Revistë mujore për fëmijë, të rinjë dhe prindër, nentor, 2009

DITURIAE boton QKSH”Migjeni” Borås-SuediViti III , Nr. 9

Nga vizita në “Universeum” Geteborg e nxënësve shqiptar nga Borås me 14 tetor 2009

Det albanska språket är ett av de äldsta språken på BalkanAlbanska är ett indoeuropeiskt språk som är majoritetsspråk i Albanien och Kosova, samt minoritetsspråk i delar av Serbien, Makedonien, Montenegro, Grekland, Turkiet och Italien. Det finns även mindre minoriteter i många andra länder, särskilt i Västeuropa och Nordamerika. Antalet talare har uppskattas till 15 miljoner.Albanskan har två dialekter; Gegiska och Toskiska (alb. Gegërishtja dhe Toskërishtja). Gegiska talas i norra delen av Albanien, i Kosova samt i nord-nordvästra delen av Make-donien medan Toskiskan talas i södra delen av Albanien, sydvästra delen av Makedonien samt i Çamëria. Albanien (alb. Shqipëria) ligger vid dåtidens Illyrien. Man vet riktigt vad Illyrien (alb.Illiria) betyder, men Albania (alb. Arbëria) förklaras genom en koppling av ordets gr-undsten, alp, som betyder bergigt land. Det finns dock även historiska förklaringar som baseras på det urgamla folket som levde där, Albani . Namnet Shqipëria (Albanien) betyder “Örnarnas land”. Det albanska språket är ett av de äldsta språken på Balkan. Albanskan härstammar från iliriskan som talades av den illyriska befolkningen. Illyrierna levde på östra delen av Balkan, från floden Sava i norr till Ambrakia bukten i söder, för ca 3000 år sedan. Det finns tyvärr inga dokument med illyrisk skrift. Det enda som har bevarats är några enstaka ord som endast kan förklaras med hjälp av det albanska språket. Några ord som kan nämnas är: Dardania (namn på en region/landskap), vilket kopplas till det albans-ka ordet dardhë som betyder päron. Delminium (namn på en region), vilket kopplas till det albanska ordet delme,dele som betyder får (djur). Dimalum (namn på ett område), vilket kopplas till de albanska orden di (dy) och mal som betyder två och berg. Barduli (namn på en person), vilket kopplas till Bardhyl som betyder vit. Det säger sig självt att de flesta orden har förändrats med åren och att en hel del av orden fått en annan betydelse samtidigt som många nya tillkommit. Den romerska ockupationen av Illyrien och senare ockupationerna av sla-ver och turkar kom givetvis att påverkade språket. Det började användas många latinska, slaviska samt turkiska ord. Nedan finner vi ett antal av dessa: Från latin: mik(vän), shok (vän), mjekër (skägg), qytet (stad), pushtet (stadsmakt) Från turkiskan: çarçaf (lakan), perde (gardin), sahat (klocka), tepsi (bricka) En hel del av dessa orden “blev” albanska, medan andra knappt används, då albanskan har sina egna ord med samma betydelse. Det albanska språket dokumenteras väldigt sent, även fast det är ett av de äldsta språken på Balkan. Från 1400-talet finns endast ett par korta fraser, vilka kallas för “De första dokumenten på albanska”. Några av dessa är: 1.”Formula e pagëzimit” (dop verser), skrivna 1462 av Pal Engjëlli som var biskop i Durrës under Gjergj “Skanderbeg” Kastrioti:s tid . 2.”Fjalorthi” (ordbok), av Arnold von Harff som kom till Ulqin, Durrës och Sazan 1496. I Durrës fick han ihop 26 ord, 8 fraser och 12 räkneord som han kunde jämföra och översätta till tyska. Den första boken som är skriven på albanska är “Meshari” (psalmbok för mässor) av Gjon Buzuku, 1555. Den är skriven på dialekt (geg, alb. gegrisht) och den är så nära man kan komma det nuvarande språket. Det albanska folket anser sig vara de nu levande ättlingarna till Ilierna, och deras språk skulle således härstam-ma från iliriskan. Albanerna omnämns för första gången i bysantinska källor år 1081. Den första kända källan som påvisar det albanska språkets existens är från det italienska Ragusa(dagens Dubrovnik) år1285. Det första kända skrivna dokumentet på albanska är från1462. Den äldsta tryckta albanska boken (Meshari, av den katol-ske prästen Gjon Buzuku) är från 1555. Den första albanska skolan tros ha öppnats av franciskanermunkarår 1683 i Pdhanë. Albanskan skrevs omväxlande med det grekiska det kyrilliska och det osmanaska arabiska alfa-betet fram till 1908 då en modifierad version av det latinska alfabetet infördes.

2

3

Sokol DEMAKU VALBONA DËSHIRONË TË JETË MËSUESE EDHE NË SUEDIAkademia për të huaj tani është në kulmin e punës së saj. Në cdo semestër përfshinë përafërsisht 20 akademikë emigrant me një vit trajnim. Këtu të huajt do marrinë edhe njohurive të reja akademike, por se përmes kesaj akademie një individ merr kompetenca shtesë bazuar në programin individual me trajnime relevante për aftësitë e tija gjuhësore. Ideja e akademisë është që tu ofrojë emigrantëve një sfond akademik për rritjen e besimit dhe tu mundësoj një rrugë për në vendin e punës.

Akademia për të huaj e cila funskionon ne kuadër të Shkollës së lartë në Borås është një projekt madhor kom-bëtar, i cili u mundëson pra ardhacakëve të zotërojnë sa më shpejtë gjuhën suedeze dhe tu tregojë rrugët e jetës apo me mirë të themi të punësimit. Pra ua bënë të mun-dur te huajëve që të njihen me tëre ate cka tregu i punës dhe sistemi i arsimit të lartë u ofron në Suedi.Pra qellimi dhe puna krysore e saj është për të integruar të huajt në vendin e punës në kuadër të bashkepunimit me Zyrën e Emigracionit dhe IFS (Shoqata Nderkombëtare e Sipër-marrësve në Suedi), Entin e Integrimit dhe ente e institu-cione tjera relevante.Që nga vjeshta e ketij viti në kuadër të saj funskionon edhe kursi per gjuhën suedeze ”Sud-ishtja për të huaj” në bashkepunim me Arsimimin per të rritur në Borås. Këtë kurs në kuader të kesaj Akademie

tani janë duke ndjekur mbi 15 akademik nga vende të ndryshme të cilët kanë marrë lejen e qendrimit në Suedi.Gjatë kesaj jave ne ishim në vizitë në Shkollën e lartë në Borås dhe në bisedë e sipër me këshilltarin per student Majid Jafar mësuam se në këtë Akademi vijojnë mësimet edhe akademik shqiptar nga trojet tona të cilët kanë marrë lejen e qendirmit në këtë vend.Në ketu takuam Valbona Jonuzi, e cila është ketu në Borås qe dy vite. Ajo vjen nga qyteti i minatorëve në Ko-sovë, pra nga Mitrovica. Atje ajo ka studjuar në Universitetin e Prishtinës Gjuhë dhe letersi, pastaj ka punuar si arsimtare e Gjuhës në Gjimnazin ”Frank Bardhi” po ne ketë qytet.Edhe këtu Valbona është e interesuar që të punojë me fëmijë pra të vazhdoj me profesionin e mësueses. Kështu që pasi ajo jeton dhe vepron në Borås ka dëgjuar se në Shkollën e lartë të ektij qyetit funskionon Akademia për te huaj ku edhe është drejtuar në këtë Shkollë të lartë ku ka marrë inforamcionet e duhura dhe qe nga semstri pranveror 2009 ajo është këtu në aka-demin për të huaj. Në fillim ajo ka ndjekur kursin e gjuhës SFI Suedishtja per të huaj ndersa tani vijon një kurs në cilin ndjek mësimet në kursin e SvA(Suedishtja A) dhe SvB(Suedishtja B) pastaj Njohuri mbi shoqërinë ku permes ketyre kurseve te gjithë ata akademik që vijojnë në to do perfeksjonojnë gjuhën suedeze dhe do njihen me rregullat e jetës dhe shoqërisë suedeze, pastaj do njihen me rregullat e punës, punësimit që janë shumë të rendësishme për një të ri të ardhur në një vend të huaj.Valbona thot se është e kënaqur me ate cka ka arritur këtu në këtë Akademi në kuadër të Shkollës së lartë në Borås dhe porositë bashkëkombasit akademik që nëse ata duanë që sa më shpejtë të inkuadrohen në rrjedhat e jetës dhe të tregut të punës të lajmerohen në këtë Akademi në kuadër të shkollës së lart ketu në Borås, ku ata do marrin informacionet e duhura lidhur me ate se cka ata duhet të bejnë që edhe ata të jenë pjese e saj këtu.Valbona ka në plan që pasi të përfundoj me kursin që eshtë duke ndjekur të vazhdojë me kompletimin e kualifikimit nga vendlindja në menyrë që mos të ketë pengesa në punësim , pasi që kushtet janë dhe i Është dhenë mundësia.Ajo mendon që në semstrin e vjeshtës pasi të ketë perfunduar këtë kurs ketu oset ë vazhdoj po në Shkollëne lartë në Borås në degën e mesusisë ose në Unievsite-tin në Geteborg.Pra dëshira ime është të bëhem mësuese edhe këtu në mergim, në Suedi tu jap dije fëmijëve të bashkëkombAsve të mi.Qe fëmija ta ruajnë kulturën, gjuhën dhe traditën shqiptare, mendoj se kjo eshtë shumë merëndësi jo vetëm për mua por për cdo prind.

