projeler denizine haz ırlanırken… · 2013-05-06 · [email protected] ho Şgeldİnİz
TRANSCRIPT
1 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
130
Ersin Arıoğlu’nun Marmara Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Semineri’nde yaptığı
“Projeler Denizine Hazırlanırken” konulu konuşma metnidir.MÜ/ 11 Nisan 2013
Dr. Ersin ARIOĞ[email protected]
HOŞGELDİNİZ
“Projeler Denizine Hazırlanırken…”
Değerli Hocalarımız;Saygıdeğer Konuklar,Sevgili Öğrenciler,
Hepinizi sevgiler ve saygılar sunarak selamlıyorum. Bugün, banasenelerce önce fahri doktora unvanı vererek onurlandıran güzideMarmara Üniversitesi’nde sizlerle birlikte olmaktan ve bu vesile ilebenden istenen konuşmada 50 yıldır proje yöneten bir mühendisolarak, “Projeler Denizine Hazırlanırken, Aklınızda Bulunsun”anlamına gelebilecek bazı düşüncelerimi, siz genç meslektaşlarımile paylaşmaktan büyük mutluluk duyacağım.
Bu fırsatı bana tanıyan değerli yeğenim Dr. Övül Arıoğlu Akan veSistem Analizi dersinin hocaları Yük. Müh. Murat Bilsel, Prof. Dr.Akif Eyler ile Bölüm Başkanı Prof. Dr. Seniye Ümit Oktay Fırat’aayrıca teşekkürlerimi sunarım.
Konuşmam iki bölümden oluşuyor. Birinci bölümde, YapıMerkezi’nde yönettiğim projelerden süzülüp gelen tecrübelerimi,temel kavramlar bazında sizlerle paylaşacağım. İkinci bölümde ise,sizlere bir örnek proje yönetimi olarak “Konya-Ankara HızlıTren Projesini” özetleyen 9 dakikalık bir film gösterilecek.
Marmara Üniversitesi Göztepe Kampüsü Mühendislik Fakültesi Göztepe / İstanbul
11 Nisan 2013
Endüstri Mühendisliği Bölümü Semineri
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
2 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Değerli Gençler,
Dünyanın gidişatından anlayabildiğimiz odur ki, insanoğlu yepyenibir uygarlık inşa etmeye hazırlanıyor. Yeni uygarlığın şafağısökmüştür. Yalnız, ismi ve enerjisi henüz belirlenememiştir.Dünyada yaşanan global kriz, yeni doğmakta olan uygarlığın doğumsancılarıdır.
Bugün insanlığın önünde duran en çetrefil sorun, önümüzdeki onyıllarda doğacak uygarlığın niteliklerini iyi kavramak ve getireceğisorunlarla mücadeleye iyi hazırlanmaktır.
İnsanlık, sorunlarının üstesinden gelmek üzere ilginç bir yöntemle,devletler ve işletmeler halinde organize olmayı başarmıştır.İşletmelerin yönetim sistemleri 200 yıldır gelişmektedir. Ancak son50 yıldır, sorunları çözmek üzere daha kompakt takımlar halindeorganize olarak, “proje bazında” çözümler üretilmesinin dahaverimli olduğu anlaşılmaktadır. Yeni uygarlığın parlayan yıldızları“proje bazında” çalışabilen organizasyonlar olacaktır. Bu nedenle,proje yönetebilen, yürütebilen mühendislerin; yani sizlerin; gelecekgünlerde kıymeti daha da artacaktır.
120
İnsan potansiyeli Niteliği önemseme Bilge [Aklını kalbindeki sevgi ile genişleten] [Doğa + Fazilet] Kanunları ve Sorumluluk Süreçlere / Parçalar arası ilişkilere odaklanma İşbirliği Ağ örgüsünde yapılanma Proje takımları Değerlerle anlaşma / uzlaşma Eylem Odaklanarak gerekeni yapma Gelişme / öğrenme
Maddi KaynaklarNiceliği önemsemek
AkılcıDoğa kanunları ve Teknoloji
Sonuçlara (parçalara) odaklanmaRekabet
Hiyerarşik yapılanmaİşletmeler
Güç ile zorlamaRetorik
Görevini yapma Büyüme
Yarın daha önemli olacakDün önemliydiDÜŞÜNCE ve DEĞERLERDE DEĞİŞİM EĞİLİMLERİ
Y E N İ D O Ğ A N U Y G A R L I K(Ölçü içerisinde sürdürülebilir gelişme)
Temel Sorun: İklim Değişimi
İnsan PotansiyeliDoğanın Sunduğu ÖğretilerEsnek Üretim Metotlarının VarlığıÖğrenme / Doğaya Uyum
Nüfus ArtışıDengesiz Gelir Dağılımı
Ölçüsüz Mal ve Enerji Tüketimi“İklim Değişimi”
Tehditler Fırsatlar
3 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Bugün, dünya ülkelerinin milli gelirleri toplamı 62 trilyon dolarcivarında. Bu gelirin yaklaşık %6 ~ %10’u kadarı “yeni yatırım”projelerine harcanıyor. Diğer kelimelerle, yaklaşık 6 trilyon dolar.Yine çok yaklaşık bir hesapla, dünyada her yıl irili ufaklı, yaklaşık 6milyon proje’ye başlanıyor. Proje Yönetim Enstitüsü’nün (PMI -Sanfransisco) üye sayısı 300.000’lere geliyor. ÜniversitelerinYönetim Bilimi veya mühendislik fakültelerinden proje yönetmeküzere yetiştirilmiş binlerce yönetmen mühendis mezun oluyor.
