rekenaartoepassingstegnologie assessering in … · voordele kaartlesers dra beelde vinniger na...
TRANSCRIPT
REKENAARTOEPASSINGSTEGNOLOGIE
ASSESSERING IN VRAESTEL 2
Uitklaring van bestaande inhoud
en addisionele konsepte
soos in die
2017 Eksamenriglyne Graad 12 verskyn
Met dank aan:
RTT-Adviseurs: Estelle Llewellyn (KZN), Fotiene Avrakotos (Gauteng), Vani Pather (KZN), Shani Nunkumar (KZN),
Yvette Lourens (Noord-Kaap)
RTT-Onderwysers: Anton van Kampen (Nico Malan High – Oos-Kaap), Sharon Oelofsen (Ladysmith High – KZN),
Reginald Govender (Kingsway High – KZN), Noord-Kaap RTT onderwysers
Vertaling: Estie Scheepers & Claire Smuts
Proeflees: Rosa Marais, Ansie Nel, Ansa Snyman, Fotiene Avrakotos
Inhoudsopgawe
1. Phablet ........................................................................................................................................................................................................................... 1
2. Vastetoestandaandrywer (VTA) 'Solid-State Drive (SSD)' .......................................................................................................................... 3
3. 3D-druk/-drukkers .................................................................................................................................................................................................... 4
4. Mikro-USB .................................................................................................................................................................................................................... 5
5. Multi-raakskerm ......................................................................................................................................................................................................... 6
6. Kaartleser ...................................................................................................................................................................................................................... 7
7. URL-verkorter .............................................................................................................................................................................................................. 8
8. HDMI (Hoë-definisie Multimediakoppelvlak) ................................................................................................................................................. 9
9. Naby-veld kommunikasie ('Near field communication') (NVK/'NFC') ............................................................................................... 10
10. BJET ('BYOD'): 'Bring jou eie toestel' ('Bring your own device') ......................................................................................................... 11
11. 802.11 a/b/g/n ...................................................................................................................................................................................................... 12
12. LTE ('LONG TERM EVOLUTION') .................................................................................................................................................................... 13
13. Geo-etikettering ('Geo-tagging') ................................................................................................................................................................... 14
14. Klikkaping ('Click-jacking') ................................................................................................................................................................................ 15
15. Skarebefondsing ('Crowd funding') .............................................................................................................................................................. 16
16. Groot data ('Big data') ........................................................................................................................................................................................ 17
17. Bitcoin ....................................................................................................................................................................................................................... 18
18. Digitale migrasie ................................................................................................................................................................................................... 19
19. Internet van Dinge ('Internet of Things') (IoT) .......................................................................................................................................... 20
20. Mobiele Leer of M-Learning ............................................................................................................................................................................ 21
21. Lospryssagteware ('Ransomware') ................................................................................................................................................................ 22
22. Skermsluitpatroon ('Screen lock pattern') .................................................................................................................................................. 24
23. Vorming ('Shaping'/'Network tuning') ........................................................................................................................................................ 25
24. Smoring/Polisiëring ('Throttling'/'Policing') .............................................................................................................................................. 26
25.1 Virtuele realiteit (werklikheid) ('Virtual Reality'/'VR') ........................................................................................................................... 27
25.2 Vergrote werklikheid ('Augmented reality') ............................................................................................................................................ 28
E-lesers ('E-readers') ................................................................................................................................................................................................... 29
QR-kode .......................................................................................................................................................................................................................... 30
Rygskakel ('Thread').................................................................................................................................................................................................... 31
Koordlose videobeeld ('Wireless video display') ............................................................................................................................................ 32
LET WEL:
Konsepte wat in geel uitgelig is in die bladsye wat volg, is nuut en het
nie in vorige eksamenriglyne voorgekom nie.
Daar is verwysings na webtuistes in die teks.
YouTube-video's vir meeste van die konsepte kan hier gekry word:
https://goo.gl/4bi6Sd
Bladsy 1 van 33
UITKLARING VAN BESTAANDE INHOUD IN DIE KABV "Die terminologie uitgelig in hierdie afdeling het in die vorige eksamenriglyne verskyn. Die vlak van diepte van kennis
wat nodig is vir hierdie terme word aangedui in terme van die begrip van wat hierdie terme verteenwoordig en 'n basiese
begrip van hulle toepassing(s) in 'n IKT-konteks."
- (Rekenaartoepassingstegnologie: Eksamenriglyne – Graad 12 – 2017)
Verskillende tipes rekenaars (KABV bl. 19) & konvergensie (bl. 44)
1. Phablet
Beskrywing –
wat dit is
'n Phablet is 'n kleiner weergawe van 'n tablet wat (benewens tablet-eienskappe) ook
eienskappe wat op 'n slimfoon gevind word, soos oproepe en SMS'e, insluit.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
'n Phablet bied gebruikers 'n toestel wat groter as 'n slimfoon ten opsigte van
skermgrootte is, tog klein genoeg om dit met een hand te gebruik
'n Phablet laat gebruikers ook toe om selfoonoproepe te maak, waar tablette dit soms
nie toelaat nie
Tegnologie konvergensie is gerieflik omdat die eienskappe van verskeie tegnologieë in
een toestel saamgevat word en bied dus besparing op beide spasie en koste vir die
kliënte.
Verwys na: http://www.businessdictionary.com/definition/convergence.html
Voordele Phablets het 'n groter skerm as 'n slimfoon
Phablets het sellulêre oproepe/kommunikasie vermoë
Nadele Sommige phablets is te groot om in jou sak te pas waar 'n gewone slimfoon kan
Phablets is duurder as klein slimfone
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
Verwys na: https://www.youtube.com/watch?v=c9HPy9i-Ju4
Bladsy 2 van 33
KONVERGENSIE
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
Die impak van die konvergensie van tegnologieë in ons daaglikse lewens kan die beste
met slimfone geïllustreer word.
Behalwe die basiese doel van selfoon tegnologie, bied die nuutste slimfone
ondersteunende dienste soos:
http://evirtualguru.com/wp-content/uploads/2014/06/Convergence-Computing-Technology-2.png
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Die neem van foto's met 'n slimfoon (kombineer die funksionaliteit van 'n kamera en 'n
selfoon)
Die gebruik van 'n televisie om op die web rond te blaai (om die web rond te blaai word
normaalweg met 'n rekenaar geassosieer)
DVD-spelers kan nie net DVD's speel nie, maar kan ook verskeie ander formate soos
musiek-CD's, video-CD's asook geënkodeerde video-formate soos DIV of VCD speel.
Toegang tot Internet & e-pos Klank- en video-
konferensies
Stuur van boodskappe
Multimedia toeps soos vir die
speel van musiek, videos
asook speletjies
Verskaf
opgedateerde
padkaarte om
plekke te vind
Kamera om HD
video en foto's
mee te neem
Basiese rekenaarprogramme
(soos die skep van
dokumente, sigblaaie,
aanbiedings, kalender,
sakrekenaar, woordeboek
ens.)
Bladsy 3 van 33
Voorbeelde van generiese/algemene stoorstoestelle en -media (KABV bl. 20)
2. Vastetoestandaandrywer (VTA) 'Solid-State Drive (SSD)'
Beskrywing –
wat dit is
'n Vastetoestandaandrywer is
'n aandrywer wat geen
bewegende dele het nie, wat dit
stiller en kragtiger maak. Dit
werk baie vinniger as die
tradisionele hardeskyf aangesien
dit data elektronies stoor en nie
magneties, soos met 'n
tradisionele hardeskyf, nie.
http://www.jctechguy.com/solid-
state-drive-upgrade/
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
VTA's gebruik mikroskyfies – dit bevat geen bewegende dele soos 'n hardeskyf nie.
Die noodsaaklike VTA-komponente sluit 'n gasheerkoppelvlak ('host interface') in wat
toelaat dat die VTA met die drywer kan kommunikeer.
VTA's gebruik 'flitsgeheue' wat soortelyk aan LSG ('RAM') is maar bestendig (behou
inhoud sonder krag)
o Flitsgeheue is 'n bestendige geheueskyfie (behou inhoud sonder krag) wat gebruik word vir
die stoor en vir die oordrag van data tussen 'n persoonlike rekenaar (PC) en digitale toestelle.
