regionaal landschap zuid-hageland
TRANSCRIPT
Regionaal Landschap Zuid-Hageland
Schoolpad 43 3300 Hakendover
016 81 52 77 – www.rlzh.be
REGIONAAL LANDSCHAP ZUID-HAGELAND
Verslag 2013 – Programma 2014
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw II
Met steun van de gemeenten:
Boutersem, Geetbets, Glabbeek,
Hoegaarden, Kortenaken, Landen,
Linter, Tienen en Zoutleeuw
Coverfoto: Philippe Van den Panhuyzen
Foto’s: RLZH, tenzij anders vermeld
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw III
Inhoud
0 Inleiding - leeswijzer ......................................................................................................................... 5
1 Organisatie ....................................................................................................................................... 7
1.1 Globale situering .................................................................................................................................. 7
1.2 Definitieve erkenning RLZH ................................................................................................................. 8
1.3 Bestuur ................................................................................................................................................ 8
1.4 Team .................................................................................................................................................. 13
1.5 Overleg en samenwerking ................................................................................................................. 15
1.6 Focusgebieden ................................................................................................................................... 18 1.6.1 Akkernatuur in Brabants Haspengouw ....................................................................................................................... 19 1.6.2 De Getevallei ............................................................................................................................................................... 20 1.6.3 Boskernen van het Hageland ...................................................................................................................................... 22
1.7 Kwaliteitszorg .................................................................................................................................... 23
1.8 Relatie activiteiten - doelstellingen ................................................................................................... 25
2 Actiefiches 2013-2014 ..................................................................................................................... 27
2.1 Natuurbehoud en kleine landschapselementen ............................................................................... 27 ACTIE 1. Poelen – plan kamsalamander ......................................................................................................................................... 27 ACTIE 2. Knotbomen en merkwaardige bomen ............................................................................................................................. 30 ACTIE 3. Hagen en houtkanten ...................................................................................................................................................... 33 ACTIE 4. Bermbeheer ..................................................................................................................................................................... 37 ACTIE 5. Biodiversiteit en soortgerichte werking ........................................................................................................................... 38 ACTIE 6: Akkernatuur ..................................................................................................................................................................... 48
2.2 Actiedomein Landschapszorg en streekeigen karakter .................................................................... 53 ACTIE 7. Hoogstamboomgaarden – ‘SOS Hoogstam’ ..................................................................................................................... 53 ACTIE 8. Historische tuinen, parken en bossen .............................................................................................................................. 56 ACTIE 9. Klein bouwkundig en cultuurhistorisch erfgoed .............................................................................................................. 59 ACTIE 10. Ontsluiting van erfgoed.................................................................................................................................................. 62
2.3 Actiedomein natuureducatie en draagvlakverbreding...................................................................... 65 ACTIE 11. Biodiversiteitscampagne ‘koesterburen’ ....................................................................................................................... 65 ACTIE 12. Koesterburen op school ................................................................................................................................................. 67 ACTIE 13. Hoogstamfruit: vorming en bewustmaking ................................................................................................................... 70 ACTIE 14. Draagvlakverbreding landbouw – jacht - natuur ............................................................................................................ 74 ACTIE 15. Gemeentelijke infomomenten ....................................................................................................................................... 77 ACTIE 16. Medewerking aan sensibilisatie-acties van streekactoren ............................................................................................. 78
2.4 Actiedomein Recreatief medegebruik en Natuurrecreatie ............................................................... 81 ACTIE 17. Recreatieve ontsluiting van de Getevallei ...................................................................................................................... 81 ACTIE 18. Bijen- en Bloesemdag..................................................................................................................................................... 84 ACTIE 19. Fruitig Hageland ............................................................................................................................................................. 85 ACTIE 20. Sensibilisering natuursteen ............................................................................................................................................ 86 ACTIE 21. Samenwerking met andere actoren m.b.t. natuurrecreatieve publieksevenementen .................................................. 88
3 Communicatie ................................................................................................................................ 91
3.1 Landschapskrant (LSK) ....................................................................................................................... 91
3.2 RLZH digitaal – website en e-zine ...................................................................................................... 92
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw IV
3.3 Perswerking ....................................................................................................................................... 93
3.4 Publicaties .......................................................................................................................................... 94
4 Verplichte activiteiten .................................................................................................................... 95
4.1 Landschapskrant ................................................................................................................................ 95
4.2 Vormingsactiviteiten ......................................................................................................................... 95
4.3 Brede publieksactiviteiten ................................................................................................................. 97
5 Financiën 2013 - 2014 ..................................................................................................................... 98
5.1 Balans en resultatenrekening 2013 ................................................................................................... 98 5.1.1 Opbrengsten 2013 ...................................................................................................................................................... 98 5.1.2 Uitgaven 2013 ............................................................................................................................................................. 98
6 Bijlagen ........................................................................................................................................ 100
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 5
0 Inleiding - leeswijzer
2013 was een jaar van veranderingen voor de regionale landschappen. In het kader van het witboek interne
staatshervorming werden de voorbereidingen getroffen voor het herschikken en doorschuiven van
bevoegdheden tussen de verschillende beleidsniveaus in Vlaanderen. Ook voor de regionale landschappen
werden deze verschuivingen in de loop van het jaar voorbereid. Vanaf 1 januari 2014 zijn de provincies
bevoegd voor wat hun erkenning, opvolging en financiering betreft.
Naast de overdracht van de regionale landschappen van Vlaanderen naar de provincies, werd er gesleuteld aan
het natuurdecreet en het decreet onroerend erfgoed, beiden decreten waarin de basiswerking van de
regionale landschappen zit vervat. Deze processen zijn nog steeds niet afgerond, de uitvoeringsbesluiten van
beide decreten zijn nog in ontwikkeling. De wijzigingen in de context zullen in de loop van de komende jaren
ongetwijfeld impact hebben op de werking en de klemtonen die het regionaal landschap zal leggen in haar
werking.
Hierbij is het wel duidelijk dat men het nog steeds belangrijk vindt om in te zetten op de regionale
landschappen als instrument van overleg tussen verschillende actoren in een regio, om samen plannen te
maken en te realiseren ten voordele van alle betrokkenen in het buitengebied.
Voor RLZH kan er aan worden toegevoegd dat 2013 een jaar was van consolidatie van lopende acties en het
uitwerken van specifieke klemtonen voor de streek met o.a. de indiening en goedkeuring van de definitieve
erkenning van RLZH en de opstart van het project rond de Getevallei.
Met dit jaarverslag 2013 - programma 2014 geven we u een overzicht van alle acties waarin RLZH betrokken is
en de komende jaren verder aan zal werken ten voordele van onze regio.
Veel leesgenot!
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 6
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 7
1 Organisatie
1.1 Globale situering
RLZH ligt in het zuidoosten van de provincie Vlaams-Brabant en strekt zich uit over negen gemeenten:
Boutersem, Geetbets, Glabbeek, Hoegaarden, Kortenaken, Landen, Linter, Tienen en Zoutleeuw. Alle
gemeenten behoren tot het arrondissement Leuven.
Kaart 1. Werkingsgebied Regionaal Landschap Zuid-Hageland
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 8
In het oosten grenst het werkingsgebied aan de Provincie Limburg en in het zuiden aan het Waals Gewest. Ten
noorden sluit RLZH aan op Regionaal Landschap Noord-Hageland (RLNH) en aan de westzijde wordt het
geflankeerd door Regionaal Landschap Dijleland (RLD).
De totale oppervlakte van het werkingsgebied van RLZH bedraagt 38.706 ha.
Tabel 1. Oppervlakte en inwonersaantallen per gemeente
Gemeente Oppervlakte (ha) Oppervlakteaandeel
(%)
Aantal inwoners1 Inwoners (%)
Tienen 7277,37 18,8 33.400 33,9
Landen 5333,14 13,8 15.750 16
Kortenaken 4943,72 12,8 7.920 8
Zoutleeuw 4685,91 12,1 8.292 8,4
Linter 3687,01 9,5 7.157 7,3
Geetbets 3550,28 9,2 5.955 6,1
Hoegaarden 3418,26 8,8 6.740 6,8
Boutersem 3113,65 8 7.953 8,1
Glabbeek 2697,18 7 5.294 5,4
Totaal RLZH 38706,52 100 98.461 100
Bron: www.ibz.rrn.fgov.be. Inwonersaantallen per 1 maart 2013
1.2 Definitieve erkenning RLZH RLZH diende in juni 2013 een definitieve erkenningsaanvraag in bij Minister Schauvliege. De aanvraag werd
goedgekeurd met ingang vanaf 1 januari 2014. Hierdoor is RLZH definitief erkend voor de periode 2014 – 2019.
Sinds 1 januari 2014 heeft Vlaanderen de erkenning, opvolging en financiering van de regionale landschappen
overgedragen aan de provincies.
Tussen Regionaal Landschap Zuid-Hageland en de provincie Vlaams-Brabant is op basis van deze overdracht
een nieuwe samenwerkingsovereenkomst voor de periode 2014-2019 opgesteld. Deze overeenkomst zal in het
voorjaar van 2014 ondertekend worden.
1.3 Bestuur
Algemene vergadering
In onderstaande tabel is de actuele samenstelling opgenomen van de Algemene Vergadering van RLZH vzw. De
Algemene Vergadering is samengesteld uit de Provincie Vlaams-Brabant, alle aangesloten gemeenten en de
erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en de wildbeheereenheden, conform het ‘Besluit van
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 9
de Vlaamse regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale
landschappen’ van 8/12/1998.
De samenstelling van de Algemene Vergadering sinds de laatste wijzigingen op de AV van 15/05/2013 is
weergegeven in onderstaande tabel. Op de algemene Vergadering van 20 februari 2014 worden volgende
wijzigingen voorgesteld:
- Sophie Homans wordt vervangen door Isabelle Hollevoet als vertegenwoordiger van Toerisme Vlaams-
Brabant. Isabelle Hollevoet is regiocoördinator Hageland.
- René Meeuwis, adviserend lid namens het Agentschap Natuur en Bos en Jan Van Ormelingen,
adviserend lid namens het Agentschap Onroerend Erfgoed treden uit.
- Hadewijch Degryse wordt voorgedragen als adviserend lid namens de Dienst Cultuur van de provincie
Vlaams-Brabant.
- Paul De Vis wordt voorgedragen als adviserend lid namens de Vlaamse Landmaatschappij.
Tabel 2: Samenstelling Algemene vergadering op 15/05/2013
Effectieve leden (stemgerechtigd) vertegenwoordiger plaatsvervanger
Groep a. lokale besturen
Provincie Vlaams-Brabant Marc Wijnants Ingrid Claes
Provincie Vlaams-Brabant Geert Lefever Grete De Maeyer
Boutersem Chris Vervliet Christine Dejaeger
Boutersem Wouter Desmet Nadine Meeus
Geetbets Benny Munten
Geetbets Wim Compernolle
Glabbeek Kris Vanwinkelen Lieve Uytterhoeven
Glabbeek Dave Debecker Lieve Uytterhoeven
Hoegaarden Gerti Druyts Herwig Princen
Hoegaarden Marleen Lefevre Luc Buccauw
Kortenaken Eddy Pieck Guy Vandenbergh
Kortenaken Paul Francen Camiel Bouvin
Landen Marc Lecocq Frank Stevens
Landen Frank Petitjean Els Jammaer
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 10
Linter Patrick Bouvin
Linter Luc Veldhaens
Tienen David Geladé Jan Debroeck
Tienen Els Meerbergen Bernard Vandereyken
Zoutleeuw Johan Thomas Annick Vanacken
Zoutleeuw Ilse Beelen Annick Declercq
Groep b. gewestelijke, regionale en terreinbeherende natuurverenigingen
Natuurpunt vzw Afdeling Velpe-Mene kern Boutersem Roald Steeno Georges Buelens
Natuurpunt vzw Afdeling Velpe-Mene kern Glabbeek Els Marjaux Peter Collaerts
Natuurpunt vzw Afdeling Velpe-Mene kern Hoegaarden Griet Nijs Eddy Stas
Natuurpunt vzw Afdeling Velpe-Mene kern Tienen Marcel Jonckers Annemie Van Aerschot
Natuurpunt vzw Afdeling Gete-Velpe Geetbets Marc Op de Weerdt Dina Spruyt
Natuurpunt vzw Afdeling Gete-Velpe Kortenaken Jaak Geebelen Joachim Mergay
Natuurpunt vzw Afdeling Gete-Velpe Zoutleeuw Michel Janssens Iwan Lewylle
Natuurpunt vzw Afdeling Landen Jules Robijns Alda Renquet
Natuurpunt vzw Afdeling Linter Luk Lambeets Kevin Lambeets
Natuurpunt Oost-Brabant vzw Hugo Abts Nicole Smeyers
Natuurpunt beheer vzw Pieter Abts Lieven De Schamphelaere
Groep c. landbouw, jacht en toerisme
Boerenbond KVLV Ann Deneffe Veerle Van Welden
Boerenbond Landelijke Gilde Roger Wouters Paul Mees
Boerenbond Groene Kring Raf Jonckers /
Boerenbond Bedrijfsgilde René Beelen Nick François
WBE Getevallei Rik Grossen René Beelen
WBE Honsem John Holsbeekx Emile André Coetermans
WBE ROW José Vandegaer Luc Jacobs
WBE De Molenbeek Dirk Tudts Damien Dimbour
Toerisme Vlaams-Brabant vzw Isabelle Hollevoet Ed Goris
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 11
Toerisme Hageland vzw Wilfried Roosen Lotte Ribbens
PASAR José Lenaers Kris Daniëls
IGO-Leuven vzw Annita Vandebroeck Laure Agten
Adviserende leden
Vlaamse Landmaatschappij, afd. Vlaams-Brabant Sven Jardin
Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Tom Boeckx
ALBON, dienst Land- en Bodembescherming Martine Swerts
Agentschap voor Natuur en Bos René Meeuwis
Raad van Bestuur
Onderstaande tabel geeft de actuele samenstelling van de Raad van Bestuur weer sinds de Algemene
Vergadering van 15/05/2013. Naast de leden van de Raad van Bestuur is ook steeds de coördinator van RLZH
aanwezig. Agendagebonden kunnen ook medewerkers van RLZH of derden uitgenodigd worden.
Op de Algemene Vergadering van 20/02/2014 wordt Annita Vandebroeck, vertegenwoordiger namens IGO,
voorgedragen als bestuurder in opvolging van Sophie Homans, uittredend bestuurder per 20/02/2014.
Tabel 3: Samenstelling Raad van Bestuur op 15/05/2013
Lid Bestuurder
Groep a. lokale besturen
Provincie Vlaams-Brabant Marc Wijnants
Stad Tienen David Geladé
Gemeente Hoegaarden Marleen Lefevre
Gemeente Kortenaken Paul Francen
Stad Landen Marc Lecocq
Groep b. gewestelijke, regionale en terreinbeherende natuurverenigingen
Natuurpunt Oost-Brabant Hugo Abts
Natuurpunt Geetbets Marc Op de Weerdt
Natuurpunt Landen Griet Nijs
Natuurpunt Linter Luk Lambeets
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 12
Natuurpunt Zoutleeuw Iwan Lewylle
Groep c. landbouw, jacht en toerisme
WBE Dirk Tudts
Boerenbond Nick Francois
Boerenbond René Beelen
Sophie Homans Toerisme Vlaams-Brabant
Adviesverlenend – niet stemgerechtigd
Dienst Leefmilieu Provincie Vlaams-Brabant Geert Lefever
Agentschap Onroerend Erfgoed Jan Van Ormelingen
Agentschap Natuur en Bos René Meeuwis
Bij de samenstelling van de Raad van Bestuur is sinds de oprichting van RLZH vzw steeds voldaan aan de regel
dat men moet beschikken over een Raad van Bestuur die voor minstens 1/3 bestaat uit vertegenwoordigers
van provincies of gemeenten, voor minstens 1/3 uit vertegenwoordigers van erkende natuurverenigingen en
uit vertegenwoordigers van de resterende doelgroepen.
De Raad van Bestuur kwam in 2013 5 keer samen. De verslagen van de RvB kunnen indien gewenst worden
opgevraagd bij het secretariaat van RLZH.
Dagelijks Bestuur
De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en
penningmeester. Samen met de coördinator vormen zij het dagelijks bestuur (DB). De samenstelling van het DB
werd op de RvB van 15/05/2013 als volgt beslist:
Tabel 4: Samenstelling Dagelijks Bestuur sinds 15/05/2013
Wijnants Marc Provincie Vlaams-Brabant voorzitter
Abts Hugo Natuurpunt Oost-Brabant ondervoorzitter
Beelen René Boerenbond penningmeester
Lecocq Marc Stad Landen secretaris
Op de Weerdt Marc Natuurpunt gewoon lid
Stassen Raf Coördinator personeel
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 13
Het Dagelijks Bestuur komt een viertal keer per jaar samen en wordt bijeengeroepen door de voorzitter en/of
coördinator. Het Dagelijks Bestuur vergadert ongeacht het aantal aanwezigen en beslist bij consensus.
1.4 Team
Samenstelling
In 2013 vonden er enkele wijzigingen plaats in het team van RLZH. Het jaar werd opgestart met een team van
3,8 VTE en afgerond met 4,8 VTE. Er vond een personeelswissel plaats in de functie van medewerker
biodiversiteit, waar Hanne Vandewaerde werd opgevolgd door Egbert Asselman. Door de goedkeuring van het
project “toeristisch-recreatieve ontsluiting van de Getevallei” kwam er ook ruimte voor de aanwerving van een
nieuwe collega. Sinds oktober 2013 is Klara Hermans aan de slag als medewerker recreatie en erfgoed.
Tabel 5. Samenstelling team RLZH in 2013
Naam VTE Organisatie Functie In dienst
Eigen personeel RLZH
Raf Stassen 1 RLZH Coördinator 16/4/2012
Joachim Lambrechts 1 RLZH Landschap 1/4/2009
Hanne Vandewaerde 1 RLZH Biodiversiteit 1/2/2012 – 15/9/2013
Egbert Asselman 1 RLZH Biodiversiteit 19/8/2013
Katrien Schulz 0,8 RLZH Communicatie en algemene ondersteuning
1/2/2011
Klara Hermans 1 RLZH Recreatie en erfgoed 1/10/2013
Toegewezen aan RLZH
Sven Jardin 0,2 VLM Bedrijfsplanner 1/6/2010
Dolf Imbrechts 1 Stagiair/jobstudent 22/4/2013-14/6/2013 en 1/8/2013-30/9/2013
Hans Celis 0,4 Stagiair 8/10/2013-19/12/2013
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 14
In de nieuwe samenwerkingsovereenkomst met de provincie Vlaams-Brabant zijn er naast de reeds bestaande
taakstelling twee nieuwe thema’s opgenomen voor de regionale landschappen. Voor de periode 2014-2019
wordt RLZH geacht om ook meer in te zetten op Natuur- en Milieu-eduactie (NME) en
instandhoudingsdoelstellingen (IHD). Hierdoor zijn er inhoudelijk enkele verschuivingen gebeurd binnen de
takenpakketten van het team. Door de financiële marge die er is ontstaan, is er ook ruimte voor de aanwerving
van een deeltijds administratief medewerker. Hierdoor zal het team van RLZH uitgroeien naar ca. 5,3 VTE.
Tabel 6. Samenstelling team RLZH in 2014
Naam VTE Organisatie Functie In dienst
Eigen personeel RLZH
Raf Stassen 1 RLZH Coördinator 16/4/2012
Joachim Lambrechts 1 RLZH Landschap 1/4/2009
Egbert Asselman 1 RLZH Biodiversiteit 19/8/2013
Katrien Schulz 0,8 RLZH Communicatie en NME
1/2/2011
Klara Hermans 1 RLZH Recreatie en erfgoed 1/10/2013
In aanwerving 0,5/0,6 RLZH Administratie
Toegewezen aan RLZH
Sven Jardin 0,2 VLM Bedrijfsplanner 1/6/2010
Intern overleg, opvolging, vorming
In 2012 werd een systeem uitgewerkt om het intern overleg en de personeelsopvolging te stroomlijnen. Hierbij
wordt naast permanente evaluatie en bijsturing voor alle medewerkers op de loonlijst van RLZH minimum één
formeel functioneringsgesprek per jaar voorzien. Daarnaast kunnen bijkomende functioneringsgesprekken
plaatsvinden op vraag van de medewerker of van de vereniging.
Maandelijks wordt er een teamoverleg georganiseerd. Dit teamoverleg wordt verder aangevuld door een
jaarlijkse teamuitstap. In het kader van de aanvraag tot definitieve erkenning vond er op 26 en 27 maart 2013
een planningstweedaagse plaats. Naast het maandelijkse TO, vind er elke eerste maandag van de maand een
intern overleg (IO) plaats tussen de medewerker en de coördinator plaats.
RLZH vindt het belangrijk om te investeren in vorming en opleiding van haar medewerkers. Deze vormingen
vormen een gedegen basis voor de verdere professionalisering van de vereniging. Hierdoor werd er de
afgelopen jaren dan ook geïnvesteerd in permanente vorming en bijscholing van het team van RLZH.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 15
RLZH is een jonge vereniging in beweging: het personeelsbestand groeit geleidelijk aan en het aantal projecten
neemt toe. Dit maakt dat er de komende jaren voldoende moet geïnvesteerd worden in een verdere
professionalisering van het personeelsbeleid. Hierbij zal in 2014 de klemtoon liggen op volgende aspecten:
- Ontwikkeling van een systeem van projectopvolging.
- Ontwikkeling van een systeem van tijdsbesteding, waardoor het ook mogelijk wordt om per project en
per kerntaak een overzicht te verkrijgen van de bestede tijd.
- Aanpassing van het huishoudelijk reglement en arbeidsreglement dat beter is afgestemd op de huidige
context van de vereniging.
- Volgen van gerichte opleidingen: personeelsbeheer, projectmanagement, methodologische en
thematische verdiepingen voor de medewerkers van RLZH.
- Verdere professionalisering van de administratie en het financieel beheer van de vereniging.
1.5 Overleg en samenwerking
Lokale besturen en overheden
Op regelmatige basis vindt overleg plaats met de gemeentelijke en provinciale ambtenaren en mandatarissen,
naar aanleiding van lopende of nieuwe acties en projecten. Op vraag van de gemeenten en de provincie neemt
het regionaal landschap ook deel aan stuurgroepen en vergaderingen.
Gemeenten
Met de gemeenten wordt zowel op bestuurlijk als ambtelijk niveau op regelmatige basis overlegd. Dit gebeurt
zowel via eigen formele overlegstructuren (AV, RVB van RLZH), overlegstructuren van streekactoren (AV
Toerisme Vlaams-Brabant, Plaatselijke Groep Leader Hageland+, RVB Toerisme Hageland,
ambtenarenoverleg,…).
Geregeld wordt er een gemeentelijk overleg georganiseerd, waarbij RLZH samen met schepencollege en
betrokken ambtenaren de werking en potenties in desbetreffende gemeente overloopt. Daarnaast is er op zeer
regelmatige basis contact tussen medewerkers van RLZH en gemeentelijke ambtenaren om terreinrealisaties te
overlopen of in het kader van nazorg van reeds gerealiseerde projecten. Er worden diverse overlegmomenten
georganiseerd op project- en ad hoc-basis, temeer gezien RLZH een belangrijke rol heeft in de ondersteuning
van de gemeenten bij de uitbouw van een lokaal biodiversiteitbeleid en de deelname aan de provinciale
biodiversiteitcampagne. Daarnaast neemt RLZH ook deel aan en/of biedt ondersteuning aan lokale
gemeentelijke natuurprojecten.
Op basis van deze overlegmomenten worden nieuwe projecten opgestart of gezamenlijke activiteiten
georganiseerd. In 2013 vond er n.a.v. de nieuwe gemeentebesturen een gemeentelijke overlegronde plaats
waarbij de werking van RLZH aan nieuwe besturen werd toegelicht.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 16
RLZH wil de band met haar gemeenten verder versterken. Vanaf 2014 willen we inzetten op gerichte mailings
aan lokale bestuurders, ambtenaren, verenigingen en andere geïnteresseerden, waarbij we een stand van
zaken geven van lopende acties van het regionaal landschap in een gemeente.