Diğer taraftan, uygulanan projelerin başarı dereceleri ile ilgiliyapılan araştırmalar, projelerin %32’sinin başarıyla, %44’nün yarıbaşarılı, %24’ünün ise başarısızlıkla sonuçlandığını gösteriyor.Yıllara göre genel gelişim eğilimlerine bakılırsa, başarılı biten projesayısı ağır ağır, fakat başarısız proje sayısı daha hızlı artıyor.Tabii yarı başarılı olarak biten projelerin sayısı da azalıyor.
Dünyada proje yapmanın önemi, proje yapım tekniklerindegözlenen gelişmeler ve daha donanımlı proje yöneticisi sayısıartmasına rağmen; başarısız proje sayısındaki yükselme eğilimiinsanlığı şaşırtıyor, telaşa düşürüyor. Bu durumun nedenlerişüphesiz araştırılmalıdır ve araştırılmaktadır. Sadece bu tespitbile, proje yönetiminin gittikçe artan önemini bence ortayakoyuyor.
161
DünyaToplamYıllık Geliri………...........…...~ 62 Trilyon $
Projelerinin Değeri………………………......…~ 6 Trilyon $
Proje Sayısı……………………….……. 6.000.000 Adet/Yıl
Projelerin KapanışBaşarısı
% 32 Tam başarılı (zamanında ve bütçesinde)
% 44 Yarı başarılı (kısmen zamanında ve bütçesinde)
% 24 Başarısız (iptal edilmiş veya yarım kalmış projeler)
“Proje yönetimlerindeki başarılar,Dünya uygarlığının gelişim hızını belirler…”
4 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Değerli Konuklar,
Bu genel bilgilerden sonra, bir proje’nin başlıca özelliklerine kısacadeğineceğim.
Proje nedir? Proje, hedefi, bütçesi ve süresi belirlenmiş bir “işpaketidir”.
Projenin kendisine özgü,
Özel kısıtları vardır. Çeşitli seviyelerde belirsizlikler içerir. Çeşitli seviyelerde zorlukları vardır. Ve projeler sonlu iş paketleridir.
Bu nedenlerle proje operasyonları, normal yönetimoperasyonlarından çok farklıdırlar.
Projelerin serüveni, fırtınalı bir denizde seyahate benzer. Çoğukere denizin şartları belirsizdir. Dalgalar zorludur. Yiyecek, içecek,personel kısıtlıdır. Fırtına belki yelken açmağa bile müsait değildir.Böyle şartlarda tek pusula “sorular”dır. Güzel ve doğru sorularagüzel cevaplar gelir. Soru da, cevap da bilgiden doğar. Projegemisinde yelkene rüzgâr, bilgilerden gelir. Bu rüzgârı, sorulardoğurur. Diğer kelimelerle, Proje yapmanın esası “sorusormaktır”. Proje gemisinin yönetimi sanattır. Ürünü de“benzersizdir”; bir benzeri ve bir daha tekrarı yoktur.
129
PROJE NEDİR ? Proje, hedefleri, bütçesi ve süresi belirlenmiş; bir kere yapılacak bir iş paketidir.
Proje, bünyesinde binlerce küçük küçük iş paketleri barındırır.
Proje, bu küçük iş paketlerinin hedefli olarak planlanması, yapılması ve birbiriyleentegre edilmesi ile ortaya çıkar. Her iş paketinin de süresi ve bütçesi vardır.Bu süreler proje süresi ve bütçesi ile uyum içinde olmak zorundadır.
Proje tamamlanınca ortaya benzeri olmayan bir ürün, hizmet veya sonuç çıkar vehedefe ulaşılmış olur.
Projelerin operasyonları, şirketlerin diğer tüm operasyonlarından farklıdır.Her ikisi de insanlar tarafından yapılır, kaynak kıtlığı içinde gerçekleştirilir,planlanır, uygulanır ve denetlenir. Ancak temel fark :
şirket operasyonları : birbirine benzerdir, tekrarlıdır; ürün aynıdır.proje operasyonları ise : projeye özgüdür; ürün benzersizdir.
