punim diplome tema: ndikimi i stresit nË stafin mjeksor … i... · gjermani.duke për krahasimin...

1

UNIVERSITETI I GJAKOVËS ''FEHMI AGANI''

FAKULTETII MJEKËSISË

PROGRAMI: MAMI

PUNIM DIPLOME

TEMA: NDIKIMI I STRESIT NË STAFIN MJEKSOR NË REPARTET E NDJESHME

Kandidatja: Mentori:

Aida Berisha Prof.Ass.Dr. Antigona Ukëhaxhaj

GJAKOVË, 2020

1



PROGRAMI: MAMI

PUNIM DIPLOME




GJAKOVË, 2020

1



PROGRAMI: MAMI

PUNIM DIPLOME




GJAKOVË, 2020

2

PËRMBAJTJA

MIRËNJOHJE ................................................................................................................................ 3

ABSTRAKTI .................................................................................................................................. 4

1.HYRJE ......................................................................................................................................... 5

1.1 Stresi ......................................................................................................................................... 6

1.2 Stresi dhe llojet e tij .................................................................................................................. 7

1.3 Burimet e stresit ........................................................................................................................ 8

1.3.1 Shkaqet madhore psikologjike të stresit ................................................................................ 9

1.4 Si reagon organizmi jonë ndaj stresit...................................................................................... 12

1.5 SPP përbëhet nga tre stade ...................................................................................................... 12

1.6 Reaksionet ndaj stresit ............................................................................................................ 13

1.7 Simptomat e stresit.................................................................................................................. 16

1.8 Çfarë mund të shkaktoj stresi? ................................................................................................ 17

1.9 Stresi në mardhëniet e punës................................................................................................... 18

1.10 Teknikat e përballimit të stresit............................................................................................. 20

1.11 Stresi dhe shëndeti trupor...................................................................................................... 21

1.12 Mposhtja e problemit të stresit.............................................................................................. 21

1.13Disa këshilla për mposhtjen e situatës së stresit .................................................................... 22

2. QËLLIMI ................................................................................................................................. 23

3.MATERIALI DHE METODOLOGJIA EHULUMTIMIT ....................................................... 23

4. REZULTATET ......................................................................................................................... 24

1.14 Të dhënat e përgjithshme të mjekë ve në studim ............................................................... 24

1.15 Ndikimi i stresit te mjekë t në Gjermani ............................................................................. 35

5. REKOMANDIMET ................................................................................................................. 36

REZYME ...................................................................................................................................... 37

6.LITERATURA .......................................................................................................................... 38

BIOGRAFIA E SHKURTËR E KANDIDATES - CV ................................................................ 39

3

MIRËNJOHJE

Falenderime të veçanta i shpreh mentores sime, Prof.ass.dr.Antigona Ukëhaxhaj, e cila përveç që

ma sugjeroi këtë temë, më ka mbështetur edhe me literaturë. E çmoj shumë për durimin që pati

për diskutimet, këshillat dhe rekomandimet që m’i dha për ta përfunduar këtë punim diplome.

Falenderoj familjen time, për mbështetje në çdo hap të shkollimit, për përkrahjen e parezervë që

më dhanë në secilin aspekt.

Thesari më i madh për një njeri padyshim që është shoqëria. E lumtur tej mase që jam e rrethuar

nga shumë sosh. Falenderoj miket e mia, të cilat më falën momente të paharruara përgjatë këtyre

viteve studimore.

Falenderime kam edhe për profesorët e fakultetit të cilët na qëndruan afër sa herë që kishim

nevojë për ta dhe pa hezitim na ofruan ndihmën që kërkonim.

4

ABSTRAKTI

Pjesa më e madhe e stresit në jetën tonë rezulton nga të përballurit me telashet e përditshme

lidhur me çështjet e punës, marrëdhënieve personale dhe rrethanat e përditshme të jetesës

Shumë njerëz përjetojnë zënka të njëjta çdo ditë. Shembuj të telasheve të përditshme përfshijnë

jetesën në një lagje të zhurmshme, udhëtimi vajtje-ardhje për në punë në trafik të rënduar,

mospëlqimi i një kolegu , shqetësimi për para të marra borxh, pritja në një radhë të gjatë dhe

humbja e gjërave.

Kur merren individualisht, këto telashe mund të ndihen si irritues të vegjël,por me kalimin e

kohës, ata mund të shkaktojë stres të rëndësishëm.Masa e madhe e ekspozimit të njerëzve ndaj

telasheve të përditshme është i lidhur ngushtë gjendjen e tyre emocionale.

Në përgjithësi, sa më i madh të jetë ekspozimi i tyre ndaj problemeve, aq më e keqe është gjendja

e tyre.

Qëllimi i këtij hulumtimi ka qenë: Ndikimi i stresit në stafin mjekësor në repartet e ndjeshme.

Materiali që është përdorur në këtë hulumtim është marrë nga stafi mjekësor në Prizren

Rezultatet e gjetura flasin për ndikimin e stresit tek mjekët në komunën e Prizrenit dhe në

Gjermani.Duke për krahasimin se mjekët ne vëndin tonë janë më të sresuar sesa në Evropë.

Rekomandimet tona janë: Kontrrollimi i stresit qëështë një faktor vendimar me përcaktimin e

shëndetit për secilin nga ne, përdorimin e teknikave relaksusese në procesin e menaxhinmit të

stresit gjë që rritë kapacitetin individual të përballimit të situatave stress, sjelljëse në punë apo

jetës në përgjithësi.

Fjalët kyçe: stres,problemet,,menaxhim,stresi ne punë

5

1.HYRJE

Në kuptim të gjerë stresi është reaksion trupor dhe psikologjik ndaj factorëve të jashtëm dhe të

brendshëm.Kjo pra nuk është situatë në të cilën është gjendur individi, por reaksion ndaj asaj

situate. Kjo është forcë negative, destabilizuese që nëse del nga kontrolli ka veprim të dëmshëm

për personalitetin e individit. Egzistojn katër lloje të stresit: eustres, distress, hyperstres,

hypostres.

Krahas streseve fizike si sëmundjet, zhurmat, ekstremët e temperaturës, ka tri shkaq e madhore

psikologjike të stresit; presioni, konflikti, frustracioni.

Presioni; Presioni ndodh kur përpiqemi të plotsojmë kërkesat sociale dhe psikologjike që I vëmë

vetës ne ose të tjerët. Kur perpiqemi te ruajmë vetëvlersimin duke e stërforcuar vetën që të

arrijmë standard më të larta përjetojmë një presion të brendshëm.

Mënyrën se si njerëzit reagojnë ndaj stresit, Selye e quan sindroma e pergjithshme e përshtatjes

(SPP).Ai besonte se reagimi ndaj sresit është I njejtë pavarsisht nëse stresi është një sëmundje,

infeksion, rrezik fizik, ankth, kërcënim psikologjik ose një ndryshim në stilin e të jetuarit.

Menaxhimi I stresit ka të bëjë me mbajtjen nën kontroll të shkallës së shkakut në të cilën

ndodhemi, si dhe me ndikimin drejt zvoglimit të tij.

Në fushën e menagjimit të sresit përmendet lloj-lloj strategjie e teknike, ndërmjet të cilave janë

analizuar e verifikuar si efektive, veçmas përkrahja emocionale nga të tjerët, meditimi dhe

relaksimi. Kriza jetësore, tragjeditë, e po kështu edhe stresi, perballohen më lëhtë kur ndahen me

të tjerët.Strategjia e përballimit ndahen në strategji fokusuar te problemi dhe strategjia e fokusuar

te emocionet.

