Femininum (fem.; f.) Cinssiz: Neutrum (neut.; n.)
deus: tanr philosophia: felsefe bellum: sava
filius: oul causa: sebep, neden corpus:beden
angelus: melek insula: ada templum: tapnak
philosophus: felsefeci idea: fikir, dnce vinum: arap
populus: halk gloria: an-hret officium: i, grev
annus: yl vita: hayat consilium: karar
dominus: efendi, bey iustitia: adalet ovum: yumurta
Bu cinsin yan sra baz isimler de vardr ki hem masculinum hem femininumolabilir (m./f.).
sminHli (Casus): smin cmle iinde bulunduu dil bilgisi eklidir; yani, bir isminyaln veya eklerle geniletilmi olarak ald geici hl ya da durumdur. Latincede de buna
benzer ekilde ismin temelde 6hli mevcuttur.
1.Yaln hl (Nominativus): smin hibir tak almam hli, zne hlidir. Kim? Ne?sorusuna karlk verir. rnein, Roma.
2. Hitap ya da Seslenme hli (Vocativus): Kiiye, hayvana ya da eye (eyaya) hitapdurumu veya zneye hitap durumudur. Trkede bu hlin tam karl yoktur.rnein, eyRoma.
3. -i hli ya da Nesne hli (Accusativus): Bir cmlede fiilin dorudan doruyaetkiledii kelimenin hlidir. Latince bir cmlede nesne olan kelime (cmlenin fiili bakaherhangi bir hl gerektirmiyorsa) mutlaka accusativushlindedir. Kimi? Neyi? sorusunakarlk verir. rnein, Romay.
4. in hli veya yelik hli (Genetivus): Mlkiyet bildirir ve Kimin? Neyin?sorusuna karlk verir. rnein, Romann.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
51/323
42
5. -e hli ya da Ynelme hli (Dativus): Kime? Neye? Kim iin? Ne iin?sorularna karlk verir. rnein, Romaya.
6. -den hli (Ablativus): Tek bana kullanldnda Ne ile? sorusuna karlk verir.Ayn zamanda vasta ya da ara durumunu da ifade eder (Instrumentalis). Latincede birok
zel kullanm olan bir hldir. rnein, Romadan.1
Bu temel hllerin dnda ismin bir dede hliveya bulunma hli (locativus) vardrve genelde ehir isimlerine, kk adalara,2ev (domus) ve ky (rus) ya da askerlik hizmeti(militia) ve ocak (focus) kelimelerine uygulanr. 3 rnein; Roma: yaln hl; Romae:Romada: Locativus hli.
Latincede ismin hllerinin ksaltmasgenelliklenom; voc; acc; gen; dat; abl;ve loc.eklinde yazlr.
smin says (Numerus): Latince isimler sayca tekil(singularis) ve oul(Pluralis)olur.
Latincede bir ismin cinsini, hlini ve saysn bilmek kadar, Latince szlklerdestandart yazlmn da bilmek gereklidir. Bir ismin szlk yazlm u ekildedir:
deus, i, m. philosophia, ae, f. vinum, i, n.
Kelimeden sonra gelen i, ae, igibi harfler, o ismin tekil genetivus hlini verir. Bu hlbize o kelimenin hangi ekim grubuna girdiini gsterir. Demek ki bir kelimenin tekil
genetivus hlini bilmek o kelimenin hangi ekim grubuna girdiini belirlemek iin arttr.
2.3. sim ekimleri (Declinationes)
simlerin 5 deiik ekimi vardr ve hangi ekime girdikleri, yukarda da belirtildiizere, tekil genetivus hllerine gre belirlenir. nc ekime giren isimlerin son ekleri, dierekim gruplarna kyasla, genellikle kuralszdr. teki ekimlerde de baz isimlerin ekimikuralsz olabilir.
2.4. I. ve II. ekim simler
I. ekim simler: I. ekim grubuna giren isimler tekil genetivuslarae ile biten vegenel olarak diil (f.) olan isimlerdir. Bu guruba giren isimlere, tekil nominativuslara ile
bittiinden, a ile biten isimler de denir. rnein, philosophia (felsefe) kelimesi, -aile bittiiiin, I. ekim isim grubuna girer.
I. ekim isimler u ekilde ekilir:
1 Latince Romadan demek iin salt abl. yeterli deildir; kelimenin bana edat da gelir. Bu yzden isminabl. hlinin tercmeleri imdilik sadece bir fikir vermek gayesini gtmektedir.
2
Sicilia (Sicilya adas); Sardinia (Sardinya adas); Crete (Girit adas); Corsica (Korsika adas); Cypru s(Kbrs adas) gibi Romallara gre byk olan adalarn dnda kalan adalar, kk adalardr.3 smin Locativushlinin baz zel kurallar olduundan, yeri geldike aklanacaktr.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
52/323
43
philosophia, -ae, f., felsefe
Hal (Casus) Tekil (Singularis) oul(Pluralis)
Nom. philosophia (felsefe) philosophiae (felsefeler)
Voc. philosophia(ey felsefe) philosophiae(ey felsefeler)Acc. philosophiam (felsefeyi) philosophias (felsefeleri)
Gen. philosophiae (felsefenin) philosophiarum (felsefelerin)
Dat.philosophiae(felsefe iin, felsefeye)
philosophiis(felsefeler iin, felsefelere)
Abl.philosophia(felsefeden, felsefeyle vb.)
philosophiis(felsefelerden, felsefelerle vb.)