Ramiz ZEKA Mbahet konferenca ndërkombëtare “Ali Pashë Tepelena, shtetar i madh shqiptar” Tiranë, 28 Shtator 2009 Nga bashkëpunimi i Institutit Shqiptar të Mendimit dhe të Qytetërimit Islam (AIITC) me Universitetin U.F.O, si dhe me Qendrën e Studimeve Albanologjike dhe me Shoqatën Shqiptare të Bajronit u organizua më 28 shtator, një konferencë shkencore ndërkombëtare për figurën e Ali Pashë Tepelenës. Historianë të huaj e shqiptarë kanë shpalosur pikëpamjet e tyre mbi këtë personalitet të ndritur të Shqipërisë. “Ali Pashë Tepelena, shtetar i madh shqiptar”, ishte titulli i konferencës së parë ndërkom-bëtare, të mbajtur në sallën e konferencave të Universitetit U.F.O. në Tiranë më 28 shtator 2009. Kjo Konferencë u organi-zua nga bashkëpunimi i Insti-tutit Shqiptar të Mendimit dhe të Qytetërimit Islam (AIITC) me Universitetin U.F.O, si dhe me Qendrën e Studimeve Alban-ologjike dhe me Shoqatën Shq-iptare të Bajronit. Ligjërues në këtë eveniment ishin emrat më të njohur të shkencës shqiptare e të huaj, të cilët përcollën fakte interesante dhe anë të panjohura të mad-hështisë së figurës së Ali Pashë Tepelenës. Studiuesit referuan mbi aspekte të caktuara të kësaj figure historike shqiptare, si dhe sollën këndvështrime të pa rrokura më parë.Hapja e konferencës u bë nga studiuesi dhe politikani Sabri Godo, i cili falënderoi të pranish-mit dhe vlerësoi me tone pozitive organizimin e këtij aktiviteti. Ai bëri një sintezë të shkurtër për figurën e Ali Pashë Tepelenës, të cilin e ka studiuar gjerësisht në librin e tij “Ali Pashë Tepelena”, një libër i ribotuar dy herë në variante të përmirësuara.Më tej, përshëndetën konfer-encën, drejtori i Qendrës së Studimeve Albanologjike, Ard-ian Marashi, studiuesi Irakli

Koçollari, si dhe nismëtari për organizimin e kësaj konference, Prof.Dr.Afrim Karagjozi.Konferenca u zhvillua në tri seanca kryesore dhe pati shume diskutime e polemika në lidhje me çështje të caktuara, kryesisht mbi botimet kontradiktore për figurën e Ali Pashë Tepelenës. Referuesit e seancës së parë ishin: studiuesi rus Prof.Grigori Arsh, Prof.Dr.Irakli Koçollari dhe Dr.Ramiz Zekaj. Në fjalën e tij, drejtori i AIITC, Dr. Ramiz Zekaj solli fakte të pathëna mbi këndvështrimin e literaturës arabe dhe osmane për këtë figurë. Kumtesa e tij me titull “Jeta dhe vepra e Ali Pashë Tepelenës dhe historia e Pashallë-kut të Janinës në këndvështrimin e dokumenteve arabe-turke” ngjalli shumë interes për të pran-ishmit. Ai theksoi në ligjëratën e tij se “Vështruar nga pozicioni i his-torianit, Aliu rezulton një per-sonalitet që ndërtoi e drejtoi për rreth 35 vjet një shtet shqiptar të madh, e të mirëorganizuar dhe siguroi kushte qetësie në një pjesë të mirë të rajonit të Ball-kanit. I vështruar me syrin e një shkrimtari e një udhëtari, Ali Pasha paraqitet si një personazh interesant dhe gati përrallor. Në këtë kumtesë, por besoj akoma më tepër në këtë konferencë, po synohet për ta trajtuar e vlerë-suar Ali Pashën më drejt nga ajo

që është bërë deri tani, si një person-alitet që ka lënë gjurmë në histo-rinë e Shqipërisë por edhe të asaj botërore, çështje kjo që do i shtrohet akoma më shumë në të ardhmen një procesi rishqyrtimi historik, si përpjekje dhe dëshirë e studiuesve e specialistëve për të vënë në vend emrin dhe meritat e tij si një nga personazhet më të famshëm dhe më interesant të shekullit XIX në histo-rinë e Ballkanit. Në seancat e tjera ligjëruan edhe studiues bashkëkohorë shqiptarë, si: Dorian Koci, Dritan Egro, Gjin Varfi, Shkëlzen Raça dhe studiuesja turke Nuray Bozbora. Ali Pashë Tepelena nuk është vetëm personazh i historisë, por edhe i librave artistikë të autorëve të huaj. E vërteta është se që nga bashkë-kohësit e gjer në ditët tona, Ali Pa-sha ka tërhequr më shumë vëmend-jen e studiuesve, historianëve dhe udhëtarëve të huaj se sa shqiptarë. Por tani ka një dukuri tjetër: shk-rimet, studimet dhe librat e autorëve shqiptarë janë shtuar dhe janë më të sakta, më shkencore, më të plota, më të vërteta. Përveç librave të Sabri Godos, Ilir Ushtelencës, Irakli Koçollarit, etj., shtëpitë botuese po sjellin në shqip një sërë përk-thimesh, të cilat e plotësojnë bosh-llëkun e viteve. Organizimi i kësaj konference shkencore solli një faqe të re në dritën e këndvështrimit të shkencës shqiptare mbi figurën e shtetarit të madh Ali Pashë Tepelena.

4

5

Sokol DEMAKU SHKO!

Shko, mos u kthe, Se nuk ke vend në këtë jetë Shko nga ke ardhurë Askush mos te të shohë! Shko se njeri nuk je! Nuk ke ndjenja, njerzi aspak Nuk ke vend në këtë dhe, Shko nga ke ardhurë Se njeri nuk je! Sa vështirë qenka, por realitet, Se njeriu për njeriun qenka qiamet. Po, po kanë thënë më herët, E kanë provuar në jetë Se njeriu për njeriun është … Pop se bash në sojin tonë? Të ndodhinë këto gjëra, Se pak na shkatërruan barbar e sulltan Por edhe vetë të kultivojmë këso gjëra. Sa vështirë për njeriun, Të jetojë me të pa njerin! Sa vështirë në jetë, sa zi, sa tmerr Të përkrahësh jo njeriun Të krijosh terr! Të zgjohemi nga apatia, Ti mbledhim ment! Se tani është koha për realitet! Ta largojmë të keqën që na gjeti, T`ia mbyllim derën për jetë!

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . FJALA

Fjala ka peshë, Fjala ka kuptim, Por nuk është e lehtë, Eshtë shumë e rendë, E vretë cdo kend.

Adnan Mehmeti

ME KUAJT E ERËS PËRTEJ DETIT Merreni dashurinë Çojeni përtej detit Për ta murosur në vendlindje. Nuk do të vonohet shumë për trupin tim, Ndofta njëqind vjet, Ndofta njëmijë vjet… Trupi im, nga vonesa I gjysmëmbetur rrugëve të botës, Baladë e heshtur, Do të qëndiset në pëlhurën e hijes sime Për të ardhur me kuajt e erës Përtej shtatë maleve, Përtej shtatë detrave Përtej shtatë kontinenteve. Dashuria ime Është bar i gjelbër Mbij aty ku nuk shkelem.

Bajame Hoxha

DUA

Dua të hap krahet, Të perqafoj lëndinat, T’u marr aromën luleve, Shqerrkave, blegërimat. Dua të hap zemrën, Për ty, ja tani, Dua të puth ëndrrën, Dhe ty, kushedi.

Baki YMERI

PERLA E POETIT

Je si puhia e lehtë Si një shije e përkundur Në një krahëror zonjushe. Je, gjithëherë si asnjëherë. Asnjëherë s’e din se kurrë Je si zogu i vjedhur Nga erërat përmbi dhe. Je flatra që në qiej Lë pas saj një rrjesht Nga poemi që fluturon.

Bilall Maliqi

ELEGJI E TURBULLT Në ëndërr gjarpri Ma mbështolli emrin Ma shtrëngoi trupin Venat e gjakut pëlcitën Stërpikën Legjendën e ëndërrimit Ç’fantazi gjumi Në gojë të bariut Kavalli dergjet Elegji e turbullt Ruana Zot Nga kafshimi

Bajame Hoxha DY PIKA LOTI Dy pika loti u dukën Në syrin tënd të zi I putha Por buzët më mbetën aty!

F A Q J A E P O E Z I S Ë

6

* Kur filluat të shkruani vargje poetike?Krijimtarinë time poetike e fillove që në moshën fëmijnore. Aty kah mosha nëntë vjeçare, mbaj mend se poezinë e parë e titullova “ Ëndërroj”, natyrisht kam shpre-hur ëndrrat e mija hyjnore të një fëmije, çfarë isha për atë kohë.* Prej nga ju vjen inspirimi krijues?Ndonjëherë këtë gjë, ma ofron qetësia shpirtërore, por ndon-jëherë edhe shpërthimi i botës emocionale! Më duhet të them se edhe natyra me bukurit e saj, më ofrojnë inspirimin si: bukuritë e saj, cicërimat e zogjve, me një fjalë çdo gjë magjike në natyrë për mua është frymëzim poetik. Mandej të ulem e shkruaj ashtu qetësisht.* Librin tuaj”Zemra troket në zemër”,sapo e keni nxjerrë nga botimi mund të na thoni diç më shumë?Në mesin e shumë poezive që kam shkruar, arrita që gjatë këtij viti ta finalizoj projektin tim të parë, përmbledhjen me poezi “Zemra troket në zemër”. Aty unë kam shpreh imagjinatën time poetike! Duke trajtuar motive nga më të ndryshmet si :motivin patriotik, erotik, përshkrues. Duke shprehur botën time për një jetë më të mirë, mes reales dhe imagjinatës. Them se poezia, jeton në mua dhe unë jetoj për të. Do të bëja një kra-hasim ashtu sikur nevoja e çdo frymori për ajër edhe bota ime

imagjinatave, ka nevojë për këtë mbreteshe të artit letrar.* Ku e gjen vetën Edona krahas poezisë?Me shumë pasion them ta shëtisë botën e lirë, ashtu si një zog fluturues në qiellin blu. Buku-ritë natyrore i dua, jo vetëm për nga pamja fizike, por edhe ajo shpirtërore! Më pëlqen edhe të udhëtoj, të njihem me botën, me kulturat e ndryshme. Edhe pse nuk merrem me pianon, me shumë dëshirë i dëgjoj tingujt e saj mahnitës.*Përveç poezisë keni provuarprozën?Deri më tani jo. Shpresoj se në të ardhmen ta tra-jtoj edhe këtë gjini letrare. Mund të them se lexoj me kënaqësi të madhe. Njëherë për njëherë do t’i mbetëm besnike poezisë.* Planet për të ardhmen?Ndonëse si shumë bashkmosha-tarë të mi, kam edhe unë planen-ga më të ndryshme, por do të mundohem që ato plane, ato ëndrra që kam t’i bëjë realitet. Prioritet për mua është vazh-dimi dhe mbarimi i shkollimit të mesëm dhe atij universitar, të shkruaj aq sa më lejojnë kushtet edhe materiale edhe ato imagji-natave. Me më dëshirë do ta stu-dioja Turizmin , ta shëtitja botën dhe shumë çka misterioze që do të vij së bashku me kohën.* A jeni prezantuar konkretisht me punimet tuaja poetike?