Provincie Vlaams-Brabant
Er is op regelmatige basis overleg met verschillende provinciale diensten. Via de nieuwe
samenwerkingsovereenkomst 2014-2019 wordt het overleg met de Dienst Leefmilieu en de Dienst Cultuur
structureel verankerd.
Het structureel overleg vindt plaats binnen:
- Het BORL (Brabants Overleg Regionale Landschappen). Dit vindt minstens 4 keer per jaar plaats. Er
wordt met de vijf coördinatoren van de Vlaams-Brabantse regionale landschappen, dienst Leefmilieu
en dienst Cultuur van de provincie ondermeer overlegd over de projectwerking, rapportering,
ondersteuning en opvolging van het provinciale beleid rond biodiversiteit en landschapszorg.
Naargelang het thema worden andere diensten betrokken in dit overleg.
- Overleg biodiversiteitsmedewerkers: via driemaandelijkse bijeenkomsten van de
biodiversiteitsmedewerkers van de 5 regionale landschappen en medewerkers van de dienst Leefmilieu
van de provincie, wordt het verloop van de koestercampagne in de hele provincie opgevolgd en
worden nieuwe gezamenlijk initiatieven ontwikkeld.
- De stuurgroep van BRAKONA (Brabantse Koepel voor Natuurstudie).
Tenslotte vindt ook geregeld overleg plaats met andere provinciale diensten, veelal thema- of
projectgebonden. Zo vinden er geregeld overlegmomenten met de dienst toerisme, ruimtelijke ordening,
landbouw en het Leader-secretariaat plaats.
Vlaams Overleg Regionale Landschappen
Regelmatig vergaderen de coördinatoren van de Vlaamse regionale landschappen, onder voorzitterschap van
Dirk Cuvelier van RLWH. Doel: bespreken gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen;
uitwisselen van ideeën… Sinds 2009 neemt RLZH deel aan het VORL. Tussen de regionale landschappen
onderling is er ook frequent informeel overleg.
Het VORL formuleert adviezen en nodigt diverse partners uit voor overleg. Zo werden er op deze wijze in 2013
contacten gelegd met o.a.
- Bosgroepen: overleg op VORL ter opvolging standpunten interne staatshervorming en mogelijke
gezamenlijke Life+ projectaanvraag.
- Overleg met Agentschap Onroerend Erfgoed
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 17
- Overleg met Ward Verhaeghe (ANB) i.v.m. rol regionale landschappen i.k.v. realisatie
Instandhoudingdoelstellingen
- Overleg met Landelijk Vlaanderen m.b.t. samenwerking met de regionale landschappen
Het VORL is als lid van Civilscape (d.i. het netwerk van Europese NGO’s ter ondersteuning van de Europese
Landschapsconventie) vertegenwoordigd op de Algemene Vergadering en is via Pauwel Bogaert (coördinator
RL Houtland) ook lid van de Raad van Bestuur van Civilscape.
Vlaamse Administraties
De Vlaamse overheid was tot eind 2013 vertegenwoordigd in de Algemene Vergadering en in de Raad Van
Bestuur van RLZH als adviserend lid in de hoedanigheid van het Agentschap Natuur en Bos, het Agentschap
Onroerend Erfgoed en de Vlaamse Landmaatschappij. Door de overdracht naar de provincies op 01/01/2014
valt te verwachten dat in de toekomst het overleg met Vlaamse administraties minder op structurele en
veeleer op projectmatige basis zal gebeuren.
Toch verwachten we in de toekomst nog overlegmomenten te behouden met o.a. de buitendiensten en
centrale diensten van ANB, provinciale diensten van Onroerend Erfgoed, de Vlaamse Landmaatschappij rond
de invulling van de samenwerking met de bedrijfsplanner, gebiedsgerichte projecten, e.a.
Toerisme en recreatie
Toeristische verenigingen worden betrokken bij de werking van het RLZH door projectmatig overleg. In 2011
trad RLZH toe tot zowel Toerisme Hageland vzw als tot Toerisme Vlaams-Brabant. RLZH wenst ook de komende
jaren verder te investeren in dit overleg om mogelijke samenwerkingsverbanden op te zoeken. Zo wordt
onderzocht of er door RLZH een kwalitatieve meerwaarde kan gegenereerd worden in het bestaande
wandelaanbod van Toerisme Vlaams-Brabant, telkens in afstemming met de betrokken actoren op het terrein
waar relevant (gemeenten, Natuurpunt, landbouwers en WBE).
Natuurverenigingen
De afdelingen Velpe-Mene, Gete-Velpe, Linter en Landen van Natuurpunt, de Vogelwerkgroep Oost-Brabant en
de Werkgroep Grauwe Gors worden betrokken bij de werking van RLZH door inhoudelijk overleg en praktische
samenwerking bij de planning en uitvoering van projecten, publieksacties en educatieve activiteiten. Dit
gebeurt via:
- Deelname van Natuurpunt in de AV en RvB van RLZH.
- Overleg tussen RLZH en Natuurpunt in het kader van aanleg van KLE’s (poelen, hagen en houtkanten,
hoogstamboomgaarden…): doorgeven van geschikte locaties bij particulieren, opvolging, promotie…
- Overleg in het kader van publieksacties en educatieve activiteiten.
- Overleg in het kader van soortbeschermingsprojecten (zwaluwen, akkervogels, bestuivers…).
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 18
- Overleg en afstemming in het kader van gebiedsgerichte projecten (Getevallei, akkernatuur, …).
Ook wordt er rekening gehouden met het biodiversiteitscharter van Natuurpunt Oost-Brabant (Countdown
2010) dat in verscheidene gemeenten binnen RLZH ondertekend werd.
Landbouworganisaties
Landbouworganisaties worden betrokken bij de werking van het RLZH door structureel (AV, RvB) en
projectmatig overleg. Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt ook nagegaan welke synergie er op vlak van
project- en algemene werking mogelijk is in de komende werkjaren. Dit vertaalt zich concreet in samenwerking
rond akkernatuurprojecten, deelname aan de provinciale werkgroep over bacterievuur en samenwerking in
gezamenlijke projecten (Vb. met Vakgroep Fruit Hageland i.k.v. het Leaderproject “Wilde bijen in de
fruitteelt”).
Naast het zoeken naar synergieën binnen initiatieven als agro-aanneming (zoals bijvoorbeeld de organisatie
van een cursus Leren Beheren in 2011) wendt RLZH haar gebiedskennis en expertise aan om de VLM-
bedrijfsplanner te ondersteunen bij het sluiten van beheersovereenkomsten in het werkingsgebied.
Wildbeheereenheden
Wildbeheereenheden worden betrokken bij de werking van het RLZH door structureel (AV, RvB) en
projectmatig overleg. Op vraag van de wildbeheereenheden licht het regionaal landschap bepaalde facetten
van haar werking toe. Er wordt actief gezocht naar synergieën op vlak van projectwerking. Deze zoektocht
werpt zijn vruchten af. Sinds het project “Samen de boer op” wordt er samengewerkt met WBE’s in enkele
kern- en zoekzones voor akkervogels. Ondertussen is duidelijk dat naar aanleiding van dit
draagvlakverbredende project een intensievere samenwerking rond agrarisch natuurbeheer gewenst is bij
verschillende WBE’s. RLZH zal daarom ook in de toekomst nauw blijven samenwerken met deze doelgroep en
ondermeer met VLM infoavonden en terreinbezoeken organiseren voor de WBE’s.
1.6 Focusgebieden Regionaal Landschap Zuid-Hageland wil tijdens de periode van definitieve erkenning sterker inzetten op een
gebiedsgerichte werking en deze werking verder afstemmen op processen in de streek. Deze gebiedsgerichte
werking bevindt zich in een eerste fase maar zal gaandeweg vorm krijgen in afstemming op en in overleg met
processen van andere actoren in de streek. Hierdoor wil RLZH in deze focusgebieden werken met een
proactieve benadering en het gericht zoeken naar overleg en afstemming ter realisatie van vooropgestelde
doelen in deze gebieden. In de delen die buiten deze focusgebieden van RLZH vallen, zal men steeds via vraag
en aanbod verder blijven werken.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 19
1.6.1 Akkernatuur in Brabants Haspengouw
Het werkingsgebied van RLZH is zeer belangrijk voor het behoud van akkersoorten, meer bepaald in de
leemstreek (gemeenten Boutersem, Hoegaarden, Tienen, Linter en Landen). Op Vlaams niveau is deze regio
van belang in het behoud van leefbare populaties van ondermeer grauwe gors, veldleeuwerik en kwartel. Ook
voor de Rode Lijstsoorten is er aandacht: de regio heeft het potentieel om (terug) een geschikt habitat te
bieden aan de grauwe kiekendief en van de blauwe kiekendief is het de enige plaats in Vlaanderen waar deze
soort recent tot broeden kwam.
Daarnaast wil RLZH ook aandacht besteden aan het behoud van specifieke akkerflora, zowel in als aan de rand
van akkers (korenbloem, klaproos, …).
In de eerste plaats zullen deze acties geconcentreerd worden in de afgebakende kern- en zoekzones van het
werkingsgebied. In 2011 en 2012 werd er met een gebiedsgerichte benadering gewerkt in de kernzone
Outgaarden en in de zoekzone Moutsborn. Naast het behoud van zones waar deze gebiedsgerichte benadering
reeds is opgestart en geconsolideerd, zal RLZH geleidelijk deze aanpak verder uitbreiden naar andere kern- en
zoekzones voor akkervogels in de regio. Deze progressieve aanpak moet op termijn de regio aantrekkelijk
maken voor akkervogels en akkernatuur in het algemeen. Hierbij wordt in de eerste plaats gekozen om te
werken in kernzones voor akkervogels om eerst de prioritaire gebieden veilig te stellen. In 2013 werd de
werking in twee nieuwe kernzones opgestart.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 20
Kaart 2. Focusgebieden anno 2014 werking akkervogels.
Uitvoering via volgende acties:
- Actie 3: Hagen en houtkanten
- Actie 4: Bermbeheer
- Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking
- Actie 6: Akkernatuur
- Actie 11: Biodiversiteitscampagne koesterburen
- Actie 12: Koesterburen op school
- Actie 14: Draagvlakverbreding landbouw-jacht-natuur
- Actie 15: Gemeentelijke infomomenten
1.6.2 De Getevallei
De Getevallei van Hoegaarden tot Geetbets vormt een relatief intacte riviervallei waar vochtige graslanden,
bossen, waterpartijen en landbouwareaal elkaar afwisselen. Het laatste decennium is er al veel in beweging
gezet in de Getevallei wat versterking van natuur betreft: door de Provincie Vlaams-Brabant met het
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 21
provinciaal natuurontwikkelingsgebied het Getebos en door Natuurpunt met de verwerving van tal van
natuurgebieden. Dit maakt dat de Getevallei naar Vlaamse normen een gebied is geworden met uitzonderlijke
kansen op vlak van natuur, natuurbeleving en zachte recreatie. RLZH wil de komende periode in overleg met de
aanwezige streekactoren een ondersteunende en complementaire rol vervullen in de Getevallei.
Hiervoor ontwikkelt RLZH de volgende activiteiten:
- Plan Kamsalamander: De Getevallei herbergt een van de laatste levensvatbare populaties in Vlaams-
Brabant van de Europees beschermde kamsalamander. Complementair aan de acties vanuit Provincie
Vlaams-Brabant en Natuurpunt, zal RLZH zich richten op het versterken van het aanwezige netwerk van
KLE’s (poelen, hagen en houtkanten) in en naast de Getevallei met bijzondere aandacht voor de
habitatvereisten van de kamsalamander. Hiervoor zal RLZH zich in de eerste plaats tot particulieren,
landbouwers en gemeenten richten.
- Instandhoudingsdoelstellingen, buffering van natuurgebieden en natuurverbindingen in de Getevallei:
Ondanks het feit dat er heel wat gebieden in eigendom of beheer zijn van Natuurpunt en de provincie,
zijn er ook nog missing links in te vullen om tot een continue corridor te komen. Deze kunnen na een
gebiedsanalyse geïdentificeerd worden met oog op versterking of aanleggen van verbindingen. Ook uit
andere, toekomstige acties zoals het uit te werken wandelnetwerk Getevallei, kunnen aanleiding geven
tot het verder aanleggen en onderhouden van KLE’s in de vallei.
In het ruimtelijk structuurplan van de provincie staan voor dit focusgebied volgende
natuurverbindingsgebieden aangeduid:
o 6e Verbinding Grote Gete met Molenbeek-Mene en bos van Meldert , aansluitend met de
NVBG van de provincie Limburg
o 6f Verbinding zijrivieren Gete (o.m. Roelbeek, Overbeek) en boscomplexen Velpe
(Heidebos-Tienbunders)
o 6g Natuurverbinding Kleine Gete
o 11a Verbinding Vinne Kleine Gete en Dormaalbeek-Molenbeek, aansluitend met de NVBG
van de provincie Limburg
- Rivierdonderpad: ontwikkelen van verder acties ter verbetering en buffering van het leefgebied van
deze soort en creëren van meer draagvlak rond deze soort.
- Zachte recreatie in de Getevallei: De unieke biodiversiteitswaarden van de Getevallei worden
gecombineerd met historische erfgoedelementen en een complementair voorkomen van
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 22
natuurgebieden, landbouw en pittoreske dorpskernen. Daardoor vormt het landschap er een attractie
op zich en biedt het kansen voor de ontwikkeling van toeristische initiatieven binnen de zachte
recreatie. Wandelen en fietsen horen hier bij de voornaamste activiteiten. Bovendien wordt de
Getevallei in een studie van Toerisme Vlaanderen aangeduid als zoekzone voor het ontwikkelen van
een wandelnetwerk op basis van knooppunten. Concreet steunt het lopende recreatieve
ontsluitingsproject op de 3 pijlers: (1) het uitwerken van een wandelnetwerk Getevallei (i.s.m.
Toerisme Vlaams-Brabant), (2) het inrichten van startplaatsen in de betrokken gemeenten, (3) werken
aan draagvlak en communicatie.
Uitvoering via volgende acties:
- Actie 1: Poelen – plan kamsalamander
- Actie 2: Knotbomen
- Actie 3: Hagen en houtkanten
- Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking
- Actie 11: Biodiversiteitscampagne koesterburen
- Actie 12: Koesterburen op school
- Actie 15: gemeentelijke infomomenten
- Actie 17: recreatieve ontsluiting van de Getevallei
1.6.3 Boskernen van het Hageland
In het noorden van het werkingsgebied van RLZH bevinden zich een aantal waardevolle boskernen. Sommige
van deze boskernen zijn opgenomen het Natura 2000-netwerk als habitatrichtlijngebieden. We hebben het dan
specifiek over: Groot en Klein Begijnbos, het Groot Gasthuisbos en de bossen van Zuurbemde en Groothofveld
in de Velpevallei. De meerderheid van deze bossen is in eigendom of beheer van Natuurpunt en ANB, maar er
bevinden zich ook nog heel wat terreinen in particulier eigendom.
RLZH wil complementair werken met de in de streek aanwezige actoren zoals Natuurpunt, ANB, en Bosgroep
Dijle-Geteland, en in hoofdzaak de nadruk leggen op enerzijds de samenwerking met particuliere eigenaars
binnen en naast deze gebieden en anderzijds met het oog op het aanleggen of versterken van verbindingen
tussen deze boskernen en buffering van deze waardevolle gebieden. Hierbij kan in synergie met de Bosgroep
Dijle-Geteland op termijn ook werk worden gemaakt van verbetering van deze boskernen (diversifiëren van
beheer, exotenbestrijding, …). Dit thema biedt ook heel wat kansen wat soortgerichte werking betreft: het zijn
belangrijke verbindingen en bestaande of potentiële habitat voor verschillende soorten vleermuizen en vogels
(bvb. grauwe klauwier).
In het ruimtelijk structuurplan worden voor dit focusgebied volgende natuurverbindingsgebieden aangehaald:
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 23
- 6c Verbinding Begijnenbeek met Begijnenbos en Meenselbeek naar Velpe
- 6d Velpe als natuurverbinding tussen bosgebieden Begijnenbeek, Diestiaanheuvels en
Mollendaalbos
- 10a Verbinding bosgebieden bovenlopen Winge-Molenbeek en Begijnenbeek (Troostembergbos-
Tafelbos-Kleisebos-Begijnenbos-Zuurbemde-Hulsbos-Kappellebos-Wouwerdries)
Deze verbindingen kunnen in de eerste plaats gerealiseerd worden via Actie 3: Hagen, Heggen en Houtkanten
en Actie 7: Hoogstamboomgaarden.
Uitvoering via volgende acties:
- Actie 2: Knotbomen
- Actie 3: Hagen en houtkanten
- Actie 4: Bermbeheer
- Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking
- Actie 7: Hoogstambomen
- Actie 11: Biodiversiteitscampagne koesterburen
- Actie 12: Koesterburen op school
- Actie 15: gemeentelijke infomomenten
1.7 Kwaliteitszorg Kwaliteitsvolle acties en een goede nazorg worden hoog in het vaandel gedragen door RLZH. Iedereen heeft er
baat bij dat de uitgevoerde acties duurzaam zijn en over voldoende draagvlak beschikken.
Toetsingscriteria
Acties ontstaan vanuit overleg tussen partners en vanuit concrete noden, waarbij er wordt gezocht naar een zo
breed mogelijk draagvlak bij alle betrokkenen. Alvorens een terreinactie tot uitvoering komt, wordt deze
getoetst aan criteria verbonden aan landschappelijke kwaliteit, meerwaarde voor biodiversiteit en
cultuurhistorische achtergrond.
Streekeigen plantgoed
RLZH wil bijdragen aan de instandhouding van autochtone bomen en struiken uit de
streek door autochtoon plantgoed te voorzien voor (op termijn alle) plantacties binnen
het werkingsgebied. In het bestek voor hagen, heggen en houtkanten is de aard van het
plantgoed opgenomen als een gunningscriterium bij kwaliteitszorg. Zo kan RLZH
bedrijven selecteren die werken met kwekers van autochtoon plantgoed. Ook bij
technische bepalingen wordt aangemoedigd om te zorgen voor de aanlevering van
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 24
autochtoon plantgoed (bijvoorbeeld met label ‘Plant van Hier’).
Nazorg
- Voor elke boomgaard, poel, haag of houtkant die wordt hersteld of aangeplant, wordt door RLZH in
samenspraak met de eigenaar/beheerder een duurzaam beheer vooropgesteld. De gewenste
beheermaatregelen worden aangegeven, evenals suggesties over hoe de omgeving kan worden
versterkt in functie van de natuur- en landschapskwaliteiten (door bvb. graslandbeheer).
- RLZH verdeelt de brochures over de nazorg en het beheer van kleine landschapelementen om
eigenaars te betrekken bij het beheer ervan. Deze landschapselementen worden ook door RLZH verder
opgevolgd. Hieruit kan bijvoorbeeld verder advies volgen rond beheer, het betrekken van de eigenaars
bij toekomstige vormingen, de aanleg van hagen, heggen of houtkanten op naburige percelen, … .
- Reeds gerealiseerde projecten worden steekproefsgewijs opgevolgd.
- Eventuele subsidiekanalen (vb. gemeentelijk reglement; beheerovereenkomsten voor landbouwers,
NOS, …) worden, indien relevant, toegelicht.
- Voor de eigenaars waar een boomgaard werd aangelegd of hersteld, wordt er jaarlijks in het voorjaar
een basiscursus hoogstamboomgaarden georganiseerd, waarin de eigenaars over theorie en praktijk
van boomgaardbeheer kunnen leren.
Monitoring
Het ontbreekt RLZH aan middelen om een structurele monitoring van de projecten te organiseren. Waar
mogelijk wordt er bij opstart van een nieuwe actie een nulmeting uitgevoerd (vb. inventarisatie zwaluwnesten
in 2009, inventarisatie knotbomen in 2011). Daarnaast is er rond verschillende thema’s een samenwerking met
lokale natuurverenigingen (Natuurpunt, Vogelwerkgroep, Werkgroep Grauwe Gors) waarbij RLZH mag
beschikken over de gegevens van monitoring. Daarnaast is er via www.waarnemingen.be steeds meer en
betere informatie beschikbaar.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 25
1.8 Relatie activiteiten - doelstellingen Tabel 7. Acties en doelstellingen
Nr. Actie
Doelstelling
Natu
urb
erho
ud
en K
LE’s
Land
schap
szorg en
streekeigen karakter
Natu
ured
ucatie (N
ME)
Natu
urrecreatie en
recreatief
med
egebru
ik
Instan
dh
ou
din
gsdo
elstellinge
n
(IHD
)
Draagvlak n
atuu
r
Draagvlak lan
dsch
app
elijk
erfgoed
1 Poelen X x x x x x x
2 Knotbomen en merkwaardige bomen X x x X x
3 Hagen en houtkanten x x x x x x x
4 Bermbeheer X x x x x
5 Biodiversiteit en soortgerichte werking X x x x x
6 Akkernatuur x x x x x
7 Hoogstamboomgaarden X x x x x x x
8 Historische tuinen, parken en bossen X x x x x x
9 Klein bouwkundig en cultuurhistorisch erfgoed x x x x x x x
10 Ontsluiting van erfgoed x x x
11 Biodiversiteitscampagne Koesterburen X x x x x
12 Koesterburen op School X x x x x x
13 Hoogstamfruit: vorming en bewustmaking X x x x x x x
14 Draagvlakverbreding akkernatuur X x x x x
15 Gemeentelijke infomomenten X x x x x x x
16 Medewerking aan publieksactiviteiten en
sensibilisatie-acties van streekactoren X x x x x x x
17 Recreatieve ontsluiting van de Getevallei X x x x x x x
18 Bijen- en bloesemdag X x x x x x x
19 Fruitig Hageland X x X x x x x
20 Publieksactiviteiten natuursteen X x X x
21 Samenwerking rond natuurrecreatieve
publieksevenementen x x x x
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 26
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 27
2 Actiefiches 2013-2014
2.1 Natuurbehoud en kleine landschapselementen
ACTIE 1. Poelen – plan kamsalamander
Contactpersoon: Egbert Asselman
Partners en doelgroepen: Lokale besturen, Natuurpunt Studie, Afdelingen van Natuurpunt Oost-Brabant,
Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, landbouwverenigingen, grondeigenaars
(landbouwers, particulieren, verenigingen, scholen, …) en overheden die vragende partij zijn om poelen aan te
leggen op hun percelen.
Financiering: Basiswerking RLZH (middelen dienst Leefmilieu en dienst Cultuur), projecten,
beheerovereenkomsten via samenwerking met bedrijfsplanner VLM.
Doelstellingen:
- Herstel van verwaarloosde poelen i.f.v biodiversiteitsdoelstellingen en/of i.f.v. landschappelijke
erfgoeddoelstellingen.
- Graven van nieuwe poelen i.f.v. lokale biodiversiteitsdoelstellingen en/of i.f.v. landschappelijke
erfgoeddoelstellingen.
- Concrete kansen scheppen voor betrokken provinciale prioritaire soorten binnen de betreffende
gemeente (o.a. kamsalamander).
- Gebiedsgerichte werking rond kamsalamander in de Getevallei: aanleg en herstel van poelen die
aansluiten bij huidige stapstenen. Met deze actie wil RLZH complementair werken aan de acties van
Natuurpunt en de provincie Vlaams-Brabant in deze vallei.
Omschrijving:
Poelen zijn belangrijke kleine landschapselementen voor de overleving en voortplanting van talrijke
watergebonden planten en dieren (o.a. amfibieën, talrijke ongewervelden). Indien ze deel uitmaken van een
functioneel netwerk van waterpartijen, kunnen poelen ook een belangrijke rol vervullen als 'ecologische
stapsteen' voor de migratie van organismen. Binnen de landschapswerking mikt het poelenproject vooral op
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 28
herstel van veedrinkpoelen als onderdeel van een historisch netwerk. In de grote valleisystemen van Velpe en
Gete lagen er – met uiteenlopende densiteit – netwerken van poelen. Door herstel van verlandde en
verwaarloosde poelen en de aanleg van nieuwe poelen op geschikte locaties binnen deze doelzones wordt het
netwerk aan poelen als typisch element in het beemdenlandschap hersteld. Maar ook buiten deze netwerken
kunnen poelen een belangrijke meerwaarde bieden. Hiertoe moet wel aan een aantal voorwaarden worden
voldaan inzake toegankelijkheid, bodemgeschiktheid en onderhoud.
