Proje 2: Sınıf Temelli Grup Rehberliği Uygulaması

Planlama Raporu

Seçim Rasyoneli

Daha önce Hazırlık A ve 10-C sınıfına uyguladığımız Çatışma Çözme Davranışını

Belirleme Ölçeğinin sonuçlarını değerlendirdiğimiz de 10-C sınıfındaki öğrencilerin daha

fazla çatışma yaşadıkları ve bu çatışmaları çözme konusunda daha çok zorlanabileceğini

düşündük. Ayrıca okul rehber öğretmeni ile görüşmemizde kendisinin de bize 10-C sınıfında

ufak tefek çatışmalar yaşandığını söylemesiyle birlikte bu sınıfta uygulanacak bir "Çatışma

Çözme Becerilerine" dayalı grup rehberliği uygulamasının faydalı olabileceğini kararlaştırdık.

Not: 1. Oturumu uyguladıktan sonra okul rehber öğretmeni Levent Hocamız ile yaptığımız

görüşme sonucunda sınıf içerisindeki dinamiği ve öğrenciler arasındaki ilişkileri dikkate

aldığımızda programımıza çatışma becerilerine ek olarak iletişim ile ilgili etkinlikler

koymanın uygun olacağını kararlaştırdık. Bu nedenle öğrencilerin birbirleriyle ilişkilerinde

özellikle çok katı olmalarını ve hoşgörü düzeylerinin düşük olmalarını dikkate alarak bu

doğrultuda çalışabileceğimiz bir etkinlik ekledik.

Not: 2. Oturumumuzdan sonra okul rehber öğretmeni Levent Hocamız ile yaptığımız

görüşme sonucunda programımıza sınıf içerisindeki kaynaşmayı ve dinamizmi artırıcı ısınma

oyunu koymamızın ve iletişim ile ilgili etkinliklere de ağırlık vererek iletişim-çatışma

ilişkisini bağdaştırarak gitmemizin uygun olacağını konuştuk. 3. Oturum planımızı bu şekilde

oluşturduk.

Teorik Arka Plan

Johnson ve Johnson (1991) dört çeşit çatışmadan söz eder. Bunlar tartışma, kavramsal

çatışma, çıkar çatışması ve gelişimsel çatışmadır (Taştan, 2004 ten aktaran Erkan ve Kaya,

2014 s. 446-447).

1. Tartışma: Kişinin fikirleri, bilgisi, teorileri ve düşünceleri başka birininkine uymadığı

zaman ortaya çıkar ve iki kişi bir anlaşmaya varmaya çalışırlar. Çatışma iki kişinin

anlaşmazlığı çözme çabalarının altında yatar.

2. Kavramsal Çatışma: Kişinin yeni öğrendiği bir bilginin mevcut bilgisi ile tutarlı

olmaması durumunda oraya çıkan çatışmadır.

3. Çıkar Çatışması: Bir kişinin isteklerini yapmasına, gereksinimlerini gidermesine engel

olunması durumunda ortaya çıkan çatışmadır.

4. Gelişimsel Çatışma: Büyüme ve gelişme ile birlikte yaşama bakışın, beklentilerin ve

isteklerin farklılaşması sonucu ortaya çıkar.

İlişkilerde sürekli bir çatışma ve uyuşmazlık vardır. Bu çatışmalar varlığı ise olağan ve

kaçınılmazdır. Açık olmayan iletişimler kişiler arası çatışmalara neden olmaktadır. Yanlış

anlamalar ya da yanlış algılamalar, başkalarının bakış açılarına göre davranıp davranmamalar

kişiler arası çatışmaların oluşmasına neden olabilmektedir (Korkut, 2015 s. 147). Çatışmalar

birbiriyle çelişen ihtiyaçlar, dürtüler veya isteklerden kaynaklanabilir. Kişinin kendi kendiyle

olan çatışması içsel çelişkileri içerir, kişilerarası çatışmalar taraflar arasındaki uyuşmazlıkları,

gruplar arası çatışmalar da grup içinde ya da iki grup arasında uyuşmazlıkları içermektedir.

Bu çatışmalar okullarda görülebilmektedir (Erkan ve Kaya, 2014 s. 446).

Özellikle ergenliğin ilk yılları (12-14 yaş) çatışmanın kaçınılmaz olduğu yıllardır.

Kişisel farklılıklar olmakla birlikte bu dönem fiziksel değişimin en hızlı olduğu dönemdir.

Hormonlardaki değişimler hem biyolojik büyümeyi hem de duygusal tepkileri yoğun olarak

etkilemektedir. Bu dönemde ergenler duygularını kontrol (öfke patlamaları gibi) etmekte

zorlanabilirler, duygu durumlarında ani değişimler (bir an oldukça keyifli iken bir süre sonra

odasına kapanabilir) görülebilir, eleştiriye karşı oldukça duyarlı olabilirler ve oldukça hassas

ve kırılgan bir benlik algıları vardır.

