reader 'ted kennedy. het verhaal van mijn leven

Het verhaal van mijn leven

TK_HET VERHAAL VAN MIJN LEVEN_def.indd 1 09-09-2009 14:08:19

Ted Kennedy

Het verhaal van mijn leven

UiTgeverij Balans


Oorspronkelijke titel True CompassUitgegeven door TwelveCopyright © 2009 edward M. Kennedy Copyright nederlandse vertaling © 2009 gerrit jan Zwier, Marja de Bruijn, Frans van delft, Tineke Funhoff, Henk schreuder, dick van alkemade / Uitgeverij Balans, amsterdam

alle rechten voorbehouden.

Omslagontwerp studio jan de Boer, amsterdamOmslagfoto’s CorbisBoekverzorging jos Bruystens, Maastrichtdruk Wilco, amersfoort

isbn 978 94 600 3207 3nur 680

www.uitgeverijbalans.nl

Uitgeverij Balans stelt alles in het werk om op milieuvriendelijke en duurzame wijze met natuurlijke bron-nen om te gaan. Bij de productie van dit boek is gebruikgemaakt van papier dat het keurmerk van de Forest stewardship Council (fsc) mag dragen. Bij dit papier is het zeker dat de productie niet tot bosvernietiging heeft geleid.


Voor Vicki, mijn ware kompas op deze reis

‘Meer dan de grenzeloze zee heb ikTe geven, dieper is mijn liefde…

Het een is zo oneindig als het ander’

William shakespeare[vert. g. Komrij]


Ik lag op de boegspriet met mijn gezicht naar boven, terwijl het water onder mij schuimde en de masten, waaraan elk zeil wit in het maanlicht glansde, hoog boven me uit torenden. Ik werd dronken van de schoonheid en het zingende ritme om me heen, en een moment lang trad ik uit mezelf, uit het leven. Ik was bevrijd!Ik loste op in de zee, veranderde in witte zeilen en rondvliegend schuim, werd zelf schoonheid en ritme, maanlicht, het schip en de hoge, met sterren bezaaide hemel!Zonder verleden en toekomst hoorde ik, binnen een ruimte van vrede, eenheid en wilde vreugde, binnen iets dat groter was dan mijn eigen leven, of het leven van de mens, tot het leven zelf!Tot God, zou je ook kunnen zeggen.

eugene o’neill (long day’s journey into night)


inhoud

proloogDe fakkel 2008 - 9

deel i Het gezin - 21

1 een veilige haven 1941 - 23

2 in dit huis wordt niet gehuild 1932-1938 - 41

3 londen in oorlogstijd 1938-1939 - 53

4 Kostschooljongen 1940-1950 - 62

5 de puinhoop op Harvard 1950-1958 - 93

deel iiBroederschap - 117

6 Kennedy als presidentskandidaat 1958-1960 - 119

7 een politicus in wording 1960-1961 - 147

8 de new Frontier 1961-1962 - 166

9 Borrelen met de senator 1962 - 179

10 1963 - 187

11 een onzachte landing 1964-1965 - 203

12 gedonder 1965-1967 - 224

13 Bobby 1968 - 240


deel iiiOp eigen benen - 259

14 de schok van de stilte 1969 - 261

15 Het ziekenhuis 1970 - 275

16 de radicalen van nixon 1969-1973 - 292

17 Bonje in Boston 1974-1976 - 313

18 Zeilen tegen de wind 1976-1980 - 332

19 de reagan-jaren 1980-1988 - 355

20 Familiezaken 1988-1990 - 380

deel ivVernieuwing - 387

21 de vrouw die mijn leven veranderde 1991 - 389

22 Op campagne om politiek te overleven 1994 - 396

23 de Clinton-jaren 1992-2000 - 417

24 de levende roos 1994-1999 - 441

25 senator 2000-2008 - 447

26 standvastigheid 2009 - 466

dankwoord - 472

literatuur - 474

register - 475


proloog

de FaKKel

2008

Op een zonnige lentedag – dinsdag 20 mei 2008 – ontwaakte ik in een ziekenhuisbed in Boston soezerig uit een narcose en keek op naar het gezicht van een dokter die mij op sombere toon uitlegde dat ik

binnenkort dood zou gaan en dat ik maar het beste mijn zaakjes kon gaan regelen en mijn vrienden en familie op het einde moest voorbereiden.

