sisht?!

Vijon ne faqen 7-8

A nuk po shohim qe ne shume raste po behen modifikime gjenetike? Por cfare nenkuptojne keto lloj modifikimesh?! Pse behen dhe per cfare sherbejne?

Vijon ne shfaqen 11-12

Astronomia shfaqet si shkenca qe meret me stu-dimin e yjeve. Po shikojme qe po vertetohen disa hipoteza mbi disa galaktika qe jane afer tnes dhe qe po ecin me nje shpejtesi te madhe drejte saj. Por ne te vertete c’jane yjet dhe cfare misteresh po mundo-hen te fshehin me aq mjeshteri?!Vijon ne faqen 3

..teknologji?! ...Po sigurisht teknologjia,ajo qe po mbush diten tone me shume se gjithcka tjter.

Vijon ne faqen 3

Shume ku-riozitete mbi mjeksine dhe evolucionin e saj jo vetem

ne teknika por edhe ne pajisje dhe medikamente .

Laboratore te fshehta qe kryejne ek-sperimente nga me te ndryshmet.Cfare dine njerezit mbi mjeksine dhe ajo qe dine a eshte e sakte?1 C’po ndodh me

ndertimin dhe metodat eksperimentale qe vazhdimisht po krijojne nje PERSE te madhe dhe qe nuk dihet akoma gjere-

Kuriozitete nga me te ndrysh-met nga fusha te tjera si bi-ologjia.arkitektura dhe botani-ka vine ekskluzivisht per ju ne kete numer te revistes shken-core “Reth se nesermes” . Gjithcka do te gjeni do jete nje hap perpara per ju dhe

njohurite tuaja,gjithashtu do ju rritet interesi artikull pas artikulli duke ju bere te hum-bisni mbi boten e mreklluesh-me te shkences!!!

Redaksia:

-S.Allushi

-K.Veselaga

-F.Cela

-F.Istrefi

-I.Zejno

Artikujt kryesore

A R T I K U J T Q E

D O T E G J E N I

Teknologji Fq.2 -

3

Astronomi Fq. 3 -

4

Botanike Fq. 5–

6

Mjeksi Fq.7–

8

Arkitekture Fq.9

Biologji Fq 10

Te tjera

Shkenca sot

Evolucioni I saj qe

rritet dita dites

Si priten rezultatet

shkencore nga njerezit

e thjeshte?!

Cilat jane gjetjet qe po

ndryshojne konceptin

mbi jeten?!

F . 2

Kush eshte Poli?!

Teknlogji apo Art….?! Roboti Pikaso

Njihuni me artistet me te rinj te shekullit 21. Artiste te cilet gjenaliteti I vjen automatikisht..

Eshte pikerisht viti 2076,Artisti me I mire ne bote eshte gati per te shfa-qur koleksionin e ri te pik-turave te tij ne Lond-er.Biletat po shiten me nje shpejtesi marramendese dhe nga casti ne cast pritet

te vi artisti,Por cfare po ndodh? Te gjithe po pesh-perisin mbi karrieren e tij prej piktori? Waw, mesa duket te dhenat tregojne se ai e ka filluar karrieren e tij qe kur ka lindur1 Por si? Ai eshte pikerisht nje robot.

POLI eshte roboti me nje krah,I cili nder te paret e vales se roboteve ar-tiste,te cilet po fillojne te sfidojne aftesite tona kriju-ese dhe talentin tone po

pushtojne tregun dhe po marin tituj artistesh cdo dite e me te famshme.

perdor si nje sy dhe nje krah te vetemrobotik,Poli e fillon pro-cesin e vizatimit duke skanuar dhomen per te kerkuar nje-rez.Sapo pikas nje fytyre njere-zore,ai perdor nje teknike te quajtur “filtrate Garbor ne-permjet te ciles ai zgjedh vijat me te nevojshme.Me pas krahu robotic I Polit kap nje stilolaps normal dhe fillon nga puna.Ai I vizaton ato vija ne leter,ben

dhe disa hije dhe keshtu pro-cesi perfundn.E gjitha kjo ndodh jo ne me shume se 30 minuta.Megjithate Tresti nuk pretendon qe Poli eshte njere-zor.”Poli nuk I’a ka idene se cfare eshte nje fytere njere-zore”- tha ai gjate nje in-terviste.Por ne te vertete Poli eshte programuar pak a shume I tille.Pjes me e bukur eshte kur ai firmos kryeveprat e tij.