.

6

1.1 Stresi

Stresi si fjalë, nga frëngjishtja ka kuptimin e goditjes dhe shtangimit. Në gjuhën angleze fjala

stres ka kuptimin e tensionit, ngarkesës, forcës, tensionit nervor apo gjendje e tensionuar. Për

herë të parë në psikologji në mjekësi termin stres e ka përdorur Hans Selye. Prapa reaksioneve

psikologjike dhe fizike ndaj stresit qëndrojnë një varg i gjatë i hormoneve trupore, mes të cilave

më të rëndësishme janë kortizoli, adrnalina dhe noradrenalina. Ky “efekt domino” biologjik

shkakton një ndryshim xinxhir në trupin tuaj. 1

Organet kryesore që bëjnë që trupi të kundërveprojë ndaj stresit janë sistemi nervor simpatik dhe

gjëndra adrenale mbi veshka. Sistemi nervor simpatik hyn te ato sisteme të trupit të

ashtuquajtura vetëvendosëse, të cilat njeriu nuk mund t’I kontrollojëpërmes dashjes së tij. Kur

njeriu stresohet, sistemi nervor simpatik dërgon shtysa nervore nga truri, përgjatë shtylles

kurrizore deri tek organet e trupit, I cili kundërvepron me p.sh ndjenjën e dhimbjes.

Preken shumë pjesë të trupit- Përmes nervave të sistemit nervor të dhembshmërisë dhe

hormoneve të stresit nga gjëndrat adrenale mbi veshka ndikohen një mori organesh të ndryshme

dhe funksionesh të trupit2.

Në kuptimin më të gjerë stresi është reaksiontrupor dhe psikologjik ndaj stresorëve të jashtëm

dhe të mbrendshëm.Kjo pra nuk është situatë në të cilën është gjendur individi, por reaksin ndaj

asaj situate. Kjo është forcë negative, destabilizuese që nëse del nga konolli ka veprim të

dëmshëm për personalitetin e individit Njeriu ka nevoje për pak stres, sepse e nxit dhe e

mobilizon atë në kryerjen e punëve apo përballimin e situatave. Stresi me tepricë mbi mundësitëe

njeriut, është i dëmshëm. Mund dobsoni efektet e stresit duke identifikuar shkaqet nga vjen, duke

e kuptuar dhe pranuar nëse mund ta kontrollosh a po ajo dhe duke mësuar aftësitë menagjuese te

tij. Tek secili prej nesh efektet e stresit janëtë ndryshme, si dhe rrugët për t’u shëruar ndryshojnë

nga një person tek tjetri.

1http://www.psikologjia.com/?p=55

2 Krantz DS, Kop WJ, Santiago HT, Gottdiener JS. (1996). Mental stress as a trigger of myorcadial ischemia andinfarction. Cardiology Clinics, 14:271

7

1.2 Stresi dhe llojet e tij

Stresi është i pashmangshëm në jetë. Ndërkohë ju nuk mund ta keni menduar por stresi është

normal dhe i nevojshëm, në atëshkallësa nuk ndikon në kualitetin e shëndetit dhe jetës.

Stresdi është i definuar si ndryshim në gjendjen fizike ose mendore nëpërgjigje të situatave që

paraqesin sfidë apo kërcënim.

Egzistojnë katër lloje kryesore të strest:

1.Eustres

Eustres është një stress pozitiv që lind kur motivimi dhe frymëzimi janë të nevojshme. Eustres

është një lloj stresi afatshkurtër qëjep forcë të menjehershme.Eustres lind në pikat e aktivitetit.

2.Distres(Ankthi)

Ankthiështë një stress negativ duke krijuar ndjenjën e shqetsimit dhe mosnjohjes. Ka dy lloje të

shqetësimit. Stresi akut nje lloj stresi intensive që vjen dhe zhduket shpejt. Stresi kronik është një

stres i zgjatur qëekziston për disa javë, muaj, ose edhe vite. Një punonjës i cili përjeton lëvizje

apo ndryshime në vendin e punës mund të përjetoj ankth.

3.Hyperstres

Ndodh kur nje individ ëshë shtyrë përtej asaj që ai ose ajo mund të trajtoj.Një punonjës mund të

përjetojë hypertres nga mbingarkimi me punë.Kur dikush është në këtë gjendje edhe gjëja më e

vogël mund t’i shkaktojë një reagim të fortë emocional.

4.Hypostres

Është e kundërta e hyperstresit.Hypostresi ndodh kur një individ është i mërzitur apo i

pakundërshtushëm.Njerëzit qe përjetojnë hypostres shpesh janë të shqetësuar.Një punëtor

fabrike, i cili kryen detyra të përsëritura mund të përjetoj hypostres.

Streset sipas kohëzgjatjes i ndajmë në acute dhe kronike

Sipas fuqisëi ndajmë në:

8

Stresi-bezdisje të vogla të përditshme

Streset e mëdha jetësore (sëmurja, vdekja, humbja e punës , humbjet e mëdha material, uria,

ndjekja, refugjatët). Streset jetësore traumatike (lufta, dhunimi, prania e dhunës , ekspozimi ndaj

dhunës, mundimit etj)

1.3 Burimet e stresit

Të gjitha ndryshimet e mëdha në jetë krijojnë një sasi të caktuar stresi. Kjo ndodh pjesërisht

sepse ndryshimet e mëdha në jetë shkaktojnë emocione të forta, mandje edhe gëzimi dhe

ngazëllimi mund të trazojnë trupin dhe të fillojnë të ndikojnë shumë mbi të.3

Me nocionin stress janë të lidhura nocionet;

a)Ngacmimi stressor

b)Situata stresore dhe

c)Përjetimi stressor

a)Ngacmimi stressor ose stresoriështë ҫdo ngacmim trupor, psikik ose social që e sjell

individin në gjendje stresi.

Stresorët mund t’I ndajmë në;

1.Fizik (zhurma e madhe, nxehtësia ose ftohtësia e madhe, dhëmbja e madhe, fatkeqësitë ose

katastrofat elementare etj).

2.Psikologjike(konfliktet e ndryshme ndërnjerzore, në familje, në punë, ekspozimi ndaj

mossukseseve, konflikteve psikologjike dhe frekuencave etj)

3.Sociale(ekspozimi ndaj ndryshimeve të mëdha sociale, krizave ekonomike, lufterave,

ndryshimeve të hovshme të mardhënieve shoqërore etj).

4.Shkaqet madhore psikologjike të stresit; konfliktet, frustracionet, presioni etj.

3 Terry F. Pettijohn, Psikologjia, Botimi II. Tiranë, 1996, fq, 426.

9

b)Situata stresore; Ngjarje që konsiderohenstresuese ku përfshihen kategori të ndrydhme si;

ngjarje traumatike jashtë eksperiences së zakonshme njerëzore, ngjarje të pakontrollueshme,

ngjarje te paparashikueshme, ngjarje që sfidojnë limitet e mundësive tona ose konfliktave

tëbrendshme.

c)Përjetimi stressor; Grupi më i madh i tresorëve janë individuale që do të thotë se një

ndodhi mund të jetë një stressor për ju dhe jo për të tjerët në varësi të rrethanës në të cilën ju

ndodhenitë përcaktohet si stresuese; kontrolli mbi to, parashikimi dhe sa sfidojnë këto ngjarje

limitet e aftesive tona dhe të konceptit tonë për vete.