Dit het die vermoë om elektronies geherprogrammeer en uitgevee te word. Dit word dikwels
aangetref in USB-flitsskywe, MP3-spelers, digitale kameras en vastetoestandaandrywers.
VTA's gebruik 'n rooster van elektriese selle om vinnig data te stuur en ontvang.
Voordele VTA's is vinniger en bied beter prestasie en betroubaarheid as 'n hardeskyf.
VTA's is minder geneig om skade op te doen aangesien daar geen bewegende dele is
nie. Daarom is 'n VTA ook stiller as 'n hardeskyf.
Lees/skryfspoed (datatoegang) van 'n VTA is besonders vinnig en heelwat vinniger as 'n
hardeskyf.
VTA's gebruik 'flitsgeheue' om data te stoor en word nie geaffekteer deur magnetiese
steuring nie.
VTA's het lae-kragverbruik.
VTA's is makliker om rond te dra a.g.v. die fisiese grootte (2.5 duim) wat kleiner is as die
grootte van 'n hardeskyf (3.5 duim).
VTA's kan nie gefragmenteer word nie en dus is daar geen behoefte om dit te
defragmenteer nie.
Nadele VTA's het 'n beperkte leeftyd aangesien data net 'n sekere aantal kere geskryf en
uitgevee kan word na dieselfde deeltjie flitsgeheue.
VTA's is duurder as hardeskywe.
Beperkings VTA's kan onklaar raak ('wear out') wanneer data herhaaldelik na dieselfde deeltjie
geskryf word, wat nie so is met hardeskywe nie
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
Word gebruik om programlêers en bedryfstelsel lêers te stoor
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Word ook aangetref in slimfone, tablette en tafelrekenaars
Besig om standaard te word vir ultra-dun skootrekenaars
Word aanbeveel vir werkslading wat hoër krag benodig, soos databasistoepassings.
Bladsy 4 van 33
Generiese/Algemene afvoertoestelle (KABV bl. 20)
3. 3D-druk/-drukkers
Beskrywing –
wat dit is
3D-drukkers kan driedimensionele soliede objekte (bv. motoronderdele, menslike
weefsel-vervanging, juwele, klere) vanaf 'n digitale model van die item skep deur
opeenvolgende lae materiaal bo-op mekaar te plaas.
'n ORDbot Quantum 3D-drukker Volkleur miniatuur gesigmodelle
op 'n 3D-drukker geskep
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Om 'n 3D-reproduksie te maak, lees die 3D-drukker die ontwerp vanaf 'n 3D-drukbare
lêer en verbind dan lae vloeistof-, poeier-, papier- of bladmateriaal bo-op mekaar om
die model te bou. Hierdie lae stem ooreen met die rekenaargegenereerde dwarssnitte
van 'n Rekenaargesteunde Ontwerp('Computer Aided Design – CAD')-model.
Voordele 3D-drukwerk is baie goedkoper as konvensionele vervaardigingsmetodes.
Met 3D-druk tegnologie het tuisgebruikers toegang tot masjiene wat 3D-modelle bou.
Onderdele wat nodig is vir 'n projek kan gemaak word soos aangevra.
Nadele 3D-drukkers is duur, selfs intreevlak-modelle is baie duurder as gewone drukkers.
Dit kan lank neem om modelle vir 3D-drukkers te skep.
Verbruiksitems ('consumables') wat in 3D-drukwerk gebruik word, is ook relatief duur.
Beperkings Drukwerk se grootte word beperk tot die spasie binne die drukker waarin die model
gedruk word.
Byna alle 3D-drukkers gebruik 'n tipe plastiek vir die bou van modelle.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
Verbruikers kan voorwerpe aanpas deur gebruik te maak van eenvoudige
webgebaseerde-aanpas toepassings en dan daardie voorwerp as 'n 3D-gedrukte artikel
bestel, byvoorbeeld, pasgemaak omhulsels ('customized cases') vir selfone.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Verwys na: https://www.youtube.com/watch?v=uQvN10kGKrk
Bladsy 5 van 33
Identifiseer poorte en konnekteerders (KABV bl. 20)
4. Mikro-USB
Beskrywing –
wat dit is
'n Mikro-USB is 'n kleiner weergawe van 'n USB-poort, wat gewoonlik op draagbare
toestelle soos slimfone gevind word.
Bykomende inligting
Standaard USB-koppelings het vier pennetjies: een vir krag, twee vir data en een vir (sein)
grond.
Mini-USB: bevat 'n vyfde ID-pennetjie. Word gebruik vir stilstaande toestelle wat nie
gereeld gekoppel/ontkoppel word nie.
Mikro-USB beskik oor vyf pennetjies – die vyfde is 'n ID-pennetjie.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
'n Mikro-USB is 'n kleiner weergawe van die gewilde, gestandaardiseerde USB-poort wat
dieselfde funksionaliteit as 'n volgrootte USB-poort bied.
Voordele 'n Mikro-USB neem minder spasie op.
'n Mikro-USB het volle USB-funksionaliteit.
'n Mikro-USB kan gebruik word om 'n toestel te herlaai sowel as om dit aan 'n rekenaar
te koppel, dus beteken dit dat een poort twee funksies verrig.
'n Mikro-USB is standaard op meeste mobiele toestelle.
Meer inligting oor 'lighting port':
https://www.premiumusb.com/blog/whats-the-difference-between-usb-micro-usb-and-lightning
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
Baie moderne toestelle, soos slimfone, gebruik 'n mikro-USB-poort nie net om die
toestel aan 'n rekenaar te koppel nie, maar ook om die toestel te aan 'n herlaaier te
koppel..
Flits-berging kan ook via mikro-USB aan mobiele toestelle gekoppel word.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Slimfoon konnektiwiteit
Bladsy 6 van 33
Toevoer (basiese konsepte, kenmerke en gebruike) (KABV bl. 23)
5. Multi-raakskerm
Beskrywing –
wat dit is
'n Multi-raakskerm is 'n eienskap van 'n skerm
wat dit toelaat om meer as een punt wat
gelyktydig aangeraak word, te registreer.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
'n Multi-raakskerm kan meer as een aanraking ('touch') as toevoer op dieselfde tyd
herken – daar is verskeie kontakpunte op dieselfde tyd.
Gebruikers gebruik twee of meer vingers bv. soos om 'n prentjie te knyp om uit te
zoom.
Sommige skerms reageer ook op vingerbewegings soos om jou vinger te skuif om 'n
voorwerp te sleep ('drag').
Voordele 'n Multi-raakskerm bied meer funksionaliteit sonder die gebruik van kieslyste ('menus').
Nadele Gebruikers moet die multi-raak gebare/bewegings leer.
Beperkings Kleiner skerms het 'n beperking op die aantal fisiese aanrakings moontlik op 'n klein
skerm.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
Gebruik twee of meer vingers om te knyp en strek om die zoom op tablette te beheer
Vyf vingers word gebruik in 'n knypgebaar/-beweging om toepasssings ('apps') op 'n
iPad toe te maak.
Bladsy 7 van 33
Stoormedia en -toestelle (geheuekaarte) (KABV bl. 23)
6. Kaartleser
Beskrywing –
wat dit is
'n Kaartleser is 'n toestel wat aan 'n rekenaar gekoppel
word wat ontwerp is om data uit verskillende soorte
stoormedia, soos SIM- en SD-kaarte en flitsskywe, te
aanvaar en te lees.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
'n Geheue kaartleser is 'n toestel wat gewoonlik 'n USB-koppelvlak gebruik om
toegang te kry tot die data op 'n geheuekaart, soos 'n Secure Digital (SD) of
MultiMediaCard (MMC). Die meeste kaartlesers bied ook skryfvermoë.
Voordele Kaartlesers dra beelde vinniger na 'n rekenaar oor as vanaf 'n digitale kamera.
Dit gebruik min energie of krag.
Die gebruik van 'n geheuekaartleser, eerder as die kamerakabel, verseker laer verbruik
op die kamera se batterye.
Nadele/Beperkings Kaartlesers is nie een-grootte-pas-almal nie, sommige is enkel kaartlesers en sommige
is meervoudige kaartlesers.
Gereelde gebruik van 'n kaartleser kan die geheuekaart
beskadig as dit verkeerd hanteer word.
