i

भू मका

नेपालको सं वधानको धारा २०७ को उपधारा (२) मा येक आ थक वषको वा षक अनमुान देश

सभा सम पेश गदा अिघ लो आ थक वषमा येक म ालयलाई छु ाईएको रकम र य तो खच

अनसुारको ल य हा सल भयो वा भएन यसको ववरण प न साथै पेश गनपुन यव था रहेको छ ।

आ थक सामािजक वकासका ला ग रा यले गरेको लगानी, वीकृत याकलाप र ती नकायह को

व ीय खचको वा त वकता देश सभा सम ततु गन संवैधा नक यव था अनु प स बि धत

म ालय तथा नकायह ले तयार गरेको ववरण ए ककृत गर प हलो पटक देश सभा सम ततु

ग रएको छ ।

यस ववरणले संघीयता काया वयनमा थप बल म नकुा साथै सावज नक नकायह को काय

स पादनलाई थप पारदश र उ रदायी बनाउन मह वपणू योगदान प ु याउने कुरामा म व त छु ।

ततु ववरणमा सबै म ालयह को संि प रचय, उ े य, रणनी त, काय े , व मान नी तगत तथा

कानूनी यव था, संगठना मक संरचना, आथक वष २०७४/75 को आषाढ मसा तस मको यथाथ खच

ववरण, चालू आ थक वष २०७५/७६ को फागनु मसा तस मको यथाथ खच, आषाढ मसा तस मको

अनमुा नत खच र देश सि त कोषमा ा भएको आ दानीको ववरण समावेश ग रएको छ, साथै सो

अव धस मको यथाथ खच, थानीय तहलाई ग रएको व ह ता तरणको अव था, स पादन भएका

मह वपूण कायह र बजेट ब यमा उि लिखत नी त तथा काय मको ग त लगायतका मह वपूण

ववरणह समावेश गर संि पमा ततु ग रएको छ ।

अ यमा, चालू आ थक वष २०७५/७६ मा व नयोिजत बजेट तथा काय म काया वयनका ला ग

आव यक कानून, संरचना र जनशि को कमीका कारणले अपेि त उपल धी हा सल गन नस कएता प न

सम ि थ त भन े सकारा मक नै छ । ततु ग त ववरणबाट देश सरकार र यस अ तगतका

म ालयको भौ तक तथा व ीय ग त व ध, स पा दत मह वपूण कायह र म ालयगत सावज नक ोत

प रचालनको बारेमा देश सभालाई यथाथ ि थ त जानकार हनुे व ास लएको छु। ततु तवेदन

देश सरकार अ तगतका नकायह को ग त व धका बारेमा िज ास ुसबैलाई उपयोगी हनुे व ास गरेको

छु । तवेदन तयार गनका ला ग आव यक ववरण उपल ध गराई सहयोग पु याउन ेसबै म ालय

तथा नकाय र तवेदन लाई ए ककृत गर स पादन गन आ थक मा मला तथा योजना म ालयका

कमचार लाई ध यवाद दन चाह छु ।

शंकर पोखरेल मु यम ी एवम ्आथक मा मला तथा योजना म ी

ii

वषय-सूिच प र छेद-१ ................................................................................................................ 1

संि ववरण ....................................................................................................................... 1

1. पृ भू म ....................................................................................................................... 1

2. सम गत सूचकह को ि थ त ............................................................................................ 1

3. देश अथत .............................................................................................................. 4

प र छेद-२ ............................................................................................................... 9

देश सभा सिचवालय .............................................................................................................. 9

२.१ पृ भमूी ..................................................................................................................... 9

2.२ द घकाल न सोच ......................................................................................................... 9

2.३ उ े य ...................................................................................................................... 9

2.४ रणनी तह ................................................................................................................ 9

२.५ काय े ................................................................................................................... 9

२.६ कानूनी तथा नी तगत यव था....................................................................................... 10

२.७ संगठना मक संरचना तथा जनशि ................................................................................. 11

२.७.१ संगठन संरचना ....................................................................................................... 11

2.८ आ थक वष २०७५/७६ मा स पादन भएका मह वपूण कायह ............................................ 12

2.9 आ थक वष २०७५/७६ को बजेट व यमा उ लेिखत नी त तथा काय म ह को ग त ववरण .................................................................................................................................... 13

2.१0 सम या तथा चनुौतीह ............................................................................................. 16

प र छेद-३ .............................................................................................................. 17

मु यम ी तथा मि प रष को कायालय .................................................................................... 17

3.१ पृ भू म ................................................................................................................... 17

3.2 द घकाल न सोच ....................................................................................................... 17

3.3 येय ...................................................................................................................... 17

3.4 ल य ..................................................................................................................... 17

3.5 उ े य .................................................................................................................... 18

3.6 रणनी त .................................................................................................................. 18

iii

3.7 काय े ................................................................................................................. 19

3.8 कानूनी तथा नी तगत यव थाह ................................................................................... 20

3.9 संगठन संरचना र दरव द ववरण .................................................................................. 21

3.10 आ थक वष २०७५/७६ मा स पादन भएका मह वपूण कायह .......................................... 22

3.11 आ थक वष २०७५/७६ को बजेट व यमा उ लेिखत नी त तथा काय मको ग त ववरण .... 23

३.12 म ालय अ तगत स वि धत वकास आयोजना अ तगत स ा लत काय मबाट सिजत रोजगार ववरण .......................................................................................................................... 27

३.13 सम या तथा चनुौतीह ............................................................................................. 28

प र छेद-४ .............................................................................................................. 29

आ त रक मा मला तथा कानून म ालय .................................................................................... 29

4.1 पृ भमुी ................................................................................................................... 29

4.2 द घकाल न सोच ....................................................................................................... 29

4.3 उ े य .................................................................................................................... 29

4.४ रणनी तह .............................................................................................................. 30

4.५ काय े ................................................................................................................. 30

4.6 कानूनी तथा नी तगत यव था........................................................................................ 32

4.7 सांगठ नक संरचना र जनशि ....................................................................................... 33

४.८ आ थक वष २०७५/७६ मा स पादन भएका मह वपूण कायह ........................................... 34

4.9 आ थक वष २०७५/७६ को बजेट व यमा उ लेिखत नी त तथा काय मको ग त ववरण...... 35

4.1० मखु सम या तथा चनुौतीह .................................................................................... 40

प र छेद-५ .............................................................................................................. 41

आथक मा मला तथा योजना म ालय ....................................................................................... 41

5.१ पृ भू म ................................................................................................................... 41

5.२ द घकाल न सोच ....................................................................................................... 41

5.३ उ े य .................................................................................................................... 41

5.४ रणनी तह .............................................................................................................. 41

5.५ काय े ................................................................................................................. 42

5.६ कानूनी तथा नी तगत यव था....................................................................................... 43

5.7 संगठन संरचना तथा जनशि ...................................................................................... 44

iv

5.८ आ थक वष २०७5/७6 मा स पादन भएका मह वपूण कायह .......................................... 47

5.९ आ थक वष २०७5/७6 को वजेट व यमा उि लिखत नी त एवम ्काय मको ग त ववरण ... 49

5.10 देश राज व ववरण ................................................................................................ 53

5.11 सम या तथा चनुौ तह ............................................................................................ 54

प र छेद-६ ............................................................................................................. 55

भौ तक पूवाधार वकास म ालय ............................................................................................ 55

६.1 पृ भमूी .................................................................................................................. 55

6.2 द घकाल न सोच ...................................................................................................... 55

