proverbi e detti latini

18
Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html 1 di 18 16/05/2006 4.32 Proverbi e detti celebri latini Ab equinis pedibus procul recede (---) Ab uno disce omnis (Da uno capisci come sono tutti) - Virgilio Absculta filii mii, praecepta magistri ( San Benedetto) Accidere ex una scintilla incendia passim (A volte da una sola scintilla scoppia un incendio) - Lucrezio Acta est fabula (Lo spettacolo è finito) - Augusto Ad maiora (A successi più grandi) Ad sal, ad mel, ad piper, semper cucurbita est Alea iacta est Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt (Abbiamo davanti agli occhi i vizi degli altri, mentre i nostri ci stanno dietro) - Seneca Alterius non sit qui suus esse potest (Non appartenga a un altro chi può appartenere a se stesso) - Cicerone Apertis verbis (A chiare lettere) Audaces fortuna iuvat (La fortuna aiuta gli audaci) Bene vixit qui bene latuit (Ha vissuto bene chi ha saputo stare ben nascosto) Caput imperare, non pedes (A comandare è la testa, non i piedi) Carpe diem (Vivi alla giornata) Castigat ridendo mores (Scherzando sferza i costumi) - Jean de Santeuil Cibi condimentum esse famem (La fame è il condimento del cibo) - Cicerone Cogito, ergosum Corruptio optimi pessima (Ciò che era ottimo, una volta corrotto, è pessimo) - Gregorio Magno Credo ut intelligam, non intelligo ut credam (Credo per comprendere, non comprendo per credere) - Sant'Anselmo De gustibus non est disputandum (Sui gusti non si discute) De iure (Di diritto)

Upload: mis-terio

Post on 04-Apr-2015

282 views

Category:

Documents


59 download

TRANSCRIPT

Page 1: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

1 di 18 16/05/2006 4.32

Proverbi e detti celebri latini

Ab equinis pedibus procul recede (---)

Ab uno disce omnis (Da uno capisci come sono tutti) - Virgilio

Absculta filii mii, praecepta magistri ( San Benedetto)

Accidere ex una scintilla incendia passim (A volte da una sola scintilla scoppia un incendio) -Lucrezio

Acta est fabula (Lo spettacolo è finito) - Augusto

Ad maiora (A successi più grandi)

Ad sal, ad mel, ad piper, semper cucurbita est

Alea iacta est

Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt (Abbiamo davanti agli occhi i vizi degli altri,mentre i nostri ci stanno dietro) - Seneca

Alterius non sit qui suus esse potest (Non appartenga a un altro chi può appartenere a sestesso) - Cicerone

Apertis verbis (A chiare lettere)

Audaces fortuna iuvat (La fortuna aiuta gli audaci)

Bene vixit qui bene latuit (Ha vissuto bene chi ha saputo stare ben nascosto)

Caput imperare, non pedes (A comandare è la testa, non i piedi)

Carpe diem (Vivi alla giornata)

Castigat ridendo mores (Scherzando sferza i costumi) - Jean de Santeuil

Cibi condimentum esse famem (La fame è il condimento del cibo) - Cicerone

Cogito, ergosum

Corruptio optimi pessima (Ciò che era ottimo, una volta corrotto, è pessimo) - Gregorio Magno

Credo ut intelligam, non intelligo ut credam (Credo per comprendere, non comprendo percredere) - Sant'Anselmo

De gustibus non est disputandum (Sui gusti non si discute)

De iure (Di diritto)

Page 2: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

2 di 18 16/05/2006 4.32

De minimis non curat praetor (Il pretore non si cura di cose di poca importanza)

Deligere oportet quem velis diligere (Bisogna scegliere chi si vuole amare) - Cicerone

Dictum factum (Detto fatto) - Ennio

Do ut des (Do perché tu mi dia) - Magistrato Paolo

Doctum doces (Insegni a uno che già sa) - Plauto

Dura lex sed lex (E' una legge dura, ma è la legge) - Digesto

Edamus, bibamus, gaudeamus (Mangiamo, beviamo, godiamo)

Equus fulvus prius enectus quam fatigatus (---)

Erga omnes (Nei confronti di tutti)

Errare humanum est, perseverare autem diabolicum (Errare è umano, perseverare è diabolico)

Errat interdum quadrupes, cum titubat quadrupes, labitur ergo bipes (---)

Esse cupit mannus, sed ephippia ferre recusat (---)

Etiam capillus unus habet umbram suam (Anche un solo capello fa la sua ombra) - Publilio Sirio

Ex abrupto (Improvvisamente)

Ex abundantia enim cordis os loquitur (La bocca parla per l'abbondanza del cuore) - Vangelosecondo Matteo

Ex aequo (Alla pari)

Excusatio non petita, accusatio manifesta (Scusa non richiesta, accusa manifesta)

Exhaustum polidrum, malo quam vile capistrum (---)

Expertus metuit (Colui che ha esperienza teme) - Orazio

Facta non verba (Fatti, non parole)

Fallacia alia aliam trudit (Un inganno tira l'altro) - Terenzio

Fama crescit eundo (La fama, andando, diventa più grande) - Virgilio

Frangar, non flectar (Mi spezzerò, ma non mi piegherò) - Seneca

Gutta cavat lapidem (La goccia fa il buco nella pietra

Hic manebimus optime (Qui molto bene resteremo) - Livio

Homo faber fortunae suae (L'uomo è l'artefice delle sue fortune)

