psikologji e pergjithshme- viti i ii-te mi&ti blloku iii
TRANSCRIPT
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Blloku III - Proceset endryshme psikologjike
Tema 8. Kognicioni dhe aftsitmendore
Tema 9. Zhvillimi gjat gjith jetes
Tema 10. Personaliteti
Tema 11. Psikologjia Sociale
TEMA 8.KOGNICIONI DHE
AFTSIT MENDORE
Kognicioni
Proces i t prceptuarit, t menduarit, t vepruarit dhe tarsyetuarit
Baza se si truri yn prdor informatat sensoriale pr tkrijuar kuptime
Gjetja e kodve pr t prfaqsuar boten
Prfaqsimi bots dhe botkuptimet
Ndrtimi i mendimeve
Gjuhs
Prfytyrimeve apo Imazheve
Koncepteve
KA SHT KOGNICIONI?
Gjuha: ajo e folur, e shkruar apo e shenjave si dhemnyre se si i kombinojm ato pr t komunikuarkuptim
GJUHA
Porsi kanga e zogut t'vers,qi vallzon n'blerim t prillit;
porsi i ambli flladi i ers,
qi lmon gjit e drandofillit;porsi vala e bregut t'detit,
porsi gjma e rrfs zhgjetare,
porsi ushtima e nji trmetit,ngjashtu ' gjuha e jon shqyptare
GjergjFishta
PARA ELEGJISENj dit do t'i marrsh n gjigjethet e rna t stinve t tua
dhe do t krkosh kot vetenshtigjeve t harruara t nj moshee nuk do t kesh m as f lok ere,
as shikim ylberi ta matsh fillin
dhe fundin e mashtrimit tnd t shkurtr.
AzemShkreli
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Gjuha sht nj sistem fleksibil q prdor tinguj, rregulla, gjeste dhesimbole pr t krijuar komunikim. Rregullat e gjuhs:
Fonemat
Tingujt m tmelor t nj gjuhe
Morfemat
Njsit m t vogla por me kuptim t nj gjuhe, si fjalt parashtesat dheprapashtesat
Jan baza e te menduarit njerzor
Sintaksa
Tersia e rregullave q tregojn se si duhet rnditur fjalt pr t formuarshprehje dhe fjali t kuptimshme
Semantika
U jep kuptim morfemave, fjalve,
Struktura siprfaqsore
Veantit e nj fjale apo grup-fjalsh t nj fjalie
Struktura e thell
Kuptimet e ndryshme t nj fjalie Sintaksa dhe semantika u lejojn dgjuesve dhe lexuesve t prbjn
transformime n mes t strukturs siprfaqesore dhe asaj t thell
GJUHA
STRUKTURA E TRANSFORMIMEVESIPAS NOAM CHOMSKY-T
Kuptimi(mendimi, idet)
Morfemat(fjal, parashtesa, prapashtesa)
Fjalit(shprehjet)
Fonemat(tingujt e thjesht)
Prfaqsim mendor i prjetimeve shqisore
Prfytirimet na lejojn t mndojm mbi gjsende dhet zgjedhim probleme n mnyra jo-verbale
PRFYTYRIMET-IMAZHETMENDORE
Kategori mendore pr klasifikimin e njerzve, sendevedhe ngjarjeve t veanta.
T krijuar pr t prdorur dhe organizuar dheklasifikuar ide, sende, ngjarje apo njerz.
Klasifikimi mund t jet i supraorganizuar (ide t
prgjithshme) dhe i suborganizuar (ide t prveme). Pergjithshm: mobilie- shtepiake, zyre, puntorie
Prveqem: kuzhin
Ndihmojn t mendojm n mnyr me efektive prsendet dhe ndrlidhjet mes tyre.
U japin kuptim prvojave t reja
KONCEPTET
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
KONCEPT KategoritGrupime mendore t sendeve t ngjashme
Karrige
Karrige
ka kan t prbashket t gjitha?Wittgenstein: Ngjashmrin familjare
Eleanor Rosch Modelin e prototipeve
Prkitja e nj kategorie bhet n baz t ngjashmris sipas
ekzemplarve prototipik
Modeli mendor i prototipeve prmban tiparet m tipike t nj
koncepti
ShembujKarrige
Kuq
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Modeli i prototipeve
Kategorit: nuk do t thot t tra apo asgj
Ato kan nj strukture graduale
Shembull i mir Shembull i dob
Modeli i prototipeve
Kategorit kan kufi t pa qart
Karrige? Karrige? Karrige? Karrige?Karrige?
