Re#2 �������������������� (CS3).indd 1 1/4/14 10:32:05 AM

คำนำ นบแตเจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช

สกลสงฆปรณายก สนพระชนมเมอวนท ๒๔ ตลาคม ๒๕๕๖ และเชญพระศพมาประดษฐาน ณ พระตำหนกเพชร เมอวนท ๒๕ ตลาคม ๒๕๕๖ ไดมพทธศาสนกชนและสาธชนมาถวายความ เคารพพระศพเปนจำนวนมาก ทงกลางวนและกลางคนตอเนองมา ตงแตบดนนจนบดน แสดงถงพระบารมธรรมของเจาพระคณสมเดจฯ ทปกแผไปยงพทธศาสนกชนและสาธชนทกหมเหลาและแสดงถงความเคารพนบถอทพทธศาสนกชนและสาธชนทกหมเหลามตอ เจาพระคณสมเดจฯ อนเปนแรงบนดาลใจใหบคคลเหลานน ไมวาจะอยใกลไกลเพยงไรกตงใจเดนทางมาถวายความเคารพพระศพ อยางเนองแนนตอเนอง ดวยความสำนกในพระเมตตาธรรมและความกรณาคณของเจาพระคณสมเดจฯ

เพอใหพทธศาสนกชนและสาธชนผมาถวายความเคารพพระศพไดมสงอนสรณ อนเนองดวยเจาพระคณสมเดจฯ ไวเปนทระลกและปลมปต ทางวดบวรนเวศวหารจงไดจดพมพพระนพนธของเจาพระคณสมเดจฯ พรอมดวยพระรปนอมถวายพระกศลและแจกเปนปฏการแกทกทาน ดงทปรากฏอยในมอของทานทงหลายบดน วดบวรนเวศวหาร ๑๑ พฤศจกายน ๒๕๕๖

ความเขาใจเรองกรรม สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ISBN พมพโดยเสดจพระราชกศลในการพระศพ สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก พฤศจกายน ๒๕๕๖ จำนวน ๕๐,๐๐๐ เลม ทปรกษา สมเดจพระวนรต พระเทพปรยตวมล กองบรรณาธการ พระศากยวงศวสทธ รศ.สเชาวน พลอยชม บรรณาธการสรางสรรคและวาดภาพ ธรโพธภกข (อาจารยธระพนธ ลอไพบลย) ผอปถมภการพมพ รฐบาลในพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช พมพท

Re#2 �������������������� (CS3).indd 2-3 1/4/14 10:32:05 AM

พระประวต สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช

สกลมหาสงฆปรณายก (สวฑฒนมหาเถร เจรญ คชวตร)

วนท ๒๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๓๒ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหสถาปนา สมเดจ พระญาณสงวร วดบวรนเวศวหาร เปน สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก นบเปนสมเดจ พระสงฆราชพระองคท ๑๙ แหงกรงรตนโกสนทร ลถงป พ.ศ. ๒๕๕๖ นบเปนสมเดจพระสงฆราช ททรงดำรงตำแหนงยาวนานกวาสมเดจพระสงฆราชพระองคใด ๆ ในอดตทผานมา คอ ๒๔ ป

วนท ๓ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เปนวนคลายวนประสตของเจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก (สวฑฒนมหาเถร) ทรงเจรญพระชนมาย ๑๐๐ พรรษาบรบรณ นบเปนสมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก ทเจรญพระชนมายยงยนนานกวา สมเดจพระสงฆราชพระองคใดๆ ในอดตทผานมา ทงทรงดำรงตำแหนงตางๆ ทางคณะสงฆยาวนานกวาพระองคอนๆ คอ ทรงดำรงตำแหนงเจาคณะใหญคณะธรรมยต ๒๕ ป ทรงดำรงตำแหนงเจาอาวาส วดบวรนเวศวหาร ๕๒ ป นบเปนบญบารมในทางปรหตปฏบต

ของเจาพระคณสมเดจพระสงฆราช ซงยากทจะมเปนสาธารณะแกบคคลทวไป

สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก (สวฑฒนมหาเถร) มพระนามเดมวา เจรญ นามสกล คชวตร ทรงมพระชาตภม ณ จงหวดกาญจนบร เมอวนท ๓ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๕๖ ทรงบรรพชาเปนสามเณรเมอพระชนมาย ๑๔ พรรษา ณ วดเทวสงฆาราม กาญจนบร แลวเขามาอยศกษาพระปรยตธรรม ณ วดบวรนเวศวหาร จน พระชนมายครบอปสมบท และทรงอปสมบท ณ วดบวรนเวศวหารเมอวนท ๑๕ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๔๗๖ โดยสมเดจ พระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ ทรงเปนพระอปชฌาย ไดประทบอยศกษา ณ วดบวรนเวศวหาร ตลอดมาจนกระทงสอบไดเปนเปรยญธรรม ๙ ประโยค เมอพ.ศ. ๒๔๘๔

เจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร ทรงดำรงสมณศกด มาโดยลำดบดงน ทรงเปนพระราชาคณะชนสามญ พระราชาคณะชนราช และพระราชาคณะชนเทพ ในราชทนนามท พระโศภน คณาภรณ ทรงเปนพระราชาคณะ ชนธรรมท พระธรรมวราภรณ ทรงเปนพระราชาคณะชนเจาคณะรองท พระสาสนโสภณ ทรงเปนสมเดจพระราชาคณะท สมเดจพระญาณสงวร และทรงไดรบพระราชทานสถาปนาเปน สมเดจพระสงฆราช ในราชทนนามท สมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก

Re#2 �������������������� (CS3).indd 4-5 1/4/14 10:32:05 AM

เจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร ทรงเปนผใครในการศกษา ทรงมพระอธยาศยใฝรใฝเรยนมาตงแตทรงเปนพระเปรยญ โดยเฉพาะในดานภาษา ทรงศกษาภาษาตาง ๆ เชน องกฤษ ฝรงเศส เยอรมน จน และ สนสกฤต จนสามารถใชประโยชนไดเปนอยางด กระทง เจาพระคณสมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ พระอปชฌายทรงเหนวา จะเพลนในการศกษามากไป วนหนงทรงเตอนวา ควรทำกรรมฐานเสยบาง เปนเหตใหพระองคทรงเรมทำกรรมฐานมาแตบดนน และทำตลอดมาอยางตอเนอง จงทรงเปนพระมหาเถระททรงภมธรรม ทงดานปรยตและดานปฏบต

เจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร ทรงศกษาหาความรสมยใหมอย เสมอ เปนเหตใหทรงมทศนะกวางขวาง ทนตอเหตการณบานเมอง ซงเปนประโยชนตอการสงสอนและเผยแผพระพทธศาสนาเปนอยางมาก และทรงนพนธหนงสอทางพระพทธศาสนาไดอยางสมสมย เหมาะแกบคคลและสถานการณในยคปจจบน และทรงสงสอนพระพทธศาสนาทงแกชาวไทยและชาวตางประเทศ

ในดานการศกษา ไดทรงมพระดำรทางการศกษาทกวางไกล ทรงมสวนรวมในการกอตงมหาวทยาลยพระพทธศาสนาแหงแรกของไทย คอ มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลยมาแตตน ทรงรเรมใหมสำนกฝกอบรมพระธรรมทตไปตางประเทศขนเปนครงแรก เพอฝกอบรมพระธรรมทตไทย ทจะไปปฏบตศาสนกจในตางประเทศ

ทรงเปนพระมหาเถระไทยรปแรก ท ไดดำเนนงาน พระธรรมทตในตางประเทศอยางเปนรปธรรม โดยเรมจากทรงเปนประธานกรรมการอำนวยการสำนกฝกอบรมพระธรรมทตไป ตางประเทศ เปนรปแรก เสดจไปเปนประธานสงฆในพธเปดวดไทยแหงแรกในทวปยโรป คอวดพทธปทป ณ กรงลอนดอน สหราชอาณาจกร ทรงนำพระพทธศาสนาเถรวาทไปสทวปออสเตรเลยเปนครงแรก โดยการสรางวดพทธรงษขน ณ นครซดนย ทรงใหกำเนดคณะสงฆเถรวาทขนในประเทศอนโดนเซย ทรงชวยฟนฟพระพทธศาสนาเถรวาทในประเทศเนปาล โดยเสดจไปใหการบรรพชาแก ศากยะกลบตรในประเทศเนปาลเปนครงแรก ทำใหประเพณการบวชฟนตวขนอกครงหนงในเนปาลยคปจจบน ทรงอปถมภการสรางวดแคโรไลนาพทธจกรวนาราม สหรฐอเมรกา ทรงเจรญศาสนไมตรกบองคดาไลลามะ กระทงเปนททรงคนเคยและไดวสาสะกนหลายครงและทรงเปนพระประมขแหงศาสนจกรพระองคแรกทไดรบทลเชญใหเสดจเยอนสาธารณรฐประชาชนจนอยางเปนทางการในประวตศาสตรจน

เจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร ทรงเปนนกวชาการและนกวเคราะหธรรมตามหลกการของพระพทธศาสนา ทเรยกวา ธมมวจยะ เพอแสดงใหเหนวา พทธธรรมนนสามารถประยกตใชกบกจกรรมของชวตไดทกระดบ ตงแตระดบพนฐานไปจนถงระดบสงสด ทรงมผลงานดานพระนพนธทงทเปนภาษาไทยและภาษาองกฤษจำนวนกวา ๑๐๐ เรองประกอบดวยพระนพนธแสดงคำสอน

Re#2 �������������������� (CS3).indd 6-7 1/4/14 10:32:06 AM

ทางพระพทธศาสนาทงระดบตน ระดบกลาง และระดบสง รวมถงความเรยงเชงศาสนคดอกจำนวนมาก ซงลวนมคณคาควรแกการศกษา สถาบนการศกษาของชาตหลายแหงตระหนกถงพระปรชาสามารถและคณคาแหงงานพระนพนธ ตลอดถงพระกรณยกจททรงปฏบต จงไดทลถวายปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกดเปนการเทดพระเกยรตหลายสาขา

นอกจากพระกรณยกจตามหนาทตำแหนงแลว ยงไดทรงปฏบตหนาทพเศษ อนมความสำคญยงอกหลายวาระ กลาวคอ ทรงเปนพระอภบาลในพระภกษพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลปจจบน เมอครงทรงพระผนวช เมอ พ.ศ. ๒๔๙๙ พรอมทงทรงถวายความรในพระธรรมวนย ตลอดระยะเวลาแหงการทรงพระผนวช ทรงเปนพระราชกรรมวาจาจารย ในสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณ สยามมกฎราชกมาร เมอครงทรงผนวชเปนพระภกษ เมอพ.ศ. ๒๕๒๑

เจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร ไมเพยงแคสรางศาสนธรรม คอคำสอนมอบไวเปนมรดกธรรมแกพทธศาสนกชน และแกโลกเทานน แตยงไดทรงสรางวตถธรรมอนนำสขประโยชนสประชาชนทวไป มอบไวเปนมรดกของแผนดนอกเปนจำนวนมาก อาท วดญาณสงวราราม ชลบร วดรชดาภเษก กาญจนบร วดวงพไทร เพชรบร วดลานนา ญาณสงวราราม เชยงใหม พระบรมธาตเจดยศรนครนทราสถตมหาสนตคร เชยงราย โรงพยาบาลสมเดจพระปยมหาราชรมณยเขต กาญจนบร

ตกสกลมหาสงฆปรณายก ในโรงพยาบาลและโรงเรยนในถน ธรกนดาร ๑๙ แหง โรงพยาบาลสมเดจพระสงฆราช พระองคท ๑๙ ทามวง กาญจนบร ตกวชรญาณวงศ โรงพยาบาลจฬาลงกรณ ตกวชรญาณสามคคพยาบาร โรงพยาบาลจฬาลงกรณ ตก ภปร โรงพยาบาลจฬาลงกรณ โรงเรยนสมเดจพระปยมหาราชรมณยเขต กาญจนบร และวดไทยในตางประเทศอกหลายแหง

เจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร ทรงดำรงตำแหนงหนาทสำคญทางการคณะสงฆในดานตาง ๆ มาเปนลำดบ เปนเหตใหทรงปฏบต พระกรณยกจเปนประโยชนตอพระศาสนา ประเทศชาต และประชาชน เปนเอนกประการ นบไดวาทรงเปนพระมหาเถระททรงเพยบพรอมดวยอตตสมบตและปรหตปฏบต และทรงเปนครฐานยบคคลของชาต ทงในดานพทธจกรและอาณาจกร

เจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร ทรงเปนทเคารพสกการะตลอดไปถงพทธศาสนกชนในนานาประเทศ ดวยเหตน ทางรฐบาลสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร จงไดทลถวายตำแหนง อภธชมหารฐคร อนเปนสมณศกดสงสดแหงคณะสงฆเมยนมาร เมอ พ.ศ. ๒๕๓๔ และทประชมผนำสงสดแหงพทธศาสนาโลก เมอ พ.ศ. ๒๕๕๕ ไดทลถวายตำแหนง “ผนำสงสดแหงพระพทธศาสนาโลก”

ถง พ.ศ. ๒๕๔๓ พระสขภาพของเจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร ถดถอยลง เนองจากทรงเจรญพระชนมายมากขน