6.3 उ े य ................................................................................................................... 55

6.4 रणनी तह ............................................................................................................. 55

6.5 काय े ................................................................................................................ 56

6.6 कानूनी तथा नी तगत यव था...................................................................................... 57

6.7 संगठन संरचना तथा जनशि ...................................................................................... 58

६.८ आ थक वष २०७5/७6 को वजेट व यमा उि लिखत नी त तथा काय मह को ग त ववरण 67

6.9 ल य ाि तमा आइपरेका सम या र चनुौ तह : ................................................................ 73

प र छेद-७ ............................................................................................................. 75

सामािजक वकास म ालय ................................................................................................... 75

7.१ पृ भू म .................................................................................................................. 75

7.२ द घकाल न सोच ...................................................................................................... 75

7.३ उ े य ................................................................................................................... 75

७.४ रणनी तह ............................................................................................................. 75

7.५ काय े ................................................................................................................ 76

7.६ कानूनी तथा नी तगत यव था...................................................................................... 79

7.7 संगठन संरचना तथा जनशि ....................................................................................... 81

7.८ आ थक वष २०७5/०७6 मा स पादन भएका मह वपूण कायह ......................................... 83

7.९ आ थक वष २०७5/७6 को वजेट व यमा उि लिखत नी त तथा काय मह को ग त ववरण 84

7.१0 सामािजक े का अ ाव धक त या एवम ्सूचकह को तलुना मक ब षेण ......................... 90

7.१1 म ालय अ तगतका वकास आयोजना तथा काय मह बाट ृिजत रोजगार ववरण ............... 93

7.12 सम या तथा चनुौ तह ............................................................................................. 93

v

प र छेद-८ ............................................................................................................. 94

उ ोग, पयटन, वन तथा वातावरण म ालय ............................................................................. 94

8.१ पृ भमुी .................................................................................................................. 94

8.२ द घकाल न सोच ...................................................................................................... 94

8.3 उ े य ................................................................................................................... 94

8.४. रणनी तह ............................................................................................................. 95

8.५ काय े ................................................................................................................ 97

8.६ कानूनी तथा नी तगत यव था..................................................................................... 100

8.७ संगठन संरचना र जनशि ........................................................................................ 101

8.8 आ थक वष २०७५/७६ मा स पादन भएका मह वपूण कायह ......................................... 102

8.९ आ थक वष २०७५/७६ को बजेट व यमा उ लेिखत नी त तथा काय मको ग त ववरण ... 104

8.१0 म ालय अ तगतका वकास आयोजना तथा काय मह बाट ृिजत रोजगार ववरण ............. 108

8.१1 स ब धीत े का अ ाव धक त या एवम ्सूचकह को तलुना मक व षेण ........................ 109

८.१२ ल य ा मा आइपरेका सम याह र समाधानका ला ग गर एका यासह ........................... 113

प र छेद-९ ............................................................................................................ 114

भू म यव था, कृ ष तथा सहकार म ालय .............................................................................. 114

9.1 पृ भू म ................................................................................................................. 114

9.2 द घकाल न सोच .................................................................................................... 114

9.3 उ े य .................................................................................................................. 114

9.4 रणनी तह ............................................................................................................ 115

9.५ काय े ............................................................................................................... 116

9.6 कानूनी तथा नी तगत यव था..................................................................................... 117

९.7 संगठन संरचना तथा जनशि ..................................................................................... 120

९.8 आ थक वष २०७५/७६ मा स पादन भएका मह वपूण कायह ......................................... 124

9.९ आ थक वष २०७5/७6 को वजेट व यमा उि लिखत नी त तथा काय मह को ग त ववरण ................................................................................................................................. 125

9.१0 म ालयसँग स बि धत देश त या ववरण ............................................................... 128

9.१1 म ालय अ तगतका वकास योजना तथा काय मह बाट ृिजत रोजगार ववरण ................. 131

9.12 सम या तथा चनुौतीह ............................................................................................ 131

vi

9.13 देशको आ थक वकास र अथत मा स ब धीत े बाट पगुेको सहयोग ............................. 131

प र छेद-१० ........................................................................................................... 132

मु य याया धव ाको कायालय .............................................................................................. 132

10.१ पृ भू म ............................................................................................................... 132

10.२ द घकाल न सोच .................................................................................................... 132

10.३ उ े य ................................................................................................................. 132

10.४ रणनी तह ........................................................................................................... 133

10.५ काय े .............................................................................................................. 133

10.६ कानूनी तथा नी तगत यव था .................................................................................. 134

10.7 संगठन संरचना तथा जनशि .................................................................................. 134

10.८ आ थक वष २०७5/७6 मा स पादन भएका मह वपूण कायह ..................................... 135

10.९ सम या तथा चनुौतीह ........................................................................................... 136

