REALNI SEKTOR 01

13

Realni sektor

1.1. Bruto domaći proizvod

Crnogorska ekonomija je prema preliminarnim podacima Monstat-a u prvom kvartalu tekuće godine ostvarila realni rast od 2,7%, u odnosu na isti period prethodne godine. Sa pojavom virusa Covid-19 i uvođenjem mjera za njegovo suzbijanje došlo je do značajnog pogoršanja ekonomskih kretanja. Iako podaci o BDP-u za drugi kvartal nijesu dostupni, raspoloživi statistički pokazatelji u većini sektora imaju negativan trend.

U prvih šest mjeseci zabilježen je veliki pad dolazaka i noćenja turista, pad u trgovini, pad ukupne industrijske proizvodnje, zbog pada u sektoru snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom. Rast je zabilježen u sektoru šumarstva, dok je na tržištu rada došlo do pada zaposlenih i rasta nezapo-slenih u odnosu na prvih šest mjeseci 2019. godine. Podaci za oblast saobraćaja i sektor građevinarstva za drugi kvartal 2020. godine u vrijeme pisanja ovog izvještaja nijesu bili raspoloživi, međutim, realno je za očekivati da je u tom periodu u obje ove grane zabilježen pad.

Postepeno otvaranje granica i popuštanje mjera dalo je određeni impuls sektorima koji su najviše pogođeni krizom, poput turizma. Međutim, iako su prvobitne projekcije za 2020. godinu bile optimi-stične, pandemija će uticati da se u ovoj godini, prema prognozama većine međunarodnih instituci-ja, zabilježi pad BDP-a između 5,6% (Svjetska banka) i 9% (MMF). Prema prognozama Ministarstva finansija očekuje se realni pad od 6,8%, ali sama priroda uzroka krize i neizvjesnost daljeg širenja koronavirusa utiče na pouzdanost prognoza kretanja BDP-a u zemlji i na globalnom nivou. U ovom trenutku, na bazi ograničenog broja raspoloživih statističkih pokazatelja, stiče se utisak da će pad biti veći od inicijalno projektovanog.

1.2. Djelatnosti

1.2.1. Industrijska proizvodnja

U prvih šest mjeseci 2020. godine zabilježen je pad fizičkog obima industrijske proizvodnje od 0,8% u odnosu na isti period 2019. godine. Na to je dominantno uticao pad proizvodnje zabilježen u sektoru snabdijevanja električnom energijom, gasom i parom od 10,2%. Rast proizvodnje, zabilježen u sektori-ma vađenje rude i kamena, te u prerađivačkoj industriji, od 12,9% i 3,4% respektivno, nije bio dovoljan da amortizuje pad proizvodnje u drugim oblastima industrijske proizvodnje.

Posmatrajući po kvartalima, u prvom kvartalu je ostvaren rast (12,9%) u odnosu na isti period pret-hodne godine, dok je u drugom kvartalu zabilježen pad od 15,9% u odnosu na drugi kvartal 2019. go-dine (grafik 1.1). Pad u odnosu na drugi kvartal prethodne godine zabilježen je u sektoru snabdijeva-nje električnom energijom, gasom i parom (-38,6%) i prerađivačkoj industriji (-7,6%), dok je u sektoru vađenje ruda i kamena ostvaren rast (4,1%).

14

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2020

U prerađivačkoj industriji je u prvoj polovini 2020. godine, u odnosu na isti period prethodne godine evidentiran rast proizvodnje u šest oblasti (Tabela br. 1.1). Najveći rast zabilježen je u oblasti proizvodnja duvanskih proizvoda (preko 200%), jer u prva tri mjeseca prethodne godine nije bila evidentirana proizvodnja, a zatim u oblasti pro-izvodnja proizvoda od gume i plastike (59,4%). Najmanji rast zabilježen je u oblasti proizvod-nja metalnih proizvoda, osim mašina i uređaja (2,2%). U istom periodu u devet oblasti je zabi-lježen pad proizvodnje. Najveći pad zabilježen je u oblasti proizvodnja hemikalijai hemijskih pro-izvoda (-34,3%), a najmanji u oblasti proizvodnja prehrambenih proizvoda (-0,3%).

Industrijska proizvodnja - kvartalne stope, u %

Grafik 1.1

Izvor: MONSTAT

Tabela 1.1

Oblasti prerađivačke industrije, indeksi promjene

Oblast industrije/ Period QI-II 2020.QI-II 2019.

