ÖĞRETİMDEDENETİM

Prof. Dr. İnayet AYDIN

Durum SaptamaDeğerlendirme ve GeliştirmeÖğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

Öğretimde Denetim

6. Baskı

Prof. Dr. İnayet AYDIN

ÖĞRETİMDE DENETİM

ISBN 975-8792-97-0

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© 2016, Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Aralık 2005, Ankara6. Baskı: Mart 2016, Ankara

Yayın-Proje: Didem KestekDizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek

Kapak Tasarımı: Didem Kestek

Baskı: Salmat Basım Yayıncılık AmbalajSanayi Tic. Ltd. Şti.

Büyük Sanayi 1. Cadde 95/1İskitler/ANKARA

Tel: 0312-3411020

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26062

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

Prof. Dr. İna yet AY DIN1963 yı lın da Art vin’in Borç ka il çe sin de doğ du. İlk ve Or ta öğ-

re ni mi ni Ça nak ka le’nin Ye ni ce ve Bay ra miç il çe le rin de ta mam la dı. 1985 Yı lın da An ka ra Üni ver si te si Eği tim Bi lim le ri Fa kül te si Eği tim Yö ne ti mi ve Plan la ma sı Bö lü mün den me zun ol du. 1986-1988 yıl la rı ara sın da Sü mer bank Ban ka cı lık Per so nel ve Eği tim Mü dür lü ğün de gö rev yap tı. 1988 yı lın da A.Ü. Sos yal Bi lim ler Ens ti tü sün de “ 3308 Sa yı lı Çı rak lık ve Mes lek Eği ti mi Ka nu nu Ge re ğin ce Sü mer bank Ban ka Şu be le rin de Ti ca ret Li se si Öğ ren ci le ri ne Yap tı rı lan Be ce-ri Eği ti mi” baş lık lı te zi ni ve re rek yük sek li sans eği ti mi ni ta mam la-dı.1988 Yı lın da A.Ü.Eği tim Bi lim le ri Fa kül te si Eği tim Yö ne ti mi ve Plan la ma sı Bö lü mü ne Araş tır ma Gö rev li si ola rak atan dı. 1993 yı-lın da “ Eği tim Yö ne ti min de Stres Kay nak la rı” ko nu lu te zi ile Dok tor ün va nı nı ka zan dı. 1993 yı lın da ay nı bö lü me Yar dım cı Do çent ola rak atan dı. 1996 yı lın da 8 ay sü re ile YÖK/ Dün ya Ban ka sı Mil li Eği ti mi Ge liş tir me Pro je si kap sa mın da ka zan dı ğı burs la Ame ri ka Bir le şik Dev let le ri- OHI O “Uni ver sity of Cin cin na ti’de dok to ra son ra sı araş-tır ma cı ola rak ça lış tı. Ay nı dö nem de 6 haft a lık “ Yö ne ti ci Ye tiş tir me Aka de mi si”nde ko nuk öğ re tim üye li ği yap tı. 1997 yı lın da Do çent lik ün va nı nı ka zan dı. 2003 yı lın da pro fe sör olan ya za rın “İş Ya şa mın da Stres”, “Yö net sel Mes le ki ve Ör güt sel Etik” ve Prof Dr. Ali Bal cı ile or tak ola rak yaz dık la rı “Eği tim Yö ne ti mi”, “Al ter na tif Okul lar”, “Eği-tim ve Öğ re tim de Etik” isim li beş ki ta bı, Eği tim Yö ne ti mi ala nın da 30’dan faz la ya yım lan mış ma ka le si bu lun mak ta dır. Li sans dü ze yin-de Hiz met İçi Eği tim, Yö ne tim, Yö ne tim de İn san İliş ki le ri, Per so nel Yö ne ti mi, Yö ne tim de Ör nek Olay lar, İl köğ re ti min De ne ti mi ders le-ri ni ; Li san süs tü dü zey de, İn san Kay nak la rı Yö ne ti mi, Mes lek Eti ği, Al ter na tif Okul lar, Okul Ön ce si Ku rum lar da Yö ne tim, Yö ne tim de Etik, Yö ne tim de Stres Kay nak la rı, Öğ re tim de De ne tim, Çağ daş De-ne tim Yak la şım la rı, Eği tim Yö ne ti min de Ye ni Yak la şım lar ders le ri ni ver mek te dir. Bir yıl sü re ile A.Ü. Eği tim Bi lim le ri Fa kül te si Eği tim Araş tır ma ve Uy gu la ma Mer ke zi Mü dür Yar dım cı lı ğı nı ve üç yıl sü re

ile An ka ra Üni ver si te si Eği tim Bi lim le ri Ens ti tü sü Mü dür Yar dım-cı lı ğı gö rev le ri ni yü rüt tü. 1999-2001 yıl la rı ara sın da Mil li Eği tim Ba kan lı ğı Eği tim Araş tır ma ve Ge liş tir me Da ire si’nde “Öğ ret men Per for man sı nın De ğer len di ril me si” ve “Okul Yö ne ti mi ne Ai le Ka tı-lı mı” ko nu la rın da sür dü rü len iki araş tır ma ya da nış man lık ve Eği tim Araş tır ma la rı na Des tek Ko mis yo nu Baş kan lı ğı gö rev le ri ni yü rüt tü. Ay rı ca pek çok ka mu ve özel sek tör ku ru mun da hiz met içi eği tim ve yö ne tim se mi ner le rin de prog ram cı, ko or di na tör ve öğ re ti ci ola rak gö rev al mış; ih ti yaç sap ta ma ve de ğer len dir me ça lış ma la rı nı ger çek-leş tir miş tir. Ev li ve bir ço cuk an ne si dir.

Not: Bu kitapta kullanılmış olan örnekleri üreten ve bunları kullanmama izin veren tüm öğrencilerime teşekkürü borç bilirim.

