ÖABTFEN BİLİMLERİ

FEN ve TEKNOLOJİ

Konu AnlatımıÖzgün Sorular

Ayrıntılı ÇözümlerTest Stratej"ler"Çıkmış Sorular

BİYOLOJİ3.

Kitap

ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ

öabt ÖSYM

ÖABT

yeni sınav sisteminegöre hazırlanmıştır.

KOMİSYONÖABT Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği 3. Kitap (Biyoloji)

ISBN 978-605-364-745-4

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1.Baskı: Mayıs 2014, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Cansel Işık KahramanDizgi-Grafik Tasarım: Buğra SİNDEL

Kapak Tasarımı: Gürsel AVCIBaskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti.

İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/AYenimahalle/ANKARA

(0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No:13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.netİnternet: www.pegem.net

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

ÖABT FEN BİLİMLERİ / FEN VE TEKNOLOJİ Konu anlatımlı setimiz dört kitap

hâlinde düzenlenmiştir. Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji 3. Kitap" adlı yayınımız Alan Bilgisi

Biyoloji bölümünü kapsamaktadır ve Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Fen Bilimleri /

Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi kapsamındaki biyoloji sorularını çözmek

için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve gelitirme sürecinde siz değerli öğretmen

adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması

yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı

maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedefl enmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı

açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test

sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek

olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.

Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi

pegem@pegem.net adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet

içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

FEN BİLİMLERİ / FEN VE TEKNOLOJİ ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER

ÖABT FEN BİLİMLERİ / FEN VE TEKNOLOJİ ÖĞRETMENLİĞİ, 50 sorudan oluşmakta ve Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji

Öğretmenliği Alan Bilgisi (Fizik, Kimya, Biyoloji, Yer Bilimi, Astronomi, Çevre Bilimi) ve Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve

becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir.

Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji Öğretmenliği Lisans Programlarında

verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı

Alan Bilgisi Testi % 80 1 - 40

a. Fizik

b. Kimya

c. Biyoloji

d. Yer Bilimi (Jeoloji)

e. Astronomi

f. Çevre Bilimi

% 24

% 22

% 22

% 4

% 4

% 4

1 - 12

13 - 23

24 - 34

35 - 36

37 - 38

39 - 40

Alan Eğitimi Testi % 20 41 - 50

Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile

ilgili verilen bu bilgiler 2013 Fen Bilimleri / Fen ve Teknoloji ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde

yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜM: CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

Canlıların Ortak Özellikleri .............................................................................................................................................5

1. Hücresel Yapı ....................................................................................................................................................5

2. Beslenme ...........................................................................................................................................................5

3. Solunum ve ATP Üretimi ....................................................................................................................................5

4. Metabolizma ......................................................................................................................................................5

5. Organizasyon.....................................................................................................................................................5

6. Hareket ..............................................................................................................................................................6

7. Çevresel Uyarılara Tepki....................................................................................................................................6

8. Üreme ................................................................................................................................................................6

9. Boşaltım .............................................................................................................................................................6

10. Büyüme............................................................................................................................................................6

11. Kimyasal Yapı ..................................................................................................................................................6

12. Homeostasi (İç Denge) ....................................................................................................................................6

Çözümlü Test ..............................................................................................................................................................7

Çözümler ....................................................................................................................................................................8

2. BÖLÜM: CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ

Canlıların Temel Bileşenleri ......................................................................................................................................... 11

A. İnorganik Bileşikler ............................................................................................................................................... 11

B. Organik Bileşikler .................................................................................................................................................13

1. Karbonhidratlar (şekerler) ................................................................................................................................13

2. Yağlar (Lipitler) .................................................................................................................................................15

3. Proteinler .........................................................................................................................................................16

4. Vitaminler .........................................................................................................................................................18

C. Metabolizma ve Kimyasal Enerji ..........................................................................................................................20

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................23

Çözümler ..................................................................................................................................................................25

vi

D. Enzimler ...............................................................................................................................................................26

1. Basit Enzimler ..................................................................................................................................................26

2. Bileşik (Konjuge) Enzimler ...............................................................................................................................26

3. Enzimlerin Sınıflandırılması .............................................................................................................................27

4. Enzimlerin Çalışması .......................................................................................................................................27

5. Enzimlerin Çalışmasına Etki Eden Faktörler ...................................................................................................28

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................31

Çözümler ..................................................................................................................................................................33

E. Nükleik Asitler ......................................................................................................................................................35

1. DNA (Deoksiribonükleik asit) ...........................................................................................................................37

2. RNA (Ribonükleik asit).....................................................................................................................................39

F. Genetik Şifre ve Protein Sentezi ...........................................................................................................................41

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................45

Çözümler ..................................................................................................................................................................46

3. BÖLÜM: CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE SINIFLANDIRILMASI

Canlıların Sınıflandırılması Ve Canlılar Alemi ............................................................................................................49

A. Canlıların Sınıflandırılması...................................................................................................................................49

1. Amprik (Yapay) Sınıflandırma .........................................................................................................................49

2. Filogenetik (Doğal) Sınıflandırma ...................................................................................................................49

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................53

Çözümler ..................................................................................................................................................................55

B. Virüsler .................................................................................................................................................................56

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................58

Çözümler ..................................................................................................................................................................59

vii

C. Canlılar Alemi.......................................................................................................................................................60

1. Bakteri Alemi ...................................................................................................................................................61

2. Archae Alemi ..................................................................................................................................................64

3. Protista Alemi ..................................................................................................................................................65

4. Mantarlar (Fungi) ............................................................................................................................................67

5. Bitkiler Alemi (Plantae) ...................................................................................................................................67

6. Hayvanlar Alemi (Animalae) ...........................................................................................................................69

D. Biyolojik Çeşitlilik..................................................................................................................................................75

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................77

Çözümler ..................................................................................................................................................................79

4. BÖLÜM: EKOLOJİ

Ekoloji ............................................................................................................................................................................83

A. Ekolojik Kavramlar ...............................................................................................................................................83

B. Biyomlar ...............................................................................................................................................................84

