1info@iramcenter.org

İRAN İÇİN KRONİKTEHLİKE

Ali TEMİZEL

BEYİN GÖÇÜ

Perspektif Aralık 2016

İRAM HAKKINDAYeni, bağımsız bir düşünce kuruluşu olan İran Araştırma Merkezi (İRAM), temel bir özelliğiyle ülkemizdeki diğer araştırma merkezlerinden farklılık göstermektedir. İRAM, yalnızca İran ve bağlantılı konular üzerine araştırmalar gerçekleştirmektedir. Ciddi bir kültürel ve tarihsel derinliğe sahip, Ortadoğu’daki siyasal etkinliği artan ve çok yönlü ilişkilere sahip olduğumuz komşu ülke İran ile ilgili konuları layıkıyla inceleyebilmek zaruret haline gelmiştir. İRAM’ın ana hede� kamuo-yunun birincil kaynaklardan doğru ve kapsamlı bilgi ve analize ulaşmasını sağlamaktır. İran ile ilgili konularda çalışma yapan akademisyenler ve araştırmacılar için çeşitli eğitim ve araştırma imkânları sunmayı ve alanda çalışan kişiler için ortak bir platform olmayı amaçlamaktadır. İran iç ve dış politikaları, ekonomisi ve toplumsal-kültürel yapısı alanlarında üretilen bilgiler, iki ülke arasındaki ilişkileri ve anlayışı geliştirmeye de katkı sağlayacaktır. Merkezimiz İran'da, Ortadoğu'da ve Batı'da-ki bilgi birikimini ülkemize ve ülkemizdeki birikimi de dünya kamuoyuna taşıyacak kadroya sahiptir.

Oğuzlar Mh. 1397. Sk. No: 14 06520 Çankaya / Balgat - Ankara / TürkiyeTel: +90 312 284 55 02 - 03 Faks: +90 312 284 55 04 e-mail: info@iramcenter.org www.iramcenter.org

"Bu çalışmanın tüm telif hakları İran Araştırmaları Merkezi'ne (İRAM) aittir"

Telif Hakkı Copyright © 2016 İran Araştırmaları Merkezi (İRAM). Bu eserin bütün hakları saklıdır.

Bu eser İRAM’dan yazılı izin alınmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz. Metnin dijital versiyonu için www.iramcenter.org adresini ziyaret ediniz. Dijital kopya bu siteye aktif link verilerek kısmi olarak paylaşılabilir.

Burada ortaya konulan görüşler öncelikli olarak yazara aittir ve İRAM’ın kurumsal görüşlerini yansıtmak zorunda değildir.

İran Araştırmaları Merkezi

Oğuzlar, 1397. Sk., 06520, ÇankayaAnkara/TürkiyeTel : +90 (312) 284 55 02-03Faks : +90 (312) 284 55 04e-posta : info@iramcenter.orgwww.iramcenter.orgKapak tasarımı İRAM tarafından yapılmıştır.

Yazar Hakkında

Doc. Dr. Ali TEMİZEL1987 yılında Atatürk Üniversitesi Fars Dili ve Edebiyatı bölümlerinden mezun oldu. 1996 yılında Selçuk Üniversitesi Fars Dili ve Edebiyatı Bölümünde yüksek lisans öğrenimini ve 2002 yılında Ankara Üniversitesinde “Ahmedî’nin Farsça Eserleri -Tenkitli Metin-İnceleme-Tercüme ve İndeks” teziyle doktorasını tamamladı. 2012 yılında Fars Dili ve Edebiyatı alanında Doçent unvanı alan, Fars Edebiyatı, İran’da Türk Lehçelerinin öğretimi, Selçuklu Tarihi ve Tasavvuf gibi konularda çalışan ve halen Selçuk Üniversitesi Fars Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı olan Ali Temizel, Farsça, Almanca ve Arapça bilmektedir.