1

प र छेद-१ संि ववरण

1. पृ भू म

नेपालको सं वधानको धारा 56 को उपधारा 1 ले संघीय लोकताि क गणत नेपालको मलू संरचना

संघ, देश र थानीय तह गर तीन तहको हनुेछ भ न े यव था गरेको छ।सोह धाराको उपधारा 2

मा नेपालको रा य शि को योग संघ, देश र थानीय तहले सं वधान र कानून बमोिजम गन ावधान

रहेको छ। यसका साथै धारा, 5७ को उपधारा 2 बमोिजम अनसूुची 6 मा देश एकल अ धकारको

सूची, उपधारा 3 बमोिजम अनसूुची 7 मा संघ र देशको साझा अ धकारको सूची तथा उपधारा 5

बमोिजम अनसूुची 9 मा संघ, देश र थानीय तहको साझा अ धकारको सूची उ लेख ग रएको छ ।

उ लेिखत संवैधा नक पृ भू मका आधारमा देश सरकार गठन भई स ालनमा आएप ात ् देश

सरकारबाट भए गरेका मखु काय तथा उपलि धह लाई ग त तवेदनमा ततु ग रएको छ। देश

नं. ५ को सम आथक अव था समे ने गर आव यक पन त या ह उपल ध हनु नसकेता प न के य

त या वभागबाट हालै कािशत त या , संघीय अथ म ालयबाट कािशत आ थक सव ण, २०७६,

देश योजना आयोगबाट कािशत देशको व तगुत ववरणका साथै व भ म ालयह बाट ा

त या ह का आधारमा यो तवेदन तयार भएको छ ।

ततु ग त ववरणमा सबै म ालय/सिचवालयको संि प रचय, गत आ थक वष 074/75 को

यथाथ खच र ग त, आथक वष २०७5/76 मा व नयोजन बजेटबाट ा भएका थम आठ

म हनाको उपल धीह लाई समावेश ग रएको छ । साथै ग त ववरणमा व भ म ालयह को काय

े देश सरकार (काय वभाजन) नयमावल , २०७४ बमोिजम उ लेख ग रएको छ र ततु

ववरणमा उ लेख ग रएका सूचना तथा त या , ग त ववरण लगायतका जानकार ह स ब धीत

म ालयह ले उपल ध गराएका सूचनाका अ त र देश लेखा नय क कायालयको खच

यव थापनस ब धी सूचना णाल मा आधा रत रह ततु ग रएको छ ।

2. सम गत सूचकह को ि थ त

देश नं. 5 सँग स ब धीत केह त यगत ववरणह देहाय अनसुार ततु ग रएको छ।

1. संघीयता काया वयन भएको प हलो वषमा नै देश नं. ५ को अथत मा सकारा मक

ल णह देखा परेका छन ्। आ थक वष २०७५/७६ मा यस देशको आ थक वृ दर

2

७.37 तशत हनु ेअनमुान ग रएको छ । यो वृ दर अ य देशह को तलुनामा सबै भ दा

उ च रहेको छ ।

2. यस देशको अथत मा कृ ष े को योगदान लगभग ३१ तशत र उ ोग े को लगभग

६.५ तशत रहेको छ ।

3. रा य अथत मा यस देशले १४.३ तशत योगदान दएको छ । नेपालको कूल

जनसं याको १७ तशत जनसं या रहेको यस देशमा १८.२ तशत जनता नरपे

ग रबीको रेखामनुी रहेका छन ्। जनु रा य तरको १८.7 तशत भ दा कम रहेको छ।

4. देशमा कूल जनसं याको ६६.४ तशत जनसं या सा र छन ् । जनु रा य औसत ६५.९

तशतको निजक रहेको छ । जसम ये ७५.५ तशत पु ष र ५८.८ तशत म हला सा रता

रहेका छन ्। देशमा बसोबास गन मा नसको औषत आयू ६९.३ वष छ जनु रा य औषत ६९.७

वषको रहेको छ।

5. के य त या वभागको ते ो म शि सव ण सन ्201७/1८ अनसुार यस देशमा

बेरोजगार दर ११.२ तशत रहेको छ जनु रा य बेरोजगार दर ११.४ तशतको रहेको

छ |

6. देश नं ५ को मानव वकास सूचका 0.461 रहेको छ, जनु नेपालको मानव वकास

सूचका 0.49 भ दा कम रहेको छ ।

7. देश सरकारले आ थक वष 2074/75 को ला ग वीकृत वा षक बजेट रकम . १ अव

२ करोड ५ लाख म ये चालूतफ . १२ करोड ५३ लाख २७ हजार ८ सय उनासी र

पूजँीगततफ . ६ करोड ५४ लाख ९५ हजार ८ सय 93 गर ज मा . १९ करोड ८ लाख

२३ हजार ७ सय 72 खच गरेको छ। जनु रकम कूल व नयोिजत बजेटको १९ तशत

हनु आउँछ।

8. चालू आ थक वष 2075/76 को ला ग देश सरकारको कूल बजेट . २८ अव ९ करोड

३ लाख म ये सि त कोष मा थ ययभार हनेु रकम . ४८ लाख र व नयोजन ऐन बमोिजम

खच हनुे रकम . २८ अव ८ करोड ५५ लाख रहेको छ । व नयोिजत रकमम ये थम

आठ म हना (फागनु मसा तस म) चालूतफ . २ अव ३० करोड ९८ लाख ५३ हजार २

सय 47 र पूजँीगततफ . १ अव ९३ करोड ३८ लाख ८४ हजार ३ सय 84 गर ज मा

. ४ अव २४ करोड ३७ लाख ३७ हजार 6 सय 31 खच भएको छ भने चालू आ थक

वष 2075/76 को आषाढ मसा तस म . २३ अव ३९ करोड ४८ लाख ७० हजार २

सय ६ खच हनु ेसंशो धत अनमुान रहेको छ ।

3

9. म त २०७५/०३/०१ गते देश सभामा चालू आ थक वष 2075/76 को ला ग ततु

ग रएको कूल बजेट रकम . २८ अव ९ करोड ३ लाख मा संघीय सरकारबाट व भ न

म तमा सशत अनदुान तफका आयोजना तथा काय म काया वयनका ला ग हालस म . १

अव 67 करोड 55 लाख 74 हजार, समपूरक अनदुान वापत . 69 करोड थप रकम

ह ता तरण भई आएको र संघीय सरकारबाट व भ म तमा फता भएका सशत अनदुानका

आयोजना काया वयनका ला ग आव यक बजेट . ६ करोड ३४ लाख घ न गई यस

आ थक वषको ला ग कूल बजेट . 30 अव 39 करोड 2४ लाख ७४ हजार कायम हनु े

देिखएको छ।

10. देश सरकारले सं वधानको अ धकार े अ तरगतका वषयह काया वयन गन थापनाकाल

देिख हालस म ३८ वटा ऐन तजमुा गर काया वयनमा याएको छ । आव यकता र

औिच यको आधारमा थप आव यक कानूनह तजमुाको चरणमा रहेको छ।

11. नेपालको सं वधान र अ तर-सरकार व यव थापन ऐन, २०७४ ले कृ ष आयमा कर देश

सरकारको एकल अ धकारको सूचीमा समावेश गरेको र सवार साधन कर, घरज गा रिज ेशन

शु क, मनोर न कर, व ापन कर र नद ज य पदाथको व बाट ा शु क देश र थानीय

तहको साझा अ धकारको े को पमा उ लेख गरेको छ ।

12. गत आ थक वष 2074/75 मा आ त रक राज वापत कुनै प न रकम संकलन भएको

थएन भन े नेपाल सरकार र थानीय तहबाट राज व वाडँफाडँको रकम समेत ा भएको

थएन। व ीय समानीकरण अनदुान बापत ा रकम . १ अव २ करोड ५ लाख देश

सि त कोषमा दािखला भएको थयो।

13. देश सरकारको एकल अ धकारको े अ तगत कृ ष आयमा कर लगाउन स ने ावधान

रहेकोमा देश आ थक ऐन, २०७५ ले सो करको दर समेत नधारण गरेको र उ कर

यवसायीह ले वेि छक पमा बझुाउन स ने यव था रहेकोमा चालू आ थक वष

2075/76 को थम आठ म हनामा सो कर वापत रकम संकलन हनु सकेको छैन ।

14. चालू आ थक वष 2075/76 को थम आठ म हनामा संघीय सरकारबाट ा राज व

बाडँफाडँको रकम . ३ अव ८५ करोड २५ लाख ७१ हजार ५७, व ीय समानीकरण

अनदुान बापत ा रकम . ५ अव १५ करोड २२ लाख ७५ हजार, सशत अनदुान बापत

ा रकम . ७ अव ३१ करोड ४२ लाख ७९ हजार २ सय १०, थानीय तहबाट देश

सि चत कोषमा राज व बाँडफाँड बाट ा रकम (घर ज गा रिज ेशन शु क समेत) . ४

करोड ९६ लाख 65 हजार २ सय ६४ र समपूरक अनदुान बापत ा रकम . ६९

4

करोड गर ज मा रकम . १७ अव ५ करोड 8७ लाख 90 हजार 5 सय ३१ देश

सि त कोषमा दािखला भएको छ।

15. गत आ थक वष 2074/75 मा देश सरकारबाट थानीय तहह लाई कुनै प न क समको

अनदुान ह ता तरण ग रएको थएन भने चालू आ थक वष 2075/76 को थम आठ

म हनामा व ीय समानीकरण अनदुान बापत . २५ करोड सशत अनदुान बापत . ५0

करोड ह ता तरण ग रएको र समपूरक अनदुानअ तगत ८६ वटा थानीय तहका १४२ वटा

आयोजना छनौट गर . ६७ करोड 96 लाख 84 हजार 4 सय 22 को बजेट सु नि त

ग रएको छ |

16. देश सरकारबाट संकलन भई देश र थानीय तहबीच बाँडफाँड हनुे सवार साधन कर हाल

नेपाल सरकारले स चालन गरेको नयाँ राज व यव थापन सूचना णाल (New RMIS)