Terwijl ik in dat ziekenhuisbed lag, waren mijn vrienden en buren in Cape Cod juist bezig hun boten in gereedheid te brengen voor de zomerse vaar-tochten en wedstrijden. net als andere jaren was ik van plan me bij hen te voegen. de honkballers van de Boston red sox deden het goed in de World series. er waren voorverkiezingen voor het presidentschap aan de gang. Mijn collega’s in de senaat vorderden met hun wetgevende werkzaamheden. er was werk aan de winkel.

nee. Hoewel ik veel respect heb voor medici, paste mijn overlijden niet in mijn plannen.

ik was nog helemaal niet bezig om me op een ernstige en schokkende bedreiging van mijn leven in te stellen. de eerste symptomen van wat een kwaadaardige hersentumor zou blijken te zijn, hadden zich drie dagen eerder geopenbaard. Zij deden zich voor toen ik naar de keuken liep van mijn huis in Hyannis Port, dat al bijna 76 jaar lang een centrale rol in mijn leven heeft

9


10

proloog

gespeeld en bepalend is geweest voor mijn levensgeluk. ik was alleen maar van plan om sunny en splash, mijn dierbare Portugese waterhonden, mee te nemen op hun ochtendwandelingetje. Mijn vrouw vicki en ik hadden net in de serre zitten praten en koffiedrinken.

Het leven toonde zich die morgen juist van zijn zonnige kant. Het huwelijk met vicki was na de stormen van vroegere tijden nu al zestien jaar lang een periode van kalme zeeën en een voorspoedige reis. Haar scherpzinnige be-grip van en liefde voor de politiek hadden haar tot een onmisbare partner bij het vervullen van mijn publieke taken gemaakt. Haar scherpzinnige begrip van en liefde voor míj hadden haar tot mijn onmisbare partner gemaakt – punt uit. aan boord van mijn traditionele houten schoener Mya hebben we talloze genoeglijke uren gedeeld, waaronder nachten dat we met de sterren als gids langs de kusten voeren. vicki had me een gevoel van stabiliteit en rust gegeven waardoor ik het leven zelf bijna in die bewoordingen was gaan erva-ren – als stabiel en kalm. Maar nooit als vervelend. al helemaal niet met deze grappige, hartstochtelijke, uiterst loyale en liefhebbende vrouw. nee. nooit als vervelend.

vicki en ik hadden genoten van een bijzonder opbeurende winter en vroege lente. Op 27 januari betrad ik, opgewonden en geïnspireerd door Barack Oba-ma en de hoop die hij belichaamde, het podium van de american University in Washington om zijn kandidatuur voor het presidentschap te steunen. Het mooiste wat we in het verleden en het heden hadden gehoopt, kwam hier sa-men. Mijn nicht Caroline Kennedy stond achter mij, naast mij stonden mijn zoon Patrick en de kandidaat zelf. de menigte schreeuwde goedkeurend toen ze de boodschap hoorde. en ik voelde mezelf opgeheven – door een nieuw optimisme met betrekking tot mijn land en door de onverwachte klanken van een oude jachthoorn die me weer op het spoor van een campagne zetten. an-dere jaren, andere verkiezingscampagnes en andere avonturen drongen zich aan mij op. ‘Het is tijd voor een nieuw soort leiderschap, ’ zei ik tegen de jui-chende massa voor ons, terwijl de echo van een andere stem in mijn geheugen opklonk: Zegt het voort aan vriend en vijand dat vanaf hier en nu de fakkel is doorgegeven aan een nieuwe generatie Amerikanen…

ik voelde me blijmoedig en vol enthousiasme, dwars door de onvermijde-lijke uitputting heen die de democratische voorverkiezingen met zich mee-bracht, net zoals ik me in 1960 in Wyoming en West virginia had gevoeld toen ik voor jack en in 1968 toen ik in indiana en Californië voor Bobby op campagne was. ‘niemand heeft gezegd dat we niet een beetje plezier kunnen


11

de fakkel

maken!’ schreeuwde ik in san antonio tegen een menigte latijns-amerika-nen, voordat ik in mijn eigen spaanse ‘ay jalisco no Te rajes’ begon uit te brullen. dat deed me zoveel plezier dat ik het lied ook in laredo weer zong. rond half mei had Obama de doorslaggevende voorverkiezing in north Ca-rolina gewonnen en had hij de meeste afgevaardigden die een stemverklaring hadden afgegeven, achter zich. sommige commentatoren verklaarden dat de race al gelopen was. ik was beslist van plan om in de late lente en de zomer campagne voor hem te blijven voeren, maar tussen de bedrijven door was er vast wel tijd over voor een paar zeiltochtjes op nantucket sound.

Op 16 mei nam ik deel aan een ceremonie op een favoriete historische plek van mij, het new Bedford Whaling national Historical Park, waar ik samen met Barney Frank, lid van het Congres in Massachusetts, en anderen het lint doorknipte bij het Corson Maritime learning Center. Barney en ik hadden gezorgd voor subsidies om de reparaties en andere verbeteringen aan het ge-bouw, dat bij een brand in 1997 beschadigd was, te kunnen bekostigen. ik voelde me die dag bijzonder goed en in plaats van mijn toespraak voor te lezen, sprak ik voor de vuist weg over mijn liefde voor new Bedford en de zee, en over de band met ons verleden, die door het park wordt verbeeld. na afloop vertelde vicki mij dat de naast haar zittende Barbara souliotis, een goede vriendin en al sinds jaar en dag het hoofd van mijn staf op het kantoor in Boston, zich naar haar had toegewend en had gefluisterd: ‘Hij is vandaag echt op dreef!’ dat was zeker waar. er hing verandering in de lucht. en de volgende dag zouden we van de eerste zeiltocht van het jaar gaan genieten.

