PSİKOMEDYA5

3.Iş

ık Ün

ivers

itesi

Psiko

loji G

ünün

e Öze

l

2

Merhaba PsikoMedya Okurları,

Işık Üniversitesi 3. Psikoloji Günü özel sayısıyla ellerinizdeyiz. Bu yılki konumuz: ‘’ Sağlık Psikolojisi ve Stres Yönetimi’’ Bugünün gerçekleşme-sini sağlayan Psikoloji Kulübü ekibimize ayrıca teşekkür ediyoruz. Dile-riz, sağlık psikolojisi hakkındaki sorularınıza cevaplar bulduğunuz ve öz farkındalığınızın oluştuğu verimli bir gün geçirirsiniz. Bizler de PsikoMedya Ekibi olarak sizlere Sağlık Psikolojisi ışığında çeşitli yazılar yazdık ve öner-ilerde bulunduk. Psikoloji Günü özel sayımızın oluşmasında emeği geçen yazarlarımıza, ekibimize ve siz değerli okuyucularımıza çok teşekkür ederiz.Bizimle paylaşmak istediğiniz yazılarınızı ve önerilerinizipsikomedya@gmail.com adresine gönderebilirsiniz. Sevgi ve saygıyla kalın, keyifli okumalar.

PSİKOMEDYA EKİBİ:İdari Editör: Utku Sena ŞişmanDizgi- Tasarım: Çağla Çorbacıİçerik Editörleri: Melis Timur, Sema Hatice Durgut, Dilara KarabulutDanışman: Selin Karaköse

YAZARLAR: Seda Uludağ, Görkem Yılmaz, Sümeyye Karagüllüoğlu, Sema Hatice Durgut, Kübra Kaya, Bilge Kaan Kılınç, Şeyma Kara, Berfin Akan-naç, Utku Sena Şişman, Meryem Tumba, Ege Öztürk, Dilara Karabulut

‘’ PsikoMedya Dergisi, Işık Psikoloji Kulübü’ nün kendi çabalarıyla oluştur-duğu psikoloji dergisidir. Dergimizin basımında emeği geçen İpek Kılıç ve Emel Numanoğlu’na çok teşekkür ediyoruz.’’

3

HADİ SEN DE TAKİP ET !

isikpsikomedya

@PsikoMedya

4

Hasta olduğunuzdaki ruh halinizi ve zihninizin işleyişini bir düşünün… Hastalığınızın nedeni sadece biyolojik faktörler değildir. Şüphesiz biyolojik fak-törlerin dışında ruh haliniz ve bilişsel becerileriniz de hasta olma durumunuzdan sorumludur. Şimdi de hasta olduğunuzda ruh halinizi ve bilişsel becerilerinizi düşünün… Birbirlerinden hiç de bağımsız değiller değil mi? Sağlık psikolojisinin amacı, sağlıklı olma durumu, hastalığın nedenleri, hastalığın seyri ve sonuçları üzerinde gerçekleşen psikolojik faktörleri anlama-ya çalışmaktır. Bu faktörleri anlamaya çalışırken kuramlar ve testler geliştirerek hastalıkların etiyolojisinde davranışların rolünü değerlendirir. Sağlık Psikolojisi aynı zamanda Biyomedikal Modelin kapsamında olan şu sorulara da cevap ar-amaktadır: Hastalığa ne neden olur, hastalıktan kim sorumludur, hastalık nasıl tedavi edilmelidir, tedaviden kim sorumludur, sağlık ve hastalık arasındaki ilişki nedir, zihin ve beden arasındaki ilişki nedir, sağlık ve hastalıkta psikolojinin rolü nedir? Sağlık Psikolojisi biriminin ilk başkanı olan Matarazzo Sağlık Psikolojisi’ ni ‘’ Sağlık Psikolojisi, sağlığın geliştirilmesi ve sürdürülmesi, hastalıkların ve ilişkili kayıpların azaltılması ve tedavisi için psikoloji disiplininin kendine özgü eğitim-sel, bilimsel ve mesleki katkılarının toplamıdır.’’ (1980) diye tanımlamaktadır. Psikolojinin her dalında olduğu gibi Sağlık Psikolojisi alanı da insanlardan bağımsız değildir. Sağlığımızda olan tüm değişiklikler ruh halimize etki eder bu yüzden Sağlık Psikolojisi’ nin önemi büyüktür. Örneğin grip olduğumuzda biy-olojik faktörler bizi yorgun ve halsiz yapar. Bu durumda biyolojik faktörlerden etkilenen psikolojik faktörler, bizi moralsiz, isteksiz vb yapacaktır. Görüldüğü gibi her süreç birbirini etkilemektedir. Dolayısıyla Sağlık Psikolojisi gelişmesini sürdürmeye devam edecektir.Yararlanılan Kaynak: Sağlık Psikolojisi- Jane Ogden ( Nobel Yayınevi)

UTKU SENA ŞİŞMAN

SAĞLIK PSİKOLOJİSİ NEDİR?

5

Çizim: Utku Sena Şişman

6

...KENDİME İYİ BAK UMUDUM...

Geçtiğimiz şubat ayında bir doktor akrabamı ziyaret etmek için hastaneye gitmiştim. Kendisini, hastane bahçesinde sessizliğin büründüğü öğlen sonu saatlerinde oturup beklemeye başladım. Gözüm aniden yönü bana dönük olan genç bir oğlan çocuğuna takıldı. Ilık ılık esen rüzgâr eşliğinde kitap okuyordu. Bir süre kendisini izledim. Daha sonra kitap okumadığını, kitabın ön yüzüne bakıp daha sonra gökyüzüne baktığını ve bu hareketi defalarca tekrar ettiğini fark ettim. O an yanına gidip tanışmak istedim ve dakikalar içerisinde kendimi onun yanında buldum. Sohbet etmek istediğimi ve bunda bir sakınca olup olmadığını sordum. Biraz önce yaptığı gibi önce kitabın ön yüzüne ve daha sonra tekrar gökyüzüne baktıktan sonra gözlerime bakıp uzun uzun gülümsedik-ten sonra sohbet etmeye başladık. Konuşmayı çok sevdiğimiz belliydi bu yüzden pek yabancılık çekmedik. Neden burada olduğunu ve ne yaptığını sorduğumda çocukluk çağı kanser türlerinden biri olan lösemi yani kan kanseri olduğunu söyledi. Hastalığı konusunda o kadar bilgiliydi ki onu şaşkınlıkla dinliyordum. Tıpkı bir doktor gibiydi, tabii daha sonra doktorlarla arasının çok iyi olmadığını öğrendim… Bir o kadar da çok güzel konuşuyordu. Karşısındaki hiç kimse onu dinlememezlik yapamazdı. Ona okuduğu kitabın adını sordum. Kitabın adı ‘’UMUT’’ ‘tu. İnsana tarifsiz bir huzur veriyordu ve nedensiz bir şekilde gözlerim dolmuştu… Kitabı daha önce birçok kez okuduğunu ve şuan hastalığı süresince kendisine umut kaynağı olduğunu dile getir-di. Büyük bir hayranlıkla dinlemeye devam ettim. Bana bu haftanın hastalığı için bir önemi olduğunu anlattı. ‘’14 Şubat değil 15 Şubat’’ dedi, tebessüm ederek. Merakla bekliyordum ne olduğunu ve ‘’15 Şubat Çocukluk Çağı Kanser Günü’’ dedi. İlk defa duymak beni çok üzmüştü belki kendisi de şaşırmadı benim bilmediğime, insanların bu konuda daha hassas daha duyarlı olmalarını umut ettiğini söyledi. O gün umut-larıyla beraber tanıştığım genç arkadaşım bana kendisinin kanserden daha güçlü old-uğunu ispatladı öyleydi de zaten… Vaktimizin sonuna gelmiştik ve kalktık. Yanımdan yavaş yavaş uzaklaşırken arkasından seslenmek zorunda kaldım. Çünkü adını sormayı unutmuştum * Adın nedir? Dedim.Arkasını dönüp koca bir

7

GÖRKEM YILMAZ

tebessümle **UMUT dedi. UMUT… Yüzümde koca bir gülücük açtı.Minik ellerinizin gönlünüzden hiç eksik olmaması dileğiyle,***Kendine iyi bak UMUTKendime iyi bak…