Roboti Poli u krijua nga Patrik Treset,nje shkenctar dhe artist francez I cili jeton ne lond-er.duke eliminuar edhe ate vije te holle qe ndante ar-tin,teknologjine dhe kompjuterin ,Poli eshte nje robot qe mund te skicoje portrete njerezish,pejsazhe dhe gjithcka ka lidhje me fushen e pictures. I pajisur me nje kamera te cilen ai e

# M E S U E S E A U R E L A

Vizatimet e Polit F . 3

Vizatimet e Polit konsiderohen edhe cilesore.Aftesite e tij per te vizatuar mund t’I tejkalojne ato te njerezve qe e kane kriju-ar.Interesant mbetet fakti se natyra e crregullt e skicimeve te tij eshte jashtezakonisht e vleresuar.”Une mundohem te bej robot qe te ngacmoje dicka Brenda njerezvve”-shpjegon Treseti,”une besoj se nje robot I cilindonjehere gabon qofte dhe lehtesiishte,eshte shume me interesante.krijon shume simpati tek ata qe e shokojne.”Pasaktesia e Polit,I shton nje lloj stili individual

vizatimeve te tij dhe I jep cilesi gati njerezore.

Qe nga qershori I 2011 Poli eshte paraqitur ne Londer,Stamboll,New

York dhe ka skicuar mbi 450 indi-vide. Pershtypjet e publikut te gjere por edhe atij te profesionisteve ka qene shume pozitiv.

Dita kur artistet nuk do te jene me prej gjaku dhe mishi mund te jete larg,ose nuk mund te ekzistoje.

Ama shkencetaret dhe shpikes si Tresti gjithnje do krijojne hapa te rinj dhe mjafte perparues drejte fushes se artit dhe teknologjise.

herë më shumë dritë nga ylli më

i afërt me Tokën.Para disa viteve, si yll me i madh ishte Ylli i ash-tuquajtur A1 (rreth 80 here me i madh se masa e Diellit) Para kater viteve (nese nuk gaboj) u zbulua nje yll tjeter, rreth 200.000 here me i madh se Toka i ash-tuquajtur VY Canis Majoris (VY CMa) dhe diku 140 here me i madh se masa e diellit.

Astronomët britanikë njoftuan se kishin zbuluar një yll të ri, më të madhin të njohur ndonjëherë në hapësirë. ''Bëhet fjalë për një yll dy herë më të madh nga yjet e njohur deri tani'', tha grupi i as-tronomëve. Shkencëtarët konfirmojnë se ky yll ka një masë 250 herë më e madhe se masa e Diellit, ndërkohë që prodhon 10 milionë

sec per te udhetuar nga dielli ne siperfaqen e Tokes. 5-Nqs Dielli do kishte madhesine e nje topi plazhi, atehere Jupiteri do kishte madhesine e nje topi golfi, ndersa toka do kishte mad-hesine e nje bizeleje. Statuja 200-mijevjecare ne HeneNjë shkencëtar sjell prova që sipërfaqja e Hënës ka qenë e ba-nuar nga jetë inteligjente. Gjeologu Dr. Charles Morris zbuloi se në laboratorin e NASA-së gjendet një statujë femre me krahë në shpinën e saj, të cilën ekipi i APOLLO 11 e solli nga hëna 40 vjet më parë, në vitin 1969. "Kjo nënkupton që në një kohë Hëna ka pasur një atmosferë nxitëse për jetën. Për më tepër, një herë ishte shtëpi e një race të

njerëzve të sofistikuar me një sens të lartë të bukurisë", - ka thënë Dr. Charles, për website-n “The Crit”. Këto artikuj kanë bërë të ditur edhe detajet lidhur me përbërjen e "statujës së engjëllit", që përfshin një përzierje të hekurit dhe gurit. Ajo besohet se është gjetur nga astronautët në një shkëmb në një mal hënor. Analizat kimike kanë zbuluar se skulptura është 200 mijë vjet e vjetër, që mund të nënk-uptojë se ajo është bërë 170 mijë vjet para se njerëzit të paraqiteshin në Tokë.