Bu nedenle, proje yönetimi bir SANATTIR…
“…Ey projeciler, içinizdeki büyük sanatkârı uyandırın, Dünya sizi selamlasın…”
5 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Projelerin kısıtları vardır. Proje için bir süre verilir, bütçe verilir vesonuçta projenin hangi şartları (performansı) sağlayacağı belirlenir.Proje, ancak bütçe ve süresi içinde yapılır. Arşimet’in meşhursözünü biliriz: “bana sağlam bir destek noktası ve yeterinceuzun bir kaldıraç sopası verin, dünyayı yerinden oynatayım”.Arşimet’e ne dayanak noktası, ne de yeterli uzunlukta sopaverilebilmiştir. Ama önermesi doğrudur.
Projeciler arasında, “hiçbir şey imkansız değildir” sözü sloganolarak dolaşır. Tercüme edersek: “sınırsız zaman, sınırsız bütçeve esnek standartlarla her şey yapılabilir” anlamında söylenenbir sözdür. Arşimet kaldıracı gibi. Kısıtlar dar olmadığında görecekolay olan proje, kısıtlar daraldığında adeta imkansıza uzananderecede zorlaşabilir.
Projeler bazen “karmaşık” oldukları için zor olabilirler. Arkabahçeye kurulacak bir bekçi kulübesi ile, aşağı yukarı aynıboyutlarda bir trafo binası inşaatının kuramsal yapısı, yönetimiaçısından bir fark olmamasına rağmen; trafo binasının önemi,içerdiği teknik donanım ve iş paketlerinin sayısı açısından çokfarklıdır. İş paketlerinin sayısı artıkça, ilişkileri karmaşıklaşmayabaşlar, ihtiyaç duyulacak kaynaklar artar, proje görece zorlaşır.
157
Süresinde
Bütçesi İçinde
Kalitesinde (Performans)(Şartnamelere Uygun)
Sorunsuz Teslim(Geriye Risk Bırakmaksızın)
Paydaşların Memnuniyeti- Proje Sahibinin Mutluluğu- Yapan Şirketin Kârı- Proje Yönetiminin Primi- Toplumsal Beğeni
PROJENİN BAŞARI ÖLÇEKLERİ TEMEL KISITLAR
“ Başarı için tek bir gerçek vardır: Kişi kendini tümü ile işine adadığında,kader de ona; bütün güçleri ile; yardıma koşacaktır.” Goethe
6 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Projeleri zorlaştıran hususlardan birisi de “belirsizliklerin”miktarıdır. Projenin başında, gereken tüm bilgiler “bilinen” haldeolmayabilir. Bilinmeyen bilgilerin sayısı -diğer kelimelerle,belirsizler- arttıkça proje zorlaşır. Projede kullanılacak bilgiler 3grupta toplanabilir. a. Bilinen bilgiler b. Bilinmesi gerektiği bilinenfakat henüz bilinmeyen bilgiler. c. Henüz bilinmeyen ve bilinmesigerektiği de bilinmeyen bilgiler. En büyük belirsizliği “c” grububilgiler yaratır. “b” grubu, belirsizliği veya bilgi eksikliği projesürecinde tamamlanması kararlaştırılan bilgi demetleridir. Bazıdetay tasarımlar, etütler, deney sonuçları gibi. “c” tipi bilgidemetlerini sezmek, proje yönetimini “sanata” çevirir. “c” tipi bilgidemetleri aynı zamanda projenin bilinmeyen, proje ilerledikçeortaya çıkacak “riskleridir”. Usta proje yöneticileri, projeninbaşında, vakit kaybetmeden b ve c grubu bilgileri tamamlamaya,keşfetmeye sıvanırlar.
113
PROJEDE BİLİNMESİ GEREKLİ BİLGİLER
a. Bilinen bilgilerb. Bilinmesi gerektiği bilinen, henüz
bilinmeyen bilgiler c. Bilinmesi gerektiği bilinmeyen veya
bilinemeyecek bilgiler
7 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
PROJE YÖNETİMİNİN DURUMU
Projeyi yöneten, projeyi başarmaktan sorumlu olan kişidir. Projeninbelirsizliklerini tespit etmek ve en erken tepki vermekleyükümlüdür. Belirsizliklere erken yoğunlaşmak, riskleri fırsatlaradönüştürme olanağı sağlar.
Usta bir proje yöneticisi veya yönetimi interaktif olarak, sondanbaşa, gelecekten bu güne planlama yapar, hedeflerini sabit tutar,uygulamada iş paketlerinin ilişkisini belirler ve kontrol eder.
