propietate elektrikoak eta atomoa
TRANSCRIPT
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Materia: propietate elektrikoak eta atomoa4
HASTEKO
ESKEMA
INTERNET
ANIMAZIOAK
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Edukien eskema
Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
Materiaren izaera elektrikoa Atomoa
Elektroskopioa
Pendulu elektrikoa
Eredu atomikoak
Rutherforden eredu atomikoaBohr-en eredu atomikoaEgungo eredu atomikoa
Urrezko xaflaren esperimentua
Bersorioa
Thomsonen eredu atomikoa
Metodo zientifikoa eta eredu atomikoak
Isotopoak
Ioiak
Partikula subatomikoak
Erradioaktibitatea Fisio eta fusio nuklearra
Atomoak
Hasteko, esperimentatu
eta pentsatu
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Hasteko, esperimentatu eta pentsatu
Inarrosiko al dira paper zatiak kutxa barnean, kutxa ukitu gabe?Nola mugitu ditugu, zure ustez?
Gatza eta piperbeltza nahasi ditugu…Gai al zara biak banantzeko?
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Materiaren izaera elektrikoa
KARGA ELEKTRIKOEN ARTEKO INDARRAK
Anbarra eta beira karga desberdinez elektrizatzen dira, artilez eta zetaz igurztean, hurrenez hurren.
Zeinu bereko karga elektriko garbia duten bi gorputz gerturatzean, elkar aldaratzen dute, eta zeinu desberdineko karga elektriko garbia duten bi gorputz gerturatzean, elkar erakartzen dute.
Elektrizatutako bi anbar zatik elkar aldaratzen dute.
Elektrizatutako bi beira zatik elkar aldaratzen dute.
Elektrizatutako beira zati batek eta anbar zati batek elkar erakartzen dute.
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Elektroskopioa
Metalezko xaflak
Metalezko haga
Metalezko bola
Kortxozko tapoia
Elektroskopioa kargatutako gorputzak hautemateko balio duen tresna da.
Indukzioz
Ukipenez
Kargadun haga
Kargadun haga
+++
++
Kargadun haga
Hagatxoa metalezko haga batez ukituz gero, deskargatu egingo da.
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Pendulu elektrikoa
++ + +
++ + +
+
++
+
++
+
++
+
ERAKARRI ERAKARRIALDARATU ALDARATU
Coulomb
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Bersorioa
Ukitzeko gunea
Xafla finkoa
Xafla mugikorraEskala
+ ++ + ++++
Bersorioa William Gilbertek sortu zuen, 1600.
urtearen inguruan, kargadun gorputzak
hautemateko.
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Partikula subatomikoak
Mikroskopioa
Atomizagailua
Karga positibodun xafla
Karga negatibodun
xafla
Gas
Olio tanta esekiduran
Elektrizatutako olio tantak
Tentsioa doituz, tanta esekiduran
utz daiteke.
+ +++
Robert Millikanek esekiduran zeuden tanten
karga neurtu eta, zenbait tantaren kasuan,
kargak oinarrizko karga baten multiploak
zirela aurkitu zuen.
Elektroiaren karga 1,602 · 10−19 C-ekoa da.
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Atomoak
Cl17
35
Na23
11
KLOROA SODIOA
Zenbaki atomikoa, Z
Protoi kopurua
Elektroi kopurua
Neutroi kopurua
17 11
1117
A – Z = 23 – 11 = 12A – Z = 35 – 17 = 18
Zenbaki masikoa, A
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Isotopoak
Isotopoak esaten zaie protoi kopuru bera eta neutroi
kopuru desberdina duten atomoei. Beraz, Z zenbakia bera
dute, eta A zenbakia, desberdina.
Ia elementu kimiko guztiek isotopoak dituzte. Normalean, elementu baten isotopo
guztiek izen bera izaten dute; hidrogenoa da salbuespena, izen berezia duten hiru
isotopo baititu.
Protioa Deuterioa TritioaH1
2H1
1H1
3
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Ioiak
KATIOIA ANIOIA
Litio atomoa (Li) Oxigeno atomoa (O)
3 +
3 –Li neutroa
8 +
8 –O neutroa
3 +
2 –Li+ katioia
8 +
10 –O2 – anioia
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
ATOMOEN EGITURAATOMOEN EGITURA
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Thomsonen eredu atomikoa
Thomsonen ustez, atomoak karga positibodun
masa handi baten antzeko zerbait izan behar zuen,
eta hartan txertatuta, elektroiak egongo ziren.
Elektroien karga negatiboak karga positiboa
konpentsatuko zuen, eta horren ondorioz, atomoa
neutroa izango zen.