Homo homini lupus (L'uomo è un lupo per l'altro uomo) - Plauto

Homo mundus minor (L'uomo è un mondo in miniatura) - Boezio

Homo proponit sed Deus disponit (L'uomo propone ma Dio dispone) - Tommaso di Kempis

Page 3: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

3 di 18 16/05/2006 4.32

Homo sine pecunia est imago mortis (L'uomo senza denari è l'immagine della morte)

In dubio pro reo (Nel dubbio a favore dell'imputato)

In dubis abstine (Nelle situazioni ambigue astieniti)

In medium stat virtus

In saecula saeculorum (Nei secoli dei secoli)

In vino veritas (Sotto l'effetto del vino, viene fuori la verità)

Ipse dixit (L'ha detto lui!) - Pitagora

Lupus in fabula (Il lupo nel discorso)

Manus manum lavat (Una mano lava l'altra) - Seneca

Mater certa est, pater numquam

Melius abundare quam deficere (Meglio abbondare che scarseggiare)

Memento audere semper (Ricordati di osare sempre) - Gabriele D'Annunzio

Memento mori (Ricordati che si muore)

Mens sana in corpore sano (Mente sana in corpo sano)

Mihi pinnas inciderant (Mi avevano tarpato le ali) - Cicerone

Mors et fugacem persequitur virum (La morte raggiunge anche l'uomo che fugge) - Orazio

Mors omnia solvit (La morte scioglie tutto) - Giustiniano

Mors tua vita mea (Morte tua vita mia)

Mortui non mordent (I morti non mordono)

Multa paucis (Molte cose in poche parole)

Mutatis mutandis (Cambiato ciò che bisogna cambiare)

Nascimur uno modo, multis morimur (Nasciamo in un solo modo, ma moriamo in molti) - CestioPio

Necesse est multos timeat quem multi timent (Deve temere molti chi molti temono) - Laberio

Necesse habent cum insanientibus furere (Tra i pazzi devon necessariamente impazzire) -Petronio

Nemo potest duobus dominis servire (Nessuno può servire due padroni) - Vangelo secondoMatteo

Nemo propheta in patria (Nessuno è profeta in patria) - Vangelo

Nihil inimicus quam sibi ipse (Niente vi è di più nemico di sestessi) - Cicerone

Nihil morte certium (Niente è più certo delle morte)

Page 4: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

4 di 18 16/05/2006 4.32

Nil est dictu facilius (Niente è più facile che parlare) - Terenzio

Nomen omen (Il nome è un presagio)

Nomina sunt consequentia rerum (I nomi sono corrispondenti alle cose) - Giustiniano

Non causa pro causa (una non-causa spacciata per causa)

Non plus ultra (Non più in la)

Numquam periclum sine periclo vincitur (Il pericolo non lo si vince mai senza pericolo)

Nunc est bibendum (Ora bisogna bere) - Orazio

Oculum pro oculo, et dentem pro dente (Occhio per occhio, dente per dente)

Oculus domini saginat equum (L'occhio del padrone ingrassa il cavallo)

Odi profanum vulgus et arceo (Odio la massa ignorante e la tengo lontana) - Orazio

Omnia fert aetas (Il tempo porta via tutte le cose) - Virgilio

Omnia munda mundis (Tutto è puro per i puri) - San Paolo

Omnia mutantur (Tutto cambia) - Ovidio

Omnia tempus habent (Ogni cosa ha il suo tempo) - Ecclesiaste

Omnia vincit amor (Tutto vince l'amore) - Virgilio)

Omnis homo mendax (Tutti gli uomini sono bugiardi) - salmo

Ora et labora

Ora et labora (Prega e lavora) - San Benedetto

Parce sepulto (Risparmia chi è sepolto) - Virgilio

Patria est ubicumque est bene (La patria è dovunque sis stia bene) - Pacuvio

Pecunia non olet

Poeta nascitur, orator fit (Poeti si nasce, oratori si diventa)

Post coitum omne animal triste (Dopo l'accoppiamento ogni essere animato è triste)

Post prandium stabis, post coenam ambulabis (Dopo pranzo riposare, dopo cena passeggiare)

Prima digestio fit in ore (La prima digestione avviene in bocca)

Primum facere, deinde philosophari (Prima fa', poi filosofeggia)

Pulvis es et in pulverem reverteris (Sei polvere e polvere ritornerai) - Genesi

Qui autem invenit illuminvenit thesaurum (Chi trova un amico trova un tesoro) - Siracide

Qui gladio ferit gladio perit (Chi di spada ferisce di spada perisce) - Vangelo secondo Matteo

Quis custodiet ipsos custodes? (Chi sorveglierà i sorveglianti?) - Giovenale

Page 5: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

5 di 18 16/05/2006 4.32

Quod erat demostrandum (Come volevasi dimostrare) - Euclide

Quod scripsi scripsi (Ciò che ho scritto ho scritto) - Vangelo secondo Giovanni

Quoque tu Brute, filii mii

Quot homines tot sententiae (Tanti uomini tanti modi di pensare) - Terenzio

Reductio ad absurdum (Riconduzione all'assurdità)