causa, -ae, f., neden, sebep
Hal Tekil oul
Nom. causa causae
Voc. causa causae
Acc. causam causas
Gen. causae causarum
Dat. causae causis
Abl. causa causis
idea, -ae, f., fikir
Hal Tekil oul
Nom. idea ideae
Voc. idea ideae
Acc. ideam ideas
Gen. ideae idearum
Dat. ideae ideis
Abl. idea ideis
I. ekim gurubuna giren baz kelimeler: fama, ae, f.: alk; iustitia, ae, f.: adalet;gloria, ae, f.: an ve hret; vita, ae, f.: yaam, hayat; anima, ae, f.: can, ruh; femina, ae, f.:kadn; puella, ae, f.: kz; logica, ae, f.: mantk; historia, ae, f.: tarih; casa, ae, f.: ev, kulbe;terra, ae, f.: yer, toprak; ira, ae, f.: fke; cura, ae, f.: endie, kayg; fabula, ae, f.: masal;aqua, ae, f.: su; via, ae, f.: yol; pagina, ae, f.: sayfa; natura, ae, f.: doa; patientia, ae, f.:sabr, sabretme, dayanma; laetitia, ae, f.: sevin; gaudia, ae, f.: sevin, nee; audacia, ae, f.:cret; etymologia, ae, f.: etimoloji, kkenbilim; lingua, ae, f.: dil; sententia, ae, f.: cmle,ifade, deyim; silva, ae, f.: orman; insula, ae, f.: ada; paeninsula (=peninsula), ae, f.:
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
53/323
44
yarmada; Roma, ae, f.: Roma ehri; Italia, ae, f.: talya; Europa, ae, f.: Avrupa; familia, ae,f.: aile; domina, ae, f.: sahibe, hanm; sapientia, ae, f.: bilgelik; disciplina, ae, f.: disiplin,
bilgi dal; scientia, ae, f.: bilgi, bilim; essentia, ae, f.: z; existentia, ae, f.: varolu;substantia, ae, f.: tz, cevher; memoria, ae, f.: hafza, bellek; theoria, ae, f.: teori, kuram;conscientia, ae, f.: bilin, vicdan; cosmotheoria, ae, f.: evren kuram; metaphysica, ae, f.:metafizik; ontologia, ae, f.: ontoloji, varlkbilim; epistemologia, ae, f.: bilgi felsefesi; ethica,ae, f.: ahlak, ahlak felsefesi; politica, ae, f.: siyaset; aesthetica, ae, f.: estetik; oeconomia, ae,f.: ekonomi; psychologia, ae, f.: psikoloji; theologica, ae, f.: teoloji, ilahiyat; cosmologia, ae,f.: kozmoloji, evrenbilim.
Kural D Durumlar
1. Aadaki kelimeler,a ile bittii iin I. ekim isim grubuna girdikleri hlde, kurald olarakeril (m.) olan ya da eril (m.) hem de diil (f.) olan kelimelere (mf.) rnektir.
agricola, ae, m.,ifti
accola, ae, m.,komu
advena, ae, m.,yabanc
auriga ae, m.,atl araba srcs
conlega (collega), ae, m.,meslekta
conviva, ae, m.,misafir
fratricida, ae, m.,karde katili
nauta (navita), ae, m.,denizci
pirata, ae, m.,korsan
poeta, ae, m.,air
incola, ae, mf.,yerli (bir yerin, bir lkenin vs yerlisi)
2. dea (tanra); filia (kz evlat) kelimelerinin o. dat. ve abl. hlleri: deabus;filiabus.
3. cola ve gena ile biten bileik kelimelerin o. gen. hli um ile de bitebilir:rnein, agricola (ifti) kelimesinin o. gen. agricolumve agricolarumdur.
4. familia (aile) kelimesi, tek. gen. hlinde familias olarak da kullanlr: rnein,mater familias: ailenin hanm (annesi); pater familias: ailenin babas (aile babas).
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
54/323
45
II. ekim simler: Bu ekim grubundaki isimlerin tekil genetivus hli i ile biter.rnein, populus kelimesinin szlk yazlm: populus, -i, m. eklindedir. Bu durumdaortadaki iharfi, kelimenin genetivustaksn gsterir.
Bu gruptaki isimlerin tekil nominativuslar iseus; -um; er ile biter; us ve er ile
biten isimler genellikle eril (m.); -um ile biten isimler cinssizdir (n.); -er ile biten isimlerinbazlarnn ekiminde eharfi der; rnein, ager (tarla); agri:tarlann.