Pespektif: Aralık 2016

Perspektif

İran İçin Kronik Tehlike: Beyin Göçü

1 www.iramcenter.org

“Göç” kelimesi için birbirine benzeyen, bazen farklı anlamları da içeren birçok tarif yapılmıştır.1 Yaygın kullanımıyla göç, “İnsanların ekonomik, sosyal, siyasal ve doğal nedenlerden dolayı yer değiştirmesi” olarak tarif edilmektedir. Dünyada hiçbir millet, hiçbir aile ve hiçbir insan önemli bir neden olmadıkça doğduğu, büyüdüğü, yaşadığı toprakları terk edip başka bir coğrafyaya göç etme gereğini duymaz. Göç olgusu hem terk edilen hem de varılan bölgeyi veya ülkeyi derinden etkileyen sonuçlar doğurmaktadır.

Cermen kavimlerinin korku ve panik içinde birbirlerini batıya doğru itmesiyle birçok topluluğun yer değiştirmesine, Avrupa’nın etnik yapısının değişmesine ve Roma İmparatorluğu’nun da parçalanmasına yol açan “Kavimler Göçü”, tarihteki en önemli kitlesel göç hareketlerinden biridir. M.Ö 1700’lerde başladığı sanılan Orta Asya’daki Türklerin Batı’ya göçünün coğrafi, siyasi ve ekonomik sebeplerle yapılan göçlerden olduğu anlaşılmaktadır.

Dini gerekçeler de zaman zaman halkların yer değiştirmesine yol açmıştır. Budizm ve Hıristiyanlıkta bunun örneklerine rastlamak mümkündür. İslam tarihinde ise Hz. Muhammed’in göç anlamına gelen hicretinin önemli bir yeri vardır. Bu göçün sonunda Müslümanlar, Mekkeliler karşısında siyasi bir güç haline geldiler. Medine’de hazırlanan bir anayasa ile Medine’deki Müslüman, putperest ve Yahudiler arasındaki ilişkiler düzenledi, İslâm devletinin temelleri atıldı, İslâm dinînin yayılması sağlandı.2 Hz. Muhammed’in, taraftarlarıyla birlikte Mekke’den Medine’ye göçtüğü miladi 622 yılı, Hicri takvimin başlangıcı olarak kabul edildi.3

İslam tarihinde önemli şahsiyetlerin göçleri de söz konusudur. XIII. yüzyılın başlarında Batı’dan yani Endülüs’ten Muhyiddîn İbnü’l-Arabî’nin (ö. 638/1240) ve aynı yüzyılda doğudan Belh’ten daha genç yaşta Hz. Mevlâna ve ailesinin Anadolu’ya ve Konya’ya göç etmelerinin sebebi bulundukları yerlerdeki sosyal ve siyasal problemlerdir.4 Yine Mevlâna ve ailesinin göç güzergâhlarından olan Nişabur’da doğan ve dönemin sıkıntılarından dolayı 13. yüzyılda Anadolu’ya göç eden önemli bir başka isim ise Bektaşilik Tarikatı’nın kurucusu olarak kabul edilen Hacı Bektaş-ı Veli’dir.5

XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ekonomik ve siyasal sıkıntılardan ve kültürel etkilerden dolayı başta Lübnan, Suriye, Filistin ve Ürdün olmak üzere Arap ülkelerinden Kuzey ve Güney Amerika’ya göç eden Araplar tarafından “edebu’l-mehcer” yani “göç edebiyatı” denilen bir edebiyat ekolü geliştirilmiştir. Amerika’da bu edebiyatın yaşatıldığı 250’ye yakın çeşitli gazete, dergi ve kitap yayımlanmıştır ve böylece Arap Edebiyatının Amerika’da tanınmasına ve yaşamasına katkı sağlanmıştır. Daha çok özlem ve hasret temalarının işlendiği bu edebi akım, Arap Edebiyatında yenilikçi hareketlerin oluşmasına da katkı sağlamıştır.6

Birinci Dünya Savaşından sonra Hintli Müslümanların dini, siyasi, sosyal ve ekonomik sebeplerle Afganistan’a hicret etmelerini teşvik etmek amacıyla ortaya çıkan ve sonuçta faciaya dönüşen “Hindistan Hicret Hareketi” de XX. yüzyılın başında meydana gelen önemli göç hareketlerindendir.7 Osmanlı topraklarının kaybedilmesi dolayısıyla Balkanlar ve Kafkaslar’dan Anadolu’ya çok büyük bir göç hareketleri olmuştur.

info@iramcenter.org 2

İran’da Göç Hareketleri:Tarih boyunca az göç eden milletlerden olan

İranlılar, asıl unsur İran coğrafyasında kalmak üzere tarihin her döneminde dünyanın değişik bölgelerine irili ufaklı göçler vermiştir. Zira “sürekli” diye adlandırılan göçler, gelişmemiş veya az gelişmiş, güvensiz veya az güvenlikli yerlerden, daha gelişmiş, daha güvenlikli bölgelere yapılan göçlerdir.