In 2013 werd met Natuurpunt en de provincie Vlaams-Brabant overleg opgestart om complementair te werken
in de Getevallei. Hier is nog een kleine populatie kamsalamander aanwezig en specifiek voor het behoud van
deze soort werd een beschermingszone in het kader van de habitatrichtlijn afgebakend. RLZH wil mee helpen
om de populatie te beschermen en te versterken, en tevens maatregelen te nemen om ze te verbinden met de
populatie aan ‘Viskot’ en ‘Getebos’, noordelijk van de Gete.
Kaart 3. Focusgebied “plan kamsalamander”
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 29
Gerealiseerd in 2013:
- Contact met 14 geïnteresseerde eigenaars.
- Terreinprospectie op 10 verschillende plaatsen verspreid over 5 gemeenten. Er werden 2 plaatsen
geschikt bevonden voor herstel (slibruiming, kanten schuinen en uitdiepen). Deze werken konden
zonder vergunning worden uitgevoerd. Er werden 8 plaatsen geschikt bevonden voor aanleg. Daarvan
werden er 2 uitgevoerd. 1 ervan is gelegen in de Getevallei, binnen focusgebied Kamsalamander. De
aanleg van 3 andere poelen is voorzien voor het begin 2014.
- RLZH ging met Natuurpunt en de provincie op terrein in de Getevallei in het kader van de monitoring
van een aantal poelen die werden aangelegd in functie van de kamsalamander. Hierbij werd kennis
uitgewisseld over inzichten en gewenste ontwikkeling voor de versterking van het leefgebied.
- RLZH voerde een grondig onderzoek uit naar de landschapselementen in de ruime omgeving van de
SBZ-zone Meertsheuvel, in functie van de versterking van het landhabitat ter plaatse voor
kamsalamander, en van de mogelijkheid tot verbinding met de populatie noordelijk van de Gete. Dit
werd uitgevoerd door een stagiair aan de hand van een gedetailleerde terreininventarisatie van de
KLE’s, een omgevingsanalyse op basis van de Biologische Waarderingskaart en GIS-verwerking van deze
gegevens. Het resultaat geeft belangrijke indicaties naar prioritaire locaties voor gerichte
habitatversterking.
- Via de bedrijfsplanner werden en 16 polen (her)aangelegd en 19 poelen onderhouden.
Aanleg poelen in Vissenaken en Boutersem. Herstelde poel in ’t Kareeltje in Wommersom.
Tabel 8. Herstel en aanleg poelen in 2014
Gemeente Deelgemeente Werken Uitvoering Project (LA/PPF)
Tienen Oplinter Aanleg (1) 21/02/13 PPF
Boutersem Vertrijk Aanleg (1) en herstel (1) 19/09/2013 PPF
Boutersem Vertrijk Herstel (3) 19/09/2013 PPF
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 30
Gepland in 2014:
- Er wordt gestreefd naar het herstel van 5 tot 10 poelen, en nieuwe aanleg van 2 tot 5 poelen.
- Verdere visievorming en uitvoering van Plan Kamsalamander. RLZH neemt initiatief tot overleg met
Natuurpunt, Zoutleeuw en ANB om de visievorming en uitvoering van eerste maatregelen te versnellen
gezien de grote kwetsbaarheid van het populatierestant. Maatregelen blijven complementair aan de
werking van ANB en Natuurpunt. RLZH kan vooral meerwaarde creëren door versterking van het
landhabitat in samenwerking met de landbouwers en de VLM (bedrijfsplanner, eheerovereenkomsten).
Aan de hand van de bestaande inventarisatie worden prioriteiten gesteld. Ook herstel van bestaande
poelen en aanleg van nieuwe poelen is mogelijk. Eigenaars en gebruikers van gronden in prioritaire
zones zullen actief worden bevraagd naar hun interesse in medewerking. Bijkomende financiering
wordt betracht via de indiening van een subsidieaanvraag ‘Quick Win Naturaproject’ bij ANB. Aan de
noordkant van de Gete (buiten SBZ-gebied) wordt in overleg met Natuurpunt en de provincie overleg
georganiseerd om na te gaan of RLZH aanvullende maatregelen kan nemen om de populatie ‘Viskot-
Getevallei’ te versterken door missing links in te vullen. Mogelijkheden om de verbinding met de
populatie zuidelijk van de Gete te bewerkstelligen zullen worden onderzocht.
- In overleg met Natuurpunt Studie zal de monitoring van de nieuwe en herstelde poelen verder
uitgewerkt worden.
Verbonden acties:
- Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking
- Actie 11: Biodiversiteitscampagne koesterburen
ACTIE 2. Knotbomen en merkwaardige bomen
Contactpersoon: Joachim Lambrechts
Partners en doelgroepen: Provincie Vlaams-Brabant, Agentschap Onroerend Erfgoed, lokale besturen, IGO
Leuven (INL-ploegen), particulieren, landbouwers
Financiering: Provincie Vlaams-Brabant (middelen biodiversiteit en landschapszorg). Restfinanciering van 30%
door particulieren.
Doelstellingen:
- Behoud van streekeigen rijkdom aan knotbomen en andere merkwaardige bomen.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 31
- Laagdrempelige en haalbare oplossingen aanreiken voor het herstel en onderhoud van knotbomen in
de regio
- Behoud en versterking van biodiversiteit gebonden aan knotbomen (holenbroedende vogels, e.a.)
Omschrijving:
Knotbomen zijn al eeuwenlang een vertrouwd beeld in het Zuid-Hagelandse cultuurlandschap. De jongste
decennia dreigen deze door de mens gevormde bomen echter uit ons landschap te verdwijnen.
De meest bekende soort knotboom in Zuid-Hageland is de wilg. Ze is nog steeds aanwezig langs sloten en
perceelgrenzen, in het bijzonder in de half-open valleilandschappen van de Kleine en Grote Gete en de Velpe
waar op sommige plaatsen nog gave relicten bestaan van deze kleinschalige weidelandschappen. Toch vinden
we bij ons ook andere – minder bekende – vormen van knotbomen, zoals knotessen, knotpopulieren,
knoteiken, knothaagbeuken, knotlindes en knotaccacia.
Uit de eerste aanzet tot inventarisatie van de knotbomen in het werkingsgebied blijkt dat er nog een grote
rijkdom verscholen ligt, maar dat tal van knotbomen – niet in het minst de oudste monumentale – dreigen
open te scheuren door een gebrek aan beheer.
Het herstel en de heraanleg van deze cultuurhistorisch belangrijke kleine landschapselementen sluit perfect
aan bij de missie van Regionaal Landschap Zuid-Hageland. Ook het historisch gebruik van kleine
landschapselementen als bron van geriefhout, als veevoer, in functie van ontwatering, als grensmarkeerder,
biedt interessante mogelijkheden om mens, cultuur en landschap weer met elkaar te verbinden en deze
oeroude relatie nieuw leven in te blazen. Ambachtelijke technieken zoals het maken van
vlechtwerkconstructies met wilgentenen, hout als hernieuwbare brandstof via het oprichten van knotteams, …
zijn ondermeer interessante insteken.
Verloop actie 2013:
- Brochure Knotbomen: Met de 5 Vlaams-Brabantse regionale landschappen werd – in samenwerking
met de provincie Vlaams-Brabant een nieuwe brochure over knotbomen gerealiseerd. RLZH zorgde
mee voor het uitwerken van de teksten, aanleveren van foto’s, uitwerken van specifieke tekeningen en
illustraties. De brochure werd in de zomer gedrukt en nadien verdeeld via RLZH, de gemeenten,
evenementen, … De brochure vormt een hefboom om het draagvlak voor knotbomen en de bereidheid
tot beheer te vergroten
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 32
Brochure knotbomen, gerealiseerd in 2013: enkele van de illustraties aangemaakt door RLZH
- Knotteams: In de landschapskrant van april 2012 werd een oproep gedaan, enerzijds naar
knotboomeigenaars die hun knotbomen willen laten knotten en anderzijds naar brandhoutzoekers die
bereid zijn bomen te knotten in ruil voor het hout. De reactie kwamen overwegend van
brandhoutzoekers. Een 8-tal knotteams meldden zich. De rol van RLZH bestaat er in om vraag en
aanbod op vrijwillige basis bij elkaar te brengen en deze actie te flankeren met een juiste technische
omkadering (veiligheid en snoeitechnieken), sensibilisatie rond de aanleg en beheer van KLE’s en
informatie over de ecologische en landschapswaarden.. In het voorjaar van 2013 zijn de eerste bomen
via dit systeem van vrijwilligers aangepakt.
Kaphaag te Zoutleeuw: VOOR en NA het herstelbeheer door vrijwillig ‘knotteam’
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 33
Gepland in 2014:
- Verdere uitbouw van het systeem van knotteams (afstemming vraag-aanbod, promotie van de actie,
vorming, begeleiding)
- Advies en begeleiding gemeenten en INL-teams in onderhoud bijzondere knotbomen
- Zelf herstelbeheer uitvoeren in specifieke situaties (met erkende boomverzorger)
- Sensibilisatie en informeren, o.a. met de nieuwe brochure “Knotbomen”
- Cursus knotten: Opdat de (potentiële) knotters op een veilige en deskundige manier aan de slag
kunnen voorziet RLZH de organisatie van een cursus knotbeheer in de winter 2014-2015. Naast de
principes van snoei en het knotten wordt ook ingegaan op technische aspecten van het materiaal en
veiligheid.
ACTIE 3. Hagen en houtkanten
Contactpersoon: Egbert Asselman
Partners en doelgroepen: Provincie Vlaams-Brabant (dienst Leefmilieu en dienst Cultuur), Agentschap voor
Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, lokale overheden, Natuurpunt, landbouwverenigingen,
bosgroepen, BRAKONA, Intergemeentelijke Natuur- en Landschapsploegen, particuliere en openbare
grondeigenaars, landbouwers, recreanten
Financiering: Provincie Vlaams-Brabant (middelen biodiversiteit en landschapszorg 2014), Agentschap
Onroerend Erfgoed (2013), restfinanciering van 30% door particulieren. Indien het projecten betreft op
percelen van lokale overheden of landbouwers wordt onderzocht of andere financieringskanalen
(respectievelijk Vlaamse samenwerkingsovereenkomst en provinciaal natuurprojectenfonds voor gemeenten
en beheerovereenkomsten VLM) kunnen aangewend worden.
Doelstelling:
- Leggen van verbindingen en stapstenen voor biodiversiteit in het landschap
- Behoud, herstel en aanleg van hagen en houtkanten met het oog op behoud van streekeigen
cultuurhistorisch landschap
- Promotie en sensibilisatie van streekeigen plantgoed
Omschrijving:
Hagen, heggen en houtkanten bepalen in sterke mate het karakter van het Hageland. Het zijn groene linten in
het landschap die de openheid breken en belangrijke verbindingen vormen in het gefragmenteerd
buitengebied. De houtige KLE’s hebben een hoge biodiversiteit- en landschapswaarde en verwijzen naar de
historische percelering die op vele plaatsen (bvb. in de Getevallei) opmerkelijk goed bewaard is gebleven. In
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 34
eerste instantie streeft RLZH naar het behoud en beheer van bestaande hagen en houtkanten. Het is immers
belangrijk dat de bestaande lineaire elementen goed beheerd worden, om ze duurzaam te kunnen behouden
zonder conflicten met andere ruimtegebruikers.
In 2012 werden in het najaar de eerste aanplantacties op touw gezet. Hierbij mikte RLZH enerzijds op het
herstel van bestaande historische elementen. Anderzijds werden voor het eerst ook nieuwe hagen en
houtkanten aangeplant bij een beperkt aantal particulieren. Doel was dit terrein te verkennen en ervaringen op
te doen. Begin 2013 werd vervolgens een open oproep gelanceerd (zie oproep landschapskrant lente 2013, … )
voor de aanplant van deze KLE’s in het buitengebied.
Er worden een aantal voorwaarden opgelegd, onder meer aangaande de ligging, de soorten en het beheer:
aanplanten louter in de tuinsfeer zijn niet mogelijk, en een minimum van 250 planten per aanplant is vereist. Er
wordt gepolst naar de intentie van de eigenaar. Vanuit het RLZH wordt een eerste aanzet gegeven met een zo
groot mogelijke meerwaarde voor biodiversiteit en landschap, in functie van de omgeving.
Vanuit natuurlijk en cultuurhistorisch oogpunt verkiezen we haagsoorten die van oudsher in onze regio
voorkomen. Meidoorn en Sleedoorn zijn wellicht de bekendste soorten, maar ook gewone es, Gelderse roos,
hazelaar, hondsroos, iep, rode kornoelje, veldesdoorn en haagbeuk zijn streekeigen soorten.
Gerealiseerd in 2013:
- In het voorjaar van 2013 werden aanplanten uitgevoerd op 7 locaties (zie onderstaande tabel)
Tabel 9. Aanplanten voorjaar 2013
ID Gemeente Deel-gemeente
Omschrijving Project
A1 Tienen Oplinter aanplant struweel + heggen + houtkant LA
A3 Kortenaken Ransberg 180 m houtkant (4 rijen breed) PPF
A5 Zoutleeuw Zoutleeuw opvullen bestaande meidoornhaag LA
A7 Kortenaken Ransberg aanplant haag + houtkant PPF
A8 Landen Ezemaal aanplant heg (50m) + houtkant (50m; 3 rijen) PPF
A9 Zoutleeuw Budingen aanplant heg + herstelbeheer haag + knotten 2 wilgen LA
A10 Hoegaarden Outgaarden aanplant 200m meidoornhaag PPF
PPF: provinciale projectfinanciering; LA: landschapsanimatie
- In het najaar van 2013 volgden 2 grote aanplanten
o Kasteelhoeve Wange: Er werd een grootschalige aanplant uitgevoerd op de terreinen van
Kasteelhoeve Wange: er werden een 30 ‘patches’ van kleine bosschages aangeplant in
gemengd groepsverband. Deze aanplant was multifunctioneel: naast verhoging van de
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 35
biodiversiteit en verfraaiing van het domein kwam de vraag ook in functie van het gebruik door
de aanwezige paarden als verbetering van hun dieet: eens de hagen uitgegroeid zijn, kunnen
de dieren hieraan knabbelen.
o Bufferstroken Kleinbeek: Op de bufferstroken langs de Kleinbeek te Tienen werden in opdracht
van Stad Tienen (eigenaar) en in overleg met Natuurpunt (beheerder) stroken struweel
aangeplant. In totaal gaat het om ruim 300m struweel, met vooral sleedoorn, maar ook
Gelderse roos, vlier, iep, hazelaar, hondsroos en kraagroos. De aanplant werd uitgevoerd met
de leerlingen van de basisschool van Kumtich.
Tabel 10. Aanplanten najaar 2013
ID Gemeente Deel-gemeente
Omschrijving Aantal stuks plantgoed
Aantal bomen
Project
E2 Landen Wange mozaiek van houtkanten 3119 22 PPF
J2 Tienen Vissenaken Aanplant hagen en houtkanten 879 PPF
PPF: provinciale projectfinanciering; LA: landschapsanimatie
- RLZH ondersteunde de aanplanten via gemeentelijke natuurprojecten: aanplant van sleedoornheggen
en struweel in Glabbeek in het kader van Plan Geelgors en aanplant van demo-hagen in gemeentelijk
domein ’t Kareeltje te Wommersom.
- Ondersteunende / aanvullende maatregelen:
- Verspreiding van brochure “Hagen, heggen en houtkanten” via gemeenten via infomomenten, de
website van RLZH en persoonlijke contacten met particulieren.
- Deelname aan werkgroep bacterievuur (sinds 2009).
- Via de bedrijfsplanner zijn in 2013 verschillende beheerovereenkomsten voor aanplant en onderhoud
an hagen, heggen en houtkanten afgesloten. Zie overzicht hier beneden.
Tabel 11. Overzicht beheerovereenkomsten in 2013 voor aanplant en onderhoud Hagen, Heggen en Houtkanten
Type beheerovereenkomst Aantal Oppervlakte/lengte
Aanplant haag 70 12.522 m.
Aanplant houtkant 21 192,35 are
Aanplant heg 31 9.411,5 m.
Onderhoud haag 117 16.691 m.
Onderhoud houtkant 29 256,92 are
Onderhoud heg 145 22.269,5 m.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 36
Planten van heggen en houtkanten in Glabbeek, Wange en Vissenaken.
Gepland in 2014:
- Voortzetting van aanplanten op vraag van particulieren, bedrijven of lokale overheden.
- Er wordt getracht om aanplantprojecten meer te richten in het kader van integrale projecten: dit zijn
meer gebiedsgerichte projecten waarbij enerzijds verschillende maatregelen worden genomen om
diverse meerwaarden te creëren; anderzijds zijn ze naast versterking van natuur en landschap ook
gericht op educatie, recreatie, beleving allerlei… Zo is er de vraag vanuit Tienen om mee te werken
aan de inrichting van een ruime bufferzone rond de nieuwe KMO-zone Tienen, en aan het openbaar
gemeentedomein ‘De Viander’. Eveneens te Tienen kwam de vraag vanuit het OCMW om een
voorstel uit te werken voor de groenzones rond ziekenhuis St-Jan.
- Aandacht op focusgebieden: RLZH zal specifiek mogelijkheden onderzoeken voor aanplanten die
bijdragen aan Plan Kamsalamander, de buffering en verbinding van de Hagelandse boskernen en de
inrichting van kouters in de gebieden voor akkernatuur. In de Getevallei worden de aanplanten ook
afgestemd op het in ontwikkeling zijnde wandelnetwerk.
- De afstemming met de bedrijfsplanner (VLM) betreffende beheerovereenkomsten met landbouwers
blijft een belangrijk accent.
Verwante acties:
Actie 4: Bermbeheer
Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking
Actie 6: Akkernatuur
Actie 15: Draagvlakverbreding landbouw – jacht – natuur
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 37
ACTIE 4. Bermbeheer
Contactpersoon: Egbert Asselman
Partners: Lokale besturen, Provincie Vlaams-Brabant, IGO Leuven (INL-ploegen), Agentschap voor Natuur en
Bos, Agrobeheer en Agroaanneming, Vlaamse Landmaatschappij, afdelingen van Natuurpunt
Doelgroepen: Lokale besturen, landbouwers, INL-ploegen
Financiering: Provinciale basissubsidies, in het bijzonder de invulling van de samenwerkingsovereenkomst
inzake ondersteuning van het provinciaal biodiversiteitsbeleid. Terreinrealisaties binnen dit thema situeren zich
in de praktijk voor het merendeel op gronden van lokale overheden. Waar nodig biedt RLZH deze overheden
dan ook het advies en de ondersteuning in het vinden en aanwenden van externe financieringskanalen (zie
bijvoorbeeld provinciaal natuurprojectenfonds voor gemeenten).
Doelstellingen:
- Verhogen van de natuurwaarden in gemeentelijke bermen
- Draagvlak verhogen voor een natuurvriendelijk bermbeheer
- Stimuleren van maatregelen voor een soort- en gebiedsgericht bermbeheer
Omschrijving:
Van bij de oprichting van RLZH hebben de actoren binnen het regionaal landschap aandacht gevraagd voor de
natuurwaarden in de bermen. In enkele gemeenten worden de meest waardevolle bermen beheerd door INL-
teams. Het provinciale biodiversiteitsbeleid heeft in de uitwerking van de campagne het leefgebied ‘bermen’
specifiek uitgewerkt. Voor heel wat gemeenten binnen RLZH werden bermsoorten als koesterburen aangeduid.
Dit kader is voor RLZH bruikbaar om samen met de partners specifiek rond PPS-bermsoorten te werken. Gezien
de omvang van dit luik – zowel ruimtelijk als budgettair – ziet RLZH haar rol binnen dit thema vooral op het vlak
van informatieverwerving en -voorziening, en overleg en procesbegeleiding t.a.v. de lokale besturen.
Verloop actie in 2013:
- Advies aan de gemeente Hoegaarden voor de eventuele herinrichting van de oude steengroeve te
Rommersom. In de nota werd een maaibeheer voor de bermen en het centrale wandelpad
opgenomen mede in functie van de aanwezige populaties wilde bijen.
- Prospectie van een aantal bermen in akkergebieden in Vissenaken (Tienen) en Walsbergen (Linter)
met Natuurpunt, de gemeenten en de VLM. Terreinacties werden uitgevoerd via de reguliere
aanplantactie van RLZH in de winter van 2013-2014. Voor Walsbergen werden aanplanten van
bermen voorgesteld in functie van akkervogels.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 38
- I.k.v. Plan Geelgors (Glabbeek) werden de terreinacties met aanplanten van gemengde hagen in
botanisch minder interessante bermen verder gezet.
- Prospectie bermen langs de Ijzerenweg van Tienen tot Zoutleeuw samen met Natuurpunt kern Linter.
Suggesties voor beheer van deze bermen werden gezamenlijk geformuleerd naar de gemeente Linter.
- Advies aan INL-ploegen in samenspraak met Natuurpunt over selectief bermbeheer in Hoegaarden
met oog op het behoud van Beemdkroon in relatie tot de huidig aanwezige populaties Knautiabij.
Gepland voor 2014:
- Blijvend opnemen van adviserende en begeleidende rol naar gemeenten toe (i.s.m. andere actoren).
- Voortzetting van gebiedsgerichte werking akkernatuur, met specifieke aandacht voor bermbeheer in
kerngebieden voor akkervogels.
- Verder zetting van uitvoering Plan Geelgors gemeente Glabbeek.
- Uitwerking gemeentelijk natuurproject Linter: opstellen beheerplan bermen Drieslinter met oog op
behoud van de levendbarende hagedis.
- Uitwerken strategie i.s.m. Natuurpunt kern Linter om kwaliteit van de bermen in Linter langs oude
spoorweg te verbeteren.
Verwante acties:
- Actie 3: Hagen, heggen en houtkanten
- Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking
- Actie 6: Akkernatuur
- Actie 15: Draagvlakverbreding landbouw – jacht – natuur
ACTIE 5. Biodiversiteit en soortgerichte werking
Contactpersoon: Egbert Asselman, Sven Jardin (akkervogels), Raf Stassen
Partners en doelgroepen: Provinciale dienst Leefmilieu, Vlaams-Brabantse regionale landschappen,
gemeentebesturen, Natuurpunt (afdelingen en kernen), BRAKONA, Intergemeentelijke Natuur- en
Landschapsploegen, Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO), Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep
Dijle Geteland, lokale overheden, brede publiek, … Afhankelijk van de soort kan een specifiekere doelgroep
beoogd worden (landbouwers, particulieren, scholen, jeugdverenigingen, kerkfabrieken, bedrijven, …).
Financiering: Provincie Vlaams-Brabant (middelen biodiversiteit), provinciaal fonds voor gemeentelijke
natuurprojecten, Leader-project “Natuurlijke bestuivers ter ondersteuning van de Hagelandse fruitteelt”.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 39
Doelstellingen:
- Ondernemen van soortbeschermingacties op het terrein en actief betrekken van de doelgroepen bij de
bescherming van een aantal soorten(groepen) en leefgebieden die typisch en bijzonder zijn voor het
werkingsgebied.
- Een complementaire werking voorzien t.a.v. andere verantwoordelijken bij het behalen van de
instandhoudingsdoelstellingen voor speciale beschermingszones.
- Ondersteunen van bepaalde soorten(groepen) en leefgebieden door adequate informatievoorziening
aan betrokken actoren, dossierbegeleiding of inzetten van eigen projectmiddelen.
- Ondersteuning bieden aan de gemeenten in het kader van de provinciale campagne ‘Je hebt meer
buren dan je denkt’.
- Ondersteuning bieden aan andere specifieke doelgroepen (scholen, bedrijven, …) in het kader van de
provinciale campagne ‘Je hebt meer buren dan je denkt’.
- Vervullen van een adviesfunctie rond typische fauna en flora uit het werkingsgebied.
Omschrijving:
Om de achteruitgang van biodiversiteit in Vlaams-Brabant tegen te gaan, lanceerde de provincie in 2010 een
initiatief voor het behoud van soorten waarvoor de provincie een belangrijke verantwoordelijkheid draagt, de
zogenaamde Provinciale Prioritaire Soorten (PPS). De Provinciale Prioritaire Soorten dienen als onderbouw
voor het soortenbeleid in Vlaams-Brabant.