Maar een dag later veranderde alles.ik was net door de woonkamer gebanjerd en stond twee stappen van de

vleugel vandaan waarop mijn moeder, rose, meer dan een halve eeuw gele-den placht te spelen als we ons voor het diner verzamelden. soms ging jack, jong en mager in zijn vertrouwde gekreukelde trui, op ongeveer dezelfde plek staan waar ik net aan voorbijliep, om een solo te zingen waarbij hij begeleid werd door mijn moeder.

Plotseling voelde ik me gedesoriënteerd. ik liep naar de deur die toegang gaf tot de veranda, waar verscheidene ruime stoelen zicht geven op het lieflijke panorama dat ik al sinds mijn jeugd ken: het uitzicht op nantucket sound en de masten van een paar boten die in de nabije haven voor anker liggen. ‘nou,’ zei ik tegen mezelf, ‘ik ga gewoon naar buiten en snuif wat frisse lucht op.’

ik haalde de veranda niet. alles leek mistig. ik liep langs de voordeur de eetkamer in, waar ik op een stoel ging zitten. dat is het laatste wat ik me kan


12

proloog

herinneren voordat ik in het ziekenhuis weer wakker werd.later hoorde ik dat ik bijna meteen gevonden was door judy Campbell,

onze huishoudelijke hulp. judy riep vicki, die nog steeds in de serre zat en op mijn terugkeer wachtte. Toen vicki mij zag, liep ze snel naar mij toe en gaf judy opdracht eerst 911 te bellen, en vervolgens dr. larry ronan, mijn arts in Boston. Terwijl ze op de komst van het plaatselijke hulpteam wachtte, wurmde vicki zich in de stoel naast mij en nam mijn hoofd in haar armen. ik heb er toen niets van gemerkt, maar ze hield me teder vast, kuste mijn wang, streelde me en fluisterde: ‘je zult weer beter worden.’

Het duurde niet langer dan vier minuten voordat de eerste opgeroepen per-soon zich meldde. dat was een politieman uit Hyannis die tegen vicki zei dat ‘hij legerarts was geweest’, waarop mijn vrouw de woorden ‘O, godzijdank! Kom binnen!’ eruit flapte. Ongeveer een halve minuur later arriveerden de paramedici. niemand wist hoe de diagnose moest luiden. Ze dachten aan een beroerte. Ze maakten me klaar om vervoerd te worden – dit duurde even – en brachten me naar het ziekenhuis in Cape Cod, waar ik in een diepe nar-cose werd gebracht en waar een paar eerste testen werden uitgevoerd. vicki stond voortdurend in contact met mijn artsen in Boston, die op hun beurt in verbinding met het team in Cape Cod stonden. de artsen in Boston stuur-den een traumahelikopter om me naar het Massachusetts general Hospital te laten brengen. Binnen betrekkelijk korte tijd werd ik naar het hospitaal in Boston gevlogen. vicki bleef zich ondertussen op de noodzakelijke taken richten. Terwijl men mij voor het transport gereedmaakte, bleef zij in de auto zitten en belde zo veel mogelijk leden van ons beider families op die ze maar kon bereiken, waarmee ze zelfs al voor het vertrek uit ons huis was begonnen. ‘Op het moment dat ik 911 belde, wist ik dat dit bericht het nieuws zou halen,’ legde ze me later uit, ‘en ik wilde niet dat de mensen die ons het meest na staan het zo zouden horen.’ Tegen elk familielid dat aan vicki vroeg of het moest komen, zei ze: ‘ja. ja. je moet komen.’ Toen de heli de lucht doorkliefde voor zijn vlucht van een halfuur naar het ziekenhuis, kreeg vicki een lift van Ha-rold Brunelle, de brandweercommandant van Hyannis, die een goede vriend van ons is. de hele weg lang naar Boston bleef ze familieleden opbellen.

laat in de middag kwam ik bij uit de narcose. Het duurde even voor ik be-sefte waar ik was; ik herinnerde mij niets van wat er was gebeurd nadat ik in de eetkamer op een stoel had plaatsgenomen. Het werd algauw duidelijk dat ik in een ziekenhuiskamer lag, en ik was blij om vicki’s grote, hazelnootkleu-rige ogen te zien, die me met onmiskenbare liefde en angst aandachtig beke-


13

de fakkel

ken. de directe oorzaak van mijn instorting was een soort attaque geweest die werd veroorzaakt door een onderliggende aandoening. elke spier in mijn lichaam had zich heftig samengetrokken, wat buitengewoon pijnlijk was.

de kinderen stroomden die avond de kamer binnen. ik genoot van hun omhelzingen, en we bestelden bij legal seafood een vissoep en keken op de televisie naar een wedstrijd van de red sox.

de maandag daaropvolgend bevestigde een biopsie dat ik een hersentumor had – een kwaadaardig glioom in de linker pariëtale hersenkwab. Privé werd ons verteld dat de prognose slecht was – hooguit een paar maanden.