Re#2 �������������������� (CS3).indd 8-9 1/4/14 10:32:06 AM

ความเขาใจเรองกรรม

ไมอำนวยใหทรงปฏบตพระศาสนกจตาง ๆ ไดโดยสะดวก จงเสดจเขาประทบรกษาพระองค ณ ตกวชรญาณ-สามคคพยาบาร โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย เมอวนท ๒๐ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๓ ในชวงแรก ๆ ยงเสดจกลบไปประทบ ณ วดบวรนเวศวหาร เปนระยะ ๆ ครงละ ๓-๔ วน และเสดจไปสดบพระปาตโมกข ณ พระอโบสถวดบวรนเวศวหาร ทกวนธรรมสวนะเดอนเพญและเดอนดบ กระทงพระสขภาพไมอำนวย คณะแพทยผถวายการรกษาพยาบาลจงกราบทลใหงดการเสดจไปสดบพระปาตโมกขดงกลาว ตงแต พ.ศ. ๒๕๕๐ เปนตนมา

ถงวนท ๑๓ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ พระอาการประชวรโดยทวไปทรดลง คณะแพทยจงไดถวายการผาตดพระอนตะ (ลำไส) และพระอนตคณ (ลำไสนอย) หลงการผาตด ทรงมพระอาการทวไปเปนทพอใจของคณะแพทย ถงวนท ๒๑ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เรมมพระอาการความดนพระโลหตลดลง แตมการกระเตองขนเปนระยะ ๆ กระทงถงวนท ๒๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ ความดนพระโลหตลดลงถง ๒๐ และคงตวอยระยะหนง ถงเวลา ๑๙.๓๐ น. ความดนพระโลหตลงถง ๐ ในทนททนใด

คณะแพทยไดออกแถลงการณในเวลาตอมาวา เจาพระคณสมเดจพระญาณสงวร สมเดจพระสงฆราช สกลมหาสงฆปรณายก สนพระชนมดวยการตดเชอในกระแสพระโลหต เมอวนท ๒๔ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๑๙.๓๐ น. สรพระชนมายได ๑๐๐ พรรษากบ ๒๑ วน

Re#2 �������������������� (CS3).indd 10-11 1/4/14 10:32:06 AM

1

ชวตเนองดวยกรรม

ชวตของทกคนเกยวของกบกรรม ทงทเปนกรรมเกา ทงทเปนกรรมใหม จะกลาววาชวตเปนผลของกรรมกได คำวากรรมเกากรรมใหมน อธบายไดหลายระยะ เชน ระยะไกล กรรมททำแลวในอดตชาต เรยกวากรรมเกา กรรมททำแลวในปจจบนชาต เรยกวากรรมใหม อธบายอยางนอาจจะไกลมากไป จนคนทไมเชออดตเกดความคลางแคลงไมเชอ จงเปลยนมาอธบายระยะใกลวาในปจจบนชาตนแหละ กรรมททำไปแลวตงแตเกดมาเปนกรรมเกา สวนกรรมทเพงทำเสรจลงไปใหมๆ เปนกรรมใหม แมกรรมทจะเขาใจหรอทจะทำกเปนกรรมใหม เพราะฉะนน การทจะเขาใจเรองชวตไดด จำตองทำความเขาใจเรองกรรมใหดดวย

คำวา กรรม มใชในภาษาไทยมาก เชน กรรมการ กรรมกร กรรมาธการ แตในภาษาทพดกน เคราะหรายมกตก

สารบญ

ชวตเนองดวยกรรม ๑ กรรมคออะไร ๔ หลกกรรมนอกพระพทธศาสนา ๑๔ จะพสจนกรรมไดอยางไร ๑๘ แนวคดเรองกรรม ๒๘ เพราะเหตไรจงไมเชอเรองกรรม ๓๕ การใหผลของกรรม ๔๔ กรรมเวร ๕๒ นทานเรองระงบเวร ๕๘

Re#2 �������������������� (CS3).indd 12-1 1/4/14 10:32:06 AM

2 3

ดวยการทเขาใจอยแลว เมอไดฟงทางวาจา กใหเขาใจวาพดอะไรตางๆ เมอไดฟงวาทำทางใจ กใหเขาใจวาคดอะไรตางๆ กการฟงคำพดอธบายหลกวชาอาจขวางหอยบาง แตเมอเขาใจความหมายแลวกจกสนขดขวาง กลบจะรสกวาสะดวก เพราะเปนคำทมความหมายลงตวแนนอน

คำวา กรรม มกแปลกนงายๆ วา การทำ แตผเพงศพทและความ แปลวา กจการทบคคลทำ ดงกลาวแลว ถาแปลวาการทำ กไปพองกบคำวา กรยา คำวา กรยา แปลวา การทำโดยตรง สวนคำวา กรรมนน หมายถงตวกจหรอ การงานทกระทำ ดงคำทพดในภาษาไทยทถกตอง เชน กสกรรม พาณชยกรรม และคำอนทยกไวขางตน คำเหลานลวนหมายถงกจการอยางหนงๆ ทสำเรจจากการทำ (กรยา)

อยแกกรรม เคราะหดมกอยแกบญ ดงเมอใครประสบเคราะหราย คอทกขภยพบตตางๆ กพดวาเปนกรรม แตเมอใครประสบเคราะหดมกพดวาเปนบญ และมคำพดกนวา บญทำกรรมแตง เกณฑใหกรรมเปนฝายดำ ใหบญเปนฝายขาว ความเขาใจเรองกรรมและคำทใชพดกนในภาษาไทยจกเปนอยางไร ใหงดไวกอน ควรทำความเขาใจใหถกตองตามความหมายในพระพทธศาสนา

คำวา กรรม แปลวา กจการทคนกระทำ คำวา ทำ หมายถงทงทำดวยกาย อนเรยกวากายกรรม ทงทำดวยวาจาคอพดอนเรยกวาวจกรรม ทงทำดวยใจคอคด อนเรยกวา มโนกรรม บางทเมอพดกนวาทำ กหมายถงทำทางกายเทานน สวนทางวาจาเรยกวาพด ทางใจเรยกวาคด แตเรยกรวมไดวาเปนการทำทกอยาง เพราะจะพดกตองทำ คอทำการพด จะคดกตองทำคอทำการคด จงควรทำความเขาใจวา ในทนคำวา ทำ ใชไดทกอยาง เมอไดฟงวาทำทางกาย กเขาใจวาทำอะไร

Re#2 �������������������� (CS3).indd 2-3 1/4/14 10:32:07 AM

4 5

นนตงแตตนนอนขน จนถงหลบไปใหม กมเจตนาทำอะไรตางๆ พดอะไรตางๆ คดอะไรตางๆ อยเสมอ โดยปกตไมมใครหยดนงอยเฉยๆ ได ถงมอไมทำ ปากกพด ถงปากไมพด ใจกคดถงเรองตางๆ การตางๆ ททำนแหละ เรยกวากายกรรม คำตางๆ ทพดนแหละ เรยกวาวจกรรม เรองตางๆ ทคดนแหละ เรยกวามโนกรรม

กรรมนนดหรอไมด กรรมจะดหรอไมดกสดแตผลทเกดขนจากกรรมนนๆ ถาใหเกดผลเปนคณเกอกลแกตนเองและผอน กเปนกรรมด เรยกวา กศลกรรม แปลวา กรรมทเปนกจของคนฉลาด หรอบญกรรม กรรมทเปนบญ คอความดเปนเครองชำระลางความชว เชน การรกษาศล ประพฤตธรรมทจบคกบศล หรอแมกจการทดทชอบ ทเปนตามทแสดงมาแลว ทเปนสจรตตางๆ เชน การตงใจชวยมารดาบดาทำงาน การตงใจเรยน การตงใจประพฤตตนใหด การชวยเหลอเกอกลมตรสหาย การทำสาธารณสงเคราะหตางๆ สวน

กรรมคออะไร

กรรม แปลวาอะไร ไดกลาวแลว แต กรรมคออะไร จำตองทำความเขาใจใหลกซงเขาไปอก พระพทธเจาไดตรสไวแปลความวา “เรากลาวเจตนา (ความจงใจ) วาเปนกรรม เพราะ คนจงใจ คอมใจมงแลว จงทำทางกายบาง ทางวาจาบาง ทางใจบาง” ฉะนน กรรมคอกจทบคคลจงใจทำหรอทำดวยเจตนา ถาทำดวยไมมเจตนาไมเรยกวากรรม อยางเชนไมมเจตนาเหยยบมดตาย ไมเปนกรรมคอปาณาตบาต ตอเมอเจตนาจะเหยยบใหตาย จงเปนกรรมคอปาณาตบาต แตเมอจดอยางละเอยด สงททำดวยไมมเจตนา ทานจดเปนกรรมชนดหนง เรยกวากรรมสกวาทำ เพราะอาจใหโทษไดเหมอนกน เหมอนอยางทกฎหมายถอวาผดในฐานะประมาท

กรรมเกยวกบคนเราอยางไร กรรมเกยวกบคนเราหรอคนเรานนแหละเกยวกบกรรมอยตลอดเวลา เพราะคนเรา

Re#2 �������������������� (CS3).indd 4-5 1/4/14 10:32:07 AM

6 7

เพอใหเขาแตกกน ๑ พดคำหยาบดวยใจมโทสะเพอใหเขาเจบใจ ๑ พดเพอเจอเหลวไหล ๑ เปนอกศลไมด เวนการพดอยางนน และพดแตความจรง ๑ พดสมครสมาน ๑ พดคำสภาพระรนหจบใจ ๑ พดมหลกฐานถกตอง ชอบดวยกาลเทศะ ๑ เปนกศล เปนสวนด

มโนกรรม (กรรมทางใจ) นน คดเพงเลงอยากได ของเขามาเปนของของตนเอง ๑ คดพยาบาทมงรายเขา ๑ เหนผดจากคลองธรรม เชน เหนวาทำดไมไดด ทำชวไมไดชว ๑ เปนอกศลไมด ไมคดอยางนน และคดเผอแผ ๑ คดแผเมตตาจตใหเขาอยเปนสข ๑ คดเหนชอบตามคลองธรรม เชน เหนวาทำดไดด ทำชวไดชว ๑ เปนกศล เปนสวนด

คนทเวนจากทางกรรมเปนอกศล ดำเนนไปในทางกรรมทเปนกศล เรยกวา ธรรมจาร แปลวา ผประพฤตธรรม สมจาร แปลวา ผประพฤตเรยบรอยสมำเสมอ ความประพฤตดงน เรยกวา ธรรมจรยาหรอธรรมจรรยา สมจรยาหรอ

กรรมทใหเกดผลเปนโทษ เบยดเบยนตนเองและผอนใหเดอดรอน เปนกรรมชวไมด เรยก อกศลกรรม แปลวา กรรมทเปนกจของคนไมฉลาด บาปกรรม กรรมทเปนบาป เชน การประพฤตผดในศลธรรม ประพฤตทจรตตางๆ ทตรงกนขามกบกศลกรรม

ตวอยางของกรรมดและกรรมไมดขางตนนน กลาวตามแนวพระพทธศาสนา พระพทธเจาไดทรงจำแนกแสดงเปนทางปฎบตไวชดเจน เรยกวา กรรมบถ แปลวา ทางของกรรม เรยกสนๆ วา ทางกรรม ทรงชแจงไวเพยงพอและเขาใจงายวาทางไหนด ทางไหนไมด คอ

กายกรรม (กรรมทางกาย) นน ฆาเขา ๑ ลกของเขา ๑ ประพฤตผดในทางกาม ๑ เปนอกศลไมด เวนจากการทำอยางนนและอนเคราะหเกอกลเขา ๑ เลยงชพในทางทชอบ ๑ สงวรในกาม ๑ เปนกศล เปนสวนด

วจกรรม (กรรมทางวาจา) นน พดมสา ๑ พดสอเสยด

Re#2 �������������������� (CS3).indd 6-7 1/4/14 10:32:08 AM

8 9

ทางดานศรษะ เหนศรษะของคนเหลานนไมอยในแถวเสมอกน จงดงศรษะใหขนมาเสมอกนเปนแนวเดยวทงหมด แลวกยอนกลบไปตรวจดทางเทาอก กเหนเหลอมลำไมเสมอกนอก กดงเทาใหเสมอกนใหมอก คนกไมเปนอนไดหลบไดนอนเปนสข เพราะตองถกดงเทาบาง ดงศรษะบาง ขนๆ ลงๆ ไมรจกแลว ทงเปรตเจาระเบยบนนกไมสามารถจดใหเสมอกนได

การจดให เสมอกนในทางท ไมอาจจะจดได เชนน เปนการจดทไมสำเรจ รงแตจะใหเกดความเดอดรอนวนวายไมสงบสขอยางเดยว สวนการจดใหเสมอกนในทางทอาจจดไดนน พระพทธเจาทรงจดดวยหลกสมจรยาน คอเวนจากทางกรรมฝายอกศล ดำเนนในทางกรรมฝายกศล ตามททรงสงสอนไวนน

คราวนมาพจารณาดวา เมอปฎบตในสมจรยานน เปนสมภาพไดอยางไร สมภาพ แปลวา ความเสมอกน คอตวเราเองกบผอน หรอผอนกบตวเราเองเสมอกน ตวเราเองรกสข