Ergenler arasında en küçük meseleler ve anlaşmazlıklar genellikle büyümekte ve

kavgalara sebep olabilmektedir. Ne yazık ki, pek çok ergen çatışmalar ya da anlaşmazlıklar

ortaya çıktığında kavgadan başka bir seçenek olmadığına inanmaktadırlar. Kimisi öfkesini

kontrol edememekte, kimisi kavgadan çekilmenin zayıflık olduğunu düşünmekte, kimisi de

gerçekten başka yol bilmemektedir. Maalesef şiddete baş vurmanın bir nedeni de toplumda

var olan rol modellerdir. Çocuklar ailelerinde, okullarda, sokaklarda ve medya da yaşanan

şiddete tanık olmakta ve şiddeti çözüm olarak öğrenmektedirler. Çatışmalar ve anlaşmazlıklar

günlük hayatımızın parçasıdır. Ancak bunları şiddete başvurmadan çözebilmek bazı beceriler

edinmeyi gerektirir. Çocuklarımıza çatışma çözme becerileri kazandırmanın sadece

kendilerine ya da arkadaşlarına yararı olmakla kalmaz; aynı zamanda uzun dönemde şiddetsiz

bir toplumun temellerinin atılmasına da katkıda bulunacaktır.

Kreidler' e (1984) göre öğrenciler arasındaki çatışmalar 6 nedenden

kaynaklanmaktadır. Bu nedenler;

1. Öğrencilerin birlikte öğrenmek yerine birbirlerine karşı öğrenmeye çalıştıkları

rekabetçi sınıf ortamı

2. Güvensiz ve arkadaşça olmayan sınıf ortamı

3. Çatışmalara temel oluşturan düşük iletişim, yanlış anlama ve yanlış algılama

4. Duyguların uygun olmayan biçimde ifade edilmesi (öfke duygusunun saldırgan

anlatımı ve engellenme durumunda kendini kontrol edememe

5. Zayıf çatışma çözme becerileri ve çatışmaya yaratıcı tepkiler verememe

6. Gücün yanlış kullanımı, esnek olmayan kurallar, sürekli olarak gücün otoriter tarzda

kullanımıdır ( Türnüklü, 2003' ten aktaran Izgar, 2009).

Bireyler yukarıda verilen çatışmalara çeşitli tepkiler göstererek bu çatışmaları

çözmeye çalışırlar. Çatışma çözme, uzlaşma ve tarafların çatışmalarını çözmek için bir araya

gelerek yaptıkları yatıştırma süreci olarak görülmektedir. Bireylerin kişilik özellikleri dikkate

alındığında çatışma sırasında herkesin aynı tepkiyi göstermesi beklenmez. Çatışmaya

gösterilen tepkiler üç temel grupta toplanabilir: yumuşak tepkiler, sert tepkiler ve ilkeli

tepkiler (Schrumpf ve ark. 2007; akt. Erkan ve Kaya).

1. Yumuşak Tepkiler: İnsanlar durumdan uzaklaşarak, sorunu görmezden gelerek ayrıca

yaşadıkları duyguları inkar inkar ederek çatışmadan kaçınmaya çalışırlar. Her iki taraf

da çatışmayı inkar ettiğinde ve yüzeysel konularla zaman harcadıklarında kaybet-

kaybet sonucu ortaya çıkar. Tarafların gereksinimleri karşılanmaz yani her iki taraf da

kaybeder.

2. Sert Tepkiler: Genellikle amacı zafer kazanmak olan kişiler tarafından gösterilen

tepkilerdir. Çatışma durumunda tehdit etme, saldırganlık ve öfke içeren kavgalı

durumlar olarak tanımlanır. Bireyler sadece kendi çıkarlarını düşünür. İş birliği yoktur.

3. İlkeli Tepkiler: Çatışmada ilkeli tepkiler "verici" değil "alıcı"dır. Kazan kazan ilkesi

vardır. İlkeli tepkileri sorun çözebilen ve amacı yeterlik ve dostluk olan kişiler

gösterir. Bunun için ilk olarak karşı tarafı anlamaya çalışmak, daha sonra karşı

tarafında kendisini anlamasını istemektir.

Bireylerin çatışma yaşama durumlarında veya yaşadıkları çatışmalara verdikleri

tepkilerde ne kadar hoşgörülü oldukları da önem taşımaktadır. İnsanlar arası ilişkilerde

dengeyi koruyan ve onları birbirine yaklaştıran hoşgörü, duygusal bir tavır olarak bireyin her

konuda hem fikir olması, aldırış etmemesi, olaylara kayıtsız kalması veya kendi inançlarından

ve öz benliğinden taviz vermesi değil; farklılıkların bilincine varması, değişik düşünce ve

kimliklere anlayışla bakabilmesidir (Yürüşen, 2001; akt. Çalışkan ve Sağlam, 2012 ).

