การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 1

รองศาสตราจารย ดร.พงษเดช สารการ

สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน

ความหมายของการวจยเชงคณภาพ

การแสวงหาความร ปรากฏการณทางสงคม

• ความหมาย• ความรสกนกคด• โลกทศน

• บคคล

• ชมชน• กลมบคคล

โดยเนนความเปนธรรมชาต

เกยวกบ

ใหความสาคญ

การวจยเชงคณภาพ วธการเชงคณภาพ(Qualitative research) (Qualitative method)

เทคนควธในการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ

กระบวนการวจย

การวจยเชงปรมาณ การวจยเชงคณภาพ

1

2

3

การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 2

?ควรใชการวจยเชงคณภาพ ในกรณใดบาง ?

. ตองการทาความเขาใจความหมายของขอเทจจรงทลกซงเกยวกบปรากฏการณ โดยเฉพาะปรากฏการณทไมสามารถใชวธการศกษาแบบอนได

ราผฟา การรณรงคโรคเอดสในกลมชาวเขา

. ตอง ก าร ศ ก ษ าปร ากฏ ก าร ณภ า ยใ ตบ ร บ ทแ ละสภาพแวดลอมทเปนธรรมชาต

การศกษาวถชวตของหญงบรการอาบอบนวด

. ตองการประเมนกระบวนการทหาขอคนพบแบบองครวมการประเมนโครงการสรางศกยภาพการมสวนรวมในระบบหลกประกนสขภาพของพหภาคในการดาเนนการและพฒนาระบบหลกประกนสขภาพในพนทนารอง ปงบประมาณ 2549

8 จงหวด ไดแก จงหวดขอนแกน อดรธาน หนองบวลาภ มหาสารคาม รอยเอด เลย หนองคาย และสกลนคร

สปสช.ภาค สปสช.สาขาจงหวด

ผแทนสมาคมหมออนามย

นกวชาการ

สอทองถน อบต อสม.

ผนาชมชน ผแทนหอกระจายขาว

ประชาชนในพนทดาเนนการ แผนทยทธศาสตร

4

5

6

การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 3

. ตองการทางานวจยในสงคม หรอชมชนทมขอจากด หรอมลกษณะพเศษเฉพาะ

การยอมรบผตดเชอ/ผปวยเอดสในชมชน

. ตองการทาความเขาใจในประเดนทเปนนามธรรมใหชดเจน กอนไปศกษาเชงปรมาณ

หนวยการดมในชวตประจาวน : ความทาทายจากการศกษาเชงชาตพรรณวรรณนาในชมชนอสาน

วตถประสงค : เพอศกษารปแบบการดมและหนวยการดมตอครงทเกดขนจรงในหมบานแหงหนงในภาคอสาน

โบก เปก แกว ขวด แบน

. ตองการศกษาเรองทไมเคยมการศกษามากอน หรอของเดมมองคความรอยนอย โดยเฉพาะทเกยวกบบรบท วฒนธรรม วถชวตของคนในสงคม

แกงเดกแวน

แกงปากระจกรถ

7

8

9

การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 4

. ตองการขยายความ หรอทาความเขาใจความหมายของตวเลข หรอขอคนพบจากงานวจยเชงปรมาณ

. ตองการทาความเขาใจกระบวนการเกดปรากฏการณทางสงคม

การกอการรายใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต

การวจยเชงคณภาพ ใหความสาคญ • บรบท• เงอนไขแวดลอม

สถานท(place)

บคคล(person)

เวลา(time)

ดงนนการเลอกสนาม หรอพนทวจยจงมความสาคญมาก

พนทวจยในงานวจยเชงคณภาพ

สถานททมปรากฏการณทนกวจยตองการศกษา

หลกเกณฑในการพจารณา

. เปนพนททนกวจยสามารถเขาถงได. เมอเขาถงแลว ตองสามารถปฏบตตนในบทบาทนกวจยได. บทบาทนกวจยสามารถเขาถงขอมลได

การเลอกพนทวจย

10

11

12

การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 5

กลมศกษา เรยกวา ผใหขอมล

การเลอกแหลงขอมล

• ผใหขอมลหลก (key informant)• ผใหขอมลรอง (general informant)

วธการเลอกแหลงขอมล

. ลกษณะเบยงเบนจากคนทวไป• เลอกผใหขอมลทมประสบการณไมธรรมดาในประเดนทศกษา

ผตดเชอเอดสทมระยะเวลาการตดเชอมานาน และไมมอาการแทรกซอน

เชน การศกษาพฤตกรรมการดแลตนเองของผตดเชอเอดสผใหขอมล :

• มวธการดแลตนเองอยางไร ?• แตกตาง หรอไมแตกตางจากคนปกตทวไป ?• ..........................

. ลกษณะของผใหขอมลทหลากหลายมากทสด• เลอกผใหขอมลทมประสบการณหลากหลายในประเดนทศกษา

ผเลกดมสราดวยสาเหตทแตกตางกน

เชน การศกษาแนวทางการเลกดมสรา

ผใหขอมล :

• แนวทางทหลากหลาย ?• ขอจากดและเงอนไข ?• ..........................