Kategorit natyrore
Zogjt, bimt, qenjet
Kategorit artificiale
Karriget, ndrtimet, armt
KU MUND T APLIKOHET NJPROTOTIP?
Nuk sht i varur vetm nga fjalt, prfytyrimet dhekonceptet por shum m shum se aq.
Mendimi dhe kognicioni njerzor prfshin shum mshum sesa te menduarit pasiv
Mendimi duhet t jet aktiv pr nj perdorim tmirfillt n:
zgjedhjen e problemeve,
marrjen e vendimeve dhe
kuptimin e bots.
NDRTIMI I MENDIMEVE
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Teoria e relativitetit gjuhesor e Whorf (1956)
Gjuha e kufizon t menduarit
Hipotez kjo deterministe-shum e kritikuar
Kur nuk ekzistojn n gjuh disa fjali-mund t kuptohen
Gjuha dhe t menduarit jan t ndrlidhura mekulturen dhe ndikohen s bashku n lidhje tdyanshme.
Prvoja prvetson gjuhen dhe kjo ndikon mbi prvojat
pasuese duke i ndryshuar ato.
GJUHA DHE KULTURA
Tri aspekte t rndsishme n zgjedhjen e problemeve
I. Interpretimi
II. Strategjia
III. Vlersimi
ZGJEDHJA E PROBLEMEVE
I. Interpretimi
Shtrirja e problemit
Hapi i par pr zgjedhjen e problemit
Interpretim dhe shpjegim t problemit
T menduarit divergjent
Mendime se ka nevoj pr krim t ides origjinale Prfshin gjetjen e shum pergjigjeve t ndryshme, t
mundshme
T menduarit konvergjent
Nj drejim i veant se prkufizon vetm pr njzgjedhje ose nj numr t kufizuar zgjedhjesh
ZGJEDHJA E PROBLEMEVE
II. Strategjia dhe III. procesi i vlersimit
Zgjidhja e problemit n t kaluaren
Prova dhe gabimi
Algoritmi
Zgjedhje e problemeve hap pas hapi q garanton nj zgjedhjeekzakte
Heuristika
Metod praktike q ndihmon n thjeshtsimin dhe zgjedhjen eproblemeve, megjithse nuk garanton nj zgjedhje t sakt
Ngjitja n kodr: strategji heuristike n t cilen do hap t onn mnyre progresive m afr qellimit prfundimtar
Nnqellimet: qllime t ndrmjetme me t arritshme, pr talehtsuar procesin e arritjes t qllimit prfundimtar
Analiza e qllimit dhe e mjeteve
Nisja nga qllimi
ZGJEDHJA E PROBLEMEVE
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Strategjia dhe III. procesi i vlersimit
Paramendim i problemeve
Duke parashikuar se far probleme mund t lindin para seata t zhvillohen
Stuhi idesh
Nj individ ose grup prodhon ide t shumta dhe i vlersonato vetm pasi t gjitha idet jan mbledhur
ZGJEDHJA E PROBLEMEVE
Pengesat n zgjedhjen e problemeve
Niveli i motivimit dhe nxitja emocionale e individit
Skema mendore fikse
tendenca pr t zgjedhur problemet n nj mnyr t caktuar
prirje pr zgjedhje t caktuar t nxjerrur nga kujtesa
Fiksimi funksional
Tendenca e prceptimit t nj zgjedhje n nj mnyr t caktuar
ZGJEDHJA E PROBLEMEVE
Mnyre e veant e zgjedhjes s problemeve n t cilentanim t gjitha zgjedhjet e mundshme dihen.
Nuk shtrohen detyra pr zgjedhje t reja, por identifikohetzgjedhja m e mir pr problemin q kemi, n baz tkritereve q jan duke u prdorur.