1.3.1 Shkaqet madhore psikologjike të stresit

Krahas streseve fizike si sëmundjet, zhurmat, ekstremët e temperaturës, ka tri shkaq e madhore

psikologjike të stresit; presioni, konflikti, frustracioni.

Presioni; Presioni ndodh kur përpiqemi të plotsojmë kërkesat sociale dhe psikologjike që i vëmë

vetës ne ose të tjerët. Kur perpiqemi te ruajmë vetëvlersimin duke e stërforcuar vetën që të

arrijmë standard më të larta përjetojmë një presion të brendshëm.

Presioni i brendshëm

Në prani të presionit të brendshëm përpiqemi fort që të arrijmë më shumë. Pa presionin e

brenshëm ne nuk do tëishim të motivuar per t’u përpjekur më tepër. Megjithatë, si rezultat i

presionit të brenshëm përjetojmënjë stress të deëmshëm.

Presioni i jashtëm

Shkaktohet prej kërkesave që ushtrojnë njerëzit e tjerë mbi ne. Presioni i jashtëmna ndihmon që

të përshtatemi me mjedisin social. Por kur të tjerët ushtrojnë shumë kërkesa ndaj nesh ose kur

këto kërkesa janë të vështira, atëherë përjetojmë stress.Disa herë mbi ne ushtrohen presione të

ndryshime në të njëjtën kohë dhe shkaktojnë një situatë që quhet konflikt.

10

KONFLIKTI.

Konflikti ndodh kur përjetojmë kërkesa ose dëshira që nuk shkojnë me njëra-tjetrën.Në shumë

raste kur konflikti nuk zgjidhet, rezultati është stresi. Sipas psikologut Kurt Leëin, konflikti

mund të përshkruhet si dukuri me dy tendenca të kundërta; tërheqje dhe shmangie.

Në konfliktin tërheqje-tërheqje, ne tërhiqemi nga dy qëllime njëlloj të padëshirueshme, prej të

cilave na duht të zgjedhim njërin. Megjithatë, me secilën zgjedhje nuk do te jemi të lumtur. P.sh

ne duhet të marrim pjesë në një mledhjetepër te bezdsshme, dëshirojmë shumë që të shmangim

por shefi jonëështë shumë i rreptë dhe të ben fjalë. Atëherëna vihet para alternative që të durojmë

mbledhjen ose fjalën e shefit.

Në konfliktin tërheqje-shmangie, ne ndeshemi me një qëllim të vetëm që ka aspektet e veta

positive dhe negative.Ne mund të donim që të kemi një makinë të re, por ajo do tëkërkonte

shumë para.

Frustracioni.

Frustacioni ndodh kur njëperson pengohet në arritjene një qëllimi. Kur përjetojmë frustracionin,

duhet ose të braktisim qëllimin ose të gjejmë një tjetër për të arritur atë. Në cdo rast, stresi është I

pranishëm.Disa nga tipat më të zakonshëm të frustrucionit janë; vonesat, shqetësimet e

perditshme, mungesa e burimeve, humbjet dhe dështimet.

Vonesat.

Jetojmë në një shoqëri ku koha është e rëndësishme, prandaj mërzitemi kur vonohemi. Njerëzit

frustohen kur duhet të presin me radhë në një dyqan, kur një numër telefoni është i zënë ose kur

dikushvonohet.

Shqetësimet e përditshme.

Shqetëssimet e përditshme qëna mrzitin në mënyrë rutinore shkaktojnë më tepër stress sesa

ngjarjet e ndryshme të mëdha jetësore. Shqetësime të tillajanë; drejtimi i automjetit në trafik,

përgaditja e gjellës, presioni i kohës, problemët në komunikim dhe të marrjes së vendimëve.

11

Mungesa e burimeve.

Shumica e nerzve nuk kanë aq shumë para se të blejnë gjdo gje që dëshirojn. Atyre gjithashtu u

mungon aftësi që të japin gjithmonë maksimumin e tyre, si dhe kapacitetin që të kënë gjithmonë

sukses në atë që bëjnë.

Humbjet.

Kur njerzit humbin diqka te rëndësishme, ajo I fryston ata sepse kjo do të thotë që ata janë të

privuar nga qëllimet. Nëse humbasim para ose pasurinë, ata mund të mos jenë të aftë të

realizojnë gjërat që dëshirojnë.

Dështimet.

Dështimet frustojnë njerëzit.Disa her ata nuk fitojnë, nuk marrin nota të larta në një provim, ose

nuk arrijn t’u bëjnë përshtypje të tjerëvë.Disa herë edhe pe kanë bërë më teper se ҫ’mund të pritëj

ndjehen të dështuar, sepse ata kanë synime tepër të larta pastaj dështimi i tyre mund të shkaktojë

faj.

12

1.4 Si reagon reagon organizmi jon ndaj stresit?

Mënyrën se si njerzit reagojnë ndaj stresit, Selye e quan sindroma e pergjithshme e përshtatjes

( SPP). Ai besonte se reagimi ndaj sresit është I njejtë pavarsisht nëse stresi është një sëmundje,

infeksion, rrezik fizik, ankth, kërcënim psikologjik ose një ndryshim në stilin e të jetuarit4.

1.4.1 SPP perbëhet nga tre stade;

1) Reaksionin e alarmit: që nuk është asgjë tjetër përveq reagimi i menjëhershëm ndaj

stresit.Trupi përgaditet për një situate urgjence përmes rritjes së vigjilencës dhe duke

aktivizuar sistemin nervor simpatik, fjala vjen, ritmi i zemrës dhe presioni i gjakut rritet,

adrenalina qlirohet, tretja gadalsohet dhe gjaku largohet prej lëkurës po qe se

rrezikuështëreal, reaksioni alarmit është jashtzakonisht i vlefshëm. Kur rreziku kalon,

alarmi fshihet dhe njeu mun të qetësohet.

2) Stadi I rezistencës:është atëhërë kur stresi është i zgjatur, trupi reziston ndaj efekteve të

tij. Në këtëfaze nuk vihen re shenjat e fazës së reagimit të alarmit. Uleet veprimi

iseksionit sipatik dhe kjo bën që niveli I sekretimit të adrenalinës dhe noradrenalinës të

jetë më i ulët. Organizimi duket sikur është kthyer në nivelin normal. Por, në të vërtetë

rezistenca e tij ndaj sresorit është në nivelin më të lartë. Hormonet kortikosteroide që

janëtë sekretuara me shumicë në këtë fazë, stimulojnë kthimin e yndyrnave dhe

proteinave në sheqer.Kështu, rritet sasia e sheqerit nëgjak ,ashtu individi nuk mund ta

zotoërojë situatën në mënyrën e duhur.Por stresi është ende I pranishëm dhe ka akoma

pasoja negative për trupin, edhe pse personi duket normal, në fakt ka një trubllim të

brenshëm.