Hoşgörünün temelinde, doğruluk değerlerini dikkate almadan farklı inanç ve

düşüncelerin de bulunabileceğini kabul etme duygusu yatmaktadır (Öner, 1995; akt. Çalışkan

ve Sağlam, 2012). Hoşgörü, kişinin uygun görmediği bir durumla karşılaştığında söz

konusudur ve bu yüzden önemlidir. Bu nedenle tek taraflı bir yaklaşım tarzı olmayan

hoşgörüde herhangi bir haksızlığa yol açılmaması, bir kişinin sürekli hoşgörü bekleyen,

diğerinin ise hoşgörü göstermek zorunda kalan durumuna düşmemesi büyük önem

taşımaktadır (Tatar, 2009; akt. Çalışkan ve Sağlam, 2012).

Hoşgörüde temel ilke; karşımızdakini istediğimiz gibi olmaya zorlamak değil; ona

istediği gibi olma imkânı sağlamaktır (Yılmaz, 2004; akt. Çalışkan ve Sağlam, 2012).

Bireylerin yaşamlarında çatışma/anlaşmazlık yaşamalarının nedenlerinden birisi de

etkin dinleme becerilerinin zayıf olmasıdır. Etkin dinlemek, fiziksel ve psikolojik olarak

empatik anlayışla aktif dinlemeyi içerir (Açıkgöz, 1994 akt. Erkan ve Kaya, 2014 s.5).

Kişilerarası ilişkilerde etkin dinlemek çok önemli bir iletişim becerisidir. Ancak,

insanlar her zaman etkin dinlemeyi gösteremeyebilmektedir. Konuşmacıya karşı ön yargılı

olmak, yorgun-üzüntülü olmak, konuşmacıdan çekinmek-korkmak, konuşmacının

söylediklerini seçerek dinlemek, bir konuya saplanıp kalmak, dinlemek yerine ne söylediğini

düşünmeyle meşgul olmak, dinleyicinin kendi düşünlerinin, konuşmacının söylediklerinden

daha önemli olduğuna inanmak, görünüşte dinlemek; yani dinleyicinin sözel olmayan

mesajları dinlermiş gibi görünürken zihnin bir başka konu ile meşgul olması gibi çeşitli

nedenlerden dolayı etkin dinleme sağlanamayabilir. Bu durum, bireyin iletişimde sorunlar

yaşamasına neden olabilir (Erkan ve Kaya, 2014 s.5).

Aşağıda Prof. Dr. Mümtaz Turhan Sosyal Bilimler Lisesi 10-C sınıfında uygulamak

üzere planlanmış çatışma çözme, hoşgörü ve etkin dinleme temelli program yer almaktadır.

Bu program, çatışma çözme becerilerini geliştirmeyi hedeflemektedir.

Bu programda yer alan etkinlikler 45-50 dk. içerisinde uygulanacaktır. Her oturumun

başında kısa ısınma etkinlikleri gerçekleştirilecektir.

Bu programın amacı öğrencilerin:

Çatışmalara karşı olan tepkilerini fark etmelerini,

Kişilerarası ilişkilerde esnek ve hoşgörülü olmalarını

Çatışmaların çözümünde etkin dinlemenin (iyi bir dinleyici olmanın) önemini

kavramalarını

Farklı çatışma çözme yöntemleri ile ilgili fikir sahibi olarak uygun çatışma çözme

yöntemini seçmelerini sağlamaktır.

1. Oturum Planı

Etkinlik Adı: Sen Nasıl Çözüyorsun?

Amaç: Öğrencilerin çatışmalara karşı olan kişisel tepkilerini fark etmelerini sağlamak

Malzeme: Dört büyük kağıt, tahta tebeşir/ tahta kalemi

Akış:

Bu oturumumuzda sizlere çatışma çözme becerilerinden bahsedeceğiz.

Bazen bir arkadaşımızla bir şey yapmaya karar verirken ikimiz de farklı şeyler

yapmak isteriz. Ya da bir arkadaşımıza bir derdimizi anlatmaya çalışırken o da bize

kendi derdini anlatmaya başlar. Diyelim ki hafta sonu gezmeye gideceksiniz ve mavi

kazağınızı giymeyi planladınız ama o gün kardeşiniz de aynı kazağı giymek istiyor.

Bazen de arkadaşımızla fikir ayrılığımız olur. O bizim kabul ettiğimiz bir görüşü kabul

etmez. Bazen de küçücük bir sözle başlayan bir şey büyüyerek kavgaya dönüşür.

Böyle durumlarda ne olur? (Yanıtları alın). Çatışma yaşarız değil mi? O halde çatışma

ya da anlaşmazlık, farklı ihtiyaçlara ya da görüşlere sahip olduğumuzda ortaya çıkar

ve hayatımızın bir parçasıdır. Önemli olan şiddete yol açmadan çatışmayı

çözebilmektir.

(Dört büyük kağıdın her birisine, Tilki, Aslan, Kaplumbağa ve Kuş başlıklarını yazın

ve duvara asın. Alternatif olarak tahtayı dörde bölüp bu hayvanların isimlerini başlık

olarak yazabilirsiniz). Sizce bu hayvanlar çatışmalara ne tür tepkiler verirler?

(Katılımcıların yanıtlarını alın ve her bir hayvanın altına madde madde yazın.