Unë krahas krijimtarisë poetike, me shumë vullnet edhe recitoj poezinë, kam marrë pjesë në orë letrare në shkolla fillore dhe të mesme këtu në qyteti e Gjilanit . E kam përfaqësuar shkollën time edhe jashtë Gjilanit, më konkre-tisht në komunën e Vitisë. Mendoj se edhe unë, por edhe pjesëmar-rësit janë ndarë të kënaqur, qoftë unë duke u shpërblyer me mirën-johje, pse jo edhe dëgjuesit duke e dëgjuar fjalën e fuqishme poetike nga një poetesh e re.* Koha e lirë për ju?Ajo kohë që e kam të lirë, krahas obligimeve shkollore e koordinoj që të mos më shkoj huq. Herë pas herë shkruaj, lexoj , dëgjoj muzikë e ndonjëherë dal me shoqërinë time. * Mesazhi i juaj drejtuar lexuesve të revistës “Dituria”Me që i takoj edhe unë një moshe të re, konsid-eroj se kemi nevojë për këshillat e më të rriturve, që të mos devi-jojmë në jetë. Pasi që çdo i ri e ka jetën e vetë përpara dhe shumë çka vjen krahas moshës, duhet të kemi kujdes që çdo minutë të kohës ta shfrytëzojmë me vetëdije, me punë me vetëbesim. Ndërsa të gjithë moshatarëve të mi, do t’i kisha apeluar, veçmas atyre që gjenden në mërgim, të mos e har-rojnë fjalën e bukur shqipe, ajo është e ëmbël. Kujtoni prej nga kanë ardhur prindërit tuaj.Revistës Dituria jetë gjatësi dhe shkrime të bukura.

Intervistoi:Arsim HaliliINTERVISTË ME EDONA BEQIRIN – KRIJUESE SHPIRT POETIK QË PREMTON PËR TË ARDHMEN Edona Beqiri, e lindur në Gjilan në vitin 1991. Shkollën fillore të mbaruar në Gjilan, ndërsa tani është duke e vazhduar shkollën e mesme ekonomike “Marin Barleti” po në Gjilan. Talenti i saj është i fokusuar në artin letrar, por që nuk i mungojnë sukseset edhe në shkollë, pasi që është nxënëse e shkëlqyeshme. Pasioni i saj krahas poezisë është natyra dhe përshkrimi i saj. Krahas shumë poezive ajo arriti gjatë këtij viti ta botoj edhe librin e saj poetik “Zemra troket në zemër”. Gjë për të cilën ishte edhe shkas për të marrë disa informacione rreth aktivitetit të saj krijues. Me kënaqësi pranoi Edona, të bashkëbisedoj me ne, për bashkëmoshatarët e saj të cilët jetojnë përkohësisht jashtë vendlindjes.

7

Nga shkrimtari, publicisti dhe pedagogu i njohur Sokol Demaku, i cili jeton dhe vepron në qytetin Boras të Suedisë, më parë u botua Monografia me titull “Historia e Qendrës Kulturore Shqiptare “Migjeni”, e përkthyer edhe në gjuhën suedeze.Sokol Demaku forcoi edhe më tutje Urën e njohjes me nxerrjen në dritë të Antologjisë poetike shqip-suedisht të titulluar “Baladë e përflakur”.Ky libër është i pari i këtij lloji në shtetin e Suedisë dhe ka qenë i domosdoshëm, ku përmes këtij botimi autori ka paraqitur para lexuesve suedez një letërnjoftim si biografik të autorëve por edhe ka bërë shpalosje të krijimeve poet-ike të tyre, ka bërë po ashtu edhe njohjen dhe prezantimin e vlerave artistike të krijuesve tanë e që për lexuesit suedez këta krijues deri tani kanë qenë enigmë.Sokol Demaku në këtë libër ka bërë përzgjedhjen e dhjetë krijuesve gjithandej trojeve etnike shq-iptare, poashtu edhe disa krijues të shpërndarë në diasporë e që lu-ajnë një rol të rëndësishëm me pu-nën e tyre në afirmimin e kulturës letrare shiptare nëpër botë, duhet përmendur kështu përkthyesin, poetin dhe publicistin Baki Ymeri i cili po ashtu ka bërë Antologji poetike shqip-rumunisht duke përfshirë poetë të ndryshëm nga të gjitha anët ku flasin shqip.An-tologjia në fjalë është e mbushur me krijime poetike të zgjedhura nga autorët e prezantuar, të cilat

janë të përkthyera nga Sokol Demaku.Poezitë e përkthyera që e kompletojnë këtë Antologji poetike përbëhen nga motive të larmishme si: sociale, patriotike, poezi kushtuar gurbetit etj., ku me përkthimin e tyre edhe lex-uesi suedez do të njoftohet se ne shqiptarët jemi popull liridashës, që e duam kulturën dhe dijmë të shkruajmë dhe të krijojmë vlera artistike.Me këtë libër është krijuar vetëmse edhe një afërsi me popujt tjerë,e në këtë rast me popullin suedez i cili tani do të shohë dhe do t’i shtjelloj pse jo edhe vlerat e poezive të paraqitur si tabllo në këtë botim dhe se edhe kritikët suedez do të kenë çka të shkruajnë për poezitë e përkthy-era…Po ashtu në këtë libër lir-shëm kuvendojnë mes veti dhjetë poetë të cilët gjeografikisht janë larg njëri-tjetrit e që Sokoli i ka tubuar dhe i ka futur në një libër e cila do të shtegtojë dorë-më dorë si te lexuesit shqiptar ashtu edhe te ata suedez.“Baladë e përflakur” titull mjaft interesant e metaforik i nxjerrur nga brendia e kup-timit të poezive, ku kjo “Baladë” shprehet nga thellësia shpirtërore e poetëve përmes vargjeve të poezive të paraqitura, ku paraq-itet qëndresa, plaga e mërgimit e shpërndarë edhe tej oqeanit dhe kudo nëpër botë, duke ua sqaruar edhe lexuesve suedez këtë plagë shekullore dhe dhembëse, ku edhe ky shtet hapi portat e miqë-sisë edhe për shqiptarët .Skeleti i

librit në fjalë është i ndarë në dy kapituj, në shqip dhe në suedisht.në fillim paraqitet para lexuesve parathënia e redaktorit në gjuhën shqipe Baki Ymerit, ku në pika të shkurtra paraqiti vlerën dhe rëndësinë e librit.Ndërsa redaktor për gjuhën suedeze është Sven Es-selius.Thamë më lartë se këtë An-tologji e përbëjnë emrat e dhjetë poetëve të shpërndarë gjithandej trojeve të shkëputura shqiptare të cilët më nuk do të jenë enigmë as për lexuesit suedez.Këtë libër e përbëjnë këtë emra:Adnan Meh-meti (Kosovë/SH.B.A), Bahtir Lat-ifi (Kosovë/Suedi), Bajame Hoxha (Shqipëri/Belgjikë), Baki Ymeri (Maqedoni/Rumani), Bilall Mal-iqi (Lugina e Preshevës), Hamit Gurguri (Kosovë/Suedi), Ibrahim Abedini (Maqedoni/Suedi), Nehat Jahiu (Maqedoni), Sokol Demaku (Kosovë/Suedi) dhe Shuquri Se-jdijaj (Kosovë/Suedi). Kjo vepër me vlerë përbëhet nga tituj të ndryshëm të poezive si p.sh:Me kuajt e erës përtej detit/Gurbeti/Vargjet e mia/Perla e poetit/Elez-Balia/Guri dhe flamuri/Ëndrra pa fund/Tek kjo tokë/Errësira/Ku ta gjej/ dhe poezi tjera interesante që e kompletojnë këtë libër sim-patik.Shpresojmë që në të ardh-men Sokoli do ta zgjeroj rrjetin e përkthimeve të tij edhe me pena tjera të avancuara artistikisht, me qëllim të njohjeve të reja në seg-mentin krijues-lexues suedez, por pse jo edhe anasjelltas…

GËRFYEJT E NJOHJEVE PËRMES ARTIT(Sokol Demaku “Baladë e përflakur” (Flammande Ballad), Antologji poetike/Poetisk antologi, Bukuresht/Bu-karest 2009, faqe 94).Nga Bilall MALIQINjë urë lidhëse ndërmjet komunitetit shqiptar dhe atij suedez në aspektin e njohjes dhe promovimit të vlerave të shkrimtarëve të cilët prezantohen përmes shkrimeve , përkthimeve apo prezantimeve nëpër revista, ka qenë i paktë, përveq prezantimit të herëpashershëm në revisten “Dituria” që botohet në Boras të Suedisë kohëve të fundit.

8

En bro mellan det albanska och det svenska samhället(Sokol Demaku “Baladë e përflakur” (Flammande Ballad), Antologji e poezisë / Poetisk antologi, Bukuresht / Bukarest 2009, sidan 94). Genom Bilall Maliqi En bro mellan det albanska och det svenska samhället har skapats när det gäller att erkänna och främja de värden som några författare presenterat genom artiklar, översättningar och presentationer i tidningar. Men arbetet har gått trögt, med undantag för enstaka presentationer i tidskriften “Kunskap”, som nyligen offent-liggjorts i Borås. Författaren Sokol Demaku, publicist och känd i sin läsekrets, bor och arbetar i Borås. Han har tidigare publicerat en monografi under titeln “Historien om Albanska Kultur Centret Migjeni”, samt översatt denna till svenska.

