KRİTİK (ELEŞTİREL) DÜŞÜNMENİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER-4

PSİKOLOJİK VE SOSYOLOJİK ENGELLER

Bu Sunum, çevirisi KAD ( Kritik – Analitik Düşünme) Platformu Tercüme Birimi tarafından yapılıp Türkçeye kazandırılan “Kritik Düşünme Üzerine Pratik Bir Kılavuz” adlı eserden KAD Komisyonumuzca derlenmiştir. Eser Kritik (Eleştirel) Düşünmeye özet niteliğinde giriş sağlama özelliğinde olup, yazarı Greg R. Haskinstir.

Slayt gösterisinde örnek kısmından 15-20 sn sonra kritik düşünme kısmı kendiliğinden gelmektedir. İsteğe göre bu süreyi beklemeden aşağı yön oku ile kritik düşünme yazısının gelmesi sağlanabilir.

PSİKOLOJİK VE SOSYOLOJİK ENGELLER

ÖRNEK:1 ADAM KARALAMA SAFSATASI ENGELİ

“MUHATABIMIN SÖYLEDİĞİ ŞEYLERİN HİÇBİRİNE İNANMAYIN, ONDAN DAHA BAŞARILI OLDUĞUM İÇİN BENİ ÇEKEMİYOR,TEK DERDİ BU…”

KRİTİK DÜŞÜNME

BİR ARGÜMANI ORTAYA ATAN KİŞİYİ DEĞİL, ONUN ORTAYA ATTIĞI FİKİRLERİ DESTEKLEYEN ŞEYLERİ ELEŞTİRİN.

ÖRNEK:2

GENEL KANI,KAZANANIN YANINDA OLMA İÇGÜDÜSÜ ENGELİBİNLERCE YIL ÖNCE İNSANLAR DÜNYANIN DÜZ OLDUĞUNA

İNANIYORLARDI, ÇÜNKÜ HERKES ÖYLE DÜŞÜNÜYORDU.

KRİTİK DÜŞÜNME

BİR İDDİANIN POPÜLARİTESİ DEĞİL, DAYANDIĞI DELİLLERİN TUTARLILIĞI ÖNEMLİDİR.

ÖRNEK:3 TOPLUM ZORLAMASI ENGELİ

BERMUDA ŞEYTAN ÜÇGENİ

KRİTİK DÜŞÜNME

HERKES AYNI ŞEYİ SÖYLÜYOR DİYE BİR TOPLULUĞUN DÜŞÜNCELERİNİ BENİMSEMEYİN, KENDİNİZ DÜŞÜNÜN.

ÖRNEK:4 DUYGUSAL ETKİ ENGELİ

BİR ÜRÜNÜN RAKİBİNDEN DAHA İYİ OLDUĞUNA DAİR BİR KANIT OLMAKSIZIN, İNSANLARIN DUYGUSAL ZAAFLARI KULLANILARAK REKLAMININ YAPILMASI

KRİTİK DÜŞÜNME

DUYGUSAL ETKİLERİN

MANTIKLI KARAR VERMENİZE KARIŞMASINA ENGEL OLUN.

ÖRNEK:5 DİKKATİ DAĞITMA,

KONUYU BAŞKA YÖNE ÇEKME ENGELİ

BİR POLİTİKACININ DIŞ POLİTİKASINA YÖNELİK ELEŞTİRİLER ALACAĞI BİR TOPLANTIDA ŞAKALAR,ESPRİLER YAPARAK KONUYU DAĞITMAYA ÇALIŞMASI

KRİTİK DÜŞÜNME KONUYU DEĞİŞTİRMEYE ÇALIŞANLARIN FARKINDA OLUN

ÖRNEK:6

YANLIŞ İKİLEM YANILGISI ENGELİ

“YA BİZDEN YANASIN, YA DA TERÖRİSTLERDEN YANA ,

SEÇİMİNİ YAP.”

KRİTİK DÜŞÜNME

BİR OLAY KARŞISINDA ALTERNATİFLERİNİZİ İYİ İNCELEYİN, BAŞKA ALTERNATİF OLABİLECEĞİNİ UNUTMAYIN.

ÖRNEK:7 BİR OTORİTENİN KABULÜNE DAYANMAK ENGELİ

“AB “İDAM KALKMALI DİYORSA İDAMIN KALKMASI YERİNDE BİR KARARDIR. ”

KRİTİK DÜŞÜNME

BİR ARGÜMANI SAVUNMAK İÇİN; ÜNLÜ BİR KİŞİNİN O KONUDA ÖYLE DÜŞÜNMESİNİN YETERLİ OLMAYACAĞINI UNUTMAYIN.

ÖRNEK:8 YASAL TEHDİT VE SANSÜRLEME ENGELİ

GAZETECİLERE KARŞI AÇILAN DAVALAR

KRİTİK DÜŞÜNME BİR KARŞI GÖRÜŞ

SUNULMAMASI O TEZİN DOĞRU OLDUĞUNU GÖSTERMEZ, KARŞI GÖRÜŞ SUNULMASI BAZI ÇEVRELERCE ENGELLENİYOR OLABİLİR.