8

PLASEBO VE ETKİLERİ

“Plasebo”, “hoşnut edeceğim” anlamına gelen latince bir kelimedir. “Tedavi edilen durum için özgül bir etkinlik göstermeyeceğine inanılan ve simge-sel etkisi için kullanılan bir tedavi biçimi ya da tıbbi tedaviyi hızlandır-mayı amaçlayan bir girişim” olarak tanımlanır.Bir toplum bilimci olan Forrester’a göre plasebo etkisi, kliniğin ya da hek-imin muayenehanesinin havasını, hekimin karşılaştığı sorunlar karşısında akıl yürütme tarzını, hastayı yatıştırma çabalarını ve özellikle hekimle hastanın karşılaşmalarının uzun bir geçmişi varsa hekimin yarattığı güven ve anlayışı da içeriyor olmalıdır. Hoşnutluk durumuna yol açan ve cerra-hi rahatsızlıklarda dahi ortaya çıktığı saptanan plasebo etkisi hastalıktan hastalığa, bölgeden bölgeye hatta hekimin ona inanıp inanmamasına göre bile değişebilir. Etki etmesi için hasta kendisine yapılanlardan habersiz olmalıdır ve bu da “Hastanın aldatıldığı tedavi biçimi ne kadar etik ve haklıdır?” şeklindeki etik tartışmaları gündeme getirir.Beyin görüntüleme yöntemleriyle plasebonun nörotransmitterler ve hor-monlar üzerinde değişiklikler oluşturduğu, aktif ilaçların etkisini taklit ettiği ve beyinde onlarla aynı bölgeleri aktive ettiği tespit edilmiştir. Yan etkilere de yol açabilen plasebonun en sık görülen yan etkileri uykusuzluk, baş ağrısı, sinirlilik ve bulantıdır.Çeşitli Durumlarda Plasebonun Yeriİlk olarak ağrı alanındaki çalışmalarda ortaya çıkan ve günümüzde de halen bununla ilgili çalışmaların devam ettiği plasebo etkisi, deney-sel ağrıdansa klinik ağrıda, hafif ağrıya göre şiddetli ağrıda daha etkili bulunmuştur. Cinsiyet, telkine yatkınlık ve zekanın plaseboyla ilişkisi gösterilememiştir. Bu nedenle plasebodan yararlanacak hastaların kimler olduğunu söylemek mümkün değildir. Wagner ve arkadaşları yaptıkları

9

fMRI çalışmasında ön kola elektrik şoku sonrası sürülen plasebo kremle hastaların hissettikleri ağrının ve beynin ağrının hissedilmesiyle ilgili böl-gelerindeki aktivasyonun da azaldığını tespit etmişlerdir.Ağrıda olduğu gibi olumlu beklenti parkinson hastalarında da plasebo etkisi dopamin salınımına yol açmakta ve dopamin salınımı özellikle plaseboya cevap veren grupta daha fazla olmaktadır. Beklentinin süresi uzadıkça dopamin salınımı azalmış olup bunun tek doz veya uzun süreli doz uygulaması arasındaki farkı açıkladığı belirtilmiştir.Depresyon tedavisinde uzun süre plasebonun rolüyle ilgili çalışmalar yapan Brown, tedavinin ilk 6 haftasında plasebo verilmesini ciddi olarak önermiştir.Uzun süreli şizofrenide plaseboya yanıt oranları %30-45 arasındayken, bipolardaki yinelemelerin önlenmesinde %30,yaygın anksiyete bozuk-luğunda %65, panik bozuklukta %22, post travmatik stres bozukluğunda ise yanıt oranının %28 ila %62 arasında olduğu araştırmalar tarafından kanıtlanmıştır. Diğer ruhsal bozuklukların aksine obsesif kompulsif bo-zuklukta ise plaseboya direnç gösterildiği ve yanıt oranlarının %3 ila %13

10

arasında değiştiği bulgusuna ulaşılmıştır.Plasebo etkisini açıklarken bilimsellikten uzak olan umut ve beklenti gibi kavramların göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Binlerce yıl boyunca insanlara faydalı tedaviler uygulanmadığı, hatta faydadan çok zarar verici yöntemler uygulandığı halde onları iyileştiren şey, bizlere plaseboyu tam olarak açıklayacaktır.

KaynakçaBrody, H. (1982). The lie that heals: the ethics of giving placebos. Ann Intern Med , s. 112-118.Forrester, C. (1997). A. Yılmaz içinde, Hakikat Oyunları (s. 83-91). Ayrıntı Yayınları.Gotzsche, P. (1994). Is there logic in the placebo? Lancet , s. 925-926.Spiro, H. (1986). Doctors, Patients and Placebos. Yale University Press.Göka E. Plasebo kavramı ve plasebo etkisi. Turk Psikiyatri Derg 2002; 13:58-64Erdem M. ve ark.Plasebo Etkinin Nörobiyolojisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2013;5(3):299-312Haour F. Mechanisms of the placebo effect and of conditioning. Neuroimmunomodulation 2005; 12:195-200.News (1994) Role of placebo effects is underestimated, literature surveys shows. Am J Hosp Pharm 51(16):1995-1996.Beecher HK. The powerful placebo. JAMA 1955; 159:1602-1606Oh WMS (1994) The placebo effect: Can we use it better? Br Med J 309/6947 July: 69-70.Sokolik A, Casey KL, Davidson RJ, Kosslyn SM, Rose RM, Cohen JD. Placeboinduced changes in fMRI in the anticipation and experience of pain. Science 2004; 303:1162-1167.de la Fuente-Fernandez R, Ruth TJ, Sossi V, Schulzer M, Calne DB, Stoessl AJ. Expectation and dopamine release: mechanism of the placebo effect in Parkinson’s disease. Science 2001; 293:1164-1166.Faria V. Mind really does matter: the neurobiology of placebo-induced anxiety relief in social anxiety disor-der (Doctoral thesis). Uppsala, Uppsala University, 2012.Brown WA (1994) Placebo as treatment of depression. Neuropsychopharmacology 10(4): 265-269.Greist JH, Jefferson JW, Rosenfeld R ve ark. (1990) Clomipramine and obsessive compulsive disorder: a

placebo controlled double-blind study of 32 patients. J Clin Psychiatry 51(7): 292-297.

DİLARA KARABULUT

11

KİTAP ÖNERİSİ: AKLINDAN BİR SAYI TUT

KÜBRA KAYA

Muhteşem serinin ilk kitabı ve olmazsa olmazı Aklından bir sayı tut, kalınlığıyla ters orantılı, hızla okuyacağınız bir başyapıt. Polisiye romanların usta kalemlerinden biri olan John Verdon, Aklından bir sayı tut ile okurlara etkileyici bir gizem sunuyor. Korkunç bir durumun içine hapsolmuş Bay 658 ile başlayan kitap, çocukluktan itibaren bastırılmış psikolojinin etkilerini barındıran bir seri katil ve katilin ardında bıraktığı izleri takip eden Sherlock misali, dahi emekli polis Dave Gurney ile okuyucuyu mantık yürütmeye zorluy-or. Görmek ve bakmak arasındaki farkı anlatan bu güncel kitap size herkesin aynı şeye bakarken çok az kişinin gerçekleri ve ötesini gördüğünü kanıtlayacak. Dikkatinizi ve ilg-inizi bölümlerin kısa, olayların net ve tasvirlerin detaylı oluşu ile konuda tutmayı başaran Verdon, bir yandan ne olacak diye merak ettirirken diğer yandan bitmesin dedirtecek. Çözümün kolay tahmin edilemez ve sıradan bir şekilde işlenmemiş olması, bana kendis-inin basit bir aklın ürünü olmadığını ve övgüyü sonuna kadar hak ettiğini savundurtan zirve bir kitap. Keskin virajlı ve beyin fırtınalı bu kitabı okurken Grange’nin kitaplarındaki mükemmel kurguyu sürekli hatırlayacak, Agatha’nın gerilimini hissedeceksiniz. Haftasonu sinemaya gitmek yerine tercih edilebilecek başarılı bir best seller olduğunu düşünüyorum, iyi seyirler okuyucum. Ve Sayın Leyla ROSENBERGER, kelimeler size olan minnettarlığımı ifade etmek için ye-tersiz kalıyor. Yardım elini en çok ihtiyaç duyduğum anda uzattığınız için, hep destekleyici ve sarsılmaz bir inanca sahip olduğunuz için, umutlarımı ve hayallerimi bana geri kazan-dırdığınız için lütfen teşekkürlerimi kabul edin.