X. yüzyılın sonlarında Hindistan’a başlayan Gazneli akınları, Hindistan’daki İslami fetihlerin başlangıcı olmuş ve İslam dinin yayılması için zemin oluşturmuştur. XI. Yüzyıl boyunca ve daha sonrasında İran’dan çok sayıda ilim adamı ve mutasavvıf göç ederek Hindistan topraklarına yerleşmiştir.8

İran’da Safevî hanedanının dini ve siyasi baskısından Hindistan’a kaçan şair ve edipler, 16. ve 17. yüzyıllarda Hindistan’daki Babür Devleti döneminde, belagat ve fesahat kurallarından uzaklaşmadan yeni, orijinal ve girift mazmunlar, ince hayaller, anlam kapalılığı, az kelimeyle çok şey ifade etme olarak tarif edilen “Sebk-i Hindî” üslubunu meydana getirmişlerdir. Bu siyasi ve dini baskılardan dolayı klasik Fars edebiyatının zayıfladığı bir dönemde Hindistan’da ortaya çıkan “Sebk-i Hindî” akımı, daha sonra İran, Afganistan, Irak, Tacikistan ve Osmanlı’nın da yer aldığı geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Sebk-i Hindî ekolü Türk Edebiyatında XVII. ve XVIII. yüzyıllarda Nef’î, Fehîm-i Kadim, Şehrî, İsmetî, Nâili, Nedîm-i Kadim, Neşâtî, Râsih,

Nâbî ve Şeyh Galib gibi şairler tarafından temsil edilmiştir.9 Dolayısıyla, İran’dan beyin göçlerinin diğer bölgelerde edebi, dini ve sosyal etkileri olmuştur.

Tarihtekinin aksine bugün İran dışarı büyük göç vermektedir. Bu göç genelde beyin göçüdür. İran’da beyin göçü yeni bir mesele değildir, her zaman çeşitli sebeplerle beyin göçü problemiyle karşı karşıya kalmıştır. Kabiliyetli ve kalifiye işçilerden hemşire ve doktorlara kadar birçok insan iş bulmak amacıyla İran’dan göç etmiştir. 1990’lı yıllarda birçok İranlı akademisyen ve uzman bilim adamları daha müreffeh bir yaşam tarzı arzuladıklarından İran’dan ayrılmışlardır. Göçün en önemli sebebinin göç eden kişinin seçtiği yaşam tarzıyla ilgili olduğu ve gelişmiş ülkelerin çekiciliğinden dolayı göç ettiği anlaşılmaktadır. Bunun yanında İran’da kalkınmanın önündeki engeller, ekstra fırsatlar için kişiler arasındaki rekabetin artması ve bu rekabette yeterince varlık gösterememeleri ya da faydalı olamamaları sebebiyle İran’dan ayrılanlar da olmuştur.

Hindistan’da ortaya çıkan “Sebk-i Hindî” akımı, daha sonra İran, Afganistan, Irak, Ta-cikistan ve Osmanlı’nın da yer aldığı geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Sebk-i Hindî eko-lü Türk Edebiyatında XVII. ve XVIII. yüzyıl-larda Nef’î, Fehîm-i Kadim, Şehrî, İsmetî, Nâili, Nedîm-i Kadim, Neşâtî, Râsih, Nâbî ve Şeyh Galib gibi şairler tarafından temsil edilmiştir. Dolayısıyla, İran’dan beyin göç-lerinin diğer bölgelerde edebi, dini ve sos-yal etkileri olmuştur.