Relata refero (Riferisco ciò che mi è stato detto)

Ridendo dicere verum (Scherzando dire la verità) - Orazio

Risus abundat in ore stultorum (Il riso è abbondante sulla bocca degli sciocchi) - Menandro

Rustica progenia semper villana fuit

Semel in anno licet insanire (Una volta l'anno è lecito impazzire)

Semper avarus eget (L'avido ha sempre dei bisogni)

Si quis dat mannos noli quaerere in dentibus annos)

Si vis pacem para bellum (Se vuoi la pace, prepara la guerra)

Sic stantibus rebus (Stando così le cose)

Sic transit gloria mundi (Così passa la gloria del mondo)

Sic vos, non vobis (Così voi, non per voi) - Pseudo-Donato

Sint ut sunt aut non sint (Siano come sono o non siano) - Lorenzo Ricci

Stat sua cuique dies (Ognuno ha il suo giorno) - Virgilio

Talis pater, talis filius

Tertium non datur (Una terza possibilità non è concessa)

Testis unus testis nullus (Un solo teste nessun teste)

Trahit sua quemque voluptas (Ognuno è attratto da ciò che gli piace) - Virgilio

Ubi maior minor cessat (Di fronte al più forte il debole si fa da parte)

Ut sementem feceris ita metes (Mieterai a seconda di ciò che avrai seminato) - Cicerone

Vae victis (Guai ai vinti!) - Livio

Vanitas vanitatum, et omnia vanitas (Vanità delle vanità e tutto è vanità) - Ecclesiaste

Veni vidi vici (Sono venuto, ho visto, ho vinto) - Giulio Cesare

Verae amicitiae sempiternae sunt (Le vere amicizie sono eterne) - Cicerone

Verba volant, scripta manent (Ciò che è detto se ne vola via, ciò che è scritto rimane)

Verbum de verbo (Parola per parola) - Terenzio

Page 6: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

6 di 18 16/05/2006 4.32

Veritas filia temporis (La verità è figlia del tempo) - Aulo Gelio

Video meliora proboque: deteriora sequor (Vedo ciò che è meglio e lo lodo, ma faccio ciò che èpeggio) - Ovidio

Vox populi, vox Dei (Voce di popolo, voce di Dio)

Vulpem pilum mutare, non mores (La volpe cambia il pelo, non le abitudini) - Svetonio

Vox populi, vox Dei (Voce di popolo, voce di Dio) Fama crescit eundo (La fama, andando, diventa più grande) - Virgilio Nil est dictu facilius (Niente è più facile che parlare) - Terenzio Facta, non verba (Fatti, non parole!) Multa paucis (Molte cose in poche parole) Relata refero (Riferisco ciò che mi è stato riferito) Ex abundantia enim cordis os loquitur (La bocca parla per l'abbondanza del cuore) - Vangelo secondoMatteo Apertis verbis (A chiare lettere) Quod erat demostrandum (Come volevasi dimostrare) - Euclide Non causa pro causa (una non-causa spacciata per causa) Reductio ad absurdum (Riconduzione all'assurdità) Tertium non datur (Una terza possibilità non è concessa) Mutatis mutandis (Cambiato ciò che bisogna cambiare) Verba volant, scripta manent (Ciò che è detto se ne vola via, ciò che è scritto rimane) Verbum de verbo (Parola per parola) - Terenzio Nomen omen (Il nome è un presagio) Nomina sunt consequentia rerum (I nomi sono corrispondenti alle cose) - Giustiniano Vulpem pilum mutare, non mores (La volpe cambia il pelo, non i costumi) - Svetonio Homo mundus minor (L'uomo è un mondo in miniatura) - Boezio Frangar, non flectar (Mi spezzerò, ma non mi piegherò) - Seneca Omnia munda mundis (Tutto è puro per i puri) - San Paolo Etiam capillus unus habet umbram suam (Anche un solo capello fa la sua ombra) - Publilio Sirio Excusatio non petita, accusatio manifesta (Scusa non richiesta, accusa manifesta) Sic vosnon vobis (Così voi, non per voi) - Pseudo-Donato Fallacia alia aliam trudit (Un inganno tira l'altro) - Terenzio Mihi pinnas inciderant (Mi avevano tarpato le ali) - Cicerone Veritas filia temporis (La verità è figlia del tempo) - Aulo Gelio Ridendo dicere verum (Scherzando dire la verità) - Orazio Castigat ridendo mores (Scherzando sferza i costumi) - Jean de Santeuil Omnis homo mendax (Tutti gli uomini sono bugiardi) - salmo Ab uno disce omnis (Da uno capisci come sono tutti) - Virgilio Poeta nascitur, orator fit (Poeti si nasce, oratori si diventa) Ipse dixit (L'ha detto lui!) - Pitagora Expertus metuit (Colui che ha esperienza teme) - Orazio Risus abundat in ore stultorum (Il riso è abbondante sulla bocca degli sciocchi) - Menandro Semel in anno licet insanire (Una volta l'anno è lecito impazzire) Doctum doces (Insegni a uno che già sa) - Plauto Non plus ultra (Non più in la) Vanitas vanitatum, et omnia vanitas (Vanità delle vanità e tutto è vanità) - Ecclesiaste Stat sua cuique dies (Ognuno ha il suo giorno) - Virgilio Memento mori (Ricordati che si muore) Pulvis es et in pulverem reverteris (Sei polvere e polvere ritornerai) - Genesi Omnia fert aetas (Il tempo porta via tutte le cose) - Virgilio Sic transit gloria mundi (Così passa la gloria del mondo)