12

KİTAP ÖNERİSİ: SUÇ VE CEZA Klasik romanları okurken onları özel kılanın neler olduğunu düşünür müsünüz? Birçok insan klasikleri klasik olduğu için okur oysa türlerinin neden önde gelenleri olduklarına pek odaklanmazlar. Suç ve Ceza büyük-tür peki ama neden? Genelleme yaparak herkesin tattığı tadı bir tutama-sak da benim kuşkusuz en hayran kaldığım yanı o dönemin Rusya’sının toplumsal tabakalarının her birinden karakterleri analiz etmesiydi. Bu analizin bizi götürdüğü nokta da, farkındalık kazanmış bir sosyal eşitsizlik oluyor. Bu eşitsizlik aslında ana karakter Raskolnikov’un çıkış noktasıdır. Raskolnikov, her insanın içgüdüsel olarak benimsediği hayat amacını kavrayamamıştır. Hayatında açık olarak hedef aldığı planları ya da ruhsal inançları yoktur. Rusya’da o dönemde üst tabakanın benimsediği Nihil-izm’e yakın bir tavır sergiliyordu. Nihilizm, 19. yy’ın ortalarında Rusya’da özellikle genç entelektüel kesim arasında yaygınlaşarak yükselmiş ve bu nedenle büyük felsefi akımlar arasında da yer edinmiştir. Her şeyin her anlamdan yoksun olduğunu savunan bu görüş Tanrı’nın varlığını, insan iradesinin özgürlüğünü, bilginin işe yararlılığını, sonuç olarak da ahlakı reddetmektedir. Nitekim Raskolnikov’un yazdığı makalede anlattığı ve tefeci kadın cinayetini işlemesine sebep olan bu görüştür. İnanç sistemini ve aslında tüm hayatı eleştiren bir yapıya sahiptir. Hayatını irdelediğinde gördüğü olumsuzluklar ve tutarsız noktalar, onu şimdiye kadar benim-sediklerini tekrar tekrar yargılamaya zorlamış ve kişisel amacını oluştur-amamış olmak hiçliğe ve anlamsızlığa sürüklemiştir. Tanrı’nın güçsüzler tarafından güçlükleri unutmak için yaratıldığını düşünmektedir. Bu bağlam da onu tekrar ve tekrar hiçlik döngüsüne sokmakta ve bir amaç yaratmaya yöneltmektedir. Nietzsche köle ve efendi ahlakı olarak iki ahlaktan bahseder. Ona göre toplumdaki tüm bireylerin var oluş nedeni “üst insan” olmak ve onun amacına hizmet etmektir. Raskolnikov da üst insan olmak adına amacını oluşturmak istiyor ve böyle görülmüş insanları irdeliyor. Buraya kadar görüşlerini kısmen benimsediğim Raskolnikov’un hatası soyut teorisine güvenerek toplumdaki “bitlerin” temizlenmesi için insan hayatını önemse-meyerek cinayet işlemesiydi. Ona göre, büyük devrimlere giden her yol meşruydu ve bir kötü insanın canı on binlerce insan karşısın karşısında önemsizdi. Her ne kadar böyle düşünüldüğünde

13

KİTAP ÖNERİSİ: SUÇ VE CEZA

14

mantık çerçevesinde görünüyor olsa da Raskolnikov’un hesap edemediği, bir insanın canını almasının onu etkilemeyeceğini ve bunun toplumsal bir zorunluluk olduğunu varsaymasıydı. Bir bakıma bir suçu önlemek için başka bir suç işleyerek karakterinde çatışmalara sebep olmuştur. Kafasına ekilen düşünce tohumları onda hayatının anlamsızlığında hissedemediği merak ve çözüm yolu bulmuş olma hislerini yaşattı ve o an için tek bir tefecinin öldürülmesiyle suçun önüne geçemeyeceğini ve insanlara bu şekilde fayda sağlayamayacağını düşünemedi. Bu düşüncelerle cinayet-ten sonra burun buruna gelen Raskolnikov, şiddetli buhranlar yaşadı ve ideolojisindeki çatlakları aramaya başlayıp, Tanrı’nın varlığını sorgula-maya başladı. Bu dönem Rodya için vicdan azabından pişmanlık değil aradığı şeyi bulamama, farklı hayal etme, Tanrı’nın varlığını hesaba kat-mamaktı. Yine de insanın alışkanlıklarından vazgeçemeyişi gibi bir süre daha Tanrı’nın varlığını yok saydı. Sonya ile bunu daha derin sorgulamaya ve günahını ona itiraf etmeye başladı. Sonya’ya yaptığı baskılarda aslında kendi kafa karışıklığını ve kendini haklı çıkarma çabasını görüyoruz. An-cak Sonya’nın hayatındaki tüm olumsuzluklara rağmen diri tuttuğu imanı, işlediği cinayetin sadece suç değil aynı zamanda günah da olduğunun farkına vardığında vicdan azabı çekmeye başladı. Bu sebeple Raskolnikov işlediği cinayet için kendisinin hür olmasını sağlayabilecek tüm şartlara sahip olduğu halde işlediği günah Dostoyevski açısından tabiata ve Tan-rı’ya ters düşmektedir. Yazar vicdanın hükümlerinin, hukukun hüküm-lerinden daha tavizsiz olduğunu vurgulamaktadır. Suçun cezasından kaçmak mümkün olduğu halde vicdan azabından kurtulmak mümkün değildir. Öte yandan Raskolnikov’un çevresinden saygı gören biri olması zekasıyla insanları çekmesi, insan zekasının derinliğine büyük saygısı olan yazarın gözünde ahlaksız bir zekanın yıkıcılığını ifade eder.

ŞEYMA KARA

15

16

İnsanlar evrimin getirdiği süreçte sıkıntılarından uzaklaşmak için bazı arayışlara girmişlerdir. Kişiler bu arayışta genetik kodlarının taşıdığı nöro-biyolojik yatkınlığa, yetiştirildiği çevreye ve kendini gerçekleştirme tarzına göre farklı seçimlerde bulunmuşlar ve böylece bir takım şeylere bağlılık ve bağımlılık geliştirmişlerdir.Bağımlılık; bağımlı olunan maddenin yoksunluğu durumunda fiziksel ve psikolojik tepkilerin ortaya çıkması ile kişinin o maddeye duyduğu istek ve aşırı arzulama halidir. Kimi sigara ile oluşturduğu bağımlılığı nikotin ihtiyacı ile arzular kimi alkol, kimi eroin, kimi de internet bağımlısı olabil-ir. Bağımlılık yaratan maddeleri şöyle sıralayabiliriz: Halisinojenler, afyon-lar, depresanlar ve çeşitli uyarıcılar...Madde kullanım bozuklukları DSM-IV-TR’de “Madde kötüye kullanımı” ve “Madde bağımlılığı “şeklinde yer alırken DSM-5’te “Madde kullanım bozuklukları” şeklinde tek tanı başlığı altında yer alır.Özellikle günlük hayatında sıkıntı yaşayan insanlar uyarıcılara karşı pozi-tif yaklaşırlar. Nasıl ki bir ortamda daraldığımızda ellerimizle oynamaya, alnımızı kaşımaya başlayarak sıkıntımızı beden diline aktarıp farkında olmaksızın ifade ediyorsak, madde kullanan insanlarda belli sıkıntılarını o maddeye yükleyerek rahatlama ihtiyacı güdüyorlar. Ancak insanlar zaman içinde kendilerini iyi hissetmek için madde kullanmazlar. Bağımlılık geliştirdikten bir süre sonra madde yoksunluğu ile ortaya çıkan hoşnutsu-zluktan kaçınmak içinde maddeyi kullanmaya devam ederler.(KRING,-JOHNSON,&NEAE,2017)Yani beynimiz madde ile ilişkili olan nesneleri birbiri ile eşleyerek, madde kullanma düşüncesi ile şırınga ve sigara gibi objelere duyduğu isteği ve arzuyu tetikliyor.

BAĞIMLILIK: BİR DEMET KARANLIĞIN İÇİMİZE SIZIŞI

17

18

Sonuç olarak her “bağımlılık” bir “bağlılık” sonucu belli bir süreçle ortaya çıkarak gelişim gösteriyor.Bu bağlılık kurma arayışı bazen doğa yürüyüşün-den sonra gelen rahatlama ile son bulurken bazen de maddenin etkisi ile titreyen vücut içindeki bağımlı ruh ile son buluyor. KAYNAKÇA(KRING,A.M.,JOHNSON,S.L.,DAVISON,G.,&NEALE,J.(2007).Anormal Psikoloji.Nobel Yayıncılık.