De Vlaams-Brabantse regionale landschappen werkten mee aan de vertaling van dit provinciaal kader naar een
operationele context en naar concrete terreinacties. RLZH opereert in de gemeenten van haar werkingsgebied
als een expertisecentrum en procesbegeleider. Binnen dit luik zijn ad hoc acties mogelijk die niet ingepast
kunnen worden in de grotere lopende projecten van RLZH. Daarnaast sluiten acties van RLZH rond
soortbescherming zo goed mogelijk aan bij de vastlegging van de instandhoudingsdoelstellingen binnen en
buiten de habitatrichtlijngebieden in onze regio en bij de prioriteiten die Natuurpunt in gemeentelijke charters
vastlegt.
Acties voor soortenbescherming vertrekken veelal vanuit de leefgebiedenbenadering: door herstel van een
leefgebied in zijn geheel worden verschillende soorten, die in eenzelfde leefgebied voorkomen, beschermd.
Dergelijke acties voert RLZH ondermeer rond hoogstamboomgaarden, poelen, knotbomen, hagen, heggen en
houtkanten, bermen en open akkerlandschappen. Ze maken het onderwerp uit van aparte actiefiches.
Binnen deze actie wordt de flankerende werking beschreven bij diverse initiatieven, die soortspecifiek werden
opgestart door RLZH, in samenwerking met gemeenten en andere partners. Deze kaderen veelal binnen het
gemeentelijk natuurbeleid en de provinciale biodiversiteitscampagne.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 40
Subactie 5.1. Biodiversiteitsloket
Contactpersoon: Egbert Asselman
Omschrijving:
Om de achteruitgang van biodiversiteit in Vlaams-Brabant tegen te gaan, lanceerde de provincie in 2010 een
initiatief voor het behoud van soorten waarvoor de provincie een belangrijke verantwoordelijkheid draagt, de
zogenaamde Provinciale Prioritaire Soorten (PPS). RLZH werkt mee aan de vertaling van dit provinciaal kader
naar een operationele context en naar concrete terreinacties en opereert daarbij als een expertisecentrum en
procesbegeleider. Binnen dit luik zijn ad hoc acties mogelijk die niet ingepast kunnen worden in de grotere
lopende projecten van RLZH. Daarnaast sluiten acties zo goed mogelijk aan bij de
instandhoudingsdoelstellingen en bij de prioriteiten die Natuurpunt in gemeentelijke charters vastlegt.
Acties voor soortenbescherming vertrekken veelal vanuit de leefgebiedenbenadering: door herstel van een
leefgebied in zijn geheel worden verschillende soorten, die in eenzelfde leefgebied voorkomen, beschermd.
Dergelijke acties voert RLZH onder meer rond hoogstamboomgaarden, poelen, knotbomen, hagen, heggen en
houtkanten, bermen en open akkerlandschappen. Ze maken het onderwerp uit van aparte actiefiches.
Binnen deze actie wordt de flankerende werking beschreven bij diverse initiatieven die soort(groep)specifiek
werden opgestart door RLZH in samenwerking met gemeenten en andere partners.
Verloop actie 2013:
- Plan Geelgors Glabbeek: In 2012 ontwikkelde Natuurpunt Velpe-Mene, kern Glabbeek in
samenwerking met RLZH en de gemeente Glabbeek een actieplan voor het behoud van de geelgors,
tevens koesterbuur van gemeente Glabbeek. In maart 2013 werden vier bermen aangeplant met o.a.
sleedoorn ter herstel van nestgelegenheid voor de geelgors. Hiermee wordt in botanisch minder
interessante bermen nestgelegenheid voorzien voor de geelgors. In Bunsbeek werd een holle weg
hersteld onder de vorm van een educatief doe-project met kinderen.
Beplanten van holle weg met kinderen van Bunsbeek, in kader van Plan Geelgors
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 41
- Herinrichting gemeentelijk domein ‘t Kareeltje in Linter: In samenwerking met de gemeente Linter,
Natuurpunt Linter en school de Zandloper werd in 2012 het startschot gegeven van de uitvoering van
dit gemeentelijk natuurproject. Dit werd specifiek afgestemd op de Linterse koesterburen. Bij
verschillende maatregelen (aanplant bomen,…) werden de kinderen direct betrokken en leerden ze
over deze soorten en hun leefgebied. Aanvullend op de maatregelen van 2012 (heraanleg poel met
steigertje) werden begin 2013 demohaagjes en solitaire bomen geplant, werd de boomgaard hersteld
met aanplant van bijkomende bomen en werd een ontmoetings- en schaduwzone ingericht met
aanplant van eiken en lindes. In september 2013 werd een insectenhotel geplaatst waarbij voor
verschillende klassen een infomoment werd georganiseerd. Dit vormde het sluitstuk van het project.
- Project muurvegetatie in Hoegaarden: De gemeente Hoegaarden stelde samen met RLZH een
subsidiedossier op ter bescherming van de muurvegetatie op de oude kerkmuur. RLZH adviseerde de
gemeente bij de afbakening van de muurgedeeltes die prioritair in aanmerking kwamen voor
hervoegen.
Herinrichting en natuureducatieve activiteiten in ’t Kareeltje te Wommersom
Gepland voor 2014
- RLZH blijft gemeenten ondersteunen bij de uitwerking van natuurprojecten waar mogelijk.
- Project muurvegetatie in Hoegaarden: RLZH ondersteunt deze actie verder via adviesverlening bij de
ontwikkeling van een infobord en de uitwerking van een voorstel van campagne naar de inwoners toe.
- Plan Geelgors in Glabbeek: communicatie en nazorg
- ’t Kareeltje in Wommersom: inboet van afgestorven plantgoed; communicatie met infobord, …
- Op te starten geïntegreerde projecten in 2014: buffergebied KMO-zone ‘3 Tommen’ (Grimde, Tienen);
domein ‘De Viander’ – eerste deelgebied (Tienen) ; groenzone ziekenhuis St-Jan (Tienen). Zie ook Actie
3.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 42
Verwante acties:
- Actie 3: Hagen, heggen en houtkanten
- Actie 5 Biodiversiteit en soortgerichte werking
- Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking
- Actie 7: Hoogstambomen
- Actie 11: Biodiversiteitscampagne koesterburen
Subactie 5.2. Soortgerichte werking: huis- en boerenzwaluw
Contactpersoon: Egbert Asselman
Doelstellingen:
- Overzicht bekomen en opvolgen van de broedlocaties van huis- en boerenzwaluw in de regio, in functie
van een efficiënte gebiedsgerichte werking;
- Ondersteunen van bestaande kolonies door plaatsing kunstnesten;
- Ondersteunen van bestaande kolonies door stimuleren van acties die het leefgebied van de zwaluw
verbeteren: aanleggen modderpoel, openlaten stallen, bewaren van aantal waardevolle KLE’s,
bloemenweides, …
- Beschermen van bestaande kolonies door plaatsing van mestplankjes waar nodig
- Vergroten van draagvlak bij de gastheer/gastvrouw;
- Sensibilisatie rond huis- en boerenzwaluw als hefboom voor draagvlak biodiversiteit.
Omschrijving:
Het aantal broedgevallen van huis- en boerenzwaluw in Vlaanderen is in de laatste decennia van de 20ste eeuw
sterk achteruitgegaan (met 70% over 30 jaar). De achteruitgang is – naast omstandigheden in de
overwinteringsgebieden en op de trekroute - te wijten aan algemene daling van het voedselaanbod door
achteruitgang van de landschapsecologische kwaliteit en het verdwijnen van geschikte nestlocaties. Op het vlak
van nestlocatie is de huiszwaluw (en ook de boerenzwaluw) erg plaatstrouw en kieskeurig. Een aantal relatief
kleine ingrepen kunnen het verschil maken tussen wel of niet geschikt als nestplaats. Centraal hierin staan de
tolerantie, appreciatie en inspanningen van de gastheren/ gastvrouwen. Het geven van advies en waardering
door RLZH aan deze mensen, wordt ondersteund door de plaatsing van kunstnesten en mestplankjes. Het is
reeds vaak aangetoond dat de kunstnesten zinvol zijn voor huiszwaluwen, o.a. doordat ze hierdoor minder
energie in huisvesting steken, de nesten niet afvallen en locaties, die dreigen ongeschikt te worden (wegens te
weinig modder) toch geschikt blijven.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 43
Verloop actie in 2013:
- In totaal werden er 5 duokunstnesten voor huiszwaluw geplaatst op 4 geschikte locaties. Op 6
locaties werden mestplankjes opgehangen. Op 3 plaatsen advies gegeven.
- Er werden 2 infoavonden georganiseerd over huis-, boeren- en oeverzwaluw in Glabbeek en
Hoegaarden. In Hoegaarden werd hieraan een fietstocht gekoppeld op 1 juni 2013.
- Voor de dag van het park op 26-05-13 leende RLZH haar kunstnesten, brochure, koesterbordjes en
ander materiaal uit om de activiteit van Natuurpunt kern Boutersem over zwaluwen te ondersteunen.
- Op basis van willekeurige steekproef werden een aantal gekende locaties van (kunst)nesten
huiszwaluwen bezocht en geëvalueerd, onder meer in Landen (Waasmont).
Tabel 12. Zwaluwacties in 2013
NR Gemeente Deelgemeente Uitgevoerde actie
2013-1 Tienen Hakendover Verplaatsen mestplank tot onder het nest
2013-2 Tienen Tienen Plaatsing mestplankje na het broedseizoen
2013-3 Landen Neerlanden
Plaatsing van twee mestplanken onder bestaande nesten,
plaatsen twee lange steunlatten voor aanbouw nieuwe
nesten en plaatsing twee extra duonesten onder inrijpoort.
2013-4 Linter Neerhespen Plaatsing 3 mestplankjes onder natuurlijke nesten
2013-5 Tienen Vissenaken Afgeven duonest, door eigenaar zelf opgehangen
2013-6 Kortenaken Kortenaken Plaatsing duonest onder inrijpoort
2013-7 Linter Wommersom Advies
2013-8 Linter Wommersom Advies
2013-9 Kortenaken
Kersbeek-
Miskom Advies
2013-10 Linter Melkwezer
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 44
Plaatsing mestplankjes huiszwaluw in Neerlanden en Neerhespen. Infoavond zwaluwen in Glabbeek. Zwaluwfietstocht
in Hoegaarden.
Gepland voor 2014
- Plaatsing van diverse kunstnesten huiszwaluw op geschikte locaties. Dossiers in voorbereiding:
plaatsing van duonesten en mestplankjes te Tienen, Neerhespen (Linter), Laar (Landen) en Waanrode
(Kortenaken).
- Parallel aan bovenstaande zal RLZH blijvend inspanningen leveren om zwaluwmaatregelen in het
gemeentelijk natuurbeleid te integreren waar dit nog niet is gebeurd: voorstel voor
subsidiereglement (motiverende premie ter vergoeding van reinigingsinspanningen) en
onderzoek/promotie van ‘zwaluwtoets’ (toets en advies voor zwaluwvriendelijke maatregelen bij
aanvraag stedenbouwkundige vergunning);
- Inrichting van bedrijfsruimten in functie van huis- en boerenzwaluw, waar mogelijk.
- In 2014 zullen opnieuw steekproeven genomen worden van de bewoonde plaatsen en zullen de
kunstnesten van 2012-2013 opgevolgd worden.
Subactie 5.3. Soortgerichte werking – eikelmuis
Contactpersoon: Egbert Asselman
Partners en doelgroepen: Lokale besturen, Natuurpunt Studie, Brakona, lokale afdelingen van Natuurpunt
Oost-Brabant, andere regionale landschappen in Vlaams-Brabant, eigenaars van hoogstamboomgaarden,
particulieren met eigendom waarop eikelmuis (nog) voorkomt of eigendom die potenties heeft voor
nestgelegenheid voor eikelmuizen.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 45
Doelstellingen:
- Aanbieden van nestgelegenheid en herstel leefgebied voor eikelmuis
- Sensibilisatie en draagvlakverbreding
Omschrijving:
De populaties van de eikelmuis zijn de voorbije 20 jaar sterk achteruit gegaan zijn. Historisch gezien zijn
eikelmuizen vooral in het zuiden van Vlaanderen goed vertegenwoordigd. Een van de belangrijkste redenen
voor de achteruitgang van deze dieren is de verdwijning van geschikt habitat (hoogstamboomgaarden,
houtkanten , …) en intensivering van het landschap. Daaraan gekoppeld de teloorgang van voor dit dier
gunstige traditionele beheermaatregelen (vb. hakhoutbeheer) en de afwezigheid van voldoende
zoomvegetaties en struwelen in het landschap. Het gebruik van gifstoffen ter verdelging van pestsoorten en de
toename van huiskatten in Vlaanderen zijn mogelijks twee extra oorzaken voor de snelle afname van de
eikelmuis in Vlaanderen. Als regionaal landschap zetten we in op habitatherstel door o.a. aanleg van
hoogstamboomgaarden en houtkanten en het voorzien van nestgelegenheid.
Verloop actie 2013:
- Plaatsing van nestkasten eikelmuis:
o 10 kasten in Glabbeek in samenwerking met Natuurpunt Velpe-Mene kern Glabbeek. Deze
worden geïntegreerd in het monitorings- en beschermingswerk van kern Glabbeek.
o 1 kast op het terrein “’t Kareeltje” in Wommersom als één van de acties van het door RLZH
uitgevoerde geïntegreerde project.
o 1 kast bij een particulier in Glabbeek waar RLZH ook een boomgaard aanlegde en aanplant van
hagen en houtkanten zijn voorzien.
- Organisatie van een cursus over de eikelmuis i.s.m. Regionaal Landschap Noord-Hageland en
Regionaal Landschap Dijleland.
Gepland voor 2014:
- Opvolging van de geplaatste nestkasten.
- Advies en ondersteuning van geïnteresseerde eigenaars van hoogstamboomgaarden om maatregelen
te nemen ter ondersteuning van de soort.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 46
Subactie 5.4. Soortgerichte werking - bestuivers
Contactpersoon: Egbert Asselman, Raf Stassen, Sven Jardin
Partners en doelgroepen: Lokale besturen, Natuurpunt Studie, Brakona, lokale afdelingen van Natuurpunt
Oost-Brabant, Aculea (werkgroep bijen en wespen van Natuurpunt), Vakgroep Fruit Hageland, VLM, fruittelers,
particulieren, lokale overheden, scholen.
Doelstellingen:
- Soortbescherming van bestuivers (wilde bijen, dagvlinders, e.a.) door in te zetten op
habitatverbetering, voedselaanbod en nestgelegenheid
- Sensibiliseren en creëren van draagvlak voor bestuivers bij het brede publiek, fruittelers en lokale
overheden.
- Ondersteuning van kennisopbouw m.b.t. de rol van wilde bijen als bestuivers
Omschrijving:
Bestuivers als wilde (of ‘solitaire’) bijen, honingbijen, vlinders en zweefvliegen spelen een sleutelrol in het
ecosysteem. Ze zijn in grote delen van de wereld de belangrijkste bestuivers van wilde planten en heel wat
land- en tuinbouwgewassen. Het aantal wilde bijen blijkt ook in onze contreien sterk achteruit te gaan door tal
van factoren.
Sinds 2012 ontwikkelt RLZH verschillende acties rond bestuivers, gericht naar vier doelgroepen: fruittelers,
particulieren, lokale overheden en scholen. Hierbij betreft het steeds een combinatie van terreinmaatregelen
met sensibilisering en draagvlakverbreding.
Naar particulieren wordt de actie rond bestuivers hoofdzakelijk gekoppeld aan infoavonden of
publieksmomenten. Nadat men meer informatie heeft gekregen, kunnen geïnteresseerden een doe-pakket
mee naar huis nemen: een bijenhotel, bloemenmengsel en informatieve brochures.
Met lokale overheden en scholen worden openbare gronden of restgronden ingericht in functie van
biodiversiteit. Waar mogelijk wordt het thema bestuivers hierin opgenomen door de plaatsing van een
insectenhotel, het inzaaien van een bloemenweide en daaraan gekoppelde sensibiliserende acties.
In 2013 werd door Leader het project “Natuurlijke bestuivers ter ondersteuning van de Hagelandse fruitteelt”
goedgekeurd. Met dit project gaat RLZH in samenwerking met de VLM, RLNH, Vakgroep Fruit Hageland en het
Provinciaal Centrum Fruitteelt, bij 30 fruittelers (15 binnen werkingsgebied RLZH, 15 binnen RLNH) speciaal
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 47
ontworpen bijenkasten voor wilde bijen plaatsen. Tegelijk wordt geadviseerd waar bijkomende
nestgelegenheid op of nabij de boomgaarden kan worden gecreëerd door bodemnestelende bijen en wordt op
bedrijfsniveau gekeken welke maatregelen mogelijk zijn om het voedselaanbod – naast de fruitbomen zelf – te
verbeteren. De bezetting van de kasten zal worden gemonitord voor verschillende bijensoorten en de graad
van parasitering nagegaan. Het project loopt over 2 seizoenen (2014 en 2015).
Uitgevoerd in 2013:
- Verdeling van een 100-tal nestblokken voor wilde bijen aan particulieren. Net als bij kunstnesten voor
zwaluwen en eikelmuis, worden deze nestblokken via een overeenkomst verdeeld. Ze worden voor
onbepaalde duur uitgeleend. In ruil vraagt RLZH om een foto van de nestblok te bezorgen wanneer
deze is geplaatst en een foto op het einde van de zomer om de bezettingsgraad van de nestblokken op
te volgen. Ca. 70% van de particulieren met overeenkomst voor nestblokken bezorgde een foto van de
geplaatste nestblok.
- Organisatie van gemeentelijke infoavonden in Tienen en Boutersem rond wilde bijen en infomomenten
rond wilde bijen op de bijen- en bloesemdagen.
- Samen met RLGC en RLNH werd een bloemenmengsel samengesteld dat specifiek gericht is op wilde
bijen. Dit mengsel bestaat uit 50% grassen en 50% eenjarige en meerjarige autochtone ruiden. Het is in
hoofdzaak gebruikt bij terreinprojecten waar dit gekoppeld is aan de plaatsing van grote insecten- of
bijenhotels (gemeentelijk natuurproject ‘t Kareeltje, Heerlijckheid van Elsmeren). In 2013 werden op
diverse locaties een totaal van ca. 40 are ingezaaid met dit mengsel.
- Verdeling van een 200-tal pakketten/jaar met eenjarige bloemen (samengesteld door de dienst
landbouw van de provincie Vlaams-Brabant) aan particulieren op info- en publieksmomenten.
- Verdeling van informatieve brochures i.v.m. bijen aan geïnteresseerden.
- Opstart van het Leader-project met fruittelers:
Het project werd ingediend en goedgekeurd. Daartoe werd samenwerking bekomen
met het RLNH, Vakgroep Fruit Hageland, dienst landbouw en PCFruit.
Gunning van 800 bijenhotels, specifiek ontwikkeld voor wilde bijen in de fruitteelt.
Prospectie naar landbouwers om deel te nemen. Op 4 november werden alle
fruittelers uit de regio uitgenodigd op een infovergadering. Er werden meer dan 25
fruittelers bereid gevonden om deel te nemen. Er werd een bedrijfsbezoek gebracht
aan 8 van deze telers om de geschiktheid van de boomgaarden na te gaan en afspraken
te maken voor de plaatsing (voorzien in januari – februari 2014).
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 48
Bijenhotels bij particulieren en in de fruitteelt. Infoavond wilde bijen in Tienen.
Gepland in 2014:
- Voortzetting van de acties met particulieren: organisatie van enkele infoavonden (gespreid over het
werkingsgebied) over bestuivers als wilde bijen en vlinders, gekoppeld aan de verspreiding van het
doe-pakket (nestblok, bloemenmengsel en informatieve brochures).
- Voortzetting van het project met fruittelers: plaatsing van bijenhotels, stimuleren van aanleg van
bloemenranden en gemengde hagen.
- Sensibilisatie rond de problematiek van bestuivers.
- Plaatsing van bijkomende insectenhotels met aanplant van bloemenweiden. Dossiers in voorbereiding
in Geetbets, Kortenaken, Boutersem en Zoutleeuw.
- Inzaai van bijkomende percelen met bloemenmengsels gericht op bestuivers
- Sensibilisering rond de problematiek van bestuivers.
Verwante acties:
- Actie 3: Hagen en houtkanten
- Actie 7: Hoogstamboomgaarden
- Actie 12: Biodiversiteitscampagne koesterburen
- Actie 16: Gemeentelijke infomomenten
ACTIE 6: Akkernatuur
Contactpersonen: Sven Jardin (bedrijfsplanner), Egbert Asselman
Partners en doelgroepen: Vlaamse Landmaatschappij, Provincie Vlaams Brabant, Boerenbond, Eco²,
Werkgroep Grauwe Gors, Natuurpunt, WBE’s uit het werkingsgebied, lokale besturen, ANB, landbouwers,
particuliere grondeigenaars
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 49
Doelstellingen:
- Opzetten van terreingerichte initiatieven inzake akkernatuur, meer bepaald:
o Het sluiten van beheerovereenkomsten via het instrument beheerovereenkomst akkervogels
van de VLM in kerngebieden en zoekzones, in samenwerking met de bedrijfsplanner
o Het opstarten van integrale gebiedsgerichte akkervogelprojecten (extra aandacht binnen
afgebakende zone met participatie van verschillende actoren)
o Het nemen van maatregelen om een voldoende voedselaanbod voor akkervogels te kunnen
garanderen in de regio (bvb. bijvoederen akkervogels tijdens de wintermaanden tot en met het
vroege voorjaar).
o Het versterken van de afnemende diversiteit aan akkerflora.
- Structurele opbouw van kennis- en expertiseweefsel inzake akkervogels door:
o deelname en bijdrage aan expertengroep
o deelname en bijdragen aan studiedagen en symposia.
- Sensibilisatie naar groot publiek en vergroten van draagvlak bij doelgroepen voor het sluiten van
beheerovereenkomsten en andere maatregelen ten voordele van akkernatuur.
- Ondersteuning en procesbegeleiding van deelnemende landbouwers aan de beheerovereenkomsten
akkervogels en de gebiedsprojecten
- Sensibilisatie van actoren in landbouwgebied (Vlaams-Brabants Haspengouw) door verspreiding van
praktische folders (zie ‘Bescherm de Berm van Inagro vzw), uitnodigingen infoavonden, symposia, … in
het kader van een aangepast landbeheer in functie van akkernatuur.
Omschrijving:
Het werkingsgebied van RLZH is zeer belangrijk voor het behoud van akkersoorten, meer bepaald in de
leemstreek (gemeenten Boutersem, Hoegaarden, Tienen, Linter en Landen). Op Vlaams niveau heeft deze regio
een belangrijke verantwoordelijkheid bij het behoud van leefbare populaties van ondermeer grauwe gors,
veldleeuwerik, patrijs, blauwe en grauwe kiekendief. De afdeling Velpe-Mene van Natuurpunt heeft ruim 10
jaar ervaring met een werking rond akkervogels en speelt een pioniersrol inzake het aanleggen en beheren van
akkerreservaten. De voorbije jaren kreeg het thema ook steeds meer bijval bij gemeenten, landbouwers en
jagers.
Met behulp van zowel het SOLABIO-project, de provinciale biodiversiteitscampagne (met meerdere
akkersoorten als koesterburen), en de draagvlakverbredingsprojecten kon RLZH de voorbije jaren in
samenwerking met de doelgroepen gerichte terreinacties uitbouwen en acties van partners ondersteunen. Dit
gebeurde op ad hoc basis (op vraag van landbouwer/WBE/natuurvereniging) of via een gebiedsgerichte
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 50
benadering. In elk van deze werkwijzen speelt sensibilisatie en informatie een belangrijke rol. Deze actie past
overigens binnen de samenwerkingsovereenkomst tussen VLM (bedrijfsplanner) en RLZH vzw die begin 2011
werd ondertekend.
Uitgevoerd in 2013
- Verderzetting van het gebiedsgericht samenwerkingsmodel voor akkervogels in kern- en zoekzones.
Naast de focusgebieden Outgaarden (Hoegaarden) en Moutsborn (Glabbeek-Tienen) werd deze
werking in 2013 uitgebreid naar de focuszones Brakouter (Landen) en Walsbergen (Linter). Daartoe
werd een nieuw project draagvlakverbreding ingediend en goedgekeurd. In het kader van dit project,
‘Een grenzeloos draagvlak voor akkervogels’. Zie verder actie 14 voor de uitvoering van dit project in
2013.