Proje yönetimi, proje ilerledikçe, işleri gittikçe artan bir bilinç vedetayda kavrar. Bu nedenle projelerde gerek parasal akışıngerekse işgücünün kümülatif eğrileri S curve biçimindedir. Projeilerleme eğrilerinin düzgün veya düzgüne yakın yatık S harfibiçiminde gelişmesi işlerin olumlu gittiğinin göstergesidir. Projeyönetimi, proje süresinin ilk %30’luk bölümünde; projenin bütünbelirsizliklerini çözmüş, yönetim kadrosunu atamış, tasarımlarınıbitirmiş, takım ruhunu aşılamış, işgücünü planlamış, malzemelerinisiparişe bağlamış, ekipmanlarını programlamış olmalıdır.Unutmayın, sürenin ilk %30’luk bölümünde; - örneğin, 30 ay süresiolan projede, 10’cu aya kadar.
Aksi halde, yönetim, projenin zaman/bütçe ve performanskontrolünü kaybeder. Projeyi, proje yönetimi değil, artık “işinakışı” yönetmeye başlar. Proje yönetiminde en büyük yenilgi,“akışa” teslim olmaktır. Siz siz olun, bu duruma sakın düşmeyin.
167
8 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Proje yönetmede, çeşitli yönetim stilleri vardır. Proje yönetim stilini,o projede yürütülen planlama yöntemi belirler. Genelde planlamayöntemleri iki grupta toplanabilir. a) Durgun planlama: İşin başındabir plan yapılır ama, yaşatılmaz, terk edilir, yapıldıktan sonra birdaha hiç bakılmaz. Bu planlamaya “göstermelik” planlama dadenir. Projenin kaderi işin başında belli olmuştur: Başarısızlık. b)Bir diğer planlama stilinde ise planlama işin başında yapılır ve projeboyunca yaşatılır. Bu stilde iş paketleri bugünden hareketle, -diğerkelimelerle, projenin başından başlayarak- uç uca eklenir. Sonproje paketi nerede biterse, süreyi o tayin eder. Bu planlama tipipro-aktif bir planlamadır ama, plan yaşatılırken değişen şartlar veyayeni ortaya çıkan durumlar gözetilmez. Bu tip planlama ileyürütülen projelerin, ancak süre kısıtı gevşekse başarıya ulaşmaşansı vardır.
Bugünün hızlanmış proje dünyasına en uygun proje yönetim stiliise “inter-aktif” planlama yapmaktır. Siz bir planlama yapar ve ilkadımı atarsınız, proje buna cevap verir ve “yeni şartlar” oluşur.Siz hemen, yeni şartlara göre, tekrar inter-aktif olarak, yeni birplanlama ile cevap verirsiniz. Yalnız, inter-aktif planlamanın “çoközel” bir şartı vardır: Her adımda süreçler–operasyonlardeğişebilir, fakat süre / bütçe / performans hedefleri sabit kalır.Hedefler sabit olduğundan, her yeni adımda planlama zorlaşır veyaratıcı yeni çözümler ister. Diğer kelimelerle, projeninbelirsizliklerden beslenen kaygan şartları ile, ancak yaratıcılıksergileyerek baş edebilirsiniz.
Bu nedenle “sıkı” proje kısıtları olan “zor” projelerde “inter-aktif”planlama, başarıyı garanti altına alabilecek tek planlamametodudur. Ancak tek başına inter-aktif planlama da yeterlideğildir. Proje takımının, bütün insani potansiyelini sergilemesigerekir. Diğer kelimelerle, proje takımındaki her yöneticinin “hayalgücünü, öğrenme tutkusunu, bilgi işleme maharetini,yaratıcılığını, estetik tutumunu, iş bitirme azmini vesorumluluk duygusunu” projedeki görevine meslek aşkı ilenakşetmesi gerekecektir. Yaratıcı proje yönetimleri ağ örgüsündeörgütlenirken, bütün eylemleri işbirliğine ve uzlaşıya dayanır. Böylebir örgütlenme ve süreç yönetimi ile, projenin maliyeti kesinliktedenetim altına alınır.
297
Önce geleceği tasarlar. Gelecekten bugüne doğru tasarımlarla planlama yapar. Planı uygular; uygulamayı sürekli ölçer ve yeni şartlara göre
tekrar tasarlar. Kaynakları optimize eder. Kendisine uyarladığı teknolojileri kullanır. Kontrol mekanizmasını iş paketlerinin ilişkisine odaklar. İnsan potansiyelini ve yaratıcılığını süreçlere ve yönetime katar. İçe veya dışa dönük saydam, sıcak iletişime özen gösterir.