अनसुार संघमा ज मा भएको र देशगत पमा देश वभा य कोषमा ा हनु नआएकोले

बाँडफाँड गर देश र थानीय तहको सि चतकोष खातामा दािखला हनु सकेको छैन।

3. देश अथत

संघीयताको काया वयन र राजनी तक था य व कायम भए प छ आ थक सूचका ह मा

सकारा मक प रवतन देिखन थालेको छ । रा य अथत मा आ थक वष 2075/76 मा कूल

गाह थ उ पादन (आधारभतू मू यमा) 6.8 तशतले बृ हनुे अनमुान ग रएको छ। देश नं. 5

को अथत मा प न संघीयताको काया वयनले सकरा मक भाव देिखएको छ। के य त या

वभागले सावज नक गरेको त या अनसुार नेपालको अथत को आकार ३४ खव ६४ अव २७

करोड रहेको छ । यस देशको अथत को आकार ४ खव ५२ अव ७९ करोड रहेको छ जनु

नेपालको कूल गाह थ उ पादनको १४.3 तशत हनु आउँछ । कूल गाह थ उ पादन बृ दर गत

आ थक वषको तलुनामा आधारभतू मू यमा ७.३७% रहेको छ। जनु अ य देशको तलुनामा

उ च रहेको छ। उ आथक वृ दर आ थक वष वष 2074/75 मा 6 तशत थयो। सोह

नकायको त या अनसुार यस देशको कूल गाह थ उ पादनमा कृ ष े को योगदान ३१% र

गैर कृ ष े को योगदान ६९% रहेको छ ।

यस देशमा आ थक वष 2075/76 मा ाथ मक े , तीयक े र ततृीयक े को आ थक वृ दर मशः 6.4 तशत, 10.9 तशत र 7.7 तशत हनुे अनमुान ग रएको छ। आ थक वष 2074/75 मा उ वृ दरह मशः 1.5 तशत, 11.8 तशत र 7.4 तशत थए।

5

( ोत: के य त यांक बभाग, २०७६)

के य त या वभागबाट ा त या को आधारमा आ थक वष २०७५/७६ मा यस देशको त यि कूल ाह य उ पादन व.सं. 2058 को थीर मू यमा . २४४९७ पगेुको अनमुान

ग रएको छ । त यि कूल ाह य उ पादन आ थक वष २०७४/७५ मा . २३१२१ रहेको थयो । रा य तरमा २०७५/७६ मा त यि कूल गाह य उ पादन थीर मू यमा . ३२२१० रहेको अनमुान छ ।

ता लका नं. १.1 देशगत आथक सामािजक सूचका आथक सामािजक

सूचाकंह

देश

नं. १

देश

नं.२

देश

नं.३

ग डक

देश

देश

नं.५

कणाल

देश

सदूुरपि म

देश

नपेाल

जनसं या ( तशत) १७.१ २०.४ २०.९ ९.१ १७.० ५.९ ९.६ १००

नरपे ग रवीको

रेखामु न रहेको

जनसं या ( तशत)

१२.४ १९.८ १५.३ १५.५ १८.२ २८.९ ३३.९ १८.७

उपभोगमा आधा रत

असमानता ( तशत)

०.३५ ०.२२ ०.२५ ०.३७ ०.३१ ०.४२ ०.३३ ०.३१

बक तथा व ीय

स थाको शाखा

(सं या)

७३५ ४९९ १५०६ ६५२ ८२४ १७८ ३०७ ४७०१

१.५

११.८

७.४ ६.४

१०.९

७.७

०. २. ४. ६. ८.

१०. १२. १४.

ाथ मक े तयक ततृीयक े

तशतम

ा

े गत वग करण

चाट नं.-१ े गत कूल गाह य उ पादन वृ दर

आ.व. २०७४/७५ आ.व. २०७५/७६

6

आथक सामािजक

सूचाकंह

देश

नं. १

देश

नं.२

देश

नं.३

ग डक

देश

देश

नं.५

कणाल

देश

सदूुरपि म

देश

नपेाल

कूल न ेपमा

देशगत भाग

६.४१ ४.५२ ७०.७५ ७.३४ ८.१३ ०.८७ १.९८ १००

बेरोजगार दर

( तशत)

१०.२ २०.१ ७.० ९.० ११.२ ९.७ ११.५ ११.४

कूल जनसं याको 17 तशत जनसं या रहेको यस देशमा उपभोगको आधारमा आ थक

असमानता सूचका ०.31 रहेको छ । जनु रा य सूचका संग बराबर छ । नरपे ग रबीको

रेखामनुी रहेको १८.२ तशत छ । यो तशत रा य पमा गणना ग रएको नरपे ग रबीको

रेखामनुी रहेको जनसं याको तशत भ दा थोरै मा कम हो ।

देश नं. ५ को अथत मा कृ ष े को योगदान ३१ तशत रहेको भएप न उ योगदान

मश: घ दो छ । उ ोग े को योगदान लगभग ६.5 तशत रहेको छ । यसको योगदान

थोरै मा ामा मश: ब दो ममा छ । थोक तथा खु ा यापार र नमाण े को योगदान प न

मश: ब दो छ । दवैु योगदान तशतमा लगभग समान देिख छन ्।

देशभर को म य पालनमा देश नं. ५ ले लगभग २२ तशत योगदान दएको छ । आ थक

वष २०७५/७६ मा म य पालनमा ७.७ तशतले वृ भएको देिख छ । यसैगर यस

देशमा व तु, याँस तथा पानी र थोक तथा खु ा यापारमा १५ तशत भ दा बढ वृ दर हनुे

अनमुान ग रएको छ । आ थक वष २०७५/७६ मा कृ ष े को वृ दर ६.३ तशत हनु े

अनमुान छ ।रा य कृ ष अथत मा देश नं. ५ को कृ ष े ले १६ तशत योगदान दएको

छ । रयल टेट, भाडा तथा यवसा यक याकलापह को ८.३५ तशत योगदान रहेको

अनमुान छ । स ब धीत े मा देश नं. ५ ले अ धकांशमा १० तशत भ दा ब ढ योगदान

गरेको देिख छ ।

( ोत: आ थक सव ण, २०७६, संघीय अथ म ालय)

7

ता लका नं.- 1.२ देश नं. ५ को अथत मा औ ो गक वग करण अनसुारको योगदान र वृ दर ( तशतमा)

औ ो गक वग करण औ ो गक वग करण अनसुारको योगदान

औ ो गक वग करण अनसुारको वृ दर

आ थक वष

२०७३ /७4 २०७४/७५ २०७५/७६ २०७४/७५ २०७५/७६

कृ ष तथा वन ३३.१९ ३१.४७ ३०.१८ १.३ ६.३

म यपालन ०.७९२ ०.७६१ ०.७४९ ३.६ ७.७

खानी तथा उ खनन ् ०.६६३ ०.६९६ ०.६८९ ८.४ ९.५

उ ोग ६.३११ ६.४०७ ६.४५८ ८.८ ५.८

व तु, याँस तथा पानी ०.७३४ ०.७०८ ०.७३७ ६.८ १५.५

नमाण ८.९३४ ९.४२७ ९.६७७ ९.७ ९.