PRERAĐIVAČKA INDUSTRIJA – ukupno 103,4

Proizvodnja prehrambenih proizvoda 99,7

Proizvodnja pića 72,4

Proizvodnja duvanskih proizvoda 300,0¹

Proizvodnja odjevnih predmeta 70,6

Proizvodnja kože i predmeta od kože -

Proizvodi od drveta, plute i sl. 73,7

Proizvodnja papira i proizvodaod papira 91,4

Štampanje i umnožavanje audio i video zapisa 94,1

Proizvodnja hemikalija i hemijskih proizvoda 65,7

Proizvodnja osnovnih farmaceutskih proizvoda i preparata 121,3

Proizvodnja proizvoda od gume i plastike 159,4

Proizvodnja proizvoda od ostalih nemetalnih minerala 105,8

Proizvodnja osnovnih metala 112,0

Proizvodnja metalnih proizvoda, osim mašina i uređaja 102,2

Proizvodnja mašina i opreme na drugom mjestu nepomenute 77,0

Proizvodnja namještaja 69,4

¹ Obračunati indeks iznad 300.

Izvor: MONSTAT

15

Realni sektor

Sektor vađenja ruda i kamena nastavlja pozitivan trend iz prethodne godine. U prvih šest mjeseci 2020. godine, u odnosu na isti period 2019. godine, ostvaren je rast proizvodnje od 12,9%. Rast se bi-lježi u oblastima vađenja ruda metala (20,9%) i vađenja uglja (0,2%), dok je u oblasti ostalo rudarstvo ostvaren neznatan pad (-0,1%).

Nakon lošijih rezultata u 2019. godini, sektor snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom, i u prvoj polovini ove godine, bilježi pad od 10,2% u odnosu na isti period prethodne godine. Proizvodnja u hidroelektranama bilaje značajno manja od očekivane, čemu je doprinijela i lošija hidrološka situ-acija u pojedinim mjesecima. Naime, hidroelektrane su za prvih šest mjeseci proizvele 571 GWh, što je samo 60% planiranog Elektroenergetskim bilansom za 2020. godinu. HE Perućica je proizvela 299 GWh ili 52,7% od plana, HE „Piva“ 272 GWh ili 70,4%, dok je TE„Pljevlja“ u istom periodu premašila planiranu proizvodnju za 7,8% (proizvodnja 576 GWh)1.

1 Izvor: Elektroprivreda Crne Gore (List „Elektroprivreda“ br. 398, jul 2020. godine).

Industrijska proizvodnja po sektorima, 02019= 100

Grafik 1.2

Izvor: MONSTAT

16

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2020

1.2.2. Turizam

Mjere za suzbijanje širenja korona virusa koje su ograničile i ekonomska kretanja naročito su se odra-zile na sektore koji su nosioci rasta poput turizma. Dugogodišnji trend pozitivnih rezultata je zaustav-ljen od marta ove godine, sa zatvaranjem granica i zabranom putovanja, kako na globalnom nivou, tako i u zemlji. Postepeno otvaranje granica za EU zemlje u junu i obnavljanje pojedinih avio linija, omogućilo je da ljetnja sezona otpočne. Međutim, zbog lošije epidemiološke situacije otvaranje gra-nica, bez ograničenja, za turiste iz pojedinih zemalja koje imaju veliko učešće u strukturi dolazaka i noćenja je odloženo za treći kvartal.

Prema preliminarnim podacima MONSTAT-a, u Crnoj Gori je u prvoj polovini godine boravi-lo 108.320 turista u kolektivnom smještaju, što predstavlja pad od 78,5% u odnosu na isti period prethodne godine. U ovom periodu, u kolektiv-nom smještaju, zabilježen je pad broja dolazaka i domaćih (53,2%) i stranih turista (81,6%) u odno-su na isti period 2019. godine.

U strukturi ukupnih dolazaka u kolektivnom smještaju, najveći broj dolazaka zabilježen je u primorskim opštinama (63,1%). Od ukupnih do-lazaka turista najviše je posjetilo Budvu (34,4%), zatim Podgoricu (20,8%), te opštine Herceg Novi (14,2%), Tivat (8,7%) i Kolašin (7,2%). Učešće ostalih opština u strukturi ukupnih dolazaka tu-rista prikazano je na grafiku br. 1.4.