SEDA ULUDAĞ

19

20

YAŞAM VE ÖLÜM GİBİ BİR ŞEYDİ

‘’Yataktan dışarı çıkması güçtü. İyi değildi ve asla iyi olamazdı. Büyük bir kayıp vermişti. Ciğeri parçalansa yeriydi ama ciğerinde bile parçala-nacak güçte bir şey yoktu. Yaşam savaşlarla ve yenilgilerle doluydu. Bir söz geldi aklına : ‘’Yenilginin olduğu yerde kazanan yoktur’’ Bir ölümü sindirmek ne kadar kolay olabilirdi bilemedi. Dedesinin ar-kasından kalan çoğu kişiye öfkeliydi ve üstelik çok haklıydı. Herkesin bi-raz hatırı olmalıydı. Kimse dedesini gömmemeliydi. Ne yapılabilirdi diye düşündü? Saklasalardı işte evin bir köşesinde. Bir beden ne kadar kalabilirse o kadar kalsaydı dedesi. Ama gömmeselerdi. Kendi elleriyle dedesinden vazgeçmek zorunda bırakmasalardı. Dedesi kayıptı, üs-telik yaşadığı hayat da savaş! Dedesi her şeyden önce bir ölüden çok savaşçıydı. Bu savaşı dedesi kaybet-miş miydi? Sanmam. Bazı insanlar için kayıp görünen şey, büyük bir kazanç oluyor biliyoruz. Bunları düşündükçe yatağa gömülüyordu. İnsanlar gittiklerinde değere biner-lerdi. İnsanların hep gidişleri hatır-lanırdı. Dedesini gidişiyle hatırla-mak istemiyordu. Gözlerini kapattı hemen. Bilinir; hayal gerçeklerden kaçış yoludur. Acının şefkatidir bazen...’’ Danışanıyla ilgili bunları düşündü. Yas süreci ve depresyon arasındaki ince çizgideydi, danışanı.

Neyse mesai saatleri bittiğine göre bunları düşünmemeliydi artık. Fakat danışanı çıkmazdaydı, ölüm herkesin çıkmaz sokağıydı. Fakat Mina başarılı bir terapistti. Kimseyi çıkmazda bırakmamak için elin-den geleni yapacağına dair bir sözü vardı kendisine. O sözü her daim tutardı. Yine tutmak için elinden geleni yapacaktı ama şuan daha acil olan bir randevusu vardı. Saat sekizde bostancıda olmalıydı.Klinikten çıktı. Evine doğru yürüdü. Evi kliniğe yürüyerek on dakikalık mesafedeydi. Yürürken kaldırım taşlarındaki çizgilere asla basmazdı. Bu sebeple gözü hep ayaklarındaydı. Yine çizgilere bas-madan eve gelmeyi başarmıştı. Evin kapısını açtı. Kapı açıldıktan sonra içeri girdi ve içeriden kapıyı üç kere kilitleyip kilidi açarak, sonunda kapıyı kilitledi. Bunu yapmazsa kendini güvende hissetmezdi. Ace-leyle üzerini değiştirmeden ban-yoya koştu. Ellerini üç farklı sabun-la üç defa üst üste yıkadı. Yoksa mikrop kapabilirdi. Ellerini yıkadığı üç sabunu da daha sonra çöpe attı. Üzerini değiştirdi. Hafif bir makyaj yaptı ve randevusuna yetişmek için hızla evden çıktı. Hep yere bakarak yürüdü. Sonunda hastaneden içeri girerek randevu alanına kavuşmuş oldu. Bekleme salonundaydı. Bekle-

21

22

meye devam ederken sekreterin sesiyle irkildi: Merhaba Mina Hanım; buyurun Ömer Bey mü-sait sizi bekliyor. Ömer Bey; Mina’ nın terapistiydi. Mina Obsesif Kompulsif Bozukluğuna sahip bir danışandı. Obsesyon; Mina’yı kaygılandıran, rahatsız edici, kon-trol edilemeyen ve süreğenleşmiş düşüncelerdi. Kompülsiyonlar ise; obsesyonların sonucunda ortaya çıkan rahatsız edici hislerden kur-tulmak için yapılan davranışlardı. Mina çizgilere basamazdı, kapıyı üç defa kilitleyip açmazsa kend-ini güvende hissedemezdi, elini üç defa yıkamak zorundaydı, her danışanı için yeni bir kalemle seansa başlardı. Bu davranışların tek amacı vardı, obsesyonların yani rahatsız edici düşüncelerin yarat-tığı kaygıyı azaltmak. Mina elini üç defa yıkamazsa mikrop kapacağını, her danışanıyla yeni kalemle se-ansa başlamazsa seansının kötü geçeceğini, çizgilere basarsa o gün başına kötü bir şeyin geleceğini düşünüyordu. Tüm bu düşüncel-er obsesyonlarıydı Mina’nın. Ve Mina yıllardır bunlarla yaşıyordu. Bu davranışların ve düşüncelerin hepsi süreğendi. Ve Mina bunları asla engelleyemiyordu. Mina bir psikolog olarak bunun bir bozu-kluk olduğuna üç şeye bakarak karar verdi : 1) Sağlıksız olduğunu bildiğine rağmen tüm bu olanları engelleyemiyordu. 2) Bu durum

gündelik hayatında işlevselliğini olumsuz yönde etkiliyordu. Kaç defa yeni kalemi olmadığı için danışanıyla olan seansını iptal etmişti. 3) Ve tüm bunlar başka bir tıbbi durumun yarattığı sonuçlar değildi. Mina bunları düşünerek kendine bir terapist buldu. İçin-den: ‘’Terzi kendi söküğünü dike-mezmiş’’diyerek gülüyordu her seferinde bu bekleme odasında. Mina’nın bu bozukluktan kurtul-ması için terapiye geliyor olması gerekecekti. Aynı zamanda bir psikiyatristin gözetimi altında ilaç tedavisi görüyordu. Mina’nın uygun şekilde tedavi edilmesini sağlamak için ikisinin eş zamanlı ilerlemesi gerekecekti.Mina tüm bunları yaşarken düşünülecek tek şey vardı belki; bir kalp cerrahının kalp krizi geçirme-si kadar hakkı vardı Minanın. Bir beyin cerrahının beyninde çıkan tümör kadar haklıydı Mina. Ha-yatın adaleti sorgulanmazdı. Sor-gulansa danışanının dedesi, neden ölmüş olsun ki? Hayatın adaleti olsaydı, Mina değil eli kana bu-laşmış savaş liderleri ellerini üç defa yıkamak zorunda hisseder-di. Mina yavaş adımlarla Ömer Bey’in odasına doğru yürürken bugünkü danışanını aklından geçir-di. Danışanına, kendini yataktan kaldıracak gücü bulmadığın için haklısın demek geçti içinden. Bunu yapamadığı için kendini dürüst

23

hissetmedi. Ama Mina’nın görevi başkaydı, Mina hep yaşam için vardı. Yas, yaşamın bir parçasıydı. Mina danışanına, düşse de kalka-cağını hatırlatacaktı. Çünkü tanırdı danışanını, bunu daha önce de-falarla başarmıştı. Bu defa danışanı; dedesinin hatırına, psikoloğu Mina’nın elinden tutarak ayağa kalkacaktı. Mina danışanlarına hep Franz Kafka’nın sözünü esas alarak yaklaşırdı: ‘’ Milena, yardım et bana. Söyleyebildiklerimden daha fazlasını anla. ‘’ Şimdi aynı sözü

esas alarak kendine yaklaşacağına inandığı terapisti Ömer Bey vardı. Anlaşılmayı bekleyen Mina’nın, anlaması gereken danışanları vardı. Hayat bu kadardı işte. Ölüm için yaşamak gibi acayip bir şeydi.

BERFİN AKANNAÇ

KAYNAKÇAŞamiloğlu, S. (2017). Obsesif Kompülsif Bozukluk Çocukluk Çağı Dikkat Eksikliği Hiperaktivitesi Ve Anne Baba Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler En-stitüsü, Klinik Psikoloji Anabilim Dalı.Aydın, İclal. (2015). Psikopatolojiler Ve Sıkıntıya Dayanamama İle İlg-ili İnançlar Arasındaki İlişki: Yaygın Anksiyete Bozukluğu İle Obsesif Kompülsif Bozukluk Karşılaştırması. Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klinik Psikoloji Anabilim Dalı.

24

SPOR PSİKOLOJİSİ NEDİR?