ik heb respect voor de ernst van de dood – ik heb meer dan eens de gele-genheid gehad om deze indringer medisch te bestrijden. Maar ik was om twee redenen niet bereid om de prognose van de dokter te accepteren.

de eerste was mijn eigen koppige wil om bij tegenspoed gewoon door te gaan, een van de vele disciplinaire gewoonten die mijn vader mij en al mijn broers en zusters had aangeleerd. Wij hadden geleerd om nooit op te geven, ons nooit passief bij het noodlot neer te leggen, maar om in de confrontatie met welke uitdaging dan ook elk restje wilskracht of hoop aan te spreken. dit was wel bijna zeker de les die onze oudste broer joe jr. ertoe bracht om zich aan het eind van de Tweede Wereldoorlog als vrijwilliger op te geven voor een uiterst gevaarlijke vliegopdracht die hem in feite het leven heeft gekost. dezelfde les lag ten grondslag aan jacks besluit om te blijven leven toen hij, nadat zijn patrouilletorpedoboot door de japanners was geramd en tot zin-ken gebracht, op de stille Oceaan ronddreef. en ik ben ervan overtuigd dat zij verantwoordelijk was voor de levenskracht en opgewekte kordaatheid van onze geliefde zuster rosemary, die gewoon doorging met lachen, met haar spelletjes, reizen en sociale activiteiten, nadat duidelijk was geworden dat de natuur haar verstandelijke vermogens ernstig had ingeperkt.

de tweede reden was de manier waarop de boodschap werd afgegeven. eer-lijk gezegd maakte dat mij woedend. ik ben een realist en ik heb in mijn leven het nodige slechte nieuws gehoord. ik hoef niet met fluwelen handschoenen aangepakt te worden en ik verwacht dat ook niet. Maar ik geloof wel in hoop. en ik geloof dat als je tegenslag met een positieve houding tegemoet treedt, je daardoor kans op succes blijft houden. Heb je een defaitistische houding, dan staat de uitslag van tevoren vast: je verliest. een defaitistische houding zit gewoon niet in mijn genen. Hoe dan ook, ik had dit soort doemdenken eer-der gehoord. Zo hard als het nieuws over mijn eigen ziekte aankwam, het was niets vergeleken met de opdoffers die ik kreeg toen bij twee van mijn kinderen


14

proloog

een bijzonder dodelijke vorm van kanker was geconstateerd. Toen Teddy jr. in 1973 op twaalfjarige leeftijd de bult onder zijn knie ontdekte die botkanker bleek te zijn, waarschuwden de dokters ons dat maar heel weinig mensen deze ziekte overleefden. We waren vastbesloten dat Teddy een uitzondering zou vormen. Zijn been moest geamputeerd worden, en twee jaar lang moest hij een zeer pijnlijke medicatie en therapie ondergaan die hem zwaar op de proef stelden. Maar nu ik dit schrijf, is Teddy een zevenenveertigjarige, gelukkig getrouwde zakenman en advocaat, en de vader van twee prachtige kinderen. en in 2002 kreeg mijn dochter Kara te horen dat ze aan ‘niet-operabele’ long-kanker leed. de arts vertelde ons dat haar overlevingskansen klein waren. net als met Teddy weigerde de familie deze prognose te aanvaarden. Men vertelde ons dat elke dokter die wij zouden consulteren ons hetzelfde verhaal zou ver-tellen, en ik herinner me nog dat ik zei: ‘goed. dan wil ik dat ook van iedereen horen.’ Maar toen ik een groep specialisten bijeenbracht die deskundig was in het soort kanker waaraan Kara leed, zei men niet allemaal hetzelfde. Ze werd geopereerd en kreeg agressieve chemotherapie en bestraling. Mijn vrouw, of ik, of wij samen begeleidden haar naar haar chemotherapie. ik bad voor Kara, zoals ik dat ook voor Teddy jr. had gedaan, en ik ging vaak dagelijks naar de mis. Kara reageerde op mijn opwekking om vertrouwen in zichzelf te blijven houden. Op het moment dat ik dit schrijf, bijna zeven jaar later, is Kara een gezonde, levendige, actieve moeder van twee kinderen en is ze helemaal opge-bloeid. en daarom besloten vicki en ik, gesterkt door onze ervaringen en ons geloof, opnieuw te gaan vechten. ik zou verder leven zolang als ik kon. door die keuze zou ik een voorbeeld zijn voor alle mensen die wors telen met het onaanvaardbare nieuws dat er geen hoop voor hen is.

vicki en ik begonnen een actieplan op te stellen. ‘laten we het stapje voor stapje doen,’ zeiden we tegen elkaar.

de eerste stap was om te gaan zeilen. voor mij is zeilen altijd een metafoor voor het leven zelf geweest. Maar op die woensdag 22 mei, de dag dat ik het ziekenhuis verliet, en toen ik met vicki en de honden aan boord stapte van de Mya, die afgemeerd aan de steiger in Hyannis Port op ons lag te wachten, was onze zeiltocht meer dan een metafoor: die was een bevéstiging van het leven. voortgedreven door een straffe wind sneed de Mya fraai door het glinsteren-de water van nantucket sound – hetzelfde water waarop jack mij meer dan 65 jaar geleden had geleerd te zeilen. alles leek weer normaal, op de massa cameramensen en verslaggevers na die op de wal op ons stond te wachten.