Sokol Demaku har rönt ytterligare erkännande med anledning av antologin med albansk-svenska dikter med titeln “Flammande ballad”. Denna bok är den första i sitt slag i Sverige och har blivit oumbärlig, eftersom för-fattaren genom denna publikation lyckats nå även svenska läsare och för dem presentera personliga uppgifter om författarna och deras bakgrund. Sokol Demaku låter även läsarna få en inblick diktarnas poetiska skapelser och har lyckats förmedla konstnärliga och kreativa värden, vilka hittills varit ett pussel för svenskspråkiga läsare. Sokol Demaku har i antologin ”Flammande ballad gjort ett urval av tio författare från albansktalande länder, liksom från produktiva författare utspridda i diaspora. Dessa spelar en viktig roll med sitt arbete att bekräfta den albanska litterära kulturen runt om i världen. Tolken och poeten Baki Ymeri bör särskilt nämnas, en publicist som också skapat albansk-rumänsk poesi i antologier inkluderande olika poeter från alla håll i världen, där man talar albanska. Antologin ”Flammande ballad” är en skapelse fylld av poesi, som valts ut av författarna, presenterats och översatts av Sokol Demaku. Dikterna i denna antologi med poesi har olika bak-grunder, t.ex. sociala, patriotiska, kausala, sånglåtar och liknande. I översättningarna för de svenska läsarna informeras om att albanerna är ett frihetsälskande folk som slår vakt om kultur, brinner för att skriva och att skapa konstnärliga värden. Denna bok är utformad för att leda länder närmare varandra, i detta fall med albaner och svenskar. Man kommer att se och ana poetiska värden som presenteras genom dikternas bildspråk. Man får hysa förhoppningen att även svenska kritiker av poesi kommer att recensera dessa dikter. Även om denna bok innehåller tio sinsemellan fristående poeter, geografiskt spridda långt ifrån varandra, har Sokol Demaku samlat alstren till en bok, som förhoppningsvis kommer att flyta fram och tillbaka mellan albanska och svenska läsare. “Flammande Balllad” är mycket intressant med sin metaforiska titel. Den skildrar hängivet andliga djupfrågor i poetisk form: där finns motståndet mot förtryck, farsoter som sprids och havsniv-åns höjning genom den globala temperaturhöjningen. De albanska diktarna vill förklara detta för svenskarna läsare på svenska. Samhället har idag öppnat dörrarna för vänskap mellan albaner och svenskar. Stommen i boken är uppdelad i två delar, albanska och svenska. Förordet i början introducerar läsarna inför det albanska språket genom redaktören Baki Ymeri, där vissa objekt kort presenteras. Värdefull är även hjälpen för den svenska språkdräkten av redaktören Sven Esselius. Det nämndes ovan att denna antologi består av tio poeter, vilkas namn finns utspridda överallt där albanska talas. De valda utdragen kommer inte att vara en gåta för läsarna av denna bok. Namnen är: Adnan Mehmeti (Kosovo / USA), Bahtir Latifi (Kosovo / Sverige), Bajame Hoxha (Albanien / Belgien), Baki Ymeri (Make-donien / Rumänien), Bilal Maliqi (Presevadalen), Hamit Gurguri (Kosovo / Sverige), Ibrahim Abedini (Make-donien / Sverige), Nehat Jahiu ( Makedonien), Sokol Demaku (Kosovo / Sverige) samt Shuquri Sejdijaj (Ko-sovo / Sverige). Mycket läsvärda i ”Flammande Ballad” är dikter som: Hästarna av vinden över havet / lyrik / Min Vers / Pearl av poeten / Elez Balia / Sten och flagga / Ändlös dröm / Till jorden / Mörker / Var Jag får / jämte andra intressanta dikter som fulländar denna charmiga bok. Vi hoppas att Sokol Demaku i framtiden genom sitt nätverk kommer att kunna utvidga sin utgivning med översättningar och litterära alster av begåvade pennförare i syftet att skapa ny kunskap i det kreativa segmentet svenska läsare och albanska - och varför inte tvärtom ...?

9

Pas vëllimeve poetike të një varg autorësh nga Kosova, para disa ditësh e pa dritën e botimit në Bukuresht, libri i Albina Idrizit, Hijet e Kullave/Umbrele Turnurilor. Është romani i parë i një autori shqiptar nga Kosova që e sheh dritën e botimit në gjuhën rumune, një vepër e qëndisur me mjeshtri artistike për jetën, luftën dhe dashuri-në, një album memorialistik që ta përkujton Kosovën e përgjakur dhe kolonelin serb që u shndërrua në një mon-strum si pasojë e krimeve të një armate vrastare të cilën komuniteti ndërkombëtar e hodhi në koshin e plehërave të historisë. Albina Idrizi u lind më 1966 në Tërnoc të Bujanocit (Lugina e Preshevës). Ka kryer studimet për Gjuhë dhe Letërsi Shqipe në Universitetin e Prishtinës, ka botuar disa vëllime poetike ndërsa gjatë vitit 2009 botoi romanin “Hijet e kullave”. Libri del nën përkujdesjen e Bashkësisë Kulturore të Shqiptarëve të Rumanisë duke patur për autor të pasthënies “Hija e kullave mbi një botë të përgjakur”) kritikun letrar Marius Chelaru, si dhe një medalion estetik nga Albert Zholi. Sipas autorit të pasthënies, „përmbysjet mbi hartën e botës të jetës së njerëzve nga rajone të ndryshme në shekullin e XX dhe fillim të shek. XXI kanë sjellë fenomene kulturo/letrare që tani na duken interesante. Fjala është për autorë që shkruajnë për një botë të (pa)njohur duke i dhënë Perëndimit një ajër të një misteri ekzotik. Shkruajnë për tradita, kultura të veçanta, ndonjëherë për drama proporcionesh të mëdha, krime barbare, luftëra të përgjakshme, duke e ruajtur atë që më në fund i jep bukuri romanit/ rrëfimit/ përrallës.” Letërsia shqiptare, si-pas eseistit Qelaru, „i ka dhënë botës njërin nga prozatorët e më të mëdhenj të këtij mileniumi, Ismail Kadarenë, shqiptarin më të famshëm në botë. Ekziston ndërkaq, së paku te disa prozatorë shqiptarë, njëfarë lloj vlerësimi të një tjetër tipi „ekzotik” për lexuesin oksidental, të traditave, të krejt asaj që definon kultura dhe historia e pop-ullit të tyre, një gërshetim i reales me fantastiken, me mitin, legjendën dhe historinë. Fjala është për disa romane të Kadaresë, Gjenerali i ushtrisë së vdekur duke i ruajtur proporcionet në rastin e krahasimeve tjera, siç është libri i Albina Idrizit.” Autorja flet për luftën e errët që zhvilluan forcat paramilitare serbe në Kosovë. Albina flet për një kolonel serb i pagëzuar nga të vetët, Çudia. Përndryshe, thekson autori i pasthënies, „njëri nga procedetë e përdorura nga au-torja, jo me këmbëngulje, dhe as me dendësi, është kontrasti/ antiteza, qitja ballëpërballë e një fillimi me përsh-krime të qeta, të disa emrave, disa qofshin vetëm dukshmërisht „të bukur”, që pastaj, gjatë kohës, çdo gjë të nu-ancohet me qartësi. Për shembull, njëri nga ushtarët që e patën pritur kolonelin në Kosovë, ishte Marko, i shquar „përmes raporteve të tij, apo më mirë thënë, përmes „trimërive”, „një djalë i bëshëm me një fytyrë të bukur e ca sy të butë me një kafe kadifeje si të një fëmije. Me ta parë të linte përshtypjen se kurrë s`kishte ngritur dorë mbi asnjeri. Por duke dëgjuar rrëfimet e tij, pas asaj fytyre të ëmbël fëmijërore koloneli u shndërrua në një bishë të pangopur. Një kontrast i egër ky që e bëri të rrënqethej”. Ai rrëfente se, „në shtëpinë e tij, në Sombor prej ku vinte, mbante varur në mur në një kornizë bronzi kopjen e Naçertania-s së famshme, (program për kolonizimin e tokave shqiptare më 1844), me të cilën mburrej para miqve që e vizitonin e edhe tani para ushtarëve”.

Baki Ymeri

Fjalët më të bukura që duhet të shndrisin në qiellin e gjithësisë

Autorja flet për luftën e errët që zhvilluan forcat paramilitare serbe në Kosovë. Hijet e Kullave është romani i parë i një autori shqiptar nga Kosova që e sheh dritën e botimit në gjuhën rumune, një roman me një stil të thjeshtë por të bukur, plot figura, finesë dhe elegancë. Albina e konstrukton me sensibilitet, delikatesë dhe përkushtim portretin e personazhit me përjetimet e tij.

10

Ndërsa autorja e konstrukton me sensibilitet, delikatesë dhe përkushtim, me një normalitet human, deri në instancën e fundit, portretin e personazhit me përjetimet e tij. „Ardhjen e tij në Kosovë, Kolonel Çudia as nuk e kishte imagjinuar ndonjëherë”. As kur dëgjonte kolegun e tij ushtarak i cili, shpeshherë, duke pirë, pasi tregonte në mënyrë retorike nga po vinte, ç’po ndodhte me shqiptarët, përse nuk nënshtroheshin përkundër të gjitha

stuhive të kohës, më në fund i thoshte: „Puna më e mirë që mund të bëjmë me atë popull është ta zhdukim të gjithin nga faqja e dheut”. Tani, ndërkaq, ai ar-rin në Kosovë, në bazë të një urdhëri të ardhur kushedi prej nga, me fillim nga 25 shkurti 1999. Ushtarët që i dolën përpara t`i uronin mirëseard-hje udhëheqësit të ri, nuk ngjanin aspak me ushtarë. Fjalët dhe sjelljet e tyre pa kurrfarë etike ushtarake jo vetëm që nuk e ndihmuan fare, por edhe e trembën. Veshja e tyre e larmishme më tepër të linte përshtypjen e një bande huliganësh të bashkuar se sa ushtarësh të mirëfilltë.”Kujtimet mbi të shkuarën e ilirëve dhe dardanëve të lashtëNë fillim, ato që shihte dhe dëgjonte, e tmer-ronin („sulme, plaçkitje, dhunime, vrasje civilësh nëpër rrugë, nëpër shtëpi, tërë ajo që ai ia kishte më së shumti frikën, me një fjalë, lemeria vetë”). Lemeria e tij arrin kulmin kur një grup ushtarësh e shpiejnë në një shtëpi të braktisur kinse për ta „argëtuar”. Aty ai sheh të lidhura tri vajza të reja shqiptare, të lodhura e të trembura për vdekje: „ Ai nuk pa bukuri. Krejt ajo që po shihte ishte vua-jtje, frikë, ankth, lutje”. Vendos të raportojë she i nënshtrohet fatit të „ndëshkimit” të tij pa e kup-tuar nga i vjen dhe përse. Në ditët që pasojnë „do të qante me lot duke lëshuar sa zë që kishte nëpër beteja apo aksione të ndryshme që do të ndërmer-rte duke asistuar pa fuqi në përdhunime, vrasje dhe mizoritë e ushtarëve të tij, shpesh të shtyrë e të udhëhequr nga Marko. Autori i pasthënies thekson se autorja u kushton më shumë faqe këtyre tmerreve dhe reagimit të