Modelei kompensues i vendimmarrjes
mimi i secils prej zgjedhjeve n baz t kritereve t perdorimit
Modeli heuristik i vendimmarrjes
shembulli tipik
bagazhi i kujtess
predispozicioni pr konfirmim
VENDIMMARRJA
Formulimin
kndveshtrim i interpretimit t dhnave para arritjes snj vendimi
Gjykimin retrospektiv
tendenca pr ti par rezultatet si t vetmn zgjedhje
T menduarit kundrshtues
rreth realiteteve alternative dhe gjerave q nuk kanndodhur kurr.
SHPEJGIMI I VENDIMEVE TONA
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Aftsia pr t marr njohuri dhe pr ti prdorur ato nzgjedhjen e problemeve dhe pr tu prshtatur n botn qna rrethon
INTELIGJENCA DHE AFTSITMENDORE
MonolitikeBinet
Raven
Cattel- faktori G (i prgjithshm)
FaktorialisteSpearman
Thurstone
Guilford
Vernon
E shumfishtGardner
Sternberg
INTELIGJENCA DHE AFTSITMENDORE
INTELIGJENCAMONOLITIKE
Binet (18571914)Binet- Simon (1904)
Pioner n matjen e kapaciteteve
Pioner n vmendje kundrejt diversitetit shkollor (fmij me prejardhhje t varfra dhepasura)
Terman krijoi Standford-Binet KI (IQ)= x 100
Raven
Kapacitetin e prgjithshm jo verbal
I lir nga ndikimet kulturore
Cattell (faktori G)
Intelogjenca e prgjithshme (faktori G)- kapaciteti i prgjithshm pr realizimin egjrave pa intervenim paraprak.
Inteligjenca:
Fluide: kapaciteti i mnyrave t reja t zgjedhjes se problemeve dhe aktiviteti i br
E kristalizuar: aftsia e zbatimit t metodave t reja pr zgjedhjen e problemev sipas kontekstit kulturor
Moshes mendoreMoshen kronologjike
INTELIGJENCAFAKTORIALISTE
Spearman Analize bifaktoriale:
Faktori G i prgjithshem:
Faktor S apo specifik q prfqsojne shkathtesi te ndryshme t renditura n hierarki
Vernon Inteligjenca si hierarkike
Niveli baz: kapaciteti i induktimit, deduktimit dhe arsyeja abstrakte
Niveli i radhsshkathtsi grupore (verbale-edukative, mekanike-siperfaqsore)
Shkathtsi nngrupore: arsyetimi, rrjedhshmeria, kapaciteti numerik...
Thurstone Analize multifaktoriale, identifikoi shum faktor t pavarur nga njeri tjetri
Intel= 7 shkathtsi primare (arsyeja,kuptimi verbal, rrjedhshmria verbale,faktori numerik, shkathsi siperfqsore, kujtesa dhe shpejtsia e perceptimit)
Guilford Modelin strukturior t intelektit (5x4x6= 120 faktor) 5 operacione (kognicioni, kujtesa, produksion konvergjent, divergjent dhe
vlersim) X 4 prmbajtje ( figurative, simbolike, semantike dhe t sjelljes) X 6 prudukte (njesi, klasa,lidhje, sisteme, transformime, dhe implikime)
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Kuptojn se do inteligjenc sht e ndar dhe disa tndyshme.SternbergTeoria triarkike e inteligjencs: qendra e inteligjencs sh n individin, nsjelljen dhe ne kontekstin.
Prmbajtsore (analitike) e vlersojn shumica e testeve t inteligjencs
E prvojs (kreative) prshtatja ndaj detyrave dhe problemeve t reja
Kontekstuale (praktike) mnyra e zgjedhjes s problemeve praktike dhe personale
Gardnerndau 7 inteligjenca dhe pohoi se nuk kan lidhje ndr vete. 1. Gjuhsore2. Logjike-matematikore3. Muzikore4. Hapsinore5. Trupore-kinestetike6. Ndrpersonale7. Intraperonale8. Natyrore
INTELIGJENCA E SHUMFISHT
.Inteligjencat e shumfishta
Gardneri: inteligjenca ka nj baz biologjikepotenciali biopsikologjik pr t prpunuarinformacion q mund t jet i dobishm n njkontekst t caktuar kulturor, ne funksion t zgjidhjess problemeve apo t krijimit t produkteve q kanvler ne nj kultur.