3) Stadi I rraskapitjes: Ndërsa trupi vazhdon të rezistojnë ndaj stresit, ai fillon të shpenzojë

rezervat e energjisë dhe rraskapitjes.Kur ndodh stadi I rezistencës ndaj stresit,ai fillon të

shpenzojë rezervat e energjisë dhe rraskapitjes.Kur ndodh stadi I rezistencës stresi mund

të shpien mandje edhe në vdekje. Vdekja voodoo (vu’du është magjia që merret me

arritje mësysh, ndërsa vuduizimi është një lloj feje me origjinë afrikane e bazuar në magji

4 Karaj, Th. (2005). Psikologjia e stresit, Mokra, Tiranë

13

e marrje mësysh) mund të shpjegohet prej shterimit të rezerva të trupit që vjen si pasojë e

stresit sepse gjëndra adrenale nuk funksionojne më sic duhet, niveli I sheqerit në gjak ka

rëne shume,rezistenca ndaj stresantëvë bie dukshëm dhe sistemi I imunitar është I

dobësuar. Organizmi bëhët shpejt prej e sëmundjeve dhe e infeksionove. Zakonisht

njerëzit e tillë mendojnë se ata vdesin prej mallkimit ose magjisë.5

Në këto kushte atapërjëtojnë një stress të fortë, I cili bën që sitemi nervor simpatik të

funksionojë aq shpejt e fuqishëm saqë ata rraskapiten.Kosumimi nuk është asgje tjetër

përvec se mbarimi I rezervave tona fizike dhe mendore.Ai ndodh kur sasia e energjisë që

del prej trupit tonëështë më e madhe se sa ajo që hyn, si bije fjala një njeri që merr detyrë

shtesë dhe si pasojë ngarkesa e punës rritet,dhe ai vazhdon të punojë shumë dhe merr

përsipër më shumë pëergjegjësi, pastaj stresi reziston derisa personi rraskapitet dhe

konsumohet

1.5Reaksionet ndaj stresit

Kur jeni të stresuar trupi juaj cliron hormone që shpejtojnëfrymëmarrjen dhe rrahjet e zemrës

dhe japin një vërshim energjis. I gjithë reupi përgaditet të përballetme rrezikun.Kjo njihet si”

lufta për luftë” reagimi në gjendje stresi (fig.1). K y reagim në fakt varet nga situate ku

ndodheni, kur situate sresuese kalon trupi kthehet në gjendje normale, mandje I nevojshëm për të

patur një jetë të ndryshueshme dhe interesante.

Reaksionet fiziologjike; puna e shtuar e zemrës dhe e mushkërive , tensioni I shtuar arterial I

gjakut, niveli I shtuar I sheqerit në gjak, zgjerimi I bebzave të syrit, tensioni I shtuar I muskujve(

e gjith kjo është energji shtesë për “luftë ose ikje”)

Reaksionet psikike: e motive ( frika, droja, deprimomi) dhe cognitive ( ndryshimi vëmendjes, I

koncentrimit dhe I gjykimit), ndryshimet e sjelljes ( manifestohen në luftën me shkaktarin e

stresit ose ikje nga shkaktari strest).6

Sistemi imunitar I mbrojtjes

5 Nushi Pajazit, Juniku Neki, Bërxulli Dashamir, Psikologjia 11. Libri Shkollor, Prishtinë, 20066 Mike Clayton, Menaxhimi i stresit, Prishtinw 2014, fq 38.

14

Në rastin e stresit kohëshkurtër përforcohet sistemi imunitar I mbrojtjes ndaj sulmeve. Por kur

stresi vazhdon për një kohë të gjatë pa pasur mundësi trupi për të marrë vetën atëhërë sistemi

imunitar dobsohet.

Hormonet

Stresi kohëgjatë bën që të tajiten përqindje të mëdha hormonesh stresi, ndërkoh që sasia e

hormoneve seksuale dhe atyre yë rritjes në gjak ulet.

16

1.6 Simptomat e stresit

Simptomat e stresit:

Simptomat fizike ( Ithati, kokëdhembja, ftohjet e shpeshta, problemet seksuale, reduktimi

I përgjithshëm I energjisë etj).

Simptomat intelektuale ( humbja e përgjithshme e qrtësisë së mendimit gjatë zgjidhjes së

problemeve, cinizmi I shprehur ndaj bartësve të ideve të reja, pohimt së ndonjë detyrë

nuk mund të kryhet etj. P ersonat e tillë rrallherë kanë hobi ose qfardo mënyre tjetër të

relaksimit intelektual si leximi, loja e shahut, degjimi muzikës etj).

Simptomat emocionale ( qfarëështë qasja bazike ndaj jetës ose punës së individit që ka

mbetur pa punë, optimiste ose pesimiste, a është I lumtur ose I pikëlluar?).

Simptomat sociale ndjenja e vetmisë dhe e izolimit për kundër ndjenjës së parimit).

Gjendja brengosëse (humbja progressive e idealizmit, energjisë kuptimit për jetë dhe të

iteresimit për rezultate të ndonjë pune).7

1.6.1Tek personat me stress evidentohen edhe këto problem:

Ndryshimi I orarit të aktiviteteve të punës

Raskapitja emocionale

Pamja publike negative shoqërore

Mbrojtja e tepruar e bashkëshortes dhe e fëmijëve

Përforcimi I emocioneve

Problemet seksuale

Refuzimi (personi nuk dëshiron të besoj në atë që ka ndodhur)

Reaksioni jo specific I drejtuar kundër ndonjë personi

Depresioni ( kjo fazëështë më e gjata. Intensiteti I depresionit varet nga struktura

epersonalitetit, sasia e traumës së shkaktuar me humbjen e punës, resksionet e shoërisë

ndaj kësaj ngjarje, rrjeti social I individit dfaktorët e tyre).

7http://shekulli.com.al/stresi-semundjet-qe-na-shkakton-dhe-si-menaxhohet/?fbclid=IwAR17WlL9fibGtsWELyWyYDPjS1tHuNwNOJQujMD-809gpABWaNkfiZ32US0

17

1.7 Çfarë mund të shkaktoj stresi?

Stresi është pjesë e jetës së përditshme, diçka që nuk mund ta shmangim në këtë stil të shpejtë

jetese.Stresi i përkohshëm është pjesë integrale e jetës sonë.Por stresi i vazhdueshëm mund të

lërë pasoja të rënda në organizëm. Në vijim do të lexoni se çfarë reagimesh mund të shkaktoj

stresi në organizëm:8

Mund të shkaktoj infarkt në zemër apo në tru

Infarkti në zemër apo në tru shfaqet në 30% të rasteve pas situatave stresuese. Traumat,

emocionet e forta përshpejtojnë pulsin dhe rrisin presionin e gjakut, se më agresive të jenë ato aq

më i ulët është numri i mbijetesës. Nëse pas infarktit nuk zvogëlohet stresi, atëherë është shumë

e mundur që infarkti të përsëritet për një periudhë dy vjeçare.

Mund të shkaktoj depresion

Stresi ndikon fuqishëm në shfaqjen e depresionit.Nën ndikimin e stresit, shumë njerëz humbasin

dëshirën për kryerjen e aktiviteteve të përditshme dhe kanë nivel më të ulët të hormoni të

lumturisë (serotonin).Gjithashtu humbet dëshira apo nevoja për tu ushqyer, përs seks si dhe për

tu shoqëruar me miq.Edhe pse stresi nuk është shkaktari i vetëm i depresionit, gjithësesi,

hulumtimet kanë treguar se depresioni shfaqet zakonisht pas situatave stresuese.

Përshpejton procesin e plakjes

Ata të cilët janë çdo ditë nervozë dhe depresivë për shkak të situatave të ndryshme në punë apo

në shtëpi, kanë shenja të qelizave tepër të dëmtuara. Përveç kësaj, shkencëtarët kanë vërtetuar se

personat të cilët në fëmijëri kanë përjetuar stres të madh apo trauma, kanë telomere më të

shkurtra (kanë funde apo skaje të dëmtuara të kromozomeve të cilat e mbrojnë ADN –në nga

dëmtimet, një tregues ky i plakjes së organizmit.