1-Grimcat e hekurit te gjetura ne Hene dhe të sjella ne Toke kane nje veti te veçante, ato nuk ndrysh-ken. 2-Sipas shkencetareve amerikane, Hena çdo nje mije vjet largohet nga Toka per 4 cm per shkak te dobesimit te fuqise ter-heqese të Tokes - gravi-tacionit. 3-Dielli mund te nxere brenda tij nje milion Toka.

4-Drites i duhen 8min e 17

Astronomi

Yjet me te rinj

SHBA- Sateliti

për vrojtimin e

Tokës i agjencisë

amerikane

NASA, nuk ka

arritur në orbitën

e planifikuar pas

lansimit të enjten

mbrëma, por ka

rënë në ujërat e

Pacifikut jugor.

F . 4

Planeti Toke

...vetem teleskop?!

Satelitet me te fundit Sateliti me vlerë prej 424 milionë dollarësh 303 milionë euro ishte tepër i rëndë për të arritur orbitën, ndërsa inxhinierët tash për tash nuk e dinë se pse ka ndodhur kjo, sepse në minutat e para të fluturimit nuk ishte regjistruar asnjë

anomali. Mirëpo, disa minuta pas, është vërejtur se sateliti nuk është ndarë nga raketa bartëse dhe ka rënë në oqean- kanë thënë zyrtarët e NASA.. Lansimi i këtij sateliti, i cili duhej të merrte pjesë në hulumtimin e

ndikimeve aerosole në klimë, është lansuar nga baza Vandenberg në Kaliforni përmes raketës Taurus XL, porse ky lansim nuk ka rezultuar i suksesshëm.

ketij ylli eshte nje milion kilometer ne ore.

Ky teleskop arrin te krijoje pamje 8-10 di-mensionale.

Teleskopi VLT (Very Large Telescope) arrin te kape formimin e yllit me te ri prane tokes duke u formuar nga yje shume te vegjel.Shpejtesia e mases qe shperndahet ne Uni-vers gjate formimit te

mijë kilometra. Në vigjilje të këtij fenomeni në In-ternet vërshoi një valë e fuqishme parashikimesh alarmuese nga ana e shkencëtarëve në lidhje me atë, se kjo dukuri mund të shkaktojë ndry-shime serioze në klimën tokësore. Në fazat

paraardhëse të afrimit të planetit tonë me satelitin e tij natyral - në vitet 1955, 1974 dhe 2005 - meteorologët kanë fiksuar kushte ekstremale moti, të cilat sollën me vete një sërë fatkeqësish natyrore me përmasa të mëdha.

Në mars banorët e Tokës do të bëhen dëshmitarë okularë të afrimit maksimal të ra-dhës të Hënës dhe Tokës. Më 19 mars Hëna do ti afrohet Tokës në distancën më të shkurtër që nga viti 1992 - 356,5

# M E S U E S E A U R E L A

Bote te reja po vine…!!! F . 5

Zbulohet nje Yll me 6 Planete perreth! Astronomet danez dhe amerikane zbulojne nje "Bote te re" ne hapsire,nje Yll me 6 planete perreth i cili i ngjan Sistemit tone di-ellor.Ky Yll perbehet vetem nga Uji dhe Ga-

zi dhe ka nje mase dyfish me te madhe se e Tokes.Dy Planete jane te njejte me Uranin dhe Saturnin, kurse te tjeret kane nje perberje krejt ndryshe nga Planetet e Sistemit Diellor.

