republika e maqedonisë - zels.org.mk · sipas çmimit të telefonisë celulare gjendemi në vendin...

Republika e Maqedonisë

STRATEGJIA PËR ZHVILIMIN E TIK(teknologjia informative dhe

komunikatave) BNjVL

Nëntor, 2010

Parathënie

2

Republika e Maqedonisë..................................................................................................... 1 Parathënie...........................................................................Error! Bookmark not defined. 1. Rëndësia e teknologjisë informative dhe të komunikimit............................................... 3 2. Procesi i përgatitjes së strategjisë ................................................................................... 4 3. Gjendja aktuale ............................................................................................................... 4

3.1 Gjendja aktuale në Republikën e Maqedonisë.......................................................... 5 3.1.1 Indeksi për zhvillimin TIK në raport me Unionin Ndërkombëtar të Telekomunikacionit (UNT)ITU1).......................................................................................5

3.1.2 TIK shporta e çmimit sipas UNT-në.................................................................. 5 3.1.3 Shfrytëzuesit e internetit gjatë kohës ................................................................. 8 3.1.4. Strategjitë kombëtare për TIK-un ..................................................................... 9 3.1.5. Korniza ligjore ................................................................................................ 10

3.2 Gjendja aktuale në BNjVL (Bashkësia e njësive vetëqeverisëse lokale) ............... 11 3.3 Gjendja aktuale nëpër komuna................................................................................ 12

3.3.1 Gatishmëria harduer-ike dhe softuer-ike .........................................................12 3.3.2 Gatishmëria për zbatimin e kornizave ligjore.................................................. 15 3.3.3 Kapacitetet dhe njohuritë e komunave............................................................. 16

4. Nevoja për miratimin e strategjisë së TIK-ut................................................................ 18 5. Parimet e TIK-ut ........................................................................................................... 19 6. Objektivat strategjike.................................................................................................... 20 7. Masat strategjike ........................................................................................................... 23

7.1 Projekte ................................................................................................................... 23 7.2 Aktivitete................................................................................................................. 32 7.3 Shërbimet elektronike ............................................................................................. 38 7.4 Angazhimet ............................................................................................................. 38

1 International Telecommunication Union http://www.itu.int/en/pages/default.aspx

3

1. Rëndësia e teknologjisë informative dhe të komun ikimit Nuk ka dyshim që teknologjitë informative dhe të komunikimit e ndryshuan mënyrën e jetës: mënyrën në të cilën punojmë, mënyrën në të cilën e udhëheqim biznesin,mënyrën në të cilën komunikojmë, si e shfrytëzojmë kohën tonë të lirë, si i fitojmë informacionet tona. Teknologjitë e reja na prezantuan një gamë të mundësive dhe të zgjidhjeve. Ato na mundësojnë qasje 24-orëshe në shërbimet, shtatë ditë në javë nga shtëpitë tona na mundësojnë bashkëveprim, dhe e shkurtojnë për disa orë ose ditë në disa qaste kohën e duhur për kryerjen e shërbimeve, me një fjalë e kanë lehtësuar jetën tonë. Jemi dëshmitarë të zhvillimit të shpejtë të teknologjive informatike dhe të komunikimit në botë. Maqedonia ka mundësi të madhe ti bashkëngjitet këtij zhvillimi me hapa të shpejtë dhe me strategji dhe qëllim qartë të definuar. Zhvillimi i teknologjive informatike dhe të komunikimit do të kontribuojë për rritjen e kualitetit të jetës së qytetarëve. Zhvillimi dhe investimi i vazhdueshëm në TIK do ta stimulojnë zhvillimin e bizneseve të qëndrueshëm dhe zvogëlimin e shpenzimeve për udhëheqjen e biznesit, dhe kjo sigurisht që do ti ndihmon Maqedonisë ta gjejë vetën në zhvillimin ekonomik global. TIK-u përpiqet që ti lidh informacionet për t’iu shërbyer më mirë qytetarëve. Ai luan rol kryesor në procesin e të mësuarit, punëtorëve ju jep mjetet e duhura për ofrimin efektiv të shërbimeve dhe i mbështet proceset demokratike në shoqëri. TIK-u paraqet një ndër nxitësit ë të fortë të zhvillimit ekonomik. Vlerësohet se 40% e rritjes së produktivitetit në BE i detyrohet TIK-ut.2 Shfrytëzimi i teknologjive informatike dhe të komunikimit e rrisin efikasitetin dhe efektivitetin e punës. Përdorimi i pakove të reja të softuerit së bashku me harduer të fuqishëm dhe me pajisjet e duhura të rrjetit e zvogëlon koston e përgjithshme të shërbimeve, qasjen e tyre e bën më të lehtë dhe më të shpejtë. Njëherit rritet pasqyra edhe kontrolli i vetë proceseve të punës. Investimi në teknologjinë informatike dhe të komunikimit nuk duhet të shikohet si shpenzim i mjeteve financiare si në investim i cili nga ana e vet do ti kthen mjetet e investuara pas një periudhe kohore të caktuar. Në R.e Maqedonisë ekzistojnë lloje të ndryshme të njësive të vetëqeverisjes lokale. Nga njëra anë kemi Njësitë e vetëqeverisjes lokale të cilat ndodhen në mjediset rurale dhe në aspekt të zhvillimit të TIK-ut janë me shkallë të ulët të zhvillimit. Shumë komuna nuk kanë sektor të TIK-ut, infrastrukturë të duhur të TIKU-ut, harduer dhe softuer me çka nga njëra anë rritet hendeku (dallimi) digjital në mes të komunave të zhvilluara dhe komunave më vogla. Me zhvillimin e shpejtë të TIK-ut në pushtetin qendror dhe në komunat të cilat ndodhen në mjediset urbane, me zhvillimin e koncepteve Qeveria – e, ekziston rrezik i madh që ky hendek edhe më shumë të rritet i cili do të shkaktonte izolimin dhe margjinalizimin e komunave rurale dhe të atyre më të vogla. Për këtë arsye prioriteti i Bashkësisë së Njësive të Vetëqeverisjes Lokale në të gjitha komunat e sidomos në komunat të cilat gjenden në zonat rurale është që në të ardhmen ti stimulon që ti pranojnë dhe ti zbatojnë përfitimet të cilat i ofron TIK-u. Të fillojnë që ti zhvillojnë burimet, infrastrukturat dhe njohuritë e tyre, për të qenë në rrjedhë me kohën e re dhe me teknologjinë bashkëkohore. Në këtë kontekst vijon edhe vizioni i mundshëm i bashkangjitur për autoritetet lokale dhe rajonale evropiane: “ autoritetet lokale dhe rajonale duhet ti shfrytëzojnë në mënyrë aktive teknologjitë

2 http://admin5.geniebuilder.com/udata/ccre/docs/cemr_manual_egovernment_en.pdf

4

informative dhe të komunikimit për përforcimin e dialogut të qytetarëve, ofrimin e shërbimeve të cilësisë së lartë dhe organizim të administratës efektive”3

2. Procesi i përgatitjes së strategjisë Procesi i përgatitjes së strategjisë u zhvillua në disa faza. Fillimisht u mbajtën disa mbledhje me udhëheqësit e dhe me të punonjësit e TIK-ut në BNjVL. Qëllimi i këtyre mbledhjeve ishte që tu njoftuar për objektivat strategjike të BNjVL-së, strategjitë e saja zhvillimore, si dhe për të bërë analiza interne për gjendjen e saj ekzistuese TIK. Për përcaktimin e gjendjes aktuale, nevojave të komunave dhe të aktiviteteve të ardhshme u përgatit pyetësor i cili u shpërnda nëpër komuna. Një ndër segmentet e pyetësorit ishte prezantimi i zgjidhjeve aktuale softuer-ike dhe të standardeve të cilat përdoren për të përgatitur këtë dokument për standardizimin e zgjidhjeve softuer-ike dhe të bazave të të dhënave në NjVL dhe përcaktimin e mundësive për përdorimin e standardeve të hapura që do të jetë pjesë e kësaj strategjie. Pas një analize të përgatitur të pyetësorit vijoi takimi me Rrjetin e IT-së në të cilën marrin pjesë punonjës të IT-së në komuna. Diskutimi bëhej me qëllim që të përcaktohen nevojat e NjVL-së, u prezantuan rezultatet fillestare të analizës, projektet e planifikuara në të ardhmen si dhe projektet që janë zbatuar me sukses. U shqyrtuan mundësitë me të cilat BNjVL-ja do të mund të ndihmon në zhvillimin e tyre, si dhe u prezantuan nevojat dhe pritjet e strategjisë. Ky takim u tregua të jetë i rëndësishëm sepse u vendosën drejtimet drejt ë cilëve duhet lëvizur strategjia e BNjVL-së. Në procesin e përgatitjes BNjVL-ja u takua me Ministrinë për shoqëri informative dhe e vërtetoi bashkëpunimin e mirë në këtë fushë. Qëllimet e takimit ishin prezantimi i projekteve aktuale dhe të ardhshme të Ministrisë, që të përcaktohen mundësitë për bashkëpunim, si dhe të evitohen mbivendosjet në funksionet dhe shërbimet të cilat do të ofrohen nga BNjVL-ja. Paralelisht u zhvilluan takime dhe me kompani prodhuese të zgjidhjeve softuer-ike me qëllim që të përcaktohen standardet dhe metodologjitë të cilat i përdorin për përgatitjen e zgjidhjeve softuer-ike. Ndërkohë vazhdimisht u zhvilluan takime me BNjVL-në në të cilat u diskutua një numër i madh i projekteve të mundshme, aktiviteteve dhe zotimeve (përpjekjeve). U shqyrtuan përfitimet dhe qëndrueshmëria financiare e të njëjtave. Pasi që u vendosën disa drejtime dhe korniza të caktuara, si dhe një gamë e projekteve, aktiviteteve dhe përpjekjeve të parazgjedhur, u mbajt takim me komisionin për Komuna – e në të cilin u prezantua analiza e pyetësorit si dhe sugjerimet dhe propozimet e Rrjetit të IT-së Në takim u diskutua dhe u shqyrtuan projektet dhe aktivitetet e propozuara, problemet dhe sfidat aktuale të komunave në fushën e TIK-ut, u dhanë vërejtje konstruktive dhe propozime

3. Gjendja aktuale Në lidhje me gjendjen aktuale fillimisht do të njoftohemi me gjendje aktuale TIK në Republikën e Maqedonisë, më pas me atë në BNjVL, sistemet dhe arkitekturën të cilën e posedon si dhe kronologjinë e zhvillimit të brendshëm të TIK-ut. Pastaj do të njoftohemi me gjendjen aktuale nëpër komuna. Këto tre aspekte janë të rëndësishëm me qëllim të njohjes më të mirë të gjendjes në të dy

3 “Manual on Implementing Strategies for Local and Regional eGovernment”, Council of European Municipalities and Regions (CEMR)

5

segmentet drejt së cilëve është drejtuar kjo strategji, BNjVL-ja si bartës i projekteve dhe aktiviteteve nga njëra anë për zhvillim të brendshëm të TIK-ut ndërsa nga ana tjetër për zhvillimin e TIK-ut në nivel lokal në komuna.

3.1 Gjendja aktuale në Republikën e Maqedonisë 3.1.1 Indeksi për zhvillimin TIK në raport me Union in Ndërkombëtar të Telekomunikacionit ( UNT)ITU4) TIK-u në Maqedoni po zhvillohet me një shpejtësi të madhe. Si vërtetim për këtë është edhe raporti i fundit i UNT-së(ITU) “Measuring the Information Society”5(Matja e shoqërisë informative), në të cilin Maqedonia zë vendin e 51-të me indeks ë zhvillimit të TIK-ut (IDI) 4,32 për vitin 2008 që është progres i madh që nga viti 2007 kur zuri vendin e 63-të me indeks 3,40. Indeksi për zhvillimin e TIK-UT(IDI- Indeksi i Zhvillimit të TIK-ut) paraqet indeks qëllimi i të cilit është matja e

• Nivelit të evolucionit gjatë kohës së zhvillimit të TIK-ut në shtetet dhe relativisht në shtetet tjera.

• Progresi në zhvillimin e TIK-ut në vendet e zhvilluara dhe në vendet në zhvillim • Ndarja digjitale (digital divide) • Potenciali për zhvillimin e TIK-ut

Sipas lartësisë së indeksit për zhvillimin e TIK-ut, vendet e në botë janë të ndara në katër grupe: High – me vlerë të indeksit mbi 5,67 Upper – me vlerë të indeksit në mes 3,64 dhe 5,64 Medium - me vlerë të indeksit në mes 2.16 dhe 3,54 Low - me vlerë të indeksit në mes 0.79 dhe 2.04 Maqedonia radhitet në grupin e dytë të shteteve së bashku me 33 shtete në mes të cilëve edhe Rusia, Polonia, Bullgaria, Lituania, Hungaria, Çekia, Sllovakia etj.

3.1.2 TIK shporta e çmimit sipas UNT-në Shporta e çmimit e cila llogaritet nga Unioni Ndërkombëtar për Telekomunikacion përbëhet nga vlera e mesme e çmimit të telefonisë fikse, telefonisë celulare, dhe të internetit fiks në një shtet.. Kështu Republika e Maqedonisë në raportin e UNT-së “Matja e shoqërisë informative” për shportën e çmimit të TIK-ut zë gjendet në vendin 85 në botë, me ulje evidente të çmimit të vlerës 4,24 për vitin 2008 në 3,97 për vitin 2009. Nga komponentët të cilët janë përfshirë në shportën e çmimit vërehet rritja e çmimit të telefonisë fikse në vitin 2009 në raport me vitin 2009. Gjithashtu interesante është edhe radhitja individuale e secilit nga këto tre komponentë, ashtu që sipas çmimit të telefonisë fikse gjendemi në vendin 117, sipas çmimit të telefonisë celulare gjendemi në vendin e 113 dhe sipas çmimit të internetit në vendin e 64. Mund të konkludojmë se për dallim nga dy komponentët e parë shfrytëzojmë internet me shtrirje të gjerë me çmime relativisht të ulta.