Het hoogtepunt van mijn tijdelijk verblijf op Cape Cod was de jaarlijkse


15

de fakkel

Figawiregatta op Memorial day [28 mei – vert.]. Bij deze spectaculaire race, die het seizoen opent, strijden zo’n tweehonderd schepen in alle formaten en in diverse klassen tegen elkaar in een race van Hyannis naar nantucket, waar-na ze twee dagen later weer terugkeren. vicki en ik, Teddy jr. en zijn vrouw Kiki, en de gebruikelijke bemanning van goede vrienden hadden vorig jaar in onze klasse de race terug van nantucket naar Hyannis gewonnen. Zelfs nadat de symptomen van mijn ziekte zich hadden geopenbaard, zou ik graag de kans aangrijpen om mijn titel te verdedigen; maar mijn eerste maat aarzelde om begrijpelijke redenen. Maar toen de weersverwachting heldere luchten en een krachtige zuidwestenwind op het bijna pal noordelijk liggende racetraject van nantucket naar Hyannis voorspelde – nagenoeg perfecte omstandighe-den voor een schoener als Mya – glimlachte vicki naar me en zei: ‘laten we het gewoon doen.’ Het was een heerlijke dag. Omwille van het historisch ar-chief vermeld ik hier dat Mya tweede werd, met een bemanning die uit vicki, dochter Caroline, schoondochter Kiki, zoons Teddy jr. en Patrick, en onze oude vriend senator Christopher dodd van Connecticut bestond.

Terwijl we aan het zeilen waren en het nieuws verwerkten, hadden we onze goede vriend dr. larry Horowitz gevraagd om een team van artsen te forme-ren dat ons zou consulteren en met ons deze woelige baren wilde bevaren. larry Horowitz is afgestudeerd aan yale Medical school en is het voormalig hoofd van mijn staf, die in de late jaren zeventig ook als voorzitter van mijn subcommissie gezondheidszorg in de senaat had gediend. larry boorde met-een zijn uitgebreide netwerk van contacten aan en begon ons te adviseren over dokters en moderne medische centra. Hij bracht al deze experts bij el-kaar voor een bijeenkomst in Boston.

ik verwelkomde de artsen, die zich uit alle delen van het land hier had-den verzameld om ons advies te geven. ‘ik wil u allemaal bedanken voor uw komst,’ zei ik tegen hen. ‘ik wil deze zaak op een zinnige manier benaderen. Op voorzichtige wijze wil ik mij agressief opstellen. en ik wil dat deze gang van zaken anderen verder helpt. als ik kan aantonen dat er hoop voor mij is, dan kan ik misschien hoop geven aan alle mensen die ook met een dergelijke ziekte leven. dat zou ik willen doen. ik wil mensen hoop geven.’ aan het slot van de bijeenkomst hadden we tot een bepaalde chirurgische ingreep beslo-ten, gevolgd door chemotherapie en bestraling. in tegenstelling tot andere soorten kanker zou die van mij behandeld worden als een chronische ziekte, die na de eerste fase – door vicki als ‘schok en verbijstering’ aangeduid – voortdurende behandeling nodig zou hebben.


16

proloog

een paar dagen later gingen we voor de operatie naar het duke Medical Center in durham, north Carolina. vicki herinnert zich dat ik bijna de hele reis aan het telefoneren was, waarbij ik mijn senaatscollega’s in de commissie waarvan ik voorzitter was, vroeg om bepaalde wetsvoorstellen die voor mij belangrijk waren erdoor te loodsen. ik vroeg Barbara Mikulski, de compe-tente, ervaren senator uit Maryland, het voortouw te nemen bij het wetsont-werp over het hoger onderwijs. ik droeg aan Chris dodd het werk inzake de gelijkgerechtigdheid van de geestelijke gezondheidszorg over. ik overlegde met nancy Pelosi, de voorzitter van het Huis van afgevaardigden, over een aantal kwesties waar we samen met het Huis aan werkten. ik hield er niet van om onaf werk te laten liggen. ik had mijn persoonlijke zaken op orde en ik was niet bang of ontzet. ik was van plan dit ding de baas te blijven, zo lang als ik kon. Maar het kon geen kwaad alles alvast goed te regelen, voor het geval dát.

de operatie bracht alles tot stand waarop de dokters gehoopt hadden. en toen vicki en ik een week later weer gelukkig naar ons huis in Hyannis Port reden, begonnen we plannen te maken voor een geheime missie waartoe zij en ik hadden besloten op dezelfde dag dat we met de operatie hadden in-gestemd: als alles naar verwachting zou verlopen, dan zouden we naar de democratische nationale Conventie in denver reizen en zou ik de afgevaar-digden toespreken.

