Volume 11, Supplement 2, 2009 ISSN 1509-3492

Indexed in: Index Medicus / MEDLINE,

Excerpta Medica / EMBASE

and Index Copernicus

www.ortopedia.com.pl

PROGRAMME

ABSTRACTS

IIIrd CENTRAL EUROPEAN CONGRESS ON OSTEOPOROSIS AND OSTEOARTHRITIS

XVth CONGRESS OF THE POLISH OSTEOARTHROLOGY SOCIETY

AND POLISH FOUNDATION OF OSTEOPOROSIS

Krakow, 24-26 September 2009

PRO GRAM SE SJISCIEN TI FIC SES SIONS

I DZIEŃ – 24.09.09 (czwar tek)I DAY – (Thurs day)

se sja czasses sion ti me

S01 14.00-15.05 Doświadczalne i kliniczne aspekty osteoporozy 65’

Experimental and clinical aspects of osteoporosisPrzewodniczący: Pluskiewicz W. (Zabrze), Bolanowski M. (Wrocław), Holzer G. (Austria)Chairmen

L01 Pytlik M., Cegieła U., Nowińska B. i wsp. (Sosnowiec) 10’

Wpływ jednoczesnego stosowania omeprazolu i alendronianu na własności mechaniczne kości długich u owariektomizowanych szczurów (Effect of concurrent administration of omeprazole and alendronate on the mechanical properties of long bones in ovariectomized rats)

L02 Rudenko E., Romanov G. (Belarus) 10’

Bone mineral density in young male patients after thyroidectomy (Gęstość mineralna kości u młodych mężczyzn po tyroidektomii)

L03 Holzer G. (Austria) 10’

The contribution of cortical versus trabecular bone to femoral neck strength (Wpływ kości korowej i kości gąbczastej na wytrzymałość szyjki kości udowej)

L04 Konstantynowicz J., Porowski T., Abramowicz P. i wsp. (Białystok) 10’

Niskie wydalanie cytrynianów z moczem jako potencjalny czynnik ryzyka łamliwości kości u dzieci i młodzieży z hiperkalciurią (Potential role of urinary citrate and calcium excretion in the pathogenesis of fragility fractures among children and adolescents)

L05 Ring F., Peel N.S.A. (United Kingdom) 12’

Identification of vertebral fractures (Rozpoznawanie złamań kręgowych)Dyskusja (Discussion) 13’

Przerwa – Break 5’

S02 15.10-16.25 Choroby metaboliczne kości u dzieci i młodzieży 75’

Sekcja PFO Chorób Metabolicznych Kości w Wieku Rozwojowym Bone metabolic diseases in children and adolescents PFO Section of Metabolic Bone Diseases in Developmental Age

Przewodniczący: Chlebna-Sokół D. (Łódź), Lorenc R.S. (Warszawa), Chairmen Konstantynowicz J. (Białystok)

L06 Chlebna-Sokół D. (Łódź) 10’

Cele i zadania Sekcji Chorób Metabolicznych Kości Dzieci i Młodzieży (SekcjiPediatrycznej PFO) (The aims and tasks of the Section of Children and AdolescentsMetabolic Bone Diseases (PFO Paediatric Section)

L07 Lorenc R.S., Płudowski P. (Warszawa) 20’

Diagnostyka osteoporozy u dzieci i młodzieży w świetle aktualnych ustaleń (Osteoporosis in children and adolescents: the actual vision)

L08 Popko J. (Białystok) 12’

Złamania kręgów u dzieci i młodzieży (Pediatric spine injuries) L09 Jakubowska-Pietkiewicz E. (Łódź) 12’

Co z diagnostyką chorób metabolicznych kości u niemowląt i małych dzieci (What is the bone metabolic diseases diagnostics in infants and children under 5 years)

19

L10 Falameeva O.V., Sadovoy M.A. (Russia) 10’

The quality of bone tissue as a risk factor for vertebral compression fractures in children (Jakość tkanki kostnej jako czynnik ryzyka kompresyjnych złamań kręgosłupa u dzieci)Dyskusja (Discussion) 11’

Przerwa – Break 15’

S03 16.40-18.05 Osteoporoza w praktyce 85’

Osteoporosis in practicePrzewodniczący: Maalouf G. (Lebanon), Sewerynek E. (Łódź)Chairmen

L11 Górecki A., Marczyński W., Czerwiński E. i wsp. (Warszawa) 15’

Zasady profilaktyki, rozpoznawania i leczenia osteoporotycznych złamań kości (The principles of prophylaxis, diagnosis and treatment of osteoporotic bone fractures)

L12 Księżopolska-Orłowska K. (Warszawa) 15’

Dylematy fizjoterapii w osteoporozie (Osteoporosis physiotherapy dilemmas) L13 Misiorowski W. (Warszawa) 15’

Leczenie osteoporozy u mężczyzn (Therapy of osteoporosis in men)L14 Maalouf G. (Lebanon) 15’

Bone augmentation in osteoporosis – an update on vertebroplasty and kyphoplasty(Umacnianie kości w osteoporozie – aktualne dane o wertebroplastyce i kyfoplastyce)

L15 Pluskiewicz W., Adamczyk P., Franek E. i wsp. (Katowice) 10’

Zgodność między metodą FRAX® i nomogramem wg Nguyen et al. w ocenie 10-cio letniego ryzyka złamań (Conformity between 10-year probability of osteoporotic fracture assessed by FRAX® and nomogram by Nguyen et al.)Dyskusja (Discussion) 15’

Przerwa – Break 10’

18.15 Uroczyste otwarcie KongresuOpening ceremony

I01 Kanis J.A. (United Kingdom) 30’

Use of FRAX® in identification of persons who are at high fracture risk.(Zastosowanie metody FRAX® w identyfikacji osób z wysokim ryzykiem złamania)

I02 Papapoulos S.E. (The Netherlands) 25’

Treating osteoporosis beyond five years (Leczenie osteoporozy powyżej pięciu lat)

20.00 Przyjęcie powitalne Welcome reception

II DZIEŃ – 25.09.09 (piątek)II DAY (Friday)

se sja czasses sion ti me

S04 8.30-9.55 Zagrożenie złamaniami osteoporotycznymi 85’

Burden of osteoporotic fracturesPrzewodniczący: Burckhardt P. (Switzerland), Reginster J-Y. (Belgium), Chairmen Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa)

L16 Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa) 15’

Przyczyny niedoboru witaminy D i zasady suplementacji (The causes of vitamin D deficiency and rules of supplementation)

20

L17 Burckhardt P. (Switzerland) 20’

Safety of long term supplementation vitamin D and calcium (Bezpieczeństwo długotrwałej suplementacji witaminą D i wapniem)

L18 Reginster J-Y. (Belgium) 20’

Burden of osteoporotic fractures in Europe (Zagrożenie złamaniami osteoporotycznymi w Europie)

L19 Resch H. (Austria) 20’

Treatment of patients with higher risk of fracture but normal/osteopenic BMD (Leczenie pacjentów ze zwiększonym ryzykiem złamania ale normalnym/osteopenicznym BMD)Dyskusja (Discussion) 10’

Przerwa – Break 5’

S05 10.00-11.20 Kogo leczyć w Polsce? 80’

Whom to treat in Poland?Przewodniczący: Kanis J.A. (United Kingdom), Czerwiński E. (Kraków), Chairmen Badurski J.E. (Białystok)

L20 Badurski J.E., Dobreńko A., Johansson H. i wsp. (Białystok) 20’

Perspektywy zastosowania narzędzia FRAX® w Polsce (The prospects of the FRAX® tool in Poland)

L21 Czerwiński E., Osieleniec J., Kumorek A. i wsp. (Kraków) 15’

Ocena skuteczności identyfikacji ryzyka złamania metodą FRAX® w 10-cio letniej obserwacji (Evaluation of efficacy in identification of fracture risk using FRAX® method in 10-year observation)

L22 Lorenc R.S., Karczmarewicz E. (Warszawa) 15’