YARATICI YÖNETİM(İnter-aktif Yönetim)
Hedef Saptama Uygulama Proje Kapama
Ölçme
İnteraktifPlanlama
Hayal GücüÖğrenme Arzusu Bilgi İşleme / Yaratıcılık / Estetik Tutum İş Bitirme Azmi
Sorumluluk[ ] [ ] [ ]Maliyet = f (Zaman, Malzeme, Enerji, Amortisman, Kol gücü, YÖNETİM)
9 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Sanatçı: Erik Johansson
HAYAL GÜCÜ
210
Değerli Arkadaşlar,
“Proje” ile ilgili bu temel bilgilerden sonra, şimdi de bir projeyönetiminin genlerinde yer etmiş olması gereken bazı temelbecerilerle ilgili kavramlara değineceğim.
Proje yöneticisinin en önemli yeteneklerinden birisi “hayal gücünükullanma” becerisidir. Hayal gücüne projenin her sürecindegereksinim vardır. Ancak projenin başlarında daha yoğun kullanılır.Yönetici projesini kağıda döksün veya dökmesin, kafasında hersürecini yaşar, zihninde canlandırır. Fikirleri ortaya çıkarmanın tekyolu budur. Kısaca; hayal gücü, zihinde, arzu edilen doğrultuda,kendiliğinden, görüntü oluşturabilme yeteneğidir. Projeleri denemekiçin yapma maliyetlerine katlanmak akıllı bir yol değildir. Belkitasarım ve maket gibi görece küçük maliyetlere katlanılabilir. Amaprojeyi zihinde resmetmenin maliyeti yok denecek kadar azdır.Getirisi ise kararların verilmesi, belirsizliklerin çözülmesi ve enönemlisi projenin potansiyel risklerinin sezilmeye başlanmasıdır.Hatta proje için “kuram anlamına gelecek” teoriler hayal gücü ileortaya konulabilir. Hayal gücü yeteneğini zaman içinde geliştirmekmümkündür. Eğitimle öğretilebilir.
Einstein, “hayal gücü” yeteneğini en verimli şekilde kullanabilenbir bilim adamı idi. Kendi kendine sordu: “Farz etsem ki, ışığınüstündeyim ve onun hızında seyahat ediyorum. Neler olur?”Evrenin nasıl işlediğini ondan öğrendik. Einstein bu nedenle“…hayal gücü bilgiden daha değerlidir…” ve “Mantık sizi Anoktasından B noktasına götürür. Hayal gücü ise her yere…”diyerek bizleri öğütledi. Her halde “gel aya gidelim” projesinde debenzer şekilde “hayal gücü” işin içine karıştırıldı.
10 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
232
ÖĞRENME AZMİ
Öğrenme tutkusuna gelince, öğrenme, bilgilerin ezberlenmesideğildir. Makbul öğrenme, düşünceyi uygulama ile birleştirir.Öğrenme olgusu, düşünceyi hayata geçiren eylemler zinciriüzerinden bilincimize kazınır ve yerleşir. Bilincimize bu zincirinkazıdıkları, her insanda farklı düzeyde oluşan “algılar”, “bilgiler”ve “becerilerdir”. Bilinç düzeyimiz yüzeysel olaylara ve anlıkkoşullara odaklanırsa, eylemlerimiz “tepkiler” haline dönüşür.Tepkisel davranışlar çok az bilgi üretir ve çok az öğrenme sağlarlar.Diğer taraftan, daha derin düşünerek, daha çok fikir üreterek, büyükolguların içindeki örüntüleri ve “saklı bilgileri” öğrenmeyesıvanmak; daha az kaynakla, daha çok iş yapma becerisinikazandırır.
Artık, anlaşılmıştır ki; bir bilgiyi, kesin olarak bilemeyiz. Tek birbilimsel deney, olguları “her zaman doğrudur” diye ispatlayamaz,ama sadece tek bir deneyle olgunun “yanlış” olduğuna kararverebiliriz ve bu kararımız doğrudur. Diğer kelimelerle, kurduğumuzbir hipotezin yanlış olduğunu bir deney sonucu ile anlayabiliriz.Fakat olgu yanlışlanırsa hâlâ doğruyu bilmiyor olacağız. Benzerşekilde birçok kere doğrulanan bir olgudan bile; herhangi bir şeyikesin olarak bilemeyeceğimizi bildiğimizden; hâlâ doğru olupolmadığı hakkında “kuşku duyma” hakkımız vardır. Durumdanemin olmadığımızı biliyorsak, durumu değiştirmek için yeterliinancımız ve nedenimiz var demektir. Bu inanç bizi “daha iyiyi”aramaya iten dürtüdür. Bu dürtü düşüncelerden eyleme giden“enerjiyi” sağlar. İşte öğrenme, bu enerjinin açığa çıkması ilegerçekleşir; ve böylece düşündüğümüzü gerçekleştirir, onları iyiveya kötü; verimli veya verimsiz; güzel veya çirkin yapabiliriz. Amayaparız. Yapmak fiilinin gerçekleşmesi için kişide “öğrenme azmikadar, iş bitirme azminin de tutku biçiminde olması gerekir.”