Tahran Milletvekili Suheyla Celuvderzade, daha önceki yıllarda göç edenlerin, İran’ın dışında bilimsel gelişmişliği olan yerleri tercih ettiklerini, gittikleri bu yerin dışına çıkmadıklarını ve daha sonra İran’a geri dönmeye çalıştıklarını; son zamanlarda ise bazı grupların yaşam tarzındaki tercihler nedeniyle İran’dan ayrıldıklarını ve geri dönmediklerini söylemektedir.

www.iramcenter.org

İran İçin Kronik Tehlike: Beyin Göçü

İran’da Beyin Göçü ve Etkileri:Beyin göçü, göç veren birçok ülkede

olduğu gibi İran’ın kalkınmasını etkileyen bir faktördür. IMF’nin 2009 yılında yayımladığı rapora göre, kalkınmakta olan 91 ülkenin arasında, beyin göçünde İran birinci sırada yer almaktadır. IMF, işsizliği, uzmanların ve akademisyenlerin gelir düzeyinin düşük olmasını, mali ve idari yetersizlikleri, akademik ve bilimsel imkânların azlığını, siyasi ve sosyal istikrarsızlıkları, İran’dan beyin göçünün temel sebepleri olarak belirtmektedir. IMF verilerine göre, her yıl ortalama 150 bin ila 180 bin üniversite mezunu yurt dışına gitmek için girişimde bulunmaktadır. Bu göçün İran’ın kalkınması alanında maliyeti büyüktür ve milyarlarca dolara karşılık gelmektedir.

İran Eğitim ve Öğretim Bakanlığı’nın 2009 yılında yayımladığı rapora göre, 1979 İran devriminin başında devlet bursuyla yurt dışına gönderilen 12 bin öğrencinin yalnızca 400’ü İran’a geri dönmüştür.

İran Eğitim ve Öğretim Bakanlığı’nın 2009 yılında yayımladığı rapora göre, 1979 İran devriminin başında devlet bursuyla yurt dışına gönderilen 12 bin öğrencinin yalnızca 400’ü İran’a geri dönmüştür. Resmi istatistiklere göre üniversite mezunu durumundaki öğrencilerin %15’i yurt dışına gitmektedir. İranlı yükseköğrenim görmüş kesim, son yıllarda yurt dışında yaşamak amacıyla İran’ı terk etmektedir.

Uzmanların ve akademisyenlerin göçü, İran’da sosyal, ekonomik ve eğitimle ilgili temel sorunlardan biridir. Arman gazetesinde yayınlanan haber-analizde İran İslamî Şûra Meclisi istatistiklerine göre, 2010 yılında 60 bin kişi İran’dan göç etmiştir ve bunların geneli akademisyenlerden, bilimsel olimpiyatlarda

ve üniversite sınavlarında yüksek başarı elde eden kişilerden ve uzmanlardan oluşmaktadır. Göç eden bu 60 bin nitelikli kişinin %40’ını kadınlar teşkil etmektedir. İran Nüfus İdaresinin verilerine göre, dünyanın 22 ülkesinde 4 ila 5 milyon İranlı göçmen yaşamaktadır. Amerika Birleşik Devletleri, 1.400.000 İranlı göçmeni barındıran ülke olarak birinci sırada yer almaktadır. Amerika’daki göçmen İranlıların dörtte biri doktora ve yüksek lisans diplomasına sahiptir.

2012 yılının Nisan-Haziran döneminde 10 binden fazla İranlı genç kendi imkânlarıyla Amerika, Kanada, İngiltere ve benzeri ülkelere gitmişlerdir ve bunların yarısı 22 yaşındadır. Yetkililer, yakın zamanda Tahran Tıp Bilimleri Üniversitesi’ne kayıt yaptıran öğrencilerin yüzde 50’sinin öğrenimlerine devam etmek için İran’ı terk ettiklerini ve bunun bir facia olduğunu söylemektedirler.

İstatistikler, 2013 yılında yüz binlerce İranlının yurtdışına göç ettiğini ve bu ülkelerin sırasıyla Amerika, Almanya, Kanada, İngiltere, İsviçre, Avusturalya, Fransa ve Türkiye olduğunu göstermektedir. Bu anlamda Birleşik Arap Emirlikleri 800 bin İranlıyla ikinci sırada, 410 bin İranlıyla İngiltere ve Kanada, 200 binle Almanya, 155 binle Fransa, 110 binle İsviçre gibi ülkeler, en çok İranlının yaşadığı ülkeler