II. ekim isimler u ekilde ekilir:
(-us ile biten isimler)populus, -i, m., halk
Hal Tekil oul
Nom. populus (halk) populi (halklar)
Voc. popule(ey halk) populi (ey halklar)
Acc. populum (halk) populos (halklar)
Gen. populi (halkn) populorum (halklarn)
Dat. populo (halk iin, halka) populis (halklar iin, halklara)
Abl. populo (halkla, halktan) populis (halklarla, halklardan)
(-um ile biten isimler)bellum, -i, n., sava
Hal Tekil oul
Nom. bellum (sava) bella(savalar)
Voc. bellum(ey sava) bella (ey savalar)
Acc. bellum (sava) bella (savalar)
Gen. belli (savan) bellorum (savalarn)
Dat. bello (sava iin, savaa) bellis (savalar iin, savalara)
Abl. bello (savala, savatan) bellis (savalarla, savalardan)
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
55/323
46
(-er ile biten isimler)lucifer, -feri, m., sabah yldz
Hal Tekil) oul
Nom. lucifer (sabah yldz) luciferi (sabah yldzlar)
Voc. lucifer (ey sabah yldz) luciferi (ey sabah yldzlar)
Acc. luciferum (sabah yldzn) luciferos(sabah yldzlarn)
Gen. luciferi (sabah yldznn) luciferorum (sabah yldzlarnn)
Dat. lucifero (sabah yldz iin,sabah yldzna)
luciferis (sabah yldzlar iin,sabah yldzlarna)
Abl. lucifero (sabah yldzyla, sabahyldzndan)
luciferis (sabah yzdzlaryla,sabah yldzlarndan)
(-er ile biten ve gvdesindeki -e harfi den kelimeler)magister, -tri, m., hoca, retmen
gvde: magistr/
Hal Singularis (Tekil) Pluralis (oul)
Nom. magister (hoca) magistri (hocalar)
Voc. magister (ey hoca) magistri (ey hocalar)
Acc. magistrum (hocay) magistros(hocalar)
Gen. magistri (hocann) magistrorum (hocalarn)
Dat. magistro (hoca iin, hocaya) magistris (hocalar iin, hocalara)
Abl. magistro (hocayla, hocadan) magistris (hocalarla, hocalardan)
II. ekim gurubuna giren baz kelimeler: philosophus, i, m.: felsefeci, filozof;dominus, i, m.: efendi, bey; animus, i, m.: ruh, zihin; verbum, i, n.: kelime; vinum, i, n.:arap; locus, i, m.: yer; abyssus, i, m.: uurum; ovum, i, n.: yumurta; templum, i, n.: tapnak;consilium, i, n.: karar; studium, i, n.: gayret, alma; officium, i, n.: i, grev;argumentum, i, n.: sav, iddia, tez, kant, ispat; attributum, i, n.: bir eye yklenen, yklem,
znitelik; beneficium, i, n.: iyilik, hayr, ihsan, ltuf; causativum, i, n.: z, hlasa, meseleninz, anafikir; concretum, i, n.: kat madde; concretus, i, m.: somut; continuum, i, n.: kendiiinde kesintisiz bir ekilde srp giden, sreklilik; donum, i, n.: hediye, armaan;elementum, i, n.: element, ge, ilk ilke; initium, i, n.: balang, kken, ge; principium, i,n.: balang, kken, ilke; exordium, i, n.: balang; primordium, i, n.: balang, kken;experimentum, i, n.: deney, test, tecrbe, deneyim; falsum, i, n.: yalan, sahtecilik, yalanclktemelsizlik; hile, desise
Kural D Durumlar
1. ius,aius,eiusile biten zel isimlerin veya baka kelimelerin tekil vocativuslaritaks alr. rnein Vergilius: Vergili; Gaius: Gai; Pompeius: Pompei; filius: fili.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
56/323
47
2. ius, ium ile biten baz isimlerin tekil genetivuslar i ya da ii olur. rneinnegotium: negoti/negotii; filius: fili/filii.
flius, , m., erkek evlat, oul
Hal Tekil oul
Nom. filius filiiVoc. fili filiiAcc. filium filiosGen. fili / filii filiorumDat. filio filiisAbl. filio filiis
auxilium, , n., yardm, areHal Tekil oul
Nom. auxilium auxiliaVoc. auxilium auxilia
Acc. auxilium auxiliaGen. auxilii auxiliorumDat. auxilio auxiliisAbl. auxilio auxiliis
3.deus, dei, m. (tanr) kelimesinin ekimide kuralszdr:
deus, dei, m., tanr
Hal Tekil oulNom. deus dei / dii / diVoc. deus / dive dei / dii / di
Acc. deum deosGen. dei / divi deorum / deumDat. deo / divo deis / diis / disAbl. deo / divo deis / diis / dis
(Kilise Latincesinde deusun tekil vocativus hli yine deustur).
4. locus, i, m., (yer) kelimesinin oul nominativus ve vocativus hli loci ve locaolabilir.
5. lucifer gibi ekilen baz kelimeler (gvdesinde e harfi kalanlar): puer, pueri:erkek ocuk; adulter, adulteri: aldatan erkek, zina yapan erkek; socer, soceri: kaynpeder;gener, generi: damat; vesper, vesperi: akam; akam yldz (vespere (abl.); vesperi(loc.):akamleyin); Liber, Liberi: arap tanrs, Bacchus; signifer, signiferi: bayrak taycs; vedier ferve gerile bitenler.
6. magister gibi ekilen baz kelimeler (gvdesinde e harfi denler): ager, agri:tarla; aper, apri: domuz; arbiter, arbitri: hkim; hakem, bakan; cancer, cancri: yenge;caper, capri: kei; culter, cultri: bak; faber, fabri: demirci, nalbant; liber, libri: kitap;minister, ministri: hizmetkr.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
57/323
48
7.Baz kelimelerse diil veya cinssiz olabilir:
rnein, aadaki trden kelimeler diildir:
a)ou ehirler, lkeler, adalar:Corinthus, Aegyptus, Rhodusvb.
b)ou aalar ve bitkiler:fagus(kayn aac), ficus (incir aac)vb.
c) alvus(gbek, karn); carbasus(ince, beyaz keten kuma); humus(toprak) vb.
u kelimelerse cinssizdir:
virus (zehir); pelagus (ak deniz); vulgus (halk, ayak takm, avam). (Bu kelimeleriinde pelagushari, dierlerinin oulu yoktur).