Toen vicki en ik die zomer zes weken lang vijf dagen per week tussen Hyan-nis Port en Boston heen en weer reden voor mijn bestralingen en chemothe-rapie, zag ik mijn mogelijke rede op de democratische conventie in augustus, die ik ook in het verleden zo vaak had toegesproken, als mijn grote opdracht, een opdracht die voortdurend in mijn gedachten aanwezig was. Het tijdsche-ma was in ons voordeel: de bestraling zou in juli ophouden, en men had ons verteld dat ik daarna weer veel van mijn oude energie terug zou krijgen. de conventie zou eind augustus plaatsvinden. Zij leverde een ideale doelstelling op. ik ben altijd iemand geweest die zijn tijd goed indeelt en ik probeer altijd op tijd te zijn. eindeloos vrije tijd maakt me rusteloos. je kunt wel zeggen dat de voorbereiding op de conventie die zomer een bijdrage leverde aan mijn herstel.

en dus stond die zomer in het teken van revalideren, zeilen en het maken van plannen om me weer bij mijn democratische partijgenoten te voegen op het moment dat er iets groots gevierd werd. ik was bijna elke dag op het water. Teddy jr. deed me een groot plezier door zijn kantoor in het oude huis van


17

de fakkel

jack in te richten, bijna naast onze deur, en daarheen te verhuizen met Kiki en zijn kinderen, Kiley en Teddy iii. Kara en haar twee kinderen, grace en Max, brachten eveneens het grootste deel van de zomer op de Cape door. Ook Pa-trick was vaak van de partij, voor zover zijn verplichtingen in het Congres dat toestonden. Curran raclin, vicki’s zoon en mijn pleegzoon, die ik vanaf zijn negende mee had helpen opvoeden, werkte in Boston en kwam dikwijls rond het avondeten aanrijden. Caroline raclin, die kersvers aan Wesleyan Univer-sity was afgestudeerd, was een geregelde bezoeker. Mijn zus jean huurde zelfs een tijdje een huis in Hyannis Port. en natuurlijk had ik eunice en ethel en een heleboel neven en nichten om mij heen. ik besloot dat het nu eindelijk tijd werd om mijn passie voor ‘Four seasons’ uit te gaan leven, het legendari-sche ijs dat alleen in de zomer op Cape Cod wordt gemaakt. Misschien was ik wel de enige patiënt in de geschiedenis van Massachusetts general die zowel bestraling als chemotherapie kreeg en toch zwáárder werd!

ik begon algauw aan mijn toespraak voor de conventie te werken, waarbij ik de hulp inriep van mijn oude vriend Bob shrum, die vaak mijn redevoe-ringen heeft geschreven. van meet af aan wist ik wat ik in essentie wilde gaan zeggen, maar Bob, vicki en ik hebben een synergetische manier om samen te werken.

naarmate de zomer vorderde, voelde ik dat mijn kracht terugkeerde, net zoals de dokters hadden voorspeld. Toch was er geen enkele medische ga-rantie dat mijn hoop werkelijkheid zou kunnen worden. We besloten dit hele project geheim te houden, maar natuurlijk namen de speculaties in de loop der tijd toe dat ik de conventie misschíén zou bijwonen.

Op 24 augustus, de dag voor de conventie, vlogen we in een gehuurd straal-vliegtuig naar denver. aan boord waren mijn internist larry ronan en een paar boezemvrienden en familieleden. in het privéappartement dat we in denver hadden gehuurd, begonnen mijn assistenten en ik via de autocue door mijn toespraak te bladeren. na een paar minuten stak ik mijn hand op. ‘Weet je, ik voel me niet goed,’ zei ik. ik voelde in mijn zij een scherpe pijn en we wisten niet wat het was. ik werd naar een ziekenhuis gebracht, waar ik door drie artsen werd omringd, die allemaal toevallig larry heetten, wat heel grappig zou zijn geweest als ik niet zoveel pijn had gehad.

Het was haast niet te geloven dat ik, na een hersenoperatie, bestraling en chemotherapie doorstaan te hebben, en klaar was om mijn doel te bereiken en de afgevaardigden in denver toe te spreken, zomaar en voor de eerste keer in mijn leven getroffen werd door een niersteen. een niersteen! Het was net


18

proloog

een slechte film, alleen was het de realiteit. Terwijl de artsen zich klaarmaak-ten om mij een zeer krachtige pijnstiller toe te dienen, barstte mijn vrouw, die gewoonlijk onverstoorbaar is in een crisissituatie, in tranen uit. ‘als jullie hem een pijnstiller geven, dan hebben jullie beslist over zijn spreekbeurt voor vanavond. Maar die beslissing moet hij zelf nemen. Hij heeft te hard naar deze avond toe gewerkt.’ nadat ze een ruwe berekening hadden gemaakt over hoe lang het medicijn in mijn bloed actief zou zijn, verzekerden de dokters haar dat het uitgewerkt zou zijn op het moment dat ik moest spreken, hoewel ze, zoals ze ons later vertelden, niet geloofden dat ik hoe dan ook lust zou hebben om het woord te voeren.