थोक तथा खु ा यापार ९.०७ ९.७२१ १०.३९ १६.६ १५.५

होटल तथा रे ु रे ट १.६४५ १.७२१ १.७३ ११.३ ७.८ यातायात, संचार तथा भ डारण ७.३६ ७.०६४ ७.०५४ ४. ५.९

व ीय म य थता ३.७७५ ४.३७५ ४.४४१ ७.२ ६.६ रयल टेट, भाडा तथा यावसा यक याकलापह ६.४८४ ६.७२९ ६.८४ ४.८ ४.१

सावज नक शासन र र ा ३.३८६ ३.१८२ ३.२३३ ५. ५.८

िश ा ८.८८७ ८.९२ ८.८३८ ५.१ ५.३

वा य र सामािजक काय २.४३६ २.३५८ २.४३५ ६.२ ६.६ अ य सामदुा यक, सामािजक तथा यि गत

याकलापह ६.३३२ ६.४६३ ६.५४९ ५.६ ६.२

कूल १०० १०० १००

( ोत: के य त यांक बभाग,२०७६)

ता लका 1.3 देशगत औ ो गक वग करण अनसुार योगदान

औ ो गक वग करण देशको नाम

रा य १ २ ३ ग डक ५ कणाल

सदूुर पि म

कृ ष तथा वन २१.७० १९.०० १७.९० १०.५० १६.०३ ४.८० १०.०६ १००

म यपालन १२.६८ ५६.६० ५.४८ ०.६० २२.०३ ०.१४ २.४७ १००

8

औ ो गक वग करण देशको नाम

रा य १ २ ३ ग डक ५ कणाल

सदूुर पि म

खानी तथा उ खनन ् १३.६६ १४.२५ ३३.६२ १२.२६ १६.०४ ३.६० ६.५८ १००

उ ोग २१.९९ १४.६१ ३५.६९ ५.३४ १६.२६ ०.७१ ५.४० १०० व तु, याँस तथा पानी २१.६९ ७.७४ ३३.१३ २०.८८ ८.३२ ३.७६ ४.२८ १००

नमाण १८.४१ ९.८९ २५.८२ १३.६७ १७.५४ ५.४९ ९.१७ १०० थोक तथा खु ा यापार १०.५० १२.२६ ५६.०८ ५.१७ १०.१८ १.७३ ४.०७ १००

होटल तथा रे ु रे ट १४.८५ ४.७९ ३९.७५ १७.५३ ११.८७ ५.६१ ५.६० १०० यातायात,संचार तथा भ डारण १०.६० १६.४३ ४८.७७ ७.४१ १३.७३ ०.७३ २.३३ १००

व ीय म य थता ९.०० ६.४७ ६३.६० ७.७० ९.८९ ०.९३ २.४१ १०० रयल टेट, भाडा तथा यावसा यक याकलापह ९.३९ ६.३१ ६३.७३ ५.८६ ८.३५ २.८९ ३.४८ १००

सावज नक शासन र र ा १५.०१ १४.३१ १८.०१ १२.०८ १६.७९

११.११ १२.६९ १००

िश ा १५.६५ १६.४८ २१.११ ९.५८ १७.६३ ७.८३ ११.७२ १००

वा य र सामािजक काय १८.७४ ६.४७ २२.७४ १७.२१ १९.६१ ७.१७ ८.०५ १०० अ य सामदुा यक, सामािजक, यि गत

याकलापह १९.१६ ७.५८ २२.६५ १५.०५ १९.२८ ५.७८ १०.५० १००

( ोत: के य त यांक बभाग, २०७६)

9

प र छेद-२ देश सभा सिचवालय

२.१ पृ भमूी

देश स ालनका ला ग नमाण ग रएका दइु नकायम ये देशको नी त नमाण गन र कानून अनसुार देश स ालनको पहरेदार गन सबैभ दा अ णी नकाय देश सभा हो । देश सभाको य तो अ णी

भू मकालाइ अ ययन, अनसु धान र यव थापक य सहयोग देश सभा सिचवालयले गन गदछ । देश सभाको काम, कारवाह सचुा पले स ालन तथा यव थापन गन देश सभा सिचवालय गठन भएको हो । सं वधानले लएका उ े यह हा सल गनका ला ग देश सभाले वधा यक सरकार गठन तथा नय ण ज ता कायह गदछ । ती कायह मया दत पमा यव थापन गन सं वधानको धारा १८२ मा सभामखु र उपसभामखुको यव था गरेको छ । देश नं. ५ को देश सभा नयमावल , २०७४ मा व भ स म तह , संसद य दलह , मखु सचेतकह , सचेतकह ज ता संरचना तथा पदह रहने यव था छ । उि लिखत संरचनाको भावकार र मया दत पमा यव थापन गनका ला ग कमचार ह को आव यकता पन हनुाले देश सभा सिचवालय थापना भएको हो ।

2.२ द घकाल न सोच

जनमखुी, व छ, जवाफदेह देश सभा ।

2.३ उ े य

देश सभालाइ व छ, जवाफदेह , प रणाममखुी र पारदश बनाइ कानून र नी त नमाण कृयालाइ भावकार बनाउने ।

2.४ रणनी तह

देश सभाको मताको उ चतम उपयोग गर सं वधान काया वयन गन आव यक कानून नमाण गर जन त न धको भू मकालाइ उ च बनाउन े।

देश सभा सिचवालयलाइ पूण वाय नकाय बनाउन ु पन तथा सु वधा स प , स म र आकषक बनाउने ।

२.५ काय े

नेपालको सं वधानको धारा १९४ ले दएको अ धकार योग गर आ नो काय स ालन गन, देशको काम, कारबाह संघीय संरचना अनसुार स ालन गन, संबैधा नक ावधान अनसुार देश सभा माफत ऐन कानून नमाण गन, नी त काय म तय गन,

10

जनताका सरोकारका वषयह मा छलफल गन, देश सभाको बैठकको सु यव था कायम रा न र अ य कामकारवाह नय मत एवम ् भावकार

बनाउने । देश सभा तथा देश सभाका स म तलाई वधा यक कायमा सहयोग गन, देश सभाको काम कारबाह लाई नय मत, भावकार र यवि थत बनाउन आव यक

शास नक, आथक र भौ तक यव थापन स ब धी काय गन, देश सभा, देश सभाका स म त र सद यलाई आव यक सेवा सु वधा उपल ध गराउने, देश सभाका स म तको नणय काया वयन स ब धमा आव यक काय गन, देश सभाको सूचना णाल लाई भावकार बनाउने, देश सभामा त न ध व गन संसद य दलका कायलयलाई आव यक सेवा सु वधा उपल ध

गराउने, संसद य अ ययन तथा अनसु धान स ब धी काय गन, देश सभा प रसरमा सरु ा यव थापन गन ।

२.६ कानूनी तथा नी तगत यव था

नेपालको सं वधान २०७२ को धारा १९५ अनसुार देश मखुले देश सभामखुको सफा रसमा देश सभाको सिचव नयु गनछ भ े उ लेख भए अनसुार देश नं. ५, देश सभाको देश सभा सिचव नयु भई देश सभाको काम कारवाह स ालन तथा यव थापन गनका ला ग सिचवालय थापना भएको छ । सिचवालयको थापना र त स ब धी अ य यव था देश कानून बमोिजम हनुे गरेको छ। साथै सिचवालयले आफूलाई तो कएको काय िज मेवार पूरा गन अ य च लत कानूनका अ त र देहायका कानूनह को अ धनमा रह याकलाप स ालन गद आएको छ ।

नेपालको सं वधान, सावज नक ख रद ऐन, २०६३, देश आ थक काय व ध ऐन, २०७५, देश नं. ५, देश सभा सिचवालय स ब धी ऐन, २०७५, देश नं. ५, देश सभाका पदा धकार तथा सद यको पा र मक र सु वधा स ब धी ऐन,