11 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Evrenle ilgili bilgilerimizin hiçbir zaman tam ve mükemmelolmayacağını da artık biliyoruz. Bu nedenle, insanlar için, hatasızkarar vermek veya iş yapmak mümkün değildir. Ancak ‘dahaverimli’ veya ‘daha az verimli’ olan kararlar veya işler olduğundanbahsedebiliriz. Tam bir mükemmelliğe ulaşmak mümkünolmadığından, o zaman ikinci en iyiyi amaçlamalıyız: “gelişmeyeaçık” bir sistem yaratmak. Ancak böyle açık bir ortamda,teorilerimizi, projelerimizi, politikalarımızı, kararlarımızı,tasarımlarımızı, diğer bir deyişle, insanların tüm etkinlikleriniinceleyebilir ve onları herkes için iyi olana doğru yöneltebiliriz.Sözün özü; gelişmeye açık olmak demek, hataların ortadankaldırılabileceği saydam ve özgür bir ortamın oluşturulmasıdemektir. Şirket ortamları ve proje ortamları mutlaka böyleolmalıdır.
Hataları ve yanlışları bulmak için insanoğlu sihirli bir yöntemgeliştirmiştir; “bilgi işlemek. Bilgi işlemek, yeni bir bilgi elde etmekiçin, saklı bilgiyi ortaya çıkararak mevcut bilginin yenidenyapılandırılmasıdır. Eğer bilgi işleme, bu açık sistemde sürekliolarak uygulanırsa, hatalar sürekli düzeltileceğinden, sürdürülebilirsistemleri veya kararları oluşturmak da mümkün olacaktır. Diğerkelimelerle, şirketlerin zamana uyumu ve yaşam süresi,eylemlerindeki hata temizleme hızı ile doğru orantılıdır. Benzerşekilde, projelerin başarı oranı da, ekibin aldığı kararlardaki hatalarıtemizleme hızları ile doğrudan ilişkilidir.
181
BİLGİ İŞLEME
12 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
114
Nedir Bilgi İşlemek: Bu kavramı, önemi nedeni ile birazaçmalıyım. Bilgiler, duyularımıza olgular ve olaylar halindeulaşır. Olgular ve olayların içerdiği bilgiler tek tek atomik yapıdadeğil, olguların içine saklanmış bilgi yumakları halindedir.Olgulardaki bilgiyi ayırmak için, gözlem yapmak gerekir. Gözlemtek başına yeterli değildir. Bilgilerin ayrıştırılması,sınıflandırılması ve önceden doğrulanmış bilgilerle sınanmasıgerekir. Gözlem dahil, bu sürece; “bilgi işleme” veya “saklıbilgiyi ortaya çıkarma” denir.
Diğer kelimelerle; bilgi işlemek, bilgileri birbiri ile ilişkilendirerekyeni ve daha faydalı bilgileri üretme tekniğidir; kimyadaki gibi.Bilgiler birbiri ile ilişkilendirilince, yeni elementler gibi, yenibilgiler doğar. Usta projecilerin 7 baskın vasfından birisi, bilgiişleme yeteneğidir. Unutmayın; bilgi işleme hata arındırmaişlemidir ve bu işlem “soru” sorarak yürütülür.
13 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Sanatçı: Goldsworth
188
YARATICILIK
Bugün, yaratıcı düşünce hakkında da biraz konuşmalıyım;çünkü usta projecilerin bir diğer önemli yeteneğidir.
Yaratıcı düşünce, yaşamın bütün alanları için gereklidir, ama;yönetim, özellikle proje yönetimi, sanat, bilim ve mühendislik içinçok daha fazla gereklidir.
İnsanlık uzun süre, yaratıcı düşünceyi sadece dâhi veyadoğuştan üstün yetenekli kimselere ait bir yetenek gibialgılamıştır. Ancak, 1960’lı yıllardan sonra, her insanın yaratıcıolabileceği ve günlük hayatın her sorunu için yaratıcılıksergileyebileceği anlaşılmıştır.
Maslow, “yaratıcılığın, kişinin kendini adayarak işiniyapması” olduğunu söyler. Carl Rogers, “İyi veya kötüyaratıcılık yoktur. Acıyı dindiren ilacı bulan da, işkence aletiicat eden de yaratıcılık sergilemiştir” der.
Bu tanımlar objektif değildir. Yaratıcı düşünce, ölçülebilirkılınmak istenirse; en az kaynakla, mevcut bilgilerden en yüksekverimi elde eden “bilgi-işleme çevrimi” olarak tarif edilebilir.Kısaca, yaratıcılık, bilgi-işleme çevrimi içinde gizlidir. Yaratıcıkişiler, karşıt form ve desenleri, uyuşmayan fikirleri, çelişik vebirbiri ile ilgisiz duran düşünceleri, ustalıkla ilintilendirirler. Onlar,ayrık duranları birlik, uyum, sinerji oluşturan düzeylere taşırlar.Yaratıcılıkta, zihindeki fikirlerin çokluğu, fikirlerle ilinti kurmabecerisi, hayal gücü ve soru sorma becerisi önemlidir.Yaratıcılık yeteneği, kişi dilerse öğrenilebilir bir yetenektir. Tıpkıhayal gücü yeteneğinin geliştirilmesi gibi. Hayal gücü gelişirseyaratıcılık da artar.
