Propozycja zmian w powiatowym systemie

„janosikowego”

Tło

• Wśród ekspertów powszechna jest diagnoza o dysfunkcjonalności systemu dochodów komunalnych. ‚Janosikowe’ w dzisiejszej postaci to tylko jedna z wad tego systemu

• Rząd poprzedniej kadencji zapowiadał radykalną zmianę systemu, której jednak nie zrealizował – jak należy się domyślać – z powodu kryzysu gospodarczego

• Trudna sytuacja budżetu państwa uniemożliwia reformę systemu dochodów samorządów zachowującą zasadę, iż „nikt nie może na zmianach tracić”

Tło (2)

• W trudnej sytuacji gospodarczej tracą przede wszystkim te samorządy, których dochody oparte są w większej mierze na źródłach podatkowych, a więc płatnicy ‚janosikowego’

• Samorządy, których dochody oparte są w większej mierze na dotacjach i subwencjach, nie ponoszą analogicznych skutków załamania się koniunktury

• System ‚janosikowego’ dodatkowo pogłębia tę dysproporcję

Strategia (1)

• Zmian wymaga cały system dochodów komunalnych

• Wydaje się nam, że nie powinniśmy rezygnować z postulowania zmian o charakterze całościowym, w tym np. nowej konstrukcji systemu wyrównawczego

• Wyznaczniki systemu wyrównawczego rozmijają się całkowicie z rzeczywistą sytuacją konkretnych samorządów

Przykład dysfunkcji systemu ‚janosikowego’

100

150

200

250

300

350

400

450

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Powiat LegionowskiDynamika wpłat oraz dochodów w latach 2004-2012

(rok 2004 = 100)

wpłata

dochody ogółem

dochody podatkowe

Przykład dysfunkcji kwot uzupełniających subwencji wyrównawczej

0

100

200

300

400

500

600

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

dynamika liczby bezrobotnych w kraju oraz dynamika sumy powiatowych kwot uzupełniających naliczanych w związku ze stopą bezrobocia w latach

2004-2012 (rok 2004 = 100)

liczba bezrobotnych

subwencja naliczana w związku z liczbą bezrobotnych

Strategia (2)• System ‚janosikowego’ chociaż stanowi jedynie o ok.

1,5% ogółu dochodów JST, przynosi tak negatywne skutki, że wymaga natychmiastowej reakcji

• Tak więc musimy sformułować propozycje zmian interwencyjnych, nawet kosztem ich niedoskonałości czy tymczasowości

• Proponujemy tylko to, co naszym zdaniem, można wprowadzić już teraz

• Podstawowym celem obecnych propozycji nie jest zbudowanie idealnego systemu, ale zmniejszenie dolegliwości ‚ janosikowego’ dla samorządów, które system ten krzywdzi

Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (1)

• Objęcie jednym systemem bardzo różnych jednostek, w tym powiatów i miast na prawach powiatu, mających różne potrzeby wydatkowe

• Równoczesny brak podstawowych danych administracyjnych na temat powiatowych i gminnych dochodów miast na prawach powiatu

• Wynikająca stąd trudność przeprowadzenia podstawowych analiz finansowych

Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (2)

• Odniesienie operacji ‚janosikowego’ do dochodów stanowiących jedynie niewielką część ogółu dochodów

• Dochody podatkowe stanowią jedynie kilkanaście procent ogółu dochodów jednostek powiatowych i rzeczywiste różnice w wysokości dochodów wyznaczane są przez inne źródła (subwencja oświatowa i dotacje)

Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (3)

• Równoległe istnienie bardzo skutecznego systemu wyrównywania dochodów podatkowych – do 90% średniej krajowej powiatowych dochodów podatkowych – wyższego niż na poziomie gminnym i wojewódzkim

• Najwyższe stawki obciążenia wpłatami – do 98% już ponad 125% średniej krajowej

Wysokość dochodów w stosunku do średniej

100 110 120 125 150 200 300

0% 20%

25%30%

0%0%

80%

95%98%

Wysokość wpłat gmin

Wysokość wpłat powiatów

Podstawowe fakty o „janosiku”

Specyfika ‚janosikowego’ na poziomie powiatowym (4)

• Kierowanie wypłat subwencji równoważącej zasadniczo na wydatki drogowe

- 30 % na drogi powiatowe- 30% na drogi w miastach na prawach powiatu• Niewielkie kwoty przeznaczane na inne wydatki