Ba ba mın de ğer li anı sı na ve tüm ai le me…

SU NUŞBir ku ru mun amaç la rı na ula şa bil me si için sa hip ol du ğu ve ya-

rar la na bi le ce ği kay nak la rı en iyi bir şe kil de kul lan ma sı ge re kir. Ör-gü tün amaç la rı na ula şa bil me de re ce si bir ba kı ma kay nak la rı kul-la na bil me de re ce si ne bağ lı dır. Bu ne den le ku rum da ça lış ma la rın sü rek li ola rak gö ze tim ve de ne tim al tın da tu tul ma sı zo run lu dur. Bun lar dan en önem li si nü rün ve ve rim li li ğin ya kın dan iz len me si, sü-rek li ola rak ar tı şı nı sağ la ya cak ön lem le rin alın ma sı ge rek li li ği dir. Bu açı dan ba kıl dı ğın da de ne tim ku rum lar için ya şam sal bir önem ta şır.

De ne tim ida re hu ku ku ile yö ne tim bi li mi nin or tak bir ko nu-su dur. Ya pı lan de ne tim ler de amaç, per so nel ta ra fın dan gö rü len hiz met le rin hu kuk ku ral la rı için de ye ri ne ge ti ril me si nin in ce len-me si dir. De ne tim ol gu su, so rum lu luk bi lin ci nin, gö rev an la yı şı nın, ça lış ma duy gu su nun iti ci bir gü cü dür. Her alan da ve ka de me de ya-pı lan, ya pı cı de ne tim ler sis te min da ha ba şa rı lı ol ma sı na ve ge liş me-si ne kat kı da bu lu nur.

De ne ti ci de net le di ği ku rum da bir alan uz ma nı ola rak rol oy-na ya cak tır ve ba şa rı lı ola bil me si için de ne ti min ge rek tir di ği bil gi le ri ka zan mış ve uy gu la ma ye ter li lik le ri ni ge liş tir miş ol ma lı dır. Eği tim sis te min de ku rum de ne ti mi, oku lun eği tim-öğ re tim ve yö ne tim sü-reç le ri ile bun lar la il gi li ka yıt ve iş lem le rin in ce le ne rek, ku ru mun ge-nel iş le yi şi hak kın da bir hük me var mak üze re ya pı lır.

Bu ki tap ta ki kay nak lar in ce len di ğin de, bü yük kıs mı nın Ame-ri ka Bir le şik Dev let le rin de ki ya zar la ra ait ol du ğu gö rü lür. Ame ri ka eği tim sis te min de ki de ne tim 1820 yıl la rın da kon trol sü re ci ola rak baş la mış, gü nü mü ze ka dar ya pı lan uy gu la ma, in ce le me ve araş tır-ma so nuç la rın dan ya rar la nı la rak sü rek li bir şe kil de ge liş ti ril miş tir. Bu gün eği tim sis te min de de ne tim, öğ ret men ve okul yö ne ti ci le ri ne reh ber lik, mes le ki yar dım ve hiz met için de ye tiş tir me ola rak al gı lan-mak ta dır. De ne tim de esas olan il ke, öğ ret men ve yö ne ti ci ile bir lik te ça lı şa rak, öğ ren ci le rin de ka tı lı mı ile öğ re tim ve eği tim sü re cin de is-te ni len ba şa rı yı sağ la mak tır.

Geç miş yıl lar da sev gi li öğ ren cim, şim di de ğer li mes lek ta şım olan Prof. Dr. İna yet Ay dın, gay ret li ve ti tiz bir ça lış ma nın ürü nü olan, kla sik de ne tim den fark lı ola rak bi lim sel bir yak la şım ge ti ren bu ki ta bı ha zır la dı ğı için ken di si ni can dan teb rik edi yor ve kut lu yo-rum. Bu gü zel ese rin Türk Eği tim Sis te mi nin ge liş me si ne ya ra rı ve kat kı sı ola ca ğı nı umu yo rum. Ge le cek te da ha ba şa rı lı ça lış ma lar yap-ma sı nı ve eser ler ver me si ni bek ler, şük ran la rı mı su na rım.

Ekim 2005

Prof. Dr. A. Hay dar TAY MAZ

B R NC KISIM

EĞİTİMDE DENETİMİN M L E E E İ

BÖLÜM 1

(EĞİTİMDE DENETİM) Tanımı, Tarihsel Gelişimi ve Boyutları

Denetimde Farklı Tanımlar ....................................................................4

ABD’de Denetimin Tarihsel Gelişimi ...................................................6

Denetimin Boyutları .............................................................................12

Denetimin Yönetim Boyutu ..........................................................12

Denetimin Program Boyutu ........................................................13

Denetimin Öğretim Boyutu ..........................................................14

BÖLÜM

(DENETİM MODELLERİ)Bilimsel Denetim ...................................................................................17Sanatsal Denetim ...................................................................................26

Bir Sanat Olarak Öğretim ..............................................................30Programın Değerlendirilmesi .......................................................32Öğretimin Değerlendirilmesi .......................................................32Değerlendirmenin Sanatsal Olarak Açıklanması .......................33Eğitimsel Uzmanlık ........................................................................35Eğitimsel Eleştiri .............................................................................37

Öğretimsel Denetim ..............................................................................39Klinik Denetim ......................................................................................41

Klinik Denetim Varsayımları ve Temel Özellikleri ....................42Klinik Denetimin Amaçları ..........................................................44Klinik Denetimin Aşamaları.........................................................46

ixinde i e

Gelişimsel Denetim ...............................................................................51

Bir Yetişkin Olarak Öğretmenin Gelişim Aşamaları .................51

Bilişsel Gelişim (Cognitive Development) ............................51

Kavramsal Gelişim (Conceptual Development)...................53

Ahlaki Gelişim (Moral Development) ...................................54

Benlik Gelişimi (Ego Development) ......................................56

Bilinç/ Farkındalık ( Consciousness) Düzeyi ......................57

Mesleki İlgi (Concern) Düzeyi .............................................58

Değişkenlik Sorunu ........................................................................61

Gelişimsel Denetimin Uygulanması ............................................61

Yönlendirici Olmayan Yaklaşım (Nondirective) ..................62

İşbirliğine Dayalı Yaklaşım (Collaborative) ..........................63

Yönlendirici Yaklaşım (Directive) .........................................63

Farklılaştırılmış Denetim ...................................................................64

Farklılaştırılmış Denetimin Temelleri .........................................64

Profesyonellik (Meslek) ...........................................................64