Goleman (1997)Inteligjenca emocionale
Njohja dhe kontrolli i emocioneve t vetevets dhe t tjerve rrit efikasitetin ematjs s inteligjenc andaj pes tipare t kesaj natyre kontribojn n nj matjem t mir.
1. Njohja e emocioneve vetjake
2. Prmbajtja e emocioneve
3. Prdorimi i emocioneve pr t motivuar veten
4. Njohja e emocioneve t njerzve t tjer
5. Rregullimi i mardhnieve
INTELIGJENCA E SHUMFISHTMATJA APO TESTET E
INTELIGJENCS
Prpunimi i informacionit sht nj proces i prbashkt n tgjith njerzit.
Kur bie fjala pr vlersim t inteligjences duhet t kihetparasysh se masim nj perllogaritje t prgjithshme t prirjes prt mesuar, dhe dika q tashme i takon s kaluares n momentine matjes.
Mosha mendoreKI = x 100
Moshen kronologjike
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
TESTET EINTELIGJENCS
Individuale
I. Shkallt Wechsler(WPPSI-III, WISC-IV,WAIS-IV )
II.Standford-Binet
III.Shkalla McKarthy
IV.Bateria Psiko-Edukative Wudcock-
Johnson
V. Aftsit jo verbalet Niglier-it
VI.Bateria Kauffman
Grupore
I.Testi Sloson SIT-R3
II.Matricat progresive tRavenit
III.OTIS- Testi prshkathtsi shkollore
Testi Domino D-48
Testi jo Verbal i matjs sshkathtsis i Naglierit
(2007-2008)
SHKALLT WECHSLER(WPPSI-III, WISC-IV,WAIS-IV )
Gjashtdhjete e tetprqind e pikve tKI biejn n 100 +-
15= 85 -115
Nntedhjete e gjashtprqind e pikve t KIbiejn n rangun = 70
-130
SHPRNDARJA NORMALE E PIKVE T NJ TESTI
SHKALL T WECHSLER(WPPSI-III, WISC-IV,WAIS-IV )
Shkalla e Inteligjencs pr t rriturWechsler (WAIS)
Ndr m t perdorutit pr matjen e inteligjencs nt rriturit, jep pik t ndara pr performancn ne
nntestin verbal dhe ne ato t punimit
PYETJE T NGJASHME ME ATO NE WAIS
Shkalla Verbale
Informata t prgjithshme Fjalori
Cili sht dallimi kohor mes standardit ka do t thot fjala
t lindjes dhe paqsorit ? Zvarris ?
Ngjashmrit T kuptuarit
N ka ngjajn trenet me anij? Prs njerzit
kontratojn
sigurime
pr automjete?
Arsyetim aritmetik Span-i i Numrave
Nse nj dymbdhjetshe vesh Dgjoi me vmendje kta numra, un
Kushton 96 cent, sa kushton nj ve? i them n rend, ti pastaj n t
kundrten nga i fundit n t parin.
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
P S Y C H O L O G Y , 4 / E B Y S A U L K A S S I N 2 0 0 4 P R E N T I C E H A L L
ITEME T NGJASHME ME ATO NE WAISWPPSI-III
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
INTELIGJENCA:GJENET APO MJEDISI
Gjenet jan nj kontribues i rndsishm iinteligjencs
Mjedisi po ashtu sht i rndsishm n nivelin eintegjincs
Prbrenda nj kulture,ndonse gjenet jan m trndsishme pr t shpjeguar dallimet n inteligjenc.
Ndrmjet kulturave, ndonse mjedisi sht m irndsishm pr shpjegimin e ktyre dallimeve n
inteligjenc.
TEMA 9.ZHVILLIMI GJAT
GJITH JETS
Zhvillimi i paralindjes
I posalinduri
Foshnjria dh fmijria
Adoleshenca
Mosha e rritur
e hershme 20-40
e pjekuris / e mesme 40-60
e moshuar 65 e sipr
PERIUDHAT E ZHVILLIMITTRJETSOR
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
ZHVILLIMI I PARALINDJES
Ndahet n tri periudha:
1. Germinale (1-14 dit)
2. Embrionare (java 3-8)
3. E fetusit (java 9-38)
I POSALINDURI
Javt 1-4 jan m t vshtirat pr t posalindurit sepsejan tranzicion nga brendauterina n jasht.