Perspektywy i ograniczenia związane z wdrażaniem FRAX® w rutynowej diagnostyce osteoporozy (Benefits and limitation of establishing FRAX® for routine diagnostic and therapeutic procedure)

L23 Johansson H., Oden A., Kanis J.A. i wsp. (United Kingdom) 12’

A translation approach to clinical guideline development with FRAX®

(Implementacja postępów FRAX® do wytycznych klinicznych)Dyskusja (Discussion) 18’

Przerwa – Break 15’

S06 11.35-13.00 Przebudowa kości a złamania w osteoporozie – SERVIER 85’

Bone remodeling and fractures in osteoporosis – SERVIERPrzewodniczący: Czerwiński E. (Kraków), Lorenc R.S. (Warszawa)Chairmen

L24 Czerwiński E., Borowy P. (Kraków) 20’

Farmakoterapia osteoporozy dziś i jutro (Pharmacotherapy of osteoporosis today and tomorrow)

L25 Chapurlat R. (France) 25’

Prevention and treatment of osteoporotic vertebral fractures (Profilaktyka i leczenieosteoporotycznych złamań kręgowych)

L26 Reginster J-Y. (Belgium) 25’

Effect of long-term strontium ranelate treatment on the risk of non vertebral fractures (Wpływ długoterminowego leczenia ranelinianem strontu na ryzyko złamań pozakręgowych) 25’

Dyskusja (Discussion) 15’

21

22

13.00-14.20 LunchSesja plakatowa – Poster sessionObecność autorów przy plakatach wg numeracji (Authors presence):13.00-13.40 (nr P01-P32)13.40-14.20 (nr P33-P70)Komisje Plakatowe – Poster CommissionsI Głuszko P. (Kraków), Chlebna-Sokół D. (Łódź), Horst-Sikorska W. (Poznań)II Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa), Franek E. (Warszawa), Więcek A. (Katowice)

13.30-14.00 Instruktaż Nordic Walking – Nordic Walking training session 30’

S07 14.20-15.40 Możliwości wykorzystania układu RANK/ RANK Ligand OPG 80’

w leczeniu osteoporozy - AMGEN The possibilities of implementation of RANK/RANK Ligand OPG pathway in treatment of osteoporosis – AMGEN

Przewodniczący: Czerwiński E. (Kraków), Rizzoli R. (Switzerland)Chairmen

L27 McCloskey E. (United Kingdom) 20’

Fracture risk: FRAX® and response to treatment (Ryzyko złamania: FRAX® a efekty leczenia)

L28 Rizzoli R. (Switzerland) 20’

Latest results in preclinical studies on the Rank-RankL /Osteoprotegerine Pathway (Ostatnie wyniki przedklinicznych badań nad układem Rank-RankL/Osteoprotegeryna)

L29 Kutilek S. (Czech Republic) 20’

Effect of RANK Ligand inhibitor on BMD and fracture risk in osteoporosis (Wpływ inhibitora RANK Ligand na BMD oraz ryzyko złamania w osteoporozie) Dyskusja (Discussion) 20’

Przerwa – Break 5’

S08A 15.45-16.45 Osteoporoza posterydowa – ELI LILLY 60’

Glucocorticoid induced osteoporosisPrzewodniczący: Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa), Stepan J. (Czech Republic)Chairmen

L30A Marcinowska-Suchowierska E. 15’

Parathormon – mechanizm działania a skuteczność w leczeniu osteoporozy(Parathyroid hormone – mechanisms o action and efficacy in osteoporosis treatment)

L30B Tłustochowicz W. (Warszawa) 15’

Problemy kliniczne osteoporozy posterydowej (Clinical problems in glucocorticoid induced osteoporosis)

L31 Stepan J. (Czech Republic) 15’

Anabolic treatment in osteoporosis – present and future (Anaboliczne leczenie osteoporozy – obecnie i w przyszłości)Dyskusja (Discussion) 15’

Przerwa – Break 5’

S08B 16.50-17.50 Kliniczne aspekty leczenia osteoporozy 60’

Clinical aspects of treatment of osteoporosisPrzewodniczący: Tłustochowicz W. (Warszawa), Franek E. (Warszawa)Chairmen

L32 Franek E. (Warszawa) 15’

Zastosowanie kwasu zoledronowego dożylnie w leczeniu osteoporozy (Intravenouszoledronic acid in osteoporosis treatment)

L33 Tałałaj M. (Warszawa) 20’

Ryzyko złamań w osteoporozach wtórnych (Bone fracture risk at secondary osteoporoses) L34 Leszczyński P. (Poznań)

Występowanie złamań osteoporotycznych u kobiet chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) (Prevalence of osteoporotic fractures in female rheumatoid arthritis (RA patients)) 10’ Dyskusja (Discussion) 15’

19.30 Bankiet – BanquetBest Western Premier Krakow Hotel

III DZIEŃ – 26.09.09 (Sobota)III DAY (Saturday)

se sja czasses sion ti me

S09 8.30-9.45 Upadki i ich następstwa – problem nadal niedoceniany 75’

Falls and their consequences – problem still underestimatedPrzewodniczący: Marczyński W. (Otwock), Kruczyński J. (Bydgoszcz), Chairmen Grodzicki T. (Kraków)

L35 Kumorek A., Milert A., Czerwiński E. (Kraków) 12’

Przyczyny upadków u kobiet powyżej 50 roku życia żyjących samodzielnie w populacji Małopolskiej (Causes of falls in women above 50 years of age living in dwelling community in population of Malopolska)

L36 Białoszewski D., Mosiołek A., Słupik A. i wsp. (Warszawa) 12’

Występowanie upadków i ich wpływ na aktywność ruchową osób po 65 roku życia zamieszkałych na wsi (Incidence of falls and their effect on mobility of individuals over 65 years of age living in rural areas)

L37 Horst-Sikorska W., Wawrzyniak A., Marcinkowska M. (Poznań) 12’

Losy chorych po złamaniu szyjki kości udowej (Fate of patients after femoral neck fracture)

L38 Bzinkowska D. (Kraków) 15’

Tai chi/taijiquan a upadki (Tai chi/ taijiquan and falls)L39 Skalska A. (Kraków)

Terapia wielolekowa a upadki w podeszłym wieku (Polypharmacy and falls in the elderly) 12’

Dyskusja (Discussion) 12’

10.00-12.00 Warsztaty Tai Chi (Bzinkowska D.) wg zgłoszeń 120’

Tai Chi workshops – acc. to enrolments Przerwa – Break 5’

S10 9.50-11.35 Choroba zwyrodnieniowa stawów 105’

OsteoarthritisPrzewodniczący: Szczepański L.(Lublin), Badurski J.E. (Białystok)Chairmen

L40 Szczepański L. (Lublin) 20’

Standardy leczenia choroby zwyrodnieniowej (Recommendations for the management of osteoarthritis)

23

24

L41 Badurski J.E. (Białystok) 15’

Refleksje na temat leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów (Reflections on treatment of osteoarthritis)

L42 Jabłoński M. (Lublin) 15’

Iniekcje dostawowe w chorobie zwyrodnieniowej– placebo czy leczenie? (Intraarticular injections for degenerative joint disease – a mere placebo?)