Tokom prvih šest mjeseci 2020. godine u kolek-tivnom smještaju ostvareno je 255.155 noćenja,

Dolasci turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – jun

Grafik 1.3

Izvor: MONSTAT

Struktura dolazaka turista u kolektivnom smještaju po opštinama u prvih šest mjeseci

2020. godine, % učešće

Grafik 1.4

Izvor: MONSTAT

Noćenja turista u kolektivnom smještaju u periodu januar – jun

Grafik 1.5

Izvor: MONSTAT

17

Realni sektor

što je za 83,3% manje u odnosu na isti period prethodne godine. Od ukupnog broja noćenja u kolektiv-nom smještaju, domaći turisti su ostvarili 92.401 noćenja, što je za 53,2% manje nego u istom periodu 2019. godine, dok su strani turisti ostvarili 162.754 noćenja, što predstavlja pad od 87,7%. Pad noćenja je zabilježen u većini turističkih mjesta, pri čemu se i dalje najveći broj noćenja realizuje u pri-morskoj regiji (65,6% od ukupnih noćenja). Broj noćenja turista na primorju je bio za 87% niži u odnosu na prvih šest mjeseci prethodne godine, a smanjen je i broj noćenja u glavnom gradu za 66%, ostalim turističkim mjestima za 62,5%, pla-ninskim mjestima za 60%, dok je u ostalim mje-stima zabilježen rast od 5,9%.

U ovom periodu u ukupnoj strukturi noćenja u kolektivnom smještaju najzastupljeniji su bili turisti iz Albanije (9,3%), Srbije (8,5%), Rusije (6,4%), Njemačke (4,8%), Kosova (4%), Bosne i Hercegovine (2,9%), Hrvatske (2,5%), Francuske (2,4%) (grafik br. 1.6).

Boks 1.1 – Međunarodni turizam u uslovima pandemije Covid-19

Svjetski turizam je, prema preliminarnim podacima UNWTO-a, u periodu januar-maj 2020. godine za-bilježio pad međunarodnih dolazaka od 56% u odnosu na isti period prethodne godine. Međunarodni dolasci su smanjeni za oko 300 miliona turista što je tri puta više od pada zabilježenog 2009. godine, nakon izbijanja Velike ekonomske krize u 2008 godini.

Mjere zatvaranja granica i ograničenja putovanja, uvedene u skoro svim destinacijama u svijetu u cilju suzbijanja širenja virusa Covid-19, dovele su do značajnog pada međunarodnih dolazaka, koji su u maju iznosili 98% u odnosu na isti mjesec 2019. godine.

Posmatrajući po regionima, u prvih pet mjeseci, u Aziji i Pacifiku, prvom regionu koji je pretrpio uticaj pandemije, došlo je do smanjenja međunarodnih dolazaka od 60%. Zatim slijedi Evropa sa padom od 58%, Bliski Istok (-51%) i Amerika i Afrika (po -47%).

Pandemija je uticala da dođe do promjene ponašanja turista u vidu preferiranja putovanja u zemlji ili na kraćim relacijama, putovanja autom, i stoga se očekuje prvo oporavak domaćeg turizma. Iako se tu-rizam polako “pokreće” u nekim destinacijama, UNWTO-ov indeks povjerenja pao je na rekordno nizak nivo, kako u periodu januar-april 2020. godine, tako i za prognoze za maj-avgust. Većina eksperata ove organizacije predviđa oporavak međunarodnog turizma do druge polovine 2021. godine.

Posmatrajući region Evrope, prema izvještaju European tourism - Trend & Prospects Q2 2020., većina evropskih zemalja sprovela je stroga ograničenja: zatvaranje granica, ograničavanje kretanja (u zemlji i inostranstvu) koja su značajno uticala na svakodnevni život građana i imale velike negativne efekte na turizam. Međutim, ova ograničenja pomogla su uspešnoj kontroli izbijanja virusa što je omogućilo mnogim evropskim zemljama da započnu ponovno pokretanje turizma tokom ljetnje sezone. Ipak,

Struktura noćenja turista u kolektivnom smještaju u periodu januar-jun 2020. godine

Grafik 1.6

Izvor: MONSTAT

18

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2020

Vlade koriste oprezan pristup ublažavanju ograničenja, jer prijetnja od drugog talasa postaje zabrinjavajuća, zbog čega se prvo podstiču putovanja u zemlji i putovanja na kratkim relacijama. Evropska turistička indu-strija možda će moći da iskoristi povećanu potražnju za putovanjima u drugoj polovini godine, ako građanima bude data veća slo-boda kretanja. Međutim, neizvjesnost će biti izražena sve dok se ne otkrije vakcina, što za sad predstavlja osnovnu prepreku za opora-vak ovog sektora.