२०७५, साविजनक ख रद नयमावल , २०६४, मण खच नयमावल , २०६४, देश नं. ५ को देश सभा नयमावल , २०७४, सावज नक खचको मापद ड, काय व ध र मत ययीता स ब धी नदिशका, २०७५

11

२.७ संगठना मक संरचना तथा जनशि

नेपाल सरकारबाट वीकृत भए बमोिजम देश सभा सिचवालयको संगठन संरचना र जनशि स ब धी

ववरण न नानसुार रहेको छ ।

२.७.१ संगठन संरचना

देश सभा सिचव िविश ेणी-१

( देश सभा िनयमावली २०७४ बमोिजम)

सिचवालय सिचव सहसिचव रा.प. थम ( शासन)-१

काय व था महाशाखा उपसिचव रा.प.ि ितय ( शासन/सा. .)-१

कानून तथा िवधेयक महाशाखा उपसिचव रा.प.ि ितय ( ाय/कानून)-१

कानून अिधकृत रा.प.तृतीय -१ ना.सु. रा.प.अनं. .- ( शासन/सा. .)-१

शासन महाशाखा उपसिचव रा.प.ि ितय

( शासन/सा. .)-१

काय व था शाखा शा.अ. रा.प.तृतीय ( ./सा. .)-१

ना.सु. रा.प.अनं. .- ( शासन/सा. .)-१ ह.स.चा. ेणीिविहन-३ का.स. ेणीिविहन-३

प तथा िववरण ईकाई शा.अ. रा.प.तृतीय ( ./सा. .)-१

ना.सु. रा.प.अनं. .- ( शासन/सा. .)-१

अिभलेख ईकाई ना.सु. रा.प.अनं. .- ( शासन/सा. .)-१

शासन, योजना तथा मयादापालक ईकाई

शा.अ. रा.प.तृतीय ( ./सा. .)-२ ना.सु. रा.प.अनं. .- ( शासन/सा. .)-१

मयादापालक .िन.-१ मयादापालक-६

आिथक शासन तथा सद सुिवधा शाखा

ले.अ. रा.प.तृतीय ( ./लेखा)-१ स.ले.पा. रा.प.अनं.ि .- ( ./लेखा)-१

ािविधक व थापन शाखा क.ई ज./क.अिधकृत रा.प.तृतीय -१

माईक संचालक रा.प.अनं. .(िविवध)-२ ना.सु. रा.प.अनं. .- ( शासन/सा. .)-१

क ुटर अपरेटर रा.प.अनं. .- िविवध -१ ईले िसयन रा.प.अनं. .- ई ज. -१

सिचवालय ना.सु. रा.प.अनं. .- ( शासन/सा. .)-१

12

ता लका नं. २.१ दरब द र पदपू तको अव था

.सं. पद तथा ेणी

वीकृत दरब द तथा कायरत अव था

वीकृत दरब द

कायरत अव था

र

१ देश सभा सिचव ( देश सभा नयमावल २०७४ बमोिजम वीकृत)

१ १ -

२ सिचवालय सिचव (रा.प. थम) १ - १

३ उपसिचव (रा.प. ीतीय शासन) २ १ १

४ उपसिचव (रा.प. ीतीय कानून) १ १ -

५ शाखा अ धकृत (रा.प.ततृीय) ४ ४ -

६ कानून अ धकृत (रा.प.ततृीय) १ - १

७ लेखा अ धकृत (रा.प.ततृीय) १ १ -

८ क यूटर इि ज नयर/अ धकृत (रा.प.ततृीय) १ १ -

९ नायब सु बा, (रा.प.अनं. थम) ७ ५ २

१० क यूटर अपरेटर (रा.प.अनं. थम) १ १ -

११ इलेि सयन/ ल बर (रा.प.अनं. थम) १ १ -

१२ माइक स चालक (रा.प.अनं. थम) २ २ -

१३ स.ले.पा. (रा.प.अनं. ीतीय) १ 1 -

१४ ह.स.चा. ( ेणी वह न) ३ ३ -

१५ का.स. ( ेणी वह न) ३ 3 -

१६ . न. १ १ -

१७ मयादापालक ६ 6 -

कूल ज मा ३7 ३2 ५

( ोत : देश सभा सिचवालय)

2.८ आथक वष २०७५/७६ मा स पादन भएका मह वपूण कायह

ते ो अ धवेशनबाट पा रत वधेयक सं याः २३ हालस म मािणकरण भएका वधेयक सं याः३५ देश सभाका वषयगत स म तका सभा पत र माननीय सद यह को मता वृ काय म

स प न भएको ।

13

देश सभाको थम देश सभा दवस २०७५ माघ २१ गतेका दन स प न भएको ।

देश सभाको देशको नामाकरण र थायी राजधानी स ब धी गठन भएको वशषे स म तको

नणय बमोिजम यस देशको १२ वटा िज लामा 6 वटा टोल गठन गर माननीय

सद यह को संयोजक वमा १२ वटै िज लामा देशको नामाकरण र थायी राजधानी स ब धमा

थानीय जन त न धह सँग लिखत सझुाव संकलन काय म स ालन ग रएको।

आथक वष २०७५।७६ को देश नं. ५ को देश सरकारको नी त तथा काय ममा

पु तकालय तथा संवाद के थापना गन रहेकोमा सो काय मलाई काया वयन गन ममा

भवन ा , फ नचर एवम ्फ न सङको काय स प न भएको ।

देश सभामा जनताका आवाज कसर उठाउने याबारे जानकार मूलक अ तर या काय म

कुमपवू िज लामा स चालन भएको ।

देश सभा तथा देश सभा सिचवालय स ब धी जानकार वषयक अ तर या काय म रो पा

िज लाको लवाङमा स चालन भएको ।

सीप वकास तथा जनचेतना स ब धी गो ी पा पा िज लामा स चालन भएको ।

देश सभाका वषयगत स म तका माननीय सद यह को मता अ भवृ काय म प देह

िज लाकोमा स चालन भएको ।

आथक वष २०७४।७५ मा देश सभा तथा देश सभा सिचवालयको काम, कत य तथा

अ धकार र थम अ धवेशन र दो ो अ धवेशनको ग तका बारेमा स चालन या काय म

बाँके िज लाको नेपालग जमा स चालन भएको ।

देश सभामा ७ वटा वषयगत स म त गठन गर सो स म तबाट काय ार भ ग रएको ।

2.9 आथक वष २०७५/७६ को बजटे व यमा उ लेिखत नी त तथा काय म ह को ग त ववरण

.सं वुदँा नं नी त तथा काय म ल ा को व मान अव था

१ १७० देश सभा सिचवालयमा संवाद के

र देश सभा पु तकालय

थापना भएको

( ोतः देश सभा सिचवालय )

14

ता लका नं. 2.2 आथक वष २०७५/७६ को वीकृत वा षक काय मको दो ो चौमा सक स मको ग त ववरण र आषाढ मसा तस मको अनमुा नत ववरण ( . हजारमा )

. स.