Muhtemel yorumlar şunlar olacaktır):

1. Tilki: yüzleşme, pazarlık yapma

2. Aslan: kavga, baskın çıkma

3. Kaplumbağa: korkma, saklanma

4. Kuş: başka bir yöne uçup gitme

Şimdi sizlerden ayağa kalkmanızı ve size en yakın gelen tepkinin önünde durmanızı

istiyorum. (Katılımcıların kendilerine yakın gelen tepkileri seçmelerine izin verilir ve

mekan öğrencilerin rahatça kullanabileceği biçimde düzenlenir).

Peki, şimdi tilkiler bir, aslanlar bir grup, kaplumbağalar bir grup ve kuşlar bir grup

olsunlar. Her grup kendi arasında şu noktaları tartışacak:

1. Çatışmaya ilişkin tepkinizde memnun musunuz?

2. Çatışma konusunda neyi daha iyi yapmayı isterdiniz?

(Grupların tartışmalarına izin verin).

Hangi gruptan başlayalım? Neler buldunuz? (Grupların paylaşımlarına izin verin).

Gördüğünüz gibi, hepimiz çatışmaya farklı bir biçimde tepki gösteriyoruz. Bazılarımız

çatışmadan korkuyor, bazılarımız karşımızdakiyle yüzleşiyor, bazılarımız kavgaya

tutuşuyor ve bazılarımız da ortamı terk ediyoruz. Bunların haricinde bir de etkili bir

biçimde çatışma çözümü var. Bundan sonraki oturumlarımızda çatışmayı nasıl etkili

bir biçimde çözeceğimizi göreceğiz.

(Öğrencilere teşekkür edin ve sormak istedikleri bir şey olup olmadığını sorun. Daha

sonra oturumu bitirin).

Kaynakça

L. Yakut TEMÜROĞLU SUNDUR, 2012. Çatışma Çözme ve Arabuluculuk Becerileri

MODÜL 7. "Özellikle Kız Çocuklarının Okullulaşma Oranının Artırılması Projesi

Öğrenci Destek Programı".

2. Oturum Planı

Etkinlik Adı: Hoşgörü Posteri

Amaç: Öğrencilerin kişilerarası ilişkilerde esnek ve hoşgörülü olmalarını sağlamak

Malzeme: Çalışma Yaprağı 1, büyük renkli fon kartonu, küçük renkli kağıtlar, üç farklı renkli

a4 kağıdı, yapıştırıcı

Akış:

Öğrencilere Çalışma Yaprağı 1'de verilen hikaye okunur (Hikaye öğrencilere çıktı

olarak da verilir).

Öğrencilere hikayeden ne anladıkları sorulur ve düşüncelerini paylaşmaları için

cesaretlendirilir.

Öğrencilere hoşgörü ile ilgili aşağıda verildiği gibi açıklama yapılır.

İnsanlar parmak izinden gözün retinasına kadar bir çok yönden tamamen farklı

olabilir ve yaş, cinsiyet, fiziksel özellikler, kişilik, cinsel yönelim, inançlar, etnik

köken, dil, yaşam standartlarına göre tanımlanabilirler Bu nedenle insanların

değerleri, inançları, olaylara bakış açıları farklı farklı olabilir. Bir insan; hangi

dinden, milletten, renkten, coğrafyadan, düşünceden ve anlayıştan olursa olsun

öncelikle insan olduğunun algılanması gerekir. Her birey, saygıya değer bir varlıktır.

Bu nedenle insanın kendisinden farklı olanı hor görmeye hakkı yoktur.

Bu açıklamadan sonra öğrencilere küçük renkli kağıtlar dağıtılır ve hoşgörü sahibi

olan insanların özelliklerini düşünmelerini ve bu özelliklerden bir tanesini yazmaları

istenir.

Öğrencilerin yazdıkları küçük renkli kağıtlar toplanır.

Öğrencilere "Hoşgörü Posteri" hazırlanacağı söylenir, Öğrenciler dört gruba ayrılı ve

gruplara aşağıdaki görevler dağıtılır:

1. Küçük renkli kağıtlardan hoşgörülü davranışları seçme

2. Hoşgörü kavramı ile ilgili akrostiş hazırlama

3. Hoşgörü ile ilgili slogan bulma

4. Hoşgörü sembolü çizme

Hoşgörü kavramı ile ilgili akrostiş, slogan ve sembol oluşturacak olan gruplara birer

renkli a4 kağıdı verilir ve görevlerini yapmaları istenir; diğer gruba ise hoşgörülü

davranışların yazıldığı küçük renkli kağıtlar verilir ve içlerinden en iyi hoşgörü

ifadelerini seçmeleri istenir.

Gruplardan istenen faaliyetler bittiğinde hep birlikte sınıfa asılan Hoşgörü Posteri'ne

faaliyetler yapıştırılır.

Süreç tartışma soruları kapsamında değerlendirilerek sonlandırılır.

1. Etkinlik sırasında neler hissettiniz?

2. Hoşgörülü davranışlar sergilemek zor mudur? Neden?

3. Siz ne kadar hoşgörülü bir insansınız?

4. Hoşgörülü davranışlara örnek verebilir misiniz?

5. Tanıdığınız en hoşgörülü insan kimdir? Neden öyle olduğunu

düşünüyorsunuz?