Shodno Izvještaju UNWTO’s European tou-rism - Trend & Prospects Q2 2020. očekuje se da će u 2020. godini pad međunarodnih dolazaka u Svijetu biti 52,4% i to u regionu Amerike (-54,6%), Evrope (-53,9%), Srednjeg Istoka (-51,4%) Azije i Pacifika (-49,2%) i Afrike (-47,7%) (grafik 1.).

1.2.3. Šumarstvo

U prvoj polovini godine je, prema podacima Monstat-a, proizvedeno 102.672 m3 šumskih sor-timenata što predstavlja rast od 36,9%2 u odno-su na isti period 2019. godine. U cilju održivog korišćenja šuma i bolje valorizacije ovog resursa usvojen je Program reorganizacije koncesionog korišćenja šuma. Ovaj koncept između ostalog podrazumijeva formiranje berze drveta, što će omogućiti da drvna građa bude dostupna većem broju prerađivača drveta. Berza će doprinijeti i boljoj valorizaciji drvne sirovine i time i veće prihode u sektoru šumarstva. Novi model orga-nizacije podstaknuće stvaranje malih i srednjih preduzeća u ovoj oblasti i razvoj privredne aktiv-nosti u ruralnim područjima.

1.2.4. Građevinarstvo3

1.2.5. Saobraćaj4

2 Iskazano ponderisanim indeksom, a neponderisanim proizvodnja je veća za39,5% za isti period3 U trenutku pisanja Izvještaja nijesu bili dostupni podaci za građevinarstvo za drugi kvartal 2020. godine.4 U trenutku pisanja Izvještaja nijesu bili dostupni podaci za saobraćaj za drugi kvartal 2020. godine.

Proizvodnja šumskih sortimenata, m³

Grafik 1.7

Izvor: MONSTAT

izvor: European tourism - Trend & Prospects Q2 2020

Međunarodni dolasci turista, 2019. godina i prognoze za 2020. i 2021. godine, u %

Grafik 1

19

Realni sektor

1.3. Cijene

Potrošačke cijene su u junu u odnosu na kraj prethodne godine zabilježile pad od 0,9%. U ovom periodu najveći pad zabilježile su cijene iz kategorije prevoz (-9,5%) i odjeća i obuća (-4%), dok je najveći rast cijena u junu u odnosu na de-cembar prethodne godine zabilježen u katego-riji alkoholna pića i duvan (2,8%). Posmatrajući kretanje cijena na mjesečnom nivou, najveći pad potrošačkih cijena zabilježen je u aprilu (-0,7%), dok je mjesečni rast zabilježen u januaru, maju i junu (po 0,1%). Prosječna stopa potrošačkih ci-jena (prvih šest mjeseci 2020. godine u odnosu na isti period prethodne godine) iznosila je 0,1%, dok su cijene na godišnjem nivou u junu bile ma-nje za 0,2%.

Tabela 1.25

Učešće pojedinih kategorija u ukupnoj inflaciji5

Ponderi VI 20. / XII 19. Stopa Doprinos

UKUPNO 1000 99.1 -0.9 -0.9

Hrana i bezalkoholna pića 341,1 102.0 2.0 0.7

Alkoholna pića i duvan 40,4 102.8 2.8 0.1

Odjeća i obuća 86,1 96.0 -4.0 -0.3

Stanovanje, voda, struja, gas i druga goriva 154,0 98.3 -1.7 -0.3

Namještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko održavanje stana 39,4 98.3 -1.7 -0.1

Zdravlje 40,8 101.5 1.5 0.1

Prevoz 109,4 90.5 -9.5 -1.0

Komunikacije 48,5 100.0 0.0 0.0

Rekreacija i kultura 32,0 100.5 0.5 0.0

Obrazovanje 18,7 100.0 0.0 0.0

Hoteli i restorani 47,6 99.0 -1.0 0.0

Ostala dobra i usluge 42,0 99.1 -0.9 0.0

Izvor: MONSTAT i CBCG kalkulacije

Najveći pad cijena, u junu tekuće godine u odnosu na decembar 2019. godine zabilježen je u katego-riji prevoz (-9,5%) (tabela 1.2), pri čemu su najviše smanjene cijena goriva i maziva za motorna vozila (-19,3%). Ova kategorija ujedno je dala i najveći doprinos padu ukupne inflacije sa (-1,0 p.p.). Pored toga, negativan doprinos od po (-0,3 p.p) dao je pad cijena u kategorijama odjeća i obuća (-4%) i stano-vanje, voda, struja, gas i druga goriva (-1,7%). Tokom ovog perioda, zabilježen je pad cijena i u katego-