4 International Telecommunication Union http://www.itu.int/en/pages/default.aspx 5 “Measuring the Information Society” http://www.itu.int/ITU-D/ict/publications/idi/2010/Material/MIS_2010_without%20annex%204-e.pdf

6

Nga informacionet e dhëna është i qartë zhvillimi i vazhdueshëm i TIK-ut në Maqedoni. Në këtë sektor edhe më tutje duhet të investohet dhe të ndërtohen kushte për zhvillim më të madh.

Burimi:Investo në Maqedoni ( Invest in Macedonia – ICT Sector in Macedonia )6 Sipas të dhënave nga enti shtetëror për statistikë në kuartalin (tremujorin) e parë të vitit 2010 46,1% e amvisërive(ekonomive familjare) kanë pasur qasje në internet në shtëpi, përderisa 53.6% nga amvisëritë kanë shfrytëzuar kompjuter. Ajo paraqet rritje në raport me vlerat për vitin 2009 prej 4,3% në pjesën e përdorimit të internetit dhe zvogëlim prej 0,5% në pjesën e përdorimit të kompjuterit. Lidhje të internetit kanë pasur 81% të amvisërive me qasje në internet. Nga numri i përgjithshëm i banorëve të moshës 15 deri në 74 vjeçare kompjuter kanë përdorur 56,4% përderisa internet kanë shfrytëzuar 51,9%. (lidhje në internet me rrjet të gjerë)

6 http://www.investinmacedonia.org/UserFiles/File/ICT%20sector%20in%20Macedonia.pdf

7

Домаќинства кои користат компјутер и интернет

53,6

46,1

54,1

41,8

0

10

20

30

40

50

60

Компјутер Интернет

2010

2009

Tabela 1, Amvisëritë të cilat përdorin kompjuter dhe internet në vitin 2010 krahasuar me vitin 2009 në R.e Maqedonisë7 Qasje në internet8 në vitin 2009 kanë pasur 99,4% të entiteteve në sektorin publik (nga pushteti qendror dhe lokal). Rrjeti kompjuteristik lokal LAN, i bazuar në lidhje me tel, kanë pasur 91,4%, përderisa pa tel LAN kanë pasur25,9% të subjekteve të vetëqeverisjes lokale. Intranet, rrjet i brendshëm kompjuteristik i bazuar në protokollin e internetit, kanë pasur 45,7%, ndërsa ekstranet, gjegjësisht qasje të lejuar nga përdoruesit e jashtëm deri te disa pjesë të intranetit, kanë pasur 19,8% nga subjektet e vetëqeverisjes lokale. Sistem për mbushje elektronike të dokumenteve kanë pasur 54,3% përderisa sistem për udhëheqje elektronike të dokumenteve kanë pasur 49,4%. Nga pushteti i vetëqeverisjes lokale 76,5% e kanë shfrytëzuar internetin për shpërndarjen (dërgimin) e formularëve ndërsa 80,2% për marrjen e formularëve. Për operim të plotë elektronik d.m.th. për dërgim, pranim dhe pagesë elektronike e kanë shfrytëzuar 28,4% përderisa për bashkëveprim me qytetarët 71,6%. Për tu befasuar është fakti që mundësinë për shkarkimin dhe shtypjen e formularëve nga faqet e internetit kanë pasur vetëm pak më shumë se gjysma e subjekteve, më saktësisht 56,3%, ndërsa. mundësi për pagesë elektronike vetëm1,4%. Nga të entitetet e anketuar 38,3% kanë pasur strategji për zhvillim të TIK-ut. Në pjesën e shfrytëzimit të shërbimeve të Qeverisë – elektronike tek subjektet afariste me 10 ose më shumë të punësuar në vitin 2009, më së shpeshti janë shfrytëzuar për pranimin e informacioneve dhe formularëve..

7 Enti shtetëror i statistikës, njoftim nga 20.10.2010 http://www.stat.gov.mk/pdf/2009/8.1.9.23.pdf 8Enti shtetëror i statistikës, njoftim nga 31.12.2009 http://www.stat.gov.mk/pdf/2009/8.1.9.29.pdf

Amvisëritë të cilat përdorin kompjuter dhe internet

Kompjuter Internet

8

Користење на е-Влада услуги

11,9

14,2

24,8

58,5

60,9

0 10 20 30 40 50 60 70

Тендери

Целосно електронизирани административнипроцедури

Доставување пополнети формулари

Добивање формулари

Добивање информации

Tabela 2, Shfrytëzimi i shërbimeve të Qeverisë – elektronike te subjektet afariste me 10 ose më shumë të punësuar në vitin 20099

3.1.3 Shfrytëzuesit e internetit gjatë kohës Statistikat e para zyrtare për penetrimin e internetit në Maqedoni datojnë që nga viti 2000 kur në tërë territorin e shtetit kishte vetëm 30 000 shfrytëzues ose vetëm 1,5% nga popullsia e përgjithshme. Në vitin 2002 numri i shfrytëzuesve të internetit është rritur trefish deri në 100 000 shfrytëzues ose 5% nga popullsia e përgjithshme. Në vitin 2006 tanimë kemi 392 671 shfrytëzues të internetit të regjistruar të cilët përbëjnë 19,1% të popullsisë, që të dhënat e fundit të Unionit ndërkombëtar për telekomunikacion të tregojnë se në gjysmën e parë të vitit 2010 ka pasur 1 057 400 shfrytëzues ose 51% të popullsisë së përgjithshme. Në lidhje me penetrimin e internetit në rajon mund të thuhet se penetrimi në R.e Maqedonisë është në nivel të kënaqshëm me 51%. Mesatarja në Evropë është 58,4%, përderisa në penetrim më të vogël ka Kosova me vetëm 20,8% pas së cilës pason Bosnja dhe Hercegovina me 31,2%. Nga fqinjët tanë Serbia dhe Sllovenia kanë përqindje më të lartë të penetrimit, ndërsa ne jemi më të mirë se shtetet e tjera të Ballkanit si dhe më të mirë se shtetet siç janë Qiproja, Portugalia, Rumania, Rusia, Turqia etj.

9 Enti shtetëror i statistikës, njoftim nga 24.09.2010 http://www.stat.gov.mk/pdf/2010/8.1.10.18.pdf

Shfrytëzimi i shërbimeve të Qeverisë – e

Pranimi i informacioneve

Prani i formularëve

Shpërndarja e formularëve të plotësuar

Procedurat administrative plotësisht të elektronizuara

Tenderët

9

Популација на интернет корисници

58.4

43.5

31.2

47.550

46.2

20.8

51

44.1

55.9

64.8

0

10

20

30

40

50

60

70

Европа Албанија БиХ Бугарија Хрватска Грција Косово Македонија Црнагора Србија Словенија

%

Tabela 3, Pasqyra e penetrimit të internetit në shtetet ballkanike10

3.1.4. Strategjitë kombëtare për TIK-un Strategjia kombëtare nga fusha e TIK-ut i përfaqëson orientimet themelore strategjike për zhvillimin e teknologjisë informative dhe të komunikimit si në nivel qendror ashtu dhe në atë lokal.. Deri më tani në Maqedoni janë përpunuar 4 strategji kombëtare në fushën e TIK-ut, Strategjia kombëtare për zhvillimin e shoqërisë informative (SKShI) – në vitin 2005, Strategjia kombëtare për zhvillimin e komunikimeve elektronike me teknologji të informacionit (SKKETI) – në vitin 2008, Strategjia kombëtare për zhvillimin e gjeneratës së ardhshme të internetit – në vitin 2009, strategjia për Qeverinë – e 2010 – 2012 e përpunuar në vitin 2010. Në të gjithë këto strategji vëmendje të veçantë i kushtohet zhvillimit të TIK-ut në Njësitë e vetëqeverisjes lokale, përmes aktiviteteve dhe projekteve të ndryshme. Strategjia kombëtare për zhvillimin e shoqërisë informative (SKShI)11 e cila përfaqësonte e dhe strategjinë e parë kombëtare për zhvillimin e TIK-ut përmbante drejtime strategjike për zhvillimin e shoqërisë informative në tërë shtetin me theks të vendosur në vetë Njësitë e vetëqeverisjes lokale. Në seksionin qytetarët – e ishte paraparë aktivitet i veçantë “pjesëmarrje e qytetarëve-e” me prioritet 1, nëpërmjet të cilit ishte paraparë mbështetje e bashkësive lokale në përpunimin e politikës së qëndrueshme lokale për TIK. Strategjia kombëtare për zhvillimin e komunikimeve elektronike me teknologji informative (SKKETI)12 paraqet strategjinë e dytë në fushën e TIK-ut në Maqedoni. Strategjia përmban një pjesë të veçantë “Roli i vetëqeverisjes lokale në sigurimin e partneriteteve në mes të sektorit publik

10 Burimi: Internet World Stats http://www.internetworldstats.com/stats4.htm#europe 11 Ministria për shoqëri informative http://mio.gov.mk/files/pdf/dokumenti/Strategija_i_Akcionen_Plan.pdf 12Ministria për shoqëri informative http://mio.gov.mk/files/pdf/dokumenti/Nacionalna_strategija_za_razvoj_na_elektronski_komunikacii_so_informaticki_tehnologii.pdf

Popullsia e shfrytëzuesve të internetit

Evropa Shqipëria B dhe H Bullgaria Kroacia Greqia Kosova Maqedonia Mali i zi Serbia Sllovenia

10

dhe atij privat dhe zhvillimi i infrastrukturës në zonat rurale” e cila ka të bëjë me Njësitë e vetëqeverisjes lokale.

Strategjia kombëtare për zhvillimin e gjeneratës së ardhshme të internetit e miratuar në vitin 2009 është strategjia e tretë në fushën e TIK-ut në Maqedoni. Fokusimi qendror i tij është vendosur në zhvillimin e gjeneratës së ardhshme të internetit. Strategjia vendos theks të veçantë mbi zhvillimin e internetit në zonat rurale dhe të largëta si dhe në zonat e pazhvilluara.

Strategjia për Qeverinë – e 2010-2012 paraqet strategjinë e katërt nga fusha e TIK-ut në Maqedoni. Strategjia ofron plan të qartë dhe konciz për futjen e konceptit të Qeverisë – e në R.M. Edhe pse përfitimin nga një numër i madh të projekteve, shërbimeve dhe iniciativave të paraqitura në strategji në mënyrë indirekte do ta ndjejnë edhe NjVL. BNjVL edhe në të ardhmen do të vazhdon ti përfaqësojë njësitë e vetëqeverisjes lokale në Strategjitë kombëtare nga fusha e TIK-ut dhe to të zotohet për kyçje më të gjerë të njësive të vetëqeverisjes lokale në të njëjtat.

3.1.5. Korniza ligjore Njësitet e vetëqeverisjes lokale duhet ti respektojnë dhe të punojnë sipas ligjeve të Republikës së Maqedonisë. Për fushën e teknologjive informative dhe të komunikimit ekziston një gamë e ligjeve të cilat kanë pika të përbashkëta. Në vazhdim janë përmendur ligjet të cilat kanë të bëjnë me të dhënat në formë elektronike, nënshkrimi elektronik, klasifikimet e informacioneve, qasjes së lirë ndaj informacioneve.

• Ligji mbi komunikimet elektronike (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 13/05, 14/07, 55/07, 98/08 dhe 83/10)

• Ligji mbi monitorimin e komunikimeve (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 121/06, 110/08 dhe 4/09)

• Ligji mbi tregtinë elektronike (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 133/07) • Ligji mbi të dhënat në formë elektronike dhe nënshkrimi elektronik (“Gazeta zyrtare e

Republikës së Maqedonisë” nr. 34/01, 6/02 dhe 98/08) • Ligji mbi menaxhimin (udhëheqjen) elektronike (“Gazeta zyrtare e Republikës së

Maqedonisë” nr. 105/09) • Ligjit mbi mbrojtjen e të dhënave personale (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë”

nr. 7/05 dhe 103/08) • Ligji mbi klasifikimin e informacioneve (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.

9/04 dhe 113/07) • Ligji mbi qasjen e lirë ndaj informacioneve me karakter publik (“Gazeta zyrtare e

Republikës së Maqedonisë” nr. 13/06, 86/08 dhe 6/10) • Rregullorja për masa teknike dhe organizative për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjes së

përpunimit të të dhënave personale (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 38/09)

• Ligji mbi materialin e arkivuar (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 36/90, 36/95 dhe 86/08)

• Urdhëresa (dekreti) për punë kancelarie dhe arkivore (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 58/96)

11

Për zbatimin efektiv të rregullave ligjore autoritetet lokale kanë nevojë për plotësimin analog edhe të mjeteve financiare për zbatimin e tyre. Prioritetet e BNjVL-së janë lobimi për sigurimin e kushteve për zbatimin e rregullave ligjore.