Bu sorulardan sonra öğrencilere gelecek oturumlarda etkili çatışma çözüm

yöntemlerinin öğrenileceği vurgulanarak oturum sonlandırılır.

"Çalışma Yaprağı 1"

Bir bilgeye sormuşlar:

-Efendim, dünyada en çok kimi seversiniz?

-"Terzimi severim," diye cevap vermiş.

Soruyu soranlar şaşırmışlar:

-"Aman üstad, dünyada sevecek o kadar çok kimse varken terzi de kim oluyor? O da

nereden çıktı? Neden terzi?"

Bilge, bu soruya da şöyle cevap vermiş:

-"Dostlarım, evet ben terzimi severim. Çünkü ona her gittiğimde, benim ölçümü

yeniden alır. Ama ötekiler öyle değildir. Bir kez benim hakkımda karar verirler, ölünceye

kadar da beni hep aynı gözle görürler."

Kaynakça

Işık, Ş., 2016. Lisede Grup Rehberliği Etkinlikleri (1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi

3. Oturum Planı

Etkinlik Adı: Etkin Dinleme

Amaç: Öğrencilerin iyi bir dinleyici olmanın önemli noktalarını kavramalarını sağlamaktır.

Akış:

Öğrencilerle ilk olarak "kabak oyunu" isimli ısınma etkinliği gerçekleştirilir.

Bu etkinlikte; öğrencilerin hepsine bir sayı verilir. Tüm sınıfta bu sayıları bilir. İlk

olarak lider “Tarlayı ektim biçtim. 3 kabak oldu.” Der. Oradaki 3 sayısı, öğrenciye verilen

sayıyı temsil eder. 3 numaralı öğrenci cevap verir “3 kabak olmaz.” diye. Daha sonra lider

cevap verir “Kaç kabak olur?” diye 3 numaralı öğrenciye sorar. 3 numaralı öğrencide başka

bir numarayı söyler “5 kabak olur.” diye. Bu sefer söz hakkı 5 numaralı öğrenciye geçer. 5

numaralı öğrenci 5 kabak olmayacağını söyler ve oyun bu şekilde devam eder. Eğer cevap

verirken geciken veya sözleri karıştıran olursa oyundan elenir. Oyundan elendiğinde eleyen

kişi en başta liderin kurduğu cümleyi kurarak oyunu tekrar başlatır. Oyun bir kişi kalıncaya

kadar devam eder.

Isınma oyunun ardından ikinci etkinliğe geçilir. İlk olarak öğrencilere "etkin dinleme"

ile ilgili şu bilgiler verilir.

İletişim içinde bulunulan kişiyi yargılamadan, sözünü kesmeden, bedene uygun biçim

vererek, göz teması kurularak yapılan dinlemeye etkin dinleme denir. Etkin dinleyen kişi

karşısındakinin yüzüne bakar, göz iletişimini hiç kaybetmez, dinlediğini anladığını ifade

edecek biçimde beden dilini kullanır. Sözlü geri bildirimlerde bulunur. (Evet, anlıyorum, hı

hı..gibi.) Anlamadığı yerleri geçiştirmez, anlamak için sorular sorar.

Bu bilgi verildikten sonra öğrencilere şimdi birlikte bir etkinlik gerçekleştirileceği

söylenir. Daha sonra sınıf ikişerli gruplara ayrılır. A'nın konuşmacı B'nin dinleyici

olacağı söylenir. B'ler bir araya toplanır ve 1. görev (Form-1) yönergeler verilir.

Yönergeleri A'lara göstermemeleri istenir. A'lara da yönergeleri bir araya toplanıp

verilir. 1. görev için 5 dakika süre verilir.

1. görev bittikten sonra 2. görev (Form-1) verilir. A'lara da tatilleri hakkında

konuşmaya devam edecekleri söylenir.

1. A'lara "dinlemeyen biriyle konuşmak nasıl bir duyguydu?" diye sorulur ve

duyguları tahtaya yazılır.

2. B'lere "söylenenleri görmezden gelmek zorunda kaldığınızda neler hissettiniz?

(duygular tahtaya yazılır). Dinlememeye çalışsanız bile neler öğrendiniz, ne

gibi bilgiler topladınız?" soruları sorulur.

Bundan sonra 3. göreve (Form-1) geçilir. A ve B'lere yönergeler verilir.

1. A'lara "Bu sefer kendini nasıl hissettin? (duygular tahtaya yazılır). Farklı olan

şey neydi?" diye sorulur.

2. B'lere "Bu sefer kendini nasıl hissettin? (duygular tahtaya yazılır). Ne tür

bilgiler toplayabildin?" soruları sorulur. Paylaşımlardan sonra etkinlik

sonlandırılır.

Etkinlik bitirildikten sonra dinlemenin önemini vurgulamak üzere öğrencilere şu

paylaşımda bulunulur.