1. Karasal Biyomlar .............................................................................................................................................84

2. Sucul Biyomlar ................................................................................................................................................85

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................86

Çözümler ..................................................................................................................................................................87

C. Populasyon ve Hayvan Topluluğu ........................................................................................................................88

1. Populasyonun Büyüklüğü ...............................................................................................................................88

2. Populasyon Yoğunluğu ...................................................................................................................................88

3. Doğam Ve Ölüm Oranı ...................................................................................................................................88

4. Yaş Dağılımı ...................................................................................................................................................89

5. Büyüme Eğrileri ..............................................................................................................................................89

6. Rekabet ..........................................................................................................................................................90

7. Av - Avcı İlişkisi ...............................................................................................................................................90

8. Populasyon Dağılımı .......................................................................................................................................91

viii

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................92

Çözümler ..................................................................................................................................................................93

D. Besin Zinciri ve Enerji Piramidi ............................................................................................................................94

1. Predatör Zincir ...............................................................................................................................................94

2. Parazit Zincir ..................................................................................................................................................95

3. Saprofit Zincir .................................................................................................................................................95

Çözümlü Test ............................................................................................................................................................96

Çözümler ..................................................................................................................................................................97

E. Doğadaki Madde Döngüsü...................................................................................................................................98

1. Karbon Döngüsü ............................................................................................................................................98

2. Oksijen Döngüsü ...........................................................................................................................................98

3. Azot Döngüsü ................................................................................................................................................98

4. Su Döngüsü ...................................................................................................................................................99

5. Fosfor Döngüsü ...........................................................................................................................................100

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................101

Çözümler ................................................................................................................................................................102

F. Beslenme Şekilleri ve Etkileşim ..........................................................................................................................103

1. Ototrof Canlılar ............................................................................................................................................103

2. Hem Otorotof hem de Heterotrof Canlılar ....................................................................................................104

3. Heteotrof Canlılar .........................................................................................................................................104

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................106

Çözümler ................................................................................................................................................................107

5. BÖLÜM: HÜCRE

Hücre ........................................................................................................................................................................... 111

A. Hücre Zarının Yapısı .......................................................................................................................................... 112

B. Hücre Zarından Madde Geçişleri ....................................................................................................................... 115

1. Pasif Taşıma ................................................................................................................................................. 115

2. Aktif Taşıma .................................................................................................................................................. 117

3. Porlardan Geçemeyen Moleküllerin Taşınması ............................................................................................ 118

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................120

Çözümler ................................................................................................................................................................122

ix

C. Sitoplazma ve Organeller...................................................................................................................................123

1. Mitokondri .....................................................................................................................................................123

2. Ribozom ........................................................................................................................................................124

3. Endoplazmik Retikulum ................................................................................................................................124

4. Golgi Aygıtı ...................................................................................................................................................125

5. Lizozom ........................................................................................................................................................125

6. Peroksizom ...................................................................................................................................................126

7. Koful (Vokuol) ...............................................................................................................................................126

8. Plastidler .......................................................................................................................................................126

9. Sentrozom ....................................................................................................................................................127

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................128

Çözümler ................................................................................................................................................................130

D. Çekirdek .............................................................................................................................................................131

E. Kalıtım Materyali ................................................................................................................................................131

F. İnsan Karyotipi ....................................................................................................................................................133

G. Mutasyonlar .......................................................................................................................................................134

1. Kromozom Mutasyonları ..............................................................................................................................134

2. Kromozom Sayısındaki Değişmeler .............................................................................................................135

3. Gen Mutasyonları (Nokta Mutasyonları) ......................................................................................................136

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................138

Çözümler ................................................................................................................................................................139

H. Hücre Bölünmesi................................................................................................................................................140

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................147

Çözümler ................................................................................................................................................................149

6. BÖLÜM: FOTOSENTEZ

Fotosentez ...................................................................................................................................................................153

A. Işığa Bağlı (Aydınlık) Evre .................................................................................................................................154

1. Devirli Fotofosforilasyon ...............................................................................................................................154

2. Devirsiz Fotofosforilasyon .............................................................................................................................155

B. Işıktan Bağımsız (Karanlık) Evre (Calwin Devri) ...............................................................................................156

C. Fotosentez Hızını Etkileyen Faktörler ...............................................................................................................158

1. Çevresel Faktörler ........................................................................................................................................158

2. Kalıtsal Faktörler ...........................................................................................................................................159

x

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................160

Çözümler ................................................................................................................................................................162

7. BÖLÜM: HÜCRESEL SOLUNUM

Hücresel Solunum ......................................................................................................................................................165

A. Oksijenli (Aerob) Solunum .................................................................................................................................165

1. Glikoz (Glikolitik) Reaksiyonlar .....................................................................................................................165

2. Krebs Çemberi Reaksiyonları (Sitrik Asit Devri) ...........................................................................................166

3. E.T.S (Hidrojen yolu) Reaksiyonları ..............................................................................................................166

B. Oksijensiz (Anaerob) Solunum .........................................................................................................................169

1. Glikoliz Evresi ...............................................................................................................................................169

2. Son Ürün Evresi.............................................................................................................................................169

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................171

Çözümler ................................................................................................................................................................173

8. BÖLÜM: BİTKİSEL DOKULAR

Bitkisel Dokular ..........................................................................................................................................................177

A. Meristem (Bölünür = Sürgen) Doku ...................................................................................................................177

1. Primer (Birincil) Meristem .............................................................................................................................178

2. Sekonder (İkincil) Meristem ..........................................................................................................................178

B. Temel Doku .......................................................................................................................................................178

1. Parankima (Özerk) Doku ..............................................................................................................................178

2. Kollenkima (Pek Doku) ..................................................................................................................................179

3. Sklerankima (Sert Doku)................................................................................................................................179

xi

C. İletim Doku ........................................................................................................................................................180

1. Ksilem (Odun) Borusu .................................................................................................................................180

2. Floem (Soymuk) Borusu ................................................................................................................................180

D. Örtü Doku ..........................................................................................................................................................181

1. Epidermis .....................................................................................................................................................181