5 Napominjemo da se, i pored indeksnih promjena, doprinos učešća pojedinih kategorija zbog ponderacione strukture evidentira tek na drugoj, odnosno trećoj decimali.

Potrošačke cijene

Grafik 1.8

Izvor: MONSTAT

20

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2020

rijama namještaj, oprema za domaćinstvo i rutinsko održavanje stana (-1,7%), hoteli i restorani (-1%) i ostala dobra i usluge (-0,9%). Rast cijena zabilježen je u kategoriji alkoholna pića i duvan (2,8%), hrana i bezalkoholna pića (2%), zdravlje (1,5%) i rekreacija i kultura (0,5%). U kategorijama komunikacije i obrazovanje nije bilo promjena cijena u junu ove godine u odnosu na decembar 2019. godine.

Tokom prvih šest mjeseci mjesečna bazna inflacija je u maju i junu 2020. godine bila niža, u januaru, martu i aprilu viša, a u februaru na nivou zvanične mjesečne inflacije. Bazna inflacija imala je pozitiv-nu stopu samo u januaru.

Godišnja stopa bazne inflacije u junu 2020. godi-ne iznosila je 0,5% i bila je viša za 0,7 p.p. od uku-pne inflacije. Godišnja bazna inflacija je samo u januaru bila niža od ukupne inflacije i imala je pozitivnu stopu tokom svih šest mjeseci (grafik br. 1.9).

Godišnja inflacija u junu ove godine je bila nega-tivna i iznosila je (-0,2%), dok je godišnja inflacija mjerena harmonizovanim indeksom potrošač-kih cijena iznosila (-1%). Pad cijena, na godišnjem nivou, u kategoriji prevoz od (-8,4%) dao je naj-veći negativan doprinos (0,9 p.p.) ukupnoj godiš-njoj stopi. U Euro zoni godišnja inflacija iznosila je 0,3%, pri čemu su najveći pozitivan uticaj na inflaciju imale cijene hrane, alkoholnih pića i du-vana sa godišnjim rastom od 3,2% i cijene usluga čiji je rast iznosio 1,2%, dok je najveći negativan doprinos dao pad cijena energije od 9,3%.

Cijene u kategorijama hoteli i restorani i prevoz u Crnoj Gori dale su najveći doprinos padu godiš-nje inflacije u junu, dok su u zemljama regiona negativne stope zabilježene kod kategorije pre-voz, a pozitivne stope u kategoriji hoteli i resto-rani (grafik br. 1.10). Najveći godišnji pad cijena kategorije prevoz zabilježen je u Bosni i Hercego-vini (-12,4%), dok je pad cijena u kategoriji hoteli i restorani zabilježen samo u Crnoj Gori (-4,3%).

Poređenjem godišnje inflacije zabilježene u Crnoj Gori i inflacije u izabranim zemljama, vidi se da je negativna godišnja stopa u junu zabilježena u Estoniji, Bosni i Hercegovini, Letoniji, Sloveniji, Hrvatskoj i Crnoj Gori. Najveću godišnju stopu inflacije ima Poljska (3,8%), dok je najmanja po-zitivna godišnja stopa inflacije zabilježena u Li-tvaniji i Bugarskoj (po 0,9%).