8. domus (ev) kelimesi hem II. ekim hem de IV. ekim isim grubunda ekilir. Bununiin IV. ekim isimlere baknz.1
2.5. Esse (Olmak) Fiili
imdiki Zaman
sum benim
es sensin
est o (dur)
sumus biziz
estis sizsiniz
sunt onlar (dr)
2.6. Basit Cmleler: Descartes Corafya (Geographia) reniyor
I. ve II. ekim isimler ve esse fiiliyle birlikte basit cmleler kurmak mmkndr.Aadaki cmleler buna iyi bir rnek tekil eder:2
1 Burada yer almayan baka kural d durumlar yeri geldike aklanacaktr.2 Hans H. rberg, s. 7.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
58/323
49
Gerekli Kelimeler
Aegyptus: Msr
Arabia: Arabistan
Africa: Afrika
Britannia: Britanya
et: (bala; ekimsiz)ve
Europa: Avrupa
fluvius: nehir
Gallia: Galya (Fransa)
Germania: Germanya; Almanya
Graecia: Yunanistan
Hispania: spanya
in: (ekimsiz) iinde; in+abl.: iinde
insula: ada
-ne: soru eki; estne: -mdr?
Nilus: Nil nehri
non: -deil; hayr, deil (olumsuzlukbildirir)
quoque: (bala; ekimsiz) -de, dahi
Roma: Roma
Rhenus: Ren nehri
sed: (bala; ekimsiz)fakat
Sicilia: Sicilya
Syria: Suriye
Italia: talya
ubi: (soru kelimesi; ekimsiz)Nerede?
Roma in Italia est: Roma talyadadr.
Italia in Europa est: talya Avrupadadr.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
59/323
50
Graecia in Europa est: Yunanistan Avrupadadr.
Italia et Graecia sunt in Europa: talya ve Yunanistan Avrupadadr.
Hispania et Italia et Graecia in Europa sunt: spanya, talya ve Yunanistan
Avrupadadr.
Aegyptus in Europa non est; Aegyptus in Africa est: Msr Avrupada deildir;Msr Afrikadadr.
Gallia non in Africa est; Gallia est in Europa: Galya Afrikada deildir; GalyaAvrupadadr.
Syria non est in Europa, sed in Asia: Suriye Avrupada deildir, (fakat) Asyadadr.
Arabia quoque in Asia est: Arabistan da Asyadadr.
Syria non est in Europa, sed in Asia: Suriye Avrupada deildir, (fakat) Asyadadr.
Germania non in Asia, sed in Europa est: Almanya Asyada deildir, (fakat)Avrupadadr.
Britannia quoque in Europa est: Britanya da Avrupadadr.
Germania et Britannia sunt in Europa: Almanya ve Britanya Avrupadadr.
Estne Gallia in Europa?Galya Avrupada mdr?
Gallia in Europa est: Galya Avrupadadr.
Estne Roma in Gallia?Roma Galyada mdr?
Roma in Gallia non est: Roma Galyada deildir.
Ubi est Roma?Roma nerededir?
Roma est in Italia: Roma talyadadr.
Ubi est Italia?talya nerededir?
Italia est in Europa: talya Avrupadadr.
Ubi sunt Gallia et Hispania?Galya ve spanya nerededir?
Gallia et Hispania in Europa sunt: Galya ve spanya Avrupadadr.
Estne Nilus in Europa?Nil nehri Avrupada mdr?
Nilus in Europa non est: Nil nehri Avrupada deildir.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
60/323
51
Ubi est Nilus?Nil nerededir?
Nilus in Africa est: Nil Afrikadadr.
Rhenus ubi est?Ren nehri nerededir?
Rhenus est in Germania: Ren, Almanyadadr.
Nilus fluvius est: Nil bir nehirdir.
Rhenus fluvius est: Ren bir nehirdir.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
61/323
52
Uygulamalar
1) yi bir Latince szlk edinin.
2) I. ve II. ekim isim grubundan kelimeleri, kuralna gre ekin.
3) Yukardaki rnekler nda essefiiliyle basit cmleler kurun.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
62/323
53
Uygulama Sorular
1) Aadaki kelimelerin szlk yazlmlar ve anlamlar nedir?
fama; substantia; iustitia; theoria; conscientia; metaphysica cosmotheoria; ontologia;
causa; epistemologia; laetitia, gaudia.
2) Aadaki kelimelerin ekimlerin szlk yazlmlar, anlamlar ve ekimleri
nasldr?
audacia; ethica; politica; logica; poeta.
3) Aadaki kelimelerin szlk yazlmlar, anlamlar ve ekimleri nasldr?
dominus; filius; deus; magister; puer.
4) Aadaki cmleleri Trkeye evirin.
a)Aegyptus est in Africa.
b)Ubi est Rhenus?
c)Nilus in Europa non est.
d) Italia et Graeca in Europa sunt.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
63/323
54
Bu Blmde Ne rendik zeti
I. ve II. ekim isimlerin ekim kurallar renildikten sonra, dier ekim isimlerinhangi mantkla ekilecei de renilmi olur.Latincede esse fiili basit cmle kurulumu iingereklidir. I. ve II. ekim isimler ve esse fiili ile birlikte derslerin daha en banda sayszcmle kurulabilir.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
64/323
55
Blm Sorular
1) Aadaki hangisi magister isminin tekil accusativus ekimidir?
a) magister
b) magistrum
c) magistro
d) magistri
2) Aadakilerden hangisiI. ekim isimler arasndadeildir?
a) casa
b) lingua
c) ethica
d) locus
3) Aadakilerden hangisi II. ekim isimler arasndadr?
a) vinum
b) iustitia
c) cura
d)puella
4) Aadakilerden hangisi anima kelimesinin tekil genetivus hlidir?
a) animas
b) animam
c) animae
d) animis
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
65/323
56
5) Aadakilerden hangisi negotium kelimesinin tekil genetivusudur?
a) negotiis
b) negotii
c) negotiorum
d) negotio
6) Aadakilerden hangisi deus isminin oul vocativusudur?
a) dei
b) deorum
c) divi
d) deum
7) Aadakilerin hangisi esse fiilinin ekimlerinden deildir?
a) sum
b) es
c) estd)provincia
8) Roma est in Italia cmlesinin evirisi hangi kta doru verilmitir?
a) Roma, talyann bakentidir.
b) Romallar talyaya gitti.
c) talyada olacaz.
d) Roma talyadadr.