2. Periderm (Mantar Doku) ................................................................................................................................182

E. Bitkinin Kısımları ...............................................................................................................................................182

1. Kök ...............................................................................................................................................................182

2. Gövde ............................................................................................................................................................183

3. Yaprak ............................................................................................................................................................184

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................185

Çözümler ................................................................................................................................................................187

9. BÖLÜM: BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ

Bitkilerde Taşıma Sistemi ..........................................................................................................................................191

A. Ksilemde Taşıma ...............................................................................................................................................193

1. Kılcallık .........................................................................................................................................................193

2. Kök Basıncı ...................................................................................................................................................193

3. Terleme (Transpirasyon) Çekim Teorisi ve Kohezyon ..................................................................................194

B. Terlemeye Etki Eden Faktörler ..........................................................................................................................195

1. Çevresel Faktörler ........................................................................................................................................195

2. Genetiksel Faktörler.......................................................................................................................................196

C. Floemde Taşıma ...............................................................................................................................................196

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................197

Çözümler ................................................................................................................................................................199

xii

10. BÖLÜM: BİTKİLERDE BESLENME BÜYÜME VE HAREKET

Bitkilerde Beslenme Büyüme ve Hareket .................................................................................................................203

A. Makroelementler ...............................................................................................................................................203

B. Mikroelementler ................................................................................................................................................203

C. Minimum Kuralı .................................................................................................................................................203

D. Bitkilerde Büyüme .............................................................................................................................................204

1. Dış Faktörler ................................................................................................................................................204

2. Hormonlar .....................................................................................................................................................205

E. Fotoperyodizm ..................................................................................................................................................206

F. Bitkilerde Hareket ..............................................................................................................................................207

1. Tropizma (Yönelim) .....................................................................................................................................207

2. Nasti (Irganım) ..............................................................................................................................................208

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................209

Çözümler ................................................................................................................................................................ 211

11. BÖLÜM: BİTKİLERDE ÜREME VE GELİŞME

Bitkilerde Üreme ve Gelişme .....................................................................................................................................215

A. Tohumsuz Bitkilerde Üreme ..............................................................................................................................215

1. Karayosunlarında Üreme .............................................................................................................................215

2. Eğrelti Otlarında Üreme ................................................................................................................................215

B. Tohumlu Bitkilerde Eşeysiz Üreme ...................................................................................................................217

1. Çelikle Üreme ..............................................................................................................................................217

2. Yumru İle Üreme ..........................................................................................................................................217

3. Sürünücü Gövde İle Üreme .........................................................................................................................217

4. Soğan İle Üreme ...........................................................................................................................................217

C. Tohumlu Bitkilerde Eşeyli Üreme ......................................................................................................................217

1. Kapalı Tohumlu Bitkilerde Eşeyli Üreme ......................................................................................................217

2. Açık Tohumlu Bitkilerde Eşeyli Üreme .........................................................................................................220

D. Tohum ...............................................................................................................................................................221

E. Meyve ................................................................................................................................................................223

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................224

Çözümler ................................................................................................................................................................226

xiii

12. CANLILARDA ÜREME VE GELİŞME

Canlılarda Üreme ve Gelişme ....................................................................................................................................229

A. Eşeysiz Üreme ..................................................................................................................................................229

1. Bölünerek Üreme .........................................................................................................................................229

2. Tomurcuklanma ile Üreme ............................................................................................................................229

3. Sporla Üreme ................................................................................................................................................229

4. Vejetatif Üreme .............................................................................................................................................229

5. Rejenerasyon ................................................................................................................................................230

B. Eşeyli Üreme .....................................................................................................................................................230

1. Konjugasyon (Kavuşma) ..............................................................................................................................231

2. Partenogenez ..............................................................................................................................................231

3. Hermafroditizm ............................................................................................................................................232

4. Metagenez (Döl Alması) ...............................................................................................................................232

C. Hayvanlarda Eşeyli Üreme ...............................................................................................................................233

1. Dış Döllenme ...............................................................................................................................................233

2. İç Döllenme ..................................................................................................................................................233

D. Yumurtanın Yapısı .............................................................................................................................................234

1. Yumurta Kabuğu ..........................................................................................................................................234

2. Koryon Zarı ..................................................................................................................................................234

3. Amniyon Zarı ................................................................................................................................................234

4. Allontoyis Kesesi ..........................................................................................................................................234

5. Vitellus Kesesi .............................................................................................................................................234

E. İnsanda Üreme ..................................................................................................................................................235

1. Erkek Üreme Sistemi ...................................................................................................................................235

2. Dişi Üreme Sistemi ......................................................................................................................................236

F. Hayvanlarda Gelişme ve Büyüme .....................................................................................................................239

1. Segmentasyon .............................................................................................................................................239

2. Blastula Evresi .............................................................................................................................................239

3. Gastrula Evresi ............................................................................................................................................240

G. Başkalaşım (Metamorfoz) .................................................................................................................................242

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................243

Çözümler ................................................................................................................................................................244

xiv

13. BÖLÜM: KALITIM

Kalıtım..........................................................................................................................................................................247

A. Kalıtımla İlgili Kavramlar ...................................................................................................................................247

B. Kalıtım ve Çevre ...............................................................................................................................................248

C. Genetik ve Olasılık ............................................................................................................................................249

D. Eksik Baskınlık ..................................................................................................................................................254

E. Genotipin Araştırılması (Kontrol = Geri Çaprazlama) .......................................................................................255

F. Çok Allellik (Multiple Allelik) ...............................................................................................................................255

G. Kan Grupları .....................................................................................................................................................256

1. ABO Sistemi ................................................................................................................................................256

2. Rh Sistemi ...................................................................................................................................................258

3. MN Sistemi ..................................................................................................................................................259

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................267

Çözümler ................................................................................................................................................................268

14. BÖLÜM: POPULASYON GENETİĞİ

Populasyon Genetiği ..................................................................................................................................................271

1. Populasyon ..................................................................................................................................................271

2. Gen Havuzu .................................................................................................................................................271

3. Gen Frekansı ...............................................................................................................................................271