สมจรรยา สมจรยาดงนแหละ คอ หลกสมภาพในพระพทธศาสนา สมภาพคอความเสมอกนนน อาจทำใหเสมอกนไดในทางทอาจจะทำได แตไมอาจทำใหเสมอกนไดในทางทไมอาจจะทำ ในทางทไมอาจจะทำนน เชน คนเกดมามเพศตางกน มรปรางสงตำดำขาวตางกน เปนตน เมอเปนเชนน ใครจะทำให เสมอกนได เชน ทำใหสงตำเทากนหมด แมในคนเดยวกนนนนวทงหากไมเทากน จะทำใหเทากนไดอยางไร สงทไมอาจจะทำใหเทากนได ถาใครไปพยายามจดทำเขา กเหมอนกบนทานเรองเปรตจดระเบยบ

เรองมอยวา มคนเดนทางหลายคน เขาไปนอนพกอยในศาลาซงเปนทพกของคนเดนทางหลงหนง เมอพากนนอนหลบแลว มเปรตเจาระเบยบตนหนงเขาไปในศาลา เหนคนนอนอยเปนแถวจงไปตรวจดทางเทา กเหนเทาของคนนอนหลบไมเสมอกน จงดงเทาของคนเหลานนลงมาใหเสมอกน ครนตรวจดเหนเทาเปนแถวเสมอกนเรยบรอยดแลว กไปตรวจด

Re#2 �������������������� (CS3).indd 8-9 1/4/14 10:32:08 AM

10 11

พระพทธเจาอนยงใหเกดสมภาพ ภราดราภาพ เสรภาพ ดงกลาวมานเปนธรรมจรรยา ความประพฤตธรรมประกอบอยดวยหลกยตธรรมและศลธรรมตางๆ บรบรณ

ถามปญหา ประพฤตธรรมคอประพฤตอยางไร กตอบไดวาประพฤตใหเปนสมจรยาดงกลาวนนเอง และเมอเขาใจความดงนแลว คำวา สมจรยา จะแปลวา ความประพฤตเรยบรอยสมำเสมอกได ความประพฤตสมควรหรอเหมาะสมกได ความประพฤตโดยสมภาพกได เปนคำแปลท ถกตองกบความหมายทงนน ดงนแหละเปนธรรมจรรยา

ฉะนน หลกธรรมจรรยาของพระพทธเจา กเปนหลกทเปนแมบทของหลกทงหลายแหงความสขสงบของชมชนทวไป ถาไมอยในแมบทนแลว จะเกดความสงบสขไมได สมภาพ ภราดรภาพ เสรภาพ กจกมขนไมได จะไดกเชนเสรภาพของฝายใดฝายหนง และผทจดทำไปนอกแมบทกจะเปนเหมอนเปรตจดระเบยบดงกลาวแลว ซงตองจดกนไมรจกเสรจ

เกลยดทกข ผอนกรกสขเกลยดทกขเหมอนกน ตวเราเองไมปรารถนาใหผอนมากอกรรมทไมดแกเราทกๆ ขอ พอใจแตจะใหเขามาประกอบกรรมทดแกเราทงนน ถงผอนกเหมอนกน เขากไมประสงคใหเราไปกอกรรมชวรายแกเขา ประสงคแตจะใหเราไปประกอบกรรมทดแกเขาเทานน เมอทงเราทงเขาตางมความชอบและไมชอบเสมอกนอยเชนน ทางทจะใหเกดสมภาพไดโดยตรงกคอ ทงสองฝายตางดำเนนเขาหาจดทเสมอกนน คอ งดเวนจากทางกรรมทชวราย ซงตางกไมชอบใหใครมาทำแกตนดวยกน และดำเนนไปในทางกรรมทดซงเกอกลกน ทตางกชอบจะใหใครมาทำแกตนดวยกน เมอประพฤตดงน สมภาพทถกตองกเกดขน และเปนสมภาพคอเปนความเสมอกนจรงๆ และเมอมสมภาพดงน ภราดราภาพ คอความเปนพนองกน หรอเปนญาตทคนเคยไววางใจกนไดกเกดขน เสรภาพคอความมเสรอนทจะไปไหนๆ ได ทำอะไรไดโดยทไมถกใครเบยดเบยนและกไมเบยดเบยนใครดวยกเกดขน สมจรยาของ

Re#2 �������������������� (CS3).indd 10-11 1/4/14 10:32:09 AM

12 13

กรรมดตดตว และตองไดรบผลด เมอตวเราเองทำไมดกมกรรมชวตดตว และตองไดรบผลชวไมด จะปดกรรมทตวเราเองทำใหพนตวออกไป และจะปดผลของกรรมใหพนตวออกไปดวยหาไดไม ตองเปนผรบผดชอบตอกรรมของตนเอง

เมอหลกกรรมของพระพทธศาสนามอยดงน พระพทธเจาจงตรสสอนใหทกๆ คนหมนนกคดอยเสมอๆ วา เรามกรรมเปนของตน เปนกรรมทายาท คอเปนผรบผลของกรรม มกรรมเปนกำเนด มกรรมเปนเผาพนธ มกรรมเปนทอาศยเฉพาะ (ตนเปนคนๆ ไป) นอกจากน พระพทธเจายงไดตรสไววา กรรมยอมจำแนกสตวใหเลวและดตางๆ กน เปนตน

ทงเปนการกอภยกอเวรกอศตรและความวนวายเดอดรอน จดกนไปจนโลกแตกกไมเสรจ

กรรมตามทกลาวมาน ทชระบลงไปวา กรรมคออะไร และทำอยางไรเปนกรรมด ทำอยางไรเปนกรรมไมด เปนทางกรรมในพระพทธศาสนา ซงเมอกลาวโดยสรปแลว กพอประมวลเปนหลกใหญๆ ไดเปน ๓ ขอ คอ

๑. พระพทธศาสนาแสดงวามกรรม ใครทำดกเปนกศลตดตวอย ใครทำชวกเปนอกศลกรรมตดตวอย

๒. พระพทธศาสนาแสดงวามกรรมวบาก คอผลของกรรม ผลทดเกดจากกรรมทด ผลทชวเกดจากกรรมทชว ไมสบสนกน เหมอนอยางผลมะมวงเกดจากตนมะมวง ผลขนนเกดจากตนขนน หวานพชเชนไรกไดผลเชนนน

๓. พระพทธศาสนาแสดงวาสตวทงหลายมกรรมเปนของของตน คอตวเราเองทกๆ คน เปนเจาของกรรมทเราทำ และเปนเจาของผลของกรรมนนๆ ดวย เมอตวเราเองทำดกม

Re#2 �������������������� (CS3).indd 12-13 1/4/14 10:32:09 AM

14 15

ลทธทรบบางปฏเสธบาง เชน รบวาเมอทำอะไรไปกเปนบญเปนบาป ทำนองรบรองวากรรมม แตเมอคราวจะตองรบผลของกรรม กอยากจะรบแตผลของกรรมด ไมอยากรบผลของกรรมชว จงแสดงวธทำใหหายบาป เมอเปนเชนนผทำเองจงมใชผเปนเจาของของกรรมททำอยางแนนอน แตมเจาของอยอกสวนหนง ซงอาจเปนผบนดาลผลอะไรใหเกดแกใครกได อาจเปนผยกบาปเพมบาปใหกได

มเรองเลาไวในพงศาวดารลงกาวา ในระหวางพทธศตวรรษท ๒๒ โอรสของเจาผครองรฐทอยกลางเกาะ นามวาราชสงหะ ไดทำปตฆาต (ปลงประชนมพระบดา) แลวเกดกลวบาป จงไดประชมพราหมณถามหาวธลางบาป ฝายภกษสงฆในพระพทธศาสนาตอบวา เปนอนนตรยกรรม (กรรมหนกทใหผลในอนดบสบไปทเดยว ไมมอะไรมาคนได) ไมมทางลางบาปได พวกพราหมณตอบวา มวธลางบาป ราชสงหะจงขดเคองภกษสงฆไปนบถอศาสนาพราหมณ เรองนเปนตวอยางของคน

หลกกรรมนอกพระพทธศาสนา

สวนในลทธอน บางลทธปรฏเสธกรรมเสยเลย บางลทธรบรองหลกกรรมบาง ปฏเสธบาง แตการระบวาทำอะไรเปนกรรมด ทำอะไรเปนกรรมไมด กมกลาวไวตางๆ กน ลทธทปฏเสธหลกกรรมเสยเลยนน คอปฏเสธวากรรมดชวไมม ผลของกรรมดชวไมม เมอเปนเชนนกไมมกรรมเปนของใคร ไมมใครเปนเจาของของกรรม เพราะเมอใครทำอะไรทำแลวกแลวไป ไมเหนมอะไรทเรยกวากรรมเหลอตดตว และทวาดไมดนนกเปนการวาเอาเอง ใครชอบกวาด ใครไมชอบกวาไมด เหมอนอยางฝนตกแดดออก ใครชอบกชม ใครไมชอบกต โดยทแทเปนเรองของดนฟาอากาศ เปนไปตามธรรมชาต เมอเปนเชนนกไมมผลอะไร กรรมอะไร สวนผลตางๆ ทไดรบนน เกดขนตามคราว ตามสมย เหมอนอยางผลไมตางๆ ถงคราวจะมผล กมผลขนตามชนด

Re#2 �������������������� (CS3).indd 14-15 1/4/14 10:32:10 AM

16 17

ไดทราบวา คราวหนง สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ ไดรบสงถามทานเจาคณพระอบาลคณปมาจารย (สรจนโท) วดบรมนวาส วา เหนวาฆาสตวบชายญไปสวรรคเปนสมมาทฏฐ (เหนชอบ) หรอมจฉาทฏฐ (เหนผด) ทานเจาคณอบาลฯ ตอบวา เปนสมมาทฏฐแขก ดงน ทานตอบเพยงเทาน จะพดกลบอกทหนงกวาเปนมจฉาทฏฐทางพระพทธศาสนา เรองนเปนตวอยางวามไดนบถอไดเหมอนกนจรง

ไมตองกลาวถงผนบถอลทธศาสนาอน แมพทธศาสนกชนเอง ซงมศรทธาในกรรมอยบาง กยงคลางแคลงกนอยโดยมากวา ผทำกรรมจะไดรบผลเมอไร เพราะตามทปรากฏเหนกนอย บางคนทำดแตไมเหนวาไดด บางคนทำชวแตไมเหนวาไดชว บางทกลบไดผลตรงกนขาม จะมอะไรมาพสจนใหเหนไดวาทำดไดด ทำชวไดชว ตามทแสดงไวในพระพทธศาสนา

ทอยากจะรบแตชอบ ไมอยากรบผดจากกรรมของตน อนง ลทธใดๆ แมจะรบรองหลกกรรมอยบาง แตก

แสดงวาทำอะไรดอะไรไมดตางๆ กน เพราะถอหลกตางๆ กน เหมอนอยางการฆาสตวททางพทธศาสนาแสดงวาเปนบาป แตลทธอนแสดงวาเปนบญกม

หลกในการชวา อะไรเปนบญอะรไเปนบาป ในทางพระพทธศาสนา ควรทำความเขาใจใหชดเจนวา คอหลกธรรมจรยา สมจรยา ดงกลาวแลวขางตน หรอหลกเมตตา หลกยตธรรม ฉะนน ทพดวาทกลทธศาสนาสอนใหคนละชวทำด จงนบถอไดเหมอนกนๆ กน อาจจะเปนคำพดเพอประนประนอม หรอเพอแสดงมรรยาทวาไมยกตนขมทาน เจตนากดอย แตถาจะตองนบถอกนจรงๆ และตองพจารณาดแลวกจะเหนวา ไมเหมอนกน ปฏบตไปคนละอยาง เพราะเหนวาเปนการถกผด เปนบญบาป หรอดชวกนไปคนละอยาง เหมอนอยางการฆาสตวดงกลาวแลว

Re#2 �������������������� (CS3).indd 16-17 1/4/14 10:32:10 AM

18 19

มเครองพสจนทควรกน กลาวอยางสรป เมอสงทพสจนเปนวตถหรอสสาร กใชเครองพสจนในทางนน เมอสงทพสจนเปนความจรงทนอกไปจากวตถหรอสสาร กตองใชเครองพสจนอยางอนทจะชถงความจรงนนๆ ได ดงวธททวโลกกใชกนอยแลว เปนตนวา

การพสจนความผด เมอบคคลถกกลาวหาฟองรองวาทำผดกฎหมาย กตองพสจนกนตามวธทบญญตไวในกฎหมาย เชน สบสวน สอบสวน ไตสวน พจารณา วนจฉยโดยยตธรรมตามกฎหมาย

การพสจนภมรสตปญญา เรองนจะชงตวงวดอยางวตถหรอคำนวณดวยวธคณตศาสตร ใหรวาใครมภมสตปญญาเทาไรหาไดไม เพราะมใชเปนสงทมสวนกวางบางตนลกหนกเบา อยางสงของ ฉะนน จงตองใชวธใหแสดงออก เหมอนอยางในครง โบราณ ผทเรยนสำเรจศลปศาสตรมาแลว กแสดงศลปศาสตร นนในทประชม ในบดนกใชการสอบตางๆ ตงขอสอบใหตอบ