EGE ÖZTÜRK

Spor psikolojisi nedir diye araştırdığınızda bu alan ile ilgili, net olarak ne olduğu konusunda geniş çaplı bilimsel makale ve yazılara ulaşabilirsiniz. Şimdi bu bilimsel ve derin nefes aldıran bilgileri bir kenara bırakıp en basit hali ile bu alanı inceleyelim. Avrupa’da ve özellikle Amerika’da hızla gelişmiş bu alan pro-fesyonel sporculuğun vazgeçilmez en önemli adımlarından biri haline gelmiştir. Sporcunun teknik, taktik, fiziksel beceriklilik, kuvvet gibi et-menlerin yanı sıra sporcuların zihinsel mentalitesini en üst seviyeye çıkarmak, sporcunun ulaşabileceği maksimum potansiyeli kullanmasına yarımcı olmak bu alanın nihai amacıdır. Spor psikologları işte tam burada devreye girmektedir. Spor psikolojisi, sporun zihinsel boyutuna odaklanır. Türkiye’de spor psikolojisi denilince akla ilk gelen futbolcuları gaza getirme teknikleri olarak düşünebilirsiniz ancak spor psikolojisi 100 yıllık bir geçmişe sahip ve 1987 yılından itibaren APA tarafından psikolojinin 37’nci alt alanı olarak kabul edilmektedir. Türkiye’de henüz pek bilinmeyen bir alan olması yaygınlaşmamış olması anlamına gelme-mektedir. Bu alanda profesyonel olarak çalışan bir çok kurum ve kişiler mevcuttur. Ancak spor psikologluğunu sadece sporcuyu motive etmek olarak düşünürsek yanılgıya düşmüş oluruz. Bu alanda en çok verimin bireysel yapılan sporlarda alındığı bilinse de, takım olarak da oldukça verim alındığı biliniyor. Spor Psikolojisi’ nin Yüksek Lisans Programının ülkemizde sadece tek bir üniversitede olması oldukça üzücü bir durum. Gün geçtikçe diğer üniversitelerde de bu programın açılıp, ülkemizi en iyi şekilde temsil edecek sporcuların yetişmesi dileğiyle bu yazının sonuna

25

“Duyduğunuz hiçbir şeye inanmayın, gördüklerinizin ise sadece yarısına inanın.”Eski adıyla Eliza Grevs filmi, Edgar Allan Poe’nun bir öyküsünden uyarlanmıştır. Yazarın popüler öyküsü, Zindan Adası’nın gölgesinde kaldığı için adını pek fazla duyuramamış olsa da bence izlenilmesi gereken çok güzel bir film. Her şey, akıl sağlığı hakkında eğitim görmüş genç bir doktorun acemiliğini atmak için gittiği ‘’Stonehearst Akıl Hastanesi’’ nde başlıyor. Stonehearst Akıl Hastanesi, ünlü ve zengin insanların utanç kaynağı olarak gördüğü tanıdıkların ve çeşit çeşit vakaların olduğu ünlü bir akıl hastanesidir. Doktor hastaneye ilk geldiğinde her şey normal görünmektedir ancak sonra aslında hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığını fark eder. Aslında hastane, hiçbir modern tedavinin kullanıl-madığı, teorilerin hiçe sayıldığı bir yerdir. Bütün bunların yerine vakaların artışını daha da tetikleyecek yöntemler hatta işkenceler uygulanmaktadır. Başrolümüzün bunu anlaması tamamen şans eseri gerçekleşir. Odasında otururken gelen sesten şüphelenerek bodrum katına inmesiyle başlar. Birçok seyircinin ilk yarım saatte olayı çözdüğünü düşündüğü bu film bizi oldukça şaşırtacak bir son ile bitiyor. Başarılı kadrosu ve güzel replikleriyle bu filmin psikolojiye ilgisi olan özellikle de klinik ortamdaki vakaları merak eden insanların dikkatini oldukça çekeceğini düşünüyorum. Son sahneleriyle kafanızı karıştıracak bu filmi izlemenizi tavsiye ediyorum!

SÜMEYYE KARAMEHMETOĞLU

FİLM ANALİZİ: STONEHEARST ASYLUM

26

“ÖLÜRKEN TECAVÜZ EDİLDİ” , “..VE HALA KİMSE TUTUKLAN-MADI”, “NASIL OLUR ŞEF WILLOUGHBY?”… Bir anne ve üç billboard, faili meçhul bir cinayeti aydınlatabilir mi? En azından bunu denemek ist-eyen Mildred Hayes artık neredeyse hiç kullanılmayan bir yolda art arda duran üç billboardu kiralar. Kızını vahşi bir cinayete kurban veren Hayes, bu billboardların onun için büyük bir umut ışığı olduğunun farkındadır. Aylar geçtiği halde şüphelilere dair tek bir iz yokken ve ortalık durul-muşken billboardlar bir anda gündem olur ve polis departmanını ayağa kaldırır. Aslında Mildred Hayes’in de asıl istediği şey budur. Panoların kaldırılması için yapılan tüm baskılara rağmen Hayes mü-cadelesini sürdürür. Bu arada Mildred Hayes’i canlandıran Frances McDormand’ın da neredeyse film boyunca donuk olan ve seyircinin duygu yoğunluğu beklentisini tepkisiz görüntüsüyle ters köşede bıra-kan bu karakterin üstesinden büyük bir ustalıkla geldiğini vurgulamak gerekir. Filmde yer yer kara mizah parıltılarını ve in-yer-face akımının görüldüğünü söyleyebiliriz. Öte yandan ırkçı ve ana kuzusu diyebi-leceğimiz polis Dixon, bu gündem yoğunluğunda saldırgan ve edilgen öfke patlamalarıyla karakterini arama serüvenine dalar. Şef Willoughby ise ömrü kum saati gibi hızla azalan, ılımlı, kanser hastası bir adamdır ve

FİLM ANALİZİ: THREE BILLBOARDS OUTSIDE EBBING, MISSOURI

27

veda mektuplarıyla filmin kırılma noktasını belirleyecektir. Karakterler ise genel olarak filmin başından sonuna şaşırtıcı bir dönüşüme imza atar. Film ve karakterlerin, acı olaylarda herkesin kendisini korumaya alıp bencilleştiğine değinmesini belirtmek gerekir. Ne yazık ki insanların hayatta sadece kendi acısını acı olarak adlandırması bir gerçek. Suni meselelerle uğraşanlar; tecavüzleri, kıyımları görmezden gelip üç maymunu oynayabiliyor. Toplumdaki bu suistimale açık konuları gereksiz romantizm ve abartılı oyunculuk ile boğabilme tehlikesi varken yönetmen Martin McDonagh belki de sadece McDormand’ın yüz ifadeleriyle hatta ifadesizliğiyle anlat-mayı başarıyor. Verdiği mesaj ve anlatma şekliyle Three Bilboards Outside Ebbing, Missouri için sessiz bir çığlık demek, sanıyorum ki bu noktada yanlış olmayacaktır. Filmin kadrosuna gelecek olursak daha önce Fargo filmiyle de Oscar’ı kucaklayan Frances Mc-Dormand ve Sam Rockwell bu filmle en iyi kadın oyuncu ve en iyi yardımcı erkek oyuncu Os-car’ını kaptılar. Üç Oscar adaylığı bulunan Woody Harrelson da ekipte yer alıyor. Oscar ödüllü yönetmen Martin McDonagh bu filmde de açık açık göstermeye devam ediyor. Umuyorum ki izleyenlerin aklına sorular bırakan bu film sizi de etkileyecek.

BİLGE KAAN KILINÇ

28

Bu başlık altında-ki yazıma; yemek yemekten aldığım mutluluktan bahsederek başla-mak istiyorum. Yani yemek ye-menin mutluluk gibi bir duyguyu aktifleştirebildiği-ni söylüyorum. Pavlov’un köpeği-nin de her zil çaldığında sero-tonin hormonun da bir artış olmuş mudur dersiniz? Yalnız yemek yemek beni mut-lu etmesinin aksine, insanları kaygılandıran, mutsuz eden, pişmanlık uy-andıran ve ‘’dikkat

tehlike var’’ tabe-lası kadar tehlikeli duran bir eylem de olabiliyor. Yani yemek yemek, sadece yaşamda kalmayı sağlayan bir ihtiyacın dışında durumlar da yaratabiliyor. Bir kere söyle-mek isterim ki; yemek yemenin duygularla bir bağı olduğundan bahsetmek müm-kün. Özellikle duygusal açlığın çekildiği dönem-lerde, duygu du-rumunu kontrol etmek için yemek yemek kontrol aracı olarak kul-lanılabilir. Yani

YEME BOZUKLUKLARI~BULİMİA NEVROZA

29

yemek yemek bazen duygu-ları beslemek, bastırmak, gi-zlemek ve bazen de sorunlardan kaçış yöntemi olarak kullanılır. Bu bilgiyi sizin-le, sadece yeme bozukluklarının sebebi olduğu için paylaşmıyorum. Gündelik hayatta da cebinizde du-rabilecek ve ken-dinize farkındalık yaratabilecek bir bilgi olabileceği-ni düşündüğüm için yazıyorum. Çok üzgün hisset-tiğimizde çiko-lataya sığınırız algısı, bir geyik-

ten çok, olması muhtemel bir olgudur. Tüm bu bahsettiklerimin yanı sıra yeme bozukluklarından kısaca bahset-mek isterim. Bir hocam Yeme Bozukluklarından şöyle bahset-mişti : ‘’Yeme Bozuklukları’ nın kökeni gene-tik, duygusal ve çevresel sebeplere dayanan, kişiyi fiziksel, psikolojik ve sosyal olarak olumsuz etkileyen yeme davranışın-daki bozulmaları ifade eder. ‘’ Yeme Bozuklukları, genelde görünen-