Poređenje ukupne inflacije i bazne inflacije, godišnja stopa (%)

Grafik 1.9

Izvor: MONSTAT i kalkulacija CBCG

Godišnja promjena cijena u pojedinim kategorijama u izabranim zemljama,

jun 2020. godine

Grafik 1.10

Izvor: MONSTAT i Zavodi za statistiku izabranih zemalja

21

Realni sektor

Cijene nafte u prvih šest mjeseci ove godine značajno su niže u odnosu na isti period prethodne godine. Cijena referentne korpe OPEC-a je u prvoj polovini 2020. godine, u prosjeku, iznosila 39,1 USD/barel, što je za 40,3% manje u odnosu na prosječnu cijenu iz istog perioda 2019. godine. Vrijed-nost referentne korpe OPEC-a u aprilu je iznosila 17,66 USD/barel, što je najmanja vrijednost od de-cembra 2001. godine. U maju i junu je pak došlo do rasta cijena pod uticajem postepenog ublažavanje globalne prekomjerne snabdjevenosti, tj. poboljšanja globalne potražnje za naftom, kao i očekivanja daljeg oporavka tržišta nafte u drugoj polovini ove godine. Prosječna cijena brenta u prvih šest mje-seci je iznosila 39,7 USD/barel, odnosno 39,8% manje u odnosu na prosječnu cijenu iz istog perioda prethodne godine.

Cijene proizvođača industrijskih proizvoda su u junu u odnosu na decembar 2019. godine zabilježi-le pad od 0,1%, zbog pada cijena u sektoru vađenje ruda i kamena (-2,6%), dok je u sektoru prerađivač-ka industrija zabilježen rast od 0,7%. U sektoru snabdijevanje električnom energijom, gasom i parom cijene su ostale nepromijenjene. Na godišnjem nivou cijene proizvođača industrijskih proizvoda su u junu zabilježile pad od 0,5%.

Godišnja inflacija u izabranim zemljama, jun 2020. godine

Grafik 1.11

Izvor: Nacionalni zavodi za statistiku i Eurostat

Cijene nafte, mjesečna stopa

Grafik 1.12

Izvor: MONSTAT i ‘’Monthly Oil Market Reports’’, OPEC

22

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2020

1.4. Tržište rada

Negativni efekti pandemije Covid-19 odrazili su se i na crnogorsko tržište rada. Broj zaposlenih u pr-vih šest mjeseci, u prosjeku je iznosio 185,737 i bio je niži za 7,7% u odnosu na isti period prethodne godine. Svi sektori, osim sektora umjetnost, zabava i rekreacija (gdje je ostvaren rast od 1,1%) su za-

bilježili pad broja zaposlenih, pa je posmatrano po pojedinim sektorima, najveći pad zabilježen u sektorima: administrativne i pomoćne usluž-ne djelatnosti (-28,6%), usluge smještaja i ishra-ne (-19,3%), poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (-16,3%), građevinarstvo (-11,7%) i prerađivačka industrija (-8,8%). U odnosu na decembar 2019. godine prosječan broj zaposlenih u junu je sma-njen za 10,3%.

Posmatrajući strukturu zaposlenih, tokom prvih šest mjeseci ove godine, prikazan u preko devet-naest sektora, uočava se da je najviše zaposlenih u sektoru trgovina na veliko i trgovina na malo, popravka motornih vozila i motocikala (19,8%) i državna uprava i odbrana, obavezno socijalno osiguranje (11,5%), dok je najmanje zaposlenih u sektorima vađenje ruda i kamena (0,7%) i po-ljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo i poslovanje sa nekretninama po (0,9%).

Struktura zaposlenih u procentima

Grafik 1.14

Izvor: MONSTAT

Broj zaposlenih

Grafik 1.13

Izvor: MONSTAT

23

Realni sektor

Broj registrovanih nezaposlenih lica u prvih šest mjeseci ove godine, u prosjeku, iznosio je 38.525 odnosno 2,2% više nego u istom periodu prethodne godine. U odnosu na decembar 2019. godine broj evidentiranih nezaposlenih lica u junu se povećao za 11,4%. Probleme koje je pandemija izazvala u sektoru turizma, koji inače tokom ljetnje sezone utiče pozitivno na tržište rada, zanačajno je doprini-jelo ovim rezultatima.

Stopa nezaposlenosti je, prema podacima Zavoda za zapošljavanje, u junu iznosila 18,06% i veća je za 2,85 p.p. od stope nezaposlenosti iz juna prethodne godine. Drugu stopu nezaposlenosti objavljuje MONSTAT na kvartalnom nivou, a na osnovu Ankete o radnoj snazi koja je usaglašena sa preporuka-ma Eurostat-a. Kretanje ove dvije stope prikazano je na grafiku br. 1.166.