L43 Filipowicz-Sosnowska A. (Warszawa) 15’

Perspektywy zastosowania nowych terapii w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów (Perspectives of application of new therapies in treatment of osteoarthritis)

L44 Gaciong Z. (Warszawa) 15’

Powikłania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (Toxicity of non-steroidal anti-inflammatory drugs)

L45 Markoll R., Toohil T., Lindecken D (France) 10’

Pulsed Signal Therapy for the treatment of osteoarthritis: double-blind and clinical study results in 70,000 patients (Terapia pulsacyjna w leczeniu osteoartrozy: wyniki 70,000pacjentów w podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym) Dyskusja (Discussion) 15’

Przerwa – Break 15’

S11 11.50-13.10 Optymalizacja leczenia osteoporozy – ROCHE 80’

Optimalization of treatment of osteoporosis – ROCHEPrzewodniczący: Czerwiński E. (Kraków), Sewerynek E. (Łódź)Chairmen

L46 Czerwiński E., Osieleniec J. (Kraków) 20’

Skuteczność przeciwzłamaniowa ibandronianu (Antifracture efficacy of ibandronate)L47 Sewerynek E. (Łódź) 20’

Praktyczne problemy długoterminowego leczenia osteoporozy (Practical issues of long-term osteoporosis therapy)

L48 Epstein S. (USA) 25’

N-Bisphosphonates fracture efficacy focusing on an extended dosing therapy withibandronate (Wpływ n-bisfosfonianów na złamania w przypadku wydłużonego okresu dawkowania na przykładzie ibandronianu) Dyskusja (Discussion) 15’

13.10-14.00 LunchSesja plakatowa - Poster session

Obecność autorów przy plakatach wg numeracji (Authors presence):13.10-13.35 (nr P01-P32)13.35-14.00 (nr P33-P70)

S12 14.00-15.00 Dyskusja okrągłego stołu – Quo Vadis FRAX w Europie Środkowej 60’

Round table discussion – Where is FRAX going to in Central Europe

S13 15.00-16.35 Problemy w leczeniu osteoporozy i podsumowanie sesji plakatowej 95’

Problems in treatment of osteoporosis and poster session summaryPrzewodniczący: Głuszko P. (Kraków), Sewerynek E. (Łódź), Rudenko E. (Belarus)Chairmen

L49 Horvath C., Meszaros S., Kricsfalusy M. i wsp. (Hungary) 10’

First experiences with FRAX® in the daily management of osteoporosis in Hungary(Wstępne doświadczenia z FRAX® w codziennym leczeniu osteoporozy na Węgrzech)

L50 Przedlacki J. (Warszawa) 10’

Metoda FRAX® czy metoda jakościowa w osteoporozie? (FRAX® or qualitative method in osteoporosis?)

L51 Napiórkowska L., Budlewski T., Jakubas-Kwiatkowska W. i wsp. (Warszawa) 10’

Częstość występowania i czynniki stowarzyszone z niedoborem witaminy D u starszych kobiet w Polsce (Prevalence and factors associated with low serum vitamin D concentration in elderly women in Poland)

L52 Fedak D., Kuźniewski M., Sułowicz W. i wsp. (Kraków) 10’

Niedokarboksylowana osteokalcyna (Glu-OC) – nowy marker obrotu kostnego i wskaźnik zwapnień naczyń wieńcowych u chorych z przewlekłą chorobą nerek leczonych hemodializami (Undercarboxylated osteocalcin (Glu-0C) as a novel marker of bone metabolism and coronary artery calcifications in ESRD patients)

L53 Bucuras D., Marginean O., Militaru A. (Romania) 10’

Impact of hypogonadism on bone mineral density in patients with secondary hyperparathyroidism (ESRD) (Wpływ hipogonadyzmu na gęstość mineralną kości u pacjentów z wtórną nadczynnością przytarczyc (ESRD))

L54 Povoroznyuk V.V., Vayda V.M., Dzerovych N.I. (Ukraine) 10’

Bone mineral density in postmenopausal women with osteoporotic fractures (Gęstość mineralna kości u kobiet pomenopauzalnych ze złamaniami osteoporotycznymi)

L55 Bryl N., Horst-Sikorska W., Michalak M. i wsp. (Poznań) 10’

Ocena czynników wpływających na współpracę z pacjentem w leczeniu osteoporozy (The assessment of factors influencing doctor-patient cooperation in osteoporosis) Prezentacja wybranych plakatów. 3 wykłady po 3 min Presentation of selected posters. 3-minute presentations of 3 posters 9’ Dyskusja (Discussion) 16’

S14 15.00-16.00 Spotkanie z ekspertem 60’

Meet the expert Badurski J.E. (Białystok)Ocena ryzyka złamania w praktyce codziennej (Evaluation of fracture risk in everyday practice)Lorenc R.S. (Warszawa)Miejsce densytometrii w diagnostyce osteoporozy(Place of densitometry in diagnosis of osteoporosis) Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa)Diagnostyka obniżonej masy kostnej (Diagnostics of low bone mass)Krzyczkowska-Sendrakowska M. (Kraków)Hormonalna terapia zastępcza a osteoporoza (Hormone replacement therapy and osteoporosis)

16.40 Zamknięcie KongresuClosing ceremony

25

SPIS PLAKATÓWCONTENTS OF POSTERS

Kliniczne aspekty osteoporozyClinical aspects of osteoporosis P01 Nawrat-Szołtysik A., Żmudzka-Wilczek E. (Ruda Śląska)

Sylwetka osteoporotyczna a charakterystyczny ból pleców związany z osteoporozą(Osteoporosis figure vs characteristics backache connected with osteoporosis)

P02 Pluskiewicz W., Wilk R., Wielgórecki A. i wsp. (Katowice)Występowanie niskoenergetycznych złamań bliższego końca kości udowej u mężczyzn i kobiet w wieku powyżej 50 roku życia, zamieszkałych w powiecie tarnogórskim oraz mieście Piekary Śląskie (The incidence of low energy hip fracture in the over 50 year old female and male population of the district of Tarnowskie Góry and the city Piekary Śląskie)

P03 Plebański R., Dorman T., Synder M. i wsp. (Łódź)Diagnostyka i leczenie osteoporozy u pacjentów po złamaniu niskoenergetycznym(Diagnosis and treatment of osteoporosis in patients after low-energy fracture)

P04 Młot-Michalska M., Grzegorzewska A.E. (Poznań)Mineralna gęstość kości w powiązaniu z klinicznymi i laboratoryjnymi parametrami chorych leczonych dializą otrzewnową (Bone mineral density in connection with clinical and laboratory parameters of peritoneal dialysis patients)

P05 Povoroznyuk V.V., Dzerovych N.I., Karasevskaya T.A. (Ukraine)Bone mineral density in Ukrainian women (Gęstość mineralna kości u kobiet na Ukrainie)

P06 Povoroznyuk V.V., Orlyk T.V., Kreslov Y.A. (Ukraine)Relationship of bone state and hormonal status in men (Związek pomiędzy stanem kośćca a gospodarką hormonalną u mężczyzn)

P07 Povoroznyuk V.V., Dzerovych N.I. (Ukraine)Bone mineral density according to answer IOF’s One-Minute Osteoporosis Risk Test (Gęstość mineralna kości w powiązaniu z wynikiem Jednominutowego Testu Ryzyka Osteoporozy IOF)

P08 Povoroznyuk V.V., Forosenko V.S. (Ukraine)Medico-social implications of the osteoporotic proximal hip fractures (Medyczno-społeczne następstwa osteoporotycznych złamań bliższego końca kości udowej)

P09 Pabjan K., Wądołowska L., Słowińska M.A. i wsp. (Kielce)Status tkanki kostnej w relacji do aktywności fizycznej i spożycia produktów mlecznych i wapnia w parach rodzinnych matka-córka. Badania wstępne (Status of bone tissue in relation to physical activity and consumption of dairy products and calcium in mother-daughter family pairs. Pilot study)

P10 Bucuras D., Marginean O., Militaru A. (Romania)QUS versus DXA in diagnosing bone demineralization in ESRD patients (QUS versus DXA w diagnostyce demineralizacji kości u pacjentów z ESRD)

P11 Skowrońska-Jóźwiak E., Lewiński A. (Łódź)Osteoporoza wtórna u dorosłej pacjentki z nieleczoną wrodzoną niedoczynnością przysadki – trudności diagnostyczne i terapeutyczne – opis przypadku (Secondary osteoporosis in an adult patient with congenital, untreated panhypopituitarism – diagnostic and therapeutic obstacles – a case report)

P12 Podfigurna-Stopa A., Męczekalski B. (Poznań)Ocena gęstości tkanki kostnej kręgosłupa (odcinek lędźwiowy) pacjentek z rozpoznanym czynnościowym podwzgórzowym brakiem miesiączki (The estimation of spinal bone mass density (lumbar part spine) of patients with functional hypothalamic amenorrhea)

P14 Bączyk G., Opala T., Kleka P. (Poznań)Depresja i jakość życia kobiet z osteoporozą pomenopauzalną (Depression and quality of life in postmenopausal women with osteoporosis)

P15 Chrzan B.R. (Norway)Co pacjenci chorujący na osteoporozę wiedzą o swojej chorobie? (What the patients suffering from osteoporosis know about their disease?)