Kt koh duhet t bije n vete forma e koks,trupit,dhe lkura.
T fitoji autonimi n:
ftymmarrje,
qarkullimi i gjakut (pulsi 120-150 x min.)
tretje (1-3 dit kulloshtr, 4 dit qumsht)
Rregulim i tempreraturs (munges dhjami)
GJENDJET E T POSALINDURVE DHE STIMULIMI I HERSHM
1. Gjumi i rregullt, i thelle 1/3 e dits2. Gjumi i parregullt, i leht 1/3 e dits3. E prgjumuar apo e tranzicionit4. Kurreshtje e theksuar pa aktivitet motor, 15 min.5. Zgjuar dhe shum aktiv motorikisht6. T qart, 5% e kohs totale. Reflekset e t sapolindurve
adaptative: t krkimit dhe thithjes
primitive: babinski, i kapjes, moros, plantar, i notimit, ihapave
Stimulimi i shqisave: t part, dgjuarit, shija, nuhatja,prekja
Shprehit motorike
Truri i njeriut pson shum ndryshime gjat foshnjrisdhe fmijris s hershme.
Edhe pse numri i neuroneve sht shum i madh qn lindje, numri i lidhjeve neuronale dhe dendritevefillon dhe rritet vrullshm gjat 2 viteve t para t
jets. Riorganizimi neurologjik si dhe rritja e lidhjeve
neuronale jan t ndrlidhurt ngusht me stimulimin ehershm, sa m stumulues mjedisi aq m t forta ktolidhje.
FOSHNJRIA DHE FMIJRIA
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Gjat zhvillimit foshnjt e pa mbrojtura dhe tndjeshme kthehen n fmij kompetent.
Kto transformime bjn ndryshime n zhvillimin fizik,motor, kognitiv dhe social t foshnjs/ fmijs.
Zhvillimi fizik dh emotor nuk jan t qendrueshm, porpsojn ndyshime t koh paskohshme.
FOSHNJRIA DHE FMIJRIA
Zhvillimi motor bhet n mnyreproksimodistalePjekuria e kors s turit ua lejonq koordinimi dhe planifikimi ilevizjeve t jen m t mira.Kah 3-4 vje ushtrojn me shumkontroll mbi levizjet e imta.
Periudhat e zhvillimit sipas Piazhes:
Shqisoro-motore apo sensoromotore (0-2 vje)
Vazhdimsia e objekteve
Prfytyrimet apo imazhet mendore
Paraoperacionale (2-7 vje)
T menduarit sht i lidhur i ngusht me prvojat
Loja simbolike dhe zhvillimi i gjuhs m t vrullshm
Operacionale konkrete (7-11 vje)
Fitojn parimet e konservimit
fitojn parimet pr kuptimin e klasifikimit (a>b>c ather c< a).
Operacionale formale (11 e sipr)
Prparojn nga shkaku-pasoj n nje t menduar hipotetikodeduktiv
FOSHNJRIA DHE FMIJRIAZHVILLIMI KOGNITIV
Arsyetimi moral ka t bj me idet ose gjykimet mbi faktetnse disa veprime jan t drejta ose t gabuara.