3.2 Gjendja aktuale në BNjVL (Bashkësia e njësive v etëqeverisëse lokale) Në lidhje me harduer-in, të gjithë punonjësit kanë kompjuterët desk top të tyre të lidhur në rrjetin LAN, në të cilin ka 2 serverë të cilët përdoren si serverë aplikativ nga të cilët njëri përdoret si primar ndërsa tjetri si dytësor (sekondar). Sistemi i postës elektronike rregullisht shfrytëzohet për komunikim të brendshëm dhe dhënia e detyrave është pritur nga jashtë njësoj si dhe aplikacioni i faqes së internetit e cila është krijuar në vitin 2009. Aktualisht ka 1punonjës të TIK-ut por në të ardhmen planifikohet rritje e numrit të punonjësve të TIK-ut në BNjVL. Ka video monitorues sikur dhe sistem elektronik për regjistrimin e kohës së punës. Gjatë vitit 2008 janë organizuar dy seminare në lidhje me TIK-un, central digjital telefonik i cili në vitin 2010 është modernizuar me zgjidhje softuer-ike me të cilën në mënyrë drastike janë zvogëluar shpenzimet e faturave të telefonit. Në vitin 2009 janë vizituar 15 komunë, në të cilat është bërë analizë e TIK-ut dhe përmbushja e dispozitave të rregullores së Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale në komunat me udhëzime dhe aktivitete të propozuara për zhvillimin e TIK-ut si dhe harmonizimin me dispozitat e rregullores së Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale. Po të njëjtin vit është botuar “Doracak për përgatitjen e strategjive lokale në fushën e teknologjisë informative dhe të komunikimit” si ndihmë e drejtpërdrejtë komunave gjatë përgatitjes së strategjive të tyre për zhvillimin e TIK-ut. Në të njëjtën periudhë është dhënë ndihmë në përgatitjen e strategjive për zhvillimin e TIK-ut në 6 komuna. Në dhjetor të vitit 2009 u formua Rrjeti për TIK të vetëqeverisjes lokale, qëllimi kryesor i të cilit është zhvillimi i TIK-ut në vetëqeverisjen lokale (pushtetin lokal). Ndër të tjerat rrjeti, shqyrton mendime, jep komente, dërgon propozime deri te komisioni për Komunat – e. Në përbërjen e vet ka 30 anëtarë të cilët janë të punësuar në administratën komunale. Paralelisht me formimin e Rrjetit për TIK është sjellë vendim për krijimin e qendrës trajnuese që do të përdoret për trajnime të administratës komunale. Gjithashtu është mbajtur takimi i parë në përbërjen e re të komisionit për Komunat – e, i cili ka 7 anëtarë plus kryetarin, të cilët njëherit janë edhe kryetarë të komunave. Funksioni i këtij komisioni është që ti shqyrton propozimet e dërguara nga rrjeti për TIK, për të diskutuar dhe shqyrtuar problemet në lidhje me TIK-un në vetëqeverisjen lokale, të propozon zgjidhje dhe nxit iniciativa. Në vitin 2010 janë blerë edhe 9 nënshkrime elektronike të cilët kryesisht përdoren për prokurorime publike, ndërsa ka filluar edhe projekti i 15 komunave për përgatitjen e strategjive të veta për zhvillimin e TIK-ut. Aktualisht po përgatitet një dokument me të cilin do të jepen propozime për standarde të hapura për zhvillimin softuer-ik dhe të bazës së të dhënave. Krahas të tjerave BNjVL-ja zhvillon konsultime me donatorë dhe asiston në përgatitjen dhe dhurimin (donacionin) e të zgjidhjeve softuer-ike dhe të harduer-it për komunat.

12

Kjo është strategjia e parë e TIK-ut në BNjVL por TIK-u gjithnjë ka qenë i përfshirë në planet vjetore të aksionit.

3.3 Gjendja aktuale nëpër komuna Në vitin 2009 u zbatua analiza e gjendjes aktuale të TIK-ut te NjVL-të në të cilat ishin përfshirë 45 komuna. Rezultatet i kësaj analize janë paraqitur në tabelën vijuese. Patjetër të theksohet se në këto rezultate ekziston mundësia për devijime të vogla nga gjendja momentale. Për nevojat e kësaj strategjie, u përgatit pyetësor voluminoz me qëllim të përcaktimit të gjendjes aktuale të TIK-ut në NjVL. Këtij pyetësori iu përgjigjën 22 komuna. Nga përgjigjet e pyetësorëve mund të konkludohen disa gjëra më të rëndësishme. Akoma ka mjaft komuna të cilat nuk kanë TIK punonjës, ndërsa shumë pak nga komunat kanë formuar reparte të veçanta ose sektorë për TIK. Shumica e komunave të cilat nuk kanë TIK punonjës kanë lidhur marrëveshje me kompani lokal ose me ekspertë të TIK-ut të cilët kujdesen për mirëmbajtjen dhe për modernizim të mjeteve dhe sistemeve. Është interesant që të gjitha komunat të cilat ju kanë përgjigjur pyetësorit janë të lidhur në rrjet, ndërsa pjesa më e madhe e tyre kanë serverët të tyre. . Urbane gjithsej rurale

76

62

9789 86 83

62

78

45

89

6780

65

44

79

13

73

45

67

47

27

0

20

40

60

80

100

120

% накомпјутери

според број навработени

Општини соелектронска

архива

Општини сосвоја веб-локација

Редовно

ажурирање наеб-локацијата

(најмалкуеднаш

неделно)

Поврзаност накомпјутерите

во општинатасо интернет

Учество награѓаните воработата наопштината сопредлози

преку интернет

Услуги заграѓаните и

фирмите прекуинтернет

Урбани Вкупно Рурални

Tabela 4 – Gjendja e TIK-ut në NjVL në vitin 200913

3.3.1 Gatishmëria harduer-ike dhe softuer-ike Nga analiza e pyetësorëve konkluzioni i përgjithshëm në lidhje me harduer-in dhe pajisjet që i posedojnë komunat është se edhe pse gjithnjë ekziston nevoja për modernizim të arqitekturës harduer-ike aktuale dhe për zgjidhje të rrjetit, në këtë pjesë komunat janë të pajisura në mënyrë adekuate gjegjësisht kanë burime me të cilat mund ti kënaqin nevojat aktuale. Ajo që këtu duhet pasur parasysh është zhvillimi i shpejtë i TIK-ut, rritja e penetrimit të internetit në shtet si dhe pritja e rritur e qytetarëve për të fituar qasje në shërbimet elektronike të sofistikuara. Duke pasur parasysh që objektivat strategjike të shtetit janë të kalojmë në Shoqërinë – e përmes pranimit të parimeve të

13 Analiza e gjendjes së TIK-ut në NjVL e bërë në vitin 2009 në mbi 45 komuna

% e kompjuterëve në raport me numrin e të punësuarve

Komunat me arkivë elektronike

Komuna me faqe të tyre të internetit

Azhurnim i rregullt i faqes së internetit (së paku 1 herë në javë)

Lidhja e kompjuterëve të komunave në internet

Pjesëmarrja e qytetarëve në punën e komunës me propozime përmes internetit

Shërbime për qytetarët dhe kompanitë përmes internetit

13

Qeverisë – elektronike dhe të demokracisë – elektronike pra në nivel lokal duhet të jenë të përkthyera të njëjtat parime përmes pranimit të parimeve të komunës- elektronike, rritjes së demokracisë – elektronike dhe pjesëmarrjes – elektronike përmes ofrimit të shërbimeve elektronike të reja dhe të sofistikuara. Për ti arritur këto qëllime dhe ideale investimi dhe përmirësimi i harduer-it dhe i pajisjes së rrjetit dhe i gjithë infrastrukturës së TIK-ut nuk duhet të zvogëlohen, në fakt vetëm duke mundësuar kushte të nevojshme do të mund zhvillohen në mënyrë adekuate shërbimet elektronike kualitative.

Потреба за зајакнување на ИКТ инфраструктура и хардвер

12

0

70

18

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Не ми е познато Не постои потреба Постои потреба Постои големапотреба

%

Tabela 5, Nevoja për përforcimin e infrastrukturës së TIK-ut dhe harduer-it nëpër komuna14 Në tabelën e radhës qartë mund të shihet nevoja për formimin e reparteve/sektorëve të veçantë të TIK-ut dhe bashkë me to edhe nevoja për rritjen e numrit të punonjësve të TIK-ut nëpër komuna.

61

22

94100

0

20

40

60

80

100

120

ИKТ вработени Одделение/сектор заИKТ

Сервери LAN

%

Tabela 6, Gjendja aktuale në komuna në lidhje me resurset njerëzore dhe me pajisjet prezhna15

14 Rezultatet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010 15 Rezultatet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010

Nevojat për përforcimin e harduer-it dhe infrastrukturës së TIK-ut

E pa njohur Nuk ekziston nevoja

Ekziston nevoja

Ekziston nevojë e madhe

Punonjësit e TIK-ut

Repart/ sektor i TIK-ut

serverët LAN-i

14

Numri më i madh i komunave kanë serverë, dhe numër i madh i tyre janë të lidhur d.m.th. në mjedise të sferës. Gjithashtu evidente është rritja e vetëdijes tek komunat për përdorimin softuer-ëve të licencuar. Akoma ekzistojnë komuna të cilat kanë probleme me licencat, dhe numri më i madh i tye problemin me licencat për sistemin operativ e zgjidhin me blerjen e kompjuterëve të ri të cilët vijnë me sistem operativ të licencuar. Disa komuna të caktuara këtë problem e zgjidhin me kalimin në softuer të lirë. Problemi kyç për migrimin e tillë është që pjesa më e madhe e softuerit të cilin e shfrytëzojnë komunat në punën e përditshme, i cili më së shpeshti ka qenë i ndarë nëpërmjet donacioneve, mund të punohet vetëm me sistemet operative të Microsoft-it, ashtu që shumë komuna tanimë janë në dilemë nëse duhet të blejnë licenca të shtrenjta të Microsoft-it ose të kalojnë në softuer të lirë që do të thotë zgjidhje e lirë në raport me sistemet operative dhe softuerëve por të shtrenjtë në raport me nevojën për zhvillimin e aplikacioneve softuerike të cilat do të bazoheshin në standarde të hapura dhe që do të ishin të pavarur nga sistemi operativ. Problemi në përdorimin e softuerit të lirë është rezistenca ndaj ndryshimeve e numrit më të madh të punonjësve.

100

78

67

56

0

20

40

60

80

100

120

Користите е-пошта

(барем еднашнеделно)

Веб локација Редовно ажурирање

на податоците на веблокациите

Учество на граѓанитево работата наопштините сопредлози преку

интернет

%

Tabela 7, Gjendja aktuale në komunat në lidhje me lajmërimet dhe komunikimet me qytetarët16 Zgjidhjet softuerike të cilat i posedojnë numri më i madh i komunave:

• LTAS (Local Tax Administration System) – softuer për menaxhimin e tatimit në pronë, trashëgimi, dhuratë dhe tatimet komunale i përgatitur nga kompania Euronetkom nga Shkupi. Të dhënat ruhen në bazën e të dhënave MS SQL Server.

• EduFM – softuer i punës financiare, evidencës kadrovike dhe regjistrimit të mjeteve themelore, i përgatitur nga kompania Edusoft nga Shkupi. Të dhënat ruhen në bazën e të dhënave MS SQL Server.

• GIS (ArcMap и ArcView) – softuer për zbatimin e sistemit gjeografik informativ. Softueri është blerë nga donator i jashtëm i kompanisë GISDATA nga Shkupi dhe është i dhuruar në komunat si softuer për digjitalizimin e planeve urbanistike. Të dhënat ruhen në bazën e të dhënave MS SQL Server.

• SIOG – aplikacion i faqes së internetit për lëshimin e dokumenteve në lidhje urbanizmin. Aplikacioni e ndjek rrugën e dokumenteve dhe jep informacione për ngushticat (bllokimet)

16 Rezultatet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010

Shfrytëzoni e-mail (së paku një herë në javë

Faqe të internetit

Azhurnim të rregullt të të dhënave të faqes së internetit

Pjesëmarrja e qytetarëve në punën e komunave me propozime nëpërmjet internetit

15

eventuale në punën e komunës. Aplikacioni është përgatitur nga personi fizik i angazhuar nga USAID-i. Të dhënat ruhen në bazën e të dhënave në MS SQL Server.

• Aplikacioni për arkivë elektronike – i përgatitur nga Biznes-sistemi i Maqesonisë. Nga Shkupi. Aplikacioni është përgatitur me со Lotus Notes dhe të dhënat ruhen në bazë që është karakteristike për atë platformë.

• Alfresco – sistem për menaxhimin e dokumenteve, i përgatitur nga Neocom nga Shkupi. Zgjidhje e bazuar në faqe të internetit, për punën e të cilës është i nevojshëm TomCat web-server dhe MySQL server për bazën e të dhënave. Në numrin më të madh të komunave nuk përdoret, ndërsa atje ku përdoret është instaluar vetëm në disa kompjuterë.

• Aplikacioni për përgatitjen e buxhetit – Softuer me bazë të të dhënave MS Access, e përgatitur nga SINS

3.3.2 Gatishmëria për zbatimin e kornizave ligjore përveç gatishmërisë harduerike dhe softuerike, si dhe pajisjes dhe gatishmërisë me personel adekuar nuk duhet të lihet pas dore gatishmëria e komuna ve në zbatimin e rregullativës ligjore. Në këtë strategji me rëndësi të veçantë do të jetë shqyrtimi dhe zbatimi i parimeve të ndryshme ligjore të cilat janë të lidhura me TIK-un. Ligji për mbrojtjen e të dhënave personale është një ndër ligjet më të eksponuara nga kjo fushë përmbushja i të cilit është shumë i rëndësishëm sepse me të rregullohet mbrojtja e të dhënave personale të çdo qytetari. Veçanërisht për komunat është e rëndësishme përmbushja e masve teknike dhe organizative të përshkruara me rregulloren e Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale (gazeta zyrtare- 38/09)17. Tek komunat janë vërejtur devijime në zbatimin e plotë të këtij ligji. Në lidhje me sigurinë e sistemeve informatike të komunave si dhe përgatitja për ruajtje me akte nënligjore të ligjit për menaxhimin elektronik dhe lidhja e ardhme e sistemin për veprim të brendshëm, analiza e pyetësorëve tregoi se 22% të parëndësishme të komunave kanë miratuar akte – politika për siguri me të cilat rregullohet siguria e sistemeve informative të komunës, por prap kënaq fakti se 64% të komunave planifikojnë të sjellin dhe të miratojnë akte të tilla – politika për siguri.

17 http://80.77.144.32/2009/6DBB6BAE105C0546BA6E8AC4B75FC946.pdf

16

Акти (безбедностни политики) со кои се уредува безбедноста на информациските системи на

општината

22

6461

7

17

29

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Имаат усвоено Планираат да усвојат

%

Да

Не

нема одговор

Tabela 8, Gjendja aktuale dhe planet e ardhshëm të komunave në lidhje me sjelljen dhe miratimin e akteve – politika për siguri18

3.3.3 Kapacitetet dhe njohuritë e komunave Nëpërmjet rregullores së shpërndarë deri te komunat për përgatitjen e këtij dokumenti ishin përfshirë disa fusha siç janë: njohuritë e punonjësve të TIK-ut, aftësitë menaxhues, aftësitë për udhëheqjen e projekteve, administrimin e servisit të IT-së dhe siguria kompjuteristike, me qëllim të determinimit të nevojave aktuale dhe të ardhshme për përforcimin e kapaciteteve, njohurive, shkathtësive dhe aftësive të punonjësve në komuna.. Është e dukshme që në të gjitha segmentet e përfshira në analizë është paraqitur nevoja për përforcim dhe përmirësim të mëtejshëm.