vjetër që ekziston në botë, afro 4 mijë e 500 vjeçare. Shkencëtari Edmund Schuman arriti në këtë përfundim pasi analizoi mostra të lëvozhgës së pishës dhe pasi numëroi rrathët e trungut të saj. Sipas përllogaritjeve, thotë profesor Tom Harlan i universitetit të Arizo-nës, filizi i kësaj peme u shfaq rreth 8,700 më parë dhe që nga ajo kohë nuk ka pushuar së rrituri në lartësi e diametër. Leroy Johnson i shërbi-meve pyjore thotë se Methusela duket se është e përjetshme dhe gjithmonë rritet. Asnjë e dhënë nuk tregon të kundërtën. Pema rritet,

Shkencëtarët po përpiqen të gjejnë një mënyrë për klonimin e gjësë së gjallë më të vjetër në tokë. Është fjalë për një pemë që vazhdon të jetojë prej disa mijëra vjetësh dhe mund të vazhdojë të jetojë për disa mijëra vjet të tjera. Për mijëra vjet pisha e quajtur Methusela vazhdon të qëndrojë kohës përballë erërave të ftohta malore diku rreth 250 kilometra nga Las Vegasi. Në vitet 50 shkencëtarët zbuluan se kjo lloj peme është organizmi i gjallë më i

me ngadalë por rritet. Duket se rritja e ngadaltë po e vazhdueshme mund të jetë një nga të fshehtat e jetëgjatësisë së saj, thotë Leroy Johnson. Vendndodhja e saktë e kësaj peme është sekret dhe dihet vetëm nga zyrtarët e shërbimeve pyjore dhe shkencëtarët. Një përpjekje e kohëve të fundit për klonimin e saj nuk pati sukses, por shkencëtarët të cilët shpresojnë se një ditë do t’a zbulojnë sekretin e jetëgjatësisë së kësaj pishe, do të përpiqen përsëri për ta klonuar atë.

tonë mbi 300 mijë kilometra. Mirëpo, nëse ky asteroid i quajtur YU55, megjithatë lar-gohet nga rrugëtimi i tij dhe godet Tokën, ajo goditje do të mund të krahasohej me shpërthimin e 65 mijë bombave bërthamore, kurse prapa vetes do të linte kraterin me diametër gati 10 kilometra, bëjnë me dije mediat britanike. Ndonëse shkencëtarë të NASA

sigurojnë se një tmerr i tillë pothuajse 100 për qind nuk do të ndodhë, ata e cilësojnë këtë asteroid si objekt i rrezikshëm. Por, thonë aty, nuk ka arsye për panik, sepse rrallë ndodh që asteroidi të mos përshkojë në rrugën e paraparë të lëvizjes

Afrohet asteroidi më i madh deri tani Ai do të duhej të mbetej larg planetit tonë mbi 300 mijë kilo-metra, por do të jetë objekti më i madh që ndonjëherë i është afruar kaq shumë Tokës sonë. Ekspertët e NASA-s kanë para-lajmëruar se në muajin nëntor të këtij viti pritet kalimi i një asteroidi të madh ndërmjet Tokës dhe Hënës. Ai do të duhej të mbetet larg planetit

Kercenime paksa te frikshme…!!

Botanika

F . 6

Lloje bimesh kuruese

Bimet. Lulja e shkretëtirës lëshon rrënjët në shkëmbin e Maalahës

Siç shkruan ‘National Geographic’, Socotra e izoluar 220 milje nga toka e Jemenit, është truall i përshtatshëm për një varg bimësh dhe

kafshësh, që janë përshtatur në mënyrë unike me nxehtësinë dhe vra-zhdësinë e shkëmbinjve të rrëpirë nga era në këtë ishull.

kohën e vet në vjeshtë, ndihmon veçanërisht në tretjen e ushqimit. Gjithashtu pakëson rrjedhjen e gjakut nga mishi i dhëmbëve, si dhe shëron ftohjen dhe bën të mundur stabiliz-imin e kolesterolin.

Qitro Është një frut me origjinë greke, në pam-je të parë ngjan me portokallin, por ka një shije më të athët se agrumi tjetër i ngja-shëm. Trgohet se ky lloj fruti, i cili e ka

# M E S U E S E A U R E L A

P A G E 7

Gjerat qe nuk duhet ti beni pasi te keni ngren buke.