Dit kan lastig wees om 'n eksterne kaartleser rond te
dra om op 'n USB-poort te gebruik.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
Met 'n meervoudige geheuekaartleser kan jy vanaf baie verskillende kaarte lees of
daarna skryf.
'n Interne kaartleser op 'n skootrekenaar maak addisionele stoorspasie moontlik.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Geïntegreer in die meeste moderne skootrekenaars, tafelrekenaars en sommige
medium tot hoëvlak ('high-end') drukkers.
Geïntegreer in byna alle mobiele toestelle.
Baie draagbare toestelle soos kameras gebruik geheuekaarte wat 'n geheuekaartleser vir
toegang tot die media benodig.
Bladsy 8 van 33
Webbladsy, Webtuiste, Hiperskakel (KABV bl. 26)
7. URL-verkorter
Beskrywing –
wat dit is
'n URL-verkorter is 'n instrument of diens, soos
TinyURL.com, wat 'n lang URL na 'n korter weergawe
omskakel. Hierdie korter weergawe van die URL sal die
gebruiker na dieselfde webadres neem, maar dit is makliker
om te onthou en/of in te tik.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
'n Gebruiker kan by die URL verkortingswebwerf inteken (log-in), 'n lang URL plak en die
URL verkortingswebwerf sal dit verkort en 'n gebruiker toelaat om die nuwe verkorte
URL te gebruik om toegang tot dieselfde webwerf te verkry.
Voordele 'n Kort URL is gerieflik vir boodskap kommunikasie soos Twitter, wat gebruikers kan
beperk tot die sekere aantal karakters in hul boodskap.
'n Kort URL is baie makliker om te deel, veral wanneer jy her-tweet op 'n tweet op
Twitter.
Nadele Sommige webtuistes voorkom die stuur van kort herleide ('redirected') URLs.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
TinyURL.com
Goo.gl
bitly
Diggbar
Su.pr
Bladsy 9 van 33
Wat bepaal die kwaliteit van monitors en drukkers (KABV bl. 32)
8. HDMI (Hoë-definisie Multimediakoppelvlak)
Beskrywing –
wat dit is
HDMI: Hoë-definisie Multimediakoppelvlak ('High-definition multimedia interface') is 'n
standaard/poort vir die koppeling van hoëdefinisie videotoestelle soos rekenaarmonitors,
videoprojektors en digitale televisie. HDMI dra hoëgehalte video- en klankseine, en daar is
geen behoefte vir aparte klankkabels, soos met VGA, nie.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
'n Enkele HDMI-kabel sal beide die video- en klanksein vanaf 'n toestel na jou skerm
oordra. 'n HDMI-kabel word meestal gebruik om 'n skootrekenaar aan 'n data-projektor
of 'n televisie te koppel.
Voordele Hoër kwaliteit: HDMI maak verlieslose oordrag en beter kwaliteit video by lae helderheid
tonele teen hoër resolusies moontlik.
Enkele kabel: Bied 'n kabeloplossing, aangesien daar net 'n enkele kabel is wat klank en
video oordra en ook inligting beheer.
Nadele Oorskakelingsvertragings: Soms kan verifikasie-vertragings leë skerms veroorsaak. Daar
kan ook skermflits-foute wees.
Koste: HDMI-kabels is duurder (per meter) as analoog-kabels.
Beperkings Fisiese kabel met 'n bandwydte limiet van 10 GB/sek (4K) is steeds nodig.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
Byna elke TV, AV-ontvanger, DVR, Blu-ray skyfspeler en 'n 'set-top box' word deesdae
standaard met HDMI-tegnologie verskaf, dus maak HDMI die verbinding tussen die
meeste rekenaar- en video-toestelle op hoë spoed moontlik.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
Met die bekendstelling van HDMI 2.0 is die bandwydte nou tot 18 Gigabit per sekonde. Dit
stel 4K-video in enige ondersteunde toestel in staat.
Bladsy 10 van 33
Kabellose tegnologie (drukkers) (KABV bl. 32)
Wi-Fi-warmkolle ('hotspots'), WiMAX, Bluetooth (KABV bl. 39)
9. Naby-veld kommunikasie ('Near field communication') (NVK/'NFC')
Beskrywing –
wat dit is
Naby-veld kommunikasie ('Near
field communication') (NVK/'NFC')
is 'n standaard wat toestelle, soos
slimfone, toelaat om kabelloos te
kommunikeer deur die toestelle aan
mekaar te laat raak of naby aan
mekaar te bring, om byvoorbeeld
lêers uit te ruil deur twee slimfone
eenvoudig aan mekaar te laat raak of
'n lêer kabelloos van 'n slimfoon na
'n drukker te stuur.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
NVK is 'n tegnologie wat op radio-frekwensie identifikasie gebaseer is, of RFID, wat 'n
toestel ('gadget') toelaat om radiogolwe na 'n ander toestel of na 'n ander RFID-
geaktiveerde etiket te stuur en om 'n sekere aksie te aktiveer.
Voordele NVK bied kragdoeltreffendheid wat belangrik is in mobiele toestelle.
NVK bied 'n sekere hoeveelheid sekuriteit, want 'n kraker ('hacker') sal naby aan die
teiken moet wees om toegang tot die NVK-datauitruiling te kan kry.
NVK kan gebruik word om instellings outomaties op toestelle soos slimfone te
verander.
Nadele Nie alle toestelle ondersteun NVK.
Toestelle moet baie naby aan mekaar wees om te NVK te gebruik.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
Baie bankkaarte word deesdae uitgegee met NVK vermoë vir kontaklose betalings.
Verwys na: https://www.youtube.com/watch?v=_64mAcOn444
https://www.youtube.com/watch?v=Wim4TqMzgVQ
https://www.youtube.com/watch?v=m6PFtsvpMxA
Bladsy 11 van 33
Die rol van IKT's in die werkplek (KABV bl. 32) en Sosiale Implikasies (KABV bl. 33)
10. BJET ('BYOD'): 'Bring jou eie toestel' ('Bring your own device')
Beskrywing –
wat dit is
'Bring jou eie toestel' ('Bring your
own device') verwys na 'n konsep waar
werknemers/studente toegelaat word
om op hul eie draagbare toestelle, soos
slimfone, skootrekenaars en tablette te
werk en toegang tot die netwerk te kry,
in plaas daarvan om 'n toestel wat deur
die maatskappy/instelling besit/verskaf
word, te gebruik.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Elke gebruiker bring sy/haar eie toestel na die werk/klas toe en gebruik dit om alle
werk/take te voltooi. Die toestel mag aan 'n netwerk gekoppel word om byvoorbeeld
toegang tot die Internet of lêers te verkry. Daarna word die toestel verwyder en die
gebruiker neem dit saam huis toe.
Voordele Minder uitgawes vir die maatskappy/instansie betrokke omdat hulle nie baie rekenaars
hoef aan te koop of te onderhou nie.
Gebruikers vind dit gerieflik om op hul eie toestel te werk.
Werk kan maklik huis toe geneem word indien nodig.
Nadele Sekuriteitsrisiko vir maatskappye omdat vertroulike inligting op 'n werknemer se
rekenaar/toestel die perseel mag verlaat.
Sekuriteitsrisiko deur kwaadwillige sagteware en virussse wat netwerke kan binnedring
vanuit 'n persoonlike toestel.
Beperkings BJET is nie gepas by instellings/plekke waar baie sensitiewe/vertroulike inligting hanteer
word nie.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
Sommige skole laat leerders toe om hul eie tablette wat hulle handboeke elektronies
bevat, skool toe te bring, sowel as om toepassingspakette op hul tablette te laai om hul
skoolwerk te doen, notas te neem, ens.
Bladsy 12 van 33
Oorsig oor draagbare en mobiele Internettoegang (basiese konsepte) (KABV bl. 39)
11. 802.11 a/b/g/n
Beskrywing –
wat dit is
802.11 a/b/g/n verwys na 'n stel
spesifikasies en protokolle wat
gebruik word om oor 'n kabellose
netwerk te kommunikeer. Die
letters (a, b, g, n) dui eenvoudig
verskillende weergawes van die
Wi-Fi-standaard aan (elkeen met
'n ander spoed, ens.).
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Toestelle wat die toepaslike draadlose vermoë het, kan met ander toestelle
kommunikeer deur Wi-Fi ('Wireless Fidelity'), wat enige netwerk wat gebaseer is op die
802.11-standaarde identifiseer te gebruik.