จะพสจนกรรมไดอยางไร

เดยวนเมอพดวาอะไรเปนอะไร กมกจะถกถามวา พสจนไดหรอไม เหมอนอยางวธพสจนทางวทยาศาสตร อนทกๆ สงทปรากฏขน หรอดงทเรยกวาปรากฏการณนน ตองเปนสงทพสจนไดแน ในเมอมเครองพสจนทเพยงพอ แตจะเปนเครองพสจนชนดไหน กสดแตสงทพสจน ถาสงทพสจนนนเปนวตถหรอสสาร กพงพสจนดวยเครองพสจนสำหรบวตถหรอสสารนนทางวทยาศาสตร ดงนเปนตน ถาสงทพสจนเปนอยางอน จะใชเครองพสจนสำหรบวตถหรอสสารนนกหาไดไม ถาจะพงใชเครองพสจนทางวทยาศาสตรดงกลาวไดทกอยางแลว ศาลหลวงกไมตองตงขน เพราะเมอใครถกกลาวหาฟองรองวาทำผด กจบตวมาเขาหองวทยาศาสตรพสจน ไมตองขนศาล ในบดน แมจะมเครองจบเทจกใชเปนเพยงเครองมอประกอบเทานน ใชเปนเครองวนจฉยเดดขาดหาไดไม ฉะนน จะพสจนอะไรกตอง

Re#2 �������������������� (CS3).indd 18-19 1/4/14 10:32:11 AM

20 21

แสดงออกมานน แตถาเขาไมแสดงอาการอะไรออกมาแลวกจะรไมได เวนไวแตจะมญาณหยงรจตใจของเขาเทานน

การพสจนตางๆ ตามทกลาวมาน แสดงวาเครองพสจนนนมตางๆ เมอเปนวตถกนำเขาหองวทยาศาสตร เมอเปนความผดกเขาโรงศาล เมอเปนภมรกนำเขาสอบไล เมอเปนจตใจกแหยใหแสดงออก ดงนเปนตน คราวนเปนกรรมจะนำเขาวธไหน จะนำเขาโรงศาลหรอนำเขาหองสอบไลดงกลาวแลวเปนตน กคงไมไดผล จงตองนำเขาพสจนตามหลกเหตผลอนเปนเหตผลอยางธรรมดาสามญ ทสามารถจะเขาใจไดดวยสามญสำนกของทกๆ คน ดงจะกลาวตอไปน

ทกๆ คนเมอตากแดดกรอน เมออาบนำกเยน เมอไดรบความรอนเยนตามทตองการกเปนสข เมอไดรบเกนตองการกเปนทกข สงททำใหเปนสขหรอเปนทกขเหลาน เรยกวาเหตสวนความสขหรอความทกขทไดรบ เรยกวาผล ถาเปนเหตผลในทางใหเกดสข กเรยกวาด ถาเปนเหตผลในทางใหเกดทกข

เมอตอบไดตามกฎเกณฑกรบรองวาสอบไดมภมรชนนนชนน แมการวดภมสตปญญาทเรยกวาไอควของฝรง กเปนวธตงปญหาใหตอบเชนเดยวกน แลวกตดสนวามสตปญญาขนาดนนขนาดน วธพสจนดวยการสงเกตจากการแสดงออกน กคลายเปนการทำนายอยางหมอด ซงทำนายไปตามหลกเกณฑ ไมใชเปนความจรงอยางเตมทเหมอนอยางรดวยญาณ (ความหยงรจรง) แตเรยกวาเปนญาณสมมตกพอได คอตางวาเปนญาณ เมอใชวธซงเปนทรบรองกนแลว เชน วธสอบดงกลาว กเปนใชได

การพสจนมตและจตใจ เมอตองการจะรวาใครมความคดเหนอยางไร จะใชเครองชงตวงวดเปนตนกไมไดเหมอนกน ตองใชวธใหแสดงออกมา ในทางการเมองเชนออกเสยงเลอกตง ออกเสยงประชามต ในการประชม เชน อภปราย การลงมต และในสวนปลกยอย เฉพาะเรอง เฉพาะบคคล กใช วธแหยใหบคคลนนแสดงออกมา และสงเกตจากอาการทเขา

Re#2 �������������������� (CS3).indd 20-21 1/4/14 10:32:11 AM

22 23

มารดาบดาและผมอปการคณทงหลาย พระคณของทานเหลานยอมตดอยในจตใจของตวเรา เกดเปนความกตญญ (รพระคณททานไดทำ) และกตเวท (ประกาศพระคณททานไดทำแลว คอการตอบแทนพระคณทาน) ในทางตรงกนขาม เมอใครทำไมดตอเรา กมกจะตดใจตวเรา กลายเปนผกเวรกนตอไปไดเหมอนกน กรรมของคนอนยงตดใจตวของเราเองอยไดถงเชนน ไฉนกรรมของเราเองจะตดใจของเราเองอยไมได เราไมสามารถจะแกลงลมกรรมของเราได ถงจะลมไปแลวกยงฝงอยอยางลกซงในจตใจ เพราะกรรมเกดจากเจตนาของเรา จงเปนรอยจารกของจตใจ

เมอรสกวากรรมมจรง ทำดเมอใดเปนกรรมดเมอนน ทำไมดเมอใดเปนกรรมชวเมอนน ปญหาตอไปจงมวา กรรมวบากคอผลของกรรมมหรอไม และมอยางไร คดดงายๆ ในเวลาสอบไล เมอไดรบขอสอบ คดออกตอบไดสอบไลไดการทตอบไดสอบไลไดผลด เกดจากความตงใจเรยนด นแหละคอ

กเรยกวาชวราย เหตผลทเกดจากการทำของบคคลกเชนเดยวกน เชน เมอผใดมารงแกตวเราใหเดอดรอน เรากเหนวาคนนนไมดเกเร เมอมผใดมาชวยเหลอเกอกลตวเราใหสขสบาย เรากเหนวาคนนนเปนคนด เปนคนมคณเกอกล ตวอยางงายๆ ดงกลาวน เปนเครองแสดงวา ทกๆ คนตางกมสามญสำนกบอกตวเองอยวา ความดและความชวมจรง เพราะเรารสกตวของเราเองวา คนนนทำดแกเรา คนโนนทำชวรายแกเรา และในทำนองเดยวกน ตวเราเองกมความรสกเหมอนกนวา ตวเราเองทำดหรอไมดอยางไร จนถงบางทรสกภมใจในความดของเรา หรอเสยใจในความชวของเรา ในเมอเกดรสกตวขน

อนความด หรอความชวทตวเราเองทำ หรอทคนอนทำ ซงปรากฏในความรสกของคนเรานน คออะไรเลา กคอกรรมนนเอง เปนกศลกรรม (กรรมด) บาง เปนอกศลกรรม (กรรมชว) บางฉะนน กรรมจงมจรง และมตวอยจรง เพราะตดอยในความรสกในจตใจของตวเราเอง ทานผทำความดใหแกเรา เชน

Re#2 �������������������� (CS3).indd 22-23 1/4/14 10:32:12 AM

24 25

ทำกจทเปนประโยชน เปนตน จะเปนเดกหรอผใหญกตาม กเปนคนดขนเพราะกรรมของตน ใครจะรจะชมหรอไมกตาม ตวผทำเองกรสกตวเองวาทำด คนททำไมด เชน ประพฤตตนเกะกะระราน เปนคนหวขโมย เปนตน กเปนคนชวขนเพราะกรรมของตน ใครจะรจะตหรอไมกตาม ตวผทำเองกรสกวาตวของตวทำชว อาจจะปายความผดใหผอนดวยการหลอกใหคนอนเขาใจผด แตจะหลอกตวเองไมได ตวเองยอมรสกสำนกตวเองอยางเตมท ฉะนน เมอทำดทำชวแลว จงปดดปดชวออกไปใหพนตวเองไมได เพราะรสกตวเองอยทางจตใจของตน ใครจะแยงดไป จะใสชวใหกไมได นอกจากจะหลอกใหคนอนเขาใจผดเทานน ซงไมเปนความจรง

สรปความวา เมอคดพสจนดวยสามญสำนก ตามเหตผลอยางงายๆ ในเรองความดความชวทวๆ ไปทมอยเฉพาะหนา กจะเหนไดแลววา

๑. กรรมม คอมความดความชวในการทำของทกๆ คน

กรรมด ทำใหเกดผลดคอการสอบไลได ถาตรงกนขาม เรยนอยางเหลวไหลจนถงสอบไมได นเปนกรรมชว ทำใหเกดผลชวคอสอบตก ฉะนน ผลของกรรมจงมอยจรง และมตามชนดของกรรม คอผลดเกดจากกรรมด ผลชวเกดจากกรรมชว เพราะกรรมดยอมใหผลด กรรมชวยอมใหผลชวเสมอ ไมสบสนกน เหมอนอยางตนมะมวงใหผลเปนมะมวง ตนขนนใหผลเปนขนน เปนไปตามชนด

แตยงมปญหาตอไปอก กรรมและกรรมวบากนนเปนของใคร คดดงายๆ อยางการเรยนการสอบดงกลาวแลว คนไหนเรยนคนนนร คนไหนไมเรยนคนนนไมร ถาไมเรยน ใครจะมาบนดาลใหใครรขนเองหาไดไม ฉะนน กรรมและกรรมวบากจงเปนของของคนททำกรรมนนเอง ผใดทำกรรมอยางไร กยอมไดผลกรรมอยางนน เหมอนอยางหวานพชเชนใด ยอมไดรบผลเชนนน ทกๆ คนจงตองรบผดชอบตอกรรมของตนเอง จะปายใหคนอนไมได คนททำด เชนประพฤตตนเรยบรอย ชวย

Re#2 �������������������� (CS3).indd 24-25 1/4/14 10:32:12 AM

26 27

คอความชวชาตางๆ นแหละคอเทวดา แตใจกระดางดาน หยาบชา แขงกราว ชวราย อาจมองไมเหน ภาษตมอญมกลาววา “เมอกาจบทตนหญา ดวยคดวาไมมใครเหน ถงกระนนกมผเหนถงสองเปนอยางนอย” ผเหนทงสองในภาษตมอญนคอใคร ขอใหคดเอาเอง ถาคดไมเหน กใหสองหนา ในกระจกกจะเหนผทเหนกา แมพระพทธภาษตกมกลาวไววา “ชอวาทลบ ยอมไมมแกผทำชว” ความเขาใจเรองกรรม

๒. กรรมวบากม คอมผลดของความด มผลชวของความชว

๓. กรรมเปนของผทำ คอใครทำกรรมอยางใดกไดรบผลอยางนน

เมอกลาวเฉพาะตวของเราเองแลว เมอเปนกรรมของเราเองยงพสจนไดงาย คอนำเขาพสจนในหองใจของเราเอง เพราะเรารตวเราเองด แตขอสำคญเราตองมยตธรรม คอไมลำเอยงเหมอนอยางการพสจนวตถหรอสสารในหองวทยาศาสตร เครองพสจนตองใชได หรอการพสจนความผดในโรงศาล โรงศาลกตองสถตยตธรรม

คำเกาๆ มกลาววา “ถงคนไมเหนเทวดากเหน” เดยวนอาจเหนวาพนสมย แตถารจกคด คำนกยงใชได คอเทวดาในดวงใจของเราเอง หมายความวาความมหร (ละอายใจ) และโอตตปปะ (เกรงบาป) ซงทานเรยกวาเทวธรรม (ธรรมของเทวดาหรอธรรมททำใหเปนเทวดา) ใจทมละอายมเกรงบาป

Re#2 �������������������� (CS3).indd 26-27 1/4/14 10:32:13 AM

28 29

บาง กวาดทใหอยบาง ทำการปฏบตใหตางๆ อาตมาจะไปไหนกขนหลงวานรนไป แตคราวหนงอาตมาเกดมจตใจทราม จงกนเนอของวานรนน นำหนงมาตากใหแหง ใชนงหมตลอดถงปนงนอน เพราะคดถงบญคณวามอปการะแกอาตมามาก ฝายอำมาตยทงสไดยนดงนน กพากนกลาวเยยหยนวาตาชปะขาวนเปนคนอกตญญ ทรยศตอมตร ทำปาณาตบาต

ฝายชปะขาวจงกลาวโตอำมาตยคนท ๑ ซงถอลทธทกๆ อยางไมมเหต วาเมอผลทกๆ อยางไมมเหต เกดขนเอง ความชวอะไรๆ จะมไดอยางไร เพราะวาตามลทธของทาน ยอมไมมเหตทจะทำใหใครๆ ในโลกเศราหมองหรอบรสทธ โลกนเปนไปตามคตและภาวะของตนเอง แปรปรวนววฒนาการไปเอง มสขมทกขไปเอง จะทำอะไรกทำไป ไมจำเปนตองประสงค จะทำดหรอทำชว ทำๆ ไปกแลวกน ทำอะไรกทำได เมอเปนเชนนจะมใครทำบาป หรอทำบญอะไรเลา ฉะนน ถาลทธของทานเปนจรง ถงวาอาตมาจะฆาวานรกนเนอเสย อาตมากไมม

แนวคดเรองกรรม

ในมหาโพธชาดกตอนหนง เลาวา พระราชาแหงรฐหนงมอำมาตยอย ๔ คน เปนผแสดงลทธตางๆ แกพระราชา อำมาตยคนท ๑ แสดงลทธวา ผลทกอยางไมมเหต อำมาตยคนท ๒ แสดงลทธวา พระอศวร (พระเปนเจา) สราง อำมาตยคนท ๓ แสดงลทธวา ทกๆ อยางเปนเพราะบพกรรม (กรรมในปางกอน) อำมาตยคนท ๔ แสดงลทธวา ขาดสญ ยงมชปะขาวอกคนหนง ซงพระราชาเคารพนบถอ ปรารถนาจะโตวาทะกบอำมาตยเหลานน จงไปขอหนงวานรจากชาวบานมาตาก ทำใหหมดกลนใหเรยบรอยดแลว จงนงหมหนงวานรและใชเปนอยางผาพาดบา เขาไปในพระอทยาน พระราชาไดทรงทราบ ไดเสดจพรอมกบอำมาตยทงส ทอดพระเจตรเหนทาน ชปะขาวกำลงนงสนใจอยกบหนงวานร จงตรสถาม ชปะขาวกทลตอบวา วานรนมอปการะแกอาตมามาก ชวยนำนำมาให