4. Kararlı ve Kararsız Populasyon ...................................................................................................................271

A. Hardy - Weinberg Kuralı ...................................................................................................................................272

B. Akraba Evlilikleri ................................................................................................................................................274

C. Genetik Islah .....................................................................................................................................................274

D. Populasyonun Gen Frenkasını Değiştiren Etkenler ..........................................................................................275

1. Göçler ..........................................................................................................................................................275

2. İzolasyon (Ayrılma) ......................................................................................................................................275

3. Mutasyon .....................................................................................................................................................275

4. Doğal Seleksiyon (Seçilim) ..........................................................................................................................276

5. Genetik Sürüklenme ....................................................................................................................................276

6. Eş Seçimi .....................................................................................................................................................277

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................278

Çözümler ................................................................................................................................................................280

xv

15. BÖLÜM: BİYOTEKNOLOJİ VE GENETİK MÜHENDİSLİĞİ

Biyoteknoloji Ve Genetik Mühendisliği .....................................................................................................................283

A. Biyoteknolojik Yöntemler ...................................................................................................................................283

B. Genetik Mühendisliği .........................................................................................................................................284

C. Hayvanlarda Klonlama ......................................................................................................................................285

D. DNA İzolasyonu ................................................................................................................................................286

E. DNA'nın Aktarımı ..............................................................................................................................................286

1. Transformasyon ...........................................................................................................................................286

2. Mikroenjeksiyon ...........................................................................................................................................286

3. Biyolistik Yöntem .........................................................................................................................................286

4. Elektroporasyon Yöntemi .............................................................................................................................286

F. DNA Parmak İzi .................................................................................................................................................286

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................287

Çözümler ................................................................................................................................................................289

16. BÖLÜM: CANLILARIN OLUŞUMU VE EVRİM

Canlıların Oluşumu Ve Evrim ....................................................................................................................................293

A. Abiyogenez (Kendiliğinden Oluş Hipotezi) ........................................................................................................293

B. Biyogenez (Canlıdan Oluş) Hipotezi .................................................................................................................293

1. Panspermia Hipotezi ....................................................................................................................................293

2. Ototrof Hipotezi ............................................................................................................................................294

3. Heterotrof Hipotezi .......................................................................................................................................294

C. LAMARCK'ın Evrimle İlgili Görüşü ....................................................................................................................295

1. Kullanma ve Kullanmama Hipotezi ..............................................................................................................295

2. Kazanılan Karakterlerin Kalıtımı ..................................................................................................................295

D. DARWİN'İN Evrimle İlgili Görüşü ......................................................................................................................295

E. Yaratılış Görüşü ................................................................................................................................................296

xvi

F. Ekolojik Ve Evrimsel Kurallar .............................................................................................................................297

1. Coppe Kuralı ................................................................................................................................................297

2. Dollo Kuralı ..................................................................................................................................................297

3. Gloger Kuralı ................................................................................................................................................297

4. Allen Kuralı ..................................................................................................................................................297

5. Bergman Kuralı ............................................................................................................................................297

G. Evrimi Destekleyen Kanıtlar ..............................................................................................................................297

1. Embriyolojiden Elde Edilen Kanıtlar .............................................................................................................297

2. Paleantolojik Kanıtlar ...................................................................................................................................297

3. Sınıflandırmadan Elde Edilen Kanıtlar .........................................................................................................297

4. Marfolojiden Elde Edilen Kanıtlar .................................................................................................................297

5. Fizyoloji Ve Biyokimyadan Elde Edilen Kanıtlar ...........................................................................................297

6. Sitoloji Ve Genetikten Elde Edilen Kanıtlar ..................................................................................................297

7. Biyocoğrafyadan Elde Edilen Kanıtlar .........................................................................................................297

8. Körelmiş Organlar ........................................................................................................................................297

9. Parazitlerden Elde Edilen Kanıtlar ...............................................................................................................297

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................298

Çözümler ................................................................................................................................................................299

17. BÖLÜM: CANLILARDA DAVRANIŞ

Canlılarda Davranış ....................................................................................................................................................303

A. Doğal Davranış .................................................................................................................................................303

1. İçgüdü ..........................................................................................................................................................303

2. Refleksler .....................................................................................................................................................303

B. Sosyal Davranış ................................................................................................................................................304

C. Sonradan Kazanılan Davranış ..........................................................................................................................304

1. İzleme İle Öğrenme .....................................................................................................................................304

2. Alışkanlık Yoluyla Öğrenme .........................................................................................................................305

3. Şartlanma Yoluyla Öğrenme ........................................................................................................................305

4. Deneme-Yanılma Yoluyla Öğrenme .............................................................................................................305

D. Biyolojik Saat (Biyoritm) ....................................................................................................................................305

E. Hayvanlarda Savunma Davranışları .................................................................................................................305

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................306

Çözümler ................................................................................................................................................................307

xvii

18. BÖLÜM: HAYVANSAL DOKULAR

Hayvansal Dokular ..................................................................................................................................................... 311

A. Epitel Doku ........................................................................................................................................................ 311

1. Örtü Epiteli ................................................................................................................................................... 311

2. Bez (Salgı) Epiteli ........................................................................................................................................312

3. Duyu Epiteli ..................................................................................................................................................312

B. Bağ ve Destek Doku .........................................................................................................................................313

1. Temel Bağ Doku ...........................................................................................................................................313

2. Kıkırdak Doku ...............................................................................................................................................314

3. Kemik Doku ..................................................................................................................................................314

4. Yağ Doku ......................................................................................................................................................315

5. Kan Doku ......................................................................................................................................................315

C. Kas Doku ..........................................................................................................................................................317

1. Düz Kas .......................................................................................................................................................317

2. Çizgili Kas .....................................................................................................................................................318

3. Kalp Kası .....................................................................................................................................................318

D. Sinir Doku .........................................................................................................................................................319

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................320

Çözümler ................................................................................................................................................................322

19. BÖLÜM: SİNİR SİSTEMİ

Sinir Sistemi ................................................................................................................................................................325

A. Omurgasız Hayvanlarda Sinir Sistemi ..............................................................................................................325