Mos ecni: Ecja pengon në tretjen e ushqimeve. Mos flini : Gjithashtu pengon në tretjen e ushqimeve. Mos bëni banjë: Kjo bën që gjaku të qarkullojë më shumë nëpër duar, këmbë dhe trup se sa në stomak. Dobëson sistemin tretës. Mos hani fruta: Kjo shkakton

fryrje të stomakut. Frutat është mirë të hahen para buke sepse kjo ndikon për mirë në tretjen e tyre. Mos pini çaj: Gjethet e çajit përmbajnë acid që ndikon negativisht për tretjen e pro-teinave (megjithëse këtu varet çfarë çaji përdorni, kjo këshillë më shumë është për të ashtuquajturin çajin kinez). Mos e lironi rripin: Mund të

shkaktoj bllokim apo ngatërrim të zorrëve. Mos pini cigare: Megjithëse nuk duhet të pini asnjëherë cigare të paktën mos e bëni këtë menjëherë pas buke pasi një cigare pas buke ka dëmin e dhjetë cigareve të pira më vonë.

ftohtin në vend të bisturisë. Kjo mënyrë operimi pengon gjithashtu edhe rrjedhjen e gjakun duke re-duktuar kështu mundësinë e përhapjes së kancerit nëpëmjet qarkullimit të gjakut. Në të kaluarën janë bërë shumë eksperimente të ndryshme për të zbuluar ilaçin për shërimin e kancerit. Në ditët e sot-me vihen në përdorim edhe metoda të ndryshme kompiuteristike për

Mënyrat më të të përdorshme për kurimin e kancerit janë ki-rurgjia, rrezatimi dhe kemiotera-pia. Kohët e fundit është bërë një hap përpara në kirurgji falë rrezeve lazer, që duke mundur të përdoren direkt në mënyrë shumë të saktë, parandalojnë infektimin e qelizave të shën-dosha. Një teknikë tjetër e re është criochirurgia, që përdor të

t’ia arritur këtij qëllimi. Një zbulim I ri është prezantuar nga ‘antikorpet monoklonale’, ose produkte spontane të brojtjes së njeriut, të krijuara posaçërisht për një tip të veçantë kanceri që in-jektohen tek pacientët. Kjo mënyrë si dhe të tjera premtojnë shumë për të ardhmen por rezultatet e tyre reale duhen ende provuar.

Nuk njihet shkaku themelor i formimit të kancer-it malinj. Ka nga ata që mendojnë se ai vjen si rrjedhojë e disa kushteve të trashëguara të sëmundjes ose nga disa kushte të jashtme, si vi-rus dhe/ose e përdorimit të gjatë të duhanit.Në të vërtetë, kanceri malinj nuk është i trashëgueshëm. Fakti që të afërmit tanë mund të kenë vuajtur nuk do të thotë se ne jemi të dispo-zuar që të kalojmë të njëjtën sëmundje; as edhe ekspozimi për një kohë të gjatë ndaj ‘helmit’ të duhanit mund të dënojë me këtë sëmundje (mjafton të mendojmë të gjithë ‘të dashuruarit’ marrëzisht pas duhanit që nuk janë sëmurur

Trasheguese apo e fituar…?!

Mjeksi

F Q . 8

NE CFARE MOSHE PASTROHEN KUJTIMET

E PARA!

Krizat ne zemer Shumë person gjenden vetëm kur pësojnë një krizë zemre, ose e njohur ndryshe si atak apo infarkt, para pas një ndihmë. Zemra nuk rreh normalisht dhe personi fillon të ndihet sikur po i bie të fikët. Atëherë nuk i ngelet asgjë tjetër vetëm 10 sekon-da para se të humbasë ndjenjat. Pra në një moment kur nuk ka asnjë njeri pranë viktima mund të ndihmojë veten e vetë… duke u kolli-tur pa ndërprerje dhe fortë. Një frymëmarrje të thellë

duhet ta bëjë para çdo kollitje dhe kollitja duhet të jetë e thellë sikur të ketë një këlbazë në brendësi të kraharorit. Një frymëmarrje dhe kollitja duhet të përsëritet pothua-jse çdo 2 sekonda deri sa të mbërrijë ndihma e parë ose deri sa personi të ndiejë që zemra e tij po punon nor-malisht. Frymëmarrja e thellë mbushin mushkrit më oksigjen kurse kollitja shtrëngon zemrën që të mbajë gjakun në qarkullim.