ÖRNEK:9

SUNULAN VAATLERE KANMA ENGELİ

HİTLER BÜYÜK ALMANYA HAYALİ İLE MİLYONLARI, YAHUDİLERİ ÖLDÜRME KONUSUNDA İKNA ETTİ. JİM JONES ADLI BİR SAPIK TARİKAT LİDERİ 914 ÜYESİNİ İNTİHAR ETME KONUSUNDA İKNA ETTİ.

KRİTİK DÜŞÜNME

OBJEKTİF BİR YARGIYA VARMADAN ÖNCE KARİZMATİK İNSANLARIN ETKİSİNDE KALMADIĞINIZDAN EMİN OLUN.

ÖRNEK:10 DOLDURUŞA GETİRME SAFSATASI ENGELİ

“IRAK’TAN ASKERLERİN ÇEKİLMESİ GEREKİR DİYENLER VATAN HAİNİDİR.” DİYEREK; İNSANLARA SÖZ SÖYLEME HAKKI VERMEDEN ÖNCE DÜŞÜNCELERİNİ ŞEKİLLENDİRMEK.

KRİTİK DÜŞÜNME

BİR ARGÜMANI DEĞERLENDİRİRKEN ÖN YARGILARDAN SIYRILIN.

ÖRNEK:11 POLİTİK SANSÜR ENGELİ

POLİTİKACILAR BİR KONU HAKKINDA EKSİK VE SADECE KENDİ SEÇTİKLERİ BİLGİLERİ VERİYORLARSA, DOĞRU BİR YARGIYA VARILMASI ZORDUR.

KRİTİK DÜŞÜNME ÖZEL OLARAK SEÇİLMİŞ BİLGİLERDEN OLUŞANTARAFLI YARGILARIN FARKINDA OLUN, BÜTÜNÜ GÖRÜP, BİR OLAYI TÜM YANLARIYLA DEĞERLENDİREREK KARAR VERİN.

ÖRNEK:12 OLUMLU ETKİ ÖN YARGISI ENGELİ

BİR İLACIN ZAYIFLAMAYA YARDIMCI OLDUĞU SONUCUNU VEREN BİR ARAŞTIRMA İNSANLARA DUYURULURKEN, BAŞKA BİR ARAŞTIRMADA İLACIN HİÇ BİR ETKİSİ OLMADIĞI ORTAYA ÇIKSA BİLE BU GÖZARDI EDİLİR,DUYURULMAZ.

KRİTİK DÜŞÜNME

SADECE OLUMLU ETKİLERİ SEÇİP ONLARI ÖNE SÜREREK BİR ŞEYİN İYİ OLDUĞUNA KARAR VEREN YARGILARDAN KAÇININ. ÖZELLİKLE DE SONUÇ BİRİSİNE YARAR SAĞLAYACAK NİTELİKTEYSE TEMKİNLİ OLUN.

ÖRNEK:13 ZORLA GÜNDEME SOKMA ENGELİ

DANIŞTAY SALDIRISINDAN YOLA ÇIKARAK BAŞÖRTÜSÜ VE İRTİCA TARTIŞMALARININ GÜNDEME GETİRİLMESİ

KRİTİK DÜŞÜNME

BELLİ KONULARIN GÜNDEME GETİRİLMESİ İÇİN FIRSAT ARAYANLAR OLABİLECEĞİNİ UNUTMAYIN.

ÖRNEK:14 PARAYI BATIRMA SAFSATASI ENGELİ

VİETNAM SAVAŞINA ASKER GÖNDEREN AMERİKA,

SAVAŞIN SONUNA DOĞRU ARTIK KAZANAMAYACAĞINI BİLE BİLE DAHA ÇOK ASKER YOLLAMIŞTI.

KRİTİK DÜŞÜNME

KAYBETME,YENİLME KORKUSU İLE DAHA BÜYÜK BİR KAYIP İÇİNE DÜŞMEYİN. “BATTI BALIK YAN GİDER”

DİYE DÜŞÜNMEK YERİNE,

“ZARARIN NERESİNDEN DÖNÜLÜRSE KÂRDIR.” DÜŞÜNCESİ.

ÖRNEK:15

KENDİNİ KANDIRMA VE ÜMİT ETME ENGELİ

“İNSANLARIN ÇOĞU KENDİ MESLEKLERİNDE, DİĞER MESLEKTAŞLARINDAN DAHA İYİ OLDUKLARINI DÜŞÜNÜR.”

KRİTİK DÜŞÜNME

DOĞRU OLDUĞUNA İNANDIĞIMIZ ŞEY, ASLINDA KENDİ EGOMUZUN, ÖN YARGILARIMIZIN, KORKULARIMIZIN BİR ESERİ OLABİLİR.