Re#2 �������������������� (CS3).indd 28-29 1/4/14 10:32:13 AM

30 31

เคยฆาอาตมามาแลวในชาตปางกอน เหมอนอยางเปนหนอาตมาอย มาชาตนอาตมาจงฆาเสยบาง ลงนจงถกฆาเปนการชดใชหนกรรมเกาใหสนไป อาตมาซงเปนผฆาจงเทากบเปนผชวยลงนใหพนจากหน จงไมเปนบาปอะไร กลบจะเปนการชวยไปเสยอก และใครๆ จะฆาหรอทำรายใคร เมออางวาเปนกรรมเกาของเขา เขากทำไดทงนน และอาจอางเอาบญคณเสยอกกได วาชวยฆาเขาเปนการชวยเปลองหนกรรมใหแกเขา อำมาตยคนท ๓ ถกโตเชนนกนงไป

ชปะขาวจงกลาวโตอำมาตยคนท ๔ ซงถอลทธขาดสญ วา ถาใครๆ ขาดสญเสยหมด คอตายสญไปเลยไมตองเกดอก จะทำอะไรกมงประโยชนเดยวนเทานน แมวาจะตองทำมาตฆาตปตฆาตเพอประโยชนของตนกทำได ไมมภายหนาทจะตองรบผล ฉะนน ถาลทธของทานดงกลาวเปนจรง แมวาอาตมาจะฆาวานร กไมมบาปอะไรทจะตองไปรบ ตวเราเองกขาดสญ บาปและสงทงหลายกขาดสญไปเชนกน อำมาตยคนท ๔ เมอถกโตดงนน

โทษไมมบาป อำมาตยคนท ๑ เมอถกโตเชนนนกนงนง ชปะขาวจงกลาวโตคนท ๒ ซงถอลทธพระเปนเจา

วาถาพระเปนเจาสรางชวตแกโลกทงหมด เทยวจดแจงใหคนนทำกสกรรม ใหคนนนเลยงโค เปนตน เปนผสรางความเจรญความเสอม ความดความชวทงปวง เปนผบนดาลสงทงหมด เมอเปนเชนน ใครทำบาปกทำเพราะพระผเปนเจาสงใหทำ พระเปนเจาจงตองรบบาปนนไปเอง ถงอาตมาจะฆาลงหรอใครจะทำบาปอะไรๆ กไมตองรบบาป เพราะทำตามคำสงของพระเจาตางหาก อำมาตยคนท ๒ ถกโตดงกลาวกนงไป

ชปะขาวจงกลาวโตอำมาตยคนท ๓ ซงถอลทธกรรมในปางกอนวา ถาใครๆ พากนถงสขทกขเพราะกรรมในปางกอนเปนเหตเทานนแลว ใครๆ ทตองไดรบทกขในบดนเชน ถกเขาฆา ถกเขาลกขโมยทรพย ถกเขาเบยดเบยนตางๆ กเพราะกรรมในปางกอนของตนเอง เหมอนอยางกหนเขามาแลวกใชหนเขาไป ฉะนน ถาลทธของทานเปนจรง วานรนกคง

Re#2 �������������������� (CS3).indd 30-31 1/4/14 10:32:14 AM

32 33

เทานน จงไมคดจะทำอะไร ถาเหนดงนเปนความเหนผด ดงลทธของอำมาตยทถอวาอะไรๆ เกดเพราะกรรมปางกอน (ปพเพกตเหต) ดงกลาวแลว พระพทธเจากทรงสอนมใหเชอลทธน ถอวาเปนลทธภายนอกพระพทธศาสนา และตรสยกเวทนา สข ทกข ททกๆ คนไดรบอยเปนตวอยาง วาเกดเพราะโรคตางๆ ในปจจบนกม เกดเพราะกรรมเกากม ฉะนนเมอโรคเกดขนกตองเยยวยา และตองปองกนรกษาตวไมใหเกดโรค ในดานความประพฤตตางๆ กเชนเดยวกน ใหละกรรมททำชวทำกรรมทด กรรมปจจบนนแหละเปนขอสำคญแหงชวตของทกๆ คน คอ การทเราทำอยเดยวน ถอยคำทเราพดอยเดยวน เรองทเราคดอยเดยวน เปนหนาทของเราทตองคอยตรวจด ใหตวเราเองทำพดคดแตในทางทถก กอใหเกดคณประโยชนโดยสวนเดยวเทานน อยาเอาเรองกรรมเกามาเปนเครองตดรอนคณประโยชน มาทำใหนอนรอโชคลาภ ดงมเรองเลาเปนคดไววา

จงเงยบไป ชปะขาวททานกลาววาเปนพระโพธสตว จงถวาย

โอวาทพระราชามใหเชอถอลทธของอำมาตยทงสเหลานน และใหทรงประพฤตธรรม ปกครองแวนแควนโดยธรรม

เรองในชาดกทเลามาน แสดงวาแมผทถอลทธวาไมมความดความชว กยงมสามญสำนกอยในความดความชว ซงเปนหลกความจรง จงไดกลาวตำหนชปะขาวโพธสตวไป โดยไมทนนกถงลทธของตนทถออย ฉะนน เรองของกรรมจงเปนเรองของความเปนจรง ทเปนไปโดยธรรามดาสามญ พระพทธเจากทรงเอาความจรงนแหละมาสงสอน มไดทรงแตงเรองของกรรมขนเอง ทงมไดทรงยกยายเปลยนแปลงบดผนไปจากความจรง ทรงชแจงแสดงเปดเผยไปตามหลกความจรงเทานน

ขอทกลาวยำอกกคอ มกจะเขาใจกนอกอยางหนงวา เรองของกรรมเปนเรองอดต คอลวงมาแลว ในปจจบนเรามกมหนาทปลอยตนใหเปนไปตามกรรม ทเรยกกนวา ยถากรรม

Re#2 �������������������� (CS3).indd 32-33 1/4/14 10:32:14 AM

34 35

เพราะเหตไรจงไมเชอเรองกรรม

ในจตใจทมสามญสำนกของทกๆ คน ยอมมความรสกวามความดความชว มผลของความดความชว และผทำนนเองเปนผมความดความชวตดตวอย เพราะใครทำกรรมอนใด กรรมนนยอมจารกอยในจตใจ และผทำนนเองตองเปนผรบผลคอรบผดชอบตอการกระทำของตน ความพสดารในเรองนไดแสดงแลว แตการทคนไมนอยยงไมมความเชอตงมนลงไปในกรรมตามหลกทกลาว ซงรวบรดโดยยอวา “ทำดไดด ทำชวไดชว” กเพราะเหต ๒ ประการ คอ

๑. ความลำเอยงเขากบตนเอง หรอถอเอาแตใจตน ๒. ไมเหนผลสนองทสาสมทนตาทนใจ ความลำเอยงเขากบตนเองนน คอมงประโยชนตน

หรอมงจะไดเพอตนเทานน ไมคำนงถงความเสยหายทกขยากของผอน ดงเชนเมอโกรธขนมากทำรายเขา เมออยากไดขนมา

มชาย ๒ คน ไปหาหมอด หมอทำนายทายคนหนงวาจะไดเศวตฉตร ทำนายอกคนหนงวา จะลำบาก ชายคนทไดรบทำนายจะไดเศวตฉตรกดใจ นงนอนรอไมทำมาหากนอะไร ในทสดกสนทรพยสมบต ไปนอนเจบอยอยางอนาถทปากลางทงมพระธดงคเดนผานมาพบเขา มจตสงสาร จงเอากลดไปปกให ชายผนนกสนใจในกลดของพระธดงค กไดเศวตฉตรเหมอนกนเพราะคำวา เศวตฉตร แปลวา รมขาว กลดของพระธดงคกเปนรมขาวชนดหนง สวนชายอกคนหนงซงไดรบคำทำนายวาจะลำบาก เกดความกลวลำบาก จงตงหนาขวนขวายพากเพยรทำมาหากน เกบออมทรพยสนอยเรอยๆ มา จงมหลกฐานเปนสขสบายขนโดยลำดบ แตกลำบากมากอนเปนอนมาก เรองนเปนคตสอนใจวา หนาทของเราทกๆ คนกคอ ทำกรรมปจจบนนแหละใหดยงขนๆ ไปแล

Re#2 �������������������� (CS3).indd 34-35 1/4/14 10:32:15 AM

36 37

จะฉดชกนำไป ทเปนเชนนไมใชเพราะไมมความรสกสำนกในความดชว กมความรสกสำนกรเหมอนกน แตไมมกำลงใจในฝายสงทจะหามกำลงใจในฝายตำ จงยบยงตนเองไวไมได มคนเปนอนมาก เมอทำไปแลวเกดเสยใจในภายหลง ดงเชนเมอทำอะไรลงไปในขณะทอยากได หรอรกชอบอยางจด ในขณะทโกรธจด ในขณะทหลงจด อยางทเรยกวาหลงอยางไมลมหลมตา หรอในขณะทกำลงเมาสราอนเรยกไดวาหลงเหมอนกน ครนเมอสรางรก สรางชง สรางหลง สรางเมาแลว กกลบเสยใจในกรรมทตนไดประกอบแลว

ในขณะทใจวปรตเชนนน บางททำใหเปนรอยแผลจารกอยในจตใจ คอยสะกดใจใหเจบชำเดอดรอนอยตลอดเวลานาน และทำใหเกดความเกลยดตนเอง หรอรงเกยจตนเอง จนถงตองหลบหนาเพอนฝงมตรสหายไปกม แตถงจะหลบหนาคนอนเปนสวนมากได แตหลบตนเองไมพน เมอเกดความเกลยดหรอรงเกยจตนเองมากขน จนไมสามารถจะทนอยใน

กลกของเขา เมอทำไดสำเรจดงน กมความยนดและอาจเขาใจวาทำด แตในขณะเดยวกน กไมอยากใหใครมาทำรายตวเรา มาลกของเรา ถาใครมาทำเขาเรากตองวาเขาไมด ถงเราจะไปยวใหเขาโกรธ เมอเขาโกรธขนมาทำรายรางกายเราเรา กยงวาเขาไมดอยนนเอง การกระทำอยางเดยวกนจะดบางไมดบางอยางไรได เหมอนอยางการทำรายรางกาย การลกทรพย เมอเราทำแกเขาไดกเปนด แตถาเขาทำแกเราเปนไมด จะเปนดงนหาถกตองไม เพราะเปนการทเราพดเอาเองอยางไมยตธรรม

แตการลำเอยงเขากบตนเอง ขอนแหละเปนเหตสำคญอยางหนง ททำใหคนเปนอนมากยงประกอบกรรมชว เพอประโยชนแกตนเอง หรอประโยชนแกผอนทเกยวของกบตนถงจะมกรรมศรทธาอยอยางผทนบถอพระพทธศาสนามอยทวๆไปกตาม เมอความมงจะได (โลภะ) ความโกรธแคนขดเคอง (โทสะ) ความหลงผด (โมหะ) มกำลงแรงกลากวากำลงศรทธา คนกประกอบกรรมทชวได สดแตใจทอยากไดทโกรธ ทหลง

Re#2 �������������������� (CS3).indd 36-37 1/4/14 10:32:15 AM

38 39

เปนสงทมอยในใจของเรา ถาใจของเราเกดดอดงขดแยงไมเชอฟงเสยแลว คำแนะนำตกเตอนตางๆ กไมมประโยชน หรอมประโยชนนอยมาก ฉะนน จงควรทจะคอยตรวจดใจของเราเองวา มความเชอฟงตอคำแนะนำสงสอนอยเพยงไร มความดอดงขดแยงอยเพยงไร และคดตอไปวาเพราะเหตไร เมอหมนคดอยดงนแลว จะเหนผลเทยบเคยงไดเอง หรอถายงไมเหนไดเอง กตองซกถาม และทานผแนะนำอบรมกมกจะชแจงใหรใหเขาใจถาคดตงใจฟงคำชแจงของทาน ไมตงปอมดอดงเสยกอนแลว กคงจะไดความกระจางในคำแนะนำของทาน และจะไดความซาบซงในเมตตากรณาของทาน

การหดมความเชอฟงอยางมเหตผลน เปนวธแกความลำเอยงเขากบตนเอง ทเปนเหตใหทำอะไรตามใจตนเองโดยสวนเดยว ผใหญทดจงไมตองตามใจเดกในทางทผด คอยแนะนำหามปราม หรอแมตองปราบเอาบางตามสมควร เปนการหดไมใหลำเอยงเขากบตนเองหรอถอเอาแตใจตนเองมา