Dinleme, en önemli iletişim davranışıdır. İnsanlar karşısındaki kişi tarafından

dinlenirken kendilerini bulurlar ve kim olduklarını anlarlar. Dinlemesiyle insanları anlayan,

değer veren insan, öyle bir güven ve anlayış ortamı yaratır ki, bu ortam içinde herkes onu

özler, onunla beraber olmak ister. Sonuç olarak, karşımızdaki kişi ya da kişileri etkin

dinlemez isek tüm sosyal yaşamda ilişkiler gelişme potansiyelini ve kalitesini kaybeder.

İşte gündelik hayatta yaşadığımız anlaşmazlıkların/çatışmaların bir kısmı birbirimizi

etkin bir şekilde dinlememekten kaynaklanır. Hatırlarsanız ilk oturumumuzda çatışmalara

karşı bazı hayvanların gösterebileceği tepkilerden bahsetmiştik. Mesela aslanın karşılaştığı

bir anlaşmazlıkta karşı tarafla direkt kavga edeceğini ve baskın çıkmaya çalışacağını

söylemiştik. Burada aslanın belki de karşı tarafı etkin bir şekilde dinlemeden hareket ettiğini

ve çatışmayı karşı tarafı tam anlayamadan çözmeye çalıştığını söyleyebiliriz. Aynı şekilde

kuşun karşılaştığı bir anlaşmazlık/çatışma durumunda uçarak kaçacağını ve ortamdan

uzaklaşacağını söylemiştik. Kuş bu şekilde karşısındaki kişiyi etkin bir şekilde dinlemeden

oradan uzaklaşır ve bu durum ortadaki anlaşmazlığın çözülememesine neden olur.

Karşılaştığımız anlaşmazlık durumlarında birbirimizi etkin dinlemenin bir çok konuda

yararı vardır. Bunlar:

1. Açık ve dürüst iletişim kurmamıza yardımcı olur.

2. Olumsuz duyguları tartışmamıza fırsatı verir.

3. Kişi temel sorununu kendi fark eder.

4. Kişi anlaşıldım duygusunu yaşar, karşıdaki kişiye olumlu duygular besler.

5. Kişiyi karşıdaki kişileri anlamaya ve dinlemeye hazır duruma getirir.

Bu yararları göz önüne aldığımızda etkin dinlemeyi hayatımızın bir parçası haline

getirmeli ve bu becerimizi geliştirmeliyiz. Bu şekilde birbirimizle olan iletişimimiz

kuvvetlenecek ve yaşadığımız anlaşmazlıklar azalacaktır.

Üyelere söylemek istedikleri bir şey olup olmadıkları sorulur ve teşekkür edilerek

oturum sonlandırılır.

FORM-1

I.GÖREV

A kişisi: Karşısındaki kişiye tatilinizi nasıl geçirdiğinizi anlatın. Birlikte olmaktan

hoşlandığınız insanlar, ziyaret ettiğiniz yerler ve yediğiniz yiyecekler hakkında

konuşunuz.

B kişisi: Eşiniz konuşurken mümkün olduğunca ilgisiz olmaya çalışınız. Bakışlarınızı

odanın etrafında dolaştırın, yere bakın, saatinizle oynayın. Göz kontağı kurmayın.

Birkaç soru sorun fakat eşinize bakmayın. Daha fazla açıklama yapmasını ya da bilgi

vermesini istemeyin.

II.GÖREV

A kişisi: Tatiliniz hakkında konuşmaya devam edin.

B Kişisi: Bu sefer konuşmayı bölmeye çalışın. Kendi tatiliniz hakkında konuşarak

konuşmayı kontrolünüz altına almaya çalışın.

III. GÖREV

A kişisi: Karşıdaki kişiyle rüyalarınızın tatili hakkında konuşun: sınırsız seyahat,

sınırsız harcama, istediğiniz kişilerle birlikte olma gibi.

B Kişisi: Bu sefer dikkatinizi konuşan kişiye verin. Ona bakın, başınızı sallayın, biraz

öne doğru eğik şekilde oturun, sık sık göz iletişimi kurun, gülümseyin, sorular sorun

ve daha ilgili olduğunuzu gösterin. 'O evet, hı hı, anlıyorum 'gibi şeyler söyleyin ve

tamamen dikkatinizi ona verdiğinizi gösterin. Yani etkin dinleyin.

Kaynakça

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/42/25/966350/dosyalar/2013_10/03024727_l

etmbecerleretmprogram%C4%B1.pdf (Erişim Tarihi: 07.04.2017)

http://erzurumram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/25/21/969720/dosyalar/2014_12/301134

32_%C4%B1snmavekaynamaoyunlar.pdf (Erişim Tarihi: 07.04.2017)

4. Oturum Planı

Etkinlik Adı: Çatışma Çözme Biçimleri

Amaç: Öğrencilerin farklı çatışma yaklaşımlarını ve kazan-kazan yaklaşımının gerektirdiği

becerileri fark etmelerini sağlamak

Malzeme: Tahta-tebeşir/tahta kalemi, katılımcı sayısının yarısı kadar Uygulama Sayfası 2'nin

çıktısı

Akış:

Öğrencilerle ilk olarak "İletişimdir Her İşin Başı Sonu" isimli ısınma etkinliği

gerçekleştirilir.