Sforcimi i zemrës ndihmon gjithashtu për të pasur një ritëm normal. Me këtë metodë viktima që pësojnë një krizë zemre mund të thërrasin për ndihëm. Infor-moni sa më shumë persona! Mund të shpëtoni jetën e tyre.

trohen, por nuk sqaron

mekanizmin e kësaj

«amnezie».

Por sipas Bauer, ka

mundësi se fëmijët

mundë të harrojnë me

shpejtësi sepse nuk kanë

zhvilluar procesorët

nervorë të cilat

përqendrohen të infor-

Konkretisht,

fëmijët nga 5 deri në 6

vjeç kujtonin 63 me 72

për qind e kujtimeve të

para, përqindje që binte

në 35 për qind deri në

moshën 8 vjeçare.

Studimi tregon vërtet ku-

firin moshës në të cilën

kujtimet fillojnë dhe pas-

macionet e një kujtese.

Që të zhvilloi një person një kujtesë autobiografike cilësore, thotë studiuesja, «duhet që personi të përdorë kalendarë dhe të kuptoi çfarë nënkuptojnë muajt dhe ditët e javës… duhet gjithashtu që të ketë zhvilluar ndjenjën e vetes së tij dhe të kuptoi

Sigmund Freud e quante këtë fenomen «amnezia e moshës fëminore»: Fëmijët përdorin kujtesën e tyre për të mësuar botën që i rrethon, kur rrit-en aman pushojnë së kujtuari ngjarje që kishin ndodhur para moshës tre vjeçare. Psikolog amerikan vërtetuan tani se këto kujtime të para fillojnë pastrohen gjatë moshës shtatë vjeçare. Në kontrast me studime të mëparshme për këtë temë, të cilat bazoheshin intervistat e vullnetarëve të moshuar të cilët mun-doheshin kujtonin kujtime të shkuara, studimi i ri në Universitetin Emori të Atlantas është i pari që studion fëmijë nga tre deri në moshën e tyre nëntë vjeçare. «Studimi ynë është i pari që ka përvojë në ndjekjen e shfaqjes së parë të amnezisë tek fëmijët» thotë Patrisi Bauer, shefe e studimit në teorinë Memory. «regjistruam kujtimet e fëmijëve dhe i ndoqëm për vite me synimin për të vërtetuar se kur harrohen ato kujtime» sqaron.

# M E S U E S E A U R E L A

Arkitekture F Q . 9

Arkitekture kockore Vala tjetër e arkitekturës moderne mund te ketë më tepër gjëra të përbashkëta me kocka dhe skelete sesa me tulla dhe llaç. Dy arkitektë të Universitetit të Bath-it në Britani, Chris Williams dhe Emma Nsugbe thonë se harqe gjigande, ura dhe mure të bëra me kocka artificiale mund të jenë më të lehta për t?i skicuar dhe ndërtuar sesa struktu-rat e përdorura deri më sot. Ata kanë skicuar tashmë disa struktura të tilla kockore, përfshirë këtu edhe

një urë, për të treguar se si mund të vihet në funksion idea e tyre. Ata thonë se natyra vetë ka krijuar kockat dhe skeletet për të zgjidhur shumë prej problemeve inxhinierike që has edhe arkitekti, të tilla si ato te mbajtjes së peshave dhe shpërn-darjes së forcave. Williams thotë se nuk ka dyshim që skeleti është më tepër efikas se çfarëdo lloj strukture të krijuar nga njeriu. Por kockat kanë forma të parreg-ullta çfarë i bën ato të vështira për

t?i përdorur në ndërtesa. Për këtë arsye arkitektët në fjalë kanë zhvill-uar një model matematikor i cili tregon si të krijohen struktura të ngjashme me ato kockore në cilëndo formë që kërkohet të jenë. Williams ka zbuluar se një ekuacion i thjeshtë mund të përdoret për të përshkruar krejt kallupin dhe formën e një strukture të ndërlikuar si ajo e urës që ka skicuar.