vrullshëm të Zoranit, i cili, pas inkursioneve të këtilla qe dekoruar me „Urdhërin e lirisë”, që „i dukej si një gurrë varri me një epitaf të shkruar ku vërtetohej vdekja e tij”. Merr dhe një letër nga e shoqja së bashku me një këngë për njeriun të cilën aq shumë e pëlqente dikur. Por „aty ku ishte ai nuk kishte njerëz, kishte vetëm krijesa që vrisnin si përbindsha, dhe krijesa tjera që vriteshin si kafshë”. Rrëfimi, sipas Marius Qelarut zhvillohet në kohë dhe hapsirë në më shumë plane. Kështu, psh. lexojmë faqe të ditarit të një gruaje shtatëzënë apo kujtime. Koloneli e përkujton Dritanin, një student shqiptar, madje dhe vendet ku luftonte ai tani i kujtojnë bisedat me të për të shkuarën e ilirëve dhe dardanëve të lashtë, legjendat e tyre mbi Gjergj Kastriotin etj. Libri flet për sul-met e NATO-s, për luftërat e UÇK-së, për një shtëpi/spital në të cilën ishin vendosur mënjanë femrat shqiptare ndërsa në anën tjetër ato serbe. Paraqitet pastaj një grua shurdhmemece, me barrë, të cilën koloneli e shpëton nga ushtarët, por vdes nga mungesa e mjekimit të duhur para se të lindë. Prej këtu libri merr, në njëfarë mënyre, tjetër kahje. Njihemi me tjera ngjarje. Petroviqi e gjen dhe e merr me vete një album dhe një fletore/ditar të

11

gruas shurdhëmemece. Fragmente nga teksti ta përkujtojnë, në platforma të ndryshme, edhe ditarin e Besa Salihut (Ndëshkime hyjnore, Bukuresht, 2009). Është ditari i një gruaje shqiptare të mbërthyer në karrocën e krimeve dhe urrejtjes së palës kundërshtare. Ëndrrat e saja për të ardhmen të cilat për fatin e keq të saj nuk arrijnë të realizohen. Duke lexuar

mbi krimet serbe në Kosovë, të kryera pa vullnetin e tij, ndërgjegja e shtyp gjithnjë e më shumë, dhe gjithçka degdiset në mjegull. Pastaj, ngjarje pas ngjarjeje, pason nënshkrimi i akordit të paqës ndërmjet NATO-s dhe

Beogradit, tërheqja e trupave serbe nga Kosova. Marko bën vetëvrasje, disa ush-tarë e shpëtojnë kolonelin nga vdekja që i kanosej rreziku të vritet nga njerëzit e tij, ngase përmend emra shqiptarësh, rikthehen refugjatët (të cilët, thot koloneli, faktiki-sht „ as nuk janë larguar kurrë”). Ai vetë rikthehet në shtëpi, në Beograd, te gruaja dhe vajza e tij e cila tmerrohet kur e sheh në derë dhe e mbyll shpejt duke ikur, ngase „para saj po qëndronte një njeri i çuditshëm me një shikim të humbur në sytë e pangjyrë”. Një stil i thjeshtë dhe i bukur, plot figura, finesë dhe elegancëSipas kritikut rumun, fjalori i Albinës nuk është i sofistikuar, por i drejtëpërdrejtë

dhe i thjeshtë. Theksi i rrëfimit, tejmatanë kontureve të ngjarjeve dhe personazheve bie mbi vuajtjet e koso-varëve dhe barbarizmat e ushtarëve serbë, por edhe refuzimi i kolonelit për ta kuptuar urrejtjen si mënyrë jete, dezertimet dhe përpjekjet për vetëvrasje të ushtarëve tjerë, të atyre që nuk mund t’i duronin marrëzitë. Ndoshta dhe mbi njëfarë mënyre të refuzimit për të qenë njeri, pamundësinë për ta gjetur një dalje nga çmendia që e ka kapluar botën përreth, për shkelmimin e vetvetes nën rrotën e fatit. Është një rrëfim për ngjarje të ngjara pranë nesh, por të cilat, duke mos qenë pjesë direkte, ndoshta mund t’i kuptojmë vetëm “parcialisht” dhe “raciona-lisht”. Me një fjalë, mund të kuptojmë se fjala është një libër të mirë mbi jetën dhe vdekjen, mbi dashurinë dhe shpresën, mbi refuzimin dhe dëshirën për rigjetje, mbi krimet dhe mizoritë e luftës, shkatërrime materiale, lëndime të shpirtërave, prishje të ëndërrave, shpartallim të miqësive të dikurshme, mbi tmerrin dhe skëterrën që mund ta krijojnë njerëzit mbi dhe. Çka mund të bënte ky kolonel serb, pyet Marius Qelaru dhe shton se përmes mënyrës së mençur në të cilën shkruan autorja, Albina tregon se në shtjellën e marrëzive të përgjithshme, Zorani është një njeri i mirë, i aftë për dhembshuri, me gjithë dobësitë e tij, dhe se nuk duhet inkorporuar të gjithë „të tjerët” në kategorinë e „armiqve”. Kjo mund të shpie në mundësinë e një interpretimi të shumëllojshëm. Një metaforë e bukur që e përgjason tekstin me një katedralë në konstrukcion të përjetshëm, gjithmonë e perfeksionuar, secili lektor duke e rikon-struktuar sipas dëshirës së tij. Dhe mu për këtë është aq vështirë të kërkojmë kuptimet që janë më të afërta me të „vërtetën”, në atë që ne e quajmë „histori”. Kush mund ta dijë se ku gjendet „e vërteta” në çdo luftë? Cila është „e vërteta për Dritanin dhe njerëzit e tij, apo për gruan shurdhëmemece, për Markon, për Zoranin dhe Marinën e tij? Albina Idrizi shkruan duke na dhuruar shansin që njerëzit, në çdo „tabor” që të jenë, të kenë edhe zgjidhje tjera për të bërë në një mënyrë të atillë që bota të bëhet më e mirë. Libri mban në thelb, jo urrejtjen apo refuz-imin, por përkundrazi, mesazhin e paqes dhe të besimit ndaj njeriut dhe njerëzimit.Sipas Albert Zholit, kemi përpara një roman me një stil të thjeshtë por të bukur, plot figura dhe finesë, elegancë. Ku askush nuk mund ta besoj që nje femër kosovare, një shkrimtare me kurajo të përcjell tek lexuesi një pan-oramë lufte ndryshe, jo me fytyrën e dhunës, urrejtjes, shpërfytyrimit, egërsisë, zjarrit, zhdukjes. Në atë mori armiqsh të tillë, të kategorise më të ulët të rracës njerëzore, ka dhe zemra po kaq të dhimbsura. Ku dhuna, përdhunimi ishte kryefjala e jetës ditore kishte ushtarë dhe oficerë me grada nga ushtria serbe që e urrenin luftën, s’donin farën e vdekjes, s’donin bomba, topa, tanke, jetë njerëzish të humbur. Albina, sipas Albertit, ka shkruajtur me ndjeshmëri nëne. Nënat janë të parat që e urrrejnë luftën. Pasi luftërat janë koha kur etërit var-rosin djemtë, paqja koha kur fëmijët varrosin prindërit. Ndaj dhe nënat në kënd të botës thërrasin paqen. Paqe! Ky është mesazhi i romanit “Hijet e Kullave”. Janë fjalët më të bukura që duhet të shndrisin në qiellin e kaltër të gjithësisë.

12

Sokol DEMAKU NJË BASHKËPUNIM SHEMBULLOR MES QKSH ”MIGJENI” NË BORÅS TË SUEDISË ME SHKOLLAT FILLORE TË KËTIJ QYETINë organizim të Qendres Kulturore Shqiptare ”Migjeni” në Borås të Suedisë dhe në bashkepunim me shkol-lat fillore gjashtëvjeqaren Fjärdingskolan si dhe ate nëntëvjeqaren Bodaskolan në të cilat mësimet i zhvilloj-në mbi 60 fëmijë shqiptar u organizua nje vizitë një ditëshe në qendren shkencore per fëmijë ”Universeum” të Geteborgut, që është qendra më e madhe për shkencën në Skandinavi.

Kjo është një traditë e mirë bashkëpunimi mes këtyre shkollave dhe shoqatës shqiptare e cila veprimtarin e vet kulturore e zhvillon në këtë qytet e ku aktorët krysore të kësaj veprimtarie janë nxënësit e shkollave fillore të komunës së Brämhultit të qyetit të Borås të Suedisë.Përvoja në hapësirë dhe oqeane - të gjitha në të njëjtin vend mund ti gjeshë vetëm në ”Univer-sum” në Geteborg të Suedi! Universeum është një aventurë e 7.000 metra ka-tror plotë të panjohura të ndërlikuar me ndjenjat kuriozitin tuaj. Këtu në këtë objekt gjigant, pra në këtë ndertesë janë shtatë kate me përvoja të ndryshme shken-core, sfida emocionuese dhe aftësi të ndërli-kuara për vizitorët e rinjë. Cdo gjë këtu përshtatet në ”Universeum” nga mizat e vogla dhe komponentat e vogla deri tek akvariumi i peshkaqejve alamet të madhenjë në hapësirë të pafund. Kjo shtëpi është e ndarë në gjashtë pjesë dhe ju do të gjeni fakte rreth peshkaqenëve, gjallesave të ndryshme,

shkences e teknikes, muzikës bashkekohore.Pastaj ketu mund të gjesh kopshtin Zologjik të pasur me majmun, gjarpinj si dhe gjallesa te ndryshme nga te katër anët e botës e të cilat nuk rriten dhe nuk qendrojne në vendet skandinave. Por këtu në ”Uni-vereum” të Geteborg është gjithcka e mundur dhe është tejet fantastike për vizitorët e vegjël.Ekspozita më peshkaqenë balenë në Oqean ishte shumë atraktive dhe tërheqëse për fëmijet shqiptar. Kjo është në dispozicion në Oqeanin e krijuar enkast per keta peshakqej dhe balena mu në ”Universeum”, në pjesën vetëm para se të shkoni jashtë në ”Pyllin e shiut” ku fëmijët takuan bukuritë vdekjeprurëse në një ekspozitë të veçantë të zvarranikëve helm-ues. Kishte lloje që janë në ekspozim në çdo kopsht

zoologjik në botë, por edhe lloje të famshme si mambë jeshile, gjarpër me zile dhe disa arthropod helmuese. Gjarpëri më i njohur dhe përmendur në botë Anakonda i cili qendron krenar ketu dhe i pa tundur nga vizitorët e shumtë të cilët janë kurreshtar të dinë dhe mësojnë sa më shumë për te qendron stoik në ”Pyllin e shiut”. Këtu edhe në tokën e thatë por edhe ne terent e lageshta të ”Pyellit të shiut” mun të gjesh llojet me të ndrysahme të gjarpinjëve helmues të viseve të ndrsyhme të botës.