Потреба за зајакнување на способностите, вештините и знаењата на ИКТ вработените

17

0

65

18

0

10

20

30

40

50

60

70


%

Tabela 9, Nevoja për përforcimin e kapaciteteve të punonjësve të TIK-ut19 Në lidhje me përforcimin e kapaciteteve të sigurisë informacionit janë vërejtur rezultate.

18 Rezutletet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010 19 Rezutletet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010

Aktet (politikat për siguri) me të cilat rregullohet siguria e sistemeve informatike të komunës.

Kanë miratuar Planifikojnë të miratojnë

po

jo

Ska përgjigje

Nevoja për përforcimin e aftësive, shkathtësive, dhe njohurive të punonjësve të TIK-ut

Nuk e di Nuk ka nevojë ka nevojë Ka shumë nevojë

17

Потреба за зајакнување на знаења и способности за дизајнирање, имплементирање и менаџирање на

информациска безбедност

12

0

65

23

0

10

20

30

40

50

60

70


%

Tabela 10, Nevoja për përforcimin e kapaciteteve të domosdoshme për implementimin dhe menaxhimin e sigurisë së informacionit.20 Me orientimin e madh të komunave në mundësimin e shërbimeve të shpejta, me kohë dhe me qasje të lehtë për qytetarët duke pranuar konceptin e ofrimit të shërbimeve elektronike, është e domosdoshme që fillimisht të punësuarit në vetë komunën mirë të njoftohen me konceptin dhe qëllimet e shërbimeve elektronike, mënyrën e shpërndarjes së tyre si dhe zhvillimin dhe menaxhimin e tyre. Nga analiza është vërejtur se 70% e komunave mendojnë se ekziston nevoja për përforcimin e njohurive të konceptit dhe qëllimeve të shërbimeve elektronike, ndërsa për 18% ekziston nevojë e madhe lidhur me atë segment. Si vazhdim i fakteve të lartpërmendura, së fundi gjithnjë e më shumë po zhvillohet fusha e administrimit të servisit IT, të cilës të gjitha segmentet dhe entitetet të cilat ofrojnë shërbime, e sidomos shërbime elektronike i kushtojnë vëmendje të madhe. Nëpërmjet implementimit të proceseve dhe aktiviteteve nga metodologjitë si ITIL (IT Infrastructure Library) dhe nëpërmjet futjes së standardit ISO 20000 sigurohen se kanë vendosur procedura dhe procese adekuate. Procedurat dhe proceset e vendosura kanë të bëjnë me menaxhimin e suksesshëm e të gjithë ciklit jetësor të një shërbimi, nga momenti i paraqitjes së idesë, duke krijuar strategji për të njëjtën, dizajnit, përgatitjes teknike dhe lëshimit të saj në qarkullim, nëpërmjet menaxhimit dhe përmirësimit të saj deri në pikën e fundit të pensionimit. Në lidhje me këtë çështje 59% të komunave të anketuara janë përgjigjur se kanë nevojë për përforcimin e njohurive dhe aftësive për menaxhimin e shërbimeve të IT-së (administrimi i servisit të IT-së) përderisa 23% janë përgjigjur se pëa atë ka shumë nevojë.

20 Rezutletet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010

Nevoja për përforcimin e njohurive dhe aftësive për dizajnim, implementim, dhe menaxhim të sigurisë së informacionit

Nuk e di Nuk ka nevojë Ka nevojë Ka shumë nevojë

18

Потреба за зајакнување на знаења и способности за менаџирање на ИТ услуги (ИТ сервисен менаџмент)

12

6

59

23

0

10

20

30

40

50

60

70


%

Tabela 11, Nevoja për përforcimin e aftësive për administrimin e servisit të IT-së.21

4. Nevoja për miratimin e strategjisë së TIK-ut Strategjia përpiqet që ti vendos bazat dhe principet sipas të cilave duhet të zhvillohet TIK-u në BNjVL si mbështetje e bashkësive lokale. Sektoir civil si dhe ai i biznesit duhet të mbeten në fokus si klientë kryesor të shërbimeve elektronike. Strategjia e mirë e TIK-ut jep orientime të qarta për zhvillimin e TIK-ut nëpërmjet të cilit sigurohet se teknologjia do ti mbështesë proceset e biznesit dhe do të krijojë kornizë përmes së cilës në mënyrë efektive do të mund të evoluojnë biznes propozimet e projekteve të reja. Ajo duhet të ndihmon në procesin e marrjes së vendimeve rreth përdorimit të infrastrukturës adekuate të TIK-ut dhe të standardeve teknike adekuate dhe njëherit të bëhen përpjekje për identifikimin dhe zvogëlimin e rreziqeve. Strategjia përpiqet ti adresojë edhe sfidat e kohës së re:

• NjVL-të kanë nevojë tiu mundësojnë qasje qytetarëve në shërbime në kohë dhe mënyrë të përshtatshme për ta, pa i kushtuar vëmendje të madhe se çka është e përshtatshme për provajderët (siguruesit) e shërbimeve.

• Pritjet e qytetarëve dhe të bizneseve janë të mëdha si në sjelljen e shërbimit ashtu në bashkëveprimin

• Kriza ekonomike globale në 2008/2009 ka pasojë të saja në strukturën e tregut dhe në modelet investuese, gjë që çon deri në presion më të madh për efikasitet dhe kursim të mjeteve

21 Rezutletet nga analiza e pyetësorëve nga njëzet komuna, viti 2010

Nevoja për përforcimin e njohurive dhe aftësive për menaxhimin e IT shërbimeve (administrimi i servisit të IT-së)

Nuk e di Nuk ka nevojë Ka nevojë Ka shumë nevojë

19

5. Parimet e TIK-ut BNjVL-ja si mjet i komunave i bazon parimet e saja të TIK-ut në përputhshmëri me nevojat dhe prioritetet e komunave dhe të cilat pjesërisht dalin nga fushat dhe qëllimet e i2010 DIGITAL LOCAL AGENDA 22. BNjVL-ja si mjet i komunave përpiqet që nëpërmjet strategjisë së saj për zhvillim të TIK-ut që tiu ndihmon në realizimin e parimeve të propozuara të TIK-ut. TIK-u në shërbim të qytetarëve Mundësimi informacioneve dhe shërbimeve cilësore, 24 orë në ditë, 7 ditë në jav deri te të gjitha segmentet e shoqërisë, nëpërmjet zgjidhjes së metodave të ndryshme të qasjes. Zhvillimi i lidhjeve të forta dhe i besimit me qytetarët dhe dizajnimi i vazhdueshëm për përmirësimin e cilësisë së shërbimeve. Më të lira Duke panuar proceset e standardizuara dhe përdorimint të standardeve të hapura të TIK-ut do të mundësohet që shërbimet dhe informacionet elektronike të jenë më të lira dhe më cilësore. Nëpërmjet partneriteteve publike-private, përdorimit të softuerit me kod të hapur, kur është e mundshme edhe ripërdorim të kodit dhe të modulit të programit, sistemet e tëra të TIK-ut janë më të lira dhe më fleksibile. Me sigurimin efikasitetit energjetik energjia elektrike kursehet dhe njëherit krijohet mjedis i shëndoshë (të shëndetshëm) jetësor.. Ndërverprimtaria dhe standardizimi Llojet e ndryshme të sistemeve (vegla, softuer, harduer, baza e të dhënave) duhet të mund të komunikojnë në mes veti pa marrë parasysh nga platforma dhe prodhuesi i tyre. Për atë qëllim duhet të përdoren standarde të hapura. Fokusimi i ndërverpimtarisë si nënndihmës në procesin e qasjes, Различните типови на системи (алатки, софтвер, хардвер, бази на податоци итн) треба да можат меѓусебно да комуницираат независно од нивната платформа и производител. За таа цел потребно е корстење на отворени стандарди. Фокусирање на интероперабилноста како подпомагач во процесот на пристап, shpërndarjes dhe ndarjes së informacioneve. Mundësimi i transmetimit pa pengesa të të dhënave në mes sistemeve të ndryshme në mënyrë drastike mund ta rrit efikasitetin e menaxhimit me lëndë nga sektori publik dhe të siguron cilësi më të mirë të të dhënave.23 Përfshirja-Е Zgjidhjet e mundësuara me ndihmën e TIK-ut duhet të jenë të arritshme për të gjitha segmentet shoqërore dhe për të gjithë individët, pa asnjë diskriminim. Në veçanti duhet të punohet drejt afrimit të TIK-ut më afër personave të moshuar dhe personave me aftësi të kufizuara dhe funksionalitet të dëmtuar. Ndarja digjitale e cila ekziston dhe ka lidhje me mundësinë e një grupi që pa probleme ti përdor përfitimet nga teknologjitë e reja përkundër një grupi tjetër i cila ka vështirësi, duhet të zvogëlohet me tendencë çrrënjosjeje. Gjithashtu duhet të mundësohet edhe mbështetje e mënyrave tradicionale për qasje në informacione dhe shërbime për qytetarët të cilët nuk duan ose nuk kanë mundësi që ti përdorin teknologjitë informative dhe të komunikimit. Demokracia-Е

22 DIGITAL LOCAL AGENDA MANIFESTO http://www.ccre.org/docs/eisco_declaration_en.pdf 23 Sec. 5.3 Interoperability and open standards (ndërverprimi dhe standardet e hapura) - “Manual on Implementing Strategies for Local and Regional eGovernment”(doracak për implementimin e strategjive për pushtetin local dhe rajonal) ”, Council of European Municipalities and Regions (CEMR) (Këshilli I Komunave dhe Rajoneve Evropjane)p

20

Me ndihmën e teknologjisë së TIK-ut duhet të mundësohet transparencë e plotë në punën e komunave. Duhet të mundësohen kanale nëpërmjet të cilëve qytetarët do të mund të jenë të kyçur në punën e komunave, do të mund të japin vërejtjet dhe komentet e tyre dhe të kenë ndikim në procesin e marrjes së vendimeve. Duhet të zhvillohen mjete për debat publik efektiv dhe participim në procesin demokratik të vendimmarrjes. Objektivi strategjik është zhvillimi dhe zgjerimi i demokracisë-e nëpërmjet participimit më të madh dhe bashkëveprimit me qytetarët. TIK-u i cili është tërësisht i fokusuar në nevojat e komunës Informacionet dhe sistemet informative gjithnjë duhet të jenë në dispozicion, të jenë lehtë të arritshëm dhe plotësisht të përshtatshëm për nevojat e komunës si për punën e saj të brendshme ashtu edhe për procesin e mundësimit të shërbimeve për qytetarët. TIK-u duhet që obligimet e përditshme ti bën më të lehta dhe më të rehatshme, por edhe të kryhet më shumë punë për kohë më të shkurtër në mënyrë më të lehtë. Besueshmëri dhe siguri Siguria e informacioneve dhe mjeteve informative duhet të jetë në nivelin më të lartë. Të punësuarit si subjekte të cilët e bëjnë përpunimin e të dhënave dhe të informacioneve is qytetarët si shfrytëzues përfundimtar i tyre duhet të jenë të sigurtë se informacionet e marra (të fituara) dhe shërbimet janë të besueshme, nuk janë ndryshuar dhe njëkohësisht duhet ruajtur intimitetin e subjekteve. Duhet të merren masa të veçanta për mbrojtjen e të dhënave personale. Duhet që të ndërtohet besimi tek qytetarët dhe bizneset se dokumentet dhe shërbimet elektronike janë të sigurta njësoj sikur ato tradicionale.

6. Objektivat strategjike BNjVL-ja është asociacion i pavarur kombëtar i të gjitha njësive të vetëqeverisjes lokale. Ajo është e përqendruar në zhvillimin e tyre të balancuar, në zbatimin e procesit të decentralizimit nëpërmjet definimit të politikave të përbashkëta, përcaktimin e prioriteteve, zbatimin cilësor të kompetencave dhe përforcim të barabartë të kapaciteteve të njësive të vetëqeverisjes lokale. Zhvillimi i TIK-ut në nivel komunal është bazuar në partneritet/bashkëpunim midis BNjVL-së, komunave, sektorit qytetar dhe privat, Qeverisë dhe palëve të tjera të interesuara. Në planin strategjik të BNjVL-së ЗЕЛС 2011-201524 midis tjerash janë definuar edhe objektivat strategjike vijuese: Objektivi strategjik 4 : vendosja e sistemit për trajnimin e përgaqësuesve të NjVL-së Objektivi strategjik 7 : sigurimi i qëndrueshmërisë financiare të BNjVL-së Objektivi strategjik 8 : kapacitetet e përforcuara të shërbimit profesional të BNjVL-së Me qëllim të realizimit të këtyre objektivave strategjike si dhe të zhvillimit të tërësishëm të TIK-ut në nivel lokal BNjVL-ja filloi projekte për përgatitjen e strategjisë zhvillimore të TIKU-ut, standardizimin e zhvillimit të zgjidhjeve softuerike dhe të bazave të të dhënave duke përdorur standarde të hapura, si dhe realizimin e një sistemi për zhvillim të përbashkët, menaxhim dhe

24 Plani strategjik i BNjVL-së 2011-2015 http://www.zels.org.mk/Upload/Content/Documents/Za%20ZELS/МК/Strateski%20plan%20ZELS%202011-2015%20v2.pdf

21

mundësim të shërbimit-e të cilat çdo komunë në mënyrë të pavarur do ti administrojë, ofrojë, dhe promovojë para qytetarëve. Për mundësimin e tërë kësaj janë definuar objektivat strategjike në vijim me orientimet e tyre strategjike, për të cilat janë paraparë projekte, aktivitete dhe përpjekje për arritjen e tyre.