โลกได ตองพยายามทำลายตนเองไปกม ฉะนน เมอเกดแผลในใจขนกมกเปนชนดโลกเรอรงทรกษาหายอยาก สปองกนไมใหมขนไวกอนไมได ทงนดวยวธปลกกรรมศรทธา คอความเชอกรรมนแหละ ใหตงมนขนในใจ ใหมเปนกำลงใจจนพอทจะเชอใจไดวาจะไมประกอบกรรมทชวทผดอะไรๆ ถายงคลางแคลงสงสย ไมเชอใจตนเองวาจะยบยงใจไวได กตองเวนจากสงยวยเยาแหยตางๆ ฉะนน ทางบดามารดาหรอผปกครอง และทางโรงเรยนจงไดคอยแนะนำสงสอนหามปราม ไมใหอานหนงสอบางชนด ไมใหดภาพยนตรบางชนด ทเปนเครองยแหยยวเยาใหประพฤตผดศลธรรมและวฒนธรรมอนด คำแนะนำหามปรามนน กสมควรทจะเชอฟงและปฏบตตาม เปนการปองกนตวเราเองไวตงแตเบองตน

ทานผใหญทกรณาใหคำแนะนำตกเตอนกด พระพทธเจาทรงแสดงพระธรรมสงสอนกด ทานกไดแตเปนเพยงผบอกกลาวแนะนำ สวนความเชอฟงเปนหนาทของเราเอง เพราะ

Re#2 �������������������� (CS3).indd 38-39 1/4/14 10:32:16 AM

40 41

ไมเหนผลสนองทสาสมทนตาทนใจ โดยมากตองการเหนผลของกรรมเกดสนองใหเหนอยางสาสมทนตาทนใจ เชน เมอทำกรรมด กอยากเหนกรรมดใหผลเปนรางวลอยางมากมายทนตาทนใจ เมอเหนหรอทราบวาใครทำกรรมชวและไมเหนวาเขาเสอมเสยอยางไร หรอกลบเจรญรงเรอง กสงสยวาทำชวไมไดชวจรงกระมง

อนทจรงทำดตองใหผลด กรรมชวตองใหผลชวตามทพระพทธเจาไดตรสไวอยางไมผดโดยแนนอน และผลทสนองนนจะเรยกวาเปนผลทสาสมกได ดงทพระพทธเจาตรสไวเปนตวอยางในพระสตรหนงวา กรรมยอมจำแนกสตวทงหลาย (หมายถงทงคนทงดรจฉาน เปนตน ทเกยวของอยในโลกทงหมด) ใหเลวและดตางๆ กน คอการฆาสตวตดชวต ทำใหมอายสน การเวนจากการฆาสตวตดชวต ทำใหมอายยน การเบยดเบยนเขาใหลำบาก ทำใหมโรคมาก การไมเบยดเบยนเขาใหลำบาก ทำใหมโรคนอย ความมกโกรธหนหนขงเคยดคบแคน

ตงแตออน เขาในคำวา ดดไมตงแตออน เพราะดดเมอแกนนเปนการดดยาก เมอเปนเชนนจงเปนการสงสอนใหเปนคนรผดรถก อยางมเหตผลในเรองทเกยวของทกๆ วน ทำใหรจกเชอในสงทควรเชอ เชอวามถกมผด มเหตผล ซงเมอเปนความผดแลว ตวเราเองทำกผด คนอนทำกผด เมอเปนความถกแลว ตวเราเองทำกถก คนอนทำกถก ขอนแหละเปนกรรมศรทธาทผใหญสมควรปลกฝงใหแกเดกมาตงแตตน และผใหญกควรเวนจากการกระทำสงทไมเหมาะไมงามใหเดกเหน และอางไดวาทำไมผใหญทำได เชน หามไมใหเดกเลนการพนนเทยวเตร แตผใหญเลนการพนนเทยวเตร หามไมใหเดกทะเลาะววาทกนแตผใหญเมาสราทะเลาะววาทกน เหลานเปนตน เมอทำใหเหนเปนตวอยางไมด กทำใหเดกอยากเอาอยาง ทำใหนำหนกในคำอบรมหามปรามนอยลงไป จนเกอบจะไมมความหมายอะไร และจะเขาทำนองทวา จงทำตามคำทฉนพด แตอยาประพฤตอยางทฉนทำ

Re#2 �������������������� (CS3).indd 40-41 1/4/14 10:32:16 AM

42 43

หนา ในปหนากม จกใหผลในชาตตอๆ ไป เหมอนอยางในวนมะรนน หรอในเดอนโนน ในปโนน เปนตนกม ฉะนน การใหผลของกรรมจงเกยวแกกาลเวลาเปนสำคญ การกระทำทกๆ อยางทใหผลนน ตองเกยวแกกาลเวลาทงนน เชน การปลกตนไมมผล กมใชวาตนไมนนจะใหผลทนท ตองรอจนตนไมเจรญเตบโตและถงฤดกาลใหผล จงจะใหผลตามชนด การเรยนหนงสอกมใชวาจะเรยนใหสอบไลไดภายในวนเดยว ตองเรยนเรอยไป จนถงกำหนดสอบไลจงเขาสอบไล บางทตองเรยนซำอกครงหนง เมอไมละความพยายามกอาจจะสอบไลได การทำการคาประกอบการอตสาหกรรมตางๆ รบราชการหรอการประกอบอาชพทกอยางกเหมอนกน จะไดรบผลกอาศยกาลเวลาทงนน และผลทไดรบนนจะดหรอไมดอยางไร จะรวดเรวหรอชาอยางไร กสดแตสถานการณตางๆ ทเกยวของ

ขดเคองกระเงากระงอด ทำใหผวพรรณเศราหมองไมงดงาม ความไมมกโกรธเคยดแคน ทำใหผวพรรณผองใสงดงาม ความมกรษยาผอน ทำใหมศกดตำตอยนอยหนา ความไมรษยา ทำใหมศกดสงใหญ ความไมเผอแผเจอจาน ทำใหมโภคสมบตนอย ความเผอแผเจอจาน ทำใหมโภคสมบตมาก ความแขงกระดางถอตว ดหมนทาน ทำใหเกดในสกลตำ ความไมแขงกระดางถอตวดหมนทาน มความออนนอมคารวะนบถอผทควรออนนอมนบถอ ทำใหเกดในสกลสง ความไมเขาหานกปราชญหรอผรศกษาไตถามทำใหมปญญาทราม การเขาหานกปราชญหรอผรศกษาไตถาม ทำใหมปญญามาก

ผลทสาสมกนของกรรม ทพระพทธเจาทรงแสดงเปนตวอยางดงกลาวมาน เปนผลของกรรมเกา คอกรรมททำไวแลวในอดตกาล สวนกรรมใหมคอกรรมททำในปจจบนนทานแสดงวาจกใหผลในชาตปจจบน เหมอนอยางในวนน ในเดอนน ในปนกม จกใหผลในชาตหนา เหมอนอยางในวนพรงนในเดอน

Re#2 �������������������� (CS3).indd 42-43 1/4/14 10:32:17 AM

44 45

อาศยอยในทด และไปเรยนกวดวชาอยางจรงจง กอาจจะสอบขนชนสงได ตวอยางนเปนตวอยางเฉพาะเรองเทานน เมอกลาวโดยสวนรวมแลว คนทมกรรมเกาไมด แตวามคตใหมดอยางทเรยกวากลบตนดำเนนทางใหม คอเวนจากทางไมดเกาๆ ทเคยดำเนนมา มาเปลยนดำเนนทางใหมทดอนตรงกนขาม กรรมชวททำไวแลวแตกอนกอาจยงไมใหผล ไดในคำวา มดมาสวางไป ถาทางเกากไมด ทางใหมกไมด ไดในคำวา มดมามดไป กเปนอนเอาดไมไดเลย สวนคนททำความดมาแลวเรยกวาเดนทางถกแลว แตตอมากลบไปเดนทางผด กรรมดททำไวแลวกอาจยงใหผลไมได ไดในคำวา สวางมามดไป ฝายคนทมาด คอเดนทางมาถกแลว และกเดนทางถกตอไปเปนอนวาความดททำไว สนบสนนใหดอกตอไปไมขาดสาย ไดใน คำวา สวางมาสวางไป

ฉะนน คตทไปหรอการไป คอทางททกๆ คนดำเนนอย ในปจจบนนแหละสำคญมาก ในสวนทลวงมาแลวจะผดหรอถก

การใหผลของกรรม

แม ในเรองกรรมใหผล ทานกแสดงวาเกยวแกสถานการณ ๔ อยาง คอ (๑) คต (๒) อตภาพ (๓) กาลสมย (๔) การประกอบกรรม

(๑) คต คอทไป แสดงในปจจบน คอไปทกๆ แหง จะไปเทยว ไปพกอาศยชวคราว หรอไปอยประจำการกตาม คนททำดมาแลว ถาไปในททไมด ความดททำไวกอาจจะยงไมใหผลเหมอนอยางนกเรยนทเรยนมธยม ๖ มาแลวจาก ตางจงหวดเรยกไดวาทำความดมาแลวถงชนนน และเขามาเรยนตอในกรงเทพฯ แตอยในหอพกทไมด เมอควรจะไปโรงเรยนกไมไป แตไปเถลไถลเสยทอน อยางนเรยกวามคตทไปไมด ความดเทาททำไว คอทเรยนมาจนจบมธยม ๖ ในตางจงหวดกไมสงเสรมใหเจรญวทยฐานะขนตอไป สวนนกเรยนทเรยนมาไมสด ไมจบถงชนไหน แตเกดความตงใจด ไปพก

Re#2 �������������������� (CS3).indd 44-45 1/4/14 10:32:17 AM

46 47

รางกายสมบรณทสามารถจะเรยนตอไปได ถาปวยเปนโรคกระเสาะกระแสะ การเรยนตอกขดของไมสะดวก หรอคนทกำลงทำงาน ถาลมปวยลง ความเจรญกชะงก ในทางตรงกนขาม คนทเคยประพฤตผดพลาดเหลวไหลมาแลว แตตอมาไดคตของชวตทดดงกลาวแลวในคต กอาจประกอบกรรมทดสบตอไปได ความเหลวไหลทแลวมากอาจยงไมมโอกาสใหผล ความมอตภาพ รางกายสมบรณเปนสงสำคญในการดำเนนชวตทกอยาง เพราะ เครองบนทอนตางๆ นนมเปนอนมาก กลาวโดยเฉพาะในทางการแพทยปจจบนน กแสดงวามเชอโรคตางๆ ในทตางๆ ทงภายในและภายนอกโดยรอบรางกายมากมายหลายชนด เมอรางกายมกำลงตานทานเชอโรคเพยงพอ กไมเกดอาการเจบปวย รางกายออนแอลงเมอใด เชอโรคกไดชองเมอนน ฉนใดกด กรรมดกรรมชวตางๆ ทบคคลทำไวในปางหลงกมมากมาย ถาเราตงตวไวด กรรมชวกอาจไมมโอกาสใหผล กรรมด มโอกาสสงเสรม แตเมอเพลยงพลำลงเมอใด กรรมชวกมโอกาส

เรากไดดำเนนมาแลว ฉะนน ใหถอวาเปนอนแลวไปหรอใหถอเปนบทเรยน ถาเดนทางดมาแลวกจงเดนทางดนนตอไป ถาทางทเดนมาแลวไมดกเปลยนทางใหม เลอกเดนไปในทางทด นบวาเปนผทกลบตวได เขาในคำวา มดมาสวางไป พระพทธเจา โปรดปรานบคคลเชนน ดงเชนองคลมาลโจรเปนตวอยาง เพราะทกๆ คนยอมผดพลาดมาแลวมากบางนอยบาง ยงผานชวตมามากยงมโอกาสผดพลาดไดมาก จนถงมคำพงเพยวา ความผดพลาดเปนเรองของมนษย ขอสำคญจงอยทเมอทำผดไปแลวกใหรตววาทำผด และตงใจไมใหทำผดอก เปนอนนำตวใหเขาทางทถก นนแหละคอคตทดของชวตปจจบน

(๒) อตภาพ หมายถงความมร างกายสมบรณประกอบดวยพลานามย สามารถทำสงทควรทำไดตามตองการพลานามยของรางกายนเปนสงสำคญ ความดจะใหผลเตมทตอเมอรางกายสมบรณดวย เชน เรยนหนงสอมาไดถงชนใดชนหนง นบวาไดความดมา จะเรยนตอไปไดจนสำเรจ กตองม

Re#2 �������������������� (CS3).indd 46-47 1/4/14 10:32:18 AM

48 49

การงานกนตามปกต (๔) การประกอบกรรม หมายถงการประกอบกระทำ

ในปจจบน ถาประกอบกระทำกรรมทดทชอบอยในปจจบน กรรมชวททำไวในอดตกอาจยงระงบผล หรอแมกำลงใหผลอยแลวกอาจเบาลง ดงเชนผทตองถกกกขงของจำ เมอประพฤตตวดกยอมไดรบผอนผน และลดเวลากกขงจองจำนนใหนอยเขา ถากรรมเกาดอยแลวกยงจะสงเสรม เหมอนอยางนกเรยนทตงใจเรยนดมาแลว และตงใจเรยนดอยในปจจบน กชวยกนใหเรยนดยงขน แตถาในปจจบนนประกอบกรรมทชวเสยหาย กจะตดผลของกรรมดทเคยทำมาแลวดวย เหมอนอยางขาราชการ ททำงานมาโดยสจรตแลว แตมาทำทจรตในหนาทขน กอาจตดผล ของความดททำมาแลว ในเมอการทำทจรตในหนาทนนปรากฏขน

การใหผลของกรรม ยอมเกยวแกกาลเวลา ประกอบกบ สถานการณทงสดงกลาวมาน ทานเลาเรองเปนตวอยางเปรยบเทยบไววา เหมอนอยางวาบรษผหนงรบราชการ ไดรบตำแหนง