Uit heel denver streken nu artsen in mijn kamer neer, of ze nu al of niet larry heetten. er kwam een neuroloog aan en een uroloog en verschillende andere -ogen, die ik natuurlijk allemaal hartelijk ontving. Maar vicki en ik werden niet zozeer door de diagnose in beslag genomen, als wel door het gevaar van te veel medicijnen en van een overweldigende slaapzucht die over mijn moment van optreden in het Pepsi Center heen zou reiken.

We waren niet oplettend genoeg. Toen niemand keek, diende een verpleeg-ster mij extra verdoving toe. de arts had na ons privégesprek de opdrachten op de patiëntenkaart niet veranderd. vicki maakte haar verwijten, zullen we maar zeggen. dat veranderde niets aan het feit dat er opnieuw een slaapop-wekkend middel door mijn bloed stroomde. Hoe lang zou dat werkzaam blij-ven?

‘Wat denk je?’ vroeg ik slaperig aan vicki.‘je kunt je even vertonen en wuiven,’ antwoordde ze. ‘loop met de familie

het podium op en wuif.’Maar ik was niet helemaal naar denver gekomen om alleen maar te wui-

ven.We werkten een compromis uit: shrum kortte mijn voorbereide speech tot

ongeveer vier regels in, voor het geval dat mijn slaperigheid aanhield. Maar stel dat alles prima zou verlopen – maar op dit moment was dat beslist nog niet het geval – dan kon ik de helft van het origineel uitspreken. dat zou de versie zijn die ik zou gebruiken als ik sterk en wakker genoeg zou zijn om sowieso een rede te kunnen houden.

de voorzitter zou de conventie om zes uur ’s avonds openen. ik werd om ongeveer half vijf wakker en zei tegen vicki: ‘ik kan nu maar beter opstaan en kijken of ik kan lopen en niet meteen onderuit ga.’ Het lukte mij van mijn bed naar het eind van de kamer te lopen. ‘ik ga nu maar weer slapen,’ zei ik.


19

de fakkel

lang sliep ik niet. als we op tijd wilden komen, zouden we niet later dan half zeven naar het Centrum moeten vertrekken. ik had niet meer de gele-genheid gehad om mijn woorden op de autocue door te nemen en ik had de tekst al twee dagen niet gezien. dat zou ook niet meer gebeuren voor ik die zou uitspreken. We namen een douche in het ziekenhuis en kleedden ons daar aan. iemand kamde mijn haar, terwijl mijn assistenten op hun horloges keken; iemand anders verpakte mijn hand in een verband om het slangetje te verbergen dat daar in een bloedvat was gestoken.

larry Horowitz was aan het bellen met het Pepsi Center. Men wilde weten welke versie van mijn toespraak, indien nodig, in de autocue gestopt moest worden. ik noemde het origineel dat ik op de Cape had ingestudeerd, maar vic-ki en larry haalden me over om de ingekorte versie van shrum te gebruiken.

‘laten we gaan,’ zei ik. de drie larry’s – ronan, Horowitz en larry allen, een geweldige jonge arts die we in duke hadden ontmoet waar ik geopereerd was en die toevallig naar denver was verhuisd – escorteerden ons naar een wachtend busje. vicki en ik zaten op de middelste stoelen, tussen de chauffeur en de dokters. We snelden naar een conventiehal waar ik nog nooit geweest was, naar een podium waarvan ik de grootte niet kende, om een rede af te steken die ik nog nooit had gezien. Zelfs de volledige rede stond me maar vagelijk voor de geest.

Ik kan dit aan, zei ik tegen mezelf. Ik kan dit aan. Mijn nicht Caroline Kennedy hield een prachtige en hartverwarmende in-

leiding. na een spectaculaire film van Mark Herzog en Ken Burns hoorden we de stem van de omroeper: ‘dames en heren, hier is senator edward Ken-nedy.’ dit was het moment. showtime.

Mijn vrouw liep met me mee het podium op tot aan het spreekgestoelte, pakte mijn gezicht en kuste me. daarna ging ze bij de rest van de familie zit-ten. ik voelde hoe ik rustig werd.

en zo maakte ik op die avond van 25 augustus 2008 mijn persoonlijke droom waar die voor altijd vervuld zou blijven. ‘Het is zo geweldig om hier te zijn,’ zei ik tegen de juichende afgevaardigden. ‘niets maar dan ook niets was in staat om me weg te houden van deze speciale bijeenkomst hier vanavond.’

ik dankte mijn vrienden en familie in de hal: de mensen die me in voor- en tegenspoed hadden gesteund, bij de overwinningen en nederlagen, tientallen jaren lang. daarna zwoer ik dat ik in januari in de senaat van de verenigde staten aanwezig zou zijn om verder te gaan met mijn levenstaak – het grond-wettelijke recht op een betaalbare gezondheidszorg.