26

Diagnostyka osteoporozy i ocena ryzyka złamaniaDiagnostics of osteoporosis and fracture risk evaluation P16 Słowińska M.A., Wądołowska L. (Olsztyn)

Występowanie niezależnych czynników ryzyka złamania u osób starszych o różnym stopniu odżywienia (The occurrence of independent factors of fracture risk in elderly persons with varied nutritional status)

P17 Milert A., Jurgiełan A., Borowy P. i wsp. (Kraków)Występowanie czynników ryzyka złamań osteoporotycznych w populacji krakowskiej(Incidence of risk factors of osteoporotic fractures in Krakow population)

P18 Rudenka E.V., Predko N.M., Pilipenko M.M. i wsp. (Minsk, Białoruś)Prognostic importance of new IOF One-Minute Osteoporosis Risk Test for the evaluation of risk of osteoporosis in women of Belarus (Znaczenie prognostyczne nowego Jednominutowego Testu Ryzyka Osteoporozy IOF w ocenie ryzyka osteoporozy u kobiet na Białorusi)

P19 Barłowska M., Król D., Osieleniec J. i wsp. (Kraków)BMD szyjki kości udowej i kręgosłupa w ocenie ryzyka złamania osteoporotycznego kości (BMD of the femoral neck and the spine in the assessment of osteoporotic fracture risk)

P20 Osieleniec J., Jewiarz J., Czerwiński E. i wsp. (Kraków)Obniżenie wzrostu jako czynnik ryzyka złamania w osteoporozie (Decrease in height as a risk factor of osteoporotic fracture)

P21 Domagała M., Trybulec B., Osieleniec J. i wsp. (Kraków)Palenie papierosów jako czynnik ryzyka złamań osteoporotycznych (Cigarette smoking as a risk factor of osteoporotic fractures)

P22 Ćwirlej A., Wilmowska-Pietruszyńska A. (Rzeszów)Ocena wpływu systematycznej aktywności fizycznej na gęstość kości u kobiet w wieku 50-60 lat (Evaluation of the influence of systematic physical activity to the bone density for women between the ages of 50-60)

P23 Dytfeld J., Ignaszak-Szczepaniak M., Michalak M. i wsp. (Poznań)Wywiad lekarski vs densytometria w ocenie 10-letniego ryzyka złamania u kobiet powyżej 80. roku życia (Patient’s history vs DEXA in assessment of 10 years’ fracture risk in women over 80 years old)

P24 Ignaszak-Szczepaniak M., Dytfeld J., Gowin E. i wsp. (Poznań)Zastosowanie metody szacowania ryzyka złamań wg algorytmu FRAX® i jej znaczenie dla podejmowania decyzji terapeutycznych – z perspektywy współpracy lekarza rodzinnego z endokrynologiem (The role of fracture risk assessment by FRAX® algorithm and its meaning for making therapeutic decisions in osteoporosis - the perspective of a family doctor and an endocrinologist cooperation)

P25 Przedlacki J., Księżopolska-Orłowska K., Grodzki A. i wsp. (Warszawa)Ocena 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX® w grupie kobiet – pacjentów specjalistycznego centrum osteoporozy regionu mazowsza. Wyniki programu POMOST(Assessment of 10-year bone fracture risk with FRAX® tool in the group of women of specialist centre of osteoporosis in mazovia region. Results of POMOST study)

P26 Przedlacki J., Księżopolska-Orłowska K., Grodzki A. i wsp. (Warszawa)Metoda FRAX® w kwalifikowaniu pacjentów do leczenia farmakologicznego osteoporozy. Wyniki programu POMOST (FRAX® tool in qualifying patients for pharmacological treatment in osteoporosis. Results of POMOST study)

P27 Przedlacki J., Księżopolska-Orłowska K., Grodzki A. i wsp. (Warszawa)Metoda FRAX® w ocenie zmiany ryzyka złamania kości u osób nie leczonych lekami o udowodnionej aktywności przeciwzłamaniowej. Wyniki programu POMOST (FRAX® toolin assessment of 10-year fracture risk changes in patients not treated with antifracture medicines. Results of POMOST study)

P28 Przedlacki J., Staszków M., Żebrowski P. i wsp. (Warszawa)Czy metoda FRAX® jest przydatna w ocenie ryzyka złamania kości u chorych ze schyłkową niewydolnością nerek leczonych dializami? (Is FRAX® tool useful in assessment of bone fracture risk in patients with end-stage renal failure treated with dialysis?)

27

P29 Franek E., Wichrowska H., Gozdowski D. i wsp. (Warszawa)Zastosowanie kalkulatora ryzyka złamania Światowej Organizacji Zdrowia (FRAX®) u otyłych chorych z osteoporozą (WHO fracture risk calculator (FRAX®) in assessment of obese patients with osteoporosis)

P30 Mętel S., Milert A., Drozd A. i wsp. (Kraków)Zastosowanie testu ”Functional Reach” w ocenie treningu równowagi osób starszych zamieszkałych w środowisku domowym (Application of ”Functional Reach” Test in the assessment of balance training of the elderly community dwellers)

P31 Drozdzowska B., Münzer W., Pluskiewicz W. (Warszawa)Stan szkieletu oceniany ilościową metodą ultradźwiękową u osób uprawiających karate – doniesienie wstępne (Skeletal status assessed by quantitative ultrasound in men training karate – preliminary report)

P32 Walicka M., Marcinowska-Suchowierska E. (Warszawa)Przydatność badań laboratoryjnych do oceny ryzyka złamań i w diagnostyce różnicowej niskiej masy kostnej u asymptomatycznych kobiet po menopauzie (Utility of laboratory tests in evaluation of fracture risk and in differential diagnostics of low bone mass in asymptomatic postmenopausal women)

Leczenie osteoporozy, RZS, choroba zwyrodnieniowa Treatment of osteoporosis, RA, osteoarthritis P33 Plebański R., Synder M., Stuss M. i wsp. (Łódź)

Leczenie dożylną postacią kwasu ibandronowego – doniesienie wstępne(Intravenous Ibandronate therapy in osteoporosis – a preliminary report)

P34 Sewerynek E., Stuss M., Małkowski B. i wsp. (Łódź)Stopień przestrzegania zaleceń przewlekłej terapii alendronianem 70 przez pacjentki leczone z powodu osteoporozy (The degree of compliance to recommendations of chronic therapy with Alendronate 70 in patients treated for osteoporosis)

P35 Povoroznyuk V.V., Orlyk T.V., Dzerovych N.I. (Ukraine)Effect of Alendronate in postmenopausal women with systemic osteoporosis treatment(Skuteczność terapii alendronianem u kobiet pomenopauzalnych z osteoporozą uogólnioną)

P36 Dąbrowska E., Kafarski P. (Wrocław)Aminometylenobisfosfoniany – nowe kierunki badań w leczeniu osteoporozy(Aminomethylenebisphosphonates – a new direction of studies on treatment of osteoporosis)

P37 Milenovic N., Popovic B., Vasic B. (Serbia)Corticosteroids therapy in patients with Rheumatoid Arthritis (Terapia glikokortykosteroidami u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów)

P38 Rokita G.M., Pluskiewicz W., Halaba Z.P. i wsp. (Tarnów)Ocena stanu kośćca u kobiet z Reumatoidalnym Zapaleniem Stawów (The assessment of bone status in women with Rheumatoid Arthritis)

P39 Leszczyński P. (Poznań)Wpływ standardowo stosowanego metotreksatu i kortykosteroidów na występowanie złamań u kobiet chorych na Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS) (Influence of standard Methotrexate and Corticosteroids use on fracture risk in female Rheumatoid Arthritis patients)