9) Ubi est Roma? cmlesinin evirisi hangi kta doru verilmitir?
a) Roma nasldr?
b) Hanginiz Romalsnz?
c) Sen Romal msn?
d) Roma nerededir?
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
66/323
57
10) Aadakilerden hangisi iustitia kelimesinin oul nominativus ekimidir?
a) iustitiam
b) iustitiae
c) iustitias
d) iustitiarum
Cevaplar
1)b, 2)d, 3)a, 4)c, 5)b, 6)a, 7)d, 8)d, 9)d, 10) b
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
67/323
58
3.ALITIRMALAR
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
68/323
59
Bu Blmde Neler reneceiz?
3.1. Descartes Roma Eyaletlerini reniyor
3.2. Descartes Romal Bir Aileyle Tanyor
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
69/323
60
Blm Hakknda lgi Oluturan Sorular
1) I. ve II. ekim isimler ve Esse fiiliyle ne tr cmleler kurabilirsiniz?
2) Roma eyaletlerinin Latincesi nedir?
3)
Descartesin tant Romal aile fertleri kimlerdir?
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
70/323
61
Blmde Hedeflenen Kazanmlar ve Kazanm Yntemleri
Konu KazanmKazanmn nasl eldeedilecei veya gelitirilecei
Descartes Roma Eyaletlerinireniyor
Roma eyaletlerini Latinceolarak tanma
Kelimelerin ekimleriniezberleyerek ve cmledekiyerlerine gre analiz ederek
Descartes Romal bir AileyleTanyor
Romal aile fertlerinin adlarnrenme
Kelimelerin ekimleriniezberleyerek ve cmledekiyerlerine gre analiz ederek
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
71/323
62
Anahtar Kavramlar
I. ve II. ekim isimler
Esse fiili
Roma Eyaletleri
Romal aile fertleri
Basit cmleler
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
72/323
63
Giri
Bu blmde, daha nce renilenI. ve II. ekim isim ekimleri ve Esse fiiliyle birliktebasit cmle kurma tekniklerinin renimine devam edilecektir. Ama, renilen Latincekelimelerin ve cmlelerin hafzada kalcln salamak ve zihni dier gruptaki ekimlerealtrmaktr. Bunun yan sra bu blm iin seilen metinler hem Latince fiil ve sfatekimlerine de bir hazrlk nitelii tamaktadr. Metinler okunurken her bir kelimeningramerce analizi yaplmal veLatince bir cmlenin Trkeye ne ekilde evrilebileceine dezellikle dikkat edilmelidir.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
73/323
64
3.1. Descartes Roma Eyaletlerini reniyor
Provinciae Romanae (Roma Eyaletleri)1
Gerekli Kelimeler:
Brundisium: talyadaki Brundisium(Brindisi) ehri
Corsica: Korsika
Danuvius: Tuna nehri
Graecus: Yunan (sfat)
magnus: byk (sfat)
Melita: Malta
multum: ok (sfat)
Nilus: Nil nehri
num: acaba? (soru kelimesi; ekimsiz)
parvus: kk (sfat)
provincia: eyalet
quid: ne, nedir? (soru kelimesi;ekimli)
Rhodus: Rodos
Sardinia: Sardinya
Sicilia: Sicilya
Syria: Suriye
tres:
In imperio Romano multae sunt provinciae. Hispania et Gallia sunt provinciaeRomanae. Britannia quoque provincia Romana est. Hispania et Gallia et Britannia tresprovinciae in Europa sunt. Ubi sunt provinciae Syria et Aegyptus? Syria in Asia est,Aegyptus est in Africa.
1 Hans H. rberg, s. 3.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
74/323
65
Roma mparatorluunda birok eyalet vardr. spanya ve Galya Roma eyaletleridir.Britanya da Roma eyaletidir. spanya, Galya ve Britanya Avrupada (yer alan) eyalettir(Romann Avrupadaki eyaletidir). Suriye ve Msr eyaletleri nerededir? SuriyeAsyadadr, Msr Afrikadadr.
Britannia insula est. Num insulae sunt Gallia et Hispania? Non sunt insulae; sedCorsica, Sardinia, Sicilia insulae sunt. Magna insula est Britannia. Sicilia quoque etSardinia et Corsica magnae sunt insulae. Melita insula parva est. Quid est Brundisium?Brundisium oppidum est. Quid est Danuvius? Danuvius est fluvius. Rhenus quoquefluvius est. Nilus quoque magnus fluvius est. Estne Nilus in Europa? Non in Europa, sedin Africa est Nilus. Num Rhodus fluvius est? Non fluvius, sed insula est. Rhodus estinsula Graeca. In Graecia multae sunt insulae parvae et magnae.
Britanya bir adadr. Acaba Galya ve spanya ada mdr? Hayr, ada deildir; ama
Korsika, Sardinya, Sicilya adadr. Britanya byk bir adadr. Sicilya da, Sardinia ve Korsikada byk adadr. Malta kk bir adadr. Brundisium nedir? Brundisium kk bir ehirdir(kasabadr). Tuna nedir? (Ya, Tuna?) Tuna bir nehirdir. Ren de bir nehirdir. Nil de byk birnehirdir. Nil Avrupada mdr? Hayr, Avrupada deildir, (ama) Afrikadadr. Acaba Rodos
bir nehir midir? Nehir deildir, (ama) adadr. Rodos bir Yunan adasdr. Yunanistanda kkbyk (=byk kk; kkl bykl) pek ok ada vardr.