ใหซำเตมเมอนน (๓) กาลสมย หมายถงวาในกาลสมยทสมบรณ ม

ผปกครองด มหมชนทด กรรมดกมโอกาสใหผลไดมาก กรรมชว กอาจสงบผลอยกอน เพราะในกาลสมยเชนนจะพากนยกยองอดหนนคนด ไมสนบสนนคนชว ทำใหคนดมโอกาสปรากฏตว ประกอบกรรมทด อำนวยใหเกดประโยชนแกสวนรวมยงขน แตในกาลสมยทบกพรอง มผปกครองไมด มหมชนไมด กรรมดทตนทำไวกไมมโอกาสใหผล กรรมชวกลบมโอกาสใหผล เพราะเปนกาลสมยทกดคนด ยกยองคนชว นบวาเปนกาลวบต อกอยางหนง ในกาลสมยทมการกดขเบยดเบยนกนจนถงทำสงครามกน ดงเชนสงครามโลกทแลวๆ มา คนในโลกไดรบภยสงครามกนเปนอนมาก นเรยกวาเปนโอกาสทกรรมชวซงตางไดกระทำไวในอดตใหผล ทำใหประสบภยตางๆ ตลอดถงความทกขยากขาดแคลนกนทวๆ ไป แตในกาลสมยทมความสงบเรยบรอย กเปนไปตรงกนขาม ตางไปเลนเรยนศกษาประกอบ

Re#2 �������������������� (CS3).indd 48-49 1/4/14 10:32:18 AM

50 51

ตางๆ ดงกลาวทเคยดกกลบเลวลง เขาในคำวา นำลดตอผด อกศลกรรมทตนทำไวจงมโอกาสใหผล

รวมความวา ทกๆ คนทำกรรมใดๆ ไวกรรมนนๆยอมใหผลในปจจบนบาง ในภายหนาบาง ในเวลาตอๆ ไปบาง ตามแตกรรมนนๆ จะหนกเบาอยางไร ทานเปรยบเหมอนอยางยนอยบนทสงและโยนสงตางๆ มกอนหน กอนดน กงไม ใบหญา เปนตนลงมา ของทมนำหนกมากยอมตกลงสพนดนกอนสวนของทมนำหนกนอยกวากตกถงพนดนภายหลงโดยลำดบ กรรมกฉนนน กรรมทหนกใหผลกอน สวนกรรมทหนกนอยกวาหรอเบากวากใหผลตามหลง การใหผลของกรรมจงเกยวกบกาลเวลา ประกอบกบสถานการณ ๔ อยาง คอ (๑) คต (๒) อตภาพ (๓) กาลสมย (๔) การประกอบกรรมในปจจบนแตกรรมยอมใหผลแนนอน ตามพระพทธภาษตวา

กลยาณการ กลยาณ ทำดไดด ปาปการ จ ปาปก ทำชวไดชว

เปนเจาเมองแหงหนง แตบรษผนนมไดปฏบตหนาทโดยชอบ ไปขมขถอเอาทรพยตางๆ ของประชาชนในเมองทปกครองโดยพลการ แตกยงไมมใครอาจจะฟองรองวากลาวเพราะกลวอำนาจ บรษผนนกำเรบยงขน ถงกบไปผดในบคคลทเปนใหญกวาตน มอำนาจยงกวาตน จงถกจบไปเขาเรอนจำและประกาศใหประชาชนทถกขมเหงรองทกขกลาวโทษจงมเสยงรองทกขกลาวโทษขนตงรอยตงพน บรษนนจงถกลงโทษไปตามความผด

เรองนพงเหนความเปรยบเทยบดงน เวลาทบรษนน ไดรบแตงตงเปนเจาเมองกำลงรงเรอง กเทากบเวลาตงอยในคตคอตำแหนงมอำนาจ ประกอบดวยมฐานะของตนสง ทำอะไรไดตามตองการ อยในสมยทตนมอำนาจ ทงอยในหนาท เปนโอกาสใหประกอบกระทำอะไรได อกศลกรรมจงไมมโอกาสจะใหผล ตอเมอถกจบเขาเรอนจำ เสยงรองทกขกลาวโทษเกดขน ตงรอยตงพนเรอง กเทากบถงกาลวบตของตน สถานการณ

Re#2 �������������������� (CS3).indd 50-51 1/4/14 10:32:19 AM

52 53

บางรายเดกทะเลาะกนแลวไปฟองผใหญ ผใหญทงสองฝายเขากบเดกทเปนบตรหลานของตน กออกตอวาตอปากตอคำววาทกน เวรวงเลกกขยายออกเปนเวรวงใหญ เรองเลกกลายเปนเรองใหญ เรองทะเลาะววาทกนสายใหญๆ มใชนอยทเกดจาก มลเหตทเลกนดเดยว ดงนทานเรองนำผงหยดเดยว ทำใหเกดสงครามกลางเมอง

วงเวรในระหวางบคคลใหเกดความเสยหายในวงแคบสวนวงเวรในระหวางหมคณะใหเกดความเสยหายในวงกวางออกไป ยงวงเวรในระหวางประเทศชาต ในระหวางคายของชาตทงหลายยงใหเกดความเสยหายอยางกวางขวาง ตลอดจนถงทงโลก เหลานเปนเรองของเวรทงนน ฉะนน จงควรทำความเขาใจควบคกนไปกบเรองกรรม

เวรคอความเปนศตรกนของบคคล ๒ คน คอ ๒ ฝาย เพราะฝายหนงกอกรรมเสยหายแกอกฝายหนง ฝายทไดรบความเสยหายนนกผกใจเจบและคดแกแคนตอบแทน เวรจง

กรรมเวร

“ฝากไวกอนเถด รอใหถงทเราบาง” นาย ข. คดผกใจไวเมอถกนาย ก. ขมเหงคะเนงราย ตอมาเมอนาย ข. ไดโอกาสกทำรายนาย ก. ตอบแทน นาย ก. กทำรายนาย ข. ตอบเขาอก แลวตางกทำรายตอบกนไปตอบกนมา ตวอยางนแหละเรยกวาเวร บางรายผกเวรกนไปชวลกชวหลาน บางรายผใหญผกเวรกนแลวยงหามไมใหบตรหลานของตยผกมตรกนอกดวย ถอวาไปผกมตรกบลกหลานศตร มใชแตตองรายแรงจงเรยกวาเวร ถงรายยอยๆ ดงการตอบโตกนในวงดาวงชกตอย กเรยกวาเวร เชน นาย ก. ดา นาย ข. ชกตอยนาย ข. กอน นาย ข. กดาตอบชกตอยตอบ แลวตางกดาและตางกชกตอยกนอตลด บางทวงววาทขยายออกไป คอเมอฝายใดฝายหนงเพลยงพลำกไปบอกพรรคพวกรวมคณะรวมโรงเรยนใหพลอยโกรธ แลวยกพวกไปชกตอยตอสกน ขยายเวรออกไป

Re#2 �������������������� (CS3).indd 52-53 1/4/14 10:32:19 AM

54 55

เวรระงบเพราะบคคลท ๒ ไมผกอาฆาตดงกลาวแลว พระพทธเจาไดตรสไวโดยความวา “สวนชนเหลาใดไมผกอยวา คนนไดดาเรา ไดฆาเรา ไดชนะเรา ไดลกของของเรา เวรของชนเหลานนยอมสงบระงบ เวรไมระงบดวยเวรในกาลไหนๆ เลย แตยอมระงบลงดวยความไมผกเวร” ดงน นาคดวาเมอเปนเชนน บคคลท ๒ เปนผทนาตมากกวาบคคลท ๑ เพราะทำใหเปนเวรขน ในเรองเวรเปนความจรงอยางนน ยกตวอยางงายๆ เหมอนอยางเปนความกนในโรงศาล เมอมใครเปนโจทกฟองใครเปนจำเลยขนจงเกดเปนความ คดถงทสดหรอโจทกถอนฟองเสยเมอใด ความกระงบเมอนน แตถาจำเลยไมเปนตวการกอกรรมเสยหายแกโจทก เมอกลาวโดยปกต มใชแกลงกนแลว โจทกกคงไมฟอง ฉนใดกด บคคลท ๑ นนเองเปนมลเหตของเวร เพราะเปนตวการกอกรรมเสยหายขนกอน

ประกอบดวยบคคล ๒ คน หรอ ๒ ฝาย คอผกอความเสยหาย ๑ ผรบความเสยหาย ๑ บคคลท ๒ นผกใจเจบแคน จงเกดความเปนศตรกนขน นแหละคอเวร

เวรเกดจากความผกใจเจบแคนของบคคลท ๒ คอผรบความเสยหาย พระพทธเจาตรสแสดงไววา “ชนเหลาใดผกอยวา คนนไดดาเรา ไดฆาเรา ไดชนะเรา ไดลกของของเรา เวรของชนเหลานนไมสงบ” ดงน ทงนเพราะลำพงบคคลท ๑ ฝายเดยว กยงไมเปนเวรโดยสมบรณ ตอเมอบคคลท ๒ ผกใจเจบไว จงเกดเปนเวรโดยสมบรณ แตถาบคคลท ๒ นนไมผกใจเจบ กไมเกดเปนเวรขนเหมอนกน ฉะนน ความเกดเปนเวร ขนจงเพราะบคคลท ๒ เปนสำคญ เหนอยางงายๆ ในเรองเวรสามญ เมอมใครมาทำความลวงเกนอะไรเลกๆ นอยๆ ตอเรา เมอเราไมผกอาฆาต เขาและเรากไมเกดเปนศตรกน คอไมเกดเปนเวรกนนนเอง เหมอนอยางตบมอขางเดยวไมเกดเสยง

Re#2 �������������������� (CS3).indd 54-55 1/4/14 10:32:20 AM

56 57

ผลของกรรมไดแสดงแลววา ผลดตางๆ เกดเพราะกรรมด ผลชวตางๆ เกดเพราะกรรมชว สวนผลของเวร คอความทกขทบคคล ๒ ฝายผเปนสตรคเวรกอใหแกกน กรรมเมอใหผลแลวกหมดไป เหมอนอยางผตองโทษครบกำหนดแลวกพนโทษ สวนเวร เมอบคคลทงสองฝายนนยงผกใจเปนศตรกนอยตราบใด กยงไมระงบตราบนน แตเมอบคคลทงสองฝายเลกเปนศตรกนเมอใด เวรกระงบเมอนน ฉะนน เวรจงอาจยาวกได สนกได สดแตบคคล ๒ ฝายทเกยวของ สตวบางชนดพบกนเขาไมได เปนตองทำรายกน เชน กากบนกเคา บณฑตผฉลาดในการสอนยกเปนตวอยางของเวรทผกกนยดยาวไมรจบ เหมอนกบผกกนมาตงแตปฐมกลป และผกกนไป ไมสนสด ในหมมนษยบางชาตบางเหลากคลายๆ กนอยางนน

เวรเกยวกบกรรมของบคคลท ๑ ซงทำความเสยหายใหแกบคคลท ๒ และเกยวกบกรรมของบคคลท ๒ ซงทำตอบดวย ดงเชน นาย ก. ฆา นาย ข. ลกทรพยของนาย ข. นาย ข. จงผกใจอาฆาต เกดเปนเวรกนขน นกเปนเพราะกรรมของนาย ก. นนเอง ซงทำแกนาย ข. และนาย ข. กผกใจตอบ ฉะนน เวรจงเกยวแกกรรมของบคคลนนเอง ทยงใหเกดความเสยหาย เจบแคนแกคนอน กรรมทพระพทธเจาทรงสงสอนใหละเวนในศล ๕ คอการฆาสตว ๑ การลกทรพย ๑ การประพฤตผดประเพณในทางกาม ๑ การพดเทจ ๑ การดมนำเมา ๑ เรยกวาเวร ๕ หรอภย ๕ อยาง เพราะเปนกรรมทกอเวรกอภยทงนน เชน การฆาสตว กมผฆาฝายหนง ผถกฆาอกฝายหนง เปนคเวรคภยกน การลกทรพยกมผลกฝายหนง ผถกลกอกฝายหนง เปนคเวรคภยกน ดงนเปนตวอยาง กลาวโดยรวบรด เวรเกดจากกรรมทกอความเสยหาย ใหแกใครๆ นนเอง

Re#2 �������������������� (CS3).indd 56-57 1/4/14 10:32:20 AM

58 59

กราบทลพระราชสวาม พระเจาทฆตพระราชสวามไดตรสหาม พระนางกตรสยนยนวา ถาไมทรงไดกจกสนพระชนม

ครงนน พราหมณปโรหตของพระเจาพรหมทต เปนพระสหายของพระเจาทฆต พระเจาทฆตจงเสดจไปหา ตรสเลาความใหฟง ฝายพราหมณปโรหตกขอไปเฝาพระเทวกอน พระเจาทฆตทรงนำไปยงบานทพกอาศย พราหมณปโรหตไดเหนพระมเหสของพระเจาทฆตเสดจดำเนนมาแตไกล กยกมอพนมนอบนอมไปทางพระนาง เปลงวาจาขนวา “พระเจาโกศลประทบอยในพระครรภ” แลวกลาวรบรองจะจดการใหพระนางไดทอดเนตรเหนกองทพทงสเหลา และไดดมนำลางพระขรรค พราหมณปโรหตจงเขาเฝาพระเจาพรหมทต กราบทลวาไดเหนนมตบางอยาง ขอใหทรงจดกองทพ ๔ เหลา ใหยกออกตงขบวนในสนามในเวลารงอรณวนพรงนและใหลางพระขรรค พระเจาพรหมทตทรงอำนวยตามพระมเหสพระเจาทฆตจงไดทอดพระเนตรกองทพและไดทรงดมนำลางพระขรรคสมอาการท