14 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
173
Gelelim Estetiğe,
Yakın gelecekte önemi artacak estetik tutum hakkında birkaçcümle söylemek istiyorum. Estetik tutum olmadan, mevcutdüşünce düzeyini değiştirmek verim getirmez. Kant’a göre estetiktutum, zihindeki kavram ile gerçeklik arasında bir yargı köprüsüdür.Eğer verimli fikirler iyi uygulanırsa, “güzel” doğal olarak ortayaçıkacaktır. Şüphesiz, bunun söylenmesi çok kolay, yapılması çokzordur.
Örneğin; zamana direnip günümüze gelebilen tarihî eserler, verimlifikirlerin “iyi” olarak uygulanmasına örnek oluştururlar. Bu nedenle,inşa edildikleri zamanda olduğu gibi, o zamanın çok ötesinde bile“güzel” olarak kabul görürler.
Tüm insani eylemler ‘estetik tutum’un çeşitli seviyelerini yansıtırlar.Çünkü insanî eylemler, güzelliğin hoşlantısı ve çirkinliğin ürküntüsüile yönlenir. Diyebiliriz ki, estetik tutum, “toplumları değiştiren” ve“dünyayı şekillendiren” süreçleri belirler. Bir toplumda estetiktutum duyarlılığının artmaya başlaması, toplumun veya şirketindevrimsel bir değişim platformu inşa etmekte olduğununhabercisidir.
Bir projenin toplumsal beğeni kazanması onun başarı seviyesinibelirler. Proje “verimli fikirler” üzerinde yükseliyorsa ve bu fikirler“iyi” uygulanıyorsa, (on specs) proje’de estetik kaygı sağlanmışolacak. Proje toplumsal beğeni kazanacak ve güzel olarak anılmaşansı yükselecektir. Unutmayın, projenin her eylemi için, estetiktutum gereklidir.
E S T E T İ K T U T U M
15 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
İ Ş B İ T İ R M E A Z M İ
42
Bu konuda çok konuşmak istemiyorum. Yarıda, bitirilmeden kalmışbir projenin sonuçları kadar toplum için, proje sahibi için, projeyiyürüten şirket veya takım için daha büyük felaket düşünemiyorum.Force Major şartları hariç, her projenin bitirilmesi için her türlüfedakarlığa katlanmak en fizibil davranıştır.
16 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Değerli Konuklar,
Bu ana kadar proje yürütülmesinde çok önemli 7 yetenekten 6’sınısaydım. Şimdi 7ncisinden söz edeceğim, her beceriyi çerçeveleyen“Sorumluluktan”. Çağımızda, artık hiçbir “üretim” veya hizmetsorumsuzca yapılamaz. Tüm bireyler, vatandaşlar, yöneticiler,siyasiler, kuruluşlar, şirketler, devletler, toplumlar birbirlerine vedaha da ötesi doğaya karşı sorumludurlar.
Bana sorumluluğu soyut olmaktan çıkararak proje hayatınaölçülebilir olarak taşı diyebilirsiniz. Özün özü söylenirse: Evrime enaçık ve en faydalı değeri, en az toplumsal maliyetle üretmeksorumluluktur. Tüm eylemlerin toplam kalitesini, yaratıcılığınıve sorumluluk derecesini ölçen “tek” ETİK kural budur. Böylebir üretim, ancak bilgi işleme çevrimleri ile yapılabilir. Sorumlulukortaya çıkmadıkça yaratıcılıktan ve kaliteden bahsedilmez.Çağımız sorumluluklar çağıdır. Proje yapmak, sorumluk taşımakdemektir. Sayılan 6 yeteneğin sergilenmesi ve projeye yansıtılmasıyönetiminin “temel sorumluluğudur”.