3

info@iramcenter.org 4

olarak sıralanmaktadır. İranlı araştırmalara göre beyin göçü İran için potansiyel bir tehlike olarak görülmektedir. 2014 yılının haziran ayında İran İslamî Şûra Meclisi Meclisi Yükseköğretim Kurulu Başkanı Cevad Herevi, beyin göçünden dolayı İran’ın yıllık zararının 4 milyar dolar olduğunu söyleyerek özeleştiri yapmıştır: “İran devriminin ilk yıllarında yanlış davrandık ve bundan dolayı bu dönemde İran’da 175 bin öğrenci varken, İran dışında 200 bin öğrencinin bulunuyordu. Bugün İran içindeki üniversitelerde öğrenim gören öğrenci sayısı 4,5 milyona ulaştığı halde İran dışında on binlerce İranlı öğrenci bulunmaktadır.”

Birçok üniversite yöneticisi mezunlarının ülkede kalmamalarından şikâyet etmektedir. 2015 yılının Haziran ayında Kaşan Üniversitesi Rektörü Abbas Ziraat, devletin akademisyenler ve uzmanlar için yıllık yüksek meblağlarda bütçe ayırdığını söyleyerek şunları ifade etmiştir: “Kanada Başbakanının, İran’dan gelen beyin göçüyle Kanada’yı 25 yıl ileriye götürdüklerine dair açıklamasından üzüntü duyuyorum. Bilim olimpiyatları şampiyonu 125 İranlı ve 90 uzman 2011-2014 yılları arasında Kanada ve Amerika’ya göç etmiştir. İran Bilimsel Olimpiyatlarında başarılı olanların %92’si son 14 yılda İran’ı terk ederek gelişmiş

ülkelerde yaşamayı tercih etmiştir. Ayrıca İranlı üniversite mezunlarının %25’i gelişmiş ülkelerde yaşamaktadır.”

Kaşan Üniversitesi Rektörü Abbas Ziraat, öz eleştiride bulunarak, “Sloganlarda değil uygulamada “Amerika’ya ölüm” demeliyiz, yoksa bu kadar gencin Amerika’ya gitmesiyle Amerikalılara fiili olarak yardım etmekteyiz ve boşuna “Amerika’ya ölüm” diye slogan atıyoruz” açıklamasında bulunmuştur.

Akademisyenler gibi yöneticiler de beyin göçünün gelişmekte olan ülkeler için önemli kayıplar olduğuna dikkat çekerek, beyin göçünü engellemek için İran içerisinde uzman ve akademisyenler için uygun kazanç ve iş imkânları hazırlamak gerektiği konusunda hemfikirler. Suheyla Celuvderzade, yöneticilerin, ilim sahibi insanların kazanç ve iş sahibi olmalarına destek vermeleri; yurtdışında yaşayan İranlı gençler için o ülkede sahip oldukları şartları İran’da da hazırlamaları; İran’daki iş imkânlarını, yönetim koşullarını, bilimsel araştırma ve sanayi yatırımlarını, tüm beyin göçünü yeniden İran’a çekecek düzeye getirmeleri gerektiğini ifade etmektedir.

www.iramcenter.org

İran İçin Kronik Tehlike: Beyin Göçü

Sonuç:

İran’da tarihin çeşitli dönemlerinde nitelikli nüfus göçü yaşanmıştır; günümüzde de beyin göçü veren ülkelerin başında gelmektedir. Beyin göçünün önlenmesi durumunda İran ekonomisine katkı sağlaması beklenmektedir ve bundan dolayı da çıkışı önlemek ve geri dönüş için programların yapılması gerektiği İran kamuoyunda sıkça konuşulmaktadır. Yönetim ülkeden beyin göçünü azaltmaya çalışmaktadır fakat şartların kötüleşmesi yüzünden üniversite mezunları gelişmiş ülkelere gitmeye devam etmektedir. Eğitimli göçmenlerin çoğunun maddi sıkıntı içinde olduğu ve İran’da gerekli çalışma veya araştırma yapamadıkları görülmektedir.