Sigurimi i infrastrukturës së TIK-ut Varësia dhe funksionimi normal i institucionit për teknologjitë informatike dhe të komunikimit vazhdon të rritet deri në pikën kur pa infrastrukturë adekuate të TIK-ut nuk mund të funksionon në mënyrë normale as edhe në periudha të shkurtëra kohore. Nën infrastrukturë e TIK-ut nënkuptohet hardueri dhe softueri i tërësishëm kompjuteristik dhe i komunikimit të cilët përdoren për menaxhimin dhe administrimin e rrjeteve të të dhënave dhe të zërave, intranetëve dhe ekstranetëve, kompjuterëve personal, serverëve etj. Mundësimi i shërbimeve elektronike si produkt përfundimtar te qytetarët nga ana e tij kërkon infrastrukturë të sigurtë dhe prometuese të TIK-ut e cila administrohet, mirëmbahet dhe azhurnohet, dhe është dizajnuar që ti kënaq nevojat aktuale dhe të ardhshme me nivel adekuat të fleksibilitetit. Orientimet strategjike:

• Infrastrukturë e sigurtë, efikase, dhe premtuese e TIK-ut • Ndërtim dhe përmirësim të infrastrukturës së TIK-ut • Menaxhimi i shpejtë dhe i kontrolluar me probleme dhe incidente • Infrastrukturë e TIK-ut lehtë e përmirësueshme (e shkallëzuar), e pavarur nga një prodhues

ose distributor. Futja e shërbimeve еlektronike Prioriteti i BNjVL-së është ti ul shpenzimet e NjVL-së nëpërmjet zhvillimit të përbashkët, administrimit dhe sigurimit të shërbimeve elektronike të cilat çdo komunë do ti administrojë, ofrojë dhe do ti promovojë në mënyrë të pavarur para qytetarëve. Tipari kryesor i krijimit të shërbimeve të reja dhe më të sofistikuara është sigurimi i qasjes në shërbime nëpërmjet internetit, duke përdorur teknologji të cilat i lidhin kërkesat e përdoruesve të front-office me back-office sistemet për procesimin e shërbimeve. Shërbimet duhet të jenë të vendosura dhe të zhvilluara për ti përmbushur nevojat e sektorit civil dhe të biznesit. Orientimet strategjike:

• Ngritja e nivelit të sofistikimit të shërbimeve • Efikasitet i rritur në ekzekutimin e shërbimeve administrative për qytetarët • Shërbime-e efikase sipas çmimit • Qasje e lehtësuar në realizimin e të drjetave civile • Qase e siguruar dhe e lehtësuar në TIK • Shërbimet-e të arritshme 24/7 • Shkallë e rritur e përdorimit të shërbimeve elektronike • Zhvillimi i shërbimeve-m • Shkurtimi i kohë së duhur për dhënien e dokumenteve dhe të shërbimeve

22

Themelimi i menaxhimit të informacioneve Informacionet paraqesin mjet kryesor në punën e institucionit. Menaxhimi efektiv i informacioneve është esenciale në procesin e bërjes dhe ofrimit të shërbimeve. Themelimi dhe zbatimi i TIK-ut krahas menaxhimit të shpejtë dhe efikas me informacionet është i rëndësishëm nga pikëvështrim i zvogëlimit të shpenzimeve si për dhënien e shërbimeve të caktuara ashtu edhe për punën e përditshme. Kapaciteti i një organizate për ta shfrytëzuar diturinë dhe aftësinë e saj definohet nëpërmjet aftësisë për qasje dhe ndarje të informacioneve në mënyrë të sigurtë dhe fleksibile, pavarësisht formatit të tyre, vendit ose mekanizmti të ofrimit. Orientimet strategjike:

• Zvogëlimi i shpenzimeve dhe kosto të përgjithshme më të lira të TIK-ut • Përdorimi i standardeve të hapura dhe siguria që sistemet e reja që dotë zhvillohen do të

jenë ndërvepruese me mundësi për shkëmbim reciprok të të dhënave • Mbrojtja e mjedisit jetësor

Resurset njerëzore Duke rritur kapacitetet e resurseve njerëzore mundësohet krijimi i ekipeve fleksibile më të vogla të specializuara në fusha të caktuara të cilët do të mund ta përdornin infrastrukturën e TIK-ut dhe sistemet për ofrimin më të shpejtë, më të lirë dhe më të sigurtë të shërbimeve për qytetarët, punë të brendshme më efikase me fleksibilitet më të madh ndaj ndryshimeve. Do të rriteshin kapacitetet për planifikim strategjik, do të rritej efikasiteti si dhe vetëqëndrueshmëria. Orientimet strategjike:

• Thellimi i profesionalitetit dhe kapacitete të përforcuara të administratës Siguria Pjesa esenciale në procesin e ofrimit të shërbimeve për qytetarët është ekzistimi i sistemit të sigurtë dhe të besueshëm në të cilin përpunohet dhe ruhen të dhëna të besueshme dhe personale. Për arsye të funksionimit pa pengesa të sisteme e dhe bashkëveprimit me qytetarët dhe me entitetet tjerë të jashtëm nga njëra anë dhe rreziku i lartë nga ndërhyrjet e jashtme dhe të brendshme, softuer të keq dhe mashtrime, duhet ti kushtohet vëmendje të madhe dizajnit dhe menaxhimit me sigurinë e informacioneve me qëllim të krijimit të mjedisit të sigurtë dhe të besueshëm për funksionimin e proceseve të punës. Përkatësisht, duhet të gjindet një ekuilibër në mes mjedisit operativ stabil dhe të sigurtë dhe fleksibilitetit d.m.th. që ka mundësi tiu përgjigjet kërkesave të ndryshueshme të biznesit. Orientimet strategjike:

• Sigurimi i sigurisë dhe integritetit në përdorimin e shërbimeve elektronike • Sigurimi i rritur në sistemet e TIK-ut dhe në qarkullimin e informacioneve. • Sigurimi në shfrytëzimin e TIK-ut • Menaxhim në kohë dhe adekuat me incidente dhe kërcënime

Përputhshmëria me kornizën ligjore Një ndër angazhimet dhe obligimet kryesore është përputhshmëria me kornizën ligjore d.m.th. ligjet e që kanë të bëjnë me punën e TIK-ut. Në këtë kontekst, si dy ligje kryesore të cilët duhet të

23

përputhen, janë përputhshmëria me aktet e nënligjeve d.m.th. rregullore për masat teknike dhe organizative për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale (gazeta zyrtare 38/09) si dhe aktet e nënligjeve të ligjit për administrimin elektronik me qëllim që në të ardhmen të kyçen në mjedis të vetëm d.m.th projekti për lidhej të ndërsjellë dhe shrytëzim të regjistrave dhe bazave të të dhënave në mes të organeve dhe institucioneve shtetërore- Ndërveprimi. Orientimet strategjike:

• Miratimi i akteve me të cilët rregullohen masat teknike dhe organizative për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale të parapara në rregulloren e Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale

• Përputhshmëria me aktet e nënligjeve të ligjit për administrimin elektronik

7. Masat strategjike Masat strategjike ndahen në katër kategori: projekte, shërbimeve elektronike aktivitete dhe angazhime. Qëllimi kryesor është themelimi i infrastrukturës dhe mjedisit të përshtatshëm i cili do të jetë bazë për zbatimin e shërbimeve elektronike. Aktivitetet paraqesin procese të definuara kohore të cilët zbatohen me qëllim të gjenerimit të daljeve adekuate të cilat në mënyrë indirekte do të ndikojnë në krijimin e parakushteve për realizimin efektiv të projekteve dhe të shërbimeve elektronike si qëllim i fundit i tyre. Angazhimet përfaqësojnë qëllime afatgjate që duhet të realizohen dhe që do të ndihmojnë në zhvillimin e TIK-ut. Rezultati përfundimtar sipas të cilit do të matet suksesi i kësaj strategjie dhe njëjtë me të edhe zhvillimi i TIK-ut është realizimi i projekteve të planifikuar, aktiviteteve dhe i shërbimeve elektronike. Suksesi i shërbimeve elektronike varet drejtpërdrejt nga realizimi i projekteve dhe aktiviteteve. Shërbimet elektronike të cilat planifikohen të realizohen në periudhën prej vitit 2011 deri në vitin 2014 janë treguar në kreun e shërbimeve elektronike. Zgjidhja e shërbimeve të cilat do të realizohen është bërë sipas kërkesave të nevojshme dhe planeve të njësive të vetëqeverisjes lokale dhe shfrytëzuesfe përfundimtar-qytetarëve.

7.1 Projekte

Projekti 1 Siguria e informacionit Përshkrimi i projektit Krijimi i sistemiti të sigurisë nëpërmjet të cilit do të arrihet

infrastrukturë e sigurtë, efikase dhe premtuese e TIK-ut dhe mjedis për përpunimin dhe ruajtjen e informacioneve, menaxhim të shpejtë dhe të kontrolluar me incidente dhe kërcënime si dhe mbrojtje të informacioneve dhe mjeteve informative duke krijuar mekanizma parandalues dhe kontrollime. Sistemi nëpërmjet të cilit do të mundësohet besueshmëri, integritet dhe qasje të informacioneve. Sistemi për menaxhimin me sigurinë e informacioneve në vete përfshin përcaktimin dhe ngritjen e masave dhe kontrollave të ndryshme, miratimin e akteve dhe rregulloreve, vendosjen e veglave dhe aplikacioneve softuerike, përcaktimin e rregullave dhe

24

politikave, vlerësimin e rreziqeve, ngritjen e kontrollave të sigurisë, trajnimet dhe ngritjen e vetëdijes për sigurinë dhe kërcënimet për sigurinë, revizione dhe raporte të rregullta.

BNjVL Drejtimet strategjike • Sigurimi i sigurisë dhe integritetit në shfrytëzimin e

shërbimeve elektronike • Siguria e rritur në sistemet e TIK-ut dhe në rrjdhjen e

informacioneve • Menaxhimi adekuat dhe në kohë me incidente dhe

kërcënime • Siguria në shfrytëzimin e TIK-ut • Infrastrukturë e sigurtë, efikase dhe premtuese e TIK-ut

Rezultatet e pritura • Mekanizma dhe procedura të qartë për menaxhimin me

incidente dhe kërcënime • Mbrojtja e mjedisit të IT-së nga sulmet e bazuara në internet

si dhe nga sulmet që rrjdhin nga rrjeti i internetit të BNjVL • Detektimi dhe mbrojtja nga programet e këqija dhe nga

spam-et • Sigurimi i qasjes së sigurtë të të dhënave, burimeve dhe

aplikacioneve nga larg (nga distanca) • Siguri e rritur dhe zvogëlim i rrezikut nga kërcënime

potenciale , • Zvogëlimi i incidenteve të sigurisë • Qasje e rritur e sistemeve • Mbrojtja e informacioneve dhe mjeteve informative • Zvogëlimi i efekteve negative të shkaktuara nga ndodhja e

ngjarjeve që e kërcënojnë sigurinë e informacioneve dhe mjeteve informative

• Qasje efektive e sigurtë nga larg në shërbimet e publikuara në web-serverin , deri te të dhëna, resurse dhe aplikacione

• Inspektim adekuat i përmbajtjes së pakove • Përcaktimi i politikave të sigurisë dhe rregullave të grimcuar • Mundësia e monitorimit, kyçje dhe raportim • VPN lidhjet dhe ngritja e VPN serverëve me IPSec modul të

tunelizuar (тунелирачки мод) të PPTP serverëve • Kufizimi i faqeve të internetit që mund të vizitohen • Skanimi i trafikut të internetit në kohë reale(nëpërmjet

protokolleve HTTP/FTP) • Mbrojtjet e integruar dhe detektim i të gjitha llojeve të

programeve të këqinj • Filtrimi i trafikut • Infrastruktura e siguruar për lëshimin e certifikatave

digjitale • Shkallë e rritur e shfrytëzimit të shërbimeve elektronike • Zbulimi i dobësive dhe lëshimeve të sigurisë në sistem

2011-2012

Korniza financiare Xxxxxxx den

25

Komponenti 1

Përgatitja e politikës së sigurisë

Afati (korniza) kohore

Janar – Маrs 2011

Korniza financiare

xxxxx den.

Komponenti 2 Përgatitja e udhëzimit për zbatimin e politikës për siguri, procedurave dhe akteve plotësuese


Prill – Qershor 2011

Korniza financiare

xxxxxx den.

Komponenti 3 ISA server Afati (korniza) kohore

Korrik – Dhjetor 2011

Korniza financiare

xxxxx den.

