Geplande stadswildernis Living Pavement streeft naar een meer natuurlijke, spontane en dynamische stadsnatuur. Werkelijke stadsnatuur, natuur die niet naast de ‘harde stad’ bestaat maar er deel van uitmaakt. Living Pavement bestaat uit een serie tegels, variërend van vrijwel dicht tot vrijwel open. De open structuur maakt het mogelijk dat planten door de bestrating kunnen groeien. Door met de verschillende tegels te variëren kan er een onderscheid worden gemaakt tussen plaatsen waar meer of minder planten zullen gaan groeien. Nu wordt vegetatie die buiten de daarvoor bestemde plaatsen groeit, bestempeld als onkruid. Gemeenten investeren tijd, geld en mankracht om de openbare ruimte onkruidvrij te houden terwijl spontane of wilde vegetatie juist waardevol is. De komende jaren zullen gemeenten het openbaar groen steeds minder intensief gaan beheren. Living Pavement is een reactie op het strikte onderscheid tussen rood en groen enerzijds en gewenste/ongewenste vegetatie anderzijds. Het daagt uit om anders na te denken over de aanleg en het beheer van openbaar stedelijk groen. Living Pavement is een modulair systeem. De tegels hebben het formaat van de standaard stoeptegel. Living pavement kan hierdoor de bestaande bestrating tegel per tegel aanvullen of vervangen. Het nieuwe stadsgroen kan groeien, van incidenten tot groene eilanden tot een groen netwerk.

Straatpark Living Pavement maakt het mogelijk om tot anderemanieren van leven met groen in de stedelijke omgeving tekomen. Natuurbeleving kan weer nadrukkelijk deel uit gaanmaken van onze directe leefomgeving. “Groen in de stad kan in de vorm van parken. Mooie, grote, groene open ruimtes, waar het goed toeven is. Parken zijn echter ruimtes waar niet iedereen komt, en zij die er wel komen, zullen dat wellicht niet dagelijks (of wekelijks, maandelijks) doen.Groen in de straat is echter een vorm van groen die iedereen die z’n voordeur uitstapt, meteen kan ervaren. Dat is ook zo als het niet je intentie is om de voordelen van groen op te zoeken. Groen in de straat is dan ook een vorm van stedelijk groen die veel potentie heeft om een sterke positieve invloed te hebben op het leven in de stad. De effecten zijn wellicht kleiner dan die van parken, maar het bereikt een veel grotere groep en doet dat veel vaker.” [1,2]

De grote hoeveelheid verhard oppervlak in steden heeft een aantal nadelige gevolgen voor de leefbaarheid in die steden.

Regenwaterafvoer 60% van de Nederlandse gemeenten kampt met problemen die voortkomen uit overbelasting van het rioleringsstelsel.3 Ontkoppelen van de regenwaterafvoer en het rioleringsstelsel is noodzakelijk. Het merendeel van het regenwater dat in verharde gebieden valt, wordt nu via het riool afgevoerd, omdat het niet of nauwelijks in de bodem kan infiltreren. Schoon regenwater mengt hierdoor met vervuild afvalwater. Regenwater gaat

Living Pavement is een open tegelsysteem wat ruimte geeft aan spontane vegetatie in de stedelijke openbare ruimte. Living Pavement legt verbanden tussen actuele thema’s als overbelasting van het rioleringsstelsel, fijnstof en hitteoverlast en de groeiende behoefte van de stedeling aan meer contact met groen in zijn directe leefomgeving. Living Pavement is ontworpen om de grens tussen rood en groen op te heffen.

samen met het afvalwater naar de waterzuivering, dat hierdoor onnodig belast wordt. Bij overbelasting van het riool door langdurige of hevige regenval komt het teveel aan verontreinigd water via riool-overstorten in het oppervlaktewater terecht. Hierdoor raakt het oppervlaktewater vervuild. De open structuur van Living Pavement zorgt ervoor dat regenwater weer door de bodem kan worden opgenomen. Water infiltratiesystemen zijn erg onderhoudgevoelig omdat deze dichtslibben met vuil. Vegetatie zorgt voor microleven in de bodem, hetgeen ervoor zorgt dat de bodem niet dichtslibt en regenwater makkelijker in de bodem kan worden zakken.

Stadsklimaat Andere nadelige gevolgen van de grote hoeveelheid bebouwd en verhard oppervlak zijn de toename van de hoeveelheid fijnstof en het ontstaan van het zogenaamde hitte-eilandeffect. Zonlicht wordt in een bebouwde omgeving sneller geabsorbeerd en langer vastgehouden dan in een landelijke omgeving. In steden vindt er 10 tot 20% minder verdamping plaats ten opzichte van de onbebouwde omgeving vanwege de grote hoeveelheid verhard oppervlak. Vegetatie kan actief bijdragen bij het verlagen van de omgevingstemperatuur door verdamping van water via de bladeren. Bovendien filteren planten fijnstof uit de lucht.4

Onkruid? Het werken met wilde planten of ‘onkruid’ roept wisselde reacties op bij mensen. Uit onderzoek blijkt dat mensen een ambivalente houding hebben ten opzichte van natuur waarin de invloed van de mens erg aanwezig of erg afwezig is.5 Als steden willen profiteren van spontane vegetatie zal er een mindswitch moeten plaatsvinden ten aanzien van de begrip onkruid. Door Living Pavement staat spontane vegetatie niet langer gelijk aan achterstallig onderhoud, maar wordt het onderdeel van het ontwerp.