Sınıf ikişerli gruplara ayrılır. Kravat bağlamayı bilen bir öğrenci ve bilmeyen bir

öğrenci seçilir. Birbirlerine arkası dönük şekilde oturmaları sağlanır. Kravat bağlamasını

bilmeyen öğrenciye bir kravat verilir. Kravat bilmesini bilen öğrenci ise sadece sözel

yönergeler vererek arkadaşına kravatı bağlatmaya çalışır. Sınıftaki tüm öğrenciler kendi

gruplarında bu etkinliği gerçekleştirirler. Bu esnada sınıftaki öğrencilerin birbirlerine

müdahale etmesine izin verilmemelidir (Kravat bağlamayı kimse bilmiyorsa kağıttan uçak,

gemi ya da kurbağa yaptırma gibi etkinliklerde kullanılabilir).

Not: Eğer öğrenciler yukarıdaki ısınma oyunundaki hiç bir etkinliği bilmiyorsa

alternatif ısınma oyunu oynanabilir. "Düğüm" isimli bu ısınma etkinliği şu şekilde

gerçekleştirilir:

Katılımcılar omuz omuza halka şekilde dururlar. Herkes gözlerini kapatır ve ellerini

halkanın merkezine doğru uzatıp yürür ve iki el yakalarlar (aynı kişinin iki elini ya da

yanında duran kişinin elini yakalamamasına oyunu yöneten kişinin dikkat etmesi gerekir).

Herkes iki el yakaladıktan sonra gözlerini açar ve elleri bırakmadan tekrardan düzgün bir

halka olabilmek için harekete geçerler.

Isınma etkinliğinin sonunda ana etkinliğe geçilir.

Bu oturumda farklı çatışma yaklaşımlarından ya da tarzlarından bahsedeceğiz.

Sizce iki taraf arasındaki çatışmanın bir şekilde son bulmasının kaç olası yolu vardır?

(Katılımcıların yanıtlarını alın). (Tahtaya A ve B harfleri yazın) Farz edelim ki A ve B

bir çatışmanın iki tarafı. Aralarındaki çatışmada:

1. Olasılık: A kazanır, B kaybeder ya da B kazanır, A kaybeder. Tek bir tarafın

kazandığı, diğerinin kaybettiği çatışma yaklaşımı.

2. Olasılık: A kaybeder, B de kaybeder. Hiç bir tarafın kazanmadığı ya da iki

tarafın da kaybettiği durumdur.

3. Olasılık: A biraz kazanır, biraz kaybeder. B biraz kazanır, biraz kaybeder. Her

iki tarafın da istediklerinin bir kısmını elde ettikleri ve bir kısmından

vazgeçtikleri durumdur. Uzlaşma olarak da bilinir. Bazıları bunu da kazan-

kazan durumu olarak kabul eder.

4. Olasılık: Her iki tarafın da kazandığı durum. Kazan-kazan durumudur. Her iki

taraf beraberce çözümler üreterek sorunu çözerler, böylece iki taraf da

istediğini alır.

Hatırlarsanız daha önce yaptığımız 1. oturum etkinliğinde çatışma çözümünden

bahsederken bazı hayvanların yaklaşımlarından bahsetmiştik. Şimdi sizlere bir

uygulama sayfası dağıtacağım. Önce dört kişilik gruplar oluşturalım (Her gruba

Uygulama Sayfası 2'yi dağıtın). Sizden istediğim çatışma çözme biçimlerine ve

hayvanlara bakarak bu çatışma çözme biçimlerini kullanan kişilerin nasıl

davranışlarda bulunacaklarını bulmanız.

Hangi grup başlamak ister? (Katılımcıların yanıtlarını alın; gerekiyorsa bilgileri siz

tamamlayın).

Kazan-kazan haricindeki diğer yaklaşımların ne tür sakıncaları olabilir? (Yanıtları alın

ve aşağıdaki bilgileri verin):

1. Eğer çatışmaları güç kullanarak çözmeye kalkışırsak karşımızdaki kişiyi incitir

ve korkuturuz. O zaman istediğimizi diğerleri üzerinde baskı kurarak ya da

zorbalık davranışları göstererek elde etmeye başlarız ki, bu da hiç bir şekilde

kabul edilemez bir durumdur.

2. Peki, sürekli pes ettiğimizde ya da kaçındığımızda neler olur? Bir süre sonra

kendimize olan güvenimizi kaybederiz. Sürekli kaygılanır ve kendimiz

hakkında olumsuz hisler beslemeye başlarız.

3. Uzlaşmak, kazan-kazan durumundan sonra ki en iyi çözümdür. Ancak iki

tarafta tam olarak istediğini elde edemediği için biraz kırgınlık duyguları

yaşanabilir.