- Dankzij de samenwerking met Sven Jardin, bedrijfsplanner van de VLM, waren er in 2013 volgende
beheerovereenkomsten i.f.v. akkernatuur actief in het werkingsgebied van RLZH:
Tabel 13. Overzicht beheerovereenkomsten akkernatuur in 2013.
Type beheerovereenkomst Aantal Oppervlakte (Ha.)
Gemengde grasstrook 147 86,59 Ha.
Vogelvoedselgewas 111 61,33 Ha.
Grasland 21 18,66 Ha.
Grasbufferstrook 329 113,07 Ha.
Grasgang 16 5,1 Ha.
- Samenwerking met Werkgroep Grauwe Gors inzake het gemonitord bijvoederen van akkervogels.
Hiertoe hernieuwde RLZH in samenwerking met de Vogelwerkgroep NP Oost-Brabant de
overeenkomst met een leverancier om geschikt graan te bestellen dat vrijwilligers van de Werkgroep
Grauwe Gors vrij kunnen afhalen. Al het bestelde graan (1,5 ton) werd gebruikt.
- Samenwerking met de Werkgroep Grauwe Gors inzake de inzaai en monitoring van de percelen in
Bosdel met vogelvoedselgewas zwarte haver.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 51
- Terreinexcursie naar Zeeland ter voorbereiding van project draagvlakverbreding 2014. Hier kon RLZH,
samen met de bedrijfsplanner van VLM inspiratie opdoen en zich inwerken om ook akkerflora te
betrekken in haar werking rond akkernatuur.
- Inzaai van akkerkruiden op een particuliere akker in Ezemaal teneinde het creëren van een
“zaadbank” van zeldzame akkerflora. Op termijn wil RLZH de zaden van deze akkerflora oogsten om
mee in te zaaien via de beheerovereenkomst voedselgewas.
- Samen met Inagro, Regionaal Landschap Ijzer en Polder, VLM en Eco² werd een project uitgeschreven
om maatregelen te nemen ten voordele van grauwe kiekendief. De projectaanvraag werd echter niet
goedgekeurd.
Wintervoedsel voor akkervogels (© Sven Jardin). Excursie Zeeland voor akkerkruiden.
Gepland in 2014
- Algemeen: de acties rond akkervogels, akkerkruiden en beheerovereenkomsten worden waar
mogelijk geïntegreerd in bredere projecten die de versterking van de akkernatuur in een gebied
beogen.
- Verderzetten van terreinbezoeken met lokale actoren (jagers en boeren) ter plaatse in de gemeenten
Hoegaarden, Boutersem, Linter, Zoutleeuw, Tienen en Landen m.b.t. afsluiten van
beheerovereenkomsten en ondersteuning/advies door VLM en RLZH.
- Verderzetting van de het initiatief wintervoedsel voor akkervogels (voorzien van voedselgraan)
- Organisatie van terreinbezoeken met de projectgroepen van de focusgebieden
- Ondersteuning Natuurpunt bij inzaai en monitoring van vogelvoedselgewas in niet erkend
akkerreservaat in Bosdel.
- Opvolging van het experiment met inzaai van specifieke akkerkruiden op de particuliere akker in
Ezemaal.
- Integratie van specifieke maatregelen gericht op habitatsoorten (grauwe kiekendief, Hamster, …)
integreren in de werking.
- Visievorming en uitwerking van een geïntegreerd project rond akkernatuur in focusgebied
‘Walsbergen’.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 52
Verwante acties:
- Actie 3: Hagen en houtkanten
- Actie 4: Bermbeheer
- Actie 12: Biodiversiteitscampagne koesterburen
- Actie 15: Draagvlakverbreding landbouw – jacht - natuur
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 53
2.2 Actiedomein Landschapszorg en streekeigen karakter
ACTIE 7. Hoogstamboomgaarden – ‘SOS Hoogstam’
Contactpersoon: Joachim Lambrechts
Partners: Nationale Boomgaardenstichting, lokale besturen, Agentschap Onroerend Erfgoed, Provincie Vlaams-
Brabant, Boerderij De Brabander (groenploeg), Boomverzorger Joris De Rocker
Doelgroepen:
Grondeigenaars (landbouwers, particulieren, verenigingen, scholen, …) en overheden die (potentieel)
geïnteresseerd zijn om een hoogstamboomgaard aan te leggen op hun percelen.
Financiering
De realisaties van hoogstamboomgaarden (uitvoering en dossierbegeleiding) werden in 2012 gefinancierd via
het provinciaal projectenfonds (Leefmilieu) en de landschapswerking gefinancierd door Agentschap Onroerend
Erfgoed. Deze laatste wordt vanaf 1 januari 2014 overgedragen naar de provincie Vlaams-Brabant, dienst
Cultuur. Eigenaars van de betrokken percelen dienen telkens in te staan voor 50% van de kosten.
Doelstellingen:
- Herstelbeheer van verwaarloosde hoogstamboomgaarden (achterstallige snoei en bijplanten)
- Aanleggen van nieuwe hoogstamboomgaarden
- Concrete kansen scheppen voor betrokken provinciale prioritaire soorten binnen de betreffende
gemeente (eikelmuis, geelgors, zomertortel,…)
- Verbetering van het reguliere beheer door eigenaar/beheerder
Omschrijving:
Binnen het werkingsgebied van RLZH zijn er momenteel nog relatief veel oude hoogstamboomgaarden
aanwezig, maar de meeste ervan zijn relatief oud, aftakelend en dreigen te verdwijnen. De
hoogstamboomgaarden vormen een belangrijke landschappelijke, ecologische en cultuurhistorische waarde.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 54
De boomgaarden en de hele cultuurhistorie er rond vormen een belangrijk element in de streekidentiteit en
verdienen dan ook ruime aandacht binnen de werking van RLZH.
RLZH heeft in het najaar van 2009 ‘SOS Hoogstam’ uitgewerkt, een uitgebreid actieplan rond
hoogstamboomgaarden. Centrale doelstelling is dat ook de komende generaties van hoogstamboomgaarden in
de streek zouden kunnen genieten. Binnen het actieplan onderscheiden we 3 pijlers, die elkaar ondersteunen:
kennisopbouw (weten), terreinacties (doen) en draagvlakvorming (beleven).
Binnen de terreinacties zijn er 2 projecten:
- Aanplantproject: Eigenaars en beheerders van geschikte percelen kunnen onder bepaalde
voorwaarden in een project van het RLZH stappen. RLZH maakt in overleg met de eigenaar/beheerder
een beplantingsplan en een overeenkomst op, geeft info over het project, de nazorg en financiering en
staat in voor de regie van de werken. De aanplant wordt uitgevoerd door een sociaal economiebedrijf.
- Project herstelbeheer: Hierbij wordt vooral gemikt op boomgaarden met bomen van 5-20 jaar oud, met
achterstallig beheer. Door eenmalig het achterstallig beheer uit te voeren, wordt de eigenaar
(opnieuw) betrokken en gemotiveerd om het reguliere beheer van de boomgaard opnieuw op te
nemen, eventueel in combinatie met extra aanplant. Het herstelbeheer kan eventueel in meerdere
snoeifasen worden uitgevoerd, indien dit wenselijk is in functie van conditie en vitaliteit van de
fruitbomen. De herstelwerken (vooral snoei) worden uitgevoerd door een erkende boomverzorger met
ervaring, die tevens aan de eigenaar uitlegt hoe het reguliere beheer verder best wordt uitgevoerd.
Uitvoering van het regulier beheer de jaren nadien door (of in opdracht van) de eigenaar wordt als
voorwaarde gesteld.
Uitgevoerd in 2013:
- Aanplant van 13 hoogstamboomgaarden in 6 gemeenten, met in totaal 241 hoogstamfruitbomen.
Tabel 14. Overzicht aanplant hoogstamboomgaarden in het voorjaar van 2013
ID Gemeente Deel-gemeente
Omschrijving Aantal bomen
Project
A2 Tienen Oplinter Aanplant boomgaard op huiskavel hoeve 12 LA
A8 Kortenaken Ransberg Nieuwe collectieboomgaard 20 PPF
A9 Landen Eliksem Nieuwe pitfruit-boomgaard 17 PPF
A11 Zoutleeuw Zoutleeuw Nieuwe boomgaard aan hoeve 18 LA
A13 Kortenaken Waanrode Gemengde boomgaard 19 PPF
A16 Hoegaarden Outgaarden Gemengde boomgaard dorpskern 24 PPF
A17 Tienen Wulmersum Gemengde boomgaard 10 PPF
A18 Tienen Wulmersum Nieuwe boomgaard aan hoeve 10 PPF
A19 Kortenaken Kersbeek Boomgaard bij fruitkweker 30 PPF
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 55
PPF: provinciale projectfinanciering; LA: landschapsanimatie
Tabel 15. Overzicht aanplant hoogstamboomgaarden in het najaar van 2013
ID Gemeente Deelgemeente Omschrijving Aantal bomen
Project
A1 Glabbeek Kapellen Nieuwe gemengde boomgaard + heg 14 PPF
A3 Tienen Tienen Nieuwe collectieboomgaard 34 PPF
A7 Hoegaarden Meldert Nieuwe boomgaard 14 PPF
A8 Glabbeek Zuurbemde Aanplant op oude boomgaardsite 19 PPF
PPF: provinciale projectfinanciering; LA: landschapsanimatie
- Herstelbeheer van 10 hoogstamboomgaarden in 7 gemeenten. In totaal werden 245 hoogstammige
fruitbomen beheerd in 1 of 2 snoeibeurten (zie onderstaande tabel) in 2013.
- Advies op maat aan particulieren en gemeenten over aanplant en beheer van hoogstamboomgaarden.
- Promotie en medewerking aan subsidies van andere actoren (Vlaamse Overheid - ALV, Stad Tienen en
Stad Landen) voor het onderhoud van hoogstamboomgaarden.
- Deelname aan werkgroep bacterievuur en vertaling hiervan naar de werking rond hoogstamfruit:
selectie van aan te planten rassen en aanzetten tot waakzaamheid en ontsmetting snoeimateriaal.
Tabel 16. Overzicht herstelsnoei hoogstamboomgaarden in 2013
ID Gemeente Deel-gemeente
Omschrijving Herstelproject Snoeifase Project
2010_05 Boutersem Boutersem Herstelsnoei 25 fruitbomen (gemengd) van 10 jaar oud winter + winter PPF
2011_01 Kortenaken Hoeleden Herstelsnoei ca. 15 pruimelaars, appel en peer; 8 jaar oud winter + winter PPF
2011_02 Boutersem Boutersem Herstelsnoei ca. 12 bomen van ca. 10 jaar oud winter PPF
2012_01 Linter Wommersom Herstelsnoei 20 fruitbomen in Kareeltje + 15 andere zomer + winter PPF+LA
2012_02 Zoutleeuw Zoutleeuw Herstelbeheer 25 fruitbomen 20-25 jaar oud winter + winter LA
2013_01 Geetbets Geetbets Herstelbeheer 10 fruitbomen ca. 10-15 jaar oud winter + winter PPF
2013_02 Landen Ezemaal Herstelbeheer 31 fruitbomen 20-25 jaar oud winter + winter PPF
2013_03 Tienen Vissenaken Herstelbeheer 23 fruitbomen 20-25 jaar oud zomer + winter PPF
2013_04 Tienen Bost Herstelbeheer 14 fruitbomen diverse leeftijd (5-30 jaar) zomer + winter PPF
2013_05 Tienen Hakendover Herstelbeheer 60 fruitbomen winter LA
PPF: provinciale projectfinanciering; LA: landschapsanimatie
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 56
Aanplant en herstel hoogstamboomgaarden
Gepland in 2014:
- Aanplant van 15 hoogstamboomgaarden.
- Verderzetting herstelbeheer: volgende fasen van lopende herstelbeheerprojecten, opstarten nieuwe
dossiers; nazorg afgelopen projecten.
- Opvolging en evaluatie aanplant en nazorg van de aangeplante en beheerde boomgaarden.
- Advies op maat aan particulieren en overheden over aanplant en beheer van hoogstamboomgaarden.
ACTIE 8. Historische tuinen, parken en bossen
Contactpersoon: Joachim Lambrechts
Partners: Agentschap Onroerend Erfgoed; Provincie Vlaams-Brabant, dienst Cultuur; lokale besturen
Doelgroepen: Particulieren, lokale overheden
Financiering
In 2013 werd deze werking gesteund door de Vlaamse Overheid, Onroerend Erfgoed. Vanaf 1 januari 2014
wordt deze werking gefinancierd door de Provincie Vlaams-Brabant, dienst Cultuur. Voor deze actie is er steeds
een restfinanciering van 30% door de eigenaar of gebruiker van het perceel.
Omschrijving:
Door de start van de werking landschapsanimatie kan RLZH sinds 2012 ook werken aan landschapselementen
in historische tuinen en parken. Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Zuid-Hageland heeft een rijk
patrimonium aan historische tuinen en parken. In eerste instantie wordt gemikt op de sites die opgenomen zijn
in de ‘Inventaris Historische tuinen en parken in Vlaanderen’ (IHTP), zoals beschreven in de M&L Cahiers 9 en
16. In totaal worden er 96 historische parken en tuinen beschreven binnen het werkingsgebied van RLZH.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 57
Een GIS-analyse leert dat 17 van deze 96 sites gelegen zijn binnen prioritair werkingsgebied voor
landschapswerking (ankerplaatsen en relictzones).
Tabel 17. Sites uit de inventaris ‘Historische tuinen en parken’ binnen prioritair werkingsgebied.
Id Naam Gemeente Deelgemeente
1632 Kasteel Hooleyck Landen Landen
1621 Hoeve Peten Hoegaarden Sint-Katarina-Houtem
1640 Kasteel van Neerhespen Linter Neerhespen
1648 Kasteel van Hakendover – Ten Haghedorne Tienen Hakendover
1645 Kasteel van Wommersom Linter Wommersom
1654 Klein Hof Ter Meren Tienen Oplinter
9020 Nieuw Kasteel van Boutersem Boutersem Boutersem
9022 Voormalige brouwerij Polus Boutersem Boutersem
9019 Oud Kasteel van Boutersem Boutersem Boutersem
1673 Het Vinne Zoutleeuw Halle-Booienhoven
9025 Hof van Kerkom Boutersem Kerkom
1611 Oriënte Geetbets Rummen
1670 Kasteel van Pardon Zoutleeuw Budingen
1622 Kasteel van Kersbeek Kortenaken Kersbeek-Miskom
1603 Walzeker Geetbets Geetbets
1624 Het Kasteeltje Kortenaken Kersbeek-Miskom
1625 Vroenhoeve Kortenaken Kortenaken
Bron: M&L Cahiers 9 en 16; GIS-laag IHPT via Agentschap Onroerend Erfgoed
Uitgevoerd in 2013:
De werken rond dit thema lopen via de landschapsanimator, in 2013 gefinancierd door de Vlaamse Overheid,
Onroerend erfgoed. Doordat slechts een deel van het vooropgestelde bedrag werd uitbetaald, diende de
werking van dit thema op een lager pitje geplaatst te worden.
- Uitvoering van boomverzorgingswerken op Domein Kasteel Hooleyck (Carthuyvels, Rumsdorp, Landen):
boomverzorging van ca. 10 parkbomen (juli 2013).
- Voorbereidende prospectie en terreinbezoeken in meerdere historische parken/tuinen: Kasteel van
Kersbeek (Raskin, Kortenaken), Kasteelsite Boutersem, Domein Ten Langveld (Van Eeckhoudt,
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 58
Hakendover), Ten Hagehedorne (Delacroix, Hakendover), Kasteeltje Miskom (Veulemans-Siscot;
Kortenaken).
- Adviesverlening op maat naar sites waar RLZH geen werken kan uitvoeren, bijvoorbeeld over het
instrumentarium voor beschermde erfgoedsites en de subsidies voor niet beschermd waardevol
erfgoed.
Herstel bomen in historische parken
Gepland in 2014:
Vanaf 1 januari 2014 wordt de landschapswerking gefinancieerd en aangestuurd door de provincie Vlaams-
Brabant, dienst Cultuur. De dienst Cultuur stelt niet langer als voorwaarde dat de werken beperkt moeten
blijven tot ankerplaatsen en relictzones. Dossiers worden getoetst aan hun inhoudelijke sterkte en meerwaarde
en niet zozeer aan de ruimtelijke ligging. Dit biedt mogelijkheden om in een veel groter aantal historische
parken en tuinen te gaan werken.
- Terreinrealisaties in een aantal domeinen waar de voorbije jaren reeds contacten waren (zie hoger). Zo
zijn er projecten in voorbereiding rond boomverzorging, aanplant van parkbomen en vijverherstel.
- Contactname met de overige sites uit de inventaris om de mogelijkheden voor landschapswerken te
analyseren. Ook sites die niet zijn opgenomen in de inventaris ‘Historische tuinen en parken in
Vlaanderen’ maar deze titel wel waardig zijn kunnen in aanmerking komen. De komende jaren zal in
verschillende fasen contact worden opgenomen met deze eigenaars. In 2014 wordt een selectie
gemaakt van sites die reeds in 2014 worden gecontacteerd.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 59
- Adviesverlening op maat naar sites waar RLZH geen werken kan uitvoeren, bijvoorbeeld over het
instrumentarium voor beschermde erfgoedsites en de subsidies voor niet beschermd waardevol
erfgoed.
ACTIE 9. Klein bouwkundig en cultuurhistorisch erfgoed
Contactpersoon: Joachim Lambrechts
Partners: Agentschap Onroerend Erfgoed; Provincie Vlaams-Brabant, dienst cultuur; heemkundige kringen,
lokale besturen, verenigingen, Monumentenwacht
Doelgroepen: Particulieren, landbouwers, terreinbeherende verenigingen en lokale overheden
Financiering
In 2013 werd deze werking gesteund door de Vlaamse Overheid, Onroerend Erfgoed. Vanaf 1 januari 2014
wordt deze werking gefinancieerd door de Provincie Vlaams-Brabant, dienst Cultuur. Voor deze actie is er
steeds een restfinanciering van 30% door de eigenaar of gebruiker van het perceel.
Omschrijving:
Werken aan diverse – eerder kleine en landschappelijk ingebedde - bouwkundige elementen is een onderdeel
van de landschapswerking passen.
Kapellen en veldkruisen. Eeuwenlang speelden kapellen een prominente rol in het dagelijkse leven van onze
voorouders. Vandaag zijn veel kapellen nog steeds beeldbepalende elementen in het landschap of straatbeeld,
niet alleen door hun constructie, maar heel vaak ook door een aangepaste groeninrichting van de onmiddellijke
omgeving (haag, solitaire boom, …). Bijgevolg draagt herstel niet enkel bij tot de cultuurhistorische waarde,
maar kan het ook aanleiding geven tot het verder ontwikkelen van de landschaps- en ecologische waarde die
op zijn beurt de belevingswaarde van de streek ten goede komt. De opwaardering van dergelijk klein historisch
erfgoed en hun onmiddellijke omgeving biedt bijgevolg belangrijke kansen binnen de landschapswerking van
RLZH.
Een ander – vaak vergeten – bouwkundig element uit de regio zijn de historische toegangspoorten. Aan de
toegang van parken en domeinen maar ook van weilanden en boomgaarden vinden we vaak smeedijzeren
toegangspoorten, opgehangen aan doorgaans bakstenen zuilen. Via deze poorten kunnen bepaalde
inrichtingsfasen uit het landschap gedateerd worden en toegewezen worden aan een bepaalde
eigenaar/ontwerper.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 60
In Zuid-Hageland vinden we nog sporen terug van ijs- en groentenkelders. Welstellende kasteeleigenaars
bouwden vroeger een ijskelder in hun park om het jaarrond over ijs te kunnen beschikken. Sinds de intrede van
koelkast en diepvriezer hebben ijskelders hun functie verloren. Groentekelders werden dan weer gebruikt om
groenten langer te kunnen bewaren. Omdat beide type constructies veelal uit baksteen bestaan, zijn ze sterk
onderhevig aan verval. Heel wat ijs- en groentekelders krijgen vandaag een nieuwe bestemming, namelijk als
winterverblijfplaats voor vleermuizen. Het vormt een bruikbare aanleiding om tevens de cultuurhistorische en
bouwkundige waarden van deze erfgoedelementen veilig te stellen.
Uitgevoerd in 2013:
De werken rond dit thema lopen via de landschapsanimator, in 2013 gefinancieerd door de de Vlaamse
Overheid, Onroerend erfgoed. Doordat slechts een deel van het vooropgestelde bedrag werd uitbetaald,
diende de werking van dit thema op een lager pitje geplaatst te worden.
- Bethaniakapel te Zoutleeuw: Samen met de Stad Zoutleeuw, Vereniging der Parochiale Werken van het
Gewest Zoutleeuw (VPW) en De Vrienden van Zoutleeuw vzw, realiseerde Regionaal Landschap Zuid-
Hageland (RLZH) vzw de herinrichting van de omgeving van de Bethaniakapel in Zoutleeuw. Deze 17de
eeuwse kapel is een beschermd monument met een fraaie landelijke ligging. Het project omvat onder
andere de (her)aanleg van verhardingen, verzorgen van de afwatering, de aanplant van hagen, herstel
van smeedijzeren poort en het plaatsen van een afsluiting. Eind 2012 werden de eerste terreinwerken
uitgevoerd. De werken werden verder gezet in 2013 tot in juni.
-
-
-
-
-
-
- Herstel en prospectie klein bouwkundig erfgoed
Bethania-kapel te Zoutleeuw: VOOR en NA de herinrichtingswerken
- Voorbereidende prospectie en terreinbezoeken rond meerdere bouwkundige elementen, in functie
van terreinuitvoeringen in de toekomst
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 61
- Adviesverlening op maat naar sites waar RLZH geen werken kan uitvoeren, bijvoorbeeld over het
instrumentarium voor beschermde erfgoedsites en de subsidies voor niet beschermd waardevol
erfgoed.
Gepland in 2014:
Vanaf 1 januari 2014 wordt de landschapswerking gefinancierd en aangestuurd door de provincie Vlaams-
Brabant, dienst Cultuur. De dienst Cultuur stelt niet langer als voorwaarde dat de werken beperkt moeten
blijven tot ankerplaatsen en relictzones. Dossiers worden getoetst aan hun inhoudelijke sterkte en meerwaarde
en niet zozeer aan de ruimtelijke ligging. Dit biedt mogelijkheden om op een groter aantal locaties aan de slag
te gaan.
Reeds concreet gepland:
- Bethaniakapel te Zoutleeuw: afwerking van het project:
o Uitwerken en plaatsing van infobord
o Plaatsen van monoliet ter bescherming van site tegen landbouwvoertuigen.
o Opening op erfgoeddag (27 april 2014)
Verdere prospectie, onderzoek en voorbereiding van terreinrealisaties ter herstel van klein bouwkundig
erfgoed in de regio. Afhankelijk van de verdere evoluties, kunnen hier ook nieuwe thema’s opduiken. Er zal ook
specifiek worden gefocust op klein bouwkundig erfgoed waarin typische natuurstenen uit de regio werden
gebruikt (zie volgende actie). Enkele mogelijke uitvoeringsdossiers:
- Kapel De Roos te Miskom: Samen met de parochie, erfgoedraad van Kortenaken en eigenaar werd in
2012 en 2013 in verschillende fasen afgetoetst welke werken er kunnen uitgevoerd worden aan de
kapel. Het initiatief kwam vanuit lokale betrokkenen die aangaven dat er dringende werken nodig zijn.
Wenselijke werken zijn herstel van het dak, renovatie van de gevel, boomverzorging van de
kapelbomen en enkele herinrichtingsmaatregelen van de omgeving. Momenteel worden de financiële
mogelijkheden bekeken voor de restfinanciering.
- Sint-Rochuskapel te Meldert: In het kader van de acties rond Gobertangesteen werd de aandacht
getrokken door de Sint-Rochuskapel te Meldert. Deze kleine kapel, gelegen langs de Keulenstraat is aan
restauratie toe.