Rrit rrezikun e shfaqjes së kancerit

Personat të cilët nuk mund të përballen me stresin dhe emocionet negative, i ruajnë ato brenda

vetes, janë të prirur ndaj formave të ndryshme të shfaqjes së kancerit. Kjo, ndryshe nga femrat,

8http://acibademsistina.mk/health/al/indec.ph/familijarno-zdravje/786-si-ndikon-stresi-ne-organizmin-tone.html

18

është më e theksuar tek meshkujt të cilët e kanë më të vështirë të flasin me personat e afërt rreth

problemeve të tyre.Përveç rrezikut të lartë të shfaqjes së kancerit, stresi redukton edhe

mundësinë e shërimit gjatë periudhës së trajtimit me rrezatim apo me kimioterapi.

Stresi redukton vëllimin e trurit

Stresi ndikon negativisht në shëndetin e njeriut madje edhe tek ata persona të cilët kanë një

shëndet të shkëlqyer.E dimë që stresi i dëmton qelizat e trurit.Shkancëtarët kanë zbuluar se

personat të cilët janë vazhdimisht nën ndikimin e stresit, kanë një tru mesatarisht më të vogël se

personat e tjerë të cilët nuk përballen me stresin.Ky mund të jetë një tregues i problemeve

mendore dhe problemeve me kujtesën në një periudhë më të vonë gjatë jetës.

Sëmundjet kronike

Hulumtimet tregojnë se nuk është e rëndësishme se sa e ndjejmë stresin, i rëndësishëm është

fakti se si ne reagojmë ndaj tij, pasi në këtë mënyrë përcaktohen pasojat që do të shkaktoj stresi

në organizmin tonë. Këto hulumtime kanë zbuluar se personat të cilët nuk funksionojnë siç

duhet, kanë nivel tëlartë të hormoneve të stresit – kortizol në gjak. Kjo ndikon në shfaqjen e

sëmundjeve kronike si diabeti, presioni i lartë i gjakut, artriti dhe sëmundje të tjera.

Ndryshon gjenet

Ndikimi i stresit tek gjenet e njeriut kalon nga bezi në brez. Stresi që ne ndjejmë i përcakton

gjenet të cilat fëmijët tanë do të trashëgojnë. Fëmijët të cilët kanë prindër nervozë, depresivë,

agresivë, madje edhe po të rriten në një atmosferë të qetë dhe të sigurtë prindërore, përsëri janë të

prirur ndaj stresit dhe ndaj problemeve të rënda psiqike.

1.8 Stresi në mardhëniet e punës

Mjedisi I punës mund tëjetë një ambjent shumë stresues. Duke qenë se një pjesë e madhe e jetës

së njerëzve kalohet në mjedisin e punës atëherë ka shumë mundësi që cështket e pnës do të kenë

ndikimin e tyre në mënyrën se si njerëzit ndjehen. Studime të ndryshme kanëdemonstruar që

19

stresorët e punës luajnë një rol madhor në shfaqjen e problemeve shëndetësore, pa knaqsi nga

puna duke cuar deri në shfaqjen e sindromës së lodhjes nga puna(Li, Yang, dhe Cho, 2006; Shen

dhe bp., 2005). Stresi I lidhur me punën mund të përkufizohet si përgjigje e dëmshme fizike dhe

emocionale që ndodhin kur kërkesat nuk përputhenme aftësitë, burimet apo nevojat e

punonjësve( Sohail dhe Rhman, 2015). 9

Në shërbimet shëndetsore stresi I lidhur me punën përfaqëson një problem vecanërisht të

mprehtë përshkak të rolit kyc të tij nëarritjen e rezultateve maksimale të mundshme nga puna

dhe cilsis optimal të kushteve të punës, të cilat lidhen dretëpërdrejtë me shëndetin e pacientëvë

duke qenë

se shëndetësia është një ndër shërbimet dhe të drejtat kryesore në cdo shoqëri. Madje, në fushën

e shëndetësis stresi I lidhur me punën merr një karakter edhe më të mprëhtë për shkak të

problemeve

të zakonshme që hasen në këtë sector, të tilla si stafi I përshtatshëm dhe I pamjaftuehëm,

pritshmërit e mëdha të publikut, puna me orar të zgjatur, gabimet mjeksore dhe ndjekjet ligjore

pershkak të tyre, dhekontakti I vazhdueshëmme vdekjen dhe proceset që kanë të bëjnë me të. Për

shkak tëkërij konteksti, studimet shkencore sugjerojnë që punonjësit e sektorit të

shëndetsisëpërbëjnë një grup në nivele të lara stresi duke paraqitur nivele shqetësuese të

shqetësimëve psikologjike krahasuar me punonjësit e pjesës më tëmadhetësektorëve të tjërë të

shoqërisë( psiko, 2006).

9http://www.panorama.com.al/flet-mjeku-stresi-ne-pune-pasojat-dhe-si-te-kujdeseni/?fbclid=IwAR3RS7veNL_DaJU7PmXeLWXlscQfzF0cCT3XuLKEkF8vyIVGgy5LJdsxwTc

20

1.9 Teknikat e përballimit të stresit

Menaxhimi I stresit ka të bëjë me mbajtjen nën kontroll të shkallës së sistemitnë të cilën

ndodhemi, si dhe me ndikimin drejt zvoglimit të tij.

Në fushën e menagjimit tësresit përmendet lloj-lloj strategjie e teknike, ndërmjet të cilave jan

analizuar e verifikuar si efektive, vecmas përkrahja emocionale nga të tjerët, meditimi dhe

relaksimi. Kriza jetësore, tragjëditë, e po kështu edhe stresi, perballohen më lëhtë kur ndahen me

të tjerët.Stratëgjia e përballimit ndahen në stratëgji fokusuar te problem dhe stratëgjia fokusuar te

emocionet.

Njerëzit që marrin vendime active për të zgjedhur problem kanë më pak mundësi të kenë

depression dhe sëmundje pas ngjarjeve negative të jetës ndërsa njerzit që përdorin zhurmën apo

stratëgji edituese për përballimin e emocioneve negative kanë stress më të gjatë dhe më të fellë

pas ngjarjeve. 5

Teoria psikoanalitike përshkruan një numër stratëgjish të pavetëdijshme (mekanizmat mbrojtës)

që njerëzit përdorin për tu përballur me emocionet negative: represioni, refuzimi dhe projektimi.

Ka disa teknika qetësuese për stesin si psh: aktiviteti I rregullt fizik është një nga teknikat më

efektive të mënaaxhimit të stresit, të shprehim ndjenja, të bëjmë dicka qe na relakson, të

bisedojm të qeshim e të qajmë gjithashtu ndihmon shumë në memaxhimin e stresit.

Teknika koniktive, si sfidimi I mendimeve negative mund t”I ndihmojnënjerzit të reagojnë më

mirë ndaj stresit.Format e ndryshmetë meditimit gjithashtu janë dëshmuar si si efektive në

përballimine stresit.Relaksimi është thelbësishtclirim nga stresi, me c”rast trupi vjen në gjendje

pushimi dhe mund të këndellet.

21

1.10 Stresi dhe shëndeti trupor

Është e njohur se shpeshherë nuk jemi në gjendje t’iu shmangemi situatave të ndryshme të

stresit, të cilave u ekspozohemi për çdo ditë.Stresi për njerëzit është bërë i përditshëm, si në

shoqëritë e rregulluara mirë, ashtu edhe në shoqëritë në tranzicion, çfarë është momentalisht

shoqëria jonë.