Bu açıklamalardan sonra öğrencilere aşağıdaki bilgiler verilir:

Aslında bir çatışma yaşadığımızda biz aynı zamanda nasıl tepki göstereceğimize

ilişkin bir karar da veririz öyle değil mi? Yani bir seçim yaparız. Eğer kötü kararlar verirsek

kazan-kaybet ya da kaybet-kaybet durumu yaşarız. Örneğin biz bir çatışmada öfkemize

kapılırsak, yani öfkelenmeyi seçersek o çatışmayı sağlıklı bir biçimde çözmemize imkan

yoktur. Diğer yandan elimizden geldiğince sakin kalmayı seçersek o zaman çözüm yollarına

da ulaşabiliriz.

Ancak çatışmaları etkili bir şekilde çözebilmek yani kazan-kazan yöntemini

kullanabilmek için şu adımları takip etmemiz uygun olacaktır. Bu şekilde karşılaştığımız

anlaşmazlıkları ve çatışma durumlarını en olumlu şekilde çözebilme imkanına sahip

olabiliriz.

Kazan-Kazan Yönteminin Adımları:

1) Öncelikle birkaç kez derin nefes alın ve kendinizi sakinleştirin.

2) Her iki taraf da karşınızdakini suçlamadan, hakaret etmeden ve sözünü kesmeden

duygularını ve sorunu nasıl gördüğünü anlatsın. Örneğin: "Kantinde bana yerimden

kalk diye bağırman beni çok kırdı. Ben senin orada oturduğunu bilmiyordum ki"

3) Birbirinizi doğru anlayıp anlamadığınızı kontrol edin. Örneğin:"Yani sen o kitabı

bana temelli vermediğini mi söylüyorsun" gibi.

4) Her iki taraf da sorunun ortaya çıkmasındaki rollerinin ne olduğunu görüp kabul

etsin. Örneğin: "Haklısın, ben her şeyin çok iyi olmasını istiyorum. Aslında sen de

ödev için bir şeyler yapmıştın" gibi.

5) Kazan-kazan çözümü bulmak için fikir üretin ve her iki tarafın da memnun olduğu bir

çözümde anlaşın. Örneğin: "Ödev için işbölümü yapıp sonra yaptıklarımızı gözden

geçirelim mi?"

6) Birbirinizi takdir edin, gerekiyorsa birbirinizden özür dileyin.

Bu açıklamalardan sonra katılımcıların soruları olup olmadığı öğrenilir ve

öğrencilerin varsa paylaşımları dinlenir.

Lider tarafından bu oturumun sonuncu oturum olduğu belirtilir ve tüm sürecin kısaca

bir özeti yapılarak her haftanın kazanımlarından kısaca bahsedilir. Lider sürece ilişkin

kendi duygularını ifade ettikten sonra yardımcı lider ve gözlemciye de söz hakkı verir.

Daha sonra öğrencilerin tüm sürece ilişkin görüşleri alınır ve teşekkür edilerek hem

oturum hem de süreç sonlandırılır.

Kaynakça

Işık, Ş., 2016. Lisede Grup Rehberliği Etkinlikleri (1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.

L. Yakut TEMÜROĞLU SUNDUR, 2012. Çatışma Çözme ve Arabuluculuk Becerileri

MODÜL 7. "Özellikle Kız Çocuklarının Okullulaşma Oranının Artırılması Projesi

Öğrenci Destek Programı".

surram.meb.k12.tr/meb_iys.../21/.../31095845_gruprehberligiisinmaoyunlari.doc (Erişim

Tarihi 15.04.2017)

KAYNAKÇA

Çalışkan, H. ve Sağlam, H. İ., 2012. Hoşgörü Eğilim Ölçeğinin Geliştirilmesi ve

İlköğretim Öğrencilerinin Hoşgörü Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından

İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 12 (2), 1431-1446.

Erkan, S. ve Kaya, A. (2014). Deneysel Olarak Sınanmış Grupla Psikolojik Danışma ve

Rehberlik Programları, Cilt 3, (4. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.

Işık, Ş., 2016. Lisede Grup Rehberliği Etkinlikleri (1. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.

Korkut Owen F. (2007). Önleyici Rehberlik (4. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.

L. Yakut TEMÜROĞLU SUNDUR, 2012. Çatışma Çözme ve Arabuluculuk Becerileri

MODÜL 7. "Özellikle Kız Çocuklarının Okullulaşma Oranının Artırılması Projesi

Öğrenci Destek Programı".

https://pdrogrencidayanismasi.wordpress.com/2016/07/29/rol-model-kavrami/ (Erişim

Tarihi: 31.04.2017)

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/42/25/966350/dosyalar/2013_10/03024727_l

etmbecerleretmprogram%C4%B1.pdf (Erişim Tarihi: 07.04.2017)

http://erzurumram.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/25/21/969720/dosyalar/2014_12/301134

32_%C4%B1snmavekaynamaoyunlar.pdf (Erişim Tarihi: 07.04.2017)

surram.meb.k12.tr/meb_iys.../21/.../31095845_gruprehberligiisinmaoyunlari.doc (Erişim

Tarihi 15.04.2017)