- Ijzerenweg Linter: Langs de oude spoorwegbedding (‘Ijzerenweg’) te Drieslinter kunnen een aantal
extra verwijzingen naar het spoorwegverleden gemaakt worden. Herinrichting aan het oude station
van Drieslinter in combinatie met de inrichting van een startplaats voor het wandelnetwerk Getevallei
wordt onderzocht.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 62
ACTIE 10. Ontsluiting van erfgoed
Contactpersoon: Klara Hermans
Partners: Provincie Vlaams-Brabant - dienst Cultuur, heemkundige kringen, lokale besturen, verenigingen,
Vlaamse Overheid - Onroerend Erfgoed, Monumentenwacht.
Doelgroepen: Inwoners, bezoekers, recreanten, terreinbeherende verenigingen en lokale overheden
Financiering: Provincie Vlaams-Brabant – dienst Cultuur (als onderdeel van landschapswerking) / diverse
projectsubsidiekanalen
Doelstellingen: Ontsluiten van en communiceren rond het streekeigen (landschappelijk) erfgoed op een
laagdrempelige, aangename en participatieve manier
Omschrijving:
Binnen onder andere voornoemde acties “Hoogstamboomgaarden”, “Historische tuinen, parken en bossen” en
“Klein bouwkundig en cultuurhistorische erfgoed” wordt met veel aandacht gewerkt aan het in stand houden
en herstellen van het streekeigen landschappelijk erfgoed van Zuid-Hageland. De volgende stap is ontsluiting
van wat er gerealiseerd werd in deze acties. Bovendien gaat het ontsluiten van erfgoed nog breder dan dat: in
het werkingsgebied van RLZH liggen twee van de vier beschermde archeologische zones in Vlaams-Brabant, en
de aanwezige trage wegen (deels opgenomen in het wandelnetwerk Getevallei – opening zomer 2015) maken
door hun historisch ontstaan gelinkt aan het oude landgebruik, mee deel uit van het erfgoednetwerk. Dit soort
landschappelijk erfgoed is soms niet meer goed zichtbaar in het landschap of de historische achtergrond ervan
is in de vergetelheid geraakt. Daardoor is extra duiding en communicatie vaak wenselijk. Hierbij worden twee
grote publiekstypes beoogd: enerzijds de lokale inwoners, bij dewelke streekeigen geschiedenis weer kleur
krijgt, anderzijds de bezoekers van de regio, waarbij het ontsloten erfgoed het recreatief potentieel en de
toeristische aantrekkingskracht verhogen.
Gerealiseerd in 2013:
- Voorbereidend overleg en onderzoek rond de ontsluiting van de “Kasteelsite Boutersem” (beschermde
archeologische zone)
- Voorbereidend overleg rond WO I-project Glabbeek
- Ontsluiting van erfgoed ingebed in andere acties, zoals realisatie van een infobord bij de Bethaniakapel,
natuursteenbrochure, e.d.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 63
Gepland in 2014:
- Ontsluiting van “Kasteelsite Boutersem”: I.s.m. gemeentebestuur, heemkundige kring, e.a. De site
waarin de beschermde archeologische zone ligt, wordt door haar groen karakter ook graag gebruikt
door recreanten, en wordt (deels) ontsloten door aan aantal trage wegen die naar de omliggende
dorpskernen leiden. Er bestaat veel enthousiasme voor het opfrissen van de geschiedenis van de site
bij verschillende partners, maar uit gebrek aan een overlegplatform werd nog niet eerder iets
structureels uitgewerkt. De concrete ontsluiting wordt voorzien met een terreinaspect (plaatsing van
een aantal infoborden rond de beschermde zone en plaatsing van een aantal wegwijzers vanuit de
omringde dorpskernen) en een communicatief aspect (reeks infomomenten zoals vertelavond en
geleide wandeling, opmaak en druk van een brochure, aanbod van gidsbeurten aan nabije scholen door
heemkundige kring). Hiervoor zal een projectaanvraag ingediend worden bij de Provincie Vlaams-
Brabant – dienst Cultuur, en cofinanciering voorzien worden door de gemeente Boutersem.
Kasteelsite Boutersem
- Ontsluiten en landschappelijk inrichten (kleine landschapselementen) van enkele trage wegen die
onderdeel vormen van het wandelnetwerk Getevallei.
- Potentieel verder begeleiden van infobord op WO I-landschapswandeling in Glabbeek.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 64
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 65
-
2.3 Actiedomein natuureducatie en draagvlakverbreding
ACTIE 11. Biodiversiteitscampagne ‘koesterburen’
Contactpersoon: Egbert Asselman, Katrien Schulz
Doelgroepen: Verenigingen en lokale besturen actief in het werkingsgebied van RLZH, brede publiek
Doelstellingen:
- Biodiversiteit sterker onder de aandacht brengen, met focus op de lokale biodiversiteit en met het
campagnemateriaal (koesterburencampagne) als referentiekader
- Draagvlak voor natuur en landschap vergroten
- Gemeenten en verenigingen ondersteunen bij het communicatieaspect rond biodiversiteitsacties
Omschrijving:
De provincie werkte in 2010 de campagne 'Je hebt meer buren dan je denkt' uit. De provincie wil hiermee -
samen met tal van andere partners - biodiversiteit sterker onder de aandacht brengen en aanzetten tot het
nemen van acties. De campagne is gericht op verschillende doelgroepen; de lokale besturen, verenigingen en
het brede publiek. RLZH werkt – net als de overige Vlaams-Brabantse RL’en – mee aan deze campagne, in het
bijzonder in het overbrengen van de campagne naar de gemeentelijke overheden. Hier vloeien regelmatig ook
terreinacties uit voort.
Gerealiseerd in 2013:
- 05/03/13 aanplant bomen Kareeltje Wommersom met basisschool De Zandloper
- 21/03/13 infoavond solitaire bijen in Tienen
- 08/04/13 infoavond zwaluwen in Glabbeek
- 19/04/13 infoavond solitaire bijen in Boutersem
- 05/05/13 Bijen- en bloesemdag in het Vinne Zoutleeuw
- 21 & 25/05/13 – 13/09/2013 eikelmuiscursus in Leuven, Bekkevoort en Landen
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 66
- 23/05/13 infoavond zwaluwen in Hoegaarden
- 26/05/13 wandeling ringslang in Meldert
- 01/06/13 zwaluwfietstocht in Hoegaarden
- 02/06/13 wandelen in het Vinne – vogels spotten
- 09/06/13 Walk for Nature in Willebringen
- 27/09/13 fruitles bij de sapmobiel in Boutersem
- 06/10/13 Fruitig Zoutleeuw in het Vinne met boomgaardwandeling en boomgaardspel op basis van
koesterburen
- 29 & 30/11/13 infoavond en akkervogelwandeling Glabbeek
- Ondersteuning provinciale initiatieven m.b.t. biodiversiteitscampagne:
o Deelname aan provinciale biodiversiteitwerkgroep: 4 vergaderingen
o Deelname aan wedstrijd om de koestersterren. RLZH diende samen met gemeente Linter het
project rond ’t Kareeltje in.
- ‘Koesterrubriek’ in landschapskrant met wervende voorbeelden uit alle gemeenten
- Verspreiding van campagnemateriaal zoals de koesterkalender en andere ‘koestergadgets’
(bladwijzers, … )
- Gerichte verspreiding van de koesterbordjes via de zwaluwwerking (koesterbordje huis- en
boerenzwaluw), eikelmuiswerking (bordje eikelmuis) en werking hoogstamboomgaarden (bordje
steenuil en eikelmuis).
- Biodiversiteitsstand en –spel (boomgaardrace rond koesterburen in een hoogstamboomgaard) tijdens
de ronde van de sapmobiel
- Uitleenbare stand van RLZH gericht op zwaluwen (huis- en boerenzwaluw, gierzwaluw) met
koestergadgets en infomateriaal voor Dag van het Park rond zwaluwen in Roosbeek (organisatie
Natuurpunt).
- Uitleenbare stand van RLZH op de stoffen- en plantenruilbeurs in Boutersem met promo materiaal
koesterburen.
- Biodiversiteitsstand tijdens het akkersymposium op 04-07-13.
- Ontwikkeling akkervogelkalender binnen het project draagvlakverbreding 2013.
- Ter beschikking stellen van uitleenbare leskoffer akkervogels, opgebouwd rond koesterburen als
geelgors en veldleeuwerik. Deze koffer werd ontwikkeld binnen het project draagvlakverbreding 2012.
- Wedstrijd tijdens Open Monumentendag op 08-09-13 met als prijzen koestergadgets (memory,
bladwijzers,…).
Gepland in 2014
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 67
- Deelname aan provinciale biodiversiteitwerkgroep.
- Deelname en co-organisatie van bijencarrousel (Landen, 6 mei).
- Deelname aan koestersafari 2014.
- Verderzetting ‘koesterrubriek’ in de landschapskrant en communicatie over koesterburen via
blogberichten op website RLZH en e-zine.
- Deelname aan de koesterverkiezing (koestersterren 2014).
- Samenwerking met Natuurpuntafdelingen en -kernen: ondersteuning van activiteiten door flankerende
communicatie, aanwezigheid met infostand,…
- Ondersteuning van gemeenten bij het uitdragen of toepassen van de campagne binnen de
gemeentelijke werking.
- Aandacht voor flankerende projecten rond koesterburen binnen of aaneensluitend op terreinprojecten
van RLZH.
Verwante acties:
- Actie1: Poelen – plan kamsalamander
- Actie 3: Hagen en houtkanten
- Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking
- Actie 7: Hoogstamboomgaarden
- Actie 12: Biodiversiteitscampagne koesterburen
- Actie 16: Gemeentelijke infomomenten
- Actie 17: Medewerking aan sensibilisatieacties van streekactoren
ACTIE 12. Koesterburen op school
Contactpersoon: Katrien Schulz
Partners: MOS- en NMEwerking provincie Vlaams-Brabant, MOS-medewerkers basisscholen, lokale afdelingen
van Natuurpunt Oost-Brabant, vogelwerkgroep Oost-Brabant, natuureducatief centrum ‘het Vinne’,...
Doelgroepen: Basisscholen, jeugdverenigingen en jeugdraden in het werkingsgebied, gemeentelijke
jeugdwerkers
Financiering:
Personeelstijd op basiswerking van RLZH (ANB en provincie).
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 68
Doelstellingen:
- Leerlingen uit het basisonderwijs informeren over gemeentelijke koestersoorten (provinciale prioritaire
soorten) en sensibiliseren m.b.t. de achteruitgang van deze soorten en hun leefgebieden –
draagvlakvergroting bij nichedoelgroep
- Leerlingen aanzetten om individueel of in klasverband actie te ondernemen voor de geviseerde soorten
en hun leefgebied.
- Draagvlak voor natuur en landschap vergroten.
Omschrijving:
Koesterburen zijn een dankbaar onderwerp om leerlingen te verbazen, enthousiasmeren en sensibiliseren.
Binnen de provinciale biodiversiteitscampagne ‘Je hebt meer buren dan je denkt’ is voor elke gemeente een
selectie gemaakt van een zevental ‘koestersoorten’. Deze koestersoorten hebben een ambassadeursfunctie
voor belangrijke leefgebieden in de gemeente. Bij de selectie van deze koestersoorten werd ook de
aaibaarheid in rekening genomen. Het zijn soorten die zich makkelijk lenen tot een communicatie- en of
sensibilisatieactie binnen basisscholen.
RLZH gebruikt de gemeentelijke koestersoorten als startpunt voor educatie en sensibilisatie in scholen. De
MOS-verantwoordelijken en de leerlingen spelen hierbij een grote rol. We schenken aandacht aan de buurt van
de school door bvb. een bezoek aan de soort en zijn leefgebied en door het nemen van laagdrempelige
maatregelen. RLZH beperkt haar aanbod aan scholen tot soorten die een rechtstreekse link hebben met de
terreinacties van RLZH. De focus ligt op volgende soorten: akkervogels, zwaluwen, bijen, vlinders,
kamsalamander ,eikelmuis, enz.
Gerealiseerd in 2013:
- Koestersoorten & scholen van Zoutleeuw
Adviseren en begeleiden van de Sint-Leonardusschool in Zoutleeuw. Samen met de kinderen van de
school zal een koesterburenpad ontwikkeld worden. RLZH en Natuurpunt Zoutleeuw worden verder bij
de uitwerking hiervan betrokken. Ook school Zonnegroen zal betrokken worden in de praktische
uitwerking hiervan.
- Geelgors in Glabbeek
De basisschool van Bunsbeek (Glabbeek) herstelde einde maart samen met RLZH een holle weg en
plantte sleedoorn als nestgelegenheid voor de geelgors. Deze actie gebeurde in het kader van ‘Plan
Geelgors’.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 69
- Wilde bijen in Kortenaken en Boutersem
Eind april maakte RLZH bijenhotels met de kleuters van de Vlindertuin in Kortenaken. Midden mei
sloten we het koesterburenjaar van de Mozaïek in Roosbeek af. De derde kleuterklas vervolledigde
onder onze begeleiding het insectenhotel in hun school.
- ’t Kareeltje in Linter
Begin maart plantten de kinderen van De Zandloper in Wommersom (Linter) eiken en linden aan in ’t
Kareeltje. Ze maakten ook kennis met de koesterburen ter plaatse. Daarnaast plaatsten ze een
eikelmuiskast in de hoogstamboomgaard van het domein. Deze acties kaderen in het gemeentelijk
natuurproject ‘herinrichting van gemeentelijk domein ’t Kareeltje’. RLZH lichtte ook verdere
mogelijkheden toe op de personeelsvergadering van de school in het voorjaar van 2013.
- Sapmobiel 2013
De schoolkinderen van Boutersem kregen eind september fruitles en leerden de koesterburen van
hoogstamboomgaarden kennen. Ze mochten hun zelf verzamelde appels persen in de sapmobiel en
gingen met eigen sap naar huis.
In Kortenaken gingen leerlingen begin oktober aan de slag met appels. Samen met rusthuisbewoners
leerden ze de koesterburen van de boomgaard kennen. Ook deze kinderen gingen met zelf geperst sap
van de sapmobiel naar huis.
In Zoutleeuw speelden kinderen begin oktober het boomgaardenspel in de nieuwe
hoogstamboomgaard van het Vinne. Op speelse wijze leerden ze zo de koesterburen kennen.
- Communicatie
De ‘Koesterrubriek’ in de landschapskrant van april en september toonde wervende voorbeelden van
koesterburenacties in scholen. De acties kregen ook aandacht in de digitale nieuwsbrief van maart en
oktober.
-
Aanplant schaduwbomen in ’t Kareeltje in Wommersom. Bijenhotels maken in de Vlindertuin in Kortenaken.
Gepland in 2014:
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 70
- Verder uitwerken trajecten rond akkervogels en hoogstamfruit.
- Afstemmen acties op de eindtermen.
- Begeleiding van de basisschool van Kumtich (Tienen) i.v.m. de geelgors. De leerlingen krijgen les over
koesterbuur de geelgors en helpen nadien bij de aanplant van heggen voor de geelgors. De school
wordt peter van de aanplant. In het aansluitende traject gaan ze op zoek naar “Gijs de geelgors” in de
omringende akkers. In de winter volgen er nog aanplantingen samen met hen.
- Bijvoederacties voor akkervogels in februari-maart voor de scholen van Hoegaarden en Walsbergen
(Linter).
- Bijen- en orchideeëndag begin mei zet ook in op de scholen. Ze krijgen flyers met een oproep om deel
te nemen aan de kinderzoektocht over bijen. De kinderen kunnen hiermee een koesterburenkalender
winnen.
- Fruitles en het hoogstamboomgaardenspel met de Tiense scholen aan de sapmobiel op 25 en 26
september.
- In de Getevallei onderneemt RLZH in 2014 verschillende acties gelinkt aan de koesterburen van deze
riviervallei. Daarnaast starten we met verschillende partners een opleidingstraject voor natuurouders
in de Getevallei.
ACTIE 13. Hoogstamfruit: vorming en bewustmaking
Contactpersoon: Joachim Lambrechts, Katrien Schulz
Partners en doelgroepen: Gemeenten, Nationale Boomgaardenstichting, eigenaars van een mobiele fruitpers,
jeugdverenigingen en scholen. Particulieren die thuis hoogstamfruitbomen hebben of dit wensen te hebben -
inwoners uit het werkingsgebied van RLZH, lokale besturen, verenigingen, jeugdbewegingen en scholen.
Financiering: Basismiddelen RLZH, provinciale projectmiddelen, landschapsanimatie, eventuele andere
projectmatige subsidies
Doelstellingen:
- Kennismaking met streekeigen hoogstammige fruitvariëteiten.
- Verhogen belevingswaarde hoogstamboomgaarden.
- Aanbieden van extra mogelijkheden tot fruitverwerking, waardoor de belevingswaarde van
hoogstamboomgaarden voor de (potentiële) eigenaars/beheerders stijgt.
- Het verhogen van het draagvlak voor herstel en behoud van hoogstamboomgaarden in de regio.
Omschrijving:
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 71
Het werkingsgebied van RLZH heeft een historische rijkdom aan hoogstamboomgaarden. Zij maken deel uit van
de streekeigen identiteit. Tal van vormings- en bewustmakingsacties verbreden het draagvlak rond
hoogstamboomgaarden en houden het thema levend. Naargelang kansen of evoluties die zich voordoen,
kunnen er in deze actie nieuwe subacties opgestart worden of andere niet herhaald worden.
Subactie 13.1. Ronde van de mobiele fruitpers
Deze actie is in enkele jaren tijd uitgegroeid tot een ware klassieker in de regio. RLZH illustreert met deze actie
hoe je met een ludieke maar nuttige activiteit kan inspelen op herstelbeheer van hoogstamboomgaarden. Door
het organiseren van lokale fruitpersdagen geraken inwoners terug vertrouwd met wat onze streek
decennialang getypeerd heeft. RLZH hoopt zo een impuls te geven aan het herstel van hoogstamboomgaarden
en aan een toenemende bewustwording van het cultuurhistorisch en landschappelijk patrimonium dat de
streek rijk is (draagvlakvorming). De toeristische belevingswaarde neemt ook toe en de maatschappelijke
betrokkenheid in de dorpskernen wordt vergroot.
De acties met de mobiele fruitpers blijven bedoeld als ‘smaakmakers’ en ‘wegwijzers’ naar de (bestaande en
eventuele nieuwe) vaste persinstallaties in de regio.
Gerealiseerd in 2013:
- 27 en 29 september te Boutersem
o Twee persdagen voor inwoners van de regio met infostand en fruittentoonstelling van RLZH
o Fruitles op 27 september voor de basisscholen van Boutersem. De leerlingen brachten zelf
appels mee en persten deze tot sap.
- 3 oktober in Kortenaken :
o Organisatie van RVT Dellebron en RLZH.
o Sapmobiel van NBS perst fruit van boomgaard rusthuis + een reeks particulieren uit de
omgeving.
o Fruitles in de boomgaard + toelichting werking sapmobiel voor de leerlingen van de
basisschool.
- 6 oktober te Zoutleeuw
o Infostand en fruittentoonstelling van RLZH en de Nationale Boomgaardenstichting naast de
sapmobiel.
o Boomgaardspel rond koesterburen werd gespeeld in de nieuwe hoogstamboomgaard van het
Vinne.
o Hoogstamboomgaardwandeling met fruitexpert naar de oude hoogstamboomgaard van het
Vinne.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 72
- Het educatieve programma voor scholen geeft kinderen de kans om het hele proces van boomgaard
tot appelsap mee te maken. Ze krijgen uitleg over de werking van de sapmobiel, over oude fruitrassen,
biodiversiteit in hoogstamboomgaarden en kunnen zelf geplukte appels laten persen. Ze proeven ook
van verschillende appels en het appelsap.
- De aankondiging van de ‘Ronde van de sapmobiel’ gebeurt op grote schaal en krijgt aandacht in pers en
regionale en gemeentelijke media (infobladen en websites).
- De ‘Ronde van de sapmobiel’ is meteen ook het startpunt voor het nieuwe aanplantseizoen voor
fruitbomen en ideale forum om de terreinacties en andere activiteiten rond hoogstamboomgaarden
aan te kondigen.
Ronde van de mobiele fruitpers in 2013
Gepland in 2014:
- Op 25, 26 en 27 september komt de sapmobiel naar Tienen. We voorzien 2 dagen om de vele Tiense
scholen op te vangen met ons educatief aanbod.
- Doordat de sapmobiel focust op kleine hoeveelheden wil RLZH particulieren met grotere hoeveelheden
fruit (meer dan 300 kilo) warm maken om in de toekomst op structurele basis fruit te persen bij
bestaande bedrijven in de regio.
Subactie 13.2. Vormingsavond streekeigen hoogstamfruit
RLZH speelt met deze avond in op de terugkerende vraag naar kennismaking met streekeigen hoogstamfruit.
Zowel eigenaars van hoogstamboomgaarden als toekomstige eigenaars zijn op zoek naar meer kennis over
fruitsoorten. Anderen zijn dan weer op zoek naar soorten uit hun jeugd. Deze avond geeft een introductie in de
meest voorkomende soorten die op dat moment rijp zijn. Naast theoretische uitleg laat lesgever Jan Dermauw
ieder ras proeven zodat mensen op basis van eigen smaak een keuze kunnen maken voor aanplant in eigen
boomgaard.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 73
Gerealiseerd in 2013:
Op 8 oktober organiseerden we in Geetbets een vormingsavond voor een 30-tal geïnteresseerden, met als
lesgever Jan Dermauw.
Gepland in 2014:
Wegens de grote vraag zal de vormingsavond jaarlijks herhaald worden.
Subactie 13.3. Vormingen beheer hoogstamfruitbomen
Jaarlijks wordt een basiscursus ‘Hoogstamboomgaarden’ georganiseerd, als onderdeel van het globale
actieplant ‘SOS Hoogstam’. De cursus wordt gezien als complementaire activiteit bij de terreinacties van RLZH.
De cursus geeft informatie over de nazorg van aangeplante en herstelde boomgaarden, maar vormt anderzijds
ook vaak de aanzet tot nieuwe terreinacties: uitbreiden van boomgaard, nieuwe boomgaard, …
De cursus is opgevat als een basiscursus rond hoogstamboomgaarden. Via een theoretisch gedeelte
(voormiddag) en een praktijkgedeelte (namiddag) wordt op 1 weekenddag basisinformatie over diverse
aspecten van hoogstamboomgaarden aangereikt. De cursus wil vooral een praktische leidraad bieden voor het
boomgaardbeheer van de cursisten en motiverend werken voor behoud, aanleg en beheer van deze
landschappelijke parels. RLZH staat in voor de algemene organisatie van de dag en de communicatie. De
Nationale Boomgaardenstichting levert de lesgevers en de cursustekst. Het praktijkgedeelte gaat steeds door in
een boomgaard.
Gerealiseerd in 2013:
- Organisatie van de jaarlijkse snoeicursus hoogstamfruit voor 30 deelnemers op 2 maart, in Bunsbeek-
Vissenaken.
- Aankondiging activiteiten via diverse infokanalen (landschapskrant; gemeentelijke infobladen en
websites; mailing, posters, …)
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 74
Snoeicursus hoogstamboomgaarden in maart 2013.
Gepland in 2014:
In 2014 organiseert RLZH samen met de Nationale Boomgaardenstichting een 10-delige cursus rond
hoogstamfruit. In 10 lessen -theorie en praktijk- worden de cursisten opgeleid in de diverse aspecten van
aanplant, beheer, oogsten en verwerking van hoogstamfruit. Dit biedt een mooie verdieping ten opzichte van
de basiscursus. De deelnemers kunnen na het afleggen van een examen een getuigschrift krijgen. De cursus
loopt van februari tot september.
ACTIE 14 . Draagvlakverbreding landbouw – jacht -natuur
Contactpersoon: Egbert Asselman, Sven Jardin
Partners en doelgroepen: Agentschap voor Natuur en Bos, Vlaamse Landmaatschappij, Boerenbond, Eco2,
WBE’s, Natuurpunt, Provincie Vlaams-Brabant, Dienst Land- en tuinbouw, gemeenten (in het bijzonder
gemeenten die akkervogels als koestersoorten hebben aangeduid), landbouwers.