13

Frika dhe magjepsia janë terheqese dhe se opinionet mbi gjarpërinjtë janë të shumta..Jumping majmun Goeldi, zhaba helmuese me ngjyra, buburrecat caimans dhe një merimangë gjigante me flokë. Këto janë vetëm disa nga kafshët që fëmijët shq-iptar patën mundësin ti shohin në Universeum. Ishte interesante dhe t¨åerheqese kjo pjese e ”Universeum” që kishte të bënte me gjallesa te ndryshme të cilat fëmijet nuk kane pasur rastin ti shofin apo takojne por vetëm të kenë dëgjuar për to.Në pjesën tjeter të snhtëpisë se quajtur me em-rin ”Univeseum” fëmijët ishin kurioz të dinin se si policia e trafikut punon, si ata vozisin veturat e tyre? Këtu ata patën mundësi për të studiuar mjetet e tyre teknike dhe per të provuar vet se si ato funksionojnë e ketë më së miri e panë dhe pro-vuan voglushet shqipta nga Borås me rastin e vizitës së kesaj qendre shkencore këtu në Geteborg.

Ata patën rastin të vrapojnë në 100 metra. Të provojnë aftësit e tyre fizike.Patën rastin të provojnë këmbet e tyre se a kanë shpejtësi të mjaftueshme për një duel me një makinë ? Këte e provuan shumë nxënës në terenet për vrapime në këtë qendër dhe mbetën te mahnitur me rezultatet qe ata arriten.Në Kalejdo ata vizituan edhe një ekspozitë të muzikës Di gjej me studio të plotë me teknologji bashkekohore. Ata krjuan melodit e tyre në këto studio , melodi të cilat i dëgjuan me endje. Por edhe vallëzuan me vallet që ata krijuan dhe egzekutuan në keto studio mjaft moderne të

kësaj qendre shkencore këtu në qytetin geteborg të Suedisë.Këtu në këtë qender thonë se është me rendësi angazhim në ”Universeum” për ruajtjen kafshëve të rrezikuara, puna drejt një shoqërie të qëndrueshme dhe ndërgjegjësimit të mjedisit për ruajtjen e ambientit në planetin tonë.Këtu në ”Universeum” kanë një këshillë të jashtëzakonshme në lidhje me zhvillimin e qën-drueshëm në përputhje me zhvillimin e të mendu-arit të mjedisit në shqoqëri nëmenyrë që të ndiko-het edhe tek gjenratat e reja ne kete drejtim. Pra mbrojtja e biodiversitetit dhe ruajtja e specieve është një pjesë e rëndësishme e kësaj vetëdije mjedisore. Dhe këta në ”Universeum” shpresojnë që edhe vizitorët e ”Universeum” të inkurajojnë veten në mënyra të ndryshme dhe të kontribuojnë në ruajtjen e specieve të rrezikuara në mjedise te caktuara.

14

Novelë: Arsim Halili KUR TË QANË, E PAK TË QESHË FATIBedriu me të shoqen dhe dy fëmijët e tij si dhe babait jetonin në një fshat afër qytetit të Prishtinës.Babai i Bedriut, Isufi, jetoi deri pak kohë para luftës. Bedriu ishte rreth të dyzetave, kishte punuar disa vite në një fabrikë në Prishtinë. Mirëpo rrethanat e bënë të vetën dhe e shpallën si tepricë teknologjike, kështu që ai mbeti pa punë edhe pse e donte punën dhe profesionin që kishte. Ishte principiel në punë, por edhe mjaft i sjellshëm me shokët e punës. Për aq vite sa kishte punuar në fabrikë kishin një jetë të mirë ekonomiko-sociale.Jeta pa punë për Bedriun ishte mjaft e rëndë, çdo gjë mori tatëpjetën!. Shoqja e tij mundohej ta qetësonte, të shoqin, por nuk shihej ndonjë rezultat. Ajo ishte një grua fjalë pak, por punëtore. Ishte rrobaqepëse dhe disi ia dilnin që të mbaheshin me të ardhura. Familja ishte shenjtë për këta bashkëshortë,që të dy mundoheshin që fëmijët e tyre t’i edukojnë në mënyrën më të mirë . Rinori ishte fëmija i tyre i parë. Ishte dymbëdhjetë vjeç shkonte në klasë pestë të shkollës fillore, kurse Egëzona ishte tetë vjeçe dhe shkonte në klasë të dytë. Të dy fëmijët ishin të shkëlqyeshëm në mësime. Në vitet e luftës e posaçërisht në vitin 1999, u gjetën si shumë familje tjera në rrugë, të pa krye. Nuk dinin nga të ja mbanin dhe nuk dinin se ku do t’i shpinte e nesërmja. U detyrua edhe kjo familje ta marrë rrugën për në Stankovec të Maqedonisë. Së paku ta shpëtojmë kokën, ishte pohim i të gjithë atyre që merrnin këtë rrugë të mundimshme. Vërtet ishte lodhje, disa ditë udhëtim nëpër male, e aq më tepër familja e Bedriut si shume familje tjera, kishte qëndruar edhe disa ditë në fushë në një tendë të improvizuar. Në Stankovec morën një tendë, u strehuan në mesin e mijëra njerëzve. Një ditë erdhën mjekët ndërkombëtar, për të bërë një kontroll mjekësor te këto familje, posa erdhën në familjen e Bedriut i bënë një kontroll të gjithë anëtarëve dhe pas kontrollimit e thirrën Bedriun jashtë tendës. - Dëgjo Bedri në familjen tënde, ka diçka që nuk është në rregull. Gruaja e jote, por edhe vajza nuk janë mirë. Përveç që djali dhe ju jeni mirë. Por ne si mjek ju këshillojmë që të dyjave t’u bëni analizat mjekësore dhe më pas do të konstatojmë diagnozën e saktë. Mjekët shkuan, kurse Bedriu hyri përsëri në tendë dhe filloi në mënyrë indirekte t’i tregojë gruas për vlerësimin e mjekut lidhur me shëndetin e tyre. -Dëgjo gruaja ime iu drejtua Mirjetës, mjeku më paralajmëroi që ti dhe vajza duhet t’i bëni analizat me qëllim të përcjelljes së shëndetit tonë...-Mirë Bedri, burri im me trego te lutem a bëhet fjalë për ndonjë sëmundje të rrezikshme?-Jo grua ata vetëm duan që të bëjnë një kontroll sepse ashtu edhe e kanë detyrë... Përsëri erdhën mjekët në tendën e Bedriut, posa i panë analizat ata ndërruan pamjen e fytyrës, shiko Bedri thanë me keqardhje mund të themi se gruaja juaj ka masë të madhe të sheqerit në gjak, e ka shtypjen gjakut në përmasa enorme, si rezultat i saj ka edhe disa komplikime kardio-vaskulare. Por edhe vajza ka shenja që është me diagnostifikim të TBC-ës. Prandaj të këshillojmë që menjëherë ta lësh këtë tendë.Të strehohesh në ndonjë shtëpi private. Të shoqen së bashku me vajzën, urgjentisht t’i dërgosh në ndonjë spital. Bedriu iu kishte zbehur fytyra nga lajmi i mjekut. Këtë ngjyrë të fytyrës e zbuloi gruaja e Bedriut e cila as një as dy e pyeti:-Ç’ke Bedri ashtu që je i mërzitur, t’u ka zbehur fytyra?-Oj grua rezultatet tuaja dhe të vajzës nuk dolën mirë, andaj mjekët më sugjeruan ta braktisim tendën e mallkuar dhe të gjejmë një shtëpi private deri sa të kalojë kjo rrëmujë, ndërsa ti dhe vajza për një kohë do të qëndroni në spital deri sa të shëroheni, ti ke sasi të madhe të sheqerit në gjak , ndërsa vajza anemike( nuk i tregoi për sëmundjen e TBC-së).Kështu dhe veproi, i dërgoi në spital për shërim. Por si duket e shoqja e Bedriut në bazë të ekzaminimeve mjekësore gjendjen e kishte mjaft të rëndë dhe se mund të jetë pa shpresë edhe pas ndërhyrjeve për stabilizimin e shëndetit të saj. Edhe vajza në gjendje të komplikuar sa i përket TBC-ës ,por megjithatë mjekët i thonë se do t ‘ia dalim gjithsesi dhe vajza përsëri do të bëjë mirë. Ato qëndruan disa ditë në spital dhe u liruan. Kaluan dy muaj gjysmë pas përfundimit të luftës. Familja e Bedriut u kthye në vendlindje. (Vazhdon)

15

Arbëresha Jashari,

Nëna

Një fjalë një emër Një fjalë në zemër Nënë! Më mëson e udhëzon shumë më dashuron Për jetë më aftëson Dashuri më ofron.

Blerina Asllani

Våren är vaken

Vår, vår vakna, Snön är inte här För nu är de vår. Solen skiner varmt, Jag nästan svimmar, Nu är jag så glad Jag ser varje blad Humlor och getingar Sitter på blommorna För nu är det vår.