Page 7: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

7 di 18 16/05/2006 4.32

Quot homines tot sententiae (Tanti uomini tanti modi di pensare) - Terenzio Trahit sua quemque voluptas (Ognuno è attratto da ciò che gli piace) - Virgilio De gustibus non est disputandum (Sui gusti non si discute) Omnia tempus habent (Ogni cosa ha il suo tempo) - Ecclesiaste Patria est ubicumque est bene (La patria è dovunque sis stia bene) - Pacuvio Edamus, bibamus, gaudeamus (Mangiamo, beviamo, godiamo!) Necesse habent cum insanientibus furere (Tra i pazzi devono necessariamente impazzire) - Petronio Parce sepulto (Risparmia chi è sepolto) - Virgilio Nascimur uno modo, multis morimur (Nasciamo in un solo modo, ma moriamo in molti) - Cestio Pio Nihil morte certium (Niente è più certo delle morte) Acta est fabula (Lo spettacolo è finito) - Augusto Nunc est bibendum (Ora bisogna bere) - Orazio Cibi condimentum esse famem (La fame è il condimento del cibo) - Cicerone In vino veritas (Nel vino la verità) Prima digestio fit in ore (La prima digestione avviene in bocca) Corruptio optimi pessima (Ciò che era ottimo, una volta corrotto, è pessimo) - Gregorio Magno Omnia mutantur (Tutto cambia) - Ovidio Sint ut sunt aut non sint (Siano come sono o non siano) - Lorenzo Ricci Quod scripsi scripsi (Ciò che ho scritto ho scritto) - Vangelo secondo Giovanni Ut sementem feceris ita metes (Mieterai a seconda di ciò che avrai seminato) - Cicerone Accidere ex una scintilla incendia passim (A volte da una sola scintilla scoppia un incendio) - Lucrezio Audaces fortuna iuvat (La fortuna aiuta gli audaci) Ad maiora (A successi più grandi!) Video meliora proboque: deteriora sequor (Vedo ciò che è meglio e lo lodo, ma faccio ciò che è peggio) -Ovidio Gutta cavat lapidem (La goccia fa il buco nella pietra Ora et labora (Prega e lavora!) Lupus in fabula (Il lupo nel discorso) Veni vidi vici (Sono venuto, ho visto, ho vinto) - Giulio Cesare Dictum factum (Detto fatto) - Ennio Ex abrupto (Improvvisamente) Caput imperare, non pedes (A comandare è la testa, non i piedi) Quis custodiet ipsos custodes (Chi sorveglierà i sorveglianti?) - Giovenale Necesse est multos timeat quem multi timent (Deve temere molti chi molti temono) - Laberio Odi profanum vulgus et arceo (Odio la massa ignorante e la tengo lontana) - Orazio Bene vixit qui bene latuit (Ha vissuto bene chi ha saputo bene stare nascosto) Nemo propheta in patria (Nessuno è profeta in patria) - VangeloAlterius non sit qui suus esse potest (Non appartenga a un altro chi può appartenere a se stesso) -Cicerone Dura lex sed lex (E' una legge dura, ma è la legge) - Digesto Oculum pro oculo, et dentem pro dente (Occhio per occhio, dente per dente) Testis unus testis nullus (Un solo teste nessun teste) De minimis non curat praeto (Il pretore non si cura di cose di nessuna importanza) In dubis abstine (Nelle situazioni ambigue astieniti) Mors omnia solvit (La morte scioglie tutto) - Giustiniano Erga omnes (Nei confronti di tutti) Ex aequo (Alla pari) De iure (Di diritto) Sic stantibus rebus (Stando così le cose) Mortui non mordent (I morti non mordono) Homo homini lupus (L'uomo è un lupo per l'altro uomo) - Plauto Mors tua vita mea (Morte tua vita mia) Qui gladio ferit gladio perit (Chi di spada ferisce di spada perisce) - Vangelo secondo Matteo Si vis pacem, para bellum (Se vuoi la pace prepara la guerra)

Page 8: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

8 di 18 16/05/2006 4.32

Memento audere semper (Ricordati di osare sempre) - Gabriele D'Annunzio Mors et fugacem persequitur virum (La morte raggiunge anche l'uomo che fugge) - Orazio Nihil inimicus quam sibi ipse (Niente vi è di più nemico di sestessi) - Cicerone Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt (Abbiamo davanti agli occhi i vizi degli altri, mentre inostri ci stanno dietro) - Seneca Verae amicitiae sempiternae sunt (Le vere amicizie sono eterne) - Cicerone Qui autem invenit illuminvenit thesaurum (Chi trova un amico trova un tesoro) - Siracide Deligere oportet quem velis diligere (Bisogna scegliere chi si vuole amare) - Cicerone Manus manum lavat (Una mano lava l'altra) - Seneca Do ut des (Do perché tu mi dia) - Magistrato Paolo La donna è sempre un essere variabile e mutevole - Virgilio Nemo potest duobus dominis servire (Nessuno può servire due padroni) - Vangelo secondo Matteo Omnia vincit amor (Tutto vince l'amore) - Virgilio) Post coitum omne animal triste (Dopo l'accoppiamento ogni essere animato è triste) Credo ut intelligam, non intelligo ut credam (Credo per comprendere, non comprendo per credere) -Sant'Anselmo Homo proponit sed Deus disponit (L'uomo propone ma Dio dispone) - Tommaso di Kempis In saeculasaeculorum (Nei secoli dei secoli) Numquam periclum sine periclo vincitur (Il pericolo non lo si vince mai senza pericolo) Semper avarus eget (L'avido ha sempre dei bisogni) Pecunia non olet (I soldi non puzzano - pronunciato dall'imperatore Vespasiano per tacitare il figlio Titoche gli aveva rinfacciato la tassa posta sulla raccolta dell'urina da parte dei conciai di pellame) Ubi maior minor cessat (Di fronte al più forte il debole si fa da parte)