Financiering: Deze actie wordt financieel ondersteund door projecten uit de gezamenlijke projectoproep
‘Draagvlakverbreding landbouw & milieu’ van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, het
Departement Landbouw en Visserij, de Vlaamse Landmaatschappij en het Agentschap voor Natuur en Bos van
de Vlaamse Overheid. Restfinanciering gebeurt met basismiddelen van de Provincie Vlaams-Brabant (dienst
leefmilieu).
Doelstellingen:
- Stimuleren van wederzijds begrip en kennisuitwisseling tussen actoren inzake agrarisch natuurbeheer
- Draagvlakvergroting voor beheerovereenkomsten akkervogels en netwerking m.b.t concrete
inrichtingsprojecten
Omschrijving:
Deze actie is complementair aan Actie 6 (Akkernatuur) en focust in het bijzonder op draagvlakvergroting en
kennisuitwisseling m.b.t. akkernatuur bij de betrokken actoren en sensibilisatie naar het grote publiek. Sinds
2010 voert RLZH projecten uit die kaderen in de oproep ‘Draagvlakverbreding landbouw en milieu’. Daarbij
hoort steeds een luik activiteiten die binnen deze actie kunnen worden ondergebracht (terreingerichte
activiteiten werden ondergebracht binnen Actie 6). Met deze draagvlakverbredingsprojecten wordt een
gerichte kans gegrepen om het wederzijdse begrip te stimuleren en de focus gezamenlijk op akkerbiodiversiteit
te zetten. Naast het creëren van een constructief klimaat is een uitwisseling van ervaring, kennis en
ideeëngoed essentieel in deze projecten, niet in een congreszaal maar in het veld, met de laarzen aan.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 75
Daarnaast dient met sensibiliserende actie aandacht én draagvlak gezocht te worden bij het grote publiek voor
de inzet van het instrument ‘BO akkervogels’ door diverse landbouwers. RLZH zoekt hiervoor samen met VLM
en lokale stuurgroepen naar een geschikte manier.
Uitgevoerd in 2013
In het kader van het project ‘Een grenzeloos draagvlak voor akkervogels’ werden in 2013 volgende acties
uitgevoerd:
- Onderzoek naar de beweegredenen voor deelname door de deelnemers binnen de projectgroepen in
Moutsborn en Outgaarden.
- Ontwikkeling van een integraal gebiedsgericht model op basis van de huidige situatie in twee nieuwe
kerngebieden: Walsbergen (Linter) en Brakouter (Landen). Dit model houdt in dat bovenop de klassieke
werking met beheerovereenkomsten bijkomende actoren (WBE, gemeenten, …) worden betrokken en
dat bijkomende maatregelen voor akkernatuur worden genomen. Er werd een concreet project
uitgewerkt voor het focusgebied ‘Walsbergen’. In samenwerking met de gemeente en experten
werden maatregelen op openbaar domein onderzocht, meer bepaald op gemeentegronden langsheen
ruilverkavelingswegen en grachten. Deze werden geïntegreerd in de maatregelen binnen de bestaande
beheerovereenkomsten. Er werd een gedetailleerd plan opgemaakt. Er werd een nota met voorstel van
collegebeslissing voor uitvoering voorgelegd aan het gemeentebestuur van Linter. Dit kon voorlopig
door de gemeente niet worden goedgekeurd omwille van mogelijke nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen
in het gebied. Op basis van dit voorstel worden middelen voorzien om andere maatregelen voor de
versterking van akkernatuur in het gebied te voorzien in 2014. Er werden voorbereidende afspraken
gemaakt.
- Organisatie van een tweetalig symposium rond akkernatuur, “over de grenzen heen” i.s.m. Regionaal
Landschap Haspengouw en de VLM (4 juli 2013). Het symposium stond volledig in het teken van kennis-
en ervaringsuitwisseling, en de afstemming van de maatregelen die de verschillende actoren
momenteel nemen in de aangrenzende Haspengouwse regio’s.
- Ontwikkeling van een akkervogelkalender voor landbouwers. Deze kalender is gericht op landbouwers
die beheerovereenkomsten sloten en nog willen sluiten en geeft overzichtelijk weer wanneer welke
maatregelen dienen te worden genomen. Er wordt aangegeven hoe deze maatregelen afgestemd zijn
op de levenscyclus van de akkervogels waardoor de landbouwers meer inzicht krijgen in de specifieke
doelstellingen van de maatregelen.
- Organisatie van jaarlijkse terreinbezoeken voor de projectgroepen (deelnemende landbouwers,
actoren uit jacht- en natuursector). De resultaten van de beheerovereenkomsten werden bezocht en
geëvalueerd op onkruiddruk en opkomst van ingezaaide gewassen.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 76
Akkervogelkalender
Gepland in 2014
Met haar nieuwe draagvlakverbredingsproject ‘Lokale akkernatuur: haalbaar en duurzaam’ wil RLZH in 2014
een breed draagvlak zoeken voor de bescherming van akkernatuur enerzijds en voor de inspanningen die
verschillende actoren hierin nemen anderzijds. Het project viseert daarbij zowel lokale besturen, deelnemende
landbouwers aan projecten met beheerovereenkomsten, naburige landbouwers, het grote publiek en de
‘recreatieve medegebruiker’. Zo wil RLZH samen met VLM enerzijds haar integrale gebiedsgerichte werking
verder opvolgen en versterken en anderzijds een experimentele invulling van de beheerovereenkomst
vogelvoedselgewas op verschillende plaatsen testen.
- Experimentele invulling van de beheerovereenkomst vogelvoedselgewas, waarbij graan ingezaaid zal
worden met een mengsel van akkerkruiden, wordt uitgetest op een aantal percelen van landbouwers
en een recreatieve hoeve in deelzone Brakouter in Landen. Hierbij wordt samengewerkt met een
actieve vrijwilliger van Natuurpunt en de bedrijfsplanner van de VLM.
- Samen met Natuurpunt en de VLM wordt bekeken welke aanvullende acties genomen kunnen worden
in deelgebied Brakouter ter hoogte van Wange (Landen).
- Op basis van de reeds bestaande en nieuwe maatregelen zal een tocht uitgewerkt worden, waarbij een
groener akkerlandschap in de kijker wordt gezet. De bewegwijzering zal gebeuren met behulp van
akkervogelstokjes. Op die manier krijgt dit instrument opnieuw een boost. Deze tocht zal aan het grote
publiek voorgesteld worden.
- Er zal, in samenwerking met Kasteelhoeve Wange een teambuildingactiviteit ontwikkeld worden,
waarin samenwerken rond akkernatuur centraal staat. Deze wordt uitgetest door de vier
projectgroepen van Moutsborn, Outgaarden, Walsbergen en Brakouter in combinatie met de
wandeltocht.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 77
- Verderzetting organisatie van activiteiten ter opvolging van terreinmaatregelen voor akkervogels i.s.m.
landbouw-, jacht- en natuursector n.a.v. zichtbare resultaten op terrein.
- De provinciale biodiversiteitscampagne ‘Je hebt meer buren dan je denkt’ biedt in Zuid-Hageland een
welgekomen kapstok om de problematiek van de bedreigde akkervogels te situeren t.a.v. het brede
publiek. Diverse landelijke gemeenten erkenden typische akkervogels als ‘koesterburen’ -waardoor ook
verwacht kan worden dat betreffende gemeenten zullen participeren in deze samenwerking.
Verwante acties:
- Actie 3: Hagen en houtkanten
- Actie 5: Biodiversiteit en soortgerichte werking
- Actie 6: Akkernatuur
- Actie 12: Biodiversiteitscampagne koesterburen
- Actie 16: Medewerking aan sensibilisatieacties van streekactoren
ACTIE 15. Gemeentelijke infomomenten
Contactpersoon: Raf Stassen, Joachim Lambrechts, Egbert Asselman, Klara Hermans
Doelgroepen: Verenigingen (of lokale afdelingen ervan) die actief zijn binnen de werking van RLZH,
milieuambtenaren, inwoners van RLZH, gemeentelijke diensten, milieu- en landbouwraden en lokale kernen
Natuurpunt
Financiering: Basiswerking RLZH, projecten (Leader Getevallei, bijen, natuursteen)
Doelstelling:
- verhogen van betrokkenheid van doelgroepen
- informatieoverdracht aan participerende doelgroepen
- samenwerken met lokale partners (gemeentelijke diensten, verenigingen)
Omschrijving:
In het regionaal landschap wordt gestreefd naar een grote betrokkenheid van de participerende doelgroepen.
Deze doelgroepen kunnen eveneens bereikt worden middels samenwerking met gemeentelijke
milieuadviesraden, waar diverse leden of medewerkers uit doelgroepen binnen het werkingsgebied van RLZH
in zetelen. Dergelijke initiatieven vervangen geen sectoraal overleg maar zijn wel bevorderlijk voor
netwerkvorming en sectoroverschrijdend overleg. Daarnaast biedt RLZH op deze manier aan gemeenten een
uitgelezen kans om rond specifieke onderwerpen m.b.t. natuur en landschap informatiemomenten te
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 78
organiseren voor haar inwoners. Wat betreft de ontsluiting van de Getevallei worden er diverse activiteiten
rond draagvlakverbreding en communicatie voorzien. Dit gebeurt om de identiteit “Getevallei” bovenlokaal te
versterken bij de plaatselijke bevolking en de betrokken actoren, en om draagvlak te creëren voor toekomstige
kansen. Meer details: zie actie 17.
Verloop actie in 2013:
2013:
- Infoavond bijen te Tienen op 21/03
- Infoavond zwaluwen te Glabbeek op 08/04
- Infoavond Bijen te Boutersem op 19/04
- Infoavond en fietstocht zwaluwen te Hoegaarden op 23/05 en 01/06
- Dag van het Park Tienen en Hoegaarden (infostand RLZH): 26/05
- Infosessie wandelnetwerk Getevallei: 20/09 te Zoutleeuw
- Infoavond en wandeling akkervogels: 30/10 en 1/11 te Glabbeek
Gepland in 2014:
RLZH zal op het ingeslagen pad verder werken. Voor wat 2014 betreft is er momenteel zicht op volgend aanbod
van toelichtingen over RLZH en diverse thema’s in MAR en andere gemeentelijke raden:
- Infoavonden bijen: 6 februari te kortenaken, 16 april te Landen.
- Infoavond bacterievuur en little cherry virus op 10 maart te Zoutleeuw
- 6 Getecafés : Gemeentelijke vertelavonden in Hoegaarden, Tienen, Landen, Linter, Zoutleeuw en
Geetbets. Er zal telkens een ander thema in relatie tot de Getevallei worden belicht. Najaar – winter
2014-2015.
ACTIE 16. Medewerking aan sensibilisatieacties van streekactoren
Contactpersoon: Alle medewerkers van RLZH, afhankelijk van het thema
Doelgroepen en partners: Brede publiek, middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt, Landelijke
Gilden, Toerisme Hageland, VVV's, heemkundige kringen, Pasar, …), lokale besturen.
Financiering: Basismiddelen RLZH
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 79
Doelstellingen:
Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennismaken met het streekeigen karakter en
biodiversiteitswaarden a.d.h.v. thematische projectwerking van RLZH (natuur, landschap, folklore en traditie,
erfgoed, …)
Omschrijving:
In de streek worden door diverse streekactoren brede publieksactiviteiten georganiseerd over thema’s die ook
met de werking van RLZH te maken hebben. RLZH wil binnen haar beschikbare capaciteiten zulke activiteiten
ondersteunen door bijdragen te leveren op inhoudelijk , organisatorisch of logistiek niveau. Dit kan gaan van
een aankondiging in de landschapskrant over het ‘uitlenen’ van sensibiliserend materiaal (fototentoonstelling
koestersoorten, infopanelen campagne, informatie over projectwerking, landschapskranten,…) tot het
aanwezig zijn op betreffende activiteit met een infostand.
In deze actie ligt de klemtoon op het sensibiliserend aspect van de medewerking die RLZH verleent aan de
activiteit. Samenwerking rond natuurrecreatieve initiatieven bij zulke activiteiten wordt beschreven onder punt
4.4.
Verloop actie in 2013:
- Deelname aan Brakona-contactdag2013: gemeenschappelijke infostand van de 5 Vlaams-Brabantse
Regionale Landschappen.
- Uitleenstand van RLZH op de plantenruilbeurs van Boutersem: 4/05/2013
- Thematische gidsbeurt natuursteen, op 2 juni 2013 op Open kerken dag: Sint-Leonarduskerk Te
Zoutleeuw
- Co-organisatie van Open Monumentendag te Wange (Landen) op zondag 8 september. De dag stond
in het teken van het thema ‘Natuursteen’.
Gepland in 2014:
RLZH zal ook de komende jaren binnen haar beschikbare capaciteiten zulke activiteiten ondersteunen door
bijdragen te leveren op inhoudelijk , organisatorisch of logistiek niveau.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 80
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 81
2.4 Actiedomein Recreatief medegebruik en Natuurrecreatie
ACTIE 17. Recreatieve ontsluiting van de Getevallei
Contactpersoon: Klara Hermans
Partners: gemeenten (Hoegaarden, Tienen, Linter, Zoutleeuw, Geetbets), Natuurpunt, Provincie Vlaams-
Brabant, Toerisme Vlaams-Brabant, ANB, Boerenbond.
Doelgroepen: Breed publiek: inwoners en recreanten van zowel binnen de regio als daarbuiten.
Financiering:
Leader-project “toeristisch-recreatieve ontsluiting van de Getevallei - fase 1”, betrokken gemeentebesturen,
Toerisme Vlaams-Brabant.
Doelstellingen:
Verhogen van de landschapsecologische en recreatieve kwaliteit van het landschap door inrichting en
uitstraling op vlak van natuurwaarden, recreatie, toerisme en educatie. Samen met de betrokken partners
willen we in de regio het draagvlak voor de Getevallei als groene ader met toeristisch-recreatief potentieel
versterken. Dit willen we bereiken door:
- Het optimaal aanwenden van de buurt- en voetwegen voor wandelrecreatie, om te komen tot een
breedgedragen en hoog-kwalitatieve basis voor een wandelnetwerk in het gebied.
- Het versterken van het draagvlak rond de Getevallei als de groene ader van het zuidelijke Hageland
- Het beter ontsluiten van natuur en landschap.
- Het versterken van de streekidentiteit.
- Het creëren van een breed draagvlak bij en het stimuleren van samenwerking tussen de diverse
actoren in de Getevallei.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 82
Omschrijving:
De Getevallei in het zuiden van het Hageland is een riviervallei met heel wat troeven: een landschap dat de
grens markeert tussen geografisch Hageland en Haspengouw, dat zijn huidige vorm heeft gekregen door
eeuwen van kleinschalige landbouw in de riviervallei. Het is bovendien één van de weinige open riviervalleien
in Vlaanderen. Het laatste decennium is er al veel in beweging gezet, gericht op de versterking en erkenning
van Getevallei als natuurcomplex met veel mogelijkheden. De unieke biodiversiteitswaarden van de Getevallei
worden gecombineerd met historische erfgoedelementen en een complementair voorkomen van
natuurgebieden, landbouw en pittoreske dorpskernen. Daardoor vormt het landschap er een attractie op zich
en biedt het kansen voor de ontwikkeling van toeristische initiatieven binnen de zachte recreatie. Wandelen en
fietsen horen hier bij de voornaamste activiteiten. Tot slot wordt de Getevallei in een studie van Toerisme
Vlaanderen aangeduid als zoekzone voor het ontwikkelen van een wandelnetwerk op basis van knooppunten.
Kortom, de Getevallei heeft heel wat potentieel en een recreatief ontsluitingsproces biedt kansen om het als
één van de groene troeven van het Hageland op de kaart te zetten, op bovenlokale schaal te promoten voor
wandelen en natuurgerichte recreatie en het op die manier ook een stuk economisch te valideren. Concreet
steunt het lopende recreatieve ontsluitingsproject op de 3 pijlers: (1) het uitwerken van een wandelnetwerk
Getevallei (i.s.m. Toerisme Vlaams-Brabant), (2) het inrichten van startplaatsen in de betrokken gemeenten, (3)
werken aan draagvlak en communicatie.
Gerealiseerd in 2013:
- Opstart van het project: voorbereidende vergaderingen met projectpartners, opmaak projectplanning,
aanwerving projectmedewerker
- Start terreininventarisatie en selectie van bestaande wandellussen, trage wegen en buurtwegen;
opstart van vrijwilligerswerking voor terreininventarisatie van voorvermelde selectie, met als
zwaartepunt het faciliteren van een werkgroep trage wegen in Zoutleeuw.
- Eerste ontwerp huisstijl voor startplaatsen in de Getevallei
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 83
- Realisatie van een beeldkwaliteitsplan Getevallei (i.s.m. Erasmus Hogeschool en provincie Vlaams-
Brabant)
- Bilateraal overleg met de verschillende actoren; infomoment betrokken gemeentebesturen
Gepland in 2014:
- Verdere inventarisatie van bestaande en potentiële wandelwegen en uitwerking van het concept van
een wandelnetwerk. (Voorziene einddatum concept: oktober 2014, waarna bebording en vermarkting
door Toerisme Vlaams-Brabant.)
- Inrichting van 6 startplaatsen in de regio: één instapplaats op het wandelnetwerk per betrokken
Getegemeente. De startplaatsen in kwestie zullen in deze fase bestaan uit een drieluik van infoborden:
een links bord vertelt het verhaal van de Getevallei, een middelste bord biedt de overzichtskaart van
het wandelnetwerk, en een rechts bord brengt een thema dat eigen is aan de gemeente in kwestie in
relatie tot de Getevallei. De borden worden ontwoperen in een eigen Getevallei-huisstijl die past
binnen de regional branding Hageland. De locaties van de
startplaatsen worden bepaald in overleg met de
gemeentebesturen en in relatie tot de nabijheid van het
wandelaanbod. (Voorziene einddatum concept en
vormgeving: najaar 2014, waarna plaatsing op terrein.)
- Draagvlakverbreding, communicatie en promotie rond de
Getevallei.
o Start invulling van website www.getevallei.be (voorjaar 2014)
o Start elektronische nieuwsbrief naar betrokken partners (B2B) met als doel een circa
tweemaandelijkse terugkoppeling over evoluties binnen het project (voorjaar 2014)
o Gete In Beeld: fotowedstrijd en aansluitend rondreizende expo, met een koppeling naar de
cursus natuurfotografie van Het Vinne; eveneens in samenwerking met Natuurpunt (volledige
looptijd van de 3 luiken: voorjaar 2014 – voorjaar 2015)
o Getecafés: gemeentelijke vertelavonden in elke betrokken Getegemeente waar telkens een
ander thema in relatie tot de Getevallei wordt belicht (najaar – winter 2014-2015)
- Landschapsontwikkeling in de Getevallei. Tegelijkertijd met de inventarisatie van de wandelwegen en
de uitwerking van een netwerk van wandelknooppunten, zal RLZH een landschapsinventaris opmaken
van de Getevallei. Deze zal als basis dienen om in de daarop volgende jaren verder acties te
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 84
ondernemen rond herstel en aanleg van KLE’s, klein bouwkundig erfgoed en andere elementen met
een landschappelijke of biodiversiteitswaarde.
ACTIE 18. Bijen- en Bloesemdag
Contactpersoon: Katrien Schulz
Partners en doelgroepen:
Lokale verenigingen, gemeentebestuur, lokale middenstand,…
Breed publiek, inwoners uit het werkingsgebied van RLZH en daarbuiten, recreanten, jeugdbewegingen en
scholen, …
Financiering: De organisatie gebeurt met basismiddelen en projectmiddelen van Provincie Vlaams-Brabant.
Doelstellingen:
- Het verhogen van het draagvlak voor biodiversiteit in het algemeen en voor de rol van honingbijen en
solitaire bijen specifiek.
- Sensibilisatie rond kleine ingrepen met belangrijke meerwaarden voor biodiversiteit binnen diverse
werkingsthema’s van RLZH: hoogstamboomgaarden, poelen, bermen, dieren op zolder,…
Omschrijving:
RLZH zet ieder voorjaar met bijen en bloesems biodiversiteit en het landschap in de kijker. Het is een
evenement voor de hele familie met een picknick, kinderactiviteiten, wandelingen, honing proeven bij imkers,
enz. De koesterburencampagne vormt de rode draad doorheen de dag.
Gerealiseerd in 2013:
- Realisatie van de Bijen- en Bloesemdag in het Vinne, Zoutleeuw op zondag 5 mei 2013. Het concept
bleef ongewijzigd, het aanbod aan activiteiten werd uitgebreid. Op deze tweede editie kwamen ca.
1800 a 1900 bezoekers.
- Partners waren het Vinne, Stad Zoutleeuw, Toerisme Zoutleeuw, Natuurpunt Zoutleeuw, imkersbond,
en de Jeugdbond voor Natuur en Milieu.
Bijen- en Bloesemdag 2013 (© Philippe Van den Panhuyzen)
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 85
Gepland in 2014:
Op 4 mei 2014 gaat deze gezinsdag door in Vertrijk (Boutersem). We zetten het domein van Kwabeek in de
kijker, samen met het gemeentebestuur en Natuurpunt Velpe-Mene. De dag wordt dit jaar gekoppeld aan de
orchideeënwandeling van Natuurpunt. We focussen op biodiversiteit op het kasteeldomein, erfgoed en
orchideeën in de Snoekengracht. Er zal een streekproductenmarkt zijn, een kinderzoektocht, picknick en
verschillende andere activiteiten.
ACTIE 19. Fruitig Hageland
Contactpersoon: Katrien Schulz, Joachim Lambrechts
Partners en doelgroepen:
Eigenaars van hoogstamboomgaarden, Natuurpunt, lokale besturen, Nationale Boomgaardenstichting,
provinciedomein het Vinne,…
Breed publiek, particulieren met hoogstamfruit, landbouwers, inwoners uit het werkingsgebied van RLZH,
recreanten, jeugdbewegingen en scholen, …
Financiering: De organisatie van Fruitig Hageland gebeurt vanuit de basiswerking van RLZH, provinciale
projectmiddelen en landschapsanimatie.
Doelstellingen:
- Het verhogen van het draagvlak voor herstel en behoud van hoogstamboomgaarden in de regio.
- Creëren en openstellen van extra mogelijkheden tot fruitverwerking, waardoor de belevingswaarde
van hoogstamboomgaarden voor de (potentiële) eigenaars/beheerders stijgt.
Omschrijving:
Op een centrale plaats vinden verschillende activiteiten plaats rond hoogstamfruit. Zoals een infomarkt over
hoogstamboomgaarden en biodiversiteit. Er worden technieken rond fruitverwerking voorgesteld en
producten van hoogstamfruit verkocht. Er zijn begeleide wandelingen in boomgaarden en particulieren stellen
hun privéboomgaard open voor het publiek. Voor bezoekers zonder een eigen boomgaard zijn er
plukboomgaarden waar ze gratis of voor een kleine prijs fruit kunnen plukken.
Gerealiseerd in 2013:
‘Fruitig Zoutleeuw’ vond plaats op zondag 6 oktober 2013. Er werd samengewerkt met particulieren en lokale
actoren. We bundelden enkele activiteiten zoals de ronde van de sapmobiel, het hoogstamboomgaardspel, een
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 86
fruittentoonstelling en een boomgaardenwandeling in het Vinne in Zoutleeuw. De dag was dit jaar ook een
onderdeel van de Landschapsdoedag van regionaal landschap Haspengouw en Voeren in Duras en het Vinne.
Gepland in 2014:
Fruitig Hageland is een tweejaarlijks evenement. De volgende editie zal plaatsvinden in 2015.
Fruitig Hageland editie 2013.
ACTIE 20. Sensibilisering natuursteen
Contactpersoon: Joachim Lambrechts, Katrien Schulz, Raf Stassen
Partners en doelgroepen:
Agentschap Onroerend Erfgoed, lokale besturen, heemkundige kringen, streekgidsen, toeristische verenigingen
Inwoners uit het werkingsgebied van RLZH, lokale besturen, heemkundige kringen
Financiering: Landschapsanimatie en projectmiddelen Leader.
Doelstellingen:
- Delen van informatie over de natuurstenen van Zuid-Hageland, met nadruk op het ‘menselijk verhaal’
achter deze gesteenten, met name de ontginningswijzen, typische streekeigen gebruiken en
bouwwijze.
- Het creëren van betrokkenheid van diverse actoren (experten en heemkundige kringen, eigenaars van
klein bouwkundig erfgoed, lokale besturen en betrokken administraties, toeristische diensten,…)
- Het opwekken van interesse van het groot publiek.