Zarade

U prvih šest mjeseci 2020. godine prosječna zarada u Crnoj Gori iznosila je 783 eura, dok je prosječ-na zarada bez poreza i doprinosa iznosila 523 eura, i u odnosu na isti period 2019. godine porasle su za 1,7% odnosno 1,9% respektivno. Najveće zarade bez poreza i doprinosa zabilježene su u sekto-ru finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja (967 eura) i snabdijevanja električnom energijom, gasom, parom i klimatizacija (897 eura), dok najmanju zaradu bilježe zaposleni u sektoru admini-strativne i pomoćne uslužne djelatnosti (363 eura) i u sektoru trgovina na veliko i trgovina na malo, popravka motornih vozila i motocikala (388). Najveći rast zarada bez poreza i doprinosa zabilježen je u sektoru zdravstvena i socijalna zaštita (11,1%) i obrazovanje (8,3%), dok su najmanje rasle zarade u sektoru državna uprava i odbrana, obav. soc. osiguranje (0,2%). Pad zarada bez poreza i doprinosa evidentiran je u osam sektora, pri čemu je najveći pad zabilježen u sektoru poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (-5,8%) i usluge smještaja i ishrane (-4,8%), a najmanji pad u sektoru umjetnost, zabava i rekreacija (-0,5%).

6 U trenutku pisanja izvještaja nije bio dostupan podatak o stopi nezaposlenosti shodno Anketi o radnoj snazi za drugi kvartal 2020. godine.

Broj nezaposlenih Kretanje stope nezaposlenosti

Grafik 1.15 Grafik 1.16

Izvor: Zavod za zapošljavanje CG Izvor: MONSTAT i Zavod za zapošljavanje CG

24

Centralna banka Crne Gore Makroekonomski izvještaj CBCG II kvartal 2020

Tabela 1.3

Prosječna zarada bez poreza i doprinosa, po sektorima

Zarade bez poreza i doprinosa Indeks

Ø I - VI 19. Ø I - VI 20. Ø I-VI 20.Ø I-VI 19.

UKUPNO 513 523 101,9

Poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo 570 537 94,2

Vađenje ruda i kamena 659 694 105,3

Prerađivačka industrija 398 416 104,5

Snabdijevanje električnom energijom 868 897 103,3

Snabdijevanje vodom, upravljanje otpadom 467 488 104,5

Građevinarstvo 444 441 99,3

Trgovina na veliko i trgovina na malo 376 388 103,2

Saobraćaj I skladištenje 554 532 96,0

Usluge smještaja I ishrane 415 395 95,2

Informisanje I komunikacije 731 697 95,3

Finansijske djelatnosti i djelatnosti osiguranja 1.002 967 96,5

Poslovanje sa nekretninama 732 712 97,3

Stručne, naučne i tehničke djelatnosti 430 465 108,1

Administrativne I pomoćne uslužne djelatnosti 348 363 104,3

Državna uprava i odbrana, obav. soc. osiguranje 600 601 100,2

Obrazovanje 496 537 108,3

Zdravstvena i socijalna zaštita 557 619 111,1

Umjetnost, zabava i rekreacija 424 422 99,5

Ostale uslužne djelatnosti 460 475 103,3

Izvor: MONSTAT

25

Realni sektor

Boks 1.2 – Prosječne plate u zemljama bivše Jugoslavije, jun 2020. godine

Podaci o prosječnim platama u junu 2020. godine pokazuju značajne razlike po pojedinim zemljama bivše Jugoslavije. Zarade bez poreza i doprinosa u svim posmatranim zemljama, Sloveniji, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, Srbiji i Makedoniji bilježe rast u odnosu na isti mjesec prethodne go-dine. Najveći nominalni rast neto zarada na godišnjem nivou bilježi Srbija sa rastom od 11,4%, zatim Sjeverna Makedonija 6,6%, Slovenija 6,1% Bosna i Hercegovina 4,9%, Hrvatska 2,9% i Crna Gora 2,1%. Slovenija je po neto iznosu prosječne plate i dalje na prvom mjestu, zatim ide Hrvatska, dok je Crna Gora po prosjeku neto plate ispred Srbije, Bosne i Hercegovine i Sjeverne Makedonije.

Tabela 1

Plate u zemljama bivše Jugoslavije - jun 2020. godine, u eurima

Zemlja Bruto plate Neto plate

Slovenija 1.813 1.175

Hrvatska 1.222 895

Crna Gora 787 527

Srbija 702 508

Bosna i Hercegovina 754 488

Sjeverna Makedonija 650 435

Izvor: zavodi za statistiku i centralne banke navedenih zemalja