Zhvillimi moral i Kohlberg-ut
1. Morali parakonvencional
I. Orientimi ndaj bindjes dhe ndshkimit
II. Orientim ndaj shprblimit
2. Morali konvencional
III. Orientimi ndaj t qenit i /e mir
IV. Moraliteti i ligjit dhe rregullit
3. Morali postkonvencional
V. Kontrastit social dhe t drejtat i ndividuale
VI. Orientimi ndaj principeve morale universale
FOSHNJRIA DHE FMIJRIAZHVILLIMI MORAL
FOSHNJRIA DHE FMIJRIAZHVILLIMI I GJUHS
Zhvillimi gjuhsor sipas shenjave t par gjat zhvillimit
Mos a n muaj Zhv il li mi
Lindja Mund t prceptoj t folurit, qan, prgjigjet kundrejt disa tingujsh
1 e gjysme -3 emitim i tingujve akut, si aaaaa, iii..hihi dhe qeshin
3 luan m tingujt e gjuhs
4 -5 n je h no rmat e t in gu jv e t d g ju ar m sh pe sh
5 -6 N je h t g ji th a f on emat e gj uh s amta re
6-10 Balbzon me bashktingllore dhe zanore
9 prdor forma tingujsh pr komunikim aaahhh hiii
9- 10 i mi ton ti ng uj t q l li mi sh t9 -1 2 p r do r di sa f or ma t in gu jsh sh oq r or
10-12 dall imi i t ingujve jasht gjuhs m zvoglohet
10-14 i thot f jalt e para (emertime t dikahje)
1 0- 18 t ho t f ja l v ema s ap o t v ean ta
12-13 e kupton funksionin simbolik t emrtimit, rrit fjalorthin pasiv (t kuptuarit)
13 p r do r fo rm a m t p rp un ua ra
1 4 p r do r f or ma m t p rp un ua ra si mb ol i ke
16-24 Mson shum fjal t reja, rrit m shpejtsi njohurit n fjalor deri ne 400 fjal, prdor folje dhe mbiemra
1 8- 24 t ho n fj al i n e t yr e t p ar
20 Tejkalon format. Dhe perdor emrtimin e objekteve konkrete dhe atyre qshjesore
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Teorit e zhvillimit gjuhsor: dallojn n themel
Skinner: gjuha sht nj sjllje e msuar si do tjeter sjelljenjerzore.
Msohet n baz t prforcimeve njerzore
Chomsky: njerzit kan nj shkathtsi t lindur pr nxnien egjuhs.
Jemi t lindur me nj mjet prvetsimi t gjuhs, nj mekanizmi brndshm i lindur i cili prpunon gjuhn.
Ky mjet i lejon fmijt t kuptojn rregullat bazike t gramatiks.
Pinker: instinkti i gjuhs-nj predispozicion i msimit dhe
diskriminimit t tingujve t gjuhes kundrejt t jerave. Zonat baze Wernicke dhe Broca
FOSHNJRIA DHE FMIJRIAZHVILLIMI I GJUHS
Mardhniet me t thella fillimisht jan me kujdestaret,zakonisht prindrit por prgjat zhvillimit ato rritenedhe me bashkmoshataret dhe t rriturit tjer.
Atashimi:prind-fmij
Lidhje emocionale e fort ms prindrit dhe fmijs
Ankthi ndaj t panjohurve-7-12 muaj pastaj zvoglohet
Stilet e prindrimit (Baumrindi, 1972, 92, 96)1. autoritar2. t but indiferent3. t but tolerues4. me autoritet
FOSHNJRIA DHE FMIJRIAZHVILLIMI SOCIAL
Mardhniet me bashkmoshataret
Ndjenja e prkatsis
Ndarja e hapsirave dhe lodra:koncepti i prbashkt
Hapsira e njejt qllime t ndryshme
Qellim i prbashket dhe vlera e shoqris
Msim i mardhnjeve shoqrore
Ndikimi dhe rolet gjinore
Msohen zelli dhe vetsiguria
FOSHNJRIA DHE FMIJRIAZHVILLIMI SOCIAL
Ndryshimet m t mdha n adoleshenc jan atofizike, kognitive dhe shoqerore si autookoncepti dheautostima
Nj shtim i shpejt i gjatsis dhe peshs Puberteti: fillimi i pjekuris seksuale q shoqeron
zhvillimin fizik
Ashtu si edhe periudhat paraprake, n adoleshenc kadallime mes grupeve njerzish q psojne zhvillimetm heret e disa m von.