20

proloog

‘Overal om ons heen is een golfslag van verandering bespeurbaar en als we ons kompas goed afstellen, dan zullen we onze bestemming bereiken – niet alleen een overwinning voor onze partij, maar een vernieuwing van de hele natie.’

Toen ik mijn conclusie naderde, vereisten de laatste zinnen van mijn toe-spraak een klinkende uitsmijter – het geluid van een jachthoorn. Hier vielen mijn woorden met die van john F. Kennedy samen. Terwijl dat gebeurde, ademde ik diep en verzamelde ik al mijn krachten: ‘en in november zal de fakkel worden overgedragen aan een nieuwe generatie amerikanen. en zo zal met Barack Obama – voor u en voor mij, voor ons land en voor onze zaak – het werk opnieuw beginnen, zal de hoop weer toenemen en zal de droom voortleven.’

Het doorgeven van de fakkel en die voortlevende droom hebben mij geïn-spireerd om deze memoires te schrijven. al een paar jaar, lang voordat het vooruitzicht op een lang leven plotseling werd verstoord, had ik een archief van mijn persoonlijke en politieke herinneringen aangelegd, door middel van een project over orale geschiedenis aan de University of virginia. ik beschikte ook over persoonlijke notities en dagboeken die ik ruim vijftig jaar had bij-gehouden. ik nam aan dat die in een verslag over mijn leven eens van pas zouden komen.

Terwijl ik met de grimmige gevolgen van mijn ziekte worstelde, besefte ik dat mijn eigen leven altijd onscheidbaar van dat van mijn familie was geweest. als ik in de zon op de veranda van ons huis op Cape Cod zit en de frisse zee-lucht inadem, dan denk ik vaak aan zee: aan mijn ouders, broers en zusters, die nu allemaal dood zijn, op eunice, jean en mijzelf na. [red.: na voltooiing van het manuscript overleed onlangs, op 11 augustus 2009, op achtentachtig-jarige leeftijd eunice Kennedy shriver] en elk van hen leeft helder in mijn herinnering voort. ik herinner me hoe ieder van ons, hoewel we allen een eigen zelfstandige persoonlijkheid hadden, van ganser harte samensmolt tot een gezin, een in zichzelf besloten wereld van liefde en ultieme waarheden die voor de buitenwereld niet begrijpelijk was.

Mijn verhaal is hun verhaal en hun verhaal is het mijne. dat zullen de na-volgende bladzijden duidelijk maken.


Rose Kennedybettmann/corbis

Joseph P. Kennedycorbis

TK_fotokatern1.indd 1 09-09-2009 14:05:58

Mrs John F. Fitzgerald, Rose Fitzgerald Kennedy en John F. Fitzgerald (‘Honey Fitz’), op het vijftigjarig huwelijksfeest van de Fitzgeralds in Boston, 18 september, 1939

[richard sears/john f. kennedy library]

De bruiloft van Rose Fitzgerald en Joseph Kennedybettmann/corbis


EMK, Bronxville, New Yorkjohn f. kennedy library


Van links naar rechts: EMK, Jean, RFK, Pat, Eunice, Kathleen, Rosemary, JFK, Rose en Joseph P. Kennedy, 8 juli 1934

bettmann/corbis


RFK en EMK, Palm Beach, 1934

john f. kennedy library

RFK, Pat, EMK en Jean, Palm Beach, 1934



Achterste rij: Rosemary, Pat, Eunice, Rose; midden: RFK, JPK sr., Jean; vooraan: EMK, Palm Beach, 1934



EMK, Palm Beach, 1934



EMK, Jean en RFK met Halloween, Bronxville, 1934



EMK en JPKjohn f. kennedy library


EMK, JFK en RFK, Palm Beach, april 1936



Joseph Kennedy, zijn vrouw en acht kinderen op audiëntie bij paus Pius xii in Vaticaanstad. Mr Kennedy vertegenwoordigde de Verenigde Staten bij de inwijding van de paus, 20 maart 1939

bettmann/corbis


EMK en zus Jean bij de wisseling van de wacht in Buckingham Palace, 11 april 1938

ap photo

RFK en EMK op hun eerste dag op Gibbs School in Londen, 1 maart 1938

bettmann/corbis


EMK en RFK bij de opening van de kinderboerderij in de London Zoo, 9 juni 1938

bettmann/corbis

RFK, JFK, JP Kennedy sr., EMK en JP Kennedy jr. in Antibes, Frankrijk, zomer 1939



EMK en Joseph P. Kennedy jr., Palm Beachjohn f. kennedy library

EMK en JFK aan boord van de Victura, Hyannis Port, Massachusetts, circa 1946



EMK en JFK, Hyannis Portjohn f. kennedy library


JFK, RFK en EMK, Hyannis Portjohn f. kennedy library

EMK in zijn American-footballtenue van Harvard, 1955

paul connell/boston globe/landov


reader 'ted kennedy. het verhaal van mijn leven

Documents