นทานเรองระงบเวร

ทานเลาเปนเรองสอนใหระงบเวร ดงจะเลาโดยยอตอไปมเรองทเคยเกดขนแลววา พระเจาพรหมทตครอบครองราชสมบตอยในกรงพาราณส ในรฐกาส ไดเสดจกรธาทพไปยำยพระเจาทฆตแหงแควนโกศล พระเจาทฆตทรงประมาณกำลงเหนวาจะตอสไมได จงทรงพาพระมเหสเสดจหนออกจากพระนคร ปลอมพระองคเปนปรพาชก (ชปะขาว) ไปทรงอาศยอยในบานของนายชางหมอทชานเมองพาราณส ซงเปนนครของราชศตร ฝายพระเจาพรหมทตกทรงยกทพเขาครอบครองแควนโกศล

ตอมาพระมเหสของพระเจาทฆตทรงพระครรภ เกดอาการแพพระครรภ ดวยทรงอยากทอดพระเนตรกองทพประกอบดวยองค ๔ กองชาง กองมา กองรถ และกองราบในเวลาอาทตยขน และอยากจะทรงดมนำลางพระขรรค จง

Re#2 �������������������� (CS3).indd 58-59 1/4/14 10:32:21 AM

60 61

เขามาเพอจะเยยม กไดเหนพระราชมารดาบดากำลงถกพนธนาการ เขากำลงนำตระเวนไปอย จงตรงเขาไปหา ฝายพระเจาทฆตทอดพระเนตรเหนพระราชโอรสกำลงมาแตไกลกตรสขนวา “พอทฆาว เจาอยาเหนยาว อยาเหนสน พอทฆาว เวรทงหลายยอมไมระงบดวยเวรเลย แตยอมระงบดวยการไมผกเวร” พอพวกเจาหนาทเหลานนไดยนพระดำรสนนกพากนกลาววา พระเจาทฆตเสยพระสตรบสงเพอไป พระเจาทฆตกตรสวา พระองคมไดเสยสต ผทเปนวญญจกเขาใจ แลวไดตรสซำๆ ความอยางนนถง ๓ ครง เมอพวกเจาหนาทนำตระเวนแลวกนำออกนอกพระนคร ตดพระองคออกเปน ๔ ทอนทงไว ๔ ทศ แลวตงกองรกษา

ทฆาวกมารไดนำสราไปเลยงพวกกองรกษาจนเมาฟบหลบหมดแลว เกบพระศพของพระมารดาบดามารวมกนเขาถวายพระเพลง เสรจแลวกเขาปา ทรงกนแสงครำครวญจนเพยงพอแลวกเขาสกรงพาราณส ไปสโรงชางหลวง ฝาก

ทรงแพพระครรภ ตอมาไดประสตพระโอรส ตงพระนามวา ทฆาว เมอ

ทฆาวกมารเตบโตขน พระเจาทฆตทรงสงออกไปใหศกษาศลปศาสตรอยภายนอกพระนคร เพราะทรงเกรงวาถาพระเจาพรหมทตทรงทราบกจกปลงพระชนมเสยทงสามพระองค

ตอมานายชางกลบกของพระเจาทฆต ซงมาอาศยอยในราชสำนกของเจาพรหมทต ไดเหนพระเจาทฆตทชานพระนครกจำได จงไปเฝากราบทลพระเจาพรหมทตใหทรงทราบ พระเจาพรหมทตจงมรบสงใหจบพระเจาทฆตพรอมทงพระมเหสมาแลว รบสงใหพนธนาการ ใหโกนพระเศยร ใหนำตระเวนไปตามถนนตางๆ ทวพระนคร แลวใหนำออกไปภายนอกพระนคร ใหตดพระองเปน ๔ ทอน ทงไว ๔ ทศ พวกเจาพนกงานไดปฏบตตามพระราชบญชา

ในขณะทเขานำพระเจาทฆตกบพระมเหสตระเวนไปรอบพระนครนน ทฆาวกมารไดระลกถงพระราชมารดาบดาจง

Re#2 �������������������� (CS3).indd 60-61 1/4/14 10:32:21 AM

62 63

เปนอนมาก จนถงปลงพระชนมพระราชมารดาบดาของตน บดนถงเวลาจะสนเวรกนเสยท” จงชกพระขรรคขนจากฝก ในขณะนน พระราชดำรสของพระราชบดากผดขนในหทยของทฆาวกมาร เตอนใหคดวา ไมควรละเมดคำของพระราชบดา จงสอดพระขรรคเขาฝก ครนแลวความคดทเปนเวรกผดขนใหมเปนครงท ๒ ทฆาวกมารกชกพระขรรคขนจากฝก แตเมอระลกถงพระดำรสของพระราชบดากสอดพระขรรคเกบอก ในครงท ๓ กเหมอนกน ทฆาวกมารชกพระขรรคขนแลวดวยเวรจต แลวกสอดพระขรรคเกบดวยอำนาจพระราชดำรสของพระราชบดา

ในขณะนน พระเจาพรหมทตทรงสะดง เสดจลกขนโดยฉบพลน มพระอาการตกพระทยกลว ทฆาวกมารจงกราบบงคมทลถาม จงรบสงเลาวา ทรงพระสบนเหนทฆาวกมารโอรสพระเจาทฆตแทงพระองคใหลมลงดวยพระขรรค ทนใดนนทฆาวกมารกจบพระเศยรของพระเจาพรหมทตดวยหตถซาย

พระองคเปนศษยนายหตถาจารย ในเวลาใกลรง ทฆาวกมารมกตนบรรทมขน ทรงขบรอง

ดวยเสยงอนไพเราะและดดพณ พระเจาพรหมทตไดทรงสดบเสยง รบสงถาม ทรงทราบแลวตรสใหหาทฆาวกมารเขาเฝา ครนทอดพระเนตรเหนทฆาวกมารกโปรดใหเปนมหาดเลกในพระองค ทฆาวกมารไดตงหทยปฏบตพระเจาพรหมทตเปนทโปรดปรานมาก ในไมชากไดรบการแตงตงใหอยประจำในตำแหนงเปนทวางพระราชหฤทยในภายใน

วนหนง พระเจาพรหมทตเสดจทรงรถออกไปทรงลาเนอ ทฆาวกมารเปนนายสารถรถพระทนง ไดนำรถพระทนงแยกทางไปจากพวกทหารรกษาพระองค ครนไปไกลมากแลวพระเจาพรหมทตทรงเหนดเหนอย มพระราชประสงคจะบรรทมพก จงโปรดใหหยดรถ แลวทรงบรรทมหนนบนเพลา (หนาตก) ของทฆาว อยครเดยวกบรรทมหลบ ฝายทฆาวคดถงเวรขนวา “พระเจาพรหมทตน ไดทรงประกอบกรรมกอความเดอดรอนให

Re#2 �������������������� (CS3).indd 62-63 1/4/14 10:32:22 AM

64 65

กมารโอรสพระเจาทฆต แตใครจะทำอะไรไมได เพราะวากมารนใหชวตแกเราแลว และเรากใหชวตแกกมารนแลว” แลวทรงหนไปตรสขอใหทฆาวกมารอธบายพระดำรสของพระราชบดาในเวลาทจะสนพระชนม

ทฆาวกมารจงกราบทลอธบายวา “คำวา อยาเหนยาว คออยาไดทำเวรใหยาว คำวา อยาเหนสน คออยาดวนแตกกบมตร คำวา เวรทงหลายยอมไมระงบดวยเวรเลย แตยอมระงบดวยความไมผกเวร คอถาขาพระองคคดวาพระองคทรงปลงพระชนมพระราชมารดาบดาของขาพระองค จงปลงพระชนมของพระองคเสย พวกคนทจงรกภกดตอพระองคกจะพงปลงชวตของขาพระองค สวนคนทชอบขาพระองคกจะพงปลงชวตพวกคนเหลานน เวรจงไมระงบลงไดดวยเวรอยางน แตวาบดนพระองคไดประทานชวตแกขาพระองค และขาพระองคกไดถวายชวตแกพระองคแลว เวรนนจงเปนอนระงบลงดวยความไมผกเวร” พระเจาพรหมทตตรสสรรเสรญแลว

ชกพระขรรคออกดวยพระหตถขวา ทลวา “เรานแหละคอทฆาวกมารโอรสของพระเจาทฆต ซงพระองคไดทำความทกขยากใหอยางมากมาย จนถงปลงพระชนมพระราชมารดาบดาของเรา บดนถงเวลาทเราจะทำใหสนเวรกนเสยท” พระเจาพรหมทตจงหมอบลงขอชวต “ขาพระองคอาจจะถวายชวตแกพระองคไดอยางไร พระองคนนเองพงประทานชวตแกขาพระองค” “พอทฆาว ถาอยางนนเจาจงใหชวตแกเรา และเรากใหชวตแกเจา” พระเจาพรหมทตและทฆาวกมารทงสองจงตางใหชวตแกกนและกน ตางไดทำการสบถสาบานวาจะไมคดทรยศตอกน ครนแลวพระเจาพรหมทตกเสดจขนประทบรถ ทฆาวกมารกขบรถมาบรรจบพบกองทหารแลวเขาสพระนคร

พระเจาพรหมทตรบสงใหประชมอำมาตย ตรสถามวาถาพบทฆาวกมารโอรสพระเจาทฆตจะพงทำอยางไร อำมาตยเหลานนกราบทลวา ใหตดมอตดเทาตดหตดจมกบาง ใหตดศรษะบาง พระเจาพรหมทตจงตรสวา “ผนแหละคอทฆาว

Re#2 �������������������� (CS3).indd 64-65 1/4/14 10:32:22 AM

66 67

อาศยการปฏบตตามคำททกคนคงไดฟงจนคนห คอ “ขออภย” กบคำวา “ใหอภย” เมอใครทำอะไรลวงเกนแกคนอนกกลาวคำขออภยหรอขอโทษ ฝายผทถกลวงเกนกใหอภยคอยกโทษให คนเราตองอยรวมกนเปนหม คอรวมบานเรอนรวมโรงเรยน รวมประเทศชาต เปนตน ทงเดกทงผใหญ กอาจจะประพฤตลวงเกนกนบางเพราะความความประมาทพลงเผลอตางๆ ถาตางไมรจกขออภย และไมรจกใหอภยแกกนและกนแลว กจะทะเลาะววาทกน แตกญาต แตกมตร แตกสหายกน ไมมความสขสงบ นแหละคอเวร อนไดแกความเปนศตรกนหรอทเรยกอยางเบาๆ วา ไมถกกนนนเอง

อนง จะคดวาลวงเกนเขาแลวกขอโทษเขาได ดงนแลว ไมระมดระวงในความประพฤตของตน กไมถก เพราะโดยปกตสามญยอมใหอภยกนในกรณทควรใหอภย ซงผประพฤตลวงเกนแสดงใหเหนได วาทำไปดวยความประมาท หรอดวยความโงเขลาเบาปญญา และใหโทษไมมากนก คนทมจตใจสง

พระราชทานคนราชสมบตของพระเจาทฆต และไดพระราชทานธดาแกทฆาวกมาร เรองน สมเดจพระสงฆราชเจากรมหลวงวชรญาณวงค ไดทรงพระนพนธเปนคำฉนทไว เรยกวา ทฆาวคำฉนท

นทานเรองระงบเวรทเลานเปนเรองโบราณ ยงมนทานเรองระงบเวรในระยะเวลาใกลๆ น คอในสงครามโลกคราวทแลว เมอญปนเดนทพผานประเทศไทย จบฝรงมาเปนเชลยกำหนดใหทำงานตางๆ คนไทยกพากนสงสารเชลยฝรงและแสดงเมตตาจตสงเคราะห จนเหนพวกชาวบานหาบคอนผลไมไปคอยให พากนชวยเจอจานตางๆ ไมไดถอวาเปนคเวรคศตรครนเมอญปนแพสงครามกลบเปนเชลย คนไทยกกลบสงสารญปน อำนาจเมตตาจตของคนไทยสวนรวมนเชอกนวา เปนเครองผกมตรในจตใจของทงฝรงทงญปน ซงไดชวยประเทศไทยไวอยางมากมาย ถาคนไทยมนสยผกเวรมากกวาผกมตรแลว เหตการณกนาจะไมเปนเชนน

Re#2 �������������������� (CS3).indd 66-67 1/4/14 10:32:23 AM

68

เปนพเศษเทานนจงจะใหอภยในเรองรายแรงได ซงกมเปนสวนนอย และถงแมจะใหอภยในสวนตว แตกฎหมายบานเมองไมยอมอภยใหกม และโดยเฉพาะเมอเปนบาป หรออกศลกรรมแลว กรรมทตนกอขนไมใหอภยแกผกอกรรมนนเลย ฉะนน ทางทดจงควรมสตระมดระวง มขนตคอความอดทน มโสรจจะคอความสงบเสงยม คอยเจยมตน ประหยดตน ไมกอเหตเปนเวรเปนภยแกใคร พระพทธเจาจงตรสไววา

“สญญมโต เวร น จยต ผระมดระวงอยยอมไมกอเวร”

Re#2 �������������������� (CS3).indd 68 1/4/14 10:32:23 AM