Si pasoj e nj zhvillimi t vrullshm hormonal dhetrupor, por jo aq t shpejt kognitiv, kta kantendenc t anojn kah sjelljet e rrezikshme si(pakujdesia, varsit dhe impulsiviteti)
ADOLESHENCA
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Mnyre e t mnduarit abstrakt por korja e trurit dheprefrontali q kontrollojn sjelljen ende nuk kanarritur pjekurine e tyre, andaj disa sjellje t pa-pritura
Piazhe, egocentrizem i operacioneve formale:tendenc e mendimit se t gjith mendojn si apokunder atyre
Audienca imagjinare: tendenca e mendimit se jannn vzhgimin e vazhdueshm t tjerve
Miti personal: se jan t veant, t rndesishm dhete inmunizuar
ADOLESHENCAZHVILLIMI KOGNITIV
Prcjellja korrekte dhe mshtetja prindrore dheshoqrore gjat adoleshencs bn q kjo periudh tkalohet pa shum stuhi.
Mardhniet me bashkmoshataret jan shum tdobishme pr krijimin e nj identiteti sepse ua siguronnj rrjet mbshteje sociale dhe emocionale
Formimi i identiteti nnkupton kalimin nga varsiaprindrore tek ajo e vetvets.
Marcia (1980) krkimi i nj identiteti kalon neper njperiudh intensive veteksplorimi e njohur si krize eidentiteti q kalon nper (arritjen e identitetit, marrjen
e nj identiteti, moratoriumi dhe difuzioni i njidentiteti)
ADOLESHENCAZHVILLIMI SHOQROR DHE I
IDENTITETIT
Zhvillimet m t mdha gjat periudhs s moshsmadhore kan t bjn me zhvillime sociale dheprqendrime dhe vetavancime kognitive sipasnevojave.
Krijimi i mardhnjeve intime
Prindria
Fundi i nj mardhnie
Bota e puns
Familjet me karrier t dyfisht
Ndryshimet kognitive
Shpejtsia e orientimit hapsinor, e interpretimit, e arsyetimi,fjalori rriten dukshm gjat ksaj periudhe
MOSHA E RRITURE HERSHME /MESME
Mosha e von madhore (65 e sipr)
Nj rnie kognitive e pashmangshme, ne veanti t atyre fushave qnuk jan stimuluar
Nj rnie e kapaciteti t fizik, por jo edhe aq e rnd nse ushtrohen
Faktort e jetgjatesis
Raca
Gjinia
Statusi social-ushiqi dhe shoqrimi
Kushtet jetsore
Zhvillimi social merr nj kahje tjeter sepse bie pakz e po ashtu edheprgjigjsit, andaj ata q jan me t angazhuar ndjehen m tplotsuar dhe m pak t vetmuar.
MOSHA E RRITUR
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
TEMA 10.PERSONALITETI
Mnyre e veant e nj individi e t:
menduarit, ndjenjave, dhe sjelljkeve
q perduron gjat kohs dhe
pergjat situatave
Definicioni bazohet n:
Dallime t veanta-ato q bjn nj person ndryshenga t tjert
Dallimet me t prqendruara dhe afatgjata- qprcillen prgjat kohs
KA SHT PERSONALITETI?
TEORIT E PRSONALITETIT
Organizojn temat kryesore t sjelljes, shpjegojnndyshimet dhe ngjashmrit midis individve dheprkufizojn personalitetin
Teorit psikodinamikeFreudJung
AdlerHorneyErikson
Teorit humanisteRogers
Teorit e tipareve
Pes t mdhenjt
Teorit e t nxnit socio-kognitiv
Pritshmria, vet-efektiviteti
Disa pika t prbashkta t teorive psikodinamike
1. Pjesa m e madhe e jets mendore sht epavetdijeshme, andaj sjelljet nganjhere nuk kuptohenas nga vetja
2. Proceset mendore (mondimi, emocinet dhe motivimi)veprojn paralelisht andaj ojn n konflikt ndjenash
3. Prsonaliteti fillon dhe formohet n fmijri, por ka edhenj ndikim t fort n jetn e t rriturve
4. Pasqyrimet tona mendore drejtojn sjelljen dhebashkveprimin ton me t tjeret
5. Zhvillimi i personalitetit lidhet fort me msimin dherregullimin e ndjenjave seksuale dhe agresive, si dhe mevarsin apo pavaresin shoqrore
TEORIT PSIKODINAMIKE
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Prsonaliteti organizohet nga tri struktura: Idi, Egojadhe Superegoja
TEORIT PSIKODINAMIKEFROJDI
Stukturat e ndrgjegjshmeris po ashtu organizohenn t pavetdijshmen, paravetdijes dhe tvetedijeshmn, kshtu:
IDI-strukture e pavetdijeshme, instintive dhekrkon knaqje t mnjhershme n mnyre impulsivedhe t pandrgjegjshme
EGO-mekanizm fizik q kontrollon t gjithveprimtarin e t menduarit dhe arsyetuarit. shtpjesrisht i vetdijshm pjeserisht jo. Bazohet nparimin e ralitetit.