B. Omurgalılarda Sinir Sistemi ..............................................................................................................................326

1. Sinir Hücreleri ve Çeşitleri ...........................................................................................................................326

2. Bir Nöronun Yapısı ve Kısımları ...................................................................................................................327

3. Bir Nörondan Başka Bir Nörona İmpuls Geçişi ............................................................................................328

C. İnsanda Sinir Sistemi ........................................................................................................................................330

II. Merkezi Sinir Sistemi ...................................................................................................................................330

1. Beyin ............................................................................................................................................................330

2. Omurilik (Medulla Spinalis) ..........................................................................................................................333

II. Çevresel Sinir Sistemi ..................................................................................................................................334

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................335

Çözümler ................................................................................................................................................................337

xviii

20. BÖLÜM: DUYU ORGANLARI

Duyu Organları............................................................................................................................................................341

A. Görme Duyusu Göz ..........................................................................................................................................341

1. Sert Tabaka (Sklera) ....................................................................................................................................342

2. Damar Tabaka (Koroid) ................................................................................................................................342

3. Ağ Tabaka (Retina) ......................................................................................................................................342

B. Kulak ve İşitme Duyusu ....................................................................................................................................344

1. Dış Kulak ......................................................................................................................................................344

2. Orta Kulak ....................................................................................................................................................344

3. İç Kulak ........................................................................................................................................................344

C. Burun ve Koku Duyusu .....................................................................................................................................345

D. Dil ve Tat Alma Duyusu .....................................................................................................................................346

E. Deri ve Dokunma Duyusu .................................................................................................................................347

1. Üst Deri (Epidermis) .....................................................................................................................................347

2. Alt Deri (Dermis) ..........................................................................................................................................347

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................349

Çözümler ................................................................................................................................................................350

21. BÖLÜM: HORMONLAR VE ENDOKRİN SİSTEM

Hormonlar ve Endokrin Sistemi ................................................................................................................................353

A. Hipofiz Bezi .......................................................................................................................................................354

1. Ön lop (Anterior) ..........................................................................................................................................354

2. Ara Lop (Median) .........................................................................................................................................355

3. Arka Lop (Posterior) .....................................................................................................................................355

B. Tiroid ve Paratiroid Bezi ....................................................................................................................................355

1. Tiroksin Hormonu .........................................................................................................................................356

2. Kalsitonin (Tirokalsitonin) Hormonu .............................................................................................................356

xix

C. Paratroid Bezi ...................................................................................................................................................356

D. Böbrek Üstü Bezler (Adrenal Bezleri) ...............................................................................................................357

1. Adrenal Korteks Hormonları .........................................................................................................................357

2. Adrenal Medulla (Öz) Hormonları ................................................................................................................358

E. Pankreas ............................................................................................................................................................359

1. İnsülin Hormonu ............................................................................................................................................359

2. Glukagon Hormonu ......................................................................................................................................359

F. Eşeysel Bezler (Gonad Hormonları) ...................................................................................................................359

1. Östrojen Hormonu ........................................................................................................................................359

2. Progesteron Hormonu .................................................................................................................................359

3. Testosteron Hormonu ..................................................................................................................................360

G. Timus Bezi .........................................................................................................................................................360

H. Epifiz Bezi ..........................................................................................................................................................360

İ. Plasenta...............................................................................................................................................................360

1. Koriyonik Gonatotropin .................................................................................................................................360

2. Plasental Laktojen .......................................................................................................................................360

K. Sindirim Hormonları ...........................................................................................................................................361

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................362

Çözümler ................................................................................................................................................................364

22. BÖLÜM: DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

Destek ve Hareket Sistemi .........................................................................................................................................367

A. Bir Hücrelilerde Destek ve Hareket ...................................................................................................................367

B. Omurgasızlarda Destek ve Hareket ..................................................................................................................367

1. Hidrostatik İskelet .........................................................................................................................................367

2. Dış İskelet ...................................................................................................................................................368

3. İç İskelet ......................................................................................................................................................368

xx

C. Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket .......................................................................................................368

D. İnsanda İskelet Sistemi .....................................................................................................................................368

1. Şekillerine Göre Kemik Çeşitleri ...................................................................................................................369

2. Eklem Yapısı ve Çeşitleri .............................................................................................................................372

E. Kas Sistemi ........................................................................................................................................................372

1. İskelet Kasları ...............................................................................................................................................373

2. Kalp Kası .....................................................................................................................................................373

3. Düz Kas .......................................................................................................................................................373

F. Çizgili Kasların Çalışma Mekanizması................................................................................................................373

G. Kasılmanın Kimyası ...........................................................................................................................................375

H. Kas ve İskelet İlişkisi ..........................................................................................................................................377

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................378

Çözümler ................................................................................................................................................................379

23. BÖLÜM: SİNDİRİM SİSTEMİ

Sindirim Sistemi .........................................................................................................................................................383

A. Sindirim Basamakları ........................................................................................................................................383

1. Mekanik (Fiziksel) Sindirim ...........................................................................................................................383

2. Kimyasal Sindirim .......................................................................................................................................383

3. Emilim .........................................................................................................................................................383

B. Sindirim Çeşitleri ..............................................................................................................................................383

1. Hücre İçi Sindirim ..........................................................................................................................................383

2. Hücre Dışı Sindirim .....................................................................................................................................383

C. Canlılarda Sindirim ............................................................................................................................................383

1. Saprofitlerde Sindirim ...................................................................................................................................383

2. Bitkilerde Sindirim .......................................................................................................................................383

3. Süngerlerde (Porifera) Sindirim ..................................................................................................................384

4. Hidrada Sindirim ...........................................................................................................................................384

5. Toprak Solucanında Sindirim ......................................................................................................................384

6. Eklem Bacaklılarda Sindirim ........................................................................................................................384

7. Kuşlarda Sindirim ........................................................................................................................................385

8. Memelilerde Sindirim ...................................................................................................................................385

xxi

D. Sindirim Çeşitleri ...............................................................................................................................................385

1. Ağız ................................................................................................................................................................386

2. Yutak ............................................................................................................................................................386