Artur Sejdiu

Nëna ime Nënën time shumë e dua ajo është cdo gjë për mua! Nëna shumë e dua, sepse ajo kujdeset për mua!

Blendi Baruti

Nata

Nata me yje hëna ndricon, cdo gjë është e qetë për gjumpo gaton.

Nata në gjum njerëzia pushon, ditëne neserme mbar ta fillon.

Artur Sejdiu

Atdheu

Atdhe, shumë të dua, atje kam gjakun tim, atje kam shoqërinë, atje kam lumturinë atje kam gjallërinë. Nuk mund ta harrojë, cdo herë e kujtojë, për cod ditë atje mendjen coj!

Blendi Baruti

Shqiponja dykrenare Shqiponjë e bukurë krenari kombëtare valvitesh në flamur si një clirimtare.

Me Ty krenohet kombi se ke berë shumë punë për Ty këndon shqiptari në festë dhe në punë. Kosova

Kosova vendi im ku kam mësuar shkrim e lxim gjuhën shqipe kurrë s`do ta harrojë.

Kudo që të shkojë mendjen gjithmonë në tu do e kem sepse atje kam rrenjët e mia.

Shkolla shqipe e mësimit plotësues në Borås të Suedisë

Pikturë e punuar nga Dan Gashi Gjermani

16

Nexhat Rexha SHPRESA TË TRAZUARA Bilall Maliqi “Lutje të lagura” Botoi “Kurora”,Gjilan, 2009, fq. 54.Autori i disa veprave letrare Bilall Maliqi,vjen para lexuesit me veprën “Lutje të lagura”,në të cilën ka shkrirë tërë vokabularin artistik për të parashtruar e ndjerë motivin social. Poezia shqipe në këtë dhjetëvjetëshin e fun-dit është në funksion të shtruarjes dhe shkrimit të shumë temave e motiveve të ndryshme,por që motivi social nuk është trajtuar si në këtë vepër.Problematikën që e shtjellon autori në këtë vëllim poetik është hulumtim e përsiatje për të shfaqur ide e skena të përditshmërisë sonë. Në vargjet e kësaj vepre kemi të shfaqura pamje dhe imazhe të realitetit aktual,edhe pse bota njerëzore ka krijuar dallime të shumta në kontekstin e avan-cimit ekonomik e teknologjik,por që një shtresë e njerëzve të këtij nënqielli edhe më tej mbeten nën mëshirën e të pamëshirshmëve.Problemet sociale nëpër shoqëri të ndryshme nuk janë rastësi,por ato janë një pikëtakim nëpër të gjitha kohërat e shoqëritë njerëzore, diku më shumë e diku më pak,sepse i urituri e kupton skamjen ,sikur i eturi që e ndjen etjen,por për të mirë fati i etjes fiziologjike në Ballkan nuk është vështirësi për ekzistencë. Ndërsa etja figurative në këtë pjesë të Evropës është e pangopshme ,sepse fqinjët vazhdimisht kanë shteruar burimet njeriut tonë.Identi-fikimi i këtij motivi nëpër vargjet e tërësishme, kuptohet rrjedhshëm dhe ka një funksionalitet të përzgjedhur, sepse autori ka ndjesi për atë që e shkruan,duke i dhënë vargut të tij mbështetje substanciale konform situatës paradoksale në përditsh-mërinë e këtij realiteti për shumë kë të paqartë dhe të pa sqaruar me këtë që po ndodhë edhe më tej.Qëllimi e arsyeton mjetin , e autori nëpër mes vargjeve ,që nga fillimi e deri në mbarim të vargut të fundit ka qëndruar koshient në mbarëstrimin dhe parashtrimin e ekzistencës , e njëherit ka përkufizuar përafër-

sisht edhe moshën e kësaj shtrese të skamnorëve, edhe pse skamja është e njëjtë për atë që nuk ka ,por dal-limi ekziston te përjetimi e tejkalimi i saj. Pastaj,paragjykimi i ka prob-lemet e veta ,që e ndjekin njeriun nëpër vazhdën e jetës së tij. Për këto shfaqje të vazhdueshme nëpër rrugët e trollit tonë,ai sikur gjykon jo vetëm këto skena,por në shumë vargje kërkon të largohen këto tabllo të dhimbshme,të cilat pasqyrojnë pamje të lodhura nëpër rrugët e qyteteve tona.Lidhshmëria e tërë-sishme poetike vjen si frymëzim i zhvillimit të ngjarjeve edhe në këtë fazë të ecjeve shoqërore. Koncepti i brendshëm artistik komunikon me kërkesën e protagonistëve prej poez-isë në poezi,edhe pse autori ka per-ceptuar skena e fate të ndryshme të kësaj shtrese shoqërore .Bilall Maliqi në vëllimin poetike “Lutje të lagura” ,kërkon shtegdalje të reja ,për të kapërcyer edhe këtë plagë shoqërore. Mirëpo, ai përmes vargut të ngjeshur bënë edhe kërkesë edhe lutje,që të gjendet mënyra e trajtimit më funk-sional për të krijuar mundësi e rrjedh më të mirë. Lutjet e autorit janë gërshetuar me mallëngjimin,sepse në të ka lot, e ai lot në shpirtin e lypësit kërkon ndihmë e zgjidhje,ky lot ka zgjidhje e alternativë, pra autori kërkon diçka që është e mundshme.Fokusimi për zhdukjen e të keqes kërkon shërim,gjë që lutjet e lagura me karakterin e brendshëm njerëzor shndërrohen në gjykimin e drejtë të lëvizjeve shoqërore, të cilat mund të ndikojnë në zvogëlimin e ofshamave

të klasës politike,kushdo qoftë ai që gjendet në ballë të këtij procesi shoqëror.Në poezinë”Në gjerdan të kohës” ,autori shprehet:Zëri i tij prej lypsiShënon molisjeHumb kuptimin Në gjerdanin e kohës Fq.8.Gëzimet e lindjeve të reja në varg-jet e Bilallit prekin thellë dhembjen e foshnjave,sepse në shumë raste zëri i ndërgjegjes mungon,në vend të uratës mbulohet hapësira me mjegull, e njeriu i tij në vend të vet e humb optimizmin dhe pastaj krijohet dilema e heshtjes, që më shumë shoqërohet me mort,duke shikuar herë prapa e herë në vend-numërim të stinëve të ftohta.Në disa poezi Bilalli ka shpre-hur hapur revoltën ndaj këtyre padrejtësive,që vazhdimisht jeta ka prodhuar skena të njëjta, e këto vërehen në poezitë: Mëngjese të kristalta, Mort i moteve, Fig-ura dhembjeje, Heshtja flet, Në zezënatë, Nata arratiset, Lypsari bonjak, Në kujtesën time, Mordja e fshehur etj., poezi të cilat edhe kanë vlerë dalluese dhe qëndrojnë në funksionalitet të kohës.Në titujt e lartpërmendur, autori ka nxjerr në pah predikimet e dhem-bshme ,që vijë me rrëmbim nga shtresa e më të goditurve pa e përcaktuar moshën e tyre. Mirëpo, përditshmëria ruan në vete por-trete nga më të ndryshmet e ato zymtojnë rrugët tona, dikush është fajtor për këtë gjendje, e cila me një përkushtim më të ndjeshëm

17

mund të tejkalojë edhe këtë traumë shpirtërore. Për këtë arsye ,autori në vëllimin poetik”Lutje të lagura”, me nga një poezi ka spikatur emrin dhe të bëmat e Nënë Terezës dhe të Bexhet Sallahut,edhe pse Nëna Tereza ,njihet në mbarë rruzullin tokësor,si human-istja e shekullit,kurse Bexhet Sal-lahu ka një shtrirje humaniste brenda kombit të vet. Përmes këtyre protago-nistëve humanistë, autori ka bërë thir-rje; se rrugët tona mund të zbrazen nga kjo shtresë e lodhur ekzistenciale edhe pse shkaqet për këtë lodhje e mundim janë të natyrave nga më të ndryshmet.Duke lexuar në tërësi këtë vëllim poet-ik në një mënyrë a tjetër,vërehet fryma poetike e vargjeve të Migjenit apo të Esad Mekulit. Mirëpo,nuk do të thotë se tërësia e poezive të këtij vëllimi nuk e ka origjinalitetin e vet. Ajo komu-nikon nga afërsia edhe me këtë peri-udhë kohore,të cilës i takojmë ne,kjo edhe e bënë të dallueshme poezinë e Bilallit , e cila shpalos dhe ruan origji-nalitetin e vet poetik.Konfiguracioni artistik dhe estetik është ngjeshur mjaft bukur me figura funksionale,të cilat i japin ngjyrë e përjetim konkret vargjeve në këtë vëllim poetik. Autori me vëmendje e kujdes ka hulumtuar e depërtuar në ëndrrat e dëshirat e përgjithshme të kolektivitetit tonë, për të dhënë mesazhin e angazhuar edhe të retrospektivës,por që gjithsesi sinteza e vargut ka për qëllim të ardhmen triumfuese për t`i dhënë njeriut tonë një unifikim më konkret.Bilall Maliqi në këtë vëllim poetik ka pasqyruar motivin social dhe me vargun e tij ka arritur të depërtojë në thellësinë shpirtërore të kësaj plage shoqërore dhe me fjalën e bukur artistike ka fokusuar në shënjestër atë që ka ndier në vete. Për të mos e lënë shpirtin e trazuar pa shpresë. Pra ai i jep shpresë konvencionale të ardhmes sonë. Topanicë,më15 tetor 2009

Përkujtohet 138 vjetori i lindjes së At Gjergj Fishtës

Përkujtohet 138-vjetori i lindjes së poetit të njohur At Gjergj Fishta. Një sërë aktivitetesh janë bërë pjesë e sofrës poetike lezhiane, e cila mblodhi në një festë të për-bashkët autoritetet lokale dhe intelektualë. Të pranishmit kanë vlerësuar figurën e Fishtës si një kolloz të letrave shqipe.