3.2. Descartes Romal Bir Aileyle Tanyor1
Familia Lucretii Philosophi: Filozof Lucretiusun Ailesi2
Gerekli Kelimeler:
Lucretius: zel isim
Quintus: zel isim
Gaius: zel isim
salutat: selamlyor
salutant: selamlyorlar
intrat: (bir yerin iine; ieri) giriyor
1 Resimler ve kurgu iin bkz. Cambridge Latin Course, Book I, Cambridge University Press, 1998.2
Lucretius Romann nemli edebiyat ve dnrlerinden biridir. zellikle atomculuu ve bu felsefiretinin kelimelerini Roma dnyasna tantt iin felsefe dnyasnda ayrcalkl bir yere sahiptir. Ama bualtrmadaki Lucretius kurgusaldr.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
75/323
66
Lucilius: zel isim
Metella: zel isim
scribit: yazyor
laborat: alyor
sedet: oturuyor
bibit: iiyor
gustat: tadyor
cibus: yiyecek
laudat: vyor
paratus: hazr
hortus: bahe
vocat: aryor
Lucretius est philosophus: Lucretius bir filozoftur.
Quintus est filius: Quintus bir ouldur.
Quintus est filius Lucretii: Quintus Lucretiusun oludur.
Quintus est filius philosophi:Quintus filozofun oludur.
Gaius est servus: Gaius bir kledir.
Gaius est servus philosophi: Gaius filozofun klesidir.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
76/323
67
Lucilius est coquus: Luciliusbir adr.
Lucilius est coquus philosophi: Lucilius filozofun asdr.
Lucilius est coquus Lucretii: Lucilius Lucretiusunasdr.
Metella est avia Quinti: Metella Quintusun byk annesidir.
Metella est poeta: Metella bir airdir.
Quintus est in triclinio: Quintus yemekodasndadr.
Gaius est in horto: Gaius bahededir.
Servus est in horto: Kle bahededir.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
77/323
68
Lucilius est in culina: Lucilius mutfaktadr.
Coquus est in culina: A mutfaktadr.
Metella est in atrio: Metella (evin) nsalonundadr.
Avia est in atrio: Byk anne (evin) nsalonundadr.
Lucretius est in tablino: Lucretius (evin)alma odasndadr.
Philosophus est in tablino: Filozof (evin)alma odasndadr.
Philosophus in tablino scribit: Filozofalma odasnda yaz yazyor.
Metella in atrio sedet: Metella n salondaoturuyor.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
78/323
69
Filius in triclinio bibit:Oul yemek salonunda iiyor.
Servus in horto laborat:Kle bahede alyor.
Coquus in culina laborat:A mutfakta alyor.
Renatus (Descartes) est amicus Lucretii: RenatusLucretiusun bir arkadadr.
Caecilius est amicus Lucretii et Renati: CaeciliusLucretiusun ve Renatusun dostudur.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
79/323
70
Lucretius salutat amicos: Lucretius arkadalarn
karlyor (selamlyor; ho geldin diyor).
Amici Lucretii salutant Metellam: Lucretiusundostlar Metellay selamlyor (merhaba diyor).
Amici Lucretii salutant Quintum: Lucretiusundostlar Quintusu selamlyor (merhaba diyor).
Metellam culinam intrat: Metella mutfaa giriyor.
Metella cibum gustat: Metella yiyecei tadyor.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
80/323
71
Metella coquum laudat: Metella ay
vyor.
Cibus est paratus:Yiyecek (yemek) hazr.
Amici Lucretii, Caecilius et Renatus, sunt inhorto. Lucretiusun dostlar (olan) Caecilius ve Renatus
bahedeler.
Metella amicos vocat: Metella dostlar aryor.
Coquus in triclinium intrat:A yemek odasnagiriyor.
Amici Lucretii in triclinio cibum edent:Lucretiusun dostlar yemek odasnda yemek yiyorlar.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
81/323
72
Uygulamalar
1) Roma Eyaletlerini kendi cmlelerinizle Latince olarak tantn ve blmarkadalarnzla paylan.
2) Lucretiusun ailesini kendi cmlelerinizle Latince olarak tantn ve blmarkadalarnzla paylan.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
82/323
73
Uygulama Sorular
1)Romann ka eyaleti vardr? Latince sayn ve tanmlayn.
2) Lucretiusun ailesinin fertlerinin adlar, meslekleri ve konumlar nedir? Latinceolarak yantlayn.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
83/323
74
Bu Blmde Ne rendikzeti
I. ve II. ekim isimler ve Esse fiiliyle kurulan cmleler eliinde, hem ekim kurallartekrar edilmi hem de cmle kurma ve Trkeye eviri tekniklerine dikkat edilmesi
salanmtr.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
84/323
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
85/323
76
5)Lucretius in tablino. bolua aadakilerden hangisi gelmelidir?
a) es
b) sum
c) est
d) sumus
6) Lucilius est in culina cmlesinin Trke evirisi aadakilerden hangisinde doruverilmitir?
a) Lucilius mutfaktadr.
b) Lucilius mutfaa yryor.
c) Mutfak Luciliusundur.
d) Lucilius mutfaktan kyor.
7) scribit kelimesinin evirisi aadakilerden hangisinde doru verilmitir?
a) yaz yazyorlar.
b) yaz yazmazlar.
c) yaz yazyor.
d) yaz yazmak istiyor.