Arkitektët që kanë dizenjuar këtë kom-pleks rezidencial, një bashkëpunim midis JDS Architects, Cebra, SeARCH dhe Louis Paillard, janë inspiruaredhe nga natyra. Ndertesat e ndërtuara në breg të detit te japin përshtypjen e një ajsbergu të madh. Kjo rezidencë gjendet në Aaehus, Danimarkë

Të ndërtosh një urë të tërë prej një ekuacioni të vetëm është diçka që ka shumë përparësi. Urat e derimësotme kanë shpesh një numër të madh përbërësish me tipare të ndryshme mekanike. është shumë e vështirë të kuptosh se si të gjithë këto do të silleshin kur janë të vendosur së bashku në një strukturë. Kështu duke e përshkruar vetëm me një ekuacion mënyrën se si do të sillej një urë lehtësohet shumë puna në llogaritjet.Julian Vincent i Qendrës së Biomimetikës në Universitetin e Reading thotë se një përparësi tjetër e një strukture të tillë kockore është pasja e vetëm një funksioni ma-tematikor çfarë bën që e gjithë struktura të jetë e lëmuar, në kuptimin që nuk ka pika sforcimi. Pikat ku lindin sforcime janë pika të dobëta të strukturës.Përveç këtyre pas strukturave kockore ka një bukuri që u mun-gon strukturave të derimësotme. Williams thotë se kemi të bëjmë me një gjësend që përshkruan vetveten. Edhe copëza më e vogël e kësaj strukture do të përmbante të gjitha të dhënat e nevojshme për ta krijuar atë të tërën. Ai flet mbi një pastërti matematikore.

Zërin (britmën) më të lartë nga të gjitha krijest e gjalla e ka Balena e Kaltër, 188

decibelë. Zëri i saj mund të dëgjohet deri 853 km.

Macja në secilin vesh ka nga 32 muskuj!

- 15 milionë qeliza gjaku prodhohen dhe shkatërrohen në trupin e njeriut gjatë 1

sekonde.

Në krahasim me trupin, kafsha që ka trurin më të madh është milingona.

- Peshkaqenët janë imunë ndaj kancerit.

A e dini se stomaku ka një acid hydroklorik, lëndë grryese e njëjtë me atë që përdo-

ret për të trajtuar metalet në industri. Ai mund të grryejë hekurin. Por në stomak gjithçka është perfekte. Mukusi që rrethon muret e stomakut ruan këtë lëng të mos bëhet e i dëmshëm por vetëm të shërbejë për të tretur ushqimin.

Megjithëse truri përbën vetëm 2% të peshës së përgjithshme trupore të njeriut, ai

kërkon 20% të kalorive dhe oksigjenit të trupit. Për të mbajtur trurin në gjendje pu-ne, tre arterie kryesore pompojnë oksigjen pa pushim. Sikur qoftë edhe njëra prej këtyre arterieve të dëmtohet ose mos të pompojë një herë truri fillon mosfunksion-imin normal.

Sytë e njeriut janë të të njëjtës madhësi që nga lindja, por hunda dhe veshët

asnjëherë nuk reshin së rrituri!

- Devetë janë dy llojesh:

* Me një gungë, që jetojnë në Azinë

Perëndimore dhe në Afrikën Veriore.

* Me dy gunga, që quhen baktriane, dhe të

cilat jetojnë në Mongoli dhe në

Devetë quhen ndryshe edhe “anijet e

shkretëtirave” për shkak të rrugëve të gjata

që bëjnë dhe jo për shkak të kapacitetit që

bartin.

Biologjia