30

den daha fazlasıdır. Sadece bir kilo problemi olarak algılamak büyük bir yanılgıdır. Duygularla bağdaştırarak başladığım bu yazıma Bulimia Nevroza dan bahsederek devam edeceğim. Bulimia Nevroza Yeme Bozukluklarından yalnızca bir tane-sidir. Bulimia NevrozaBütün ruhsal bozukluklar gibi, halk arasında bilindiğinin aksine daha has-sastır. Bulimia Nevroza, kilo almaya karşı aşırı hassasiyeti barındırır. Kişi-nin gözü içten içe hep kilosundadır. Bulimia Nevroza’ ya sahip bireyler; yeme atakları dediğimiz tıkınırcasına yeme epizodları gösterirler. Aralıklarla yineleyen sürelerde aşırı düzeyde yeme davranışı gösterirler. Bunu genel-likle gizli yapmayı tercih ederler. Bu davranışın çevresindekiler tarafından biliniyor olması, kişiye utanç verir. Kişi bu yeme atakları sonrasında; kilosun-da bir artış olmasını engellemek için kendini kusturmaya çalışır ve bunu çoğunlukla başarır. Bu durum kişinin hayatında artık tekrarlanıp duran bir döngüye dönüşür. Bu atakların ve kusma davranışının haricinde bireyler genelde diyet yapmaya özen gösterir ve

gündelik yaşantılarında kalorisi düşük yiyecekleri tercih ederler. Gündelik ha-yatta diyet yapmayı tercih ettikleri ve tıkınırcasına yeme ataklarından sonra kendilerini kusturdukları için kiloları dışarıdan bakıldığında normal görüne-bilmektedir. Bulimia nevrozanın sık görüldüğü dönemler; geç ergenlik ve erken yetişkinlik dönemleridir. DSM’5 yani Ruhsal Bozuklukların Tanısal Ve İstatiksel El Kitabına göre Bulimia Nevroza’nın tanımı aşağıda mevcuttur.DSM 5 (2013) Tanı Ölçütlerine Göre Bulimia NevrozaA. Yineleyici tıkınırcasına yeme atak-larının olması aşağıdaki iki maddeyle belirlenir: 1) Belli başlı zaman dilimlerinde (örn. herhangi iki saatlik vakitte) , insan-ların çoğunun yediğinden daha fazla yiyecek yemek.2) Epizod (yani tıkınırcasına yeme davranışı ) sırasında, yeme ile alakalı kontrol duyumunun olması (ör. Bire-yin yemek yemeyi durduramadığı veya ne kadar yediğini kontrol edemediği duygusu)B. Kilo alışını engellemek için kendini kusturması, laksatif, idrar söktürmeye yarayan (diüretik) ilaçları veya başka ilaçları yanlış sebeple kullanması, hiç yemek yememesi ya da aşırıya kaçan

31

egzersiz gibi uy-gunsuz dengeleyi-ci davranışların sürekli hale gelme-si.C. Yineleyen hale gelen uygun-suz dengeleyici davranışların ikisi de ortalama olarak 3 ay süreyle en az haftada bir kez or-taya çıkmaktadır.D. Kendini değer-lendirme sırasında gereksiz şekilde bedeninin biçimi ve ağırlığından etkilenir.E. Bu bozukluk yalnızca anoreksi-ya nevroza sırasın-da var olmamak-tadır.Tüm bu belirtil-erin var oluyor olması Bulimia Nevroza için kriterdir. Peki, bu yeme bozukluğu-na sahip bireyin nasıl bir yardı-

ma ihtiyacı var? Öncelikle fiziksel rahatsızlıklar orta-ya çıkmışsa gerekli hastane birimine başvurmalı ve çıkan rahatsızlığa yönelik gerekli tedavinin uygu-lanması sağlan-malıdır. Fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkmamış ise ilk başvur-ması gereken yer psikolojik yardım verebilecek ye-tkinlikte olan psikolog ve-veya psikiyatris-tlerdir. Buli-mia Nev-roza için Bilişsel

32

KAYNAKÇA- Sesverir, S. (2015). Bulimiya Nevroza’da İlk Nesneyle İlişkinin Rorschach Testiyle Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, So-syal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı.- Kuyu, Ş.İ. (2016). Gençlerde Görülen Toplumsal Kaygı Bozukluğu Ve Bulimiya Nevroza Belirtileri Üzerinde Ebeveyn Psikolojik Kontrolünün Etkisi: Yalnızlık Ve Öfke Faktörlerinin Aracı Rolü.Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Programı- Ağırman, A - F Maner: Yeme bozuklukları ve duygusal istismar: Olgu sunumu . Düşünen Adam:Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2010; 23(2):121-127.

BERFİN AKANNAÇ

Davranışçı Terapi ve Psikodinamik yaklaşımlar gayet iyileştirici güçtedir. Terapinin yanı sıra uzmanın gerekli görmesi halinde ilaca da ihtiyaç duyu-labilmektedir. Ruhsal Bozuklukların her birine eşlik eden başka ruhsal bozuklukların olduğu bilinmektedir. Eşlik eden diğer ruhsal bozukluklar var ise ilaca başvurmak gerekli ola-bilmektedir.Atlamak istemediğim bir detay daha var: Bu yeme bozukluğuna biz sahip olmaya biliriz fakat ya çevremizde bu bozukluğa sahip olduğunu bildiğimiz veya düşündüğümüz biri varsa? Söyleyeceğim bireysel fikirlerim sa-dece Bulimia Nevroza için olmamakla birlikte şöyledir: Çevremizde herhangi ruhsal bozuk-luğa sahip olduğunu düşündüğümüz biri varsa; vicdani ve ahlaki etik ilkeleri esas alarak yani kişiye yardım etmeyi

amaçlarken sınırına girmemeye özen göstererek : ‘’ İyi misin’’ diye sormak ve bunu laf olsun diye sormadığınızı belli ederek ‘’yardıma hazırım ve yanın-dayım ‘’ sinyalini vermelisiniz. Eğer düşünme kısmını geçmiş ve kişinin ruhsal bozukluğunu biliyor olduğunuz durumda ise: Yine sınırı aşmayacak şekilde kendisine yardım etmek için gönüllü olduğunuzu belirtin ve bunu söylerken gerçekten yardım etmeye hazır olduğunuzdan emin olun. Dil-erim ki; hayatınızda ‘’nasılsın’’ sorusu daha anlamlı hale gelsin. Bir kelimelik olan bu sorunun gerçekten öneminin farkına vardığımız günler diliyorum. Ve son olarak: ‘’ Bir çocuk neden korkar ?, Yaşayamamaktan. Bir kadın, çocuğun başını okşayamamaktan.’’ demiş Turgut Uyar. Yardım aramaktan ve yardım etmekten korkmayın.

33

ORTOREKSİYA NERVOZA:

Umut, kendini sağlıklı beslenmeye adamış bir gençtir. Sürekli sağlıklı besinler tüketmeye çalışır, ne yiyeceğine daha önceden karar verip öyle beslenmeye çalışırdı. Durmaksızın yeni diyet listeleri araştırıyordu. Bitkilerle haşır neşir olmuştu. Umut’un annesi, yemek hazırlarken gıdaları iyi yıkamadığında Umut, sürekli annesine kızardı ve bundan rahatsızlık duyardı. Ailesi ve ark-adaşları çoğu zaman fast food tüketirdi. Umut, bu yüzden onların yanında bulunmak istemiyordu. Mükemmeliyetçi ve aşırı kontrollü biri olduğu için çoğu şeyi de beğenmezdi. Annesi, onun istediği yemeği hazırlamayınca or-tada büyük bir kavga sebebi oluşuyordu. Umut’un annesi, Umut’un eskiden normal bir şekilde beslenirken hayatında çok daha mutlu olduğunu söylüyor-du. Bu durum günden güne onun ailesini ve arkadaşlarını oldukça rahatsız etmeye başlamıştı. Bu zamanlarda annesi, televizyonda yeme bozuklukların-dan bahseden bir programa rastlamıştı. Ortoreksiya yemek bozukluğunun kişiye etkilerini iyice dinlemiş ve Umut’un bu etkilerin çoğunu yaşadığını fark etmiş. Öncelikle oğluna bu durumdan bahsedip daha sonra da uzmana görünmek gerektiğini düşünmüş. Umut, başlarda asi davranıp, kabul et-memiş ama annesini kırmamak için uzmana görünmeyi kabul etmiş. Uzman, teşhis koyabilmek için bir süre Umut ile iletişime geçmiş. Daha sonra Or-toreksiya olduğu teşhisini koymuş. Ortoreksiya,hemen hemen yeni bir yeme bozukluğu olduğu için psikolog, yavaş bir süreç işlemiş. Psikolog,Umut’a geçerli beslenme bilgileri hakkında görüşme yapıyormuş ve bu sayede yanlış beslenme inanışlarından kurtarılmaya çalışılıyormuş. Sonunda zor olsa da Umut, bu bozukluktan sıyrılıp, geçerli yeme alışkanlığını tekrar ka-zanıyor. Bundan sonraki süreçte ailesi ve ark-adaşları ile ilişkisi daha samimi, güzel olmaya başlıyor. Kaynak:diyetz.com,xprodoksit.com