13

14

15

การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 6

. เลอกลกษณะรวมเหมอนกนใหมากทสด• เลอกผใหขอมลทมภมหลงคลายคลงกน เพออธบายประเดน ทศกษาใหชดเจนมากขน

. เลอกลกษณะตามคณสมบตทตองการ• เลอกผใหขอมลทมคณสมบต หรอเกยวโยงกบประเดน ทตองการศกษา

จานวนผใหขอมล ไมกาหนดแนนอนตายตวขนกบ

ความอมตวของขอมล

วธการเกบขอมลเชงคณภาพ

. การสงเกตและการบนทกภาคสนาม. การสนทนากลม. การสมภาษณ

. การสงเกต

การสงเกตแบบไมมสวนรวม

การสงเกตแบบมสวนรวม

• ฉากและบคคล• การกระทา• แบบแผนกจกรรม• ความสมพนธ

• การมสวนรวม• ความหมาย

<< ประเดนในการสงเกต >>

[ ขอมลเบองตน ]

[ ขอมลเชงลก ]

16

17

18

การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 7

. การสนทนากลม (Focus group discussion)

เนนการพดคย/แลกเปลยนความคดเหน

ใชไดดกรณตองการประเมน : - ความคดเหน - ความตองการ - พฒนาเครองมอ - ตความบางประเดน

จานวนผรวมสนทนาประมาณ 6-12 คน

. การสมภาษณ (Interview)

การสมภาษณแบบเปนทางการ

การสมภาษณแบบไมเปนทางการ : - การสนทนาตามธรรมชาต - การสมภาษณเชงลก

การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

. การวเคราะหเนอหา. การวเคราะหแกนสาระ. กจกรรมหลกของการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

19

20

21

การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 8

. การวเคราะหเนอหา (Content analysis)

.การจดระบบจาแนกประเภทเนอหา

.กาหนดหนวยเนอหาทจะลงมอจาแนก เพอการแจงนบ.กาหนดวธการแจงนบ เชน นบเวลา นบสถานท นบความถ เปนตน

. การวเคราะหแกนสาระ (Thematic analysis)

.การวางแนวทางการวเคราะหโดยใชทฤษฏ

.การจดระบบขอมลและแยกประเภทของ ขอมลใหเปนหมวดหม.การใหรหส

.การตความ

.การสรางขอสรป

. กจกรรมหลกของการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

.การลดทอนขอมล

.การแสดงขอมล

.การสรางขอสรปและยนยนขอสรป

การตรวจแบบสามเสา

• แสดงเปนการเลาเรอง• แสดงเปนภาพแยกเปนสาย หรอกงกาน• แสดงเปนภาพแยกเปน วงกลมยอย• แสดงเปนตารางไขว

• ดานขอมล• ดานนกวจย• ดานทฤษฏ• ดานวธเกบรวบรวมขอมล

22

23

24

การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 9

ความแตกตางระหวางการวจยเชงคณภาพและการวจยเชงปรมาณ

หวขอ การวจยเชงคณภาพ การวจยเชงปรมาณคาถามวจย • ทาไม อยางไร

• เพราะเหตใด• มอะไรเกดขน จานวนเทาใด• มคว าม สม พนธกนหรอไม • เปนไปตามสมมตฐานหรอไม

วธการศกษา • ใชวธอปนยมากกวานรนย

• ใชวธนรนยมากกวาอปนย

หวขอ การวจยเชงคณภาพ การวจยเชงปรมาณป ร ะ ช า ก ร /

กลมตวอยาง• ไมเนนขนาดตวอยางและวธการสมเพอเปนตวแทนประชากร

• เนนกระบวนการไดมาของขนาดตวอยางและวธการสมทเปนตวแทนของประชากร

เครองมอ • นกวจยและทมงาน • แบบสอบถาม แบบสมภาษณและเครองมอตรวจทางหองปฏบตการ

วธเกบขอมล • นกวจยเกบเองและใชหลายวธรวมกน

• นกวจยไมจาเปนตองเกบเอง แตตองควบคมคณภาพได

หวขอ การวจยเชงคณภาพ การวจยเชงปรมาณลกษณะขอมล • ส ว น ให ญ เ ป น เช ง

คณภาพ เกยวกบความคดเหน โลกทศนและประสบการณ

• ส ว น ใ ห ญ เ ป น เ ช งตวเลขเกยวกบคะแนน หรอคาทไดจากการวดดวยเครองมอ

ความแมนตรงและเชอถอได

• ความเขมงวดและคณภาพของนก วจยและทมงาน

• วธการทางสถต และการใชผเชยวชาญ

25

26

27

การวจยเชงคณภาพ 26/04/62

รศ.ดร.พงษเดช สารการ สาขาวชาวทยาการระบาดและชวสถต

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 10

หวขอ การวจยเชงคณภาพ การวจยเชงปรมาณการวเคราะหขอมล

• การวเคราะหเนอหา การตความและการวเคราะหแกนสาระ

• ใชสถตเปนหลก

รายงานวจย • รปแบบไมตายตว • มรปแบบเฉพาะตามแ บ บ แผ น ง า น ว จย ทศกษา

เอกสารอางองศรพร จรวฒนกล.(2552).การวจยเชงคณภาพดานวทยาศาสตรสขภาพ. กรงเทพฯ.Hancock, B.(1998). An Introduction to Qualitative Research. Trent Focus Group.

28