Komponenti 4 Antivirus zgjidhje e qëndrore


Janar – Qershor 2012

Korniza financiare

xxxxx den

Komponenti 5 Sistemi për detektimin dhe parandalimin e ndërhyrjeve në rrjet (IDS/IPS)


Mars – Shtator 2012

Korniza financiare

xxxxxx den

Komponenti 6 Sistemi për lëshimin e certifikatave digjitale (PKI)


Tetor 2012 – Shkurt 2013 – periodikisht një herë në vit

Korniza financiare

xxxxxx den

Компонента 7 Inspektimi (kontrollimi) i sigurisë së sistemit informativ dhe kryeja e testimeve penetruese


2012-2013

Komponentët

Korniza financiare

xxxxxx den

Rreziqet • Njohja e pamjaftueshme e sigurisë së informacionit dhe personel joadekuat i TIK-ut

• Rezistenca ndaj ndryshimit të punës së deritanishme • Ndërprerja e mbështetjes nga administrimi i lartë • Financa të pamjaftueshme • Anti-virus definime jo në kohë/ të vjetëruara

26

• Mosangazhimi IT ekspertëve / konsultantëve adekuat • Mosegzistenca e licencë për Windows Server 2003 • Përcaktimi i dobët i rregullave për zbulim dhe parandalim • Prishja e sigurisë së sistemit informativ • Mosrespektimi i politikave të sigurisë të vendosura

paraprakisht • Humbja e të dhënave • Pamundësia e qasjes së sitemit

Treguesit e suksesit • Certirfikimi në ISO 27001 • Përmbushja e parimeve të rregullores së Drejtorisë për

mbrojtjen e të dhënave personale • Përputhshmëria me aktet nënligjore për sigurinë e ligjit për

menaxhim elektronik • Reduktimi i numrit të sulmeve dhe incidenteve • Numri i lidhjeve VPN të realizuara • Numri i sulmeve të zbuluara dhe të ndaluara dhe i

programeve të këqinj • Numri i certifikatave digjitale të lëshuara • Dobësitë e zbuluara të sistemit • Vlerësimi i përgjithshëm për sigurinë e sistemit

Faktorët kyç të realizimit Burime financiare Buxheti i BNjVL-së, buxhetet e komunave Resurset njerëzore Punonjësit e TIK-ut në BNjVL, ekspertë të jashtëm, ОBIS-ОZLP

(ОБИС-ОЗЛП) Parakushtet • Aktet e miratuar paraprakisht me të cilët rregullohen masat

teknike dhe organizative për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale të parapara në rregulloren e Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale

• Sigurimi i ekspertëve të cilët kanë njohuri të mira të të gjitha aspekteve nga fusha e sigurisë së informacionit

• Sigurimi i mjeteve financiare • Sigurimi i trajnimeve adekuate nga fusha e sigurisë së

informacionit për punonjësit e TIK-ut në BNjVL. • Emërimi i personit përgjegjës për sigurinë e informacionit dhe

mbrojtjet e të dhënave personale • Personel adekuat i TIK-ut

Projekt 2 SMS Serveri Përshkrimi i projektit Vendosja e SMS serverit si pjesë e sistemit informativ tëBNjVL-së

me qëllim të ngritjes së nivelit të sofistikimit të shërbimeve si dhe

27

zvogëlimit të kohës së duhur për dhënien e dokumenteve dhe shërbimeve duke mundësuar bashkëveprim dhe duke mundësuar njoftim të qytetarëve nëpërmjet SMS porosive për rrjedhën dhe gjendjen e kërkesave të tyre si dhe të kohës së marrjes së kërkesave të përpunuara. Si për shërbimet, ashtu edhe për shërbimet elektronike për qytetarët. Komponenti 1 – Instalimi dhe konfigurimi i SMS serverit dhe lidhja e tij me bazën e të dhënave (data-base). Lidhje e kontratave me operatorët celular, huazimi i numrave telefonik dhe vendosja e lidhjes direkt me SMSC( SMS qendrat) nëpërmjet të cilave do të realizohet dërgimi i porosive. Lidhja me web-serverin me shërbime me qëllim të krijimit dhe dërgimit të SMS porosive automatike deri te qytetarët, të cilët i shfrytëzojnë shërbimet e web-serverit me shërbime të BNjVL-së. Raportimi për regjistrimin e suksesshëm të sistemit, për paraqitjen e suksesshëm të kërkesës, për rredhën e kryerjes së shërbimit, kryerjes së suksesshme etj. Komponenti 2 – Sigurimi i kontaktimit për komunat nëpërmjet së cilës do ti dërgojnë porositë deri te serveri i cili më pas i dërgon te qytetarët. Sigurimi i njoftimit të qytetarëve për shërbimet të cilat i kanë kërkuar në sportel, rrjedhën e përpunimit, përfundimin e shërbimit, koha e marrjes së dokumenteve, njoftime për problemet komunale dhe të infrastrukturës, tatim i pa paguar etj.

Implementues BNjVL Drejtimet strategjike • Ngritja e nivelit të sofistikimit të shërbimeve

• Rritje e efikasitetit në ekzekutimin e shërbimeve administrative për qytetarët

• Qasje e lehtësuar në realizimin e të drejtave civile • Zhvillimi i shërbimeve-m • Zvogëlimi i kohës së duhur për dhënien e dokumenteve dhe

shërbimeve Rezultatet e pritura • Shkallë e rritur e shfrytëzimit të shërbimeve elektronike dhe

bashkëveprim me qytetarë • Sigurimi i infrastrukturës për zhvillimin e shërbimeve-m • Administratë komunale më efikase

Korniza kohore 2011 - 2012

Korniza financiare xxxxx den komponenti 1 Sigurimi i njoftimeve për shërbimet elektronike Afati (korniza) kohor

2011

Korniza financiare

xxxxx den

komponenti 2 Sigurimi i njoftimeve për shërbime Afati (korniza) kohor

2012

Komponentët

Korniza financiare

xxxxx den

Rreziqet • Interesim jo i mjaftueshëm për shfrytëzim nga ana e komunave

28

• Arritja e marrëveshjeve me operatorët celular • Mungesë e mjeteve financiare për mirëmbajtje dhe

përmirësim të zgjidhjes • Mungesë e ekipit për mbështetje lokale dhe mirëmbajtje

zgjidhjes softuerike Treguesit e suksesit • Numri i komunave të cilat e shfrytëzojnë

• Numri i SMS porosive të dërguara

Faktorët kyç për realizim Burime financiare Buxheti i BNjVL-së, buxheti i komunave Resurse njerëzore Punonjësit e TIK-ut në BNjVL, ekspertët e jashtme Parakushte • Aktet e miratuara paraprakisht me të cilat rregullohen masat

teknike dhe organizative për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale të parapara me rregulloren e Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale

• Sigurimi i mjeteve financiare • web serveri me shërbime • kontrata me operatorët celularë

Projekti 3 Sistemi për mbështetje dhe funksionim efektiv i web serverit me shërbime

Përshkrimi i projektit Krijimi i një sistemi për funksionim efektiv të web serverit me shërbime me qëllim të menaxhimi adekuat të shërbimeve nëpërmjet mundësisë për shtimin e të rejave, ndryshimin e atyre ekzistuese, rritjen e qasjes së shërbimeve, menaxhim i shpejtë dhe efikas me incidente dhe probleme, përgjigje të kërkesave dhe pyetjeve, mënyrë të kontrolluar të kryerjes së ndryshimeve etj. Kjo do të mundësohet nëpërmjet qendrave të thirrjes, web-portaleve, kanaleve të ndryshëm për komunikim me klientët, definimin e procesit dhe procedurave të shfrytëzuara gjatë kryerjes së ndryshimeve, vendosjen e mekanizmave dhe mjeteve për mirëmbajtjen e qasjes së shërbimeve në nivelin dakorduar. Krijimi dhe menaxhimi i proceseve për administrimin e ndryshimeve dhe administrimin me qasjen si dhe me krijimin e portfolios dhe katalogut të shërbimeve sipas metodologjisë ITIL. Krijimi i njësisë së veçantë administrative për panel të shërbimeve. Компонента 1 – Paneli i shërbimeve do të përfaqëson pikë të vetme për kontak për shfrytëzuesit e shërbimeve. Ai ka të bëjë dhe ju përgjigjet kërkesave të ndryshme në lidhje me shërbimet siç janë: kërkesë për qasje në shërbim, kërkesë për ndryshimin e shërbimit, kërkesë për ndërprerjen e shërbimit, kërkesë për shërbim të ri, paraqitje të ndonjë incidenti, paraqitje të ndonjë problemi etj. Paneli i shërbimeve në kuadër të punës së tij do të shfrytëzon vegla softuerike për regjistrim dhe menaxhim të ngjarjeve. Komponenti 2 – Sistemi në bazë të gabimeve të njohura do ti përmbajë problemet dhe incidentet të cilat në të kaluarën kanë ndodhur si dhe raportet për trajtimin e tyre d.m.th mënyrat për

29

zgjidhjen e tyre. Funksionalisht do të jetë i lidhur në mënyrë direkte me proceset që kanë të bëjnë me incidente dhe probleme dhe logjikisht do të gjendet nën panelin e shërbimeve. Komponenti 3 – Përcaktimi dhe zbatimi i një procesi të bazuar në procesin change Management nga ITIL nëpërmjet të cilit do të zvogëlohet koha e duhur për kryerjen e ndryshimeve ndërsa do të minimizohet edhe pengesa e funksionimit normal të sistemeve të IT. Procesi mundëson vendosjen e ndryshimeve në mënyrë të kontrolluar nëpërmjet: evoluimit, prioriteteve, planifikimit, testimit, zbatimit dokumentimit paraprak të ndryshimeve të bëra. Do të krijohet një bord këshillëdhënës për ndryshime (CAB) i cili vendos për llojin e ndryshimeve si dhe për afatin kohor për ekzekutimin e tyre. Do të bëhet shqyrtim post-implementues për përcaktimin e suksesit të ndryshimit të caktuar. Komponenti 4 – përcaktimi dhe zbatimi i një procesi të bazuar në procesin e Availability Management nga ITIL. Eliminimi dhe zvogëlimi i pikave të vetme të dështimit (SPOFs – Single point of failures) dhe sigurimi i komponentëve dhe mekanizmave alternative me të cilat do të sigurohet pengesë minimale në funksionimin normal të shërbimeve nëse ndodh rënie e ndonjë komponenti apo sistemi të IT-së. Komponenti në vete do ti përfshin aktivitetet vijuese: monitorim të vazhdueshëm, matjen e përeformimeve Përgatitjen e analizave dhe të raporteve për qasjen në shërbimet dhe sistemet/komponentët mbi të cilët ata ekzekutohen, përcaktimi i periudhave të mos-qasjes (pa arritshmërisë) dhe të kërkesave më të mëdha të shërbimeve, identifikimin të funksioneve vitale të biznesit etj. Për nevoja e këtij komponenti do të përdoren mjete softuerike për monitorim, detektim dhe kyçje. Komponenti 5 – Krijimi i portfolios dhe katalogut të shërbimeve nëpërmjet të cilëve do të prezantohen lidhjet, marrëdhëniet dhe varësitë midis shërbimeve të ndryshme si dhe lidhshmëria dhe varësia e tyre me sistemet e sfondit të IT-së dhe të infrastrukturës së TIK-ut. Do të përcaktohet vlera e biznesit të secilit shërbim, informacioneve sistemike të strukturuara, informacione për varësi, kompatibilitet dhe ndikim si dhe informacione financiare. Do të përfshihen shërbimet të cilat aktualisht ofrohen, shërbimet të cilat planifikohen dhe shërbimet e pensionuara.

Implementues BNjVL Drejtimet strategjike • Menaxhimi i shpejtë dhe i kontrolluar me probleme dhe

incidente • Qasje e lehtësuar në realizimin e të drejtave civile • Rritja e efikasitetit në ekzekutimin e shërbimeve

administrative për qytetarët • Ndërtimi dhe përmirësimi i infrastrukturës së TIK-ut • Shërbimet elektronike në dispozicion 24/7 • Menaxhimi i shpejtë dhe i kontrolluar me probleme dhe

incidente Rezultatet e pritura • Sigurimi i infrastrukturës për menaxhim dhe mirëmbajtje të

web-serverit me shërbime • Personalizimi i shërbimeve

30

• Sigurimi i mekanizmave për menaxhim të shpejtë dhe të kontrolluar me incidente dhe probleme

• Sigurimi i mekanizmave për ekzekutim të shpejtë dhe të kontrolluar të ndryshimeve si në arkitekturë ashtu edhe në funksionalitetin e sistemeve për mbështetje dhe për mundësimin e shërbimeve elektronike.

• Shkallë e rritur e shfrytëzimit të shërbimeve elektronike • Cilësi e rritur e shërbimeve elektronike • Mekanizmat e mundësuar për menaxhim me thirrje dhe

kërkesa • Mekanizmat e mundësuar për kyçjen e incidenteve,

problemeve dhe kërkesave të shërbimit • Mekanizmat e mundësuar për krijim dhe dërgim të

njoftimeve për shfrytëzuesit e progresit dhe statutit të kërkesave dhe raporteve të tyre.

• Zvogëlimi i kohës së duhur për diagnozë, reagim, dhe menaxhim me incidente dhe probleme,

• Rritje e vazhdueshme e kapaciteteve të njohurive të institucionit

• Zvogëlimi i shpenzimeve direkte në procesin e ekzekutimit të ndryshimeve dhe me to edhe në mënyrë indirekt edhe çmimin e përgjithshme për mundësimin e një shërbimi

• Mekanizma për përshtatje të vazhdueshme të shërbimeve drejt evoluimit dhe ndryshimeve në mjedisin e punës.

• Mekanizmat e vendosura për matje dhe monitorim të shërbimeve

• Miratimi adekuat i vendimeve rreth ndryshimit dhe riformulimit të shërbimeve tanimë ekzistuese si dhe shërbimeve të lidhura me sjelljen e vendimeve të reja dhe zgjidhjeve

• Përcaktimin më adekuat dhe menaxhimin e rrezikut në lidhje me shërbimet e reja dhe ato ekzistuese

• Arritja e kthimit optimal të investimeve Korniza kohore 2011-2013

Korniza financiare Komponenti 1 Paneli i shërbimeve Afati kohor

Korniza financiare komponenti 2 Sistem-baza e gabimeve të njohura (Known

error database) Afati kohor Korniza financiare

Komponenti 3 Menaxhimi me procesin e ndryshimin Afati kohor

Korniza financiare Komponenti 4 Menaxhimi i procesit të qasjes

Komponentët

Afati kohor

31

Korniza financiare Komponenti 5 Portfolio e shërbimeve dhe katalogu i

shërbimeve Afati kohor Korniza financiare

Rreziqet • Rezistencë ndaj ndryshimit të punës së deritanishme • Ndërprerja e mbështetjes nga udhëheqësit e lartë • Financa të pamjaftueshme • Obligimet dhe përgjegjësitë përcaktuara në mënyrë

joadekuate të punonjësve në njësinë administrative të panelit të shërbimeve

• Procedura të brendshme joadekuate • Mungesë e kapaciteteve të mjaftueshme njerëzore • Formulim joadekuat i bazës së gabimeve të njohura dhe

plotësimi joadekuat me informacione • Njohuri të pamjaftueshme të ITIL • Bordi këshillëdhënës jofunksional për ndryshime (CAB)

Treguesit e suksesit • Përshtatshmëri me ISO 20000 • Përshtatshmëri me ITIL • Numri i thirrjeve dhe kërkesave të përgjigjura • Numri i ndryshimeve të kryera me sukses • MTRS (Mean Time to Restore Service) • MTBF (Mean Time Between Failures) • MTBSI (Mean Time Between Service Incidents) • Numri i shërbimeve në portfolion dhe katalogun e

shërbimeve

Faktorët kyç për realizim Burime financiare Buxheti i BNjVL-së Resurset njerëzore Punonjësit e TIK-ut në BNjVL, ekspertë të jashtëm Parakushte • Aktet e miratuara paraprakisht me të cilët rregullohen masat

teknike dhe organizative për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale të parapara në rregulloren e Drejtorisë për mbrojtjen e të dhënave personale

• Sigurimi i ekspertëve të cilët kanë njohuri të mira të të gjitha aspekteve nga fusha e IT – menaxhimit të shërbimit

• Sigurimi i mjeteve financiare • Sigurimi i trajnimeve adekuate nga fusha e IT- menaxhimit të

shërbimit (ITIL/ISO 20000) punonjësit e TIK-ut në BNjVL • Web-serveri me shërbime • Projekt 1 – sigurimi i informativ • Regjistri (dokumentacioni) i softuerit dhe harduerit të

përgjithshëm, konfigurime si de varësi e ndërsjellë e komponentëve, ndryshimeve dhe përmirësimeve gjatë kohës

32

projekt 4 Web-serveri me shërbime Përshkrim i projektit Implementuesit Drejtimet strategjike Rezultatet e pritura Korniza kohore

Korniza financiare Komponenti 1

Komponenti 2 Komponenti 3 Komponenti 4

Komponentë

Komponenti 5

Rreziqet Treguesit e suksesit

Faktorët kyç për realizim Burime financiare Resurse njerëzore Parakushte

7.2 Aktivitete

Aktivitet 1 Promovim dhe zhvillim i IT rrjetit Përshkrim i aktivitetit Promovim, zhvillim dhe afirmim i rrjetit IT të BNJVL-së, rritje e

anëtarësimit dhe angazhim si ekspertë të anëtarëve të IT rrjetit. Mundësim i trajnimeve për anëtarët e IT rrjetit përmes qendrës së trajnimeve të BNJVL-së për njohje të problemeve informative-siguruese, kërcënime dhe sulme, përballje me incidente, ITIL, ISO 27000, CISCO, Microsoft etj.