काय म/ याकलाप

वा षक ल य दो ो चौमा सकस मको ग त आषाढ मसा तस मको अनमुान

परम

ाण

बजेट

परम

ाण

परम

ाण %

बजेट

बजेट

खच

%

परम

ाण

परम

ाण %

बजेट

बजेट

खच

%

१ शभुकामना आदान दान

१ २७५ १ १०० २७५ १०० १ १०० २७५ १००

२

देश सभाका स म तका पदा धका रको मता

अ भवृ

३ ४५० ३ १०० ४५० १०० ३ १०० ४५० १००

३ व कय सिचवह को अ भमखुीकरण

१ ९० - - - - १ १०० ९० १००

४ कानून नमाण स ब धी अ तर या

३ ५१० - - - - ३ १०० ५१० १००

५ देश सभा थापना दवस

१ २०० १ १०० २०० १०० १ १०० २०० १००

६

जनआवाज देश सभामा ततु ्गन

स ब धी

२ ४०० - - - - २ १०० ४०० १००

७

देश सभा र यसका स म त स ब धी अ तर या

३ ६०० - - - - ६ १०० ६०० १००

८ अ तर देश तर य

अ तर या ६ ९०० - - - - ६ १०० ६०० १००

९ देश सभाले

गरेको काय से मट

१ ७५ - - - - १ १०० ७५ १००

15

. स.

काय म/ याकलाप

वा षक ल य दो ो चौमा सकस मको ग त आषाढ मसा तस मको अनमुान

परम

ाण

बजेट

परम

ाण

परम

ाण %

बजेट

बजेट

खच

%

परम

ाण

परम

ाण %

बजेट

बजेट

खच

%

१०

देशको नामाकरण र थायी राजधानी स ब धी सझुाव

६

२८५०

६

४८.४

१३८०

४८.४

६

४८.४

१३८०

४८.४

ता लका नं.-2.3 गत आथक वष २०७४/७५ मा व नयोिजत वजेट तथा २०७५ आषाढमसा तस मको व ीय ग त ववरण ( . हजारमा)

ब.उ.शी.नं. बजेट शीषक खूद बजेट आषाढ मसा तस मको

खच ( .मा) तशत

७०५२१२०१३

सभामखु र उपसभामखुको

पा र मक र सु वधा

(सि चत कोषमा थ

ययभार हनुे चालू)

२२०० १३४९ ६१.३२%

७०५२१२११३ चालू ७५७५९ ४५५९० ६०.१७%

७०५२१२११४ पूिँजगत १४३९८ १२१९६ ८४.७०%

( ोतः देश सभा सिचवालय )

ता लका नं.- 2.4 आथक वष २०७5/७6 मा व नयोिजत वजेट तथा २०७५ फागनु मसा तस मको व ीय ग त र आषाढ मसा तस मको खचको अनमुान ( . हजारमा)

ब.उ.शी.नं. बजेट शीषक खूद बजेट

आषाढ

मसा तस मको

खच

तशत

आषाढ

मसा तस मको

अनमुा नत

खच %

७०५२१२०१३ सभामखु उपसभामखुको ३८०० २२६१ ५९.५२ १००

( ोतः देश सभा सिचवालय )

16

पा र मक र सु वधा (सि चत

कोषमा थ ययभार हनुे चालू)

७०५२१२११३ चालू १८७०२६ ८८१४८ ४७.१३ ९६

७०५२१२११४ पूिँजगत ५०००० ११३७६ २२.७५ ९५

2.१0 सम या तथा चनुौतीह

देश सभाको प रसर अ य तै साघँरुो भएका कारण बैठक स ालन लगायत अ य वशेष समारोहमा ा फक यव थापनमा क ठनाई भएको ।

परुाना भवनह रहेका कारण लि वङ, वाय रङ, नमाण एवम ्ममत स भार ग ररहनपुन । देश सभा सिचवालयलाई देश सरकारका तफबाट व भ न संघ सं थाह सँग स झौता गर

भवनह उपल ध गराईएकोमा ती स झौताह को अ नि चतताका कारण वैधा नक मा यतामा सम या पैदा भई ती संघ सं थाह को व भ मागह पटक पटक आउन ेगरेको ।

सिचवालयका भवनह एउटै भवनमा नभई वि तका व भ ग ल ह मा छ रएर रहेको कारण सरु ा चनुौ त व मान रहेको ।

हर यारेक र मयादापालकह को नवासको यव थापन गन नस कएको ।

( ोतः देश सभा सिचवालय )