MERYEM TUMBA

34

Bu sayımızda okulumuzun İnsan ve Toplum Bilimleri Bölümü’ nden olan Doç. Dr. Maral Erol Jamieson öğretmenimiz ile ‘’ Feminizm’’ konulu bir röportaj hazırladık. Bizi yoğun temposuna rağmen kırmayıp, röportaj yapma isteğimizi kabul ettiği için kendisine tekrar çok teşekkür ediyoruz.

Sema Hatice Durgut: ‘’Feminizm nedir ? ‘’

Maral Erol Jamieson: ‘’Feminizmin bir sürü tanımı vardır. Bu tanımın farklılığı kime sorduğunuza bağlıdır. Çünkü feminizm uzun zamandır ortalıktadır. Bu yüzden kimine göre ideoloji kimine göre ise bir yaklaşım tarzıdır. Kısacası kadınların ve erkeklerin eşit şekilde davranılan yurt-taşlar, insanlar olabilmesi için mücadele eden bir akımdır. Feminizmi esprili bir şekilde anlatan slogan vardır: ‘’Feminizm, kadınların da insan olduğunu savunan radikal bir ideolojidir.’’ Feminizm temelde, kadınlar ve erkeklerin yasal olarak aynı haklara sahip olmasını amaçlar. En başta kadınların, seçme ve seçilme hakkına sahip olmaları, miras hakları, aynı zamanda erkeklerle aynı işleri yapabiliyor olmaları ve o işleri yaparken de aynı eşit ücreti alabiliyor olmaları gibi sorunlara değinir. Bunların dışında feminizmin bir başka amacı da kadınların, erkek egemen olan toplumsal bir eşitsizlik içerisinde ekonomik, duygusal ve fiziksel şiddete uğrama-larının önüne geçilmesini sağlamaktır.’’

S.H.D.: ‘’Feminizm nasıl ortaya çıkmıştır ?’’

M.E. J. ‘’Hangi kategorideki feminizmden bahsettiğinize göre değişir çünkü örneğin ‘’Liberal Feminizm’’ denilen bir akım var. Genellikle feminizmin başlangıcı olarak süfrajetleri (radikal kadın hakları savunuc-uları) gösterirler. İngiltere’deki ve Amerika’daki seçme hakkı için mü-cadele eden kadınların bunu oluşturduğu söyleniyor. Yani genelde eşit haklar mücadelesiyle başlıyor sonra ikinci dalga denilen feminizm akımı var. Bu akım 1960’larda daha çok ‘’Radikal Femi- nizm’’ olarak da geçiyor. Radikal Femi-nizm eşit hakların ötesinde toplum-

RÖPORTAJ: FEMİNİZM

35

sal hayattaki bazı düzenlemeler, beklentiler ve toplumsal cinsiyet rolleri yüzünden kadınların ne kadar haksız bir şekilde sömürüldüğü ya da kötü durumlara düşürüldüğünden bahsediyor. Radikal Feminizm’ den son-ra üçüncü dalga olduğu iddia edilen kadınların güçlenmesi, birbirinden farklı feminizmler olduğu düşünceleri vardır. Bunlar genelde 70’lerde ve 80’lerde diğer ırklardan ve ülkelerden Batı’daki feministlere gelen eleştir-ilerle ortaya çıkıyor. Feministlerden ve kadınlardan bahsettiğimiz zaman kategori olarak beyaz ve heteroseksüel kadınların bir araya gelip oluştur-duğu Avrupalıların, Amerikalıların ortaya attığı bir takım teoriler ve ‘’İşte biz bütün kadınları kurtarıyoruz’’ teması vardı. Amerika’nın Avrupa’nın kolonisi olan Hindistan, Mısır, Tunus gibi ülkelerden çıkan feministlerin, ‘’Bizim kendi şartlarımız içerisinde sadece kadın olmanın ötesinde baş-ka eşitsizliklere uğramadan ve kendi özel konumumuzdan dolayı başka kaygılarımız, başka dertlerimiz ve başka mücadelelerimiz var siz bunu görmüyorsunuz’’ diye ortaya çıkan başka bir feminizm daha var. Bu arada ekoloji ve feminizmi bir araya getiren yeşil hareketle Ekolojik Feminizm’ ler de var. Ekolojik Feminizmler çevre mücadelesiyle, kadın hakları mü-cadelesini bir araya getirir. Feminizm hakkındaki sorulara net bir cev-ap vermek zordur. Çünkü feminizmden bahsettiğimizde tek bir şeyden bahsetmiyoruz. Feminizm, çok dallıdır ve bazen içerisinde birbirlerinin bile anlaşamadığı ama cinsiyet temelli eşitsizliklere karşı hepsinin mü-cadele etmesi ve ortak bir paydası olan bir topluluktur.’’

S.H.D.: ‘’Feminizm hakkında yanlış bildiklerimiz nelerdir?’’M.E.J.: ‘’Genelde feminizmi erkek düşmanlığı olarak tanımlarlar ancak böyle bir şey yok. Feministler olarak erkeklerden nefret etmiyoruz ya da

erkekleri dışlamaya ve ezmeye çalışmıyoruz. Feminizm erkeklerin ege-men olduğu bir toplumdan kadınların egemen olduğu bir topluma

gelmek istemeyi amaçlayan bir akım değildir. Feminizm tek tek erkeklerle değil erkeklikle ve rejimle derdi olan bir

akımdır. Çoğu feministlerin söylediği gibi, eşitsiz toplumsal cinsiyet sistemi varsa bu hem ezileni hem de ezeni eziyor. Feminizm sadece eşitsiz

olan yapıyı ortadan kaldırmak istiyor.’’

S.H.D.: ‘’Feminizmde sadece kadınlar mı rol oynar?’’

36

M.E.J.: ‘’Evet daha çok kadınlar rol oynuyor. Bu durum kadınlık deneyiminden, kadın olma deneyiminden çıkan bir durum, bu yüzden kadınlar başı çekiyor ama bu erkekler feminizm düşüncesiyle ilgilenemez demek değildir. Genelde feminist düşünceyle feminist hareketlerle bağlantılı erkekler kendilerine ‘Pro Feminist’ diyorlar.’’

S.H.D.: ‘’Neden erkeklere pro feminist deniliyor?’’M.E.J.: ‘’Ben feministim demek ‘Ben sizin ne yapacağınızı sizin adınıza karar verip sizin dertlerinizi size anlatırım’ iddiası gibi oluyor. Erkeklerin feminizmle ilgilenmesi mümkün fakat sözün büyük kısmını kadınlara bırakmaları tercih ediliyor. Çünkü asıl mevzu çoğun-lukla kadınların deneyimi, bedeni ve hayatı üzerinedir. Sürekli söz söyleyenin erkekler ol-

37

ması ve kendilerine feminist demelerinin sanki ‘’Fem-inizm yapılacaksa dur bak onu da biz yaparız’’ iddiası yaratmasından dolayı feminist hareketi destekleyen erkelere ‘Pro Feminist’ denir.’’