802.11 is 'n reeks netwerkstandaarde wat spesifiseer hoe twee koordlose toestelle oor
die lug met mekaar kommunikeer of eenvoudig gestel, dit is 'n koordlose verbinding
met 'n fisiese netwerk of netwerktoestel.
Standaard 802.11a - oordragspoed is tot 54 Mbps
Standaard 802.11b - oordragspoed is tot 11 Mbps
Standaard 802.11g - oordragspoed is 54 Mbps en hoër
Standaard 802.11n - oordragspoed is 108 Mbps en hoër
Voordele Geen kabels word benodig nie.
Netwerkverbinding kan in gebiede waar kabels nie gebruik kan word, gemaak word.
Nadele Kan duur wees om te installeer.
Kan moeiliker wees om in stand te hou.
Daar is meer sekuriteitsrisiko's aan verbonde.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
Wi-Fi kommunikasie in warmkolle ('hotspots').
Bladsy 13 van 33
Oorsig oor draagbare en mobiele Internettoegang (basiese konsepte) (KABV bl. 39)
12. LTE ('LONG TERM EVOLUTION')
Beskrywing –
wat dit is
LTE ('Long Term Evolution') is 'n standaard wat in kabellose kommunikasie gebruik word
wat hoëspoed-dataoordrag tussen sellulêre toestelle (soos slimfone en tablette) en IDV's
verskaf. Dit is die volgende
generasie sellulêre
konnektiwiteit ná 3G, en word
partykeer 4G genoem. LTE-
Advanced Pro of 4.5G is die
volgende opgradering ná LTE
of 4G, wat selfs vinniger is.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Eenvoudig gestel, is dit die volgende generasie (ná 3G) of sellulêre konnektiwiteit wat
vir dataoordrag gebruik word, soos rondblaai op die Internet ('browsing').
Dit is 'n baie vinnige manier vir mobiele toestelle om met die Internet te koppel.
Voordele LTE bied 'n baie vinnige konneksie/vinniger aflaai- en oplaaispoed.
LTE laat gebruikers toe om video's te kyk, 'n radiostasie te stroom ('stream'), aanlyn
speletjies te speel en in reële tyd ('real time') op die Internet rond te blaai.
Nadele Gebruikers het 'n toestel nodig wat in staat sal wees om met LTE te werk – nie alle
toestelle is met LTE-tegnologie versoenbaar nie.
LTE-tegnologie is duur.
Beperkings LTE is huidig slegs in groot stede in Suid-Afrika beskikbaar/dekking is tot sekere areas
beperk.
LTE is meer veeleisend op selfoon batterye as 3G (WCDMA) en 2G (GSM).
Bladsy 14 van 33
Bestuur van lêers (KABV bl. 40)
13. Geo-etikettering ('Geo-tagging')
Beskrywing –
wat dit is
Geo-etikettering ('Geo-tagging') is 'n proses waar geografiese data in die vorm van
metadata by verskeie media gevoeg word. Die data bestaan gewoonlike uit koördinate,
soos die lengte- en breedtegraad, maar kan ook hoogte bo seespieël, afstand en
plekname insluit.
Geo-etikettering
word mees
algemeen vir foto's
gebruik en kan
mense help om baie
spesifieke inligting
oor waar die foto
geneem is of die
presiese ligging van
'n vriend wat by 'n
diens ingeteken het
te kry.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Wanneer die lêer geskep word (soos bv wanneer die foto met 'n kamera geneem word),
word die geografiese ligging van die toestel deur 'n ingeboude GPS-toestel bepaal.
Hierdie string karakters verteenwoordig die posisie wat deur middel van die lengte- en
breedtegraad aangedui word.
Voordele Mense sal altyd weet waar die foto geneem is.
Geo-etikettering laat mense toe om hul presiese spoor terug te volg.
Nadele Benodig GPS-vermoëns sodat GPS-kodering kan funksioneer.
Agtervolging ('stalking') kan 'n probleem wees as misdadigers die inligting van die geo-
etikettering wat op die Internet in die vorm van foto's verskyn, gebruik om mense op
die foto's op te spoor.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
Gebruikers kan die presiese posisie van waar 'n foto geneem is met behulp van 'n kaart
vind, of deur die koördinate op 'n webwerf soos Google Maps te gebruik.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
Geo-etikettering op moderne kameras en slimfone.
Verwys na: https://www.youtube.com/watch?v=Q5TRU9A1t9k
Bladsy 15 van 33
Sekuriteitskwessies (KABV bl. 47)
14. Klikkaping ('Click-jacking')
Beskrywing –
wat dit is
Klikkaping ('Click-jacking') is wanneer gebruikers om die bos gelei word om op 'n item op
'n webblad, wat as 'n versteekte skakel optree, te klik.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Klikkaping is 'n bedrogspul ('scam') waar 'n vermomde skakel (wat nie gesien of
opgespoor kan word nie) bo 'n wettige skakel gesit is. Gebruikers dink dat hulle op die
onderste skakel/beeld/knoppie klik, maar hulle klik eintlik op die boonste onsigbare skakel
wat 'n kwaadwillige program bevat.
Nadele Klikkaping kan gebruikers na 'n webwerf (dikwels 'n valse webwerf) waarnatoe hulle nie wil
gaan nie of waar hulle gevra word vir persoonlike inligting, herlei.
Installering van kwaadwillige sagteware kan voorkom wanneer 'n gebruiker geklikkaap is.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
Rekenaars kan met kwaadwillige sagteware sonder dat die gebruiker daarvan bewus is
besmet word.
Bladsy 16 van 33
Hoe tegnologie die gemeenskap kan bevoordeel of skaad (KABV bl. 50)
15. Skarebefondsing ('Crowd funding')
Beskrywing –
wat dit is
Skarebefondsing ('Crowd funding') is 'n proses waar 'n enkele idee of besigheidspraktyk
deur 'n menigte klein donasies van vrywillige bydraers befonds word, gewoonlik voordat
die sakeonderneming begin word. Die bydraers ontvang dan die produk wanneer dit
uiteindelik vervaardig word.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Mense of besighede begin met 'n idee. Dit kan enigiets wees van 'n werklike produk, 'n
welsynsinisiatief of selfs 'n fliek. Die persoon/besigheid sal dan 'n aanbieding van die
idee op 'n skarebefondsingswebwerf maak en lesers van regoor die wêreld nooi om op
hierdie idee in te koop. Elke persoon wat 'n bedrag geld belowe sal 'n geskenk in ruil
daarvoor ontvang. Dit kan so eenvoudig wees soos 'n dankie vir 'n klein bedrag geld, of
'n voorbeeld van die werklike produk sodra dit vervaardig is. Die geld wat ingesamel
word, sal dan gebruik word soos aangedui in die aanbieding, bv. om 'n toestel te
vervaardig.
Voordele Besighede/idees kan begin word sonder die gebruik van werklike kapitaal.
Mense van regoor die wêreld kan deel wees van nuwe idees.
Nadele Aanlyn-skarebefondsing beperk blootstelling aan net Internetgebruikers.
Die openbare bekendstelling van 'n idee het die risiko dat ander dit kan kopieër.
As die teikenbedrag nie bereik word nie, kry potensiële beleggers hul geld terug en
word die inisiatief nie befonds nie.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
www.indiegogo.com
www.kickstarter.com
Bladsy 17 van 33
BYKOMENDE INHOUD
"Die vlak van diepte van kennis wat nodig is vir hierdie terme word aangedui in terme van die begrip van wat hierdie
terme verteenwoordig en 'n basiese begrip van hulle toepassing(s) in 'n IKT-konteks."
16. Groot data ('Big data')
Beskrywing –
wat dit is
Groot data ('Big data') is
baie groot gestruktureerde en
ongestruktureerde datastelle
wat met behulp van rekenaars
ontleed word om tendense en
assosiasies te onthul.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Groot data ('big data') is 'n versameling data uit tradisionele en digitale bronne binne en
buite 'n organisasie.
Hierdie besonder groot datastelle kan ontleed word om patrone, neigings, wat veral met
die menslike gedrag en interaksies binne en buite 'n organisasie verband hou, bloot te
stel.
Voordele Verlaag koste en tyd en lei tot goeie besluitneming.