(16%)• Znacząca część (24% całości) przeznaczona na

korekty systemu, co powoduje martwy obieg pieniądza (ok. 1/3 środków wraca do płatników)

Nasze propozycje dotyczące poziomu powiatowego (1)

• Przeniesienie na budżet państwa odpowiedzialności finansowej za podstawowe utrzymanie dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu (30% dzisiejszej powiatowej subwencji równoważącej). Zadanie to w istocie swojej jest zadaniem zleconym, a nie własnym, i nie powinno być finansowane z opodatkowania dochodów własnych powiatów

Wstępna propozycja nowego finansowania dróg w miastach (1)

• Możliwym nowym źródłem finansowania utrzymania dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu mogłyby być środki dzisiejszej ‚rezerwy drogowej subwencji’ (art. 26 udjst)

• Rezerwa ta wyniosła w 2012 r. 336 mln zł• Nasza wstępna propozycja nowelizacji udjst w

tym zakresie zakłada przywrócenie instytucji części drogowej subwencji ogólnej, przeznaczonej jednak jedynie na finansowanie dróg krajowych i wojewódzkich w miastach na prawach powiatu

Wstępna propozycja nowego finansowania dróg w miastach (2)

• Proponujemy zachować rezerwę z art. 26 na finansowanie przepraw promowych i zdefiniować nową subwencję drogową kwotowo w dzisiejszej wysokości środków przeznaczanych na finansowanie dróg w miastach na prawach powiatu

• Nasza propozycja w tym zakresie wymaga uzgodnienia z innymi samorządami

Nasze propozycje dotyczące poziomu powiatowego (2)

• Zasadnicze – o 50% - zmniejszenie wysokości wpłat (z nieco ponad 1 mld do nieco ponad 500 mln zł)

• Utrzymanie dzisiejszej wysokości wypłat związanych z drogami powiatowymi i brakiem w powiecie urzędu pracy

• Zmniejszenie o 50% wypłat związanych z wydatkami na rodziny zastępcze, ponieważ niedawne zmiany prawne przeniosły 50% kosztów na poziom gminny

• Zmniejszenie o ok. 2/3 środków rezerwowanych na korekty systemu

Skutki dla powiatów Mazowszapowiat dzisiejsza wpłata wpłata wg propozycji

grodziski 7 906 063 3 953 032kozienicki 1 009 324 504 662legionowski 7 235 729 3 617 865otwocki 4 651 235 2 325 618piaseczyński 37 474 086 18 737 043pruszkowski 25 828 151 12 914 076warszawski zachodni 17 266 784 8 633 392wołomiński 4 547 425 2 273 713m. Ostrołęka 389 108 194 554m. Płock 8 756 360 4 378 180m. Siedlce 1 348 809 674 405m.st. Warszawa 506 720 961 253 360 481razem 623 134 035 311 567 018

Skutki dla beneficjentów systemu• Zmiana sposobu finansowania dróg krajowych i

wojewódzkich w miastach na prawach powiatu bez zmniejszenia poziomu finansowania

• Zmniejszenie o 50% wypłat związanych z wydatkami na rodziny zastępcze (dotyczy 9% powiatowej subwencji równoważącej, czyli dzisiaj ok. 100 mln zł)

• Utrzymanie poziomu pozostałych wypłat (drogi powiatowe, brak powiatowego urzędu pracy)

• Radykalne obniżenie sztucznych przepływów finansowych dzięki zmniejszeniu o ok. 1/3 środków przeznaczonych na korekty systemowe (dzisiejszy tytuł 5. powiatowej subwencji równoważącej)

Zakres potrzebnych uzgodnień

• Każdy z poziomów ‚janosikowego’ ma własną specyfikę, nie należy dążyć do sztucznego ujednolicania naszych propozycji

• Dobrze byłoby jednak aby propozycje te były systemowo podobne

Zakres potrzebnych uzgodnień –propozycje (1)

• W naszych propozycjach proponujemy jednolite zmniejszenie stawek wpłat przy zachowaniu dzisiejszych progów

• Tylko taki wzór zmian przynosi równe ulgi dla płatników janosikowego

• Wydaje się nam, iż w sytuacji pilnej interwencji, a nie całościowej zmiany systemu, jest to rozwiązanie najbardziej właściwe

Zakres potrzebnych uzgodnień –propozycje (2)