Një nga temat më aktuale në psikologji sot është “STRESI” dhe “STRESI PROFESIONAL”.

Kjo problematikë është objekt i shumë debateve shkencore, ku shkencëtarët parashtrojnë shumë

pyetje të tipit:

1. Si reagojnë njerëzit kur kuptojnë se së shpejti do t’u ekspozohen rreziqeve serioze?

2. Cilët faktorë ndikojnë në efikasitetin e individëve gjatë situatave të rrezikshme?

3. Pse disa persona i nënshtrohen frikës me panik, kurse të tjerët jo?

4. Cilët faktorë ndikojnë në shpejtësinë e vendosjes së nivelit normal të stabilitetit emocional pas

përjetimit të ndonjë situate stresi? 10

‘’ Në kuptim të gjerë stresi është reaksion trupor dhe psikologjik ndaj stresorëve të jashtëm dhe

të brendshëm.Kjo pra nuk është situatë në të cilën është gjendur individi, por reaksion ndaj asaj

situate. Kjo është forcë negative, destabilizuese që nëse del nga kontrolli ka veprim të dëmshëm

për personalitetin e individit’’

1.11 Mposhtja e problemit të stresit

Çdo individ zhvillon strategjinë e vet për mposhtjen e rrezikut, të stresit ose të situatave

konfliktuoze. Këto strategji quhen mposhtje.

Çdo individ reagon në mënyra të ndryshme në situatën e strsit të krijuar me humbjen e punës dhe

kjo varet nga disa faktorë:

1. Këto janë veqorit e tij personale ( kongjitive ose njohëse, emocionale dhe të vullnetshme)

2. Aftësia e tij që t’I kuptoj drejt të metat dhe aftësitë e tij

10 Dr.sc I Mujo Haskoviq, Psikologji Sarajevë/ Prishtinë 2006 fq 125-127

22

3. Aftësia e te kutuarit të arsyes për mposhtjen e diopët të stresit

4. Niveli imarrëdhënieve ndërnjerëzore

5. Marrëdhëniet kolegjiale në vendin e dikurshëm të punës, në kolëktivin e dikurshëm

6. Organizimi I punës në shoqëri në të cilën jetojn individi etj.

1.11.1 Disa këshilla për mposhtjen e situatës së stresit

Megjithëse në ndonjë situatë ndiheni I padobishëm dhe I paaftë, kjo në rastet më të shpeshta nuk

është ashtu. Shumë prej jush së shpejti do të konstatoni se p.sh humbja e punës, e mikut etj.

Është në të cilën do të përpiqeni të ndërtoni raporte të reja me njerëz të rinj, të punoni në

përmirsimin e pozitës suaj mnateriale te zbuloni disa aftësi të reja qëkan pushuar tek ju etj.

Bëhuni të vetëdishëm se nuk jeni goditur vetëm ju mendonjë situate stresi. Kjo ju ndodhë

edhe të tjerëve, ҫdokund në botë, dhe për shkak të tranzicionit të shoqërisë sonë, të gjithë

duhet të jëmi të gatshëm për këtë.

Ndryshime në jetë gjithmonë janë sfid, që mund t’I shfrytëzojmë në mënyrë positive duke

zhvilluar disa aftësi të reja.

Megjithëse e gjithë kjo është shancë për ndryshim tëmirë( sipas fjalës së urtë popullore’’

SA MË KEQ- AQ MË MIRË’’).

Përpiquni të bindni veten dhe të tjerët se keni bërë ҫdo gjë që t’I mposhtni problemet, në

mënyrë që të ruani vetërespektin.

Kërkoni ndihmë dhe solidaritet në familje veҫmas nga partneri dhe fëmijët tuaj. Sqaroni

dituatën e re edhe bashkëshortit edhe fëmijëve.

Nëse keni prondër, edhe ata I njihni me problemin e krijuar, sepse do të jetë e

mirëseardhur edhe përkrahja e tyre (morale ose material).

Situata e re shpesh herë nënkupton edhe nevojën për mësimin e shkathëtsive, të punëve të

reja , fitimin e diojeve të reja dhe kjo duhet të pranohet,

Pushoni, por mos harrobi kondicionin fizik. Me forcimin e organizmit do të ballafaqoheni

më lehtë me situatën e re të krijuar, kirse prej saj do të dilni me pasoja mëpak te dëmshme.

23

2.QËLLIMI

Qëllimi i punimit ështëtë vlersohet niveli i stresit të përjetuar nga ana e

profesionistëve shëndetësor duke marrë për bazë dhe njohurit e tyre për pasojat

shëndetësore që sjell stresi afat gjatë ekspozimit ndaj faktorëve të jetës së përditshme

në ambientin e punës dhe faktorëve të tjerë individual social.

3.METODOLOGJIA E HULUMTIMIT

Fillimish për realizimin e punimit është marrë leje nga Drejtoria e Spitalit të

Prizrenit dhe mjekëve me anë të kërkesës së shkruar nga ne dhe aprovuar nga

Fakulteti jonë

Për këtë punim është përdorur metoda e hulumtimit. Në mënyrë që të

realizoheshin objektivat e këtij studimi, ne përdorëm metodën sasiore të

mbledhjes së të dhënave, ku nëpërmjet pyetësorëve të shpërndar u bë e

mundurmbledhja e informacionit. Subjektet që përfshihen në hulumtim janë

punjonjës shëndetësor që punonin në spiatalin rajonal në Prizren.Mbledhja e të

dhënave u realizua duke përdorur një pyetsor me pyetje te ngjashme nga OBSH

(Questionare for stress on work place).

24

4.REZULTATET

Rezulatatet ne kete hulumtim janë paraqiturnë grafikone dhe tabela duke u bazuar në përgjigjet

shëndetësore në pyetjet e nxjerra nga’’Pyetësori i OBSH (Questionare for stress on work place)

TË DHËNAT E PËRGJITHSHME TË MJEKËVE NË STUDIM

Në studim morrën pjesë 10 mjek. Nga këto ishin tetë meshkujë (8) dhe dy femra (2). Mosha

mesatare mjekëve në studim ishte rreth 57-58, mosha minimale (44 vjeq) , deri në moshën

maksimale (64 vjeq) . Nga të anketuarit 4 ishin Gjinekolog mjek pediatër ishtë një (1), mjek

neuropsikiatër ishin dy (2), mjek kirurg ishte një (1), dhe mjek interno ishin dy (2).

Saj përket vendbanimit të gjithë mjekët vinin nga vendet urbane. Për gjendjen ekonomike e

shumica mjekëve deklaruan se kishin të ardhura të mira dhe mesatare. Shumica e mjekëve

kishin përvoj pune mbi dhjetë (10) vite.

Tabela nr 1

Emri dhe

mbiemri

Gjinia Mosha Profesioni Vendbanimi

S.GJ Mashkull 58 Gjinekolog Prizren

SH.L Mashkull 57 Gjinekolog Prizren

G.S Mashkull 57 Gjinekolog Prizren

M.T Femër 60 Gjinekologe Prizren

N.M Mashkull 60 Pediatër Prizren

H.H Mashkull 48 Neuropsikiatër Prizren

R.K Mashkull 58 Neuropsikiatër Prizren

H.B Mashkull 64 Kirurg Prizren

Z.I Femër 59 Internist Prizren

F.M Mashkull 44 Internist Prizren

25

Graf 1.Rezultatet e paraqitura lidhur me stresin në punë.

