1

ROLE OF PARIKSHAKA IN PREVENTION OF MENTAL DISORDERS

DR KHALID.B.M.AYURVEDIC PHYSICIAN & CONSULTANTSINDHANOOR, DT-RAICHURKARNATAKA, INDIA.drkhalidbaba46@gmail.com+91-9845030940

2

PARIKSHAKA.

परीक करनि�क. करण हेतुकरम.

निहतमेवा�ुरुध्यन्ते प्रपरीक्ष्य परीक्षकाः| शु्रतं बुद्धि�ः स्मृनितर्दाा क्ष्यं धृनितर्हिह#तनि�षेवणम्| वाग्वि'वशुद्धि�ः शमो धैय माश्रयन्तिन्त परीक्षकम्||३७||

निहतमेवेनित आयनितनिवशु�मेव तर्दाात्वे दुःखकरमनिप| निप्रयमेवेनित तर्दाात्वे सुखकरमायनितनिवरु�म्|

परीक्षकमाश्रयन्तीनित परीक्षके भवन्तिन्त

3

LAUKIKA

लौनिकका अपरीक्षका.

रजोमोहावृतात्मा�ः निप्रयमेव तु लौनिकका.

4

PRAGNAPARADHA.

PRAGNYA , BUDDHI, DHISHANA, DHI प्रज्ञा बुद्धि�स्तर्दापराधोऽज्ञा�दुज्ञा �े

BHUDDI BHRAMSA.

निवषमाभिभनि�वेशो यो नि�त्यानि�त्ये निहतानिहते जे्ञयः स बदु्धि�निवभ्रंशः समं बुद्धि�र्हिह# पश्यनित.

5

EDUCATE – GOOD CONDUCTS. सद्वतृ्तस्या�ुवत �म्.

सद्वतृ्तमिमद्धिन्Aयोपक्रमणीये वक्ष्यमाणम्.

धमा त्मा, हेतावीर्ष्युयु ः, फले �ेर्ष्युयु ः, नि�भिEन्तः, नि�भFकः, ह्रीमा�्, धीमा�्, महोत्साहः, र्दाक्षः, क्षमावा�्, धार्मिम#कः

हेतावीर्ष्युयु रिरनित ये� हेतु�ाऽयं ध�वा�् निवद्यावा�् वा जातः

फले �ेर्ष्युयु रिरत्य�े� परस्य � ध�ादिर्दाफलसम्बन्धनि�वारणेच्छा कत वे्यनित र्दाश यनित|

नि�भFक इनित उपस्थिSतेऽपरिरहायT भयहेतौ बो�व्यं,

शक्यपरिरहारेषु तु दृष्टादृष्टप्रत्यवायहेतुषु भेतव्यमेव| अभिभज�ो निवश�ुकुलम्

सव प्राभिणषु बनु्धभूत इनित

सत्यसन्धः प्रनितज्ञातार्थ नि�वा हकः

6

DHRUTHI BRAMSHA.

निवषयप्रवणं सत्त्वं धृनितभ्रंशान्न शक्यते नि�यन्तुमनिहतार्दार्था �नृितर्हिह# नि�यमात्मित्मका.

निवषयप्रवणं निवषयेषु प्रसज्जत्. भ्रमत्ययं चेत इनित अश्वा�् रथिर्थरिरव भ्रामयनित.

7

LAUKIKA लौनिककं �ाश्रयन्त्येते गुणा मोहरजःभिश्रतम् तन्मूला बहवो यन्तिन्त रोगाः शारीरमा�सा.

प्रज्ञापराधाद्ध्यनिहता�र्था �् पञ्च नि�षेवते सन्धारयनित वेगांE सेवते साहसानि� च तर्दाात्वसुखसञ्जे्ञषु भावेर्ष्युवज्ञोऽ�ुरज्यते रज्यते � तु निवज्ञाता निवज्ञा�े ह्यमलीकृते.

रजोमोहावृतात्मा�ः निप्रयमेव तु लौनिकका.

लौनिकका अपरीक्षका.

8

RULE OUT CAUSE

RAJO GUNA. रजःसङे्ग�, रजः सङे्ग�ेनित �ाया दिर्दासङे्ग� तत्कारणं रजोऽ�ुमीयते

TAMO GUNA

मोहमनिवज्ञा�े�

9

PREVENTION - EDUCATE

SADRVITTA.

ACHARA RASYANA.

DHARANIYA VEGA.

GOOD COMPANY.

10

ACHARA RASYANA

सत्यवादिर्दा�मक्रोधं नि�वृत्तं मद्यमैरु्थ�ात्| अहिह#सकम�ायासं प्रशान्तं निप्रयवादिर्दा�म्||३०|

जपशौचपरं धीरं र्दाा�नि�त्यं तपस्विस्व�म्| रे्दावगोब्राह्मणाचाय गुरुवृ�ाच �े रतम|्|३१||

आ�ृशंस्यपरं नि�त्यं नि�त्यं करुणवेदिर्दा�म् [१] समजागरणस्वप्नं नि�त्यं क्षीरघृताथिश�म्||३२|| रे्दाशकालप्रमाणज्ञं युथिpज्ञम�हङ्कृतम्| शस्ताचारमसङ्कीण मध्यात्मप्रवणेद्धिन्Aयम्||३३||

उपाथिसतारं वृ�ा�ामास्विस्तका�ां द्धिजतात्म�ाम्| धम शास्त्रपरं निवद्यान्नरं नि�त्यरसाय�म्||३४||

गुणैरेतैः समुदिर्दातैः प्रयुङ्pे यो रसाय�म्| रसाय�गुणा�् सवा �् यर्थोpा�् स समशु्नते||३५||

11

DHARANIYA VEGA

इमांस्तु धारयेदे्वगा�् निहतार्थF [१] प्रेत्य चेह च| साहसा�ामशस्ता�ां म�ोवाक्कायकम णाम|्|२६||

लोभशोकभयक्रोधमा�वेगा�् निवधारयेत|् �ैल ज्ज्यरे्ष्युया नितरागाणामभिभध्यायाE बुद्धि�मा�|्|२७||

परुषस्यानितमात्रस्य सूचकस्या�ृतस्य च|वाक्यस्याकालयुpस्य धारयेदे्वगमुस्विxतम|्|

सहसा आत्मशथिpम�ालोच्य निक्रयत इनित साहसं,

तत्तु गजाभिभमुखधाव�ादिर्दा|

12

GOOD COMPANY ON HEALTH.

बदु्धि�निवद्यावयःशीलधैय स्मृनितसमामिधभिभः| वृ�ोपसेनिव�ो वृ�ाः स्वभावज्ञा गतव्यर्थाः||५८|

सुमुखाः सव भूता�ां प्रशान्ताः शंथिसतव्रताः| सेव्याः सन्माग वpारः पुण्यश्रवणर्दाश �ाः||५९||

13

SECRET OF SUCCESS.

सतताध्यय�ं वार्दाः परतन्त्रावलोक�म् | तनिद्वद्याचाय सेवा च बुद्धि�मेधाकरो गु(ग)णः ||२७||

14

THE EYES ONLY SEES WHAT MIND IS PREPARE TO COMPRHENSE.

CONCLUSION