da http://ing.univaq.it/%7Ecastel/filippo/latino.htm

v. anche su:- http://www.kocher.pro.br/dicionario/v01.htm- http://it.wikipedia.org/wiki/Locuzioni_latine

A ▪ A bene placito ▪ A Deo rex, a rege lex ▪ A fortiori -> A fortiori ratione ▪ A latere ▪ A mari usque ad mare ▪ A pedibus usque ad caput ▪ A posse ad esse non valet consequentia ▪ A posteriori ▪ A priori ▪ Ab absurdo ▪ Ab æterno ▪ Ab antiquo ▪ Ab assuetis passio non fit ▪ Ab esse ad posse ▪ Ab hinc ▪ Ab imis fundamentis ▪ Ab imo pectore ▪ Ab initio ▪ Ab Iove principium ▪ Ab irato ▪ Ab origine ▪ Ab ovo

Page 9: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

9 di 18 16/05/2006 4.32

▪ Ab ovo usque ad mala ▪ Ab tam tenui initio tantae opes sunt profligatae ▪ Ab uno disces omnis o Ab uno disces omnes ▪ Ab Urbe condita ▪ Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata ▪ Absentem laedit, qui cum ebrio litigat ▪ Absit iniuria verbis o absit iniuria verbo ▪ Absit omen ▪ Absolutio ab actione ▪ Abusus non tollit usum ▪ Accessorium sequitur principale ▪ Accidere ex una scintilla incendia passim ▪ Acetum habet in pectore ▪ Acta est fabula, plaudite! ▪ Actio personalis moritur cum persona ▪ Actioni non natae non praescribitur ▪ Actor sequitur forum rei ▪ Actore non probante, reus absolvitur ▪ Ad astra per aspera ▪ Ad augusta per angusta ▪ Ad captandum vulgus ▪ Ad hoc ▪ Ad hominem ▪ Ad honorem ▪ Ad impossibilia nemo tenetur ▪ Ad infinitum ▪ Ad interim ▪ Ad libitum ▪ Ad oculum ▪ Ad maiora ▪ Ad maiorem Dei gloriam (anche Ad maiorem regis gloriam) ▪ Ad multos annos! ▪ Ad nauseam ▪ Ad nutum ▪ Ad personam ▪ Ad probationem ▪ Ad substantiam ▪ Ad usum delphini ▪ Ad usum fabricae (o Ad urbis fabricam) ▪ Adde parvum parvo manus acervus erit ▪ Adfines inter se non sunt adfines ▪ Adversis rerum immersasbilis undis ▪ Adulatio perpetuum malum regum ▪ Aegroto dum anima est, spes est ▪ Aere perennius ▪ Age quod agis ▪ Agnus Dei ▪ Alea iacta est ▪ Alii bella gerunt, tu felix Austria nube ▪ Aliorum medicus, ipse ulceribus scates ▪ Aliquid dare, aliquid retinere ▪ Aliquis non debet esse judex in propria causa ▪ Aliud est celare, aliud tacere ▪ Aliud pro alio

Page 10: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

10 di 18 16/05/2006 4.32

▪ Alterum non laedere ▪ Amantes amentes ▪ Ames parentem si aequus est, aliter feras ▪ Amice, ad quid venisti? ▪ Amici inest adulatio ▪ Amici vitia si feras, facias tua ▪ Amicitia inter pocula contracta, plerumque est vitrea ▪ Amicitia magis elucet inter aequales ▪ Amicum an nomen habeas, aperit calamitas ▪ Amicum secreto admone, palam lauda ▪ Amicus certus in re incerta cernitur ▪ Amicus ollaris ▪ Amicus Plato, sed magis amica veritas ▪ Amor crescit dolore repulsae ▪ Amor patriae nostra lex ▪ Amor vincit omnia ▪ Amore, more, ore, re ▪ Animus meminisse horret ▪ Ante Christum natum (A.C.) ▪ Ante litteram ▪ Antiquo iure utor ▪ Antiquus amor cancer est ▪ Appellatio ad Caesarem ▪ Aquae et ignis interdictio ▪ Aquila non capit muscas ▪ Aquiris quodcumque rapis ▪ Arbitror esse aliquam liberi arbitrii vim ▪ Arcades ambo ▪ Ars est celare artem ▪ Ars gratia artis ▪ Ars longa, vita brevis ▪ Asinus asinum fricat ▪ Aspexi terram et ecce vacua erat et nihil ▪ Assem habeas, assem valeas; habes, habeberis ▪ Audaces fortuna iuvat ▪ Audendum est: fortes adiuvat ipsa Venus ▪ Audi alteram partem ▪ Audi, vide, tace, si tu vis vivere ▪ Audiatur et altera pars ▪ Aurea mediocritas ▪ Aurora musis amica est ▪ Aut Caesar, aut nihil ▪ Aut dedere aut punire ▪ Autor opus laudat ▪ Ave atque vale ▪ Ave Caesar morituri te salutant