3. Yemek Borusu ..............................................................................................................................................386

4. Mide ............................................................................................................................................................387

5. İnce Bağırsak ..............................................................................................................................................387

6. Kalın Bağırsak ..............................................................................................................................................388

7. Karaciğer ......................................................................................................................................................388

8. Pankreas ......................................................................................................................................................390

E. Besinlerin Kimyasal Sindirimi .............................................................................................................................390

1. Proteinlerin Kimyasal Sindirimi .....................................................................................................................390

2. Karbonhidratların Kimyasal Sindirimi ...........................................................................................................390

3. Yağların Kimyasal Sindirimi .........................................................................................................................391

F. Besinlerin Emilimi ...............................................................................................................................................391

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................392

Çözümler ................................................................................................................................................................394

24. BÖLÜM: HAYVANLARDA DOLAŞIM SİSTEMİ

Hayvanlarda Dolaşım Sistemi ...................................................................................................................................397

A. Omurgalılarda Dolaşım Sistemi ........................................................................................................................398

1. Balıklarda Dolaşım ........................................................................................................................................398

2. Kurbağalarda Dolaşım ................................................................................................................................398

3. Sürüngenlerde Dolaşım ..............................................................................................................................399

4. Kuş ve Memelilerde Dolaşım ......................................................................................................................400

B. Hayvanlarda Isı Düzenlenmesi .........................................................................................................................400

C. İnsanda Dolaşım Sistemi ..................................................................................................................................400

1. Kalbin Yapısı ve Çalışması ...........................................................................................................................401

2. Kalbin Çalışma Mekanizması .....................................................................................................................402

xxii

D. Kandamarlarının Yapısı ve Özellikleri ...............................................................................................................403

1. Atardamarlar (Arterier) ...................................................................................................................................403

2. Kılcaldamar (Kapiller) ..................................................................................................................................404

3. Toplardamarlar (Venler) ................................................................................................................................404

E. Kan ile Hücreler Arasında Madde Alışverişi (STARLİNG Hipotezi) ....................................................................405

F. Lenf Dolaşımı......................................................................................................................................................407

G. Vücut Savunması...............................................................................................................................................408

1. Bağışıklık Sistemi .........................................................................................................................................409

2. Bağışıklığın Kazanılması ............................................................................................................................410

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................412

Çözümler ................................................................................................................................................................413

25. BÖLÜM: SOLUNUM SİSTEMİ

Solunum Sistemi ........................................................................................................................................................417

A. Hayvanlarda Solunum Sistemi ..........................................................................................................................417

1. Hücre Yüzeyi ve Deri Solunumu ...................................................................................................................417

2. Solungaç Solunumu ....................................................................................................................................417

3. Trake Solunumu ............................................................................................................................................418

4. Akciğer Solunumu ........................................................................................................................................419

B. İnsanda Solunum Sistemi .................................................................................................................................419

1. Burun (Nasus) ...............................................................................................................................................419

2. Yutak ve Gırtlak (Farinks ve Larinks) ..........................................................................................................420

3. Soluk Borusu (Trakea) ..................................................................................................................................420

4. Akciğer ........................................................................................................................................................420

C. Soluk Alıp Verme Mekanizması ........................................................................................................................421

D. Solunum Gazlarının Taşınması .........................................................................................................................421

1. Oksijenin Taşınması.......................................................................................................................................422

2. Karbondioksitin Taşınması ...........................................................................................................................422

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................424

Çözümler ................................................................................................................................................................426

xxiii

26. BÖLÜM: BOŞALTIM SİSTEMİ

Boşaltım Sistemi.........................................................................................................................................................429

A. Tek Hücrelilerde Boşaltım .................................................................................................................................429

B. Omurgasız Hayvanlarda Boşaltım ....................................................................................................................430

1. Sünger ve Sölenterler ...................................................................................................................................430

2. Yassı Solucan .............................................................................................................................................430

3. Halkalı Solucan .............................................................................................................................................430

4. Eklem Bacaklılar ...........................................................................................................................................431

C. Omurgalılarda Boşaltım Organı ........................................................................................................................431

1. Pronefroz Böbrek ..........................................................................................................................................431

2. Mezonefroz Böbrek .....................................................................................................................................431

3. Metanefroz Böbrek ........................................................................................................................................431

D. İnsanda Boşaltım Sistemi .................................................................................................................................432

E. İdrar Oluşumu ...................................................................................................................................................434

1. Süzülme (Filtrasyon) .....................................................................................................................................434

2. Geri Emilim (Rezorpsiyon) ...........................................................................................................................434

3. Salgılama (Sekresyon) .................................................................................................................................435

F. Böbreğin Görevleri .............................................................................................................................................436

Çözümlü Test ..........................................................................................................................................................438

Çözümler ................................................................................................................................................................439

KAYNAKLAR ...............................................................................................................................................................440

ALAN BİLGİSİ

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

5

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

En ilkel canlılar olan algler, bakteri ve archaelerden (mo-

nerler) omurgalılara kadar canlıların tamamında görülen

ortak özellikler vardır. Bu özellikler canlılığın varlığı ve

canlı hayatının devamlılığı için gereklidir.

1. Hücresel Yapı

Bütün canlılar hücre veya hücrelerden meydana gelir.

Canlılar yapısal ve işlevsel bakımdan en küçük birim

olan hücrelerden oluşmuştur. Bazı canlılar tek hücrelidir.

Örneğin, bakteri, amip ve paramesyum gibi. Bazı canlılar

ise çok hücrelidir. Örneğin, bitki, mantar ve hayvan gibi.

Hücresel yapıya göre prokaryot ve ökaryot olmak üzere

ikiye ayrılır.

• Prokaryot hücre: Zarla çevrili çekirdek ve zarla çev-

rili organelleri olmayan hücrelerdir. Organel olarak

yalnızca ribozom organelini bulundurur. Bakteri ve

archae âleminde bulunan canlılar prokaryottur.

• Ökaryot hücre: Yönetici molekül olan DNA çekirdek

içerisinde bulunur. Zarla çevrili organelleri vardır.