P40 Povoroznyuk V.V., Grygoryeva N.V. (Ukraine)Effectiveness of two regimes of Glucosamine and Chondroitin for treatment of pain syndrome in patient with knee osteoarthritis (Skuteczność dwóch dawek Glukozaminy i Chondroityny w leczeniu zespołu bólowego u pacjentów ze zwyrodnieniem stawów kolanowych)

P41 Milenovic N., Popovic B., Savic K. (Serbia)Influence of amount of muscle on quality of life in patients with knee osteoarthritis (Wpływ wielkości masy mięśniowej na jakość życia u pacjentów ze zwyrodnieniem stawów kolanowych)

28

29

Zaburzenia metabolizmu kości u dzieci i młodzieży Bone metabolism disorders in children and adolescents P43 Wójcik-Skierucha E., Furmaga-Jabłońska W., Kulik-Rechberger B. (Lublin)

Zachowanie wybranych biochemicznych markerów metabolizmu kostnego u niemowląt z objawami klinicznymi dotyczącymi tkanki kostnej, w zależności od stężenia 25(OH)D w surowicy (Concentration of selected biochemical bone metabolism markers in infants with clinical symptoms of bone tissue disorders to 25(OH)D levels)

P44 Rusińska A., Michałus I., Golec J. i wsp. (Łódź)Nawracające złamania kości u dzieci w regionie łódzkim – poszukiwanie uwarunkowań środowiskowych (The recurrent bone fractures in children in Lodz – search for environmental determinations)

P45 Michałus I., Prochowska A., Chlebna-Sokół D. (Łódź)Ocena masy kostnej metodą ultradźwiękową u dzieci w okresie noworodkowym(Ultrasound evaluation of children’s bone mass in neonatal period)

P46 Chlebna-Sokół D., Karalus J. (Łódź)Ocena stężeń hormonów kalcitropowych u dzieci z niską masą kostną (The evaluation of calcitropic hormones’ concentrations in children with low bone mass)

P47 Chełchowska M., Gajewska J., Ambroszkiewicz J. i wsp. (Warszawa)Markery obrotu kostnego u dzieci z otyłością prostą w okresie przedpokwitaniowym(Bone turnover markers in prepubertal obese children)

P48 Kulik-Rechberger B., Możejko-Pastewka B., Wójcik-Sierucha E. i wsp. (Lublin)Udział leptyny i wisfatyny w metabolizmie tkanki kostnej u dziewcząt w okresie pokwitania (The contribution of Leptin and Visfatin to bone metabolism in girls during puberty)

P49 Kutilek S. (Czech Republic)Transient hyperphosphatasemia of infancy and early childhood – analysis of published reports (Przejściowa hiperfosfatemia u niemowląt i we wczesnym dzieciństwie- analiza opublikowanych doniesień)

P50 Gajewska J., Ambroszkiewicz J., Klemarczyk W. i wsp. (Warszawa)Aktywność kostnej frakcji fosfatazy alkalicznej u dzieci otyłych przed i po wprowadzeniu programu leczniczego (Activity of Bone Alkaline Phosphatase (BALP) in obese children before and after lifestyle intervention)

P51 Abramowicz P., Konstantynowicz J., Białokoz-Kalinowska I. i wsp. (Białystok)Wysokie stężenie cholesterolu jako czynnik ryzyka złamań u dziewcząt z otyłością(Serum cholesterol may account for increased fracture rate in girls with obesity)

P52 Sowińska-Przepiera E., Andrysiak-Mamos E., Syrenicz M. i wsp. (Poznań)Gęstość mineralna kości, jako wskaźnik zaburzeń hormonalnych i metabolicznych u dziewcząt w okresie rozwojowym (Bone mineral density as an indicator of hormonal and metabolic disturbance in girls in developmental period)

P53 Długołęcka B., Czeczelewski J., Raczyńska B. (Warszawa)Ocena poziomu mineralizacji (BMC) i gęstości (BMD) kości młodych pływaczek (Evaluation of bone mineral content (BMC) and density (BMD) of young swimmers)

P54 Jędrzejewska A., Szota M., Czernicki K. i wsp. (Katowice)Osteoporoza jako jedno z powikłań występujących w tetraplegicznej postaci mózgowego porażenia dziecięcego (Osteoporosis as a complication of the tetraplegic form of infantile Cerebral Palsy)

P55 Okurowska-Zawada B., Konstantynowicz J., Kułak W. i wsp. (Białystok)Czynniki ryzyka osteoporozy i złamań kości kończyn dolnych u dzieci z przepukliną oponowo-rdzeniową (Risk factors for osteoporosis and lower limb fractures in children with Meningomyelocele)

P56 Jakubowska-Pietkiewicz E., Szczepaniak-Kubat A., Zalewska-Szewczyk B. i wsp. (Łódź)Stan kośćca u dzieci w momencie rozpoznania choroby limfoproliferacyjnej (Skeletal status at the moment of diagnosing lymphoproliferative disorder in children and adolescents)

30

P57 Ambroszkiewicz J., Gajewska J., Chełchowska M. i wsp. (Warszawa)Stężenie markerów obrotu kostnego u dzieci chorych na fenyloketonurię i galaktozemię leczonych dietami eliminacyjnymi (Concentration of bone turnover markers in phenylketonuric and galactosemic children treated with elimination diets)

P58 Rusińska A., Świątkowska M., Koziołkiewicz W. i wsp. (Łódź)Analiza jakościowa białek osocza u dzieci z wielokrotnymi złamaniami kości – badania pilotażowe (The qualitative analysis of plasma proteins in children with the multiple fractures – a pilot survey)

P59 Sierpinska T., Konstantynowicz J., Szarmach I. i wsp. (Białystok)Osteopenia towarzysząca rzadkiemu przypadkowi Zespołu Witkopa (Tooth and Nail Syndrome) u 14-letniej dziewczynki (Osteopenia associated with a rare case of Tooth and NailSyndrome in a 14-year old girl)

Badania doświadczalne i tematy wolne Experimental studies and free topics P60 Cegieła U., Pytlik M., Nowińska B. i wsp. (Sosnowiec)

Wpływ jednoczesnego stosowania pantoprazolu i alendronianu na parametry histomorfometryczne kości długich u owariektomizowanych szczurów (Effect of concurrent administration Pantoprazole and Alendronate on histomorphometric parameters of long bones in ovariectomized rats)

P61 Cegieła U., Nowińska B., Pytlik M. i wsp. (Sosnowiec)Wpływ flufenazyny i risperidonu na własności mechaniczne kości udowej szczurów (Effect of Fluphenazine and Risperidone on bone mechanical properties in rats)

P62 Nowińska B., Pytlik M., Cegieła U. i wsp. (Sosnowiec)Wpływ perazyny i olanzapiny na własności mechaniczne kości długich u owariektomizowanychszczurów (Effects of Perazine and Olanzapine on mechanical properties of long bones in ovariectomized rats)

P63 Pytlik M., Nowińska B., Cegieła U. i wsp. (Sosnowiec)Wpływ risperidonu i flufenazyny na parametry histomorfometryczne kości długich u owariektomizowanych szczurów (Effect of Risperidone and Fluphenazine on histomorphometric parameters of long bones in ovariectomized rats)

P64 Czykier E., Brzóska M. (Białystok)Niekorzystny wpływ rocznego narażenia na kadm na funkcję jąder szczurów (Unfavourable effect of one-year exposure to Cadmium on the function of rat testes)

P65 Zygmunt A., Cyniak-Magierska A., Wojciechowska-Durczyńska K. i wsp. (Łódź)Osteomalacja onkogenna – opis przypadku. Rola fosfatonin w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej (Oncogenic Osteomalacia – case report. Role of phosphatonins in regulation of Calcium and Phosphate metabolism)

P66 Muszyńska-Rosłan K., Latoch E., Panasiuk A. i wsp. (Białystok)Polimorfizm receptora witaminy D a złamania u pacjentów po leczeniu w dzieciństwie choroby nowotworowej (Vitamin D receptor gene polymorphism and fractures in children treated for cancer)