B ▪ Barba non facit philosophum ▪ Beati pauperes spiritu ▪ Beati monoculi in terra caecorum ▪ Beati mundo corde ▪ Beatus, qui prodest, quibus potest

Page 11: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

11 di 18 16/05/2006 4.32

▪ Bella gerant alii, tu felix Austria nube ▪ Bellum omnium contra omnes ▪ Bene diagnoscitur, bene curatur ▪ Bene vixit qui bene latuit ▪ Bis dat, qui cito dat ▪ Bis repetita non placent ▪ Bona diagnosis, bona curatio ▪ Bona fides contraria est fraudi et dolo ▪ Bona valetudo melior est quam maximae divitiae ▪ Boni pastoris est tondere pecus, non deglubere ▪ Breve et irreparabile est tempus vitae, sed famam extendere factis hoc virtutis est opus ▪ Brevi manu ▪ Brevis esse laboro, obscurus fio ▪ Busillis

C ▪ Caecus amor sui ▪ Cane Nero magna bella persica ▪ Cantabit vacuus coram latrone viator ▪ Captatio benevolentiae ▪ Captatus, bene judicatus ▪ Caput si ius non esset ▪ Caput si quid sacri sancti ▪ Cara deum subsoles ▪ Carmina non dant panem ▪ Carpe diem ▪ Carpe noctum ▪ Carthago delenda est ▪ Castigat ridendo mores (vedi (Satura) castigat ridendo mores) ▪ Casum sentit debitor ▪ Casus belli ▪ Caveant consules ▪ Caveant consules ne quid detrimenti respublica capiat ▪ Caveat emptor ▪ Cedant arma togae ▪ Certa amittimus, dum incerta petimus ▪ Cessante causa legis, cessat lex ▪ Ceteris paribus ▪ Cibi condimentum est fames ▪ Cicero pro domo sua ▪ Civis romanus sum ▪ Clauditur oranti, sed panditur aula ferenti ▪ Cogitationis poenam nemo patitur ▪ Cogito ergo sum ▪ Compos mentis ▪ Concordia civium murus urbium ▪ Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur ▪ Condicio sine qua non ▪ Conditio sine qua non ▪ Confessio est regina probatio ▪ Conscientia bene altae vitae et multorum benefactorum iucundissima est ▪ Consensus facit nuptias ▪ Consuetudinis vis magna est

Page 12: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

12 di 18 16/05/2006 4.32

▪ Consuetudo altera natura est ▪ Contraria contrariis curantur ▪ Contra factum non datur argumentum ▪ Contra legem facit qui id facit quod lex prohibet ▪ Contra vim mortis non est medicamen in hortis ▪ Corruptissima re publica plurimae leges ▪ Credo quia absurdum ▪ Credo, ut intelligam ▪ Cui prodest? ▪ Cultus muliebris non exornat corpus ▪ Cuius commoda, eius et incommoda ▪ Cuius est solum, eius est usque ad caelum et usque ad inferos ▪ Cuius regio, eius religio ▪ Cuiusvis hominis est errare ▪ Culpa lata, dolo equiparatur ▪ Cumini sector ▪ Cur nimium adpetimus? Nemini nimium bene est ▪ Cur non comedis fructum istius arboris? ▪ Cura esse quod audis ▪ Cura te ipsum ▪ Cura, ut valeas! ▪ Curare cutem ▪ Curriculum vitae

D ▪ Da mihi factum, tibi dabo ius ▪ Da ubi consistam ▪ Damnant quod non intellegunt ▪ Damnatio ad bestias ▪ Damnatio ad metalla ▪ Damnatio memoriae ▪ Dat veniam corvis, vexat censura columbas ▪ Date obolum Belisario ▪ Datio in solutum ▪ Datur omnibus ▪ Davus sum, non Oedipus ▪ De auditu ▪ De cuius (De cuius hereditate agitur o Is de cuius morte agitur) ▪ De facto ▪ De gustibus non est disputandum (più correttamente: De gustibus non disputandum) ▪ De iure ▪ De lana caprina ▪ De minimis non curat praetor ▪ De mortuis nihil nisi bonum ▪ De plano ▪ De profundis ▪ De re ▪ De se confesso non creditur super crimine alterius ▪ De stercore Ennii ▪ De te fabula narratur ▪ Debellare superbos ▪ Debemur morti nos nostraque ▪ Decet verecundum esse adulescentem