Superego- ndrgjegjia sociale e rregullvnsi i
ekzekutivit. Bje at ka shoqria krkon por joknaqsia e vets.
TEORIT PSIKODINAMIKEFROJDI
Periudhat e zhvillimit t personalitetit
1. Orale
2. Anale
3. Falike (Kompleksi i Edipit dhe Elektres)
4. E latncs
5. Gjenitale
TEORIT PSIKODINAMIKEFROJDI
Dy nivele t pavetedijeshmris:
E pavetdijeshmja personale:
Mendimet e shtypura t individit, prvojat e harruara dheidet e pazhvilluara
E pavetdijeshmja kolektive:
Q sht i trasheguar dhe i prgjithshm n t gjithpjesmarrsit e nj qenje
Prototipet-forma t ruajtura t pavetdijsis kolektive
Ndau njerzit si:
Ekstravert- t prqendruar n jetn shoqrore dhe dhe tjashtme
Introvert- t prqendruar n mendimet dhe ndjenjat e veta
TEORIT PSIKODINAMIKEJUNGU
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
Adler m Teorin individuale t personaliteti, pohonse njerzit motivohen nga nj nxitje pr prsosmriduke u prpjekur t i kapercejn dobesite apomangsit.
Hornmendonte se njeriu me qellim q t mbrohetnga ankthi baz prpiqet t fitoj dashurin e ttjerve apo pushtein mbi t tjeret.
Tri lloje personaliteti n situata ankthi:
I. veimi apo largimi nga njerzit
II. Agresioni apo levizja kunder njerzve
III. Nnshtrimi apo levizja drejt njerzve
TEORIT PSIKODINAMIKEADLER DHE HORN
:
1. Besimi kundrejt mos besimit ( deri ne 1 vit)
2. Autonomia kundrejt turpit (11/2 -3 vje)
3. Iniciativa kundrejt ndjenjes s fajit (3-5)
4. Zelli pr pune kundrejt inferioritetit (5-12 )
5. Identiteti / konfuzionit te roleve (12-18)
6. Intimiteti kundrejt izolimit (18 - 35)
7. Gjenerativiteti kundrejt stanjacionit (35-65)
8. Integriteti kundrejt dshprimit (65 e tutje)
TEORIT PSIKODINAMIKEERIKSON
Theksojn rndsin e rritjes dhe t ndryshimeve.
Prqendrohen n tani dhe ktu, jo n t kaluarn
Jemi t prgjgjshm pr jetrat tona
Sipas krtre kushteve, njerzit zhvillohen n drejtimin e dashur
Personat sipas Roxhersit,
aktualizohen dhe vetaktualizohen
Funksionojn plotsisht
Vlersohen pozitivisht qoft i kushtzuar apo jo kyvlersim
TEORIT HUMANISTE TEORIT E TIPAREVE
Pohojn se njerzit ndryshojn n nga njri tjetri, dhekto ndryshime varen nga tiparet t cilat ata posedojnq i bjn m t ngjashm apo dallueshm nga ttjert
Tiparet mund t jen si: varsia, ankthi, agresioni,
shoqria. Numri i tiparve njerzore sht i shumt por sht
reduktuar prmes analizave faktoriale ne disadimenzione.
Allport, Cattell dhe Eysenck jan disa teoricient tksaj rryme teorike
-
5/25/2018 Psikologji e Pergjithshme- Viti i II-te MI&TI Blloku III
2014-0
TEORIT E TIPAREVE
Personaliteti- produkt i bashkveprimeve me mjedisin.
Bandura- pritshmria e dkujt mbi nj situat apoanasjelltas
Standardet e s jelljes jan baz per pershtatjen nsituata t ndryshme.
TEORIT SOCIOKOGNITIVE
FUND