Hücre organizasyonu bu organeller arasında koordi-

neli olarak yapılır. Protista, mantar, bitki ve hayvanlar

âleminde yer alan canlılar ökaryot hücre yapısında-

dır. Bütün hücrelerde hücre zarı sitoplazma, DNA,

RNA, ribozom ve enzim bulunur.

2. Beslenme

Bütün canlılar yaşamlarını sürdürebilmek ve metabolik

aktivitelerini devam ettirebilmek için beslenmeye ihtiyaç

duyarlar. Beslenme canlıların enerji eldesi ve kütlesel ar-

tışı için mutlaka gereklidir. Bütün canlılar su ve mineral

madde gibi inorganik besinleri mutlaka dışarıdan hazır

olarak alır.

• Ototrof beslenme: Bu canlılar inorganik maddeleri

kullanarak kendi besinlerini kendi üreten canlılardır.

Bu canlılara üretici ya da ototrof canlı denir. Örne-

ğin fotosentetikler ışığı kullanırken kemosentetikler

oksitlenme enerjisini kullanırlar. Bakteri, algler, fitop-

lanktonlar ve bitkiler ototrof beslenir.

• Heterotrof beslenme: Bu canlılar kendi besinlerini

üretemedikleri için besinlerini dış ortamdan hazır ala-

rak beslenirler. Bu canlılara tüketici ya da heterotrof

canlı denir. Heterotrof canlılar diğer canlıları besin

olarak kullanır. Örneğin, mantarlar, hayvanlar bazı

protistler, heterotrof beslenirler.

3. Solunum ve ATP Üretimi

Bütün canlılar aldıkları besinleri hücresel solunumla yı-

karak metabolik ATP üretirler. Solunum bir canlıda ke-

sintisiz devam etmelidir. Tüm canlıların kullandığı ortak

enerji ATP'dir. ATP üretimi ve tüketimi canlılık gösterge-

sidir. Solunum oksijenin varlığında ya da yokluğunda iki

şekilde gerçekleşir.

• Aerob solunum: Organik besinlerin oksijenli or-

tamda yıkılarak ATP elde edilmesidir. Enerji üretme

olayı mitokondri organelinde gerçekleşir. Oksijenli

solunumda besin tam parçalandığından ve elektron

enerjisinden yararlanıldığı için üretilen ATP miktarı

fazladır.

• Anaerob solunum: Organik besinlerin oksijensiz or-

tamda yıkılarak enerji elde edilmesidir. Besinler laktik

asit ve etil alkol gibi organik bileşiklere kadar parça-

landığı için ve E.T.S kullanılmadığından üretilen ATP

miktarı azdır.

NOTAnaerob solunum bütün canlılarda sitoplaz-mada gerçekleşir. Aerob solunum bakterilerde mezozomda, ökaryotlarda ise mitokondride gerçekleşir.

4. Metabolizma

Hücrede meydana gelen anabolik (yapım) ve katabolik

(yıkım) tepkimelerinin tamamına metabolizma denir.

• Anabolizma (özümleme = asimilayon): Basit mole-

küllerin birleştirilerek karmaşık moleküller sentezlen-

mesidir. Bu olayda ATP harcanır. Reaksiyon ender-

goniktir. Fotosentez, protein sentezi ve yağ sentezi

anabolik olaylardır.

• Katabolizma (yadımlama = disimilasyon): Komp-

leks moleküllerin daha basit moleküllere parçalanma-

sıdır. Sindirim, solunum proteinlerin hidrolizi, katabolik

olaylardır.

5. Organizasyon

Her canlı belirli bir organizasyona sahiptir. Tek hücreli

canlılarda organizasyon hücrenin farklı kısımlarında fark-

lı görevleri üstlenmesiyle olur. Çok hücreli canlılarda be-

lirli bir görev için özelleşmiş dokular ve organlar bulunur.

Atom → Molekül → Organel → Hücre → Doku → Organ

→ Sistem → Organizma

6

6. Hareket

Hareket üreme, korunma, beslenme veya uygun ortam

bulma için yapılır. Bütün canlılarda görülen hareket iki

şekildedir. Sünger, mercan gibi bazı canlılarda yer değiş-

tirme görülmez. Bu nedenle pasif hareket görülür. Bitki-

lerde ve mantarlarda da pasif hareket gözlenir. Kamçısı

olmayan bir bakterinin deniz dalgasıyla savrularak yer

değiştirmesi pasif harekettir. Bazı tek hücreliler ve hay-

vanlarda aktif hareket görülür. Amip yalancı ayaklarıyla,

öglena kamçısıyla, paramesyum silleriyle, bazı omurgalı

ve omurgasızlar iskelet ve kaslarıyla aktif hareket eder.

7. Çevresel Uyarılara Tepki

Bütün canlılar dışarıdan gelen değişimleri ve uyartıla-

rı algılayarak onlara karşı tepki gösterirler. Dışarıdan

canlılara fiziksel, kimyasal ve mekaniksel uyarılar gelir.

Örneğin öglenanın ışığına doğru hareketi fiziksel tepki,

bitki köklerinin gübreye yönelmesi kimyasal tepki, kedi-

nin sese doğru yönelmesi mekaniksel bir tepkidir. Uyarı

şiddeti arttıkça tepkinin dereceside artabilir.

8. Üreme

Canlıların nesillerini devam ettirebilmek için kendilerine

benzer bireyler meydana getirme olayına üreme denir.

Üreme yaşam için değil populasyonların devamı için ge-

reklidir.

• Eşeysiz üreme: Tek bir canlının çeşitli yollarla ken-

disiyle aynı özellikte yeni bireyler oluşturmasıdır.

Bölünme, tomurcuklanma, sporla üreme ve vejetatif

üreme gibi çeşitleri vardır. Eşeysiz üremeyle oluşan

calıların genetik yapıları ata canlı ile aynıdır. Bakte-

rilerin bölünmesi, hidranın tomurcuklanması, eşeysiz

üremedir. Ayrıca canlılar yıpranan kısımları yeniler.

Buna rejenerasyon denir. Rejenerasyon yenilenme-

ye bağlı üremedir.