- Versterken van de streekidentiteit.
Omschrijving:
Het werkingsgebied van RLZH herbergt heel wat pareltjes in streekeigen natuurstenen: Tiens kwartsiet,
Gobertangesteen en tuffeau. Deze steensoorten zijn ruim vertegenwoordigd in het landschap en hebben
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 87
doorheen de eeuwen het beeld van de streek mee bepaald. Ze komen voor in tal van monumenten, historische
gebouwen, hoeves en hedendaagse gebouwen. Daarnaast vind je ze ook terug in de vorm van het landschap
en de overblijfselen van menselijke ingrepen in het landschap (groeves, kasseiwegen,…). Via deze actie zet
RLZH in op het versterken van de streekeigen identiteit en het creëren van een breder draagvlak in de regio
voor het behoud van deze streekeigen producten. De organisatie gebeurt in samenwerking met heemkundige
kringen, lokale besturen en verenigingen.
Gerealiseerd in 2013:
- Gegidste wandeling ‘Natuursteen in Hoegaarden’ op 26 mei
- Open Kerkendag op 2 juni: thematische gidsbeurt over natuursteen in Sint-Leonarduskerk in Zoutleeuw
- Open Monumentendag in Wange (Landen) op 8 september in samenwerking met heemkundige kring
Landen en Toerisme Landen. Op deze gezinsdag kon je natuursteenrondleidingen volgen, een
vertelwandeling over reenstenen bijwonen, kinderworkshops volgen en een steenkapper aan het werk
zien. Daarnaast was er ook een natuursteententoonstelling.
Natuursteenactiviteiten op Open Monumentendag in Wange.
- Opstart uitwerking toeristische natuursteenbrochure
- Uitwerking geofietsroute
- Wegens groot succes een herdruk van de natuursteenbrochure
Gepland in 2014:
Verderzetten van werking rond natuursteen in kader van Leader-project ‘Natuursteen in het Hageland’
(samenwerking met ‘Regionaal Landschap Noord-Hageland’) en Landschapsanimatie:
- Afwerking en druk van de fietsroute Natuursteen in Zuid-Hageland.
- In samenwerking met Toerisme Vlaams-Brabant, de realisatie van de toeristische brochure rond
natuursteen in het Hageland.
- Kinderactiviteiten op het Leader-slotmoment over natuursteen in Diest op 11 mei 2014
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 88
- Verkoop van de brochure ‘Natuursteen in Zuid-Hageland.
- (Co-)organisatie van vertelavonden, wandelingen, fietstochten en gidsbeurten
- Bij opportuniteiten, instandhoudingswerken of restauratiewerken voor klein bouwkundig erfgoed met
Gobertange, Tiens kwartsiet, Tuffeau van Lincent: bvb. toegangspoorten, kapel, bakoven, …
ACTIE 21. Samenwerking met andere actoren m.b.t. natuurrecreatieve publieksevenementen
Contactpersoon: Alle medewerkers RLZH
Doelgroepen en partners: Brede publiek, middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt, Landelijke
Gilden, Toerisme Hageland, VVV's, heemkundige kringen, …), lokale besturen.
Financiering: basiswerking en projecten RLZH, afhanklijk van het thema.
Doelstelling:
Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennis maken met het streekeigen karakter en de
biodiversiteitswaarden in de regio binnen natuurrecreatieve publieksevenementen die door partners van RLZH
georganiseerd worden.
Omschrijving:
Heel wat streekactoren werken reeds rond deze doelstelling. RLZH wenst daarom in te zetten op samenwerking
en afstemming en op het creëren van meerwaarden binnen de bestaande zacht-recreatieve initiatieven waar
natuur en landschap extra belicht kunnen worden.
Zo nam RLZH de voorbije twee jaar reeds diverse initiatieven om inwoners en overheden te betrekken op een
eerder ludieke en recreatieve manier om alzo het draagvlak voor natuur en landschap te vergroten. Zo is er
sinds de opstart van het regionaal landschap een goede samenwerking rond de groot-publiek
natuurrecreatieve activiteiten van Natuurpunt afdeling Velpe-Mene waar RLZH met ondermeer ondersteuning
in communicatie (artikel in de landschapskrant) en aanwezigheid op de activiteit zelf (infostand,
landschapspost, …) inzet. Met deze bijdragen speelt RLZH in op het bestaande aanbod aan natuurrecreatieve
activiteiten in het werkingsgebied die kwalitatief reeds hoog staan aangeprezen en heeft zij een complementair
en versterkend effect. Binnen deze actie wordt zulke samenwerking (activiteiten in co-organisatie) verder gezet
en zo mogelijk uitgebreid naar andere partners van RLZH.
Verloop actie in 2013:
- Deelname aan de Lente Plantenbeurs in de Tuinen van Hoegaarden op zondag 17/03.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 89
- Realisatie van de streekverkenning Zuid-Hageland i.s.m. CVN, Natuurpunt Oost-Brabant en de provincie
Vlaams-Brabant. Volgende actviteiten werden gerealiseerd:
o Hagelandse bloesemwandeling op zondag 28/04
o Fietstocht door de Getevallei op zondag 15/05
o Wandeling natuurstenen en bieren in Hoegaarden op zondag 26/05
o Vinnewandeling op zondag 02/06
o Fietstocht akkernatuur en veldslagen in Landen op zondag 16/06
o Kajak op de Melsterbeek op zondag 30/06
- Walk for Nature (organisatie Natuurpunt Oost-Brabant) in het kader van de ruilverkaveling
Willebringen op zondag 09/06.
Samenwerking met andere actoren bij het organiseren van natuurrecreatieve publieksevenementen
Gepland de komende jaren:
- Samenwerking met Natuurpunt rond focusactiviteiten, Walk for Nature en de Dag van de Natuur
- Samenwerking met en ondersteuning van publieksactiviteiten van andere actoren (gemeenten, CVN,
etc.)
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 90
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 91
3 Communicatie
3.1 Landschapskrant (LSK) De landschapskrant is een gebiedsdekkend communicatiemiddel. De krant verschijnt twee maal per jaar (april
en september) en wordt bus aan bus verspreid in het werkingsgebied van RLZH. Stakeholders en
geïnteresseerden van buiten de streek krijgen ze ook in de bus. Ze is verkrijgbaar op het secretariaat en op de
infostand van RLZH bij evenementen. De krant wordt op 46.000 exemplaren gedrukt. Volgende thema’s komen
aan bod: natuur en biodiversiteit, landschap, landbouw, jacht, erfgoed, recreatie en educatie. De redactie
gebeurt door het team van RLZH. De krant krijgt van inwoners en stakeholders een goede feedback. Er wordt
gestreefd naar zo veel mogelijk betrokkenheid door samen aan artikels te werken of wedstrijden te
organiseren.
Alle edities van de landschapskrant zijn digitaal raadpleegbaar op de website.
Tabel 18. Edities 2013
Editie Inhoud
LSK 11: april 2013 - Biodiversiteit in de kijker, hagen, heggen en houtkanten Kortingsbon ‘Walk for Nature’
- Koesterrubriek met wervende biodiversiteitsacties van diverse actoren (gemeenten, scholen, natuurverenigingen)
- Thema- pagina Bijen- en Bloesemdag - Proef je streek over kaasjeskruid met recept
komkommersoep met kaasjeskruidaccent – rubriek met info over typische planten en hun link met het landschap
- Fotowedstrijd ‘Herken de plek en win…’ - Korte berichten: voorjaarsactiviteiten, nieuwe folder
akkervogels, oproep haagplantactie
LSK 12: september 2013 - Biodiversiteit in de kijker: riviervalleien. Sapmobiel: 3 stappen voor jouw appelsap.
- Koesterrubriek met wervende biodiversiteitsacties van diverse actoren (gemeenten, scholen, natuurverenigingen)
- Themapagina Open Monumentendag – natuursteen - Fruitig Zoutleeuw - Proef je streek over hazelnoten met recept hazelnootlikeur–
rubriek met info over typische planten en hun link met het
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 92
landschap - Fotowedstrijd ‘Herken de plek en win…’ - Korte berichten: najaarsactiviteiten, nieuwe brochure
knotbomen, terreinactie Bethaniakapel
3.2 RLZH digitaal – website en e-zine RLZH mikt met zijn website op het brede publiek, verenigingen en besturen actief binnen het werkingsgebied.
Natuurfotograaf Wouter Pattyn verleende zijn medewerking aan de website en leverde beeldmateriaal.
Hiernaast onderhoudt RLZH een netwerk van lokale fotografen voor het aanleveren van foto’s over RLZH-
activiteiten.In 2013 hebben 4.998 mensen de website bezocht. Gemiddeld bekeek een bezoeker 3 pagina’s op
de website. De publicatiepagina was de drukst bezochte pagina. Daarnaast scoren de nieuwspagina en de
inhoudelijke projectpagina’s zeer goed. Op 1 jaar tijd werden onze brochures 276 keer gedownload. De
landschapskranten werden in deze periode 124 keer gedownload. De website wordt vaak rechtstreeks bezocht,
via Google of via sociale media zoals Facebook.
De website van RLZH bevat vijf hoofdluiken:
- De meest recente nieuwsberichten verschijnen op de homepage, naast de laatste editie van de
landschapskrant. Ze verhogen de interactie met onze doelgroepen en garanderen een snelle
communicatie. Ze kunnen makkelijk gedeeld worden via sociale media. Ieder nieuwsbericht krijgt
trefwoorden toegekend (tags), die makkelijk doorzoekbaar zijn via de trefwoordenwolk op de
nieuwspagina.
- Het luik ‘Wie zijn we’ licht regionale landschappen toe en stelt het team voor.
- ‘Wat doen we’ gaat dieper in op onze projecten: hoogstamboomgaarden, landschapszorg, poelen,
akkervogels, sapmobiel,… Alles wordt uitgebreid toegelicht, voorzien van passend beeldmateriaal.
- Het luik ‘Publicaties’ bevat de digitaal raadpleegbare landschapskrant (met archief), de nieuwsbrief (e-
zine, met archief) en brochures. Alle publicaties zijn gratis downloadbaar.
- Het laatste luik ‘Contact’ bevat een contactformulier, routebeschrijving en praktische informatie over
het RLZH-secretariaat (contactgegevens, openingsuren, enz.).
website van RLZH E-zine van RLZH
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 93
In 2013 verzond RLZH 10 e-zines. Het aantal abonnees liep in 2013 op naar 650. De abonnees zijn particulieren
binnen en buiten het werkingsgebied, gemeentepersoneel, gemeentebesturen, verenigingen,…
3.3 Perswerking In 2013 genereerden evenementen en terreinacties persaandacht, zowel regionaal als nationaal. Het netwerk
van perscontacten wordt actief onderhouden en er wordt samengewerkt met gemeenten en verenigingen bij
opmaak en verspreiding van persberichten.
Artikel hoogstamfruitles in het Nieuwsblad
RLZH kwam in 2013 176 keer in het regionale nieuws, in de dag- en weekbladen, websites en 4 keer op de
regionale televisie (ROB).
Onderstaande tabel geeft een overzicht van evenementen en projectactiviteiten waar RLZH een persmoment voorzag in 2013. Een volledig overzicht van alle persmappen en de reportages op regionale televisie zijn ter inzage op het secretariaat.
Tabel 19. Persmomenten in 2013.
Datum Aanleiding persmoment
04/02/2013 Rivierdonderpad in Linter wordt door Leuvense rechtbank verdedigd
21/03/2013 Wilde bijen in Tienen
28/04/2013 Bloesemwandeling Glabbeek
05/05/2013 Bijen- en Bloesemdag in Zoutleeuw
26/05/2013 Ringslang in Meldert (Hoegaarden)
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 94
03/07/2013 Wilde bijen als bestuivers in de fruitteelt in Meensel-Kiezegem
04/07/2013 Symposium akkernatuur over de grenzen heen in Gingelom
08/09/2013 Open Monumentendag over natuursteen in Wange (Landen)
06/09/2013 Plaatsing insectenhotel ‘t Kareeltje in Wommersom (Linter)
27/09/2013 Fruitles aan de sapmobiel in Boutersem
06/10/2013 Fruitig Zoutleeuw in het Vinne in Zoutleeuw
20/10/2013 Dag van de Trage Weg in Zoutleeuw
Daarnaast investeert RLZH in zijn netwerk van gemeenten en verenigingen. Hierdoor worden onze artikels en
aankondigingen in het hele werkingsgebied geregeld opgenomen in gemeentelijke infobladen, websites en
tijdschriften van verenigingen.
3.4 Publicaties Naast de landschapskrant en de nieuwsbrief brengt RLZH ook andere publicaties uit (i.s.m. partners of in eigen
beheer). Deze brochures zijn op verzoek te verkrijgen bij RLZH en in de gemeentehuizen van de 9 gemeenten.
Ze zijn ook online beschikbaar via www.rlzh.be. In 2013 brachten we volgende brochures uit:
- Herdruk brochure ‘Kwartsiet en Gobertange, natuurstenen uit Zuid-Hageland’ (i.s.m. Onroerend
Erfgoed, PORTIVA, de Provincie Vlaams-Brabant, Leader Hageland).
- Brochure ‘Knotbomen, knoestige knapen’ (i.s.m. de Vlaams-Brabantse regionale landschappen en de
Provincie Vlaams-Brabant).
- ‘Akkervogelkalender, een leidraad voor de landbouwer’ (i.s.m.VLM, ANB, LNE, Landelijk Vlaanderen en
de Vlaamse Gemeenschap).
Akkervogelkalender
Brochure knotbomen
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 95
4 Verplichte activiteiten
Volgens het Besluit op de regionale landschappen moet een regionaal landschap, om aan een erkenning te
blijven voldoen, jaarlijks een aantal verplichte activiteiten organiseren. In dit hoofdstuk geven we een overzicht
van de in 2013 gerealiseerde verplichte activiteiten en wordt in onderstaande tabellen geïllustreerd dat aan
deze voorwaarden werd voldaan.
4.1 Landschapskrant Toetsingscriteria: Minstens tweemaal een landschapskrant verspreiden in haar werkingsgebied
RLZH heeft jaarlijks twee landschapskranten verspreid. Overzicht onder punt 3.1 en een kopie van de
gepubliceerde landschapskranten zijn terug te vinden in bijlage bij het jaarverslag.
4.2 Vormingsactiviteiten Toetsingscriteria: Minstens drie vormingsactiviteiten/jaar met minimaal 25 deelnemers (mede)organiseren
Deze doelstelling werd ruim behaald. In 2013 organiseerde RLZH 22 vormingsactiviteiten met in totaal 601 deelnemers.
Vormingsactiviteiten 2013 - RLZH
Datum Titel activiteit Gemeente Aantal deelnemers
Hoofdorganisator(en) Medeorganisator(en)
2/03/2013 Snoeicursus hoogstambomen
Glabbeek, Tienen
26 RLZH NBS
21/03/2013 Infoavond Bijen Tienen 60 RLZH MAR Tienen
8/04/2013 Infoavond zwaluwen
Glabbeek 15 VWGOB - RLZH Natuurpunt, Gemeente
19/04/2013 Infoavond Bijen Boutersem 45 RLZH Gemeente Boutersem
28/04/2013 Streekverkenning Zuid-Hageland: bloesemwandeling
Glabbeek 7 CVN RLZH
1/06/2013 Fietstocht zwaluwen
Hoegaarden 5 RLZH, Vogelwerkgroep Oost-Brabant
gemeente Hoegaarden
12/mei Streekverkenning Zuid-Hageland: Getevallei
Tienen, Linter, Zoutleeuw
15 CVN RLZH
21/mei Cursus eikelmuis theorie
Leuven 20 RLZH, RLD, RLNH provincie
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 96
25/05/2013 Streekverkenning natuursteen en bier
Hoegaarden 12 CVN RLZH
25/05/2013 Fietstocht eikelmuis
Bekkevoort 12 RLZH, RLD, RLNH Natuurpunt Bekkevoort
2/06/2013 Streekverkenning Vinne
Zoutleeuw 8 CVN RLZH, Vinne
2/06/2013 Gidsbeurt Natuursteen Sint-Leonarduskerk
Zoutleeuw 18 RLZH, Toerisme Zoutleeuw
Vrienden van Zoutleeuw
16/06/2013 Streekverkenning Landen: veldslagen en akkernatuur
Landen 25 CVN RLZH, Natuurpunt Landen
30/06/2013 Streekverkenning - kajaktocht Melsterbeek
Geetbets 20 CVN RLZH, gemeente
4/07/2013 Symposium akkernatuur
Gingelom 85 RLZH en RLHV VLM
13/09/2013 Avondzoektocht eikelmuis
Landen 20 RLZH, RLD, RLNH Natuurpunt Landen
20/09/2013 Infoavond wandelnetwerk Getevallei
Zoutleeuw 23 RLZH Toerisme Vlaams-Brabant
8/10/2013 Proefavond Hoogstamfruit
Geetbets 22 RLZH Gemeente Geetbets
29/11/2013 en 30/11/2013
Uitwisseling gebiedsgerichte werking rond akkervogels - Moutsborn
Glabbeek, Tienen
56 Natuurpunt - Vogelwerkgroep Oost-Brabant
RLZH, WGG, VLM
1/10/2013 Beeldkwaliteitsplan Getevallei
Sint Truiden 18 Provincie Vlaams-Brabant, dienst Landbouw
Natuurpunt, RLZH, Erasmus Hogeschool
21/10/2013 Beeldkwaliteitsplan Getevallei
Zoutleeuw 24 Provincie Vlaams-Brabant, dienst Landbouw
Natuurpunt, RLZH, Erasmus Hogeschool
30/11/2013 Infoavond akkervogels
Tienen 40 Vogelwerkgroep Oost-Brabant
RLZH, VLM, Natuurpunt
1/12/2013 Wandeling akkervogels
Glabbeek-Tienen
25 Vogelwerkgroep Oost-Brabant
RLZH, VLM, Natuurpunt
Aantal deelnemers vormingsactiviteiten 601
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 97
4.3 Brede publieksactiviteiten Toetsingscriteria: minstens 3 brede publieksactiviteiten met telkens 100 deelnemers (mede)organiseren.
In 2013 werden door RLZH 13 publieksactiviteiten aangeboden, in eigen beheer of in partnerschap met andere
streekactoren. Op deze activiteiten namen ca. 9.185 deelnemers aanwezig.
Publieksactiviteiten 2013 - RLZH
Datum Titel activiteit Gemeente Aantal deelnemers
Hoofdorganisator(en)
Medeorganisator(en)
17/03/2013 Plantenbeurs 'Tuinen van Hoegaarden'
Hoegaarden 700 Tuinen van Hoegaarden
gemeente Hoegaarden, RLZH
4/05/2013 Planten- en stoffenruilbeurs Boutersem 70 Groen Boutersem
5/05/2013 Bijen- en Bloesemdag Zoutleeuw 1900 RLZH Provinciedomein Het Vinne, Natuurpunt, stad zoutleeuw
26/05/2013 Dag van het park Hoegaarden 35 Natuurpunt Hoegaarden
RLZH
26/05/2013 Dag van het park Tienen 200 MAR Tienen, Stad Tienen
9/06/2013 Walk for Nature Boutersem 600 Natuurpunt Oost-Brabant
RLZH
2/08/2013 opendeurdag Hagelandse fruitteelt
Kortenaken 120 Vakgroep Fruit Hageland
provincie Vlaams-Brabant, PC Fruit
8/09/2013 Open Monumentendag Natuursteen in Wange
Landen 1300 GHK Landen, RLZH Stad Landen, kasteelhoeve
8/09/2013 Dag van de Landbouw Landen 300 Boerenbond en Landelijke gilden
gemeente Landen
27-28/09/2013
Ronde van de sapmobiel Boutersem 290 RLZH gemeente Boutersem
3/10/2013 Sapmobiel Dellebron Kortenaken 90 RLZH, RVT Dellebron
6/10/2013 Landschapsdoedag Zoutleeuw, Sint Truiden
3500 RLH RLZH, NBS, Natuurpunt
20/10/2013 Dag van de trage weg Geetbets, Zoutleeuw
80 RLZH, Natuurpunt Satd Zoutleeuw
Aantal deelnemers publieksactiviteiten 9.185
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 98
5 Financiën 2013 - 2014
5.1 Balans en resultatenrekening 2013
5.1.1 Opbrengsten 2013
De opbrengsten in 2013 bedroegen 375.717,14 euro en bestonden voornamelijk uit gemeentelijke bijdragen,
provinciale subsidies (basiswerking en projectwerking), basissubsidies van het Agentschap Natuur en Bos en
het Agentschap Onroerend Erfgoed. Daarnaast ontving RLZH ook subsidies voor volgende projecten:
- Hagelandse Natuurstenen (i.s.m. RLNH)
- Bestuivers ter ondersteuning van de Hagelandse fruitteelt
- Toeristisch-recreatieve ontsluiting van de Getevallei – fase1.
- Draagvlakverbredingsproject “akkernatuur over de grenzen heen”.
Tenslotte haalde RLZH ook inkomsten uit de restfinanciering van deelnemende particulieren en gemeenten
aan terreinprojecten inzake hoogstamboomgaarden en poelen en ontving het regionaal landschap 9.189.27
euro aan VIA-subsidies van de Vlaamse Overheid.
In totaal waren er 105% aan inkomsten t.a.v. de oorspronkelijke begroting van 2013.
5.1.2 Uitgaven 2013
De uitgaven in 2013 bedroegen 359.129 euro en bestonden voornamelijk uit loonkosten, werkingskosten en
specifieke projectkosten – deze laatsten zijn voornamelijk aannemerskosten voor landschapsherstel - en
communicatie- en sensibilisatiekosten van de landschapskrant en publieksevenementen.
Op basis van de resultatenrekening werd de oorspronkelijke begroting 2013 getoetst aan de feitelijke
resultaten en in de tabel in bijlage weergegeven. Deze tabel geeft m.a.w. de realisatiegraad weer van de
oorspronkelijk begrootte kosten- en uitgavenposten. Hierin zien aan uitgavenzijde ondermeer dat:
- De budgetten voor personeel, huisvesting en secretariaatswerking goed besteed werden.
De personeelskosten stegen licht door de aanwerving van een extra medewerker op
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 99
01/10/2013 (109% realisatie). Dit werd gecompenseerd met een lagere besteding van
secretariaatskosten (71% realisatie) en door extra inkomsten aan nieuwe projecten.
- De budgetten voor specifieke projectuitgaven zijn sterk gestegen t.a.v. voorgaande jaren,
maar kennen nog een lichte onderbesteding (91% realisatie). Dit is te wijten aan een
wijziging in de subsidie voor landschapsanimatie in de loop van het jaar. Oorspronkelijk
was 100.000 euro aan landschapsanimatie voorzien, maar door de overdracht naar de
provincie is de laatste schijf van 20% niet mee overgekomen. Deze situatie doet zich bij alle
regionale landschappen in Vlaanderen voor. Hierdoor is er in het najaar 2013 een stop aan
terreinrealisaties op landschapsanimatie ingevoerd, om deze te hervatten vanaf 2014
onder het subsidiestelsel van de provincie Vlaams-Brabant.
In totaal werd 102% van de begrootte uitgaven besteed.
Het boekjaar werd afgesloten met een positief resultaat van 16.588,28 euro, na een bijstelling van 30.044,36
euro aan uitzonderlijke kosten en opbrengsten overgenomen uit 2012. Het totaal aan winst bij afsluiting van
2013 is 46.632,64 euro, waarvan 45.000 euro wordt voorzien op het sociaal passief van RLZH.
Het verslag van de erkende boekhouder over het boekjaar 2013 werd door een erkende accountant opgesteld
en wordt toegelicht op de Algemene Vergadering van 20/02/2014 te Tienen.
Jaarverslag 2013 – Programma 2014. Ontwerpversie voor de Algemene Vergadering
Regionaal Landschap Zuid-Hageland vzw 100
6 Bijlagen
Bijlage 1 Ledenlijst Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur
Bijlage 2 Persmomenten en persartikels
Bijlage 3 Landschapskranten
Bijlage 4 Financiële stukken
a. Verslag accountant
b. Neerlegging jaarrekening 2013
c. Balans 2013
d. Resultatenrekening 2013
e. Toetsing begroting aan resultatenrekening 2013
f. Begroting 2014