Die volume versamelde data verskaf meer insig.
Maatskappye het baie meer data om te ontleed voordat groot besluite geneem word.
Omdat data die heeltyd versamel word, is groot data ('big data') meer toepaslik.
Groot data is aktueel.
Nadele Data/inligting kan verlore gaan.
Ontleding van data kan misleidend wees.
Opdaterings kan verskil van werklike syfers.
Beperkings Die verkeerde vrae gevra. (GIGO)
Dataversameling is nie konsekwent nie.
Analise word meer kompleks as daar met sulke groot hoeveelheid data gewerk word.
Analitiese instrumente vir groot data kan duur wees.
Data wat deurlopend versamel word en wat beskikbaar is om met enigiemand te deel,
het sekuriteitskwessies.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike
lewens/
Toepassings in 'n
IKT konteks
Mobiele Kaarte – GPS is beskikbaar as gevolg van groot data.
Mediese rekords – elektroniese rekords van pasiënte vir hospitale en dokters word as
groot data gestoor.
Aanlynaankope – groot aanlynhandelaars se webwerwe gebruik al lankal hierdie data
om jou inkopiegewoontes te identifiseer.
Musiek – groot data ontleed luisteraars se gedrag en aflaaivoorkeure ('downloads') en
gebruik dit as riglyn vir die produksie van nuwe musiek.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Kan in gesondheidsorg, vervaardiging, onderwys, ens. gebruik word.
Amazon is 'n aanlynaankope-platform wat groot data gebruik om inkopietye en
inkopiegedrag van aanlyn aankopers te ontleed.
Bladsy 18 van 33
17. Bitcoin
Beskrywing –
wat dit is
Bitcoin is 'n vorm van 'n virtuele, digitale geldeenheid. Bitcoins kan geruil word vir ander
geldeenhede, produkte en dienste. Dit het kommer veroorsaak aangesien dit dikwels vir
betaling in kriminele aktiwiteite soos lospryssagteware ('ransomware')-eise gebruik word.
Al hoe meer wettige maatskappye aanvaar dit egter as betaalmiddel.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Gebruikers kommunikeer betalings deur digital-getekende boodskappe vir die oordrag
van 'bitcoin'-eienaarskap, van een eienaar na die volgende.
'n Gedesentraliseerde netwerk van spesialiteitsrekenaars verifieer en stempel
tydstempels op alle transaksies deur bewyse van 'n verwerkingstelsel.
Die operateurs van die rekenaars wat bekend is, word met transaksiefooie en nuwe
'bitcoins' betaal.
Voordele Dit is nou moontlik om in staat te wees om geld na enige plek in die wêreld, op enige
tyd, te stuur of te ontvang.
Dit is nie nodig om oor grense te gaan, vakansiedae te herskeduleer, of om die
beperkings wat mag voorkom in die oordrag van geld, te hanteer as geld oorgeplaas
word nie.
Kripto-geldeenheid ('cryptocurrency') is heeltemal gedesentraliseer van banke en die
regering – dit bied die voordeel van geen inmenging en minimale of geen bankkoste
nie.
Nadele Baie mense is steeds onbewus van digitale geldeenhede en 'bitcoins'.
Mense moet opgevoed word oor 'bitcoin' om in staat te wees om hierdie konsep in
hulle lewens toe te pas.
Kriminele kan hierdie stelsel vir onwettige aktiwiteite gebruik. Mense kan gefop
('scammed') word of hulle rekeninge kan gekaap ('hacked') word.
Beperkings Nie algemeen aanvaar nie.
'Bitcoin'-beursies ('bitcoin wallets') mag verlore raak.
Waardasies van 'bitcoins' fluktueer.
Geen beskerming vir die koper nie.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
/ Toepassings in 'n
IKT konteks
'Bitcoin'/Kripto-geldeenheid/Digitale-geldeenheid ('Bitcoin/Cryptocurrency/Digital
currency') sal die manier waarop besigheid gedoen word (aankoop, verkoop en belê)
verander.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
'Fitcoin' is 'n toep wat daarop gemik is om jou "fiks" te kry – deur meer 'Bitcoins' vir jou
te betaal hoe harder jy werk.
'Spare' laat 'bitcoin'-houers toe om hulle 'bitcoins' vinnig en gerieflik na kontant om te
skakel. Om dit te doen, moet die OTM-stelsel gebruik word. Gebruikers vra kontant aan
en kry dan 'n strepieskode ('barcode') wat hulle na 'n nabygeleë winkel neem. Die
winkeleienaar skandeer die kode en gee vir die 'Spare'-gebruiker kontant in ruil.
'Xapo' is 'n 'bitcoin'-beursie toep wat jou toelaat om 'Bitcoins' deur net twee klikke te
stuur en te ontvang.
https://mybroadband.co.za/news/banking/209472-how-south-africans-use-their-bitcoin.html
Bladsy 19 van 33
18. Digitale migrasie
Beskrywing –
wat dit is
Digitale migrasie is 'n proses waarin uitsaaidienste die gebruik van tradisionele analoog-
tegnologie met digitale-tegnologie vervang.
http://www.gov.za/speeches/digital-migration-analogue-switching-18-oct-2016-1047
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Analoog-uitsending is in die vorm van 'n aanhoudende golf terwyl digitaal in die vorm
van diskrete grepe ('bits') (0'e en 1'e) van inligting is. In digitaal is die sein gekodeer en
kan dit ook saamgepers word om toe te laat dat meer kanale uitgesaai word.
Agt nuwe standaard definisie TV-programme kan op dieselfde programeringsgids
frekwensie as een analoog TV-kanaal voorsien word.
Voordele Maak die kyk-ervaring baie beter: duideliker prentjies, skerper klank, meer kanale om
vanuit te kies, elektroniese-programrooster, radiodienste en musiekkanale.
Meer kyk-opsies ('viewing'): interaktiewe video- en datadienste, klankomskrywing en
onderskrifte ('subtitles') vir diegene met gehoorgestremdhede.
Nadele Verlies van gratis kanale.
Gebruikers sal 'n maandelikse fooi moet betaal.
Gebruikers sal 'n 'set-top box' moet koop. 'n 'Set-top box' is 'n toestel wat 'n
televisiestel toelaat om 'n gebruikerskoppelvlak vir die Internet te word en dit laat ook
'n televisiestel toe om digitale-televisie (DTV) uitsendings te ontvang en dekodeer.
Omdat satellietskottels benodig word om digitale televisie te ontvang, kan digitale
migrasie duur word vir die armes as die regering analoog afskakel.
Beperkings Benodig 'n UHF-antenna, TV moet 'n ingeboude digitale versteller hê, TV moet oudio-
en video-insette hê en dit kan duur word vir die massas (armer bevolking).
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
/ Toepassings in 'n
IKT konteks
Digitale migrasie kan daartoe lei dat verkopers 'n gaping in die mark sien en probeer
om mense onnodig te veel te laat betaal.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Meer TV-kanale.
Radiodienste en musiekkanale op TV.
Bladsy 20 van 33
19. Internet van Dinge ('Internet of Things') (IoT)
Beskrywing –
wat dit is
Internet van Dinge ('Internet of Things')
(IoT) verwys na die tendens waarvolgens
allerhande voorwerpe en toestelle
toenemend met mekaar verbind word deur
middel van die Internet. Dit kan van
bewaking-/toesigstelsels tot geisers,
wasmasjiene, 'slim' motors, verkeersligte,
ens. wees. Verskeie sensors in die toestelle
kan data vir allerhande doeleindes verskaf,
ook die meer doeltreffende diagnose en
bestuur van stelsels.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Dit is die Internetwerking van fisiese toestelle.
Voordele IoT laat die opspoor en afstandbeheer oor 'n bestaande netwerk infrastruktuur toe.
IoT skep geleenthede vir meer direkte integrasie van die fisiese wêreld na
rekenaargebaseerde stelsels.
IoT verbeter doeltreffendheid, akkuraatheid en ekonomiese voordeel.
Nadele Internetkonneksie word vereis.
Beperkte adresspasie van IPv4.
IoT moet globaal aanvaar word om die ontwikkeling suksesvol te maak.
Beperkings Toestelle sal IPv6 moet gebruik om groot adresspasie te hanteer.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
/ Toepassings in 'n
IKT konteks
Gebruikers kan ligte in die huis asook deurslotte ('bulbs') oor die Internet beheer (met
hulle slimfone).