P67 Andrysiak-Mamos E., Sowińska-Przepiera E., Syrenicz A. (Szczecin)Wpływ 17-Beta-Estradiolu na modyfiakcję systemu RANK-L/RANK/OPG u pacjentek z Zespołem Turnera (The influence of 17-Beta-Oestradiol on modification of the RANK-L/RANK/OPG system in patients with the Turner’s Syndrome)

P68 Nowak Z., Konieczna M., Baczyński D. i wsp. (Warszawa)Doświadczenia własne w stosowaniu cynakalcetu u chorych z wtórną nadczynnością przytarczyc (Cinacalcet in the therapy of secondary hyperparathyroidism – own experiences)

P69 Luzin V.I., Lubenets A.A., Stry V.V. i wsp. (Ukraine)Morphogenesis of the skeletal bones after implantation of hydroxyapatite into the tibia(Morfogeneza kości szkieletu po implantacji hydroxyapatytu do kości piszczeli)

P70 Muszyńska-Rosłan K., Panasiuk A., Krawczuk-Rybak M. i wsp. (Białystok)Polimorfizm receptora estrogenowego typu alfa a występowanie złamań u pacjentów po leczeniu w dzieciństwie choroby nowotworowej (Estrogen receptor alpha (ERα) gene polymorphism and fractures in children treated for cancer)

STRESZC ZE NIAABS TRACTS

RE FE RA TYLEC TU RES

PLA KA TYPO STERS

45

ZE SPÓŁ RE DAK CYJ NYEDI TO RIAL COM MIT TEE

dr hab. med. Edward Czer wiń skimgr Aga ta Mi lertmgr Bar tosz Try bu lec

46

I01USE OF FRAX® IN IDEN TI FI CA TION OF PER SONS WHO ARE AT HIGH FRAC TU RE RISK

Ka nis J.A.WHO Col la bo ra ting Cen tre for Me ta bo lic Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field Me di cal Scho ol, UK

Tre at ment is com mon ly di rec ted on the ba sis of bo ne mi ne ral den si ty (BMD). In the UK, tre at ment is re com men dedwhen the T -sco re for BMD is fo und to be less than -2.5 SD. The sa me T -sco re has, ho we ver, qu ite a dif fe rent si gni fi can ce atdif fe rent ages. For exam ple, the 10-year pro ba bi li ty of hip frac tu re for wo men in the UK with a T -sco re of -3 SD is 3.2%at the age of 50 years, but 19.8% at the age of 80 years. Thus, frac tu re risk pre dic tion is opti mi sed by in te gra ting in for ma -tion on risk fac tors that con tri bu te to frac tu re risk in de pen den tly of BMD.

A pro gram me of the WHO Col la bo ra ting Cen tre at Shef field has be en to iden ti fy and va li da te re adi ly used risk fac torsthat can pro vi de in for ma tion on frac tu re risk in ad di tion to that pro vi ded by BMD and age. Ad di tio nal risk fac tors, iden ti -fied from 12 pro spec ti ve po pu la tion -ba sed co horts, in c lu de pre vio us fra gi li ty frac tu res, a fa mi ly hi sto ry of hip frac tu re,rheu ma to id ar th ri tis, smo king, al co hol and the use of oral glu co cor ti co ids. The ir com bi ned use with (or wi tho ut) BMD en -han ces the sen si ti vi ty of frac tu re pre dic tion wi tho ut sa cri fi cing spe ci fi ci ty. The uti li ty of the risk fac tors has be en va li da tedin the in de pen dent po pu la tion -ba sed co horts of 230,000 in di vi du als fol lo wed for 1.2 mil lion per son -years.

The in ter -re la tion ship be twe en risk fac tors has led to the de ve lop ment of FRAX®. FRAX® (www.shef.ac.uk/FRAX) pro -vi des mo dels for the as ses sment of the 10-year pro ba bi li ty of frac tu re in men and wo men, ba sed on the risk of frac tu re andof de ath.

The risk of frac tu re va ries mar ke dly aro und the world – par ti cu lar ly the risk of hip frac tu re. By con trast, the risk of fe -red by the va rio us cli ni cal risk fac tors do es not va ry mar ke dly. For this re ason, FRAX® mo dels are ca li bra ted to the epi de -mio lo gy of the co un try in which they are to be used. Se ve ral mo dels are ava ila ble for dif fe rent co un tries in c lu ding Au stria,Chi na, Fran ce, Ger ma ny, Ita ly, Ja pan, Spa in, Swe den, Swit zer land, Tur key, and the UK and US. Se ve ral mo dels are un derde ve lop ment.

The abi li ty to as sess frac tu re risk from cli ni cal risk fac tors per mits in te rven tion in men and wo men that is ba sed not so -le ly on BMD. The re fo re, dia gno stic thre sholds for oste opo ro sis (ba sed on BMD) dif fer from in te rven tion thre sholds whichare mo re ide al ly ba sed on frac tu re pro ba bi li ties. The set ting of in te rven tion thre sholds will va ry from co un try to co un trysin ce the se will de pend the im por tan ce of oste opo ro sis, the he ath ca re bud get al lo ca ted, cur rent prac ti ce gu ide li nes and he alth eco no mic con si de ra tions. Se ve ral ap pro aches ha ve be en used in the de ve lop ment of new gu ide li nes. In the UK, in -te rven tion thre sholds we re set by age ba sed on the frac tu re pro ba bi li ty equ iva lent to that of wo men with a hi sto ry of a prioroste opo ro sis re la ted frac tu re. In or der to opti mi se the use of BMD te sts, as ses sment thre sholds for the me asu re ment ofBMD we re de ve lo ped whe re BMD te sting was tar ge ted to in di vi du als clo se to the in te rven tion thre shold. The de ve lop mentof gu ide li nes ba sed on frac tu re pro ba bi li ty is expec ted to iden ti fy mo re wo men at high risk who wo uld be ne fit from tre at -ment then cur rent gu ide li nes and co nver se ly, avo id un ne ces sa ry tre at ment in tho se at low risk.

I01ZA STO SO WA NIE ME TO DY FRAX® W IDEN TY FI KA CJI OSÓB Z WY SO KIM RY ZY KIEM ZŁA MA NIA

Ka nis J.A.WHO Col la bo ra ting Cen tre for Me ta bo lic Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field Me di cal Scho ol, UK

Le cze nie jest zwy kle usta la ne na pod sta wie po mia ru BMD. W Wlk. Bry ta nii le cze nie jest re ko men do wa ne kie dy T -sco redla BMD jest mniej szy od - 2,5 SD. Jak kol wiek jed nak ta sa ma war tość T -sco re ma cał ko wi cie ró żne zna cze nie w ró żnymwie ku. Dla przy kła du, 10-cio let nie ry zy ko zła ma nia bli ższe go koń ca ko ści udo wej u ko biet w Wlk. Bry ta nii z T -sco re – 3SD wy no si 3,2% w wie ku 50 lat ale 19,8% w wie ku 80 lat. Prze wi dy wa nie ry zy ka zła ma nia jest za tem opty ma li zo wa nepo przez sca le nie in for ma cji nt czyn ni ków ry zy ka ma ją cych udział w ry zy ku zła ma nia nie za le żnie od BMD.

Pro gram WHO Col la bo ra ting Cen tre w Shef field zo stał opra co wa ny do iden ty fi ka cji i we ry fi ka cji do stęp nych do sto -so wa nia czyn ni ków ry zy ka, któ re mo gą do star czyć in for ma cji o ry zy ku zła ma nia do dat ko wo do tych uzy ski wa nych z po -mia rów BMD i wie ku. Na pod sta wie 12 pro spek tyw nych ba dań w gru pach po pu la cyj nych zi den ty fi ko wa no do dat ko weczyn ni ki ry zy ka ta kie jak wcze śniej sze zła ma nia ni sko ener ge tycz ne, zła ma nie bkku w ro dzi nie, RZS, pa le nie ty to niu, al ko hol oraz za ży wa nie gli ko kor ty ko ste ry dów. Ich łącz ne uży cie wraz z (lub bez) BMD zwięk sza do kład ność prze wi dy -wa nia ry zy ka zła ma nia bez ko niecz no ści utra ty swo isto ści. Uży tecz ność czyn ni ków ry zy ka zo sta ła po twier dzo na w nie za -le żnych ko hor to wych ba da niach po pu la cyj nych prze pro wa dzo nych na 230 000 oso bach o łącz nym okre sie ob ser wa cji 1,2mi lio na oso bo -lat.