8)Lucretius salutat . ifadesindekibolua aadakilerden hangisi uygundur?
a) amicus
b) amici
c) amico
d) amicum
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
86/323
77
9) Lucretius est philosophus cmlesinin Trke evirisi aadakilerden hangisindedoru verilmitir?
a) Lucretius bir filozoftur.
b) Lucretius felsefeyle uramay sever.
c) Lucretius bir adr.
d) Lucretius felsefecileri sever.
10) Estne Nilus in Europa? cmlesinin Trke evirisi aadakilerden hangisindedoru verilmitir?
a)Nil nehri Avrupaya m akar?
b)Nil nehri Avrupada mdr?
c) Avrupada Nil nehri yok mudur?
d)Nil nehri bir akarsu mudur?
Cevaplar
1) d, 2) a, 3) d, 4) b, 5) c, 6) a, 7) c, 8) d, 9) a, 10) b
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
87/323
78
4.SIFAT(ADIECTIVUM)
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
88/323
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
89/323
80
Blm Hakknda lgi Oluturan Sorular
1) Sfat nedir?
2) sim ile sfat arasnda ne gibi bir iliki sz konusudur?
3) Ka eit sfat vardr?
4)
Sfat ekimleri nasldr?
5) Sfat ekimlerinin isim ekimleriyle ilikisi nedir?
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
90/323
81
Blmde Hedeflenen Kazanmlar ve Kazanm Yntemleri
Konu KazanmKazanmn nasl eldeedilecei veyagelitirilecei
SfatCmle kurulumunda nemliyer tutan sfatlar tanma
sim ve sfatlarn ne olduukavrayarak ve cmle iindeanaliz ederek
I. ve II. ekim Sfatlar ve
Sfarlarn simlerle Uyumu
Latincede I. ve II. ekim
isimler gibi, ilkin I. ve II.
ekim sfatlartanma
Sfatlar hakknda ayrntl biralma yaparak ve sfatlarisimlerle birlikte kullanparalarndaki uyuma dikkatederek
I.II. ekim sim, Sfat veEsse Fiiliyle Kurulan BasitCmleler
imdiye dek renilen simekimleri, esse fiili ile
kurulan cmlelerin sfatlarlanasl zenginletirileceinirenme
renilen kelimelereliinde deiik cmlelerkurarak
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
91/323
82
Anahtar Kavramlar
Sfat
I. ve II. ekim Sfat
sim-Sfat Uyumu
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
92/323
83
Giri
Bu blmde I. ve II. ekim sfatlarn ekim kurallar renilecek ve daha ncerenilen I. ve II. ekim isimlerle birlikte cmle kurma altrmalar yaplacaktr. Ama,Latince gramer asndan ok nemli olan isim-sfat uyumunun anlalmasdr.
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
93/323
84
4.1. SfatNedir?
Sfat bir ismi, nitelik, nicelik, yer, sra vb. bakmndan niteleyen kelimedir; doru,uzun, ksa vb. gibi. Sfatlar sayesinde isimler, ayrt edici bir zellik kazanr. Trkede isim-sfat (sfat tamlamalar) yle rneklenebilir: doru iml, ar yk, uzun yol, ince i, gzelfikir, hnerli kii, doru at, kzl elma, bin bir dert, tek yol, o zaman, bu durum; hangi i vb.scack, ltl gn, vb.
Latincede sfatlar (adj.), I. ve II. ekim ve III. ekim sfatlar olarak ikiye ayrlr.Latincede sfat, niteledii kelimenin cinsini,hlini ve saysn alrve en nemlisi o kelimeyleuyumlu ekilde ekilir.
4.2. I. ve II. ekim Sfatlar
Bu ekim grubuna giren sfatlar, takl sfatlar olarak da adlandrlr, nk cinsisme gre (eril, diil, cinssiz) ayr ayr ekilir. Bu nedenle u ekilde yazlrlar:
bonus, bona, bonum, adj.,iyi
tener, tenera, tenerum, adj.,ince, krpe, narin
sacer, sacra, sacrum, adj.,(-e harfi der), kutsal
I. ve II. ekim sfatlaru ekilde ekilir:
Hal Tekil oulm. f. n. m. f. n.
Nom.Voc.Acc.Gen.Dat.Abl.
bonusbonebonumbonibonobono
bonabonabonambonaebonaebona
bonumbonumbonumbonibonobono
bonibonibonosbonorumbonisbonis
bonaebonaebonasbonarumbonisbonis
bonabonabonabonorumbonisbonis
Nom.Voc.Acc.
Gen.Dat.Abl.
tenertenertenerum
teneritenerotenero
teneratenerateneram
teneraeteneraetenera
tenerumtenerumtenerum
teneritenerotenero
teneriteneriteneros
tenerorumteneristeneris
teneraeteneraeteneras
tenerarumteneristeneris
tenerateneratenera
tenerorumteneristeneris
Nom.Voc.Acc.Gen.Dat.