Gebruikers kan spesiale aanbiedings oor hulle gunsteling produkte ontvang.
Gebruikers kan items wat hulle benodig vind.
Gebruikers kan hitte/water/elektrisiteit en krag van hulle eie toestel(le) af beheer.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Hartmonitor inplantings.
Biovlokkie ('biochip') antwoordsenders op plaasdiere.
Elektriese mossels ('clams') in kuswaters.
Motors met ingeboude sensors.
DNA-analitiese toestelle vir die monitor van omgewing/voedsel/patogeen.
Slim-('smart')termostaat (verhitting en verkoeling).
Slim-tuistoestelle: wasser, droër, lugsuiweraars, oonde, yskaste, vrieskaste.
Bladsy 21 van 33
20. Mobiele Leer of M-Learning
Beskrywing –
wat dit is
Mobiele Leer of M-Learning is 'n vorm van
onderwys en opleiding verskaf en uitgevoer
met behulp van mobiele toestelle, soos
tablette en slimfone, deur die Internet. Dit is
ontwerp om buigsaam te wees, sodat
leerders/werkers/studente altyd en oral
toegang tot onderrig het.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Leerders gebruik mobiele toestelle vir leer en navorsing waar hulle ookal is.
Leerders is in staat om toepaslike toeps ('apps') vir mobiele leer af te laai.
Voordele Toeganklik van enige plek af (Internettoegang vereis).
Laat mobiliteit/buigsaamheid vir leerders toe.
Interaksie met draagbare tegnologieë.
Gesamentlike leer – intydse ('real time') deel lei tot onmiddellikke terugvoer en wenke.
Beter leerderbetrokkenheid.
Verbeterde voltooïngstempo en hoër retensie – Leer vind plaas slegs as instruksionele
inhoud voltooi en sleutelpunte behou is. Mobiele leer is ontwerp om betrokkenheid te
skep wat na kursusvoltooïng lei. Mobiele leer word by die wyse hoe leerders die
toestelle gebruik, asook die leerpatrone van leerders, aangepas. Dit lei tot 'n groter
retensiekoers.
Nadele Koste – Gebruikers moet hulle mobiele toestelle gereeld opgradeer/opdateer.
Daar is maandelikse datakoste by mobiele diensverskaffers.
Aflaai van groot lêers kan duur wees.
Die stoorkapasiteit van mobiele toestelle is beperk.
Toestelle is klein en kan maklik gesteel word.
Sommige gebruikers kan 'n gebrek aan tegnologiese vaardighede hê, of kan die
sleutelbord te klein vind vir gebruik.
Leer kan slegs plaasvind met Internetkonnektiwiteit.
Beperkings Leerders is nie dieselfde nie. Elke leerder het sy eie manier om die inhoud wat hulle
moet leer, te verstaan.
Baie slimfone kom met 'n goeie skermgrootte en/of e-boeklesers uit.
Internettoegang word benodig.
Duur toestelle word benodig.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike
lewens/
Toepassings in 'n
IKT konteks
M-Leer fokus op die mobiliteit van die leerder, en die interaksie met draagbare
tegnologieë.
Leer vind oor veelvuldige kontekste plaas, deur sosiale en inhoud interaksies, met die
gebruik van persoonlike elektroniese toestelle.
Gebruikers is in staat om hulle kennisbasis uit te brei en is in staat om van enige plek af
te studeer.
Koste-effektief.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Handrekenaars ('handheld computers').
MP3-spelers.
Mobiele fone, tablette en skootrekenaars.
Bladsy 22 van 33
21. Lospryssagteware ('Ransomware')
Beskrywing –
wat dit is
Lospryssagteware ('Ransomware') is 'n tipe skadelike sagteware wat ontwerp is om
toegang tot jou rekenaarstelsel en lêers te blok totdat jy 'n som geld ('losprys') betaal.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Lospryssagteware word
gewoonlik met installasie lêers
verpak en gekamoefleer as
amptelike sagteware-
opdaterings.
Nadat jou rekenaar besmet is,
vind die kwaadwillige sagteware
lêers met JPG, XLS, PNG, DOC
en PPT-lêeruitbreidings. Hierdie
lêers is gewoonlik belangrike
beelde en dokumente, dus
bestaan die kans dat die hacker
'n lêer wat jy nodig het sal
enkripteer.
Na die enkripsie vertel die
kwaadwillige sagteware jou dat
jou data vir 'n losprys gehou
word en verwys jou na 'n
webtuiste.
Hoe om jou
rekenaar te
beskerm
Moenie iets van 'n webwerf aflaai wat jou vertel dat sagteware op jou rekenaar verouderd
is nie. Webwerwe kan nie verouderde sagteware opspoor tensy jy die webwerf
toestemming gee om jou hardeskyf te lees nie. As jy dink dat jou sagteware 'n opdatering
nodig het, gaan na die webwerf van die amptelike produkontwikkelaar en laai dit direk
daar af.
Installeer altyd die nuutste antivirus definisies op jou rekenaar om jou teen alle vorme van
kwaadwillige-sagteware te verdedig. Die grootste probleem met lospryssagteware is dat
sodra jou rekenaar geïnfiltreer is, daar niks is wat jy kan doen om die skade om te keer nie.
Maak gereeld rugsteune en bêre dit op 'n veilige plek.
Nadele Lospryssagteware kan die ekonomiese lewensvatbaarheid van klein besighede
belemmer.
Meer geld word op sekuriteitsagteware bestee of benodig.
Tydrowend en duur as jy data probeer dekripteer.
Bladsy 23 van 33
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike
lewens/
Toepassings in 'n
IKT konteks
Digitale geldeenhede soos Bitcoin word tipies gebruik om die kuberkraker te betaal.
Verslae wys dat baie mense die losprys betaal, want die lêers is net te belangrik om prys
te gee, en daar is tans geen gewaarborgde metode om lêers te dekripteer nie.
Lospryssagteware is 'n kubermisdaad en is 'n poort vir kuberterrorisme tussen lande.
Hoe om
lospryssagteware
te beveg
Rugsteun jou data en lêers.
Lei jouself en werknemers op om potensiële bedreigings te herken.
Beperk toegang tot diegene wat dit nodig het.
Hou handtekeninggebaseerde beskermings op datum.
Implementeer multi-lae sekuriteit, insluitend gevorderde tegnologie om bedreigings te
voorkom.
Bladsy 24 van 33
22. Skermsluitpatroon ('Screen lock pattern')
Beskrywing –
wat dit is
'n Skermsluitpatroon ('Screen lock pattern') is 'n manier om
'n toestel te sluit deur 'n patroon te skep wat jy op die skerm
moet teken of natrek om die toestel oop te sluit.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Die skermsluitpatroon laat die gebruiker toe om 'n eenvoudige patroon met 'n vinger te
teken om die foon oop te sluit.
Voordele Verskaf 'n sekere soort sekuriteit op 'n foon/mobiele toestel.
Patrone kan baie moeilik wees om te kopieer, aangesien dit willekeurig ('randomly')
geskep kan word.
Nadele Nie so veilig soos 'n wagwoord nie.
Mense kan sien hoe die patroon lyk en dit namaak.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Sommige mense kan dit makliker vind om patrone te onthou as wagwoorde.
Beperkings Die aantal patrone wat beskikbaar is, is beperk.
Bladsy 25 van 33
23. Vorming ('Shaping'/'Network tuning')
Beskrywing –
wat dit is
Vorming ('Shaping'/'Network tuning') is 'n tegniek waar sekere netwerk-(Internet)
dienste, bv. e-pos, voorkeur gegee word terwyl ander, soos sosiale netwerke, laer prioriteit
kry sodat uitvoering vir die meer kritieke dienste volgehou kan word.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Hoekom moet 'n mens 'n netwerk beperk, as jy verkies om die netwerk vermoë te
optimaliseer? Om die vraag te beantwoord, moet jy onthou dat die verskillende soorte
verkeer in 'n netwerk verskillende prioriteite geniet.
Byvoorbeeld, 'n gebruiker mag nie kla indien 'n e-posboodskap 'n paar sekondes later
afgelewer word nie. As dieselfde e-pos gebruiker egter in 'n videokonferensie in die
buiteland is en gedwing word om een of twee sekondes tussen elke woord te wag, sal die
videokonferensie-gebruiker vinnig ontsteld raak.