Në pyetjen “ A shkakton puna juaj stres? Nga dhjetë mjekë (10) të anketuar, 60%nga ta

deklaruan se gjithmonëkanë stres në punë, tre mjek (3) apo 30% nga ta deklaruan se shpeshkanë

stress në punë, një mjekë (1) apo dhjetë përqindë (10%) deklaruan se ndonjëher kan stress në

punë, ndërsa për kurr nuk pati të deklaruar.

30%

10%

25






60%

10%

0%

Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

25






Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

26

Graf.2 Rezultatet e paraqitura lidhur me ndikimin e stresit në punë

Në pyetjen “ A ndikon stresi në performancën tuaj në punë” Nga dhjetë mjekë (10) të anketuar ,

pesë mjekë (5) apo katërdhjet e pesë përqindë (45%), nga ta deklaruan se gjithmonë stresi ndikon

në performancën e punsë,nga dy mjek (2) apo 28%, nga ta deklaruan se shpesh ndikon stresi në

performancën e punës, një mjek (1) apo 9% deklaruan se ndonjëherë ndikon stresi në

performancën e punës, dy mjek (2) apo 18%, nga ta deklaruan se kurrë nuk ndikon stresi në

performancën e punës.

28%

9%

18%

26








45%Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

26








Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

27

Graf.3 Rezultatet e paraqitura lidhur me zemërimin dhe inatosjen në rrethana të stresit

Në pyetjen “ A ndjeni se zemëroheni apo inatoseni lehtë në rrethana stresi” nga dhjetë mjek(10)

të anketuar, dy mjekë (2) 22%, nga ta deklaruan se gjithmonë zemërohen dhe inatosen në

rrethana stresi, nga katër mjekë(4) apo 35%, deklaruan se shpesh zemërohen dhe inatosen në

rrethana stresi , nga tre mjek (3) apo 32% deklaruan se ndonjëher zemrohen dhe inatosen në

rrethana stresi, nga një mjek (1) apo 11% deklaruan se kurrë nuk zemrohen dhe inatosen në

rrethana stresi.

32%

11%

27







rrethana stresi.

22%

35%

11%

Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

27







rrethana stresi.

Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

28

Graf 4. Rezultatet e paraqitura lidhur me ankthin në rrethana stresi

Në pyetjen “ Në rrethana stresi a ndjeni se ju kap ankthi?” Nga dhjetë mjek (10) të anketuar,

10% nga ta deklaruan se gjithmon I kap ankthi në rrethana stresi, 40% deklaruan se shpesh i kap

ankthi në rrethana stresi, 30%, deklaruan e ndonjëherëkurse 20% deklaruan se kurrë nuk I kap

ankthi në rrethana stresi.

30%

20%

28






10%

40%

Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

28






Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

29

Graf.5 Rezultatet e paraqitura lidhur me rritjen e tensionit arterial gjatë stresit

Në pyetjen “ A keni kontrolluar se në rrethana stresi ju rritet tensioni Arterial?” Nga dhjetë mjek

(10) të anketuar , tre mjek (3) apo tridhjet përqind (30%) deklaruan se ndonjeher e kontrollojn

tensionin Arterial në rrethana stresi, kursegjashtë mjek (6) apo gjashtë dhjetë përqind (60%)

deklaruan se kurr nuk e kontrrollojn tensionin Arterial në rrethan stresi.

60%

29






0%

10%

30% Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

29






Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

30

Graf.6 Rezulatet e paraqitura lidhur me fajsimin e vetvetes kur gjërat shkojnë keq

Në Pyetjen “ Në rrethana stresi a e fajsoni veten kur gjërat shkojn keq?” Nga dhjetë mjek të

anketuar (10), asnjë mjek nuk e fajëson vetveten në rrethana stresi,te njejten % ekemi hasur ne

pergjigjen se ata shpesh e fajesojne veteveten ne rrethana stresi.

37%

30





0%

37%

26%

Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

30





Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

31

Graf.7 Rezulatet e paraqitura lidhur me inatin dhe mërzin me persona që keni pranë

Në pyetjen “ Në rrethana stresi nxirrni inatin, merzin me persona që keni pranë?” Nga dhjet mjek

(10) të anketuar, asnje mjek nuk deklaroj se kete e bejne ne momente te tilla me pacientet e tyre

ose me stafin

30% te tyre deklaruan se ndonjëher e nxjerrin inatin dhe mërzin me përsonat që kan pranë.

70%

31




ose me stafin


0% 0%

30%

Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

31




ose me stafin


Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

32

Graf 8. Rezultatet e paraqitura lidhur me gjerat jo tëkendshme gjatë stresit

Në pyetjen “ Në rrethana stresi a bëni gjëra jo tëkendshme?” Nga dhjetë mjek (10) të anketuar,

të gjithe deklaruan se kurre nuk bëjnë gjëra te tilla në rrethana stresi.

32




0%0%0%

100%

Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

32




Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

33

Graf.9 Rezultatet e paraqitura lidhur me trajtimin e problemeve emocionale në qetësi.

Poashtu ne pyetjen “Në rrethana stresi a i trajtoni problemet emocionale në qetësi?” te gjithe

deklaruan se gjithmon at e bejne kete gje.

33




100%

0%0%0%

Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

33




Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

34

Graf.10 Rezultatet e paraqitura lidhur me tharjen e gojës djersitjen e duarve dhe zbehjen e

lekurës gjatë stresit.

Në pyetjen “ Gjatë stresit a ju thahet goja, ju djersiten duart apo ju zbehet lëkura? Ku nga dhjetë

mjek (10) të anketuar, 50% deklaruan se gjithmon ju thahet goja ju djersiten duar dhe ju zbehet

lëkura gjat stresit.dhe 30% deklaruan se ndonjëherë ju thahet goja ju djersiten duart apo ju zbehet

lëkura gjatë stresi.

10%

30%

10%

34







50%

10%

Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

34







Gjithmonё

Shpesh

Ndonjёherё

Kurrё

35

Ndikimi i stresit te mjekët në Gjermani

Presioni ndaj përfitueshmëris: Mjekët pa përvojë vuajnë më së shumti nga stresi. Mjekët e

Gjermanis janë të sresuar: prersioni ekonimik dhe mungesa e kohës jo vetëm që po bëjnë gjithnjë

e më shumë telashe për pronarët e praktikave, por edhe për klinikër. Mbi të gjitha për lehtësimin

e sresit, mjekët përdorin metoda shumë më të shëndetshmë sesa shumica e menaxherëve dhe të

puntorëve. Ҫdo mjek i katër e precepton nivelin e stresit sit ë lartë gjatë një dite mesatare pune,

vetëm 8% e konsiderojnë të moderuar dhe dy të tretat mendojnë se është ,esatare. Ndërsa kjo

vlerë mbetet e njëjtë në mesin e klientëve dhe mjekëve praktik, në 28% një përqindje më e lartë

në spiatal tregon një nivel të lartë stresi sesa në praktik 22%. Ai gjithashtu preceptohet si

negative në klinik me 43% më shpesh sesa në një praktik 32%. Ky ishte rezulatti i një studimi në

internet të 162 mjekvenga spitali me sponzorizime dhe praktika të ndryshme në të gjithë