Page 13: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

13 di 18 16/05/2006 4.32

▪ Decipimur specie recti ▪ Deest avaro quod habet et quod non habet ▪ Dei facientes adiuvant ▪ Delenda Chartago (est) ▪ Deligere oportet quem velis diligere ▪ Deliriant isti Romani ▪ Dente lupus, cornu taurus petit ▪ Deo gratias! ▪ Deo ignoto ▪ Deo Vindice ▪ Deorum iniuriae Diis curae ▪ Desiderata ▪ Derideri merito potest qui sine virtute vanas excercet minas ▪ Desine fata deum flecti sperare precando ▪ Desinit in piscem ▪ Desinit in piscem mulier formosa superne ▪ Desipere in loco ▪ Deus ex machina ▪ Deus nobis haec otia fecit ▪ Deus vult! ▪ Di meliora piis ▪ Dicamus bona verba, venit natalis ad aras ▪ Dictum factum ▪ Diem perdidi ▪ Dies a quo non computatur in termino ▪ Dies aureo signanda lapillo ▪ Dies dominicus non est iuridicus ▪ Dies interpellat pro homine ▪ Dies irae ▪ Dies natalis ▪ Difficile est longum subito deponere amorem ▪ Difficiles nugae ▪ Difficilius ab honestate quam sol a cursu suo averti potest ▪ Dignitas delinquentis peccatum auget ▪ Dignus est quicum in tenebris mices ▪ Dimidium facti, qui coepit, habet ▪ Disciplitus est prioris posterior dies ▪ Discite iustitiam moniti, et non temnere divos ▪ Dissoluta negligentia prope dolum est ▪ Dissolve frigus ligna super foco ▪ Divide et impera ▪ Divitiae mutant mores, raro in meliores ▪ Divitiae sunt saepe obnoxiae ▪ Divitis hoc vitium est auri ▪ Dixi ▪ Do ut des ▪ Do ut facias ▪ Docendo discimus ▪ Doctum doces ▪ Dominium ex iure Quiritium ▪ Dominus Illuminatio Mea ▪ Dominus propitius est imperio Romano ▪ Domum iudicis ingredi ▪ Domut aut villam exstruere, eam signi aureis et aliis operibus exornare et omnia efficere visenda,

Page 14: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

14 di 18 16/05/2006 4.32

potium quam se ipsum, id est non divitias habere sibi, sed ipsum flagitio esse divitiis ▪ Draco dormiens nunquam titillandus ▪ Ducunt volentem fata, nolentem trahunt ▪ Dulce et decorum est pro patria mori ▪ Dulce est desipere in loco ▪ Dulcis in fundo ▪ Dum spiro, spero ▪ Dum vivis, homo vive, nam post mortem nihil est ▪ Duo cum faciunt idem, non est idem ▪ Dura lex, sed lex ▪ Dura necessitas

E ▪ Eadem omibus principia sunt eademque est origo; nemo altero nobiliom est, ille cui rectiusingenium sit ▪ E converso ▪ E fructu arbor cognoscitur ▪ E pluribus unum ▪ Ecce Homo ▪ Ecce iterum Crispinus ▪ Edamus, bibamus, gaudeamus ▪ Eheu fugaces... labuntur anni ▪ Eiusdem furfuris ▪ Elephas indus culices non timet ▪ Emptio non tollit locatum ▪ Emunctae naris ▪ Entia multiplicanda non sunt sine necessitate ▪ Epicuri de grege porcum ▪ Epistula non erubescit ▪ Erga omnes ▪ Eripe me his, invicte, malis ▪ Errantibus, non dormientibus, iura succurrunt ▪ Errantis nulla voluntas ▪ Errare humanum est. Perseverare autem diabolicum ▪ Error communis facit ius ▪ Erunt primi novissimi ▪ Esse eum omnium horarum ▪ Est! Est! Est! ▪ Est modus in rebus ▪ Estote ergo prudentes sicut serpentes et simplices sicut columbae ▪ Estote parati ▪ Et facere et pati fortia romanum est ▪ Et formosos saepe inveni pessimos, et turpi facie multos cognovi optimos ▪ Et in arcadia ego ▪ Et ipsa scientia potestas est ▪ Et nunc reges, intelligite erudimini qui judicatis terram... ▪ Etiam capillus unus habet umbram suam ▪ Etiam periere ruinae ▪ Eventus docet: stultorum iste magister est ▪ Ex ▪ Ex abrupto ▪ Ex aspectu nascitur amor ▪ Ex astris, scientia

Page 15: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

15 di 18 16/05/2006 4.32

▪ Ex abundantia cordis ▪ Ex abundantia enim cordis os loquitur ▪ Ex eodem ore calidum et frigum efflare ▪ Ex aequo ▪ Ex lege ▪ Ex cathedra ▪ Ex commodo ▪ Ex genere Achillis ▪ Ex libris ▪ Ex nihilo nihil fit ▪ Ex nihilo omnia ▪ Ex novo ▪ Ex nunc ▪ Ex ore parvulorum veritas ▪ Ex oriente lux ▪ Ex ovo omnia ▪ Ex professo ▪ Ex sutore medicus ▪ Ex tunc ▪ Ex ungue leonem ▪ Excelsior! ▪ Exceptio excipientis ▪ Exceptio plurium concubentium ▪ Excursus vitae ▪ Excusatio non petita, accusatio manifesta ▪ Exegi monumentum aere perennius ▪ Exempli gratia ▪ Exigua est virtus praestare silentia rebus at contra gravis est culpa tacenda loqui ▪ Exilis nummus brevem parit missam ▪ Exire magnus e tugurio vir potest ▪ Exigua his tribuenda fides, qui multa loquuntur ▪ Exire est tugurio magnus vir potest, saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia ▪ Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor ▪ Expende Hannibalem ▪ Experimentum crucis ▪ Experto credite o experto crede Ruperto ▪ Expertus metuit ▪ Extra Ecclesiam nulla salus ▪ Extra omnes ▪ Extrema ratio