17

प र छेद-३ मु यम ी तथा मि प रष को कायालय

3.१ पृ भू म

देश सरकार (काय वभाजन) नयमावल , २०७४ बमोिजम मु यम ी तथा मि प रष को कायालय

देश तर य सावज नक शासनको मखु नकायको पमा रहेको छ। यस कायालयले देश तर य

सावज नक नी त तजमुाको संयोजन गर नी त काया वयनको अनगुमन स व धी काय गदछ। देशबाट

नमाण हनुे कानून, वधेयक, अ यादेश वीकृतीको यालाई अगा ड बढाउन े नयम तथा आदेश

वीकृत गर जार गराउने काय गदछ।

यस कायालयले देश सरकारका म ालय एवम ् नकायह बाट स पादन हनु े कायह को रेखदेख,

नय ण, नर ण, सम वय तथा अनगुमन मू या नको काय गदछ। देशमा सशुासन व न,

शासक य सधुार तथा ाचार नय ण, मानव अ धकारको संर ण र व न, देश तर य शास नक,

आ थक, सामािजक, राजनी तक, भौ तक पूवाधार वकास तथा शाि त सु यव थाको ग त व ध बारेमा

जानकार लने तथा अनगुमन गन कायह समेत यस कायालयबाट स पादन हनु ेगदछन।

3.2 द घकाल न सोच

सं वधानबमोिजम देशको कायका रणी अ धकारको योग र देशको समृ तथा देशवासीको खशुीका

न म अनकूुल वातावरण तयार गन उ कृ नकाय ।

3.3 येय

देशको सावज नक नी त तजमुा तथा नणय यालाई त यपरक तथा न तजामूलक बनाउन ु र

माननीय मु यम ीलाई कत य र िज मेवार समयमै, द तापूण एवम ् भावकार हसावले वहन गन

सहयोग गन ु।

3.4 ल य

देश सरकार (मि प रष )का नणयह लाई त यपरक एवम ्कानूनस मत गराउन यवि थत त रकाले

त य तथा सूचनामा आधा रत तावह तयार गन,ु गराउन ु।

देश अ तगतका नकायह को काय या तथा सेवा वाहमा पारदिशता र जवाफदे हता

सु नि त गद सशुासन व न गन ु।

देशको समृ का ला ग वकास योजना, काय म तथा आयोजनाको तजमुा तथा काया वयन

हनुे वातावरण सजृना गन ुर वकास न तजा हा सल गन सम वय, अनगुमन तथा मू या न गन ु

18

3.5 उ े य

देश सरकार (मि प रष ) का नणयह लाई त यपरक एवम ्न तजामूलक वनाउन,ु

देश सरकारका नणयह भावकार पमा काया वयन गन,ु गराउन,ु

देशको शासनय लाई व सनीय, प रणाममूखी, उ रदायी र स म बनाउनकुा साथै देशका

संरचना र जनशि को यवि थत प रचालन गर सेवा वाहलाई भावकार वनाउन,ु

सदाचा रताको व न, भावकार कानूनी यव था एवम ् शू य सहनशीलतामाफत ाचार

नय ण गन,ु

देशको समृ का न म बढ तफलदायी वकास नी त, योजना, काय म र आयोजना तजमुा

हनुे वातावरण सजना गन,ु

वकास नमाण कायलाई सम वया मक पमा र अनगुमन तथा मू या न णाल को

भावकार तामाफत न तजामूलक वनाउन,ु

3.6 रणनी त

देश सरकारका नी त, नणय यालाई आव यक सूचना तथा त या यवि थत पमा

उपल ध गराइनछे,

नी त एवम ् नणय यालाई व सनीय वनाउन सहभा गतामूलक प त अवल वन ग रनेछ,

व तुीय शासन णाल को वकास एवम ् व तार ग रनेछ,

सावज नक शासनलाई व छ, स म, न प , पारदश , जनउ रदायी वनाउन सं थागत

सु ढ करण ग रनेछ,

जनआकां ा र जनगनुासो यव थापन णाल को वकास ग रनेछ,

सावज नक सेवा वाहको अनगुमन तथा मू याँकनलाई न तजामूलक एवम ् भावकार बनाइनेछ ,

मानव अ धकारको संर ण एवम ् व न हनुे वातावरण सजना ग रनछे,

म ालयह , मखु वकास आयोजनाह , सेवा दायक नकायह र अ य नकायह मा

कायस पादन सूचकमा आधा रत न तजामूलक यव थापन प त लागू ग रनेछ,

भौ तक पूवाधार वकासमा भावका रता अ भवृ का ला ग सहकाय, सम वय र सहभा गतामूलक

व ध अवल वन ग रनेछ ।

नणय नमाण एवम ् काया वयनमा सहजीकरण र एक पता कायम गन ए ककृत त या

प तको वकास ग रनेछ ।

19

3.7 काय े

देश नं. 5 देश सरकार (काय वभाजन) नयमावल , 2074 अनसुार यस कायालयबाट स पादन हनु े

कायह देहायवमोिजम तो कएका छन:्

देश मि प रषद तथा मु यम ीको कायालयस व धी

देश भ को शासन यव थाको सामा य नदशन, नय ण र स ालन

देश सरकारको काय वभाजन तथा कायस ालन

देश सरकारको नी त तजमुा, वीकृती, काया वयन, अनगुमन र मू या न

देश सरकारको कायस पादन नयमावल तजमुा र काया वयन

देश म ालयह को कायको सम वय, सपु रवे ण, अनगुमन तथा मु या न र नय ण

देश मि प रष का नणयको काया वयन र अनगुमन

देश मि प रषदमा पेश हनु े नयम र आदेशको तजमुा, वीकृती तथा माणीकरण

देश भ को राजनी तक, आथक, सामािजक, शाि त सु यव था एवम ् शास नक ग त व धह को

अ ाव धक जानकार र स बोधन

मानव अ धकारको संर ण र व न

सशुासन, ाचार नय ण र शासन सधुार

संवैधा नक नकाय तथा आयोग, देश लोक सेवा आयोग र अ य संघीय तथा ादेिशक

आयोगसंगको स पक र सम वय

संघीय सरकारको वीकृती बमोिजम प ीय वा बहपु ीय तरमा भएका सि ध, स झौता वा

सहम त काया वयन

देश मखुको नदशन काया वयन र तवेदन

अ तर देश प रषद र संघ तथा अ य देश र थानीय तहसंगको सम वय र अ तरस व ध

देश तरका आयोग तथा नकायह को गठन एवम ्स ालन र पदा धकार ह को नयिु एवम ्

सेवा, सु वधा स ब धी नी त तथा कानूनको तजमुा र काया वयन

नवाचन कायमा सहयोग र सम वय

देश तर य मानव संशाधन वकास योजना तजमुा र काया वयन

देश नजामती सेवा र अ य देश सरकार सेवा स ालन स ब धी नी त, कानून तथा मापद ड

तजमुा एवम ्काया वयन र अ भलेख यव थापन

देश तरका सरकार नकायको संगठन तथा यव थापन सभ ण र यव थापन पर ण

20

देश तर य ताल म नी त तथा मापद ड नधारण र तर करण तथा रा य र देश तरका ता लम

के सगँको स पक एवम ्सम वय

देश तरमा सावज नक सेवा वतरणको यूनतम मापद ड नधारण र सेवा ाह स तु सभ ण

तथा सेवा वाहको अनगुमन

गाउँपा लका र नगरपा लकाको कमचार र कायालयको यव था स व धी कानून तजमुा

3.8 कानूनी तथा नी तगत यव थाह

3.8.1 देश सरकार अ तगतका म ालय तथा नकायह ले अवल वन गन सम गत नी त तथा कानून

देश नं. ५ देश सरकार अ तगतका म ालय तथा नकायह ले आ नो छु ै विश नी त तथा

कानूनका अ त र मूलत: देहायका नी त तथा कानूनको अ धनमा रह आ नो नय मत काय स पादन

गद आएका छन ्।

नेपालको सं वधान

नजाम त सेवा ऐन¸ २०४९

सशुासन स ालन तथा यव थापन ऐन¸ 2064

नजामती सेवा नयमावल ¸ 2050

सशुासन स ालन तथा यव थापन नयमावल ¸ २०६५

देश सरकार (कायस पादन) नयमावल ¸ 2074

सावज नक ख रद ऐन¸ 2063

सावज नक ख रद नयमावल ¸ 2064

नेपाल सरकारबाट वीकृत काय व ततृीकरण तवेदन, २०७४

देश सरकार (काय वभाजन) नयमावल , २०७४,

देश सरकार (कायस पादन) नयमावल , २०७४ ।

देश सावज नक ख रदस ब धी अ त रम यव था गन बनेको काय व ध¸ 2075

नेपाल सरकारबाट वीकृत काय व ततृीकरण तवेदन¸ 2074

देश नं. ५ सावज नक खचको मापद ड¸ काय व ध र मीत य यतास ब धी नदिशका¸ 2075

देश सरकारको नी त तथा काय म र बजेट

3.8.2 यस कायालयले अवल वन गन विश नी त तथा कानून

यस कायालयले 3.6.1 मा उ लेिखत नी त तथा कानूनको अ त र आ नो काय स पादनमा अवल बन

गन विश नी त तथा कानूनह न नानसुार रहेका छन ्।

21

कमचार समायोजन ऐन¸ 2075

थानीय सरकार स ालन ऐन २०७४

देश सेवाका कमचार यव थापन काय व ध 2075

मु यम ी ामीण वकास काय म स ालन काय व ध 2075

अ तर सरकार व यव थापन ऐन 2074

देश नं. ५ आ थक सामािजक वकासको ि थ त प

यसका अ त र गठन आदेशह , नेपाल सरकार मि प रष का नणयह , देश सभाका नणयह ,

देश सरकार मि प रष का नणयह आ द।

3.9 संगठन संरचना र दरव द ववरण

नेपाल सरकार (मि प रष ) बाट २०७५/२/६ गते देश सरकारको संगठन संरचना र दरव द

ववरण वीकृत भएको र देश सरकारबाट संगठन र यव थापन सव ण नभएस मका ला ग सोह

संगठन संरचना र दरव द ववरणबमोिजम कायस पादन भइरहेको छ ।

3.9.१ संगठन संरचना

22

ता लका नं. 3.१ दरव द र पदपू तको अव था

( ोतः मु यम ी तथा मि प रष को कायालय)

3.10 आथक वष २०७५/७६ मा स पादन भएका मह वपूण कायह

मि प रष को बैठकका 5४ वटा र आ थक वष २०७५/७६ फा गणु मसा तस ममा 15 वटा बैठकका 106 वटा नणयह म ये केह नणयह म ालय आफैले काया वयन गरेको र केह नणयह काया वयनका ला ग स ब धीत म ालयह मा पठाईएको ।

मि प रषदबाट पा रत 35 वटा वधेयकह देश सभामा पेश ग रएको, मि प रषदबाट पा रत

४ वटा नयमावल , ८ वटा काय व ध तथा नदिशका र २ वटा गठन आदेश काया वयन

भएको ।