Her gün sağlıkla ilgili yetersizliklerin ve problemlerin haber yapıldığı, her yıl 10 bin kişinin Tüberküloz hastalığına yakalandığı İran’da, tıp öğrencilerinin yurt dışında yaşamayı tercih etmeleri İran açısından önemli bir sorundur. İran basınında doktorların ek iş yaptıkları haberleri yer almaktadır. Kalkınma için kaliteli eğitim gerekli olduğu gibi eğitimli insanların ülkede kalıp kalkınmaya katkıda bulunması önem arz etmektedir. İran’da eğitimli insanların yurtdışına göç etmesi kıt kaynaklarla kazandırılan becerilerin kendi ülkesi yerine göç edilen ülkeyi kalkındırması anlamına gelmektedir. İran’ın beşerî sermayesini korumak maksadıyla önleyici mekanizmalar ve önemler sıkça tartışılmaktadır. Ancak, ekonomik, sosyal ve ideolojik sorunların devam edeceğini düşünürsek, kısa dönemde İran’ın beyin göçü sorununu çözmesi zor görünmektedir.

1. Arif Korkmaz, Göç ve Din, Konya, 2011, s. 7-8.

2. Ahmet Önkal, “Hicret”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 17, İstanbul 1998, s. 458-462.

3. A. Necati Akgör, “Takvim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 39, İstanbul 2010, s. 487-490.

4. Ethem Cebecioğlu, “Hz. Mevlânâ Üzerine Bir Değerlendirme”, Tasavvuf-İlmî ve Akademik Araştırmalar Dergisi, Ankara 2007, Yıl: 8, Sayı: 20, s. 7.; H. Kâmil Yılmaz, “Mevlânâ ve Mesajı”, Tasavvuf-İlmî ve Akademik Araştırmalar Dergisi, Ankara 2007, Yıl: 8, Sayı: 20, s. 13.

5. Ahmet Yaşar Ocak, “Hacı Bektâş-ı Veli”, TDVİA, c. 14, İstanbul 1996, s. 455-458.

6. Hüseyin Yazıcı, “Mehcer Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 28, Ankara 2003, s. 364-367.

7. Azmi Özcan, “Hindistan Hicret Hareketi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 18, İstanbul 1998, s. 108-109.

8. Azmi Özcan, “Hindistan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 18, İstanbul 1998, s. 75-81.

9. Ali Fuat Bilkan, “Sebk-i Hindî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 36, İstanbul 2009, s. 253-255.

5

10 www.iramcenter.org

İran İçin Kronik Tehlike: Beyin Göçü

İRAN İÇİN KRONİKTEHLİKE

Ali TEMİZEL

BEYİN GÖÇÜ

Perspektif Aralık 2016

İRAM HAKKINDAYeni, bağımsız bir düşünce kuruluşu olan İran Araştırma Merkezi (İRAM), temel bir özelliğiyle ülkemizdeki diğer araştırma merkezlerinden farklılık göstermektedir. İRAM, yalnızca İran ve bağlantılı konular üzerine araştırmalar gerçekleştirmektedir. Ciddi bir kültürel ve tarihsel derinliğe sahip, Ortadoğu’daki siyasal etkinliği artan ve çok yönlü ilişkilere sahip olduğumuz komşu ülke İran ile ilgili konuları layıkıyla inceleyebilmek zaruret haline gelmiştir. İRAM’ın ana hede� kamuo-yunun birincil kaynaklardan doğru ve kapsamlı bilgi ve analize ulaşmasını sağlamaktır. İran ile ilgili konularda çalışma yapan akademisyenler ve araştırmacılar için çeşitli eğitim ve araştırma imkânları sunmayı ve alanda çalışan kişiler için ortak bir platform olmayı amaçlamaktadır. İran iç ve dış politikaları, ekonomisi ve toplumsal-kültürel yapısı alanlarında üretilen bilgiler, iki ülke arasındaki ilişkileri ve anlayışı geliştirmeye de katkı sağlayacaktır. Merkezimiz İran'da, Ortadoğu'da ve Batı'da-ki bilgi birikimini ülkemize ve ülkemizdeki birikimi de dünya kamuoyuna taşıyacak kadroya sahiptir.

Oğuzlar Mh. 1397. Sk. No: 14 06520 Çankaya / Balgat - Ankara / TürkiyeTel: +90 312 284 55 02 - 03 Faks: +90 312 284 55 04 e-mail: info@iramcenter.org www.iramcenter.org

"Bu çalışmanın tüm telif hakları İran Araştırmaları Merkezi'ne (İRAM) aittir"