Ana li za wza jem nych za le żno ści po mię dzy czyn ni ka mi ry zy ka do pro wa dzi ła do roz wi nię cia kal ku la to ra FRAX®. Na -rzę dzie to (www.shef.ac.uk/FRAX) da je mo żli wość oce ny 10-cio let nie go ry zy ka zła ma nia u mę żczyzn i ko biet opar te nary zy ku zła ma nia i śmier ci. Ry zy ko zła ma nia jest ró żne na ca łym świe cie – zwłasz cza ry zy ko zła ma nia bkku. Dla kon tra -stu, ry zy ko uzy ska ne z ró żnych ba dań kli nicz nych nie ró żni ło się zna czą co. Dla te go kal ku la to ry FRAX® są ka li bro wa ne

47

zgod nie z epi de mio lo gią zła mań w kra ju, w któ rym ma ją być za sto so wa ne. Kil ka mo de li jest do stęp nych dla ró żnych kra -jów włą cza jąc w to Au strię, Chi ny, Fran cję, Niem cy, Wło chy, Ja po nię, Hisz pa nię, Szwe cję, Szwaj ca rię, Tur cję, Wlk. Bry -ta nię oraz USA. Mo de le dla in nych kra jów są w trak cie opra co wa nia.

Mo żli wość oce ny ry zy ka zła ma nia na pod sta wie kli nicz nych czyn ni ków ry zy ka po zwa la na in ter wen cję u mę żczyzn i ko biet ba zu ją cą nie tyl ko na BMD. Za tem pro gi dia gno stycz ne dla oste opo ro zy (ba zu ją ce na BMD) ró żnią się od pro gówin ter wen cyj nych, któ re są znacz nie bar dziej do kład ne opie ra jąc się na praw do po do bień stwie zła ma nia. War to ści pro gówin ter wen cyj nych bę dą się ró żnić w po szcze gól nych kra jach, po nie waż bę dą one za le żne od zna cze nia oste opo ro zy, przy -dzie lo ne go bu dże tu słu żby zdro wia, prak tycz nych kli nicz nych za le ce niach le cze nia oraz za sad eko no mi ki słu żby zdro wia.Kil ka pro po zy cji za sto so wa no w two rze niu no wych stan dar dów. W Wlk. Bry ta nii pro gi in ter wen cyj ne zo sta ły usta lo ne dlawie ku na pod sta wie praw do po do bień stwa zła ma nia, ja kie wy stę pu je u ko biet z uprzed nio prze by tym zła ma niem oste opo -ro tycz nym w wy wia dzie. W ce lu opty ma li za cji uży cia te stów BMD, zo sta ły opra co wa ne pro gi dia gno stycz ne dla po mia ruBMD, dla osób znaj du ją cych się bli sko pro gu in ter wen cyj ne go. Ocze ku je się, że roz wój stan dar dów opar tych na oce nie ry -zy ka zła ma nia po zwo li na iden ty fi ka cję więk szej licz by ko biet z wy so kim ry zy kiem zła ma nia, u któ rych le cze nie by ło byko rzyst ne, niż na pod sta wie obec nych stan dar dów i od wrot nie, unik nię cie nie po trzeb ne go le cze nia ko biet z ni skim ry zy -kiem zła ma nia.

I02TRE ATING OSTE OPO RO SIS BEY OND FI VE YEARS

Pa pa po ulos S.E.De part ment of En do cri no lo gy and Me ta bo lic Di se ases, Le iden Uni ver si ty Me di cal Cen ter, Le iden, The Ne ther lands

Chro nic di se ases re qu ire in ge ne ral unin ter rup ted phar ma co the ra py which sho uld be ef fi ca cio us, co nve nient for the pa tient and de vo id of se rio us si de ef fects. The du ra tion of tre at ment of wo men with post me no pau sal oste opo ro sis is not on ly of pri ma ry cli ni cal im por tan ce but may al so help in se lec ting among agents that aim to cor rect the bo ne re mo de lingim ba lan ce, the pa tho phy sio lo gi cal ba sis of oste opo ro sis. Evi den ce for ef fi ca cy and sa fe ty from con trol led stu dies has be enob ta ined up to 10 years for an ti re sorp ti ves and up to 2 years for PTH, whi le short -term he ad -to -he ad stu dies with sur ro ga -te end po ints ha ve al so be en per for med. In ge ne ral, the length of tre at ment with any an tio ste opo ro tic agent will be de ter -min ed by the phar ma co lo gi cal pro per ties of the agent used as well as by the risk of the in di vi du al pa tient In prac ti ce, phar -ma co dy na mic re spon ses fol lo wing di scon ti nu ation of tre at ment can be in di ca ti ve. For exam ple, di scon ti nu ation of HRT isfol lo wed by a de cre ase of the ra te of bo ne re sorp tion to ba sal le vels wi thin one year. This re spon se is fol lo wed by a ra pidloss in BMD at a ra te dif fe rent from that ob se rved in wo men tre ated with pla ce bo so that after one year BMD has al so re -tur ned to ba sal le vels. The se re spon ses are con si stent with ear lier ob se rva tio nal stu dies re por ting that the an ti frac tu re ef fectof HRT was ma in ta ined in cur rent but not in past users. HRT, the re fo re, gi ven for the pro tec tion of ske le tal in te gri ty sho uld be pro ba bly gi ven for li fe. This re spon se and re com men da tion are in li ne with tho se for most the ra peu tic agentsused in the tre at ment of chro nic di se ases, in c lu ding oste opo ro sis. The on ly excep tion is PTH the use of which is re stric tedfor other re asons. Re spon ses to bi spho spho na tes (BPs) are dif fe rent due to the ir spe ci fic phar ma co lo gi cal pro per ties par ti -cu lar ly the ir se lec ti ve upta ke and long -term re si den ce in the ske le ton. Most of the ava ila ble da ta ha ve be en ob ta ined withalen dro na te. When alen dro na te is stop ped after fi ve years, bo ne tur no ver ra te on ave ra ge in cre ases and BMD at the hip de cre ases slow ly the fol lo wing 5 years. Mo re im por tan tly, con ti nu ation of tre at ment for ano ther 5 years did not de cre asefur ther frac tu re ra tes, except tho se of cli ni cal ver te bral frac tu res. Ho we ver, pa tients who en te red the se cond fi ve year pe riod of tre at ment with an oste opor tic BMD (T -sco re <-2.5) sho wed a frac tu re be ne fit which was not se en in tho se whore ce ived alen dro na te for on ly 5 years. The se re sults stron gly sug gest that alen dro na te tre at ment sho uld be con ti nu ed in pa tients at high risk whe re as di scon ti nu ation of tre at ment after 5 years sho uld be con si de red in pa tients at low risk for frac -tu res. Re sults with other BPs are not yet ava ila ble to al low a re com men da tion.