S.H.D.: ’’Feminizmin seks işçiliğine bakış açısı nedir?’’M.E.J.: ‘’Bazı feministler bu durumu, kadının kendi cinselliğine sahip çıkarak o cinsellik üzerinden be-denlerini ve üremeye dair kararlarını elinde bulun-durarak kendi bedenlerine ve cinsiyetlerine sahip çıkması ve bundan iktidar bir güç elde etmesi olarak görüyor. Bunun karşıtı olarak ahlakçı bir tavırla, bu kadınlara cinsellikleri ve kendi bedenleriyle ilgili ne yapacaklarını söyleyemezsiniz. Seks işçiliği daha çok Hollanda gibi bu tarz kuralların ve yapının ortaya konabildiği yasal bir düzenlemenin ve destek sistem-

38

39

lerinin olabildiği bir yerde tercih edilebilen bir iş oluyor. Bu yerlerde seks işçilerinin sigortası olması durumundan dolayı kadınlar bu işi tercih edebiliyorlar. Kadınların illaki sömürüldüğü bir durum olması zorunda değil. Öte yandan bazı feministler diyor ki: Böyle olsa bile siz yine de kadınların nesneleştirildiği bir sistemi yeniden üretiyorsunuz. Sen kendini orda güçlenmiş hissedebiliyor olabilirsin ama senin yaptığın şey yine de neticede bedeninin sömürülmesi, senin nesneleştirilmen ve dolayısıyla senin kadın be-denini nesneleştirildiği sistemi yeniden üretiyor olmandır. Bu güçlendirici bir şey olarak görülüyor olsa bile kadınların çoğu bunu tercih ederek yapmıyorlar. Bu durumu bütün yapı olarak düşünmeliyiz. Güçten bahsediyor ancak tabii ki bir sürü kadın seks işçiliğini zorla yaptığında buna sıcak bakmıyorlar.’’

S.H.D.: ‘’Bay/bayan, insanoğlu gibi eşitsizlik barındıran kelimelerin kullanılmasını femi-nizm nasıl karşılıyor?’’

M.E.J: ‘’Dil önemli bir kriterdir ve nasıl düşündüğümüzü de belirtir. Düşündüğümüz şeyler dile sızıyor ve dili kullanırken kafamızdaki imgeler ona dönüşüyor. Mesela ‘ İnsa-noğlu ’ kelimesi, burada sorun kelimenin kendisi değil yüklediğimiz anlamdır ve genel-likle erkeğe özgü kelimelerin insanlığın tamamına atfedilmesidir. Bunun altında, insan sanki erkeklerden oluşuyormuş, sanki normal olan erkek olmak ve kadının zaten oraya ait olmaması gibi sebepler yatmaktadır. Yine ‘Kadınlar Çiçektir’ örneğinde olduğu gibi

40

ithamlar iyi de olsa kötü de olsa sorun, kadınların bir türlü insan değilmiş gibi insan kategorisine alınmamasıdır. Bugün çiçek olan kadın başında in-san kategorisi olmadığı için yarın öbür gün başına kötü şeyler gelecek bir kategoride de görülebiliyor. Bay-bayan örneğine gelecek olursam, bay ve bayan hitap şekilleridir. Kimse bana bay ya da bayan denilmesin demiyor tabii ki. Burada karşı çıkılan konu şu: kadın kelimesi sanki kirli, ayıp bir kelimeymiş gibi bunun bir şekilde kullanılmamaya çalışılması ve bu gayret içerisinde bayan, hanım, hanımefendi kullanılmasıdır. En basiti, erkekler tuvaletine ‘Erkekler Tuvaleti’ deniliyor da ‘Kadınlar Tuvaleti’ ne neden ‘Bayanlar Tuvaleti’ deniyor? Ya da bilimle uğraşan kişi, başbakan dediğim-de hemen akla erkek geliyor. Burada sorun, kadın kelimesine olumsuz anlamlar yüklenmesidir. Yani kendimizi ifade ederken kullandığımız dilin zihniyete dönüşme etkisi olduğu için kelimelerin kullanımlarına ve dile dikkat etmek ihtiyacı hissediyorlar.’’

SEMA HATİCE DURGUT.

41

42

Işık Psikoloji Kulübü sadece bir kulüp gibi görünebilir ama kulübümüz

bizim emek vererek büyüttüğümüz bir çocuğumuzdu. 2 senedir bu

kulübün parçası olmaktan her zaman gurur ve mutluluk duydum. Bu

serüvene geçen yıl seminer ekip lideri olarak başladım, ardından bu

yıl da kulübün başkanı olarak devam ettim. Benim için Işık Üniversi-

tesi Psikoloji Kulübü başkanı olmak, üniversite hayatım boyunca belki

de en büyük şansım oldu. Bu seneye okulumuzun sosyal merkezinde

yaptığımız ön tanışma buluşması ve tanışma yemeğimizle başladık.

Yeni yeni üyelerimiz ailemize dahil oldular. Mutluyduk çünkü ailem-

iz gittikçe büyüyordu. Biz yönetim ekibi olarak sadece 5 kişi değildik:

Ekip liderlerimizle, denetim kurulu üyelerimizle ve siz değerli aktif

üyelerimizle birlikte yaklaşık 300 kişilik bir ekiptik. Yazımın başında

43

Işık Psikoloji Kulübü sadece bir kulüp gibi görünebilir ama kulübümüz

bizim emek vererek büyüttüğümüz bir çocuğumuzdu. 2 senedir bu

kulübün parçası olmaktan her zaman gurur ve mutluluk duydum. Bu

serüvene geçen yıl seminer ekip lideri olarak başladım, ardından bu

yıl da kulübün başkanı olarak devam ettim. Benim için Işık Üniversi-

tesi Psikoloji Kulübü başkanı olmak, üniversite hayatım boyunca belki

de en büyük şansım oldu. Bu seneye okulumuzun sosyal merkezinde

yaptığımız ön tanışma buluşması ve tanışma yemeğimizle başladık.

Yeni yeni üyelerimiz ailemize dahil oldular. Mutluyduk çünkü ailem-

iz gittikçe büyüyordu. Biz yönetim ekibi olarak sadece 5 kişi değildik:

Ekip liderlerimizle, denetim kurulu üyelerimizle ve siz değerli aktif

üyelerimizle birlikte yaklaşık 300 kişilik bir ekiptik. Yazımın başında Veda Ederken…

44

da söylediğim gibi sadece bir kulüp değildik, güzel arkadaşlıklar, dostluk-lar ve bazen de anlaşmazlıklar oldu ama hepsinden önemlisi aynı amacı paylaşmak ve aynı çatı altında toplanıp orta yolu bulmaktı. Sene boyun-ca seminerlerimizle, organizasyonlarımızla, film analizlerimizle ve daha birçok etkinliklerimizle okulumuzun en büyük kulübüne yakışacak şekil-de, dinamik olmaya çalıştık. Bu yolculuğumda önümde örnek alacağım iki harika başkan vardı; Nazlı Hatipoğlu ve Dilan Tosun. 3 yıl önce okula geldiğimde kulübün başkanı Nazlı’ydı. Kendisiyle birlikte çalışmadık fakat düzenledikleri etkinlere aktif üye olarak katılıyordum. Kendi kendime ‘Acaba bu etkinlikleri nasıl düzenliyorlar? ’ diye soruyordum. Geçen yılın başında Dilan’ın başkanlığında mükemmel bir yönetimle birlikte çalıştık. Ben ve yönetim arkadaşlarım sizden çok şey öğrendik. Şimdi teşekkür kısmına geçiyorum. :) Benimle birlikte çalışan tüm yönetim kurulu arkadaşları-ma: Fırat Aslan, Simge Güney, Burcu Kahraman ve Merve Yavru hepinize emekleriniz, çabalarınız ve en önemlisi ekip ruhunu yaşattığınız için sonsuz teşekkürler. Seminer, organizasyon ve yaratıcı ekip liderlerimiz, sene boyunca siz de bizimle özveriyle çalıştınız ve birlikte güzel etkinliklere imza attık, hepin-ize teşekkür ediyorum. Kulüp danışmanımız Ezgi Deveci Hocamıza her zaman bize yardımcı olduğu için çok teşekkür ederim. Bu yazıyı yazmamı sağlayan Psiko Medya ekibine de teşekkür ederim. Sizlerle çalışmak çok güzeldi. Son

45

Işık Psikoloji Kulübü BaşkanıArda TUTKUN

teşekkürlerim de bize kulübün işleyişini öğreten ve üzerimizde emekleri olan geçen yıl yönetim ve bu yılki denetim kurulu üyelerimize… Dilan Tosun, Mader Bilgen, Mervenur Akıl, Çağrı Pek ve Atahan Karadağ. Bize bir ekibin nasıl ola-cağını öğrettiğiniz için ve her zaman arkamızda durup bize yardımcı olduğunuz için teşekkür ederim. En büyük teşekkür Dilan başkanıma gelsin. Geçen yıl bana güvenip başkanlığı bana emanet ettiğin için ve her zaman yanımda durup her başım sıkıştığında asla geri çevirmediğin için çoook teşekkür ederim.Seneye yönetim olacak arkadaşlarım, sizlerin kulübü daha ileriye taşıyacağınıza gönülden inanıyorum. Hepinize şimdiden başarılar diliyorum. Işık psikoloji kulübünün yeni etkinliklerinde görüşmek üzere..

Sevgiyle kalın…