Lindi në fshatin e vogël Fishtë të Zadrimës më 23 tetor 1871. Jetën e filloi si barì. Por shumë shpejt , kur ishte 6-vjeçar zgjuarsia e tij i bie në sy famulltarit të fshatit, i cili e dërgon Fishtën në Seminarin Fran-çeskan të Shkodrës. Më 1880, kur hapet seminari në Troshan, ai vijon në këtë shkollë. Këtu ai shfaqi trillin poetik. Më 1886 dërgohet për studime në Bosnjë. Vitin e parë e kaloi në Guçjagorë afër Travanikut. Mësimet filozofike i mori në kuvendin e Sutidkës, ndërsa ato teologjike në kuvendin e Livnos. Të kësaj kohe janë edhe “Ushtrimet e para poet-ike”. Më 1893 i kreu studimet shkëlqyeshëm.Kreu i shoqatës “At Gjergj Fishta”, Fran Kulli kërkoi që shtëpia e po-etit të kthehet në vend peligranazhi. Lahuta e Malësisë, Mrizi i Zanave janë ndër veprat e poetit që lanë gjurmë në letërsinë shqiptare. Shkrimet dhe stili i tij përkufizoheshin si vazhdimësi e teknikës letrare të Rilindjes, kur mbizotëron romantizmi, realizmi dhe klasicizmi. I konsideruar si Homeri i kohërave moderne në vitin 1940, Gjergj Fishta ishtë kandidat për cmimin Nobel në letërsi pra i pari shkrimtar shqiptar i propozuar për çmim nobel, prozator, poet, përkthyes. “Mili-tant i letërsisë shqipe” - cilësuar nga Lasgush Poradeci. “Poet kombëtar i shqitarëve” - Eqerem Çabej.Më 1913 botoi librin “Mrizi i Zanave” dhe pas 35 vjet pune, më 1937 nxorri “Lahuta e Malcis”, një vëllim prej 17 000 vargjesh, që u cilësua si Iliada shqiptare ose Bibla e lëvruesve të shqipes.Ishte kryetar i kongresit të Manastirit dhe propozimi i tij fitoi në unifi-kimin e alfabetit të gjuhës shqipe. Në tetor 1913 nxjerr revistën “Hylli i drites”, ndërsa më 23 tetor 1913 shpalos flamurin kombëtar në kishën e Shkodrës, duke e lidhur atë me drita me xhaminë, për të treguar unite-tin mes shqiptarëve. Gjergj Fishta mori shumë medalje të ndryshme nga populli i Shkodrës, i Beratit, mbreti i Austrisë, nga Greqia dhe Turqia.

18

Nga ky numër i revistës sonë Dituria ne do botojmë nga një problem matematikor

Babai dhe mollëtBabai bleu një sasi mollësh. Djalit të madh ai i dha gjysmën e sasisë së mollëve, plus njëgjysmë kokrre. Të dytit i dha gjysmën e sasisë së mbetur pas djalit të madh, plus njëgjysmë kokrre. Të tretit e të fundit i dha gjysmën e mbetjes së re pas djalit të mesëm, plus një gjysmë kokrre. Në shportë nuk mbeti asnjë kokërr mollë. Sa kokrra mollë bleu gjithsej babai? Sa mori secili?

ZgjidhjeNisemi nga fundi: djali i tretë mori ½ +1/2 = 1 mollë.Këto i la djali i dytë, i cili kishte lënë gjysmën e sasisë minus ½ kokërr. Pra ai ka gjetur 3 mollë, por ka marrë 2 mollë. Këto i kishte lënë i pari ose gjysmën e sasisë minus gjysmë kokrre, pra ai ka gjetur 7 mollë, por ka marrë 4 mollë. Gjithsej bëhen 7 mollë.Prova : ½ *7 +1/2 = 4 7-4= 3½ *3 +1/2 = 2 3-2 = 1½ *1 +1/2 = 1 1-1=0

ANEKDOTAT SHQIPTAREAnekdotat, këto thënie të mençura, këto tregime të shkurtra shpotitëse e satirike, përmes së cilave interpretohen dukurit e ndryshme shoqërore, ndodhi të personaliteteve të njohura etj., japin një pasqyrim metaforik por edhe alegorik të realitetit tonë me të cilinë përballemi çdo ditë.Këto tregime të zgjuara, që ishin karakteristik komunikimi tek shumë popuj ballkanas në të kaluarën, e në veçanti në disa treva shqiptare (ku akoma janë prezent, edhe pse të zbehura nga evoluimi kohorë), arrijnë që përmes mesazheve të japin aspekte nga jeta, në dukje të vogla, por me vlerë përgjithësuese, duke i vënë në lojë klasat sunduese, pushtuesit, tradhtarët, qeveritarët, personalitetet publike etj., por duke mos lënë pa atakuar as problemet e ndjeshme sociale, ekonomike, politike etj.Shkathtësia e këtij komunikimi të drejtpërdrejt me dëgjuesin dhe roli si mburojë a si shtizë ndaj kundërshtarit, i kanë siguruar anekdotave, por edhe aforizmave, fjalëve të urta etj. një vend të rëndësishëm në thesarin e kulturës shqiptare, por edhe një jetë të gjallë e aktive, me një humor të hollë e satirë therëse, edhe sot e kësaj dite.Këto anekdotave që janë të vendosura më poshtë janë të marra nga librat: “Anekdota 1 dhe 2” i botuar nga Instituti albanologjik i Prishtinës, dhe “Tregime shqiptare” shkruar nga Daut Demakut A JE TUJ PRITË SURLET ME KRISË? Ishte kohë ramazani. Tri-katër copë katundesh në Kabash të Prizrenit kishin pas bërë ramazan me një tupan. Ndërmjet atyre katundeve kishte qenë një kodër, Murlan e kishin pas quajtur. Për kohë të iftarit dilte në majte të kodrës tupanxhiu me rrahë për iftar. Hoxha kishte pas shkuar tek njëri në Kabash dhe pritshin të bëhet iftar, pasi të gjithë ishin të uritur. I murrën orët e po i vendosin përpara me shikuar kohën. Një djalit të shtëpisë i thanë: - Del n divanhane e vëzhgo! Kur t’krisin tupanat, na kallxo e t’bajmë yftar. U bë koha e yftarit e djali nuk po lajmëron gjë. Këta të lodhur e të uritur po i ja lëshojnë një zë djalit: - O djalë! - Hoj! - Përgjigjet ai. - A krisën more tupanat a shka u bo? - Qe besa, more babë, ni tupan krisi qatje n’kodër... - Po shka dreqin je tuj pritë. Me krisë edhe surlet a? Ramazani s’ka surle. Pse s’erdhe me na kallxue?

SA DHÂMBË I KA KALI Ishin tubue do burra t’ndigiuem n’nji odë e po kuvendoshin. Dikur u çil llafi rreth punës, sa dhâmbë i ka kali. Nji burrë i mençëm diftoi, qysh e paska ndigiue filan pleqnarin tue thânë, kështu-kështu për kêtë punë. Nji tjetër u gjegj, qi filan prifti me shkollë t’madhe i kish thânë njiherë n’filan vênd njikëto llafe. Nji tjetri i kish râ me ndigiue nji hoxhë hafiz, qi paska thânë, se në Kuran shkruen njikështu për kêtë punë. Muerën e dhânë tue diftue llafe pleqnarësh t’ndigiuem, fretnish t’shkolluem, dervishash t’mbrrimë, po kurrqysh s’mund rânë n’ujdi, tuk Leka vetë s’kish lânë kurrgjâ për kêtë çâshtje kaq t’rândë. Nji djalë i ri ungjun n’trapazan dikur e çeli gojën e tha: “Burra, a dalim deri n’ahër e i njehim dhâmbët, se i kemi do kuaj njik ëtu?” Për nji çast mbetën shtang njata burra dheu prej këtij llafi t’papritun. Kur u bânë medije për hatanë, qi kish bâ vaki, fort ish dridhë xhezvja e kafes; fletë e sylahit çatallue i kênka fort t’zotit t’shpisë e mu n’sedër t’çartun marazi ishin çue njata burra: pa, ta kishin shtrue m’dru pishpirikun, qi prej trapazani kish guxue kështu, me u bâ mâ i mênçëm se ai i moçmi me llafet, qi na’i ka lânë ky, me i trashëgue na brez mbas brezi, der’ qi jeta mos t’u shuete.

19

Dituria-Revistë mujore për fëmijë,të rinjë dhe prindër, nentor, 2009

Albanska -- ShqipNyheter och program på albanska

Revista “Dituria”Kryeredaktor: Sokol Demaku; koli284@hotmail.comKeshilli redaktues:Rrahmon Jashari, rrahmanjashari@hotmail.com; Lena Liden, lenadarlene@yahoo.se;Gjyljeta Andersson; letapeja@hotmail.com;Bahtir Latifi; bahtirlatifi@live.se;Hakif Jashari; hakif@dituria.seBashkëpunëtor: Arsim Halili,Bujanoc,arsimhalili@hotmail.com;Bilall Maliqi; b.maliqi-press@hotmail.comAdresa e redaksisë,Revista Dituria,CO/Studiefrämjandet,L.Kyrkogatan nr 20, 503 07 Borås, Suedi dituria@live.se Diturinë mund ta lexoni edhe ne internet: http://www.dituria.se/ dhe ne www.immi.se/tidskrifter/dituria

20

Transmestimet e ”Jehonës” bëhen nëpërmjet kanalit P2 të SR në gjithë vendin.Orari i transmetimeve shqip:E hënë: 14:30-15:00 dhe E martë: 14:30 -15:00 dhe ne internet www.sr.se/albanska

C O M F O R T T U R B U S S E R Me rastine festave të fundvitit organizojmë udhetime për në Kosovë Nisja nga Norvegjia me 19 dhejtor 2009 Ndersa nga Kosova 2 janar 2010 Nisja nga Norvegjia e Suedia: Oslo, Vestby, Moss, Sarpsborg, Halden, Udevalla, Göteborg, Varberg, Hallmsatd, Malmö Nga Kosova nisja bëhet vegtëm nga Prishtina dhe Ferizaj Për informata me të hollsishme tel në Norvegji 97769645 dhe 99703028 e në Suedi 0760565316 Ju dëshirojmë udhetim të këndshëm për ne vendlindje me rastin e festave të fundvitit Comfort Turbusser

Kjo është web faqja e re e Qendres Kulturore Shqiptare Migjeni në Borås, revistës Dituria si dhe radios lokale Radio D

http://www.dituria.se/