120
SORUMLULUĞUN AŞAMALARI
BİLİNÇ : Ben sorumluyum (Söz Verme)
AİDİYET : A ülkesinden veya B şirketinden veya C proje takımındanım.(Onaylama)
YÜCELTME : Kalbim ülkem ve vatandaşlarım için çarpar. Ülkemle veyaşirketimle veya ürettiklerimle kıvanç duyuyorum.(Kalite Kavramı)
KORUMA : Çalışıyoruz, kazanacağız. İşime adandım. “Fark” yaratmak için burdayım. “Fark” yaratacağım.(Kalite insanı)
ETİK : Evrime en açık ve en faydalı değeri, en az toplumsal maliyetle üretmek sorumluluğumdur. Sorumluluğumu yerine getirdim.(Sorumluluğum hakkında söz verdim. Şimdi sözümü tuttum)
17 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
18 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
REKABETÇİ NİTELİKLER
İŞLETMEDE YARATICILIK(Çok sayıda sergilenebilir /Rekabet gücü kısa süreli / Getirisi görece en az)
ÜRETİM SÜREÇLERİNDE YARATICILIK(Sayıca çok / Rekabet gücü kısa süreli / Getirisi görece az)
YÖNETİM SÜREÇLERİNDE YARATICILIK
(Sayıca çok / Rekabetçi / Getirisi yüksek / Taklidi zor )
STRATEJİDE YARATICILIK(Sayıca çok az / Rekabetçi /
Getirisi uzun vadede yüksek)
MİSYON ve DEĞERLERDE YARATICILIK
(Sayıca az / Rekabetçi / Getirisi uzun vadede çok yüksek / Taklidi zor )
Kurumda (Yenilikçilik) Bireyde (Gelişim)
HAYAL GÜCÜ
ÖĞRENME TUTKUSU
BİLGİ İŞLEME YETENEĞİ
YARATICILIK
ESTETİK TUTUM
İŞBİTİRME AZMİ
SORUMLULUK DUYGUSU
19 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Değerli Konuklar;
Sözlerimi bir “gül – düşün” ile bitirmek istiyorum.
“Farz edelim ki, Mars gezegeninden akıllı yaratıklar, dünyamızıziyaret etmekte olsunlar. Görüşmelerin sosyal programında, heyet,bir dünya futbol turnuvasının final maçına, insanlığın kültürünütanıtmak üzere götürülür. Ancak Marslıların bir özürü vardır. Siyah–beyaz renkleri görememektedirler. Heyet oyunu seyreder, siyahbeyaz renkli topu göremediğinden, hiçbir şey anlayamaz. Heyetbaşkanı - usta bir bilim ve devlet adamıdır - olaya el koyar.“Anlamalıyız, bir şey eksik duruyor” der. Heyet üyelerinegörevler verir. “Sen şuna bak, “Sen şundan sorumlusun” gibi.Üyeler şemalar çizerler, notlar tutarlar. Ama oyunumanalandıramazlar. Aniden, tribünler ayağa kalkar, seyircilerin birbölümü sevinçle birbirine sarılır. Sonra taraflar tekrar simetrik dizilir,skor levhası değişir. Bu sırada genç bir Marslı, çığlıklar atılmadanhemen önce, kale ağının hareket ettiğini ve ağda yarım küreyebenzer bir tümseğin çok kısa bir süre için belirdiğini gözler. Birçokşemaların çizilmesine rağmen, her şeyin anlamsız görünmeyedevam ettiği bir anda; genç Marslı gözlemine dayalı bir tahmindebulunur. “Farz edelim ki, oyunda göremediğimiz bir yuvarlaktop olsun” der. Başkan, şemaları, bulduğu kuramları kontrol eder,Şimdi her şey yerine oturdu, der. Konuyu çözmenin sevinci ileheyet tekiler birbirine sarılır.”
187
20 E.Arıoğlu
Projeler Denizine Hazırlanırken…
11 N
isan
201
3 / M
arm
ara
Üni
vers
itesi
/ Pr
ojel
er D
eniz
ine
Hazırl
anırk
en /
EA-ş
o
Sevgili Genç Meslektaşlarım,
Yakın bir süre sonra “baretlerinizi” giyerek; “yaratıcılık”sergileyerek; görevi “dünya uygarlığını geliştirmek” olan çokonurlu bir mesleğin uygulayıcıları arasına katılacaksınız.
Sizler projeler denizine hazırlanırken, bugün bahsettiğimyeteneklerinizi; diğer kelimelerle; hayal gücünüzü, öğrenmetutkunuzu, iş bitirme azminizi, sorumluluk duygunuzu, bilgiişleme yeteneğinizi, yaratıcılığınızı ve estetik duyarlığınızı daimageliştirip her zaman canlı tutarak, projelerinizde sonuna kadarkullanmanızı diliyorum.
Çok heyecanlı projeler ve sayısız olanaklarla dolu ilginç birdünya sizleri bekliyor. Sizlere ailelerinizle birlikte başarılı,sağlıklı ve mutluluk dolu uzun bir yaşam diliyorum. Gençler!“İnsanlığın onurunu”, mesleki sevginiz ile işleyerekprojelerinize “nakşedin”. Günleriniz aydınlık, yolunuz açık,yöneteceğiniz projeler başarılı olsun.
Ersin ArıoğluÇamlıca / 11 Nisan 20132.816 kelime
100