Implementues BNJVL përmes trajnim qendrës së vet Drejtime strategjike • Thellim i profesionalizmit dhe kapacitete të përforcuara të

administratës

Rezultate të pritura • Rritje e anëtarësimit të IT rrjetit • Rritje e profesionalizmit, shkathtësive, kapaciteteve dhe

njohurive të anëtarëve të IT rrjetit • IT administratë e përmirësuar

Kornizë kohore

Kornizë financiare Rreziqe • Interesim i pamjaftueshëm për mbajtje të trajnimeve

• Kalim i kuadrove të trajnuara në sektorin privat • Interesim i dobët nga komunat për financim të trajnimeve

33

Trajnues joadekuat dhe joprofesionistë • Mosbashkëpunim nga ana e komunave për mungesë të të

punësuarve nga pozicionet punuese për shkak të vizitës së trajnimeve

Tregues të suksesit • Numër i trajnimeve të kryera • Numër i vizitorëve

Faktorë kyçë për realizim Burime financiare Buxhet i BNJVL-së, buxhete të komunave Resurse njerëzore IKT ekspertë – trajnues Parakushte Mjete financiare

Aktiviteti 2 Sendërtim profesional i administratës komunale Përshkrim i aktivitetit Me qëllim të rritjes së kapaciteteve të administratës komunale, rritjes

së profesionalizmit të saj, efikasitetit dhe efektivitetit parashikohet organizim i trajnimeve përmes qendrës së trajnimeve të BNJVL-së për shfrytëzim të fondeve IPA, PMI/PRINCE2, GIS, Linux, Open Office, trajnime për mbrojtje të të dhënave personale etj. Në mënyrë plotësuese sipas nevojës do të përpunohen edhe doracakë edhe guida për zona specifike, për të cilat është vërtetuar ekzistim i njohjes jo të mjaftueshme dhe të profesionalizmit.

Implementues BNJVL përmes qendrës së trajnimit të vet Drejtime strategjike • Thellim i profesionalizmit dhe kapacitete të përforcuara të

administratës

Rezultate të pritura • Rritje e profesionalizmit, shkathtësive, kapaciteteve dhe njohurive të administratës komunale

• Efikasitet dhe efektivitet i rritur në punën e komunave Kornizë kohore

Kornizë financiare Rreziqe • Interesim i pamjaftueshëm për mbajtje të trajnimeve

• Kalim i kuadrove të trajnuara në sektorin privat • Interesim i dobët nga komunat për financim të trajnimeve

Trajnues joadekuat dhe joprofesionistë • Mosbashkëpunim nga ana e komunave për mungesë të të

punësuarve nga pozicionet e punës për shkak të vizitës së trajnimeve

Tregues të suksesit • Numër i trajnimeve të kryera • Numër i vizitorëve

Faktorë kyçë për realizim Burime njerëzore Buxhet i BNJVL-së, buxhete të komunave Resurse njerëzore IKT ekspertë – trajnues Parakushte Mjete financiare

Aktiviteti 3 Përpunim i templejtit për marrëveshje për nivel të shërbimit të porositur (SLA)

34

Përshkrim i aktivitetit Përpunim i templejt marrëveshjes për nivel të shërbimit të porositur (SLA) i cili do të angazhohet gjatë angazhimit mes dy palëve, nga të cilat njëra është dhënëse, ndërsa tjetra pranuese e shërbimit, gjatë përpunimit të zgjidhjeve softuerike, furnizim të sistemeve, marrëveshje për mirëmbajtje ose gjatë autsorsing të një pjese të kushteve, ku qartë do të definoheshin kushtet, metrikat prioritetet, përgjegjësitë dhe garancitë. Në këtë model të marrëveshjes janë përfshirë dispozita të cilat më hollësisht kanë të bëjnë me shërbimin dhe me nivelin e shërbimit të porositur dhe vendosen nivele të përbashkëta të kontraktuara të shërbimeve, metodave të kontrollit dhe obligime ligjore të palëve të involvuara. Do të realizohen edhe trajnime për shfrytëzim të marrëveshjeve për nivel të shërbimit të porositur për të punësuarit në komuna.

Implementues BNJVL Drejtime strategjike • Thellim i profesionalizmit dhe kapacitete të përforcuara të

administratës • Zvogëlim i shpenzimeve dhe çmim më i lirë i përgjithshëm i

IKT • E-shërbime efikase të çmimeve

Rezultate të pritura • Mekanizëm për definim formal të nivelit të shërbimeve (qasje, performansë, siguri etj)

• Marrje e performarnsave të kontraktuara • Rritje e cilësisë në kryerjen e shërbimeve • TCO më të vogël (Total cost of ownership)

Kornizë kohore

Kornizë financiare Rreziqe • Njohje jo e mjaftueshme të koncepteve të SLA

• Shfrytëzim i dobët i marrëveshjeve SLА Tregues të suksesit • Numër i SLA marrëveshjeve të lidhura

Faktorë kyçë për realizim Burime financiare Buxhet i BNJVL-së Resurse njerëzore IKT ekspertë – trajnues, IKT të punësuar në BNJVL, IKT të

punësuar në komunat Parakushte Mjete financiare

Aktiviteti 4 Ndihmë në harmonizimin me akte nënligjore të DZLP Përshkrim i aktivitetit Ndihmë gjatë harmonizimit të akteve dhe masave interne me akte

nënligjore të DMDHP përmes përgatitjes së akteve templejt, të cilat me këtë rast do të ishin të kostomizuara për nevojat e çdo komune në veçanti, ndihmë dhe këshillim gjatë përpunimit të akteve të domosdoshme interne, organizim i seminareve për përpunim/kostomizim të akteve të domosdoshme interne, hartim i analizave me rekomandime për harmonizim me dispozitat e rregullores së DMDHP, trajnime për personat përgjegjës për

35

mbrojtje të të dhënave personale të komunave.

Implementues BNJVL Drejtime strategjike • Miratim i akteve me të cilat rregullohen masat teknike dhe

organizuese për sigurim të fshehtësisë dhe mbrojtjes së përpunimit të të dhënave personale të caktuara në rregulloren e DMDHP-së

Rezultate të pritura • Harmonizim me dispozitat të caktuara në rregulloren e DMDHP-së

Kornizë kohore

Kornizë financiare Rreziqe • IT ekspertë joadekuatë në zonë

• Harmonizim i dobët i akteve interne në komunat me aktet templejt të miratuara

Tregues të suksesit • Numër i komunave që i zbatojnë masat teknike dhe organizuese për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtjen përpunimit të të dhënave personale


punësuar në komunat Parakushte Mjete financiare

Aktiviteti 5 Mbështetje në kyçjen drejt sistemit për interoperabilitet Përshkrim i aktivitetit Ndihmë gjatë harmonizimit të akteve dhe masave interne me akte

nënligjore të ligjit për memaxhim elektrik me qëllim të përmbushjes së kritereve të nevojshme, të cilat duhet të plotësohen për certifikim të suksesshëm të sistemeve informuese dhe kyçje e rrethinës së vetme punuese gjegjësisht sistemit për interoperabilitet Procesi do të inkuadrojë organizim të trajnimeve për siguri informuese (ISO 27000) dhe për vlerësim të rrezikut, përpunim i doracakut për menaxhim me sigurinë informuese, përpunim i templejteve për politikë për siguri dhe doracak për zbatimin e politikës për siguri, të cilat pastaj secila komuna do t’i përshtatë sipas nevojave të veta interne, ndihmë gjatë harmonizimit me dispozitat tjera të akteve nënligjor, të domosdoshme për kyçje, pranim dhe dërgim të të dhënave përmes rrethinës së vetme për shkëmbim të dokumenteve dhe të dhënave në rrugë elektronike. Hartimi i analizave të dokumenteve dhe shërbimeve, të cilat i japin komunat si dhe dokumente të nevojshme për dhënien e tyre. Ndihmë gjatë hartimit të ueb serviseve konform drejtimeve të miratuara nga MIO, ndihmë për hartim të biznes proces analizës, ndihmë në hartimin e analizës IT nga aspekti i përgatitjes , duke përfshirë kthesë të veçantë drejt bazave të të dhënave, ndihmë për aspektet juridike në lidhje me aktet nënligjore, të cilat i rregullojnë shërbimet e caktuara administrative, të cilat do t’i ofrojnë (dhe ndryshimi tyre eventual), ndihmë gjatë krijimit të ndryshimeve organizuese dhe reformave për shfrytëzim të papenguar të sistemit, trajnimeve për

36

njohje me rrethinën e re punuese dhe mënyrën e ndryshme të kryerjes së biznes proceseve.

Implementues BNJVL Drejtime strategjike • Harmonizim me aktet nënligjoret nga ligji për menaxhim

elektronik Rezultate të pritura • Harmonizim i sigurisë sipas ISO 27000 familjes së

standardeve • Përgatitje e çdo komune për inkuadrim në projektin për

interoperabilitet Korniza kohore 2012-2013

Kornizë financiare Rreziqe • Mospasje IKT kapacitete të mjaftueshme në komunat

• Mungesë e mjeteve financiare për zhvillim të infrastrukturës informuese-komunikuese

Tregues të suksesit • Numër i komunave të cilat do të jenë të inkuadruara në projektin për interoperabilitet


punësuar në komunat Paraskushte • Mjete financiare

• Zhvillim i infrastrukturës informuese-komunikuese në komunat

• Ekzistim i regjistrave të azhurnuara elektronikë dhe bazave të të dhënave

• Akte paraprakisht të miratuara, me të cilat rregullohen masat teknike dhe organizuese për sigurimin e fshehtësisë dhe mbrojtje të përpunimit të të dhënave personale të caktuara në rregulloren e DMDHP

Aktiviteti 6 Integrim i bazave së të dhënave të komunave

Përshkrim i aktivitetit Integrimi i bazave së të dhënave të komunave, me çka do të mundësohej ekzistimi i një baze konzistente, në të cilën me vendosjen e numrit amë, do të merreshin informacionet e plota për subjektin. Integrimi i bazave së të dhënave me çka do të fitohej një bazë e cila do të komunikojë me të gjitha zgjidhjet softuerike. Baza e këtillë duhet të jetë e ashtuquajtur, bazë e hapur, gjegjësisht të ketë mundësi për komunikim me softuerë të ndryshëm. Ky aktivitet në vetvete tërheq edhe integrim të aplikimeve dhe sistemeve të komunave si dhe mbindërtime ose modifikime të disa zgjidhjeve softuerike. Si fazë e dytë e këtij aktiviteti do të kryhej integrimi i bazave të të

37

dhënave të ndërmarrjeve publike me bazat tashmë të integruara të të dhënave.