Die prioritisering van netwerkverkeer vertraag minder dringende pakkies ('packets'), sodat
die dringendes vinniger afgelewer word.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk/
Toepassings in 'n
IKT konteks
Vorming word op die meeste Internetrekeninge van gebruikers, gebruik. Die gebruiker sal
tydens spitstydperke spoedvermindering op die Internet ervaar.
Sekere Internetdienste kan stadiger word om ander dienste prioriteit te gee. Dikwels word
die aflaai van torrents beperk ('shaped') omdat dit nie as 'n voorkeurdiens gesien word nie.
Die profiele vir verkeersvorming kan maklik verander word om die netwerk aan te pas vir
verskillende gebruike. Die netwerkbestuurder kan spesifieke instrumente gebruik om die
outomatiese verandering van netwerkprofiele te aktiveer, byvoorbeeld volgens die
spesifieke behoeftes van sekere ure van die dag.
Voorbeeld:
Veronderstel 'n persoon in die kantoor is op 'n streng skedule om 'n verslag vir 'n belangrike
projek te lewer. Dan word die netwerk, wat nodig is vir die verslag, onverklaarbaar so stadig
dat 'n webblad minute neem om af te laai. Daar is egter 'n lui gebruiker by die volgende
tafel, wat nie-dringende MP3-lêers aflaai, teen 'n hoë dataoordragskoers, met eweknie-
verbindings ('peer-to-peer'). Daar is 'n kans dat die lui buurman al die netwerkbandwydte
wat vir die Internet beskikbaar is in die kantoor se netwerk gebruik.
Sommige maatskappye sou eenvoudig die aflaai van musiek blok, maar hierdie maatskappy
kon die netwerk vorm ('shape') sodat die persoon wat die projek voltooi voorkeur sal geniet
om die Internet sonder vertragings te gebruik. Die Internet sal glad verloop en die
bandwydte sal beperk word vir die persoon wat musiek aflaai want die aflaai van musiek is
êrens laer op die prioriteitslys in die beleidsopstelling.
Bladsy 26 van 33
24. Smoring/Polisiëring ('Throttling'/'Policing')
Beskrywing –
wat dit is
Smoring ('Throttling') of Polisiëring ('Policing') vind plaas wanneer jou ISP jou
Internetverbinding stadiger maak. Dit kom meestal voor as jou ISP jou aansien as iemand
wat oormatige hoeveelhede data aflaai. Elke diensverskaffer het 'n Aanvaarbare
Gebruikskode ('Acceptable Usage Policy'/'AUP') wat spesifiseer hoe dit bepaal en
geïmplementeer word.
http://www.tidytutorials.com/2011/03/bandwidth-throttling-andconnection.html
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
As jy die aanvaarbare gebruik vir die maand oorskry, sal jou ISP jou Internetspoed
verminder sodat jy nie sal kan voortgaan met jou normale aflaaipatroon nie.
Voordele Gelyke Internetgebruik vir almal.
Bespaar die lewensduur van jou bediener.
Beheer die koste van die Internet-datalimiet.
'n Beheerde Internettoegang omgewing kan in 'n organisasie opgerig word.
Nadele Ongerieflik vir die gebruiker as gevolg van die stadige spoed van die Internet -
tydrowend.
As dit nie korrek toegepas word nie, sal sekere gebruikers beperk word in plaas van nie
beperk word nie.
Dit kan misleidend wees as jy vir onbeperkte data betaal en dan vertraag ('throttle')
word.
Beperkings Beperkte toegang.
Internetspoed sal stadig wees
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike
lewens/
Toepassings in 'n
IKT konteks
As gevolg van die stadige Internetspoed sal dit problematies wees as daar meer as een
gebruiker op die netwerk is.
Kan nie groot hoeveelhede aflaai ('downloads') binne 'n kort tydperk nie.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Maatskappy-bedieners
Netwerke
Bladsy 27 van 33
25.1 Virtuele realiteit (werklikheid) ('Virtual Reality'/'VR')
Beskrywing –
wat dit is
Virtuele realiteit (werklikheid) ('Virtual
Reality'/'VR') verwys na die gebruik van
tegnologie om 'n simulasie van 'n 3D-
omgewing te skep waarop 'n persoon op 'n
oënskynlik werklike of fisiese manier kan
reageer. Dit word deur die gebruik van
toerusting, soos helms met skerms en
handskoene wat sensors het bereik.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Laat gebruikers toe om deur 'n virtuele wêreld omring te word, dit kan 4 tot 5 sintuie
insluit.
Mislei jou brein om te glo jy is in 'n 3D-wêreld. Die eerste manier waarop VR (Virtuele
Werklikheid) dit doen, is met die stereoskopiese beeld. Dit werk deur twee effens
verskillende hoeke van die toneel aan elke oog te vertoon, en sodoende diepte te
simuleer.
Voordele Ontdek plekke soos reisbestemmings.
Virtuele realiteit maak onderwys makliker en gemakliker
Word gebruik om werknemers op te lei (byvoorbeeld vlieëniers word opgelei) sonder
om skade te veroorsaak of lewens in gevaar te stel.
Konferensies (digitale vergaderings).
Gerieflik (bespaar op reiskoste).
Help studente om vinniger te leer en langer te onthou as gevolg van die sigbaarheid
van die inhoud.
Nadele VR kan duur wees as gevolg van die spesiale toerusting en sagteware wat nodig is vir
redigering. VR-brille en 'n 360° videokamera is ook nodig as jy jou eie VR-omgewing
skep. https://www.youtube.com/channel/UCzuqhhs6NWbgTzMuM09WKDQ
Beskikbaarheid van hierdie hardeware.
Fisiese effekte: bewegingsiekte, balans word beïnvloed deur veranderinge in die
binneoor
Beperkings Onvolledige tegnologie (nog steeds nuut).
Kan bewegingsiekte veroorsaak.
Tegniese beperkings: beweging, swak hardeware en lae resolusie.
Sielkundig: morele en etiese kwessies.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike
lewens/
Toepassings in 'n
IKT konteks
Gebruik om werknemers op te lei (byvoorbeeld vlieëniers se opleiding).
Konferensies (digitale vergaderings).
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
Speletjies - Nintendo, iGlasses
Hommeltuie ('Drones')
Media – bemarkingsveldtogte skep interaktiewe mediavorme.
Onderwys & opleiding – word deur opleiers gebruik om leerders 'n virtuele omgewing
te gee waar hulle hul vaardighede kan ontwikkel sonder die werklike gevolge van
mislukking.
Mediese personeel kan deur VR oefen om 'n groter verskeidenheid beserings te
hanteer.
Bladsy 28 van 33
25.2 Vergrote werklikheid ('Augmented reality')
Beskrywing –
wat dit is
Vergrote werklikheid ('Augmented reality') gebruik 'n soortgelyke tipe tegnologie,
maar skep nie 'n totale virtuele omgewing soos VR nie. In plaas daarvan neem dit die
fisiese wêreld en voeg voorwerpe by ('augment'),
bv. grafika binne-in die regte wêreld. Beide VR en
'augmented reality' word op gebiede gebruik wat
wissel van vermaak (bv. die 'augmented'
realiteitspeletjie Pokémon GO), opleiding in
vliegsimulators en die mediese wêreld waar
chirurge in staat is om afstandoperasies op
pasiënte uit te voer.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Vergrote werklikheid (AR) verander die omgewing rondom jou in 'n digitale koppelvlak
deur virtuele voorwerpe intyds ('real time') in die regte wêreld te plaas. Vergrote
werklikheid (AR) kan deur 'n wye verskeidenheid ervarings gesien word. Handtoestelle
soos slimfone en die iPad is ander maniere om vergrote werklikheid (AR) te gebruik. Dit
bevat sagteware, sensors, 'n kompas en klein digitale projektors wat beelde op werklike
wêreldvoorwerpe vertoon.
Voordele Vergrote werklikheid (AR) word meestal deur bemarkers gebruik om nuwe produkte
aanlyn te bemark.
Verbeter persoonlike ervarings.