I02LEC ZE NIE OSTE OPO RO ZY PO WY ŻEJ PIĘ CIU LAT

Pa pa po ulos S.E.De part ment of En do cri no lo gy and Me ta bo lic Di se ases, Le iden Uni ver si ty Me di cal Cen ter, Le iden, Ho lan dia

Cho ro by prze wle kłe w więk szo ści wy ma ga ją nie prze rwa nej far ma ko te ra pii, któ ra po win na być sku tecz na, wy god na dlapa cjen ta i po zba wio na po wa żnych efek tów ubocz nych. Czas trwa nia le cze nia ko biet z oste opo ro zą po me no pau zal ną manie tyl ko pierw szo rzęd ne zna cze nie kli nicz ne lecz rów nież mo że po móc w do bo rze le ków ma ją cych za za da nie ko rek tę za -bu rze nia rów no wa gi pro ce su prze bu do wy ko ści, pa to fi zjo lo gicz nej pod sta wy oste opo ro zy. Z ba dań kli nicz nych uzy ska nodo wo dy sku tecz no ści oraz bez pie czeń stwa sto so wa nia w cią gu 10 lat dla le ków an ty re sorp cyj nych oraz w cią gu 2 lat dlaPTH, prze pro wa dzo no rów nież krót ko ter mi no we ba da nia bez po śred nie z le ka mi za stęp czy mi. Ge ne ral nie, czas trwa nia te -ra pii ja kim kol wiek le kiem prze ciw o ste opo ro tycz nym był okre śla ny przez ce chy far ma ko lo gicz ne uży te go le ku w rów nym

48

stop niu jak po przez in dy wi du al ne ry zy ko ka żde go pa cjen ta. W prak ty ce od po wie dzi far ma ko dy na micz ne na stę pu ją ce poprze rwa niu le cze nia mo gą być mia ro daj ne. Dla przy kła du, prze rwa nie te ra pii HRT skut ku je ob ni że niem stop nia re sorp cjiko ści do po zio mów pod sta wo wych w prze cią gu jed ne go ro ku. Po od po wie dzi tej na stę pu je szyb ki spa dek BMD w stop niuró żnym w sto sun ku do ob ser wo wa ne go u ko biet le czo nych pla ce bo, u któ rych BMD po ro ku rów nież wró ci ło do po zio -mów wyj ścio wych. Wy ni ki te są zgod ne z wcze śniej szy mi ba da nia mi ob ser wa cyj ny mi wska zu ją cy mi, że prze ciw zła ma -nio we dzia ła nie HRT zo sta ło za cho wa ne u obec nych lecz nie u by łych użyt kow ni ków. Za tem HRT po da wa ne w ce lu ochro -ny in te gral no ści kość ca po win no być po da wa ne praw do po dob nie do ży wot nio. Wy nik ten oraz re ko men da cja są zgod nerów nież dla in nych le ków sto so wa nych w le cze niu cho rób prze wle kłych z oste opo ro zą włącz nie. Je dy nym wy jąt kiem jestPTH, któ re go sto so wa nie jest ogra ni czo ne z in nych po wo dów. Od po wie dzi na bis fos fo nia ny (BPs) ró żnią się z po wo du ichspe cy ficz nych cech far ma ko lo gicz nych, szcze gól nie ich se lek tyw nej ab sorp cji oraz dłu go trwa łe mu utrzy my wa niu się w szkie le cie. Naj wię cej do stęp nych in for ma cji do ty czy alen dro nia nu. Je śli prze rwie się te ra pię alen dro nia nem po 5 la tach,ob rót kost ny śred nio wzra sta i BMD w szyj ce ko ści udo wej po wo li się ob ni ża. Co wa żniej sze, kon ty nu acja le cze nia przezko lej ne 5 lat nie zmniej szy ła czę sto ści zła mań, z wy jąt kiem zła mań krę go wych. Acz kol wiek pa cjen ci, któ rzy roz po czę liko lej ny 5-cio let ni okres le cze nia z oste opo ro tycz ny mi BMD (T -sco re <-2.5) uzy ska li po lep sze nie wy ni ków do ty czą cychzła mań, któ re go nie za ob ser wo wa no u osób przyj mu ją cych alen dro nian tyl ko przez 5 lat. Wy ni ki te wy raź nie su ge ru ją, żete ra pia alen dro nia nem po win na być kon ty nu owa na u osób z wy so kim ry zy kiem pod czas gdy za koń cze nie te ra pii po 5-ciula tach po win no być roz wa żo ne u pa cjen tów z ni skim ry zy kiem zła ma nia. Re zul ta ty dla in nych bis fos fo nia nów nie po zwa -la ją jesz cze na usta le nie re ko men da cji.

L01WPŁYW JED NOC ZE SNE GO STO SO WA NIA OME PRA ZO LU I ALEN DRO NIA NU NA WŁA SNO ŚCI ME CHA NICZ NE KO ŚCI DŁU GICH U OWA RIEK TO MI ZO WA NYCH SZC ZU RÓW

Py tlik M., Ce gie ła U., No wiń ska B., Rym kie wicz I., Kle men tys U., Bud ny A.Ka te dra i Za kład Far ma ko lo gii, Ślą ska Aka de mia Me dycz na, Ja giel loń ska 4, 41-200 So sno wiec

Sło wa klu czo we: ome pra zol, alen dro nian, ko ści, szczu ry, oste ope nia

Ome pra zol jest in hi bi to rem pom py [H+/K+-AT Pa zy] od po wie dzial nej za koń co wą fa zę wy twa rza nia kwa su sol ne goprzez ko mór ki okła dzi no we żo łąd ka. Wpływ ome pra zo lu na V -AT Pa zę obec ną w oste okla stach nie jest po zna ny. Alen dro -nian ja ko lek an ty re sorp cyj ny jest sto so wa ny w le cze niu oste opo ro zy po me no pau zal nej. W trak cie te ra pii alen dro nia nemmo że wy stę po wać za pa le nie oraz owrzo dze nie prze ły ku i żo łąd ka, co wy ma ga jed no cze sne go sto so wa nia le ków zmniej -sza ją cych wy dzie la nie so ku żo łąd ko we go.

Ce lem pra cy by ło zba da nie wpły wu jed no cze sne go sto so wa nia ome pra zo lu i alen dro nia nu na wła sno ści me cha nicz neko ści dłu gich u obu stron nie owa riek to mi zo wa nych szczu rów.

Ba da nia prze pro wa dzo no na 3-mie sięcz nych sa mi cach szczu rów szcze pu Wi star, któ re po dzie lo no na 6 grup (n = 8-10w gru pie): I – nie owa riek to mi zo wa ne szczu ry kon tro l ne, II – nie owa riek to mi zo wa ne szczu ry, któ rym po da wa no ome pra -zol (3 mg/kg ip), III – owa riek to mi zo wa ne szczu ry kon tro l ne, IV – owa riek to mi zo wa ne szczu ry, któ rym po da wa no ome -pra zol (3 mg/kg ip), V – owa riek to mi zo wa ne szczu ry, któ rym po da wa no alen dro nian (3 mg/kg po), VI – owa riek to mi zo -wa ne szczu ry, któ rym po da wa no ome pra zol (3 mg/kg ip) i alen dro nian (3 mg/kg po). Le ki po da wa no co dzien nie przez 28dni (alen dro nian ra no, ome pra zol po po łu dniu). Wła sno ści me cha nicz ne przy na sa dy ko ści pisz cze lo wej i trzo nu ko ści udo -wej prze pro wa dzo no z za sto so wa niem te stu zgi na nia przy trzy punk to wym na ci sku, na to miast wy trzy ma łość me cha nicz nąszyj ki ko ści udo wej z za sto so wa niem te stu kom pre syj ne go, przy uży ciu apa ra tu In stron 3342 500N. Pa ra me try bu do wygeo me trycz nej ko ści, ma sę, ma sę sub stan cji mi ne ral nych ozna cza no w ko ści pisz cze lo wej i udo wej.

Uzy ska ne wy ni ki wy ka za ły, że nie do bór es tro ge nów po wo du je roz wój oste ope nii z po gor sze niem wła sno ści me cha -nicz nych ko ści pisz cze lo wej (sta ty stycz nie istot ne zmniej sze nie mak sy mal nej si ły o 44,5% i si ły w mo men cie zła ma nia o 42,02%) oraz szyj ki ko ści udo wej (zna czą ce sta ty stycz nie zmniej sze nie o 20,2% si ły po wo du ją cej zła ma nie).

Ome pra zol w obec no ści es tro ge nów (szczu ry nie owa riek to mi zo wa ne) nie zna czą co sta ty stycz nie po gar sza wła sno ścime cha nicz ne ko ści pisz cze lo wej i szyj ki ko ści udo wej, na to miast sta ty stycz nie istot nie zmniej sza ma sę oraz ma sę sub stan -cji mi