• Eşeyli üreme: Erkek ve dişi üreme hücrelerinin

(sperm ve yumurta) birleşmesiyle yeni bir canlının

oluşturulmasına eşeyli üreme denir. Eşeyli üremeyle

oluşan canlıların genetik yapıları ata canlıdan farklı

olur. Böylece tür içi çeşitlilik sağlanmış olur. Eşeyli

üremenin temeli mayoz bölünme ve döllenmedir. Ma-

yoz bölünme ile gametler oluşur. Döllenme ile gamet-

ler birleşir. Oluşan canlı ata bireyden daha dirençli

olabilir.

9. Boşaltım

Hücrelerde metabolik faaliyetler sonucunda meydana

gelen atıkların ya da beslenme ile alınan bazı gereksiz

zararlı madde ve yan ürünlerin dışarı atılmasına boşal-

tım denir. Canlılar boşaltım yaparak kararlı bir iç denge

(homeostasi) sağlamış olur.

Bakterilerde boşaltım yüzeyden difüzyonla gerçekleşir-

ken protistlerde kontraktil kofullarla, omurgasızlarda ise

nefridyum ve protonefridyum denilen yapılarla boşaltım

sağlanır. Omurgalılarda aktif bir boşaltım vardır. Memeli-

ler terleme yaparak, nefes vererek ve böbreklerden idrar

atarak boşaltımı sağlar. Bitkiler de hayvanlarda olduğu

gibi aktif bir boşaltım yoktur. Atıklar yıl boyu kofulda

birikir. Yaprak dökümüylede atıklar bitkiden uzaklaşır.

Ayrıca bitkilerde stoma, lentiseller ve hidatodlardan da

boşaltım yapılır.

10. Büyüme

Canlılar dışardan aldıkları besinleri yapılarına katarak

hacimsel ve kütlesel artış sağlayarak büyürler. Bitkiler-

de meristem dokunun varlığı sayesinde sınırsız büyüme

görünür. Hayvanlarda ise bölünen dokuların zamanla bö-

lünme özelliklerini yitirmesiyle sınırlı bir büyüme görülür.

Bitki ve hayvanların büyümesi hücre bölünmesiyle olur.

Fakat tek hücrelilerde bölünme üreme demektir. Bu ne-

denle tek hücreliler hacimsel artış sağlayarak büyürler.

Büyümeyle birlikte canlıdaki hücre organ ve dokuların

görevlerini tam olarak yapması anlamına gelen olgunlaş-

maya da gelişme denir.

11. Kimyasal Yapı

Bütün canlı hücrelerin yapısında kimyasal maddeler

bulunur. Bu kimyasal maddelere örnek DNA, RNA, su,

karbonhidratlar, proteinler ve yağlar verilir. Bütün canlı-

larda protein sentezi evrenseldir. Ayrıca canlılarda DNA

ve RNA bulunduğu için mutasyona uğrayabilir.

12. Homeostasi (İç denge)

Sağlıklı her hücrenin kendine ait kararlı bir iç dengesi

vardır. Bu denge asidik ve bazik karakterli çeşitli kimya-

sallarla sağlanır. Homeostasinin korunmasında sinir sis-

temi ve endokrin sistem önemlidir.

7

ÇÖZÜMLÜ TEST

1. Tüm canlılar tarafından gerçekleştirilebilen temel hayatsal olaylarla ilgili olarak aşağıdakiler-den hangisi yanlıştır?

A) Hücresel solunumla ATP üretme

B) Hücreye özgü kompleks organik besinleri sen-tezleme

C) Bütün metabolik olaylarda ATP enerjisi kullanma

D) Hücrelerde oluşan metabolik atıkları dışarı atma

E) Hücreye alınan besinleri yapıya katma

2. Aşağıda verilen canlıların özellikleri ile ilgili açık-lamalardan hangisi yanlıştır?

A) Çok hücreli canlılarda doku ve organ düzeyinde organizasyon görülür.

B) Bütün canlılar eşeyli üreyerek nesillerini devam ettirir.

C) Canlılar çevresel uyaranlara karşı tepki gösterir-ler.

D) Canlılar biyolojik olaylarda enzim kullanır.

E) Tek hücreli ve çok hücreli canlılarda kendi besi-nini üreten türler bulunur.

3. Aşağıdakilerden hangisi bütün canlılarda ortak-tır?

A) Prokaryot hücre tipi

B) Ototrof beslenme

C) Aerob solunum

D) Adaptasyon

E) Aktif hareket

4. Aşağıdakilerden hangisi beslenmenin amacı değildir?

A) Canlıların yapısına katılacak moleküllerin temin edilmesi

B) Hücresel solunum için besin temini

C) Hücrede düzenleyici görev alacak besinlerin sentezi

D) Canlıya özgü kompleks besinlerin üretimi

E) DNA'nın oluşumunu sağlayan genlerin dışarıdan alınması

5. Aşağıda verilen hücresel yapılardan hangisi bütün canlılarda gözlenmez?

A) Hücre zarı B) Çekirdek C) Sitoplazma

D) Ribozom E) Yönetici molekül

6. Aşağıdakilerden hangisi bireyin hayatını devam ettirebilmesi için metabolik ATP'nin üretildiği olaydır?

A) Beslenme B) Metabolizma C) Üreme

D) Boşaltım E) Solunum

7.

I. Kendine özgü moleküller sentezleme

II. Kompleks organik molekülleri monomerlerine dönüştürme

III. İnorganik maddelerden organik madde sentezle-me

IV. Anaerob solunumla ATP sentezleme

Yukarıda verilenlerden hangileri bütün canlılarda görülebilecek ortak özelliklerdendir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV

D) I, II ve III E) II, III ve IV

8. Aşağıdaki canlılardan hangisi aktif hareket edemez?

A) Paramesyum B) Mantarlar C) Öglena

D) Amip E) Balık

9. Aşağıdakilerden hangisi canlılarda homeostasiyi sağlamaz?

A) Solunum B) Boşaltım C) Beslenme

D) Metabolizma E) Adaptasyon