• Zastanawiamy się, czy potrzebne są progi ostrożnościowe. Lepszym chyba rozwiązaniem jest takie sformułowanie podstawowej formuły wpłat, które nie prowadzi do wpłat przekraczających pewien poziom dochodów. Za taki poziom uważamy 30% dochodów podatkowych (to już jest spełnione na poziomie gminnym)

• Nasza propozycja redukuje wpłaty powiatowe do analogicznego poziomu

Nasze sugestie dotyczące poziomu gminnego

• Wpłaty na tym poziomie są najmniej dotkliwe• Wydaje się nam, że wystarczającą zmianą jest

dostosowanie wysokości wpłat do kwot rzeczywiście rozdzielanych w ramach gminnej subwencji równoważącej, co powinno zmniejszyć wysokość wpłat – w zależności od roku – od 20 do 40%

• Proponujemy konkretne zapisy nowelizujące ustawę o dochodach jst, zmniejszające proporcjonalnie wpłaty wszystkich płatników gminnych i nie zmieniające obecnych kwot gminnej subwencji równoważącej

Efekty naszej propozycji na poziomie gminnym w warunkach 2013 r.

• Propozycja ta przyniosłaby w 2013 r. zniżkę wysokości wpłat gminnych o co najmniej 20,5%

• W województwie mazowieckim wpłat dokonuje 26 gmin na łączną kwotę 363 mln zł

• Nasza propozycja oznacza zmniejszenie tych wpłat o co najmniej ok. 76 mln zł, do poziomu ok. 286 mln zł

Efekt zmian (1)

gmina dzisiejsza wpłata wpłata wg propozycji różnica

BŁONIE 1 543 473 1 217 579 325 894

IZABELIN 1 472 119 1 161 291 310 828

JAKTORÓW 906 777 715 317 191 460

KAMPINOS 900 639 710 475 190 164

KONSTANCIN-JEZIORNA 10 611 729 8 371 132 2 240 597

KOZIENICE 4 339 928 3 423 581 916 347

LESZNOWOLA 8 022 482 6 328 588 1 693 894

ŁOMIANKI 3 068 178 2 420 352 647 826

m. st. Warszawa 285 305 183 225 064 866 60 240 317

Efekt zmian (2)

gmina dzisiejsza wpłata wpłata wg propozycji różnica

MICHAŁOWICE 4 399 568 3 470 628 928 940

MILANÓWEK 402 120 317 215 84 905

MSZCZONÓW 484 289 382 035 102 254

NADARZYN 5 037 393 3 973 781 1 063 612

NIEPORĘT 712 436 562 010 150 426

NOWY DWÓR MAZOWIECKI 1 143 540 902 089 241 451

OŻARÓW MAZOWIECKI 5 278 749 4 164 176 1 114 573

PIASECZNO 5 378 597 4 242 942 1 135 655

Płock 15 393 801 12 143 501 3 250 300

Efekt zmian (3)

gmina dzisiejsza wpłata wpłata wg propozycji różnica

PODKOWA LEŚNA 1 058 312 834 856 223 456

RASZYN 2 710 572 2 138 253 572 319

SŁUPNO 2 322 446 1 832 077 490 369

STARE BABICE 1 556 828 1 228 114 328 714

TERESIN 208 632 164 581 44 051

WIĄZOWNA 238 286 187 973 50 313

WIELISZEW 502 202 396 165 106 037

ŻABIA WOLA 25 379 20 020 5 359

Nasze sugestie dotyczące poziomu wojewódzkiego (1)

• Wspieramy starania Marszałka Województwa Mazowieckiego i uważamy głos Województwa za decydujący w kwestii formułowania propozycji zmian ustawowych, gdyż jest ono jednostką najbardziej pokrzywdzoną przez dzisiejszy system

• Sugerowalibyśmy zwrócenie uwagi na absurdalną formułę wyznaczania tzw. kwot uzupełniających subwencji wyrównawczej, należnych obecnie wszystkim 12 województwom o liczbie mieszkańców poniżej 3 mln. W 2013 r. przeznacza się na ten cel 364 552 782 zł.

Nasze sugestie dotyczące poziomu wojewódzkiego (2)

• Podwyższenie stopy podstawowego wyrównania dochodów podatkowych z dzisiejszych 72% średniej do np. 90% średniej krajowej (kosztem kwot uzupełniających) pozwoliłoby merytorycznie uzasadnić radykalne obniżenie wpłat wojewódzkich