Gjermanin të realizuara nga DocCheck në emër të klinikave Asklepios. Shkaqet kryesore të sresit

janë : presioni ndaj ekonomis, shumë kërkesa për dokumentacion, ngarkesa pune, shumë pak koh

për pacient dhe nuk ka koh për pushime. Përveq presionit ekonomik që mjekt në veqanti

ndjenjëështë mungesa e kohës që po shqetsojnë mjekët. Edhe mjekët me më pak përvojë

theksojnë kërkesat e dokumentacionit të sotëm 58% me mjekë të moshuar është 46% si dhe me

pronar të praktikës. Vetëm mjekët me rrogë e shohin atë krejtësisht ndryshe me 28%, por ata janë

barrë më e madhe me 44% shumë pak kohë për një pacient. Për shkak të sresit negative rrethë

një e treat e mjekëve vuajnë ‘’rregullisht” ose “shpesh” nga simptoma fizike si dhimbje koke ose

dhimbje shpine, migren qrregullime të gjumit, zhuema në vesh, problem kardiovaskulare ose

gastrointestinal ose sëmundje të lëkurës. Me 22%, një e pesta e mjekëve deklarojn se ata

rregullisht ose shpoesh përjetojn ankesa psikologjike siҫ jane : depresioni, nervozizmi,

shqetësimi, ankthi, sulme paniku për shkak të stresit negative. Mjekët ndihmës janë të ndjeshëm

ndaj stresit me 47% për fizik dhe 32% për ankesa psikologjike. Nëse përjetohet një njivel i lartë i

stresit, në të cilën mbizotron gjithashtu stresi negative, ankesat shfaqen veqanërisht shpesh.11

11https://www.arzt-wirtschaft.de/druck-zur-wirtschaftlichkeit-unerfahrene-aerzte-leiden-am-meisten-unter-stress/?fbclid=IwAR0_xNOPGcIGry2_wplRiuFkb7yukhRCGFlPOQ0dh_wlfU6dbjpwBqlwjWA

36

5. REKOMANDIMET

1. Kontrollimi i stresit që është një faktor vendimar me përcaktimin e shëndetit për secilin nga

ne.

2. Përdorimin e teknikave relaksusese në procesin e menaxhinmit të stresit gjë që rritë

kapacitetin individual të përballimit të situatave stresuese, sjelljëse në punë apo jetës në

përgjithësi.

3. Për mbështetjen sociale dhe ndjenjën e komunitetit që luajnë rol buferik ndaj efekteve të

streseve, ne sugjerojmë qëte behet përpjekje që këto aspekte të ndahen dhe të forcohen pa e ndier

si obligim apo imponim gjatë ushtrimit të detyrës.

37

REZYME

Ngjarjet konsiderohen stresuese kur ato janë trauma jashtë rangut të eksperiencave normale

njerëzore,perceptohen si jo të kontrollueshme, ose te paparashikueshme, kur ato sfidojne limitet

e aftesive tona dhe kur shkaktojnë konflikte të brendshme midis qëllimeve që bien në

kundërshtim me njëra tjetrën.

Menyra se si ne arrim të kuptojm që një shok ose shoqë është në fazën e mbingarkesës më stres

është nëpërmjet ndryshimeve në sjelljet e tyre si: mospërgatitje e mirë në mësim, ndryshimi i

sjelljes në familje ose në shoqëri, shtimi i pirjes së duhanit ose i pirjes së alkoolit, përdorimit të

drogës, mohimit të stresit dhe pesimizmit.

Menaxhmi i dobët i stresit mund të shoqërohet me shkallë të shtuar të sëmundjeve të zëmrës,

mungesen e koncentrimit, frymarrjen e shpejt, rrahjet e shpejta të zëmrës, pagjumësi, lodhje të

përgjithshme të disa njerëz etj. Por ne kemi shumë në dorë për parandalimin e stresit, sepse

përmes një jete të shëndetshme gjithkush mban larg stresin . Pra, duke ngrënë shëndetshëm, nga

ana tjetër, raportet sociale janë shumë të rëndësishme që të prekemi sa më pak nga stresi.

Duke bërë të ditur problematikën tënde, duke e vënë në tavolinë si një problem ku ti nuk ke asnjë

kompleks për ta ndarë me të tjerët, jo vetëm shkarkon nga vetja një ngarkesë që nuk është mirë ta

mbash, por edhe do të gjesh një zgjidhje për problemin tënd. Një nga fazat e zhvillimit të njëriut

më e prekura nga stresi është adoleshenca, faze kjo në të cilen ndodhin shumë ndryshime fizike e

psiqike tek adoleshentet e si rezultat i tyre ata preken nga stresi dhe si rezultat i ndikim që ka

adoleshentet mund të mendojnë edhe për vetëvrasje ku ne këtë fazë është e nevojshme edhe

ndëryrja profesionale e një psikologu, për tu shëruar ose larguar nga stresi fëmija ka nevojë për

qetësi, dashuri, vemendje nga ana e prindërve.

38

LITERATURA

1. http://www.psikologjia.com/?p=55

2. Krantz DS, Kop WJ, Santiago HT, Gottdiener JS. (1996). Mental stress as a trigger ofmyorcadial ischemia and infarction. Cardiology Clinics, 14:271

3. Terry F. Pettijohn, Psikologjia, Botimi II. Tiranë, 1996, fq, 426.

4. Karaj, Th. (2005). Psikologjia e stresit, Mokra, Tiranë

5. Nushi Pajazit, Juniku Neki, Bërxulli Dashamir, Psikologjia 11. Libri Shkollor, Prishtinë,

2006

6. Mike Clayton, Menaxhimi i stresit, PrishtinË 2014, fq 38.

7. http://shekulli.com.al/stresi-semundjet-qe-na-shkakton-dhe-si-menaxhohet/

?fbclid=IWAR17WlL9fibGtsWELyWyYDPjS1tHuNËNOJQujMD-809gpABWaNkfiZ32US0

8. http://acibademsistina.mk/health/al/indec.ph/familijarno-zdravje/786-si-ndikon-stresi-ne-

organizmin-tone.html

9. http://www.panorama.com.al/flet-mjeku-stresi-ne-pune-pasojat-dhe-si-te-

kujdeseni/?fbclid=IWAR3RS7veNL_DaJU7PmXeLWXlscQfzF0cCT3XuLKEkF8vyIVGgy5LJdsxWTc

10. Nushi, Pajazit, Psikologjia e përgjithshme, Prishtinë,2002.

11. Dr.sc I Mujo Haskoviq, Psikologji Sarajevë/ Prishtinë 2006 fq 125-127

12. https://www.arzt-wirtschaft.de/druck-zur-Wirtschaftlichkeit-unerfahrene-aerzte-leiden-am-

meisten-unter stress / ?fbclid = IwAR0 _xNOPGcIGry2 _wplRiuFkb7 yukhRCGFlP OQ0dh_

wlfU6db jpwBqlwjwA

39

Biografia e shkurtër e kandidates -Cv

Informatat personale:

Emri dhe mbiemri Aida Berisha

Ditëlindja 04.06.1998

Gjinia Femër

Nr.Personal 1240632558

Të dhënat kontaktuese

Telefoni 044-669-708

Adresa Selajdin Berisha

E-mail [email protected]

Të dhënat e kualifikimit

Shkolla e mesme e lartë Shkolla e mesme e Mjekësisë “Luciano Motroni”

Universiteti “Fehmi Agani”,Gjakovë

Fakulteti Fakulteti i Mjekësisë

Programi Mami

Statusi E rregullt

Nr.ID 160305006

punim diplome tema: ndikimi i stresit nË stafin mjeksor … i... · gjermani.duke për krahasimin...

Documents