Vermaak- en opvoedkundige-toepassings sluit in:
o kultuur toeps met besienswaardighede- en museumbegeleiding,
o speletjie-toeps met tradisionele speletjies wat AR-koppelvlakke gebruik,
o sommige slimfoon toeps wat van AR gebruik maak vir 'n vermaaklikheids- en/of
opvoedkundigedoel.
AR kan toegepas word sodat die chirurgiese span die beelddata intyds ('real-time') kan
sien terwyl die prosedure aan die gang is.
Nadele As gevolg van die feit dat die inhoud nie werklik is nie, kan dit 'n gebruiker se
belangstellings of voorkeure verduister of verminder.
Die bemarking en advertering van AR-toestelle kan 'n negatiewe uitwerking op die
samelewing hê weens kubermisdaad en kwaadwillige sagteware-besmettings.
Beperkings Daar is so iets soos te veel inligting
Daar is ook privaatheidskwessies. Beeldherkenningsagteware tesame met AR sal ons
binnekort toelaat om ons fone na mense te wys, selfs vreemdelinge, en onmiddellik
inligting van hulle Facebook, Twitter, Amazon, LinkedIn of ander aanlyn profiele te sien.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
/ Toepassings in 'n
IKT konteks
Die bemarkings- en advertensievelde sal met AR-toestelle ontplof.
Die mobiele toepassings wat ontwikkel word, sal gesigsherkenningsprogramme bied
wat vinnig in die hoofstroom ('mainstream') opgeneem sal word.
Navigasietoestelle sal in motors en mobiele toestelle ingebou word. Sommige
motorvervaardigers is besig om AR-voorruite ('windshields') te implementeer om
bestuurders te help navigeer sonder om hul oë van die pad af te haal. Beelde reflekteer
dus op die voorruit.
Voorbeelde van die
tegnologie in
praktyk
www.augmented-realitygames.com/imact.php
Medies
Vermaak
Militêre opleiding
Audio
Ingenieursontwerp
Verbruikersontwerp
Robotika en telerobotika
Vervaardiging,
instandhouding en
herstel
Gevaar opsporing
Bladsy 29 van 33
Ander konsepte – nie in die Engelse boekie nie
E-lesers ('E-readers')
Beskrywing –
wat dit is
E-lesers is draagbare toestelle wat
spesifiek ontwerp is om e-boeke te lees.
'n Voorbeeld is die Kindle.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
E-boeklesers is plaasvervangers vir fisiese boeke.
Die meeste e-boeklesers het dieselfde formaat as 'n tabletrekenaar, maar met skerms
wat spesiaal ontwerp is, om swart teks op 'n wit skerm te vertoon in enige lig.
Voordele E-boeklesers is normaalweg goedkoper as tabletrekenaars.
E-boeklesers is soms goedkoper as fisiese boeke.
E-boeklesers laat die gebruiker toe om die ingeboude woordeboek te gebruik om
woorde na te slaan, notas te maak, en het soms interaktiewe/beweeglike prentjies, ens.
Skaars boeke is makliker verkrygbaar.
Kan honderde boeke op een toestel laai/hoef nie die swaar boeke saam te dra nie.
E-boeklesers kan in direkte sonlig gelees word, waar dit baie moeilik is om
tabletrekenaars so te kan lees.
Nadele Baie van die e-boeklesers kan nie kleur vertoon nie.
Batterye moet herlaai word.
Beperkings Baie van die e-boeklesers het beperkings met die tipe lêers wat gelees kan word.
Toepaslikheid en
impak op
persoonlike lewens
Studente/leerders kan baie/al hulle handboeke elektronies op die e-boekleser stoor.
Baie makliker om rond te dra as fisiese boeke soos bv. op 'n vliegtuig.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
'n Voorbeeld is die Kindle.
Bladsy 30 van 33
QR-kode
Beskrywing –
wat dit is
QR-kodes is 'n verskeidenheid van swart en wit blokkies wat in 'n
vierkantige rooster, wat teks as 'n URL voorstel, kombineer. Die QR-
kode kan deur 'n slimfoon geskandeer en vertaal word en dan 'n
toepaslike toepassing te gebruik.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
QR-kodes word deur 'n kombinasie van OKH ('OCR') tegnologie en 'n kamera verwerk,
soos die kamera wat met 'n selfoon geïntegreer is.
Letters word na 'n sigbare volgorde van blokkies oorgedra. Hierdie blokkies word deur
sagteware wat spesiaal daarvoor ontwerp is, gelees en na die teks wat dit
verteenwoordig, omgeskakel.
Die gebruiker sal 'n prentjie van die QR-kode neem en die spesiale sagteware sal die
QR-kode na 'n reeks karakters omskakel. Die QR-kode kan gebruik word om woorde,
syfers of webadresse te verteenwoordig.
Voordele Teks wat moeilik is om te onthou word nou maklik gestoor.
Dit is makliker vir die gebruiker om die QR-kodes te skandeer as om die hele webadres
in te tik.
QR-kodes gebruik minder spasie as die volle bronadres (URL).
Nadele Nie alle gebruikers weet hoe om QR-kodes te lees en om daarmee te werk nie.
Nie alle toestelle kan die QR-kodes interpreteer nie. In sommige gevalle moet die
sagteware eers gelaai word voordat die toestel die QR-kode kan lees.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
QR-kodes word deur verkopers in tydskrifte, pamflette, brosjures en op produkte
gebruik om hulle produkte/dienste te bemark.
Uitgewers gebruik QR-kodes in hulle boeke.
Onderwysers kan ook QR-kodes in hulle navorsingsmateriaal gebruik.
Bladsy 31 van 33
Rygskakel ('Thread')
Beskrywing –
wat dit is
'n Rygskakel- of 'threaded'-bespreking is 'n eienskap van baie e-pos kliënte, aanlynforums,
nuusgroepe, kitsboodskap-kliënte, ens. wat outomaties boodskappe volgens onderwerp
of afsender groepeer.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
'n Rygskakel-bespreking of 'n rygskakel is 'n groep besprekings of nuusgroep artikels
wat uit die oorspronklike bespreking of artikels en dan ook al die daaropvolgende en
verwante kommentaar bestaan.
Boodskappe word ondermekaar geplaas, gewoonlik in chronologiese volgorde met die
oudste boodskap bo, sodat gebruikers bo kan begin lees en die hele gesprek kan volg
sonder om na 'n ander bladsy te gaan.
Voordele Gebruikers is in staat om die hele gesprek op een plek te volg.
Nadele Rygskakels kan soms baie lank word en dit maak dit moeilik om te volg.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
Boodskappe in IM-programme soos Whatsapp.
SMS-boodskappe op sommige slimfone word as rygskakels vertoon.
Kommentaar op 'tweets'.
Facebook-kommentaar.
Bladsy 32 van 33
Koordlose videobeeld ('Wireless video display')
Beskrywing –
wat dit is
'n Koordlose videobeeld (tot by HD-
kwaliteit) na 'n afvoertoestel soos 'n hoë-
definisie TV.
Eenvoudige
verduideliking van
hoe dit werk
Enigiets wat op jou toestel se skerm vertoon word (soos 'n skootrekenaar) kan dadelik
koordloos na 'n ander uitvoertoestel soos 'n TV oorgedra word.
Voordele Geen kabels.
Geen addisionele hardeware word benodig nie.
Nadele Alle toestelle is nie versoenbaar nie.
Voorbeelde van
die tegnologie in
praktyk
Intel se WiDi-stelsel
Google Chromecast
Verwys na: https://www.youtube.com/watch?v=FJmxhZzBuVI
Bladsy 33 van 33
Tegnologieë/Konsepte wat van 2017 nie meer geëksamineer gaan word nie:
Soos tegnologie verbeter, kan baie tegnologie verouderd raak of nie meer relevant wees nie en sal dus nie
geëksamineer word nie. In ander gevalle kan die verskille tussen toestelle/ tegnologieë vervaag. As gevolg hiervan sal
hierdie begrippe nie meer geëksamineer word nie sodat verwarring vir die kandidate, asook tydens die nasienproses,
vermy sal word.
CRT-monitors
Faks
Faksmodems
FireWire
MIKH ('MICR')
MySpace
OMH ('OMR')
PDA
Second Life
Alleenstaande ('Stand-alone') vs. geïntegreerde sagteware in terme van die Kantoorpakkete ('Office Suites')
Hulptuie ('Widgets')