Abl.
sacersacersacrumsacrisacrosacro
sacrasacrasacramsacraesacraesacra
sacrumsacrumsacrumsacrisacrosacro
sacrisacrisacrossacrorumsacrissacris
sacraesacraesacrassacrarumsacrissacris
sacrasacrasacrasacrorumsacrissacris
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
94/323
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
95/323
86
dura mensa: sert masa
Romana femina: Romal kadn
Romana puella: Romal kz
Romanus puer: Romal ocuk
secunda porta: ikinci kap
puellae miserae: zavall kzlar
Prisci Latini: Eski Latinler
stultus servus: aptal (budala) kle
atra casa Romuli: Romulusun kara kulbesi
parva casa: kk kulbe, ev
clarus poeta: nl (bir) air
laboriosa fabula Quintii: Quintiusun yorucu (ya da sahneye uyarlanmas zor)masallar
locus amoenus: ho bir yer, gzel bir yer, sevimlibir yer
caelum caeruleum: mavi gk
iratus philosophus: kzgn (fkeli, sinirli, asabi) filozof
verus amicus: hakiki arkada (dost)
vera amicitia: gerek dostluk
forma pulchra: gzel biim
bonum principium: iyi bir balang; iyi bir
infinitum nihilum: sonsuz hilik
beata vita: mutlu (kutlu) yaam
animus absurdus: sapkn akl
somnia nova: tuhaf ryalar
Philosophia Graeca: Yunan felsefesi
Philosophia Romana: Roma felsefesi
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
96/323
87
Principia mathematica: matematik ilkeler
magna sapientia: yce akl
ethicum dictum: ahlaki deyi, sz
ethica verba: ahlaki szler (kelimeler, ifadeler)
anima pura: temiz (ar, kusursuz, lekesiz, iffetli, ahlakl) ruh; saf soluk; saf hava
Kural D Durumlar
1. Bu gruba giren satur (doymu; doygun) sfat ur, a, umeklinde ekilir: satur,satura, saturum.
2.ferve gereklinde biten sfatlar, sesli eharfini korurlar. rnein alter, -era, -erum(iki eyden dieri, teki).
3.dexter, dextera, dexterum(sa taraf, sa) sfat, dexter, dextra, dextrumolarakda ekilir.
4. Zamir deeri tayan baz sfatlar da (adiectivum pronominale) bu gruba dahildir.Ama bu sfatlarn tekil genetivuslar genellikle ius ile,tekil dativuslar i ile biter. Bu trsfatlarn vocativusu yoktur. oul ekilleri ise dzenlidir. Bu sfatlar:
unus, -a, -um,(say) bir; bir tek, tek
nullus, -a, -um,hibir
ullus, -a, -um,hi; herhangi bir
solus, -a, -um,yalnz, tek, tek bana, sadece
totus, -a, -um,tm, btn; hepsi
alter, -era, -erum,iki eyden dieri, teki (ikisinden biri)
alius, -a, -ud,bakas, dieri, teki (bir grubun iinden, birka eyden biri)
uter, -tra, -trum, ikisinden biri, ikisinden hangisi, biri ya da dieri; (soru kelimesiolarak) hangisi
neuter, -tra, -trum,ikisinden hibiri, ne bu ne teki
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
97/323
88
rnek ekimler
Tekil
Hal m. f. n.
Nom. alius alia aliudVoc.
Acc. alium aliam aliud
Gen.1 aliusalterius
aliusalterius
aliusalterius
Dat. alii alii alii
Abl. alio alia alio
Nom. uter utra utrum
Voc.
Acc. utrum utram utrum
Gen. utrius utrius utrius
Dat. utri utri utri
Abl. utro utra utro
Neutersfat, utergibi ekilir ve u ekilde tercme edilir: In utra casa est Gaia?Gaia hangi evde? Gaia est neutra casa: Gaia hibir evde deil (iki evde de deil; hibirinde).
Altersfat bir cmlede tekrarlanrsa u ekilde tercme edilir: Alterum oppidum estmagnum, alterum parvum: Bir kasaba byktr, teki (dieri) kktr (iki kasabadan biri,teki). Ayn ekilde aliussfat da tekrarlanrsa u ekilde tercme edilir: Aliud oppidum estvalidum, aliud infirmum: Bir kasaba dayankl, dieri dayankszdr) (birden fazlakasabadan biri ve dieri). Bunlara benzer ekilde aliusun oulu olan alii, ae, a, adj.,(bakalar, dierleri, tekiler, bazlar) sfat da cmle iinde tekrarlanrsa u ekilde tercmeedilir: Alii gladios, alii scuta portant: Bazlarnn klc var, bazlarnn kalkanlar(bazlarnn elinde kl var, bazlarnn kalkan; birileri kl tayor, birileri kalkan; kimininelinde klvar, kimininse kalkan).
Ullussfat u ekilde tercme edilir: Estne ullus carrus in agro?Tarlada herhangibir (hi) araba var m?.
Nullus sfat u ekilde tercme edilir: Multus amicus, nullus amicus: Birokarkada, hibir arkada (Birok arkada olann aslnda hibir arkada yok demektir).
5.Sfatlar ismin yerine geip tek balarna da kullanlrlar.
rnein:
Romani cibum edent: Romallar yemek yiyorlar.
Romanus bonum laudat: Romal (adam), iyi bir insan (iyiyi; iyi bir eyi; iyilii; iyi
1 Aliusun tekil genetivus hli alterius olarak da yazlr. Bkz. Charles E. Bennett, s. 36
-
7/25/2019 R_Felsefede Kaynak Diller I- Latince.pdf
98/323
89
olan) ver.
6.Sfatlar cmlede bazen zarf anlam da verebilirler. rnein maestus: zgn (sfat);zgn bir ekilde (zarf).
4.4. I. ve II. ekim sim, Sfat ve Esse Fiiliyle Kurulan Basit Cmleler
Vita beata est: Hayat kutludur (Hayat yaanmaya deer)
Vita iucunda est: Hayat tatldr.
Barba philosophi longa est: Filozofun sakal uzundur.
Corsica insula magna est: Korsika byk bir adadr.
Corsica et Sardinia insulae magnae sunt: Korsika ve Sardinya byk adalardr.Nilus fluvius magnus est: Nil byk bir nehirdir.
Nilus et Rhenus fluvii magni est: Nil ve Rhenus byk nehirlerdir.
Gaius Romanus est: Gaius (bir) Romaldr.