F ▪ Fabas indulcat fames ▪ Faber est suae quisque fortunae ▪ Faciamus experimentum in corpore vili ▪ Facies tua computat annos ▪ Facile perit amicitia coacta ▪ Facilis descensus Averno ▪ Facta concludentia ▪ Factum principis ▪ Fallaces sunt rerum species ▪ Famam curant multi, pauci conscientiam ▪ Felix qui potuit rerum cognoscere causas

Page 16: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

16 di 18 16/05/2006 4.32

▪ Feriuntque summos fulmina montes ▪ Fervet olla, vivit amicitia ▪ Festina lente! ▪ Fiat iustitia pereat mundus ▪ Fiat iustitia, ruat caelum ▪ Fiat lux ▪ Ficta confessio ▪ Fictio iuris ▪ Fide, sed qui, vide ▪ Fidus Achates ▪ Finis Poloniae ▪ Fluctuat nec mergitur ▪ Forma mentis ▪ Forma viros neglecta decet ▪ Formosa facies muta commendatio ▪ Formositas dimidium dotis ▪ Forsan et haec olim meminisse iuvabit ▪ Fortes fortuna iuvat ▪ Fortiter ille facit qui miser esse potest ▪ Fortuna numquam sistis in eodem statu; semper movetur, variat et mutat vices et summa in imunvertit ac versa erigit ▪ Fortuna vitrea est; tum cum splendit, frangitur ▪ Fortunate senex ▪ Frangar, non flectar ▪ Fructus sine usu esse non potest ▪ Frustra habet qui non utitur ▪ Fumus persecutionis ▪ Filios enutrivi et exaltavi;ipsi autem spreverunt me

G ▪ Gallia est omnis divisa in partes tres ▪ Gaudeamus igitur, iuvenes dum sumus ▪ Genius loci ▪ Genus numquam perit ▪ Gloria victis ▪ Graeca sunt, non leguntur ▪ Gratis ▪ Gratis et amore Dei ▪ Gutta cavat lapidem ▪ Gutta cavat lapidem non bis, sed saepe cadendo; sic homo fit sapiens bis non, sed saepe legendo ▪ Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo

H ▪ Habeas corpus ad subiciendum ▪ Habemus Papam ▪ Habent sua fata libelli ▪ Habere non haberi ▪ Haec olim meminisse juvabit ▪ Hannibal ante portas ▪ Hic manebimus optime ▪ Hic Rhodus, hic salta ▪ Hic sunt leones

Page 17: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

17 di 18 16/05/2006 4.32

▪ Hodie mihi, cras tibi ▪ Hominem experiri multa paupertas iubet ▪ Homines, nihil agendo, agere consuescunt male ▪ Homines quod volunt credunt ▪ Homo homini lupus ▪ Homo proponit, sed Deus disponit ▪ Homo sine pecunia est imago mortis ▪ Homo sum, humani nihil a me alienum puto ▪ Honestatis fructus magis in conscientia quam in fama est ▪ Honoris causa ▪ Horas non numero nisi serenas ▪ Hypotheses non fingo ▪ Humanum paucis vivit genus

I ▪ I Vitelli dei romani sono belli ▪ Ibi inambulans tacitus summa papauerum capita dicitur baculo decussisse ▪ Ibis redibis non morieris in bello (anche Ibis redibis non peribis in bello) ▪ Ibis redibis numquam peribis ▪ Idem est non esse et non probari ▪ Ignis aurum probat, miseria fortes viro ▪ Ignorantia iuris nocet ▪ Ignorantia legis non excusat (orig. ignorantia iuris) ▪ Ignoscito saepe alteri, numquam tibi ▪ Ignoti nulla cupido ▪ In audaces non est audacia tuta ▪ Illo tempore ▪ Impavidum ferient ruinae ▪ Imperium magnum haddere est? Impera tibi ▪ Impossibilia nemo tenetur ▪ Impossibilium nulla obligatio ▪ Imprimatur ▪ In camera caritatis ▪ In cauda venenum ▪ In claris non fit interpretatio ▪ In corpore vili ▪ In diebus illis ▪ In dubio pro reo ▪ In illo tempore ▪ In hoc signo vinces ▪ In loco parentis ▪ In medias res ▪ In medio stat virtus ▪ In necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas ▪ In nullum hominem avarus bonus est, in se pessimus ▪ In pectore ▪ In silico ▪ In summo imperatore quattuor res inesse oportet: scientia rei militares, virtus, auctoritas, felicitas ▪ In varietate concordia ▪ In vestimentis non est sapientia mentis ▪ In vili veste nemo tractatur honeste ▪ In vino veritas ▪ In viscum volucres duci cum cantibus auceps

Page 18: Proverbi e Detti Latini

Proverbi e detti latini http://giavelli.interfree.it/proverbi_lat.html

18 di 18 16/05/2006 4.32