Karga positiboa
Karga negatiboak
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Urrezko xaflaren esperimentua
Uranio-minerala
Beruna
Urrezko xafla
Argazki-filma
Α partikulak
Alfa partikula gehienak ez ziren desbideratzen urrezko xafla
zeharkatu ostean.
10.000 partikulatik batek xafla jo, errebotatu eta atzera egiten zuen
berriro.
Alfa partikula batzuk pixka bat desbideratzen ziren urrezko xafla zeharkatu
ostean.
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Rutherforden eredu atomikoa
Atomoa nukleo txiki-txiki batez eta azal batez
osatuta dago.
Nukleoan, karga positibo guztia eta ia masa guztia
daude bilduta; azalean, berriz, elektroiak daude,
nukleoaren inguruan biraka.
Nukleoa
Elektroiak
Partikula gutxi batzuek
soilik egiten dute talka
nukleoarekin.
Errebotatu eta atzera
egiten dute.
Rutherforden ereduaren bidez erabat azaldu zuten
urrezko xaflaren esperimentua
Urrezko xaflara iristen
diren alfa partikula
gehienak ez dira
desbideratzen xafla
zeharkatu ostean, ez
baitute inolako
oztoporik aurkitzen.
Partikula gutxi batzuk
nukleotik gertu igarotzen
dira eta desbideratu
egiten dira.
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Bohr-en eredu atomikoa
Bohren eredu atomikoaren arabera, nukleoaren
inguruan orbita zirkular jakin batzuk osatuz soilik
biratzen dira azaleko elektroiak.
Nukleoa
Elektroiak
Sodio atomoa (Na)
Fosforo atomoa (P)
Oxigeno atomoa (O)
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Egungo eredu atomikoa
Orbital bat elektroia egoteko probabilitaterik handiena
duen espazio-eremua da
x
zy y
x
zy
z
x
1s orbitala 2s orbitala
2px orbitala 2py orbitala 2pz orbitala
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Metodo zientifikoa eta eredu atomikoak
1
Behatzea. Thomsonek eta beste zientzialari
batzuek zenbait esperimentu egin eta, haien bidez,
atomoen partikulen masa eta karga mugatu eta
zehaztu zituzten.
6
2
4
5
7
8
Hipotesia zuzena da?
Thomsonen hipotesia
egiaztatzeko, esperimentuak
egin zituzten.
3
Hipotesiak. Atomoa karga
positibodun masa handi baten
antzekoa da, eta hartan txertatuta,
elektroiak ditu.
(Thomsonen eredu atomikoa.)
Esperimentuak. Geigerrek eta Marsdenek urrezko xaflaren esperimentua egin
zuten.
Datuak aztertzea. Urrezko
xaflarekin talka egiten zuten alfa
partikulek multzo osoa inguratzen
zuen argazki-filmean utzitako
aztarnak aztertu zituzten.
Datuak aztertzean, ikusi zuten
hasierako hipotesia ez zela zuzena.
Hipotesi berria.
Atomoa nukleo txiki batez eta askoz
handiagoa den azal batez osatuta
dago. Nukleoan, atomoaren karga
positiboa eta ia masa guztia daude
bilduta. Azalean, berriz, elektroiak
daude nukleoaren inguruan biraka.
(Rutherforden eredu atomikoa.)
Ondorioak ateratzea eta argitaratzea.Rutherforden eredu atomikoa onartu zuten.
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Aluminiozko xafla
Hormigoia
Erradioaktibitatea
Zenbait partikula subatomiko galtzeko edo jasotzeko fenomenoari erradioaktibitatea esaten zaio.
α izpiak β izpiak γ izpiak
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Fisio eta fusio nuklearra
Zenbait elementu kimikoren isotopoen nukleoa haustea, nukleo txikiagoak lortzeko, fisio nuklearra da.
neutroia nukleoa
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Estekak
Rutherforden esperimentua
SARTU WEBORRI HONETARA
Marie Curie eta erradioaktibitatea
SARTU WEBORRI HONETARA
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Animazioak: 1. orria
Egitura elektronikoa
Fisio eta fusio nuklearraNukleo atomikoen eraketa
Konfigurazio elektronikoa
IREKI IREKI
IREKIIREKI
EGIN KLIK JARRAITZEKO
FISIKA ETA KIMIKA, DBH34. unitatea: Materia: propietate elektrikoak eta atomoa
HASI ESKEMA INTERNET
IRTENAURREKOA
ANIMAZIOAK
Animazioak: 2. orria
Eredu atomikoak
IREKI