Örgüt ..........................................................................................65

Denetmen ..................................................................................65

Öğretmen ...................................................................................66

Farklılaştırılmış Denetimin Bileşenleri .......................................67

Gelişim Seçenekleri ..................................................................67

Değerlendirme Seçenekleri ....................................................68

Farklılaştırılmış Denetimin Temellerinin Geliştirilmesi ...........69

Mesleki Kültür ...........................................................................69

x Öğreti mde Deneti m

K NC KISIM

DURUM SAPTAMA

BÖLÜM 3

(SINIF İÇİ GÖZLEM)Amacı, Türleri ve İlkeleri

Gözlem Tipleri .......................................................................................76Sınıf İçi Gözlemin Amacı ve Kullanımı ..............................................77Veri Tipleri .............................................................................................79

Gözlemde Nesnellik .......................................................................81Verilerin Kaydedilmesi .........................................................................84Gözlem İlkeleri ......................................................................................86Sınıf İçi Gözlemin Amaçları.................................................................88

BÖLÜM 4

(SINIF İÇİ GÖZLEMDE KAYIT YÖNTEMLERİ VE TEKNİKLERİ)

Kontrol Listeleri Kullanılması.......................................................91

Örnek Zaman İncelemesi ..............................................................92

Seçilmiş Bir Konuda Kelimesi Kelimesine Kayıt .......................92

Yöntemin Yararları .........................................................................93

Yöntemin Sakıncaları .....................................................................94

Gözlem Ve Kayıt Teknikleri .................................................................95

Öğretmen Sorularının Analizi .....................................................96

Aschner ve Gallagher’in Yaratıcı Düşünme Sistemi .............97

Smith, Bellach ve Arkadaşlarının Mantıksal/ Zihinsel Süreçler Yaklaşımı ......................................................99

Bloom’un Taksonomisi ...........................................................100

Öğretmen Sorularının Kaydedilmesi.........................................101

Sözel Akış Şemaları .............................................................................103

xiinde i e

Sözel Akış Tekniği ...............................................................................103

Öğretmen Hareket Şemaları ..............................................................106

Öğretmen Konuşma Davranışlarının Analizi..................................107

Öğretmen geribildirimleri .........................................................108

Öğretmenin yapılandırılmış ifadeleri .......................................111

Öğretmenin sınıf yönetimi ifadeleri .........................................112

Öğrencilerin Görev ve Görev Dışı Davranışlarının Analizi ..........113

Öğrenci Davranışının Gözlenmesi ...........................................114

Sözel Olmayan Öğretmen Davranışlarının Analizi ........................120

Ü ÜNCÜ KISIM

ÖĞ ETİMİN E ÖĞ ETMENİN DEĞE LENDİ İLME İ

BÖLÜM

(EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME)Eğitimde Formatif ve Summatif Değerlendirme Yaklaşımları ......125Öğretmen Değerlendirmede Sonuca Dayalı Yaklaşım ...................127

Öğretmen Değerlendirmede Süreç Yaklaşımı .................................128

BÖLÜM

(ÖĞRETMENİN ÖZ DEĞERLENDİRMESİ)Sınıf Değerlendirme Teknikleri

Sınıf Değerlendirme Tekniklerinden Örnekler ...............................134

Bir Dakika Ödevi (Anlık Ödev- Yarım Sayfa Tepkisi): .........134

En Bulanık Nokta .......................................................................135

Tek Cümle Özet ..........................................................................137

Yönlendirici Yeniden İfade Etme: .............................................138

Uygulama Kartları ......................................................................139

Zincir Notlar ...............................................................................139

xii Öğreti mde Deneti m

Bellek Hücreleri ..........................................................................141

Sınav Değerlendirmeleri ............................................................142

Öğrencilerden Toplanan Test Soruları ....................................143

Geçmiş Bilgilerin Yoklanması/Sondajı ....................................144

İlke Nedir? ...................................................................................145

Yanlış Anlama/Önyargı Kontrolü ............................................147

Dokümanlaştırılmış Sorun .......................................................148

Sınıfl andırma Hücresi ................................................................151

BÖLÜM 7

(ÖĞRETMEN PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ)

Performans Değerlendirmenin Amaçları .......................................155

Performans Değerlendirmede Yapılan Hatalar ...............................162

Performans Geliştirme Aşamaları .....................................................165

Performans Değerlendirme Sürecinin Gözden Geçirilmesi ..........166

Performans Değerlendirmede Kullanılan Teknikler ......................170

Eğitimde Performans Değerlendirme ...............................................171

BÖLÜM 8

(ÖĞRETMEN PERFORMANSININ DOSYA (PORTFOLİO) ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ)

Öğretmen Dosyası Nedir? ..................................................................173

Öğretmen Dosyaları Nasıl Kullanılır? ..............................................176

Öğretmen Dosyaları Nasıl Değerlendirilir? .....................................177

Bir Dosya Programının Uygulama Aşamaları .................................178

Öğretmen Dosyalarının Sakıncaları ..........................................179

xiiiinde i e

BÖLÜM 9

(ÖĞRETMEN PERFORMANSININ ÇOKLU VERİ KAYNAKLARINA DAYALI DEĞERLENDİRİLMESİ)

Öğretmen Performansının Değerlendirilmesinde Kullanılabilecek Çoklu Veri Kaynakları ...........................................185

Öğrenci raporları ..........................................................................185

Veli Raporları ...............................................................................187

Mesleki Etkinliklerle İlgili Materyallere İlişkin Meslektaş Görüşleri: ....................................................................188

Sistematik Sınıf Gözlemleri: ........................................................190

Yönetici Raporları: .......................................................................190

DÖRDÜNCÜ KISIM

ÖĞ ETMEN E M N N N GELİ Tİ İLME İ

BÖLÜM 10

(İŞGÖREN GELİŞTİRME)Hizmet İçi Eğitim Kavramı ve Gelişimi............................................197

Hizmet İçi Eğitimin Gerekliliği ve Amaçları ...................................202

Hizmet İçi Eğitimin Yararları .............................................................204

Hizmet İçi Eğitim Türleri ...................................................................208

BÖLÜM 11

(OKUL MÜDÜRÜNÜN EĞİTİCİ ROLÜ VE İŞGÖREN GELİŞTİRME YAKLAŞIMLARI)

Takım Çalışmaları ...............................................................................212

Eğitim Aracı Olarak Grup Toplantıları ............................................218

Okul Müdürlerinin Öğretmenleri Geliştirme Rolü ........................220

xiv Öğreti mde Deneti m

BÖLÜM 12(MENTORLÜK)

Mentorlüğün Yararları .......................................................................226Mentorlük Sürecinin Aşamaları .......................................................227

BÖLÜM 13(KOÇLUK)

Koçluk Uygulamasının Amacı ...........................................................234Uygulama Aşamaları ...........................................................................234Koçluğun Yararları ..............................................................................235Koçluk Türleri ..................................................................................... 235Koçluk Teknikleri ............................................................................... 236Koçluk Etkinlikleri ............................................................................. 236

BÖLÜM 14(MİKRO ÖĞRETİM)

Mikro Öğretimin Tanımı .................................................................. 239Mikro Öğretimin Amacı .................................................................. 239Mikro Öğretim Yönteminin Uygulama Aşamaları ........................ 241Mikro Öğretim Yönteminin Yararları .............................................. 246Mikro Öğretim Yönteminin Sınırlılıkları ........................................ 247

BÖLÜM 15(EYLEM ARAŞTIRMASI)

Eylem Araştırmasının Aşamaları ..................................................... 252Problemin Tanımlanması ......................................................... 252Eylem Planı ................................................................................. 253Veri Toplama ............................................................................... 253Verilerin Analizi ......................................................................... 254Sonraki Eylemin Planlanması .................................................. 255

Eylem Araştırmasının Eğitim Örgütlerinde Uygulanması ....255

Kaynakça.............................................................................................. 259

EĞİTİMDE DENETİMİNKURAMSAL ÇERÇEVESİ

1. KISIM

Eğitimde denetim anlayışı, yönetime ilişkin yaklaşım ve ku-ramlara uygun bir değişim ve gelişim göstermiştir. Yönetim ku-ramlarının ortaya koyduğu ilkelere, varsayımlara ve yaklaşımlara göre denetime bakış açıları da birbirinden farklılaşmıştır.

Eğitimde ve okul sisteminde denetiminin gereğine ve önemi-ne olan inanç bütün yazarlar tarafından vurgulanmış ve özellikle sınıf içindeki öğretimin denetimi kaçınılmaz görülmüştür. Okul sistemi, diğer toplumsal sistemlerle etkileşim içindedir. Sistemler açıklık, kapalılık, sinerji, yenilikçilik ve diğer özellikleri açısından birbirinden farklılık gösterirler. Denetim süreci, öğrenci başarısını iyileştirmeye yardım konusunda aracılık eden bir işlev görür. De-netim bireyler ve gruplarla çalışmayı içerir. Denetimi gerekli kılan birinci unsur, yönetim literatüründe “entropy” olarak bilinen ör-gütün güç kaybetmesini önlemektir. Sistem denetim aracılığı ile parçaları arasında açıklık eğilimine girer. Sistem denetimsiz kalır-sa yalnızlık, düzensizlik, kapalılık ve durağanlığa gömülür ve güç yitimi ortaya çıkar (Kimbrough ve Burkett, 1990,170).

Eğitimde denetimin gerekliliğini vurgulayan bir diğer unsur da denetimin bu gün artık kontrol etmekten öte geliştirme odaklı bir işlev içinde görülmesidir. Bu açıdan bakıldığında özellikle öğ-retimin denetimi ve geliştirilmesi eğitim sisteminin amaçlarına

EĞİTİMDE DENETİM: Tanımı, Tarihsel Gelişimi ve Boyutları

1. BÖLÜM

4 Öğreti mde Deneti m

ulaşmasında en gerekli unsurlardan biri haline gelmiştir. Aşağıda eğitim denetiminin sistem içindeki farklı işlevlerine vurgu yapan farklı denetim tanımları yer almaktadır.

DENETİMDE FARKLI TANIMLAR

Tarihsel gelişimine bakıldığında denetim ve yönetim her za-man çok yakından ilişkili olmuşlardır. Çağdaş gelişmeler ışığında bakıldığında denetimin işlevleri de bir parça değişikliğe uğramış-tır. Farklı yazarlar denetim kavramını farklı açılardan ele alarak tanımlamışlardır (Wiles ve Bondi, 1996, 8):

Harris ve Bessent , yönetsel bir bakış açısı ile denetimi; “oku-lun temel öğretimsel amaçlarını gerçekleştirmesini doğrudan et-kilemek için, okulun işleyişini sağlamak ve değiştirmek amacıyla okul çalışanlarının insanlar ve diğer nesnelerle ilişkili olarak yaptı-ğı her şeyin denetimi” olarak tanımlamışlardır.

Denetimi bir program geliştirme etkinliği olarak gören Co-gan ise bu kavramı; “öğretim programının yazılması ve gözden geçirilmesi, öğretim materyalinin hazırlanması, öğretim sürecinin geliştirilmesi, öğretim sonuçlarının ailelere açıklanması ve genel olarak eğitim programının bütününün değerlendirilmesi” olarak tanımlamıştır .

Marks, Stoops ve King ise denetimi, öğretim süreci açısından ele alarak “öğretim programı ve öğretimin geliştirilmesini sağla-mayı amaçlayan uygulama ve eylemlerin değerlendirilmesi” biçi-minde tanımlamışlardır.

Kimbal Wiles’e göre ise denetim bir insan ilişkileri sürecidir. Bu anlamda denetici, iletişim kuran, insanların birbirlerini dinlemesini sağlayan, benzer sorunları ve birbirine yardım edebilecek kaynakları olan kişileri bir araya getiren, bireyleri yeni çalışmalar yapmaya teşvik eden, insanlarla sorunları tartışıp, onlara sorunlarına çözüm bulabile-

5Eğitimde Denetim

cekleri kaynakları öneren; Bireylere bir öğretmen olarak, öğretim süre-cinde kendilerini güvenli hissedebilecekleri uygun önerilerde bulunan ve kaynaklar sağlayan; bireylerin sistem ve uygulanan politikalar hak-kındaki düşüncelerini açıklamaya teşvik eden kişidir. Sergiovanni ve Starratt ise denetimi yine aynı bakış açısı ile tanımlayarak “geleneksel olarak denetim, öğretimin geliştirilmesi amacını taşımakla birlikte, okul amaçlarının başarılmasını okuldaki insanların ilişkilerine bağlı olduğunu” belirtmişlerdir (Wiles ve Bondi, 1996, 9).

Alfonso, Firth ve Neville denetimin yönetsel boyutunu vur-gulayarak “denetim bütün karmaşık örgütlerde vardır. Çünkü bütün örgütler kendilerini korumak, geliştirmek ve değiştirmek zorundadırlar. Örgüt ile denetim arasındaki ilişki doğrudan ve açıktır. Örgütsel kaynaklar, örgütsel etkililiğin sağlanması için kullanılmak zorundadır. Okul bir üretim sistemidir ve eğiticilerin öğretimsel denetimi, örgüt ve üretim arasındaki bağların kurulması için kaçınılmazdır.” demektedirler (Wiles ve Bondi, 1996, 10).

Mosher ve Purpel, eğitim denetimini bir liderlik işlevi olarak ele almakta ve bu bağlamda “ denetimin görevi, öğretmenlere nasıl öğ-retmeleri gerektiğini öğretmek; eğitimin program, öğretim ve diğer alanlarının yeniden formüle edilmesinde mesleki liderlik sağlamak-tır.” görüşünü ortaya koymaktadırlar (Wiles ve Bondi, 1996, 10)

Bolin’e (1987) göre Michigan Okul Bölgesinde yönetici olan William Payne’nin 1895 yılında yazdığı “Okul Denetimi Üzerine Bölümler” başlıklı kitabı Amerikan eğitim tarihinde yönetim ve denetim konusunda bilinen ilk yazılı kaynaktır. 19 ve 20. Yüzyıl-larda yazılmış kaynaklara göre ise denetimin daha çok “kontrol” işlevi üzerinde durulduğu görülmektedir. Bu kaynaklar genellik-le, deneticilerin sergilemesi gereken tarafsızlık ve etkililiğin geliş-tirilmesi için gerekli yöntemleri tanımlamışlardır. Bu yöntemler arasında program ve öğretimin gözden geçirilmesi; öğretmen ve öğrenci performansının değerlendirilmesi gibi konular yer almak-taydı (Aktaran Pajak, 1993, 2).

6 Öğreti mde Deneti m

ABD’de DENETİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Symyt’e göre (1991) denetim, Ortaçağ Latin kökenli bir kavram olup ilk tanımlanma biçimi ile “ bir metnin orijinaline uygunluğu veya varolan sapmaları ya da hataları inceleme ve gözden geçirme” anlamın-da kullanılmıştır. Yazılı kayıtlardaki örneklere bakıldığında kavram daha sonraları (Grumet, 1979) “genel yönetim, yönlendirme, kontrol” karşılığı kullanılmıştır. Koloni döneminde ise “kontrol-inspection” kav-ramının daha sıklıkla kullanıldığı anlaşılmaktadır. 1709 yılında Boston Kayıt Komisyonunun bir raporunda denetimin tanımının aşağıdaki gibi yapıldığı görülmüştür (Sullivan ve Glanz, 2000, 6):

Kurulmuş olan bir deneticiler kurulu okulları zaman zaman ziyaret edecek, öğretimde kullanılan yöntemleri öğretmenlere bildirecek, öğret-menlerin yeterliliğini ve çalışma performanslarını araştıracaktır. Müdür kurulun okula geliş zamanını öğretmenlere önceden bildirecektir. Kurul, okulun iyi yönetilmesi ve öğretim sürecinin geliştirilmesi için gerekli öğre-tim yöntemleri konusunda danışmanlık ve tavsiyelerde bulunacaktır.

Eğitim yönetimi ve denetimi alanının doğup, geliştiği Amerika’da eğitim denetiminin kaynağı resmi okullarda eğitim verilmeye başlan-masına kadar dayandırılmakla birlikte, 1642 yılında çıkarılan “Mas-sachusett Okul Yasası” Amerikan okullarında eğitim denetiminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Denetimin ilk aşaması olan bu dönem 1865 Sivil Savaşına kadar sürmüştür (Daresh, 2001, 4).

Bu dönemde deneticiler daha çok kontrol etme ile uğraşmış-lardır ve eğitim deneticilerinin temel işlevi, sınıf içinde öğretmen-lerin yanlış yaptığı her şeyi ortaya çıkarmaya dayalıdır.

Yine denetimin tarihsel gelişimine bakıldığında, tek öğretmenli ve yerel toplum tarafından öğretmenlerin seçildiği ilk oluşumlar öğ-renci sayısının artması ve eğitim hizmetlerinin birden çok öğretmen tarafından sunulması zorunluluğunun ortaya çıkması ile farklı bir görünüm kazanmış ve “baş öğretmen” ya da “okul müdürü” denilen bir yetkilinin varlığı gözlenmeye başlanmıştır. Okulların ise bir üst yöneticisi bir anlamda okul bölge yöneticisi olan “superindent”ler

7Eğitimde Denetim

denetim görevini de üstlenmeye başlamışlardır. Ancak, okul bölgele-rinin çok geniş bir alana yayılması ile bir bölge yöneticisi yardımcısı istihdam edilmiş ve bu kişiler ilk deneticiler olarak görevlendirilmiş-tir. Çok geniş bir görev tanımı içinde en önde gelen işlevlerinden biri okulların kontrol edilmesi olmuştur. Bu deneticilerin okul ziyaret-leri, öğretmenlerin işe alınması ya da işlerine son verilmesi amacına yöneliktir. 1872 yılında deneticilerin öğretmenlerden bekledikleri görevler şunlardır (Oliva ve Pawlas, 2004):

1. Öğretmenler her gün lambaları dolduracak, bacaları temizleyecek ve fitilleri kısacaklardır.

2. Her öğretmen bir kova su ve bir kova kömür getirecektir.3. Kalemlerinizi dikkatle yapın ve kalemleri öğrencilerin

beğenisine göre yontabilirsiniz4. Erkek öğretmenler haftada bir akşam mahkeme üyeliği için

ya da düzenli olarak kiliseye gidiyorsa iki akşam okulda alıkonabilir.

5. Okuldaki on saatten sonraki zamanı öğretmenler İncil ya da diğer iyi kitapları okumak için kullanabilirler.

6. Evli ya da nişanlı kadın öğretmenler yakışık almayan davranışlar içinde iseler işlerine son verilecektir.

7. Sigara ya da alkol kullanan bütün öğretmenler, kamusal alanlarda ya da bir berber dükkanında traş olurken değerleri, niyetleri, dürüstlük ve doğrulukları konusunda iyi izlenimler bırakacaklardır.

8. Beş yıl boyunca verimli ve hatasız performansla çalışan öğretmenlere, Eğitim Kurulunun onayı ile haftalık 25 Cent maaş artışı sağlanacaktır. Deneticilik görevini üstlenenler genellikle bakanlar, seçilmiş

kişiler, okul müdürleri ya da başka önemli kişilerdi. Bu kişilerin de-netim yaklaşımları genellikle sıkı kontrol ve okul olanaklarının ya-kından incelenmesi idi. Spers’ın (1953) açıklamalarına göre, “okul denetiminin ilk zamanlarında koloni döneminden 19. Yüzyılın ilk yarısına kadar okul denetimi, öğretimin iyileştirilmesinden çok varolan öğretim standartlarının korunması düşüncesine dayalı ol-muştur (Sullivan ve Glanz, 2000, 6).

8 Öğreti mde Deneti m

Amerikan okullaşma süreci 19. Yüzyılda kırsal, bürokraside yer almayan ve yerel yetkililerin ellerine teslim edilmişti. Bu dö-nemde okullar genellikle küçük ve tek odadan oluşan bir özellik göstermekteydi. Öğretmenler, genellikle genç ve ilköğretim konu-larında eğitim alanların sayısı oldukça azdı. Öğretmenlere oldukça düşük ücretler ödenmekteydi. Öğretmenlerin işe alımı ve deneti-mi genellikle yerel yönetim kurulları tarafından gerçekleştirilirdi. Okulları denetleyen bu kurulların sıradan üyeleri genellikle profes-yonel eğitimden geçmemiş, temel ilgileri öğretimin iyileştirilmesi olmayan kişilerdi. Daha sonra bölge sistemine geçilmesi ve dene-timin eyalet tarafından kontrol edilmesine başlanmasıyla birlikte denetim sürecinin karakterinde köklü bir değişim gerçekleşti (Sul-livan ve Glanz, 2000, 7).

19. Yüzyılın ikinci yarısında Endüstri Devriminin, gelişme-yi eşi görülmemiş bir biçimde etkilemesi sonucu Amerikan eğiti-minde “ilk profesyonel denetici” olarak ilan edilen Horace Mann dönemi başlamış oldu ve onun etkileri daha sonraki dönemlerde de sürdü. Okul görevlileri ve özellikle de bölge eğitim yöneticile-ri “superintent”, okulları büyük kentlerde ve daha örgütlü bir ağ içinde biçimlenmeye başladılar. Örgütler yerel ve ulusal düzeyde, okulların yeni doğan endüstriyel çağın gereklerini karşılayabilecek bir etkililik ve örgütlenmeye kavuşturulması konusunda güçlü bir inancı dile getirmeye başlamışlardı. Eğitimdeki reform hareketi, toplumsal değişmeleri karşılamaya çalışırken ekonomide ortaya çı-kan sorunlar okullar üzerinde de ciddi etkiler bırakmıştır (Sullivan ve Glanz, 2000, 6).

19. Yüzyılın sonlarında reform yanlıları, bölge yöneticilerinin denetim sorumluluğun üstlenmeleri ile birlikte merkezi yönetimin aşırı bürokrasisi, yolsuzluk ve verimsizliğin eğitimi baltaladığı yö-nünde görüşler ileri sürmeye başlamışlardır. Bu mücadele içinde, denetim bölge yöneticilerinin okul sistemi içindeki varlığının ya-sallığını ortaya koymanın önemli bir aracı olmuştur. Aynı zamanda

9Eğitimde Denetim

denetim, bölge yöneticilerinin okulun verimliliği izlemelerinde önemli bir işlevdi. Kontrol anlamındaki denetim, okul yöneti-minde baskın bir yöntem olarak kullanılmaktaydı. Denetim ko-nusundaki ilk kitabın yazarı olan Payne ‘ye göre (1875), öğretmen sını�a sorumluluklarını sürdüren kişi olmalıydı, uzman denetici ise uyum ve verim için onları “izleyen” kişi olarak tanımlanmıştı. Bu dönemde öğretmenler denetimi genellikle bir yardım işlevi ol-maktan çok, bir kontrol süreci olarak görmekteydiler (Sullivan ve Glanz , 2000, 8).

Amerika’da 19. yüzyılın denetimsel özellikleri özetlenecek olursa şunlar söylenebilir: 1) Denetim bölge yöneticileri tarafın-dan yerine getirilen önemli bir işlev olarak ortaya çıkmaktadır. 2) Kontrole dayalı uygulamalar denetim sürecinde baskın bir rol oynamaktadır (Sullivan ve Glanz, 2000, 8).

20. yüzyılın başlarında okullaşma oranı büyük bir artış sağ-lamış, sayıları çoğalan okulların büyüklüğü ve karmaşıklığı iyice artmış ve bu gereksinimleri karşılayacak yönetsel uzmanlık ise sağlanamamıştır. Deneticiler bu dönemde daha büyük bir önem ve yeni yetkiler kazanmışlardır. Ayrıca okul müdürlerine sını�arın günlük işleyişinin denetlenmesi sorumluluğu verilmiştir. Yirmin-ci yüzyılın başlarında okullarda iki uzman grup bulunmaktadır. Bu gruplar şunlardır (Sullivan ve Glanz, 2000,9):

İlk olarak “özel deneticiler”, okul müdürü tarafından seçilen, genellikle kadınlardan oluşan ve deneyimsiz öğretmenlere belli konularda yardım sağlayan usta öğretmenlerdir. Özel deneticiler, resmi olarak ders verme zorunluluğu olmayan ancak denetim gö-revlerinden arta kalan zamanın elverdiği ölçüde öğretim sorum-luluklarını da üstlenen kişilerdir. Büyük okullarda temel alanların her birinde bir özel denetici bulunabilirdi.

İkinci grubu oluşturan “genel deneticiler” ise, daha çok er-keklerden oluşan, sadece matematik, fen gibi genel konularda değil

10 Öğreti mde Deneti m

aynı zamanda okulun işletilmesi ve daha iyi yönetilmesinde okul müdürüne yardım etmek üzere seçilen kişilerdi. Genel deneticiler daha sonra ikinci müdür ya da müdür yardımcısı olarak adlan-dırılmışlardır. Devam raporlarının hazırlanması, değerlendirme sürecine ilişkin verilerin toplanması, okulun özel programlarının eşgüdümlenmesi gibi yönetsel görevleri yerine getirirlerdi.

Özel ve genel deneticilerin işlevleri arasındaki farklılık, 19. yüzyılda hakim olan yaygın anlayışa uygun biçimde kadın-erkek ilişkilerinin yansıması olarak ortaya çıkmıştır. Bu dönemdeki bir yöneticinin “Erkekler daha iyi yönetsel kararlar verebilirler. Kadın-lar ise özel deneticilik görevini daha iyi yapabilirler çünkü onlar ayrıntılarda daha iyidirler. Bununla birlikte kadınlar genel dene-ticilik ya da yardımcı yöneticilik görevlerini iyi yapamazlar. ” bi-çimindeki sözleri erkek ve kadınlara yüklenen toplumsal cinsiyet anlayışını ortaya koymaktadır. Kadınlara karşı takınılan bu ay-rımcı ve yanlı tavır Payne’nin “Kadınlar okullarda erkeklerin yaptı-ğı işleri yapamazlar.” sözlerinde de görülmektedir. Yine bu dönem-de eğitim alanında erkeklerin prestijli ve kazançlı işlere daha uygun olduğu inancı yaygındı (Sullivan ve Glanz, 2000,9).

Denetimin (supervision) ilk hali kontroldür (inspection). Bir otorite figürü periyodik olarak öğretmenleri ziyaret eder ve öğret-menin önceden belirlenen kurallara uygun davranıp davranmadı-ğına bakardır. Amerika’da eski yıllarda bu görevi okul kurulu ya da yönetim kurulu üyeleri yaparken daha sonra okulların sayıca artması sonucu bu işlev okul müdürleri ya da diğer yöneticilere verildi. Kontrol genellikle öğretmenlerin gelişimine yardım amacı ile yapılmıyordu. Eğer öğretmenler beklendiği gibi çalışmıyor ise uyarılır, ancak performanslarında bir değişme olmazsa işlerine son verilirdi (Kimbrough ve Burkett, 1990,171-172).

Amerika Birleşik Devletlerinde denetimin tarihsel gelişimi, yukarıdaki tartışmalar da dikkate alındığında Tablo 1’deki gibi sı-nıfl andırılabilir (Oliva ve Pawlas,2004).

11Eğitimde Denetim

DÖNEM DENETİM TÜRÜ AMAÇ SORUMLU KİŞİLER

1620-1850 Kontrol

Kurallara uygunluğun sağlanması, yetersizliklerin aranması

Aileler, yurttaş komiteleri, seçmenler

1850-1910 Kontrol, öğretimin iyileştirilmesi

Kurallara uygunluğun sağlanması, öğretmenlere yardım

Superintendentler, okul müdürleri

1910-1930 Bilimsel Bürokratik Öğretimin ve etkililiğin artırılması

Denetici okul müdürleri, okul müdürleri, özel merkez bürosu deneticileri, superintendtler

1930-1950 İnsan İlişkileri, DemokratikÖğretimin iyileştirilmesi

Merkez bürosu denetmenleri, okul müdürleri

1950-1975

Bürokratik, bilimsel, klinik, insan ilişkileri, insan kaynakları, demokratik

Öğretimin iyileştirilmesi

Okul müdürleri, Merkez bürosu denetmenleri, okuldaki deneticiler

1975-1985

Bilimsel, klinik, insan ilişkileri, insan kaynakları, işbirliğine dayalı, akran, koç, mentor, sanatsal, yorumsamacı

Öğretimin iyileştirilmesi, öğretmen doyumunun artırılması, öğrencilerin sınıf olaylarının anlayışının genişletilmesi

Okul müdürleri, Merkez bürosu denetmenleri, okuldaki deneticiler, meslektaş, koç, mentor

1985 ve sonrası

Bilimsel, klinik, insan ilişkileri, insan kaynakları, işbirliğine dayalı, akran, koç, mentor, sanatsal, yorumsamacı, kültürel olarak yanıt veren, ekolojik

Öğretimin iyileştirilmesi, öğretmen doyumunun artırılması, öğrencilerin sınıf olaylarının anlayışının genişletilmesi, öğrenen toplumun yaratılması, sınıfta kültürel ve dilsel örneklerin analizi

Okuldaki deneticiler, meslektaş, koç, mentor, okul müdürü, Merkez bürosu denetmenleri,

12 Öğreti mde Deneti m

DENETİMİN BOYUTLARI

Yukarıdaki açıklamalar ışığında denetimin üç boyut altında ele alınması olanaklıdır. Bu boyutlar yönetim, program ve öğretim denetimi olarak sıralanabilir (Wiles ve Bondi, 1996, 10-12):

Denetimin Yönetim Boyutu1. Amaç ve önceliklerin belirlenmesi: Bütün bireylere eği-

tim verebilmek için okullaşma ile ilgili öncelikleri ve okullarda sunulabilecek programların belirlenmesi.

2. Politikaların geliştirilmesi ve standartların belirlenme-si: Belirlenen amaçların beklentilere uygun standartlara dönüştürülmesi, bu standartlara ulaşabilmek için gerekli ilke ve düzenlemelerin oluşturulması

3. Uzun dönemli planlama yapılması: Zaman içinde ba-şarılması istenen eylem ve etkinliklerin düzenli biçimde planlanması.

4. Örgütsel yapının oluşturulması: Eğitim yapılan bölgeler içinde yer alan bireyler ve gruplar arasında yapısal bağla-rın oluşturulması.

5. Kaynakların belirlenmesi ve sağlanması: Çeşitli örgüt-lerden sağlanabilecek kaynakların aranması ve gerekli yerlere dağıtılmasının sağlanması.

6. İşgören kadrosunun seçilmesi: Programları uygulayabi-lecek işgörenlerin seçilmesi ve örgütsel yapı içinde görev-lendirilmesi.

7. Gerekli donanımın sağlanması: Programın gerektirdiği donanımın sağlanması ve gereksinim duyulan yeni dona-nımın belirlenmesi

8. Gerekli finansal kaynağın sağlanması: Finansal desteğin artırılması için gereken paranın sağlanması.

13Eğitimde Denetim

9. Öğretimin örgütlenmesi: Öğretim ve örgütsel yapıyı işle-tecek olan işgörenlerin atanması.

10. Okul-çevre ilişkilerinin geliştirilmesi: Eğitim program-larına destek olması istenen çevre grupları ile iletişim ku-rulması ve sürdürülmesi.

Denetimin Program Boyutu

1. Öğretimsel amaçların belirlenmesi: Genel amaçların özel öğretim hede�erine dönüştürülmesi.

2. Gereksinimlerin belirlenmesi ve araştırma yapılması: Okul programlarının öğrenenlerin gereksinimlerini ne kadar karşıladığını belirlemek için mevcut durumun de-ğerlendirilmesi.

3. Planlı değişme ve program geliştirme: Öğretimin içe-riğinin oluşturulması ve mevcut programların kapsamlı biçimde gözden geçirilmesi.

4. Programların çeşitli özel hizmetlerle ilişkilendirilmesi: Hem okul içinde hem de okul dışındaki çeşitli öğretimsel etkinliklerin birbiri ile ilişkili hale getirilmesi.

5. Materyalin seçilmesi ve kaynakların dağıtılması: Mevcut öğ-retimsel kaynakların analizi ve uygun programlara tahsisi.

6. Öğretim kadrosunun oryantasyonunun sağlanması: Okul programlarının yeni öğretmenlere tanıtılması ve deneyimli öğretmenlerin becerilerinden yararlanmaları-nın sağlanması.

7. Donanımdaki değişikliklerin önerilmesi: Olanakların öğretim programına uygun hale getirilmesi için yeniden yapılandırılması için gerekli planlamanın yapılması.

8. Öğretim için gerekli olan yatırımın kestirilmesi: Öğretim için ayrılması gereken kaynakların maliyetinin hesaplan-ması ve uygulamalar için gerekli yatırımın önerilmesi.

14 Öğreti mde Deneti m

9. Öğretim programlarının hazırlanması: Öğretimin gelişti-rilmesi için gereken hizmet içi eğitim fırsatlarının sağlan-ması, öğretim programlarının yeniden biçimlendirilmesi.

10. Okul programlarının geliştirilmesi ve dağıtılması: okul programlarının doğru biçimde yazılarak okullara dağıtıl-ması ve başarılı etkinliklerin kamuoyuna duyurulması.

Denetimin Öğretim Boyutu

1. Öğretim planlarının geliştirilmesi: Öğretim program-larının planlarının oluşturulması ve uygulanmasında öğ-retmenlerle birlikte çalışılması.

2. Programların değerlendirilmesi: Öğretim programla-rının beklenen standartları karşılayıp karşılamadığının saptanması amacıyla, testler ve diğer değerlendirme yön-temlerinin belirlenmesi.

3. Yeni programların tanıtılması: Yeni programların uy-gulanabilmesi için öğretmenlere yeni öğretim teknikleri-nin gösterilmesi.

4. Öğretimin örgütlenmesinin yeniden düzenlenmesi: Öğretimin mevcut örgütlenme biçiminin etkililiğinin gözden geçirilmesi ve gerekli değişikliklerin yapılması.

5. Öğretimsel kaynakların dağıtılması: Öğretmenlere ge-reksinim duydukları öğretimsel kaynakların sağlanması ve gelecekte gereksinim duyacakları kaynakların belirlenmesi.

6. Öğretmenlere danışmanlık ve yardım sağlanması: Öğ-retmenlere rollerini gerçekleştirmelerini sağlayacak da-nışmanlık hizmetinin sağlanması.

7. Olanakların değerlendirilmesi ve gerekli değişiklik-lerin sağlanması: Okullara ziyaretler düzenlenerek öğ-retime uygun olanakların olup olmadığının değerlen-dirilmesi ve gerekli olanakların planlara uygun biçimde sağlanması.

15Eğitimde Denetim

8. Dağıtılan parasal kaynakların kullanımının değerlen-dirilmesi: Parasal kaynakların amaçlanan programlar için kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi.

9. Hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesi ve eş-güdümünün sağlanması: Öğretimsel gereksinimleri kar-şılayacak olan hizmet içi eğitim programlarına kılavuzluk yapılması.

10. Toplumsal gereksinimlere ve düşüncelere yanıt veril-mesi: Okul programlarına ilişkin olarak toplumdan dö-nüt alınması, öğrencilerin ailelerine bilgi verilmesi.

/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 300 /GrayImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 300 /GrayImageDepth -1 /GrayImageMinDownsampleDepth 2 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /CropMonoImages true /MonoImageMinResolution 1200 /MonoImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1200 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /CheckCompliance [ /None ] /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile () /PDFXOutputConditionIdentifier () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName () /PDFXTrapped /False

/CreateJDFFile false /Description > /Namespace [ (Adobe) (Common) (1.0) ] /OtherNamespaces [ > /FormElements false /GenerateStructure false /IncludeBookmarks false /IncludeHyperlinks false /IncludeInteractive false /IncludeLayers false /IncludeProfiles false /MultimediaHandling /UseObjectSettings /Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (2.0) ] /PDFXOutputIntentProfileSelector /DocumentCMYK /PreserveEditing true /UntaggedCMYKHandling /LeaveUntagged /UntaggedRGBHandling /UseDocumentProfile /UseDocumentBleed false >> ]>> setdistillerparams> setpagedevice