Een nieuwe visie op stedelijk groen

Bronnen en notities

Van den Berg, A.E. & Van Dongen, R. (2013). Aanbeveling Living Pavement. Zie

ook Van den Berg is , A.E & Maas, J & Verheij, R.A. & Groenewegen, P.P (2010).

Green space as a buffer between stressful life events and health. Social Science and

Medicine.

Het aanleggen van 10% meer groen in de Nederlandse woonomgeving een besparing

van zo’n 400 miljoen euro op de kosten van zorg en ziekteverzuim zou kunnen

opleveren. KPMG (2012). Groen, gezond en productief: the Economics of Ecosystems

& Biodiversity (TEEB NL): natuur en gezondheid. Ministerie van Economische Zaken,

Landbouw en Innovatie.

Van den Berg, A.E & Konijnendijk C.C (2012). Ambivalence towards nature and

natural landscapes. Steg—Environmental Psychology.

Van Luijtelaar, H. & Clemens F.(2006). Klimaatontwikkeling: Anticiperen op extreme

buien in de bebouwde omgeving. Rioned

Wesseling, J. & van der Zee, S. & van Overveld, A. (2011). Het effect van vegetatie

op de luchtkwaliteit: Update 2011. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.

(Dat planten fijstof uit de lucht halen is bewezen. Of Living Pavement voor een

afname van fijnstof in de directe omgeving kan zorgen moeten worden onderzocht.)

1

2

3

4

5

1-3

Projectplan-LivingPavement © Bennie Meek en Vincent Wittenberg

Van concept naar toepassing Het Living Pavement concept is ontwikkeld door ontwerper Bennie Meek in het kader van zijn master opleiding Social Design aan de Design Academy Eindhoven. Op dit moment werkt hij samen met ontwerper Vincent Wittenberg aan de doorontwikkeling van Living Pavement.

Een belangrijke volgende stap is het aanleggen van testlocaties. Wij hebben ons als doel gesteld om in een eerste fase 10.000 tegels te laten ‘adopteren’. Met adopteren bedoelen wij het beschikbaar stellen van één of meerdere testlocaties met dekking van de kosten van de aanleg. Wij zullen de testlocaties opvolgen in samenwerking met een multidisciplinaire klankbordgroep, waar de volgende disciplines in vertegenwoordigd zijn: Beheer stedelijk groen, Urbane ecologie, Hydrologie en Omgevingspsychologie.

Aanbevelingen Prof. Dr. Agnes van den Berg, Bijzonder hoogleraar ‘Beleving en waardering van natuur en landschap’ aan de Rijksuniversiteit Groningen, en ir. Robert van Dongen doen onderzoek naar het optimale ontwerp van straatgroen in de stad. Welkevorm van groen in de straat draagt het meeste bij aan welbevinden van de stedeling? Zij schrijven over Living Pavement:

“Living Pavement is daarbij een innovatief concept dat kansrijk lijkt om de hedendaagse stad op een relatief goedkope en zeer functionele manier te vergroenen op plekken waar dat spontaan kan. Met Living Pavement kan een veel groener straatbeeld groeien en bijdragen aan het algemeen welzijn van mensen. Het concept is sterk en staat in de kinderschoenen. De komende jaren zullen de twee drijvende krachten erachter, Bennie Meek en Vincent Wittenberg, de details uitwerken en verschillende onderzoeken doen naar de effecten en maatschappelijke aanvaarding ervan. Die onderzoeken zullen we wellicht samen doen. De resultaten zullen een goede inkijk geven in de waardering van groen in de straat en hoe gestuurd-spontane natuur daar aan bij kan dragen.”

Frank Verhagen, Beheerder stedelijk groen Gemeente Eindhoven, over Living Pavement;

“Het Living pavement lijkt me een interessant idee om verder te ontwikkelen en om te bezien waar het mogelijk toepasbaar is in de openbare ruimte. Ook de zoektocht naar toepasbare planten en de beleving daarvan is interessant, zeker gezien de huidige noodzaak tot bezuiniging, waterberging en vergroten van biodiversiteit en de mogelijkheden die het living pavement daarvoor mogelijk biedt.”

Ruimte voor wilde vegatatie in het straatbeeld

2-3

Projectplan © Bennie Meek en Vincent Wittenberg-LivingPavement

Impressie van een straat zonder een strict onderscheid tussen groen en bestrating

De open structuur van het tegelsysteem laat regenwater in de bodem toe

3-3

Projectplan-LivingPavement © Bennie Meek en Vincent Wittenberg