Implementues BNJVL, komuna Drejtime strategjike • Zvogëlim i kohës së nevojshme për dhënie të dokumenteve

dhe shërbimeve • Shfrytëzim i standardeve të hapura dhe sigurim se sistemet e

reja, të cilat do të zhvillohen do të jenë interoperabile me mundësi për shkëmbim të ndërsjellë të të dhënave

• IKT Infrastrukturë e lehtë sendërtuese, e pavarur nga një prodhues ose furnizues

Rezultate të pritura • Konzistencë e të dhënave • Inkuadrim më i thjeshtë në sistemin për interoperabilitet • Qasje më e lehtë deri te të dhënat • Rritje e transparencës në punën e ndërmarrjeve publike

• Efikasitet dhe efektivitet i rritur në punën e komunave Kornizë kohore

Kornizë financiare

FAZA 1 Integrim i bazave komunale të të dhënave Korniza kohore

Korniza financiare

FAZA 2 Integrim i bazave të të dhënave të ndërmarrjeve publike në komunë dhe ndërlidhja e tyre me bazën e integruar të të dhënave të komunës

Korniza kohore

FAZA

Korniza financiare

Rreziqe • Nevojë për ndryshim në zgjidhjet softuerike • Rezistencës e ndërmarrjeve publike për integrim të bazave të

tyre të të dhënave Tregues i suksesit • Numër i bazave të integruara

• Numër i ndërmarrjeve publike, bazat e të cilave kanë qenë të integruara Faktorë kyçë për realizim

Burime financiare Buxhet i komunave, buxhet i ndërmarrjeve publike Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, IKT të punësuar në komuna, IKT të

punësuar në ndërmarrje publike Parakushte • Analiza adekuate të kryera

• Gjetje e metodologjisë efikase të çmimeve Akte paraprakisht të miratuara me të cilat rregullohen masat teknike dhe organizuese për sigurim të fshehtësisë dhe mbrojtje të përpunimit të të dhënave personale të caktuara në rregulloren e DMDHP

• Ekzistim i regjistrave të azhurnuar elektronikë dhe bazave të

38

të dhënave • Mjete financiare

Aktiviteti 7 Promovim i shërbimeve elektronike Përshkrim i aktivitetit Promovim intern i shërbimeve elektronike, të cilat i ofron ueb serveri

për e-shërbime të BNJVL-së para kryetarëve të komunave Prezantim i qasjes dhe mënyrës së shfrytëzimit të tyre, si dhe shërbimet e ardhshme, të cilat planifikohen të mundësohen

Implementues BNJVL, Drejtime strategjike • Shkallë e rritur e shfrytëzimit të shërbimeve elektronike Rezultate të pritura • Shfrytëzim i shërbimeve nga më shumë komuna Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe • Tregues i suksesit • Numër i shërbimeve të shfrytëzuara

• Numër i komunave që i shfrytëzojnë shërbimet

Faktorë kyçë për realizim Burime financiare Resurse njerëzore Parakushte • Ueb server me shërbime

• Sistem për mbështetje dhe funksionim i papenguar i ueb serverit me shërbime

• SMS server

7.3 Shërbime-elektronike (e-shërbime)

7.4 Angazhime

ANGAZHIMI 1 Angazhim për shfrytëzim të softuerit le gal Përshkrim i aktivitetit Licencim i softuerit vijues dhe/ose sendërtim/kalim në open source

vendimeve alternative Do të hartohet analizë për pagueshmërinë e migracionit në open source vendime si dhe propozim vendime për migracion të open source aplikime/ gjësende dhe sisteme/serverë operativë, përpunim i udhëzimeve për migracion etj. Varësisht nga rezultatet e analizës paraprake do të hartohet edhe analizë e numrit dhe llojit të licencave të nevojshme, negociata me vendorët softuerikë rreth marrjes së paket licencave me çmim më të ulët.

Implementues BNJVL, Drejtime strategjike • IKT infrastrukturë e sendërtuar lehtë, e pavarur nga një

prodhues ose furnizues

39

• Zvogëlim i shpenzimeve dhe me çmim më të ulët të përgjithshëm të IKT

• Shfrytëzim i standardeve të hapura dhe sigurim se sistemet e reja, të cilat do të zhvillohen do të jenë interoperabilë me mundësi për shkëmbim të ndërsjellë të të dhënave

Rezultate të pritura • Zvogëlim i piraterisë dhe rritje e softuerit legal Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe • Varësi nga një prodhues • Pamundësi për migracion cili softuer me kod të hapu • Rezistencë drejt ndërrimeve të të punësuarve

Tregues i suksesit • Numër i zëvendësimeve të softuerit ilegal me legal

Faktorë kyçë për realizim Burime financiare Buxheti i komunave Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, Rrjet i IT, konsulentë të jashtëm – IT

ekspertë, Softuer i lirë Maqedoni Paraskushte Interesim i komunave

ANGAZHIMI 2 Bibliotekë e sigurt softuerike (DML) Përshkrim i aktivitetit Vendosje e bibliotekës së sigurt për ruatjte dhe deponim të softuerit i

cili paraprakisht është i kontrolluar dhe i marrë me të gjitha drejtat autoriale. Do të definohen qartë rregullat e qasjes deri te kjo bibliotekë, mënyrat e bekapit dhe mbrojtja e të dhënave.Biblioteka do të shfrytëzohet sipas nevojës, ndërsa të dhënat në të kur janë në qetësi do të jenë të enkriptuara me AES 128 enkripsione të rëndësishme. Gjithë softueri do të strukturohet në një vend, me versione të ndryshme, sikur softueri i vjetër ashtu edhe ai i riu, do të ketë udhëzime të qarta për shfrytëzim. Do të mundësohet lidhje edhe deri te komunat të paralajmërohen në këtë sistem dhe të marrin softuer.

Implementues BNJVL, Drejtime strategjike • Siguri në shfrytëzimin e IKT

• Qasje e mundësuar dhe lehtësuar deri te IKT Rezultate të pritura • Qasje e lehtësuar deri te pakot softuerike, versione të reja,

mbindërtime, paçe etj. • Mundësim i qasjes së sigurt të largët deri te dhënat, resurset

dhe aplikacionet Korniza kohore

Korniza finaciare

Rreziqe Tregues të suksesit • Numër i pakove/moduleve softuerike

• Numër i pakove/moduleve softuerike të shkarkuara

Faktorë kyçë për realizim

40

Burime financiare Buxhet i BNJVL-së Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, OBIS-OZLP Parakushte Projekt– Siguri informuese

ANGAZHIMI 3 Virtuelizim i serverëve /sistemeve operative Përshkrim i aktivitetit Për nevojat e qendrës trajnuese të BNJVL-së, ndërsa për shkak të

zvogëlimit të shpenzimeve do të shfrytëzohet virtuelizimi i serverëve dhe sistemeve operative. Ky koncept do të shfrytëzohet edhe në sistemin informues të BNJVL-së, kur për të do të ketë mundësi/nevojë.

Implementues BNJVL, Drejtime strategjike • Zvogëlim i shpenzimeve dhe çmim i përgjithshëm më i lirë i

IKT-së Rezultate të pritura • Numër më i vogël i licencave për softuer

• Numër më i vogël i serverëve fizikë Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe • Licenca softuerike tashmë të furnizuara për çdo desktop dhe server

Tregues të suksesit • Numër i serverëve virtuozë/sisteme operative

Faktorë kyçë për realizim Burime financiare Buxhet i BNJVL-së Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, Parakushte Njohje e koncepteve të virtualizimit

ANGAZHIMI 4 Shfrytëzim i green computing Përshkrim i aktivitetit Përdorim i promovimit të konceptit për Green IT me të cilin do të

gjenerohej IKT i qëndrueshëm dhe më efikas për çmim më të ulët me qëllim të zvogëlimit të shpenzimit të energjisë dhe të zvogëlohet emisioni i dioksidit, ndërsa edhe të zvogëlohet konsumimi i letrës. Kjo do të arrihet me furnizim zë kompjuterëve efikas energjetikë, zvogëlim të numrit të printerëve dhe zëvendësim të tyre me pajisje multifunksionale, printim më efikas – dyfaqëshe dhe shumëfaqëshe, rritje e shfrytëzimit të mesëm të kapacitetit të një serveri për arritje të minimum 50% shuarje të kompjuterëve jokritikë dhe pajisjes kompjuterike brenda natës gjatë fundjavave dhe gjatë festave, shfrytëzim i virtuelizimit, ngritje të fushatës për rritje të vetëdijes së popullatës nga shfrytëzimi i pajisjes Green IT. Përgatitje e procedurave për shkatërrim të sigurt të kompjuterëve dhje pajisjes kompjuterike si dhe medieve për deponim me qëllim të zvogëlimit të ndikimit negativ në mjedisin e jetesës.

Implementues BNJVL

41

Orientime strategjike • Mbrojtje e mjedisit jetësor • Zvogëlim i shpenzimeve dhe çmim i përgjithshëm më i lirë i

IKT Rezultate të pritura • Zvogëlim i shfrytëzimit të letrës

• Shpenzim i zvogëluar i energjisë elektrike Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe • Moszbatim i rekomandimeve Tregues të suksesit • Përqindje e zvogëlimit të shpenzimit të energjisë

elektrike

Faktorë kyçë për realizim Burime financiare Buxhet i BNJVL-së Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, Parakushte

ANGAZHIMI 5 Analizë e proceseve të biznesit Përshkrim i aktivitetit BNJVL do të propozojë metoda dhe zgjidhje ideore të cilat janë

ekonomikisht të pagueshme për analizë të proceseve të biznesit në komunat me çka do të bëhet hartim i të gjitha proceseve (hyrje/dalje e dokumenteve, rruga e përpunimit të dokumenteve, ndarje e detyrave punuese dhe ngjashëm), që i kanë komunat, me qëllim të detektimit të proceseve të përbashkëta, të cilat do të shërbeheshin në zhvillim të ardhshëm të e-shërbimeve. Do të iniciohen takime me më shumë komuna, me përfaqësues të kompanive softuerike, donatorë, ministri dhe organe të tjera, në të cilat do të diskutohen mënyrat, mundësitë dhe përfitimet e një analize të këtillë. Nëse ekziston interes do të fillohet proces, në të cilin do të definohen hapa të ardhshëm të propozuar me plan aksionar. Njëherit BNJVL do t’i inkurajojë komunat në IKT strategjitë e veta lokale të parashohin hartim të proceseve.

Implementues BNJVL, NJVL Drejtime strategjike • Zvogëlim i shpenzimeve dhe çmim i përgjithshëm më i lirë i

IKT • E-shërbime efikase të çmimeve

Rezultate të pritura • Rritje e numrit të komunave me hartim të përgatitur të proceseve

• Bashkëpunim rajonal dhe zhvillim i zgjidhjeve të përbashkëta softuerike

• Efikasitet dhe efektivitet i rritur në punën e komunave • Zvogëlim i ruajtjes dhe përdorimi i dokumenteve prej letre

Kornizë kohore

Kornizë financiare

Rreziqe Interesim i pamjaftueshëm nga ana e komunave Tregues të suksesit Metodologji e propozuar dhe zgjidhje ideore për analizë të proceseve

Organizim i mbledhjeve me komuna, donatorë, ikt ekspertë dhe kompani softuerike

42

Faktorë kyçë për realizim Burime financiare Buxhet i BNJVL-së Resurse njerëzore IKT të punësuar në BNJVL, IKT të punësuar në komuna, konsulentë

të jashtëm– IKT ekspertë, kompani softuerike Parakushte Interesim dhe mbështetje nga komunat

Sigurim i mjeteve financiare

L iteratura e shfrytëzuar ( përkthimi në gjuhën shqipe i shkruar në bold)

“ICT for Local Government Standards, principles and best practices”(TIK për standardet e pushtetit lokal, principet dhe praktikat më të mira), 2009, Network of Associations od Local Authorities from South-East Europe (NALAS)- rrjeti i asociacioneve nga autoritetet lokale nga Evropa Juglindore, Towards a European Model of the Digital Local Agenda, September 2008, drejt një modeli Evropjan të agjendës digjitale lokale, shtator 2008 http://www.i-gov.org/images/articles/8566/European_model_DLA_final-JFRA.pdf “Manual on Implementing Strategies for Local and Regional eGovernment”, Council of European Municipalities and Regions (CEMR), May 2010 – doracak mbi implementimin e strategjive për qeverisje lokale dhe rajonale, këshilli i komunave dhe rajoneve Evropjane (KKRE) Maj 2010 http://admin5.geniebuilder.com/udata/ccre/docs/cemr_manual_egovernment_en.pdf “Measuring the Information Society”, 2010, ITU- matjen e shoqërisë informative----- http://www.itu.int/newsroom/press_releases/2010/pdf/PR08_ExecSum.pdf Government ICT Strategy - Smarter, cheaper, greener, January 2010, TIK strategjia e qeverisjes- më zgjuar, më lirë, më gjelbër, Janar 2010 http://www.cabinetoffice.gov.uk/media/317444/ict_strategy4.pdf Најбоље ИКТ праксе градова и општина у Србији- TIK praksat më të mira të qyteteve dhe komunave në Serbi http://www.mega.ui-serbia.org/kbase/upload/guidebooks/Najbolje_IKT_Prakse.pdf The ICT Strategy for England’s Northwest, September 2005, - TIK strategjia për Anglinë Veriperëndimore, shtator 2005 http://www.nwda.co.uk/pdf/ICTstrategy.pdf “ Greening Government ICT - Efficient, Sustainable, Responsible”, UK Cabinet Office, - “Duke gjelbëruar Qevrinë TIK –Efikase,e qëndrueshme, kompetente (me përgjegjësi)”. , Zyra e kabinetit UK http://www.cabinetoffice.gov.uk/media/66177/greening_government_ict.pdf “ Green ICT Strategy Efficient, Sustainable, Responsible”, The Royal Borough of Kensington and Chelsea, 2008 – “TIK strategjia e gjelbër efikase, e qëndrueshme, kompetente”, The ICT Strategy for Tendring District Council 2006-2011- TIK strategjia për këshillin e qarktu Tendring http://www.tendringdc.gov.uk/NR/rdonlyres/46AFC08B-7DB0-4638-97DA-41428100EA7B/0/ICTStrategy20062011.pdf

43

ICT STRATEGY, West Devon Borough Council, January 2008, - TIK strategjia Këshilli i West Devon Borogh, Janar 2008 http://www.westdevon.gov.uk/upload/public/attachments/800/ict%20strategy.pdf London Borough of Bexley ICT Strategy 2010 – 2013 – TIK strategjia e London Borough të Bexley http://www.bexley.gov.uk/CHttpHandler.ashx?id=6972&p=0 Waveney District Council ICT Strategy 2009-2013 “Enabling business transformation” TIK strategjia e këshillit të qarkut Waveney 2009-2013 – “Mundësimi i transformimit të biznesit” http://www.waveney.gov.uk/NR/rdonlyres/4BC6EE45-827C-4A40-A3C0-FADE6C650E33/0/ICTStrategy20092013.pdf lkirk Council ICT Strategy, 2007 http://www.falkirk.gov.uk/services/corporate_neighbourhood/ict/ict_strategy_2007.pdf Falkirk Council Information Security Policy Statement – Falkirk - këshilli i sigurisë informative deklaratë e politikës http://www.falkirk.gov.uk/services/corporate_neighbourhood/ict/information_security_policy.pdf Leeds City Council ICT Strategy 2005-2008 – TIK strategjia e këshillit të qytetit Leeds 2005 - 2008 http://www.leeds.gov.uk/files/2006/week33/inter__04a5e53d-b980-4e0e-90a9-83c1aea131ef_6d52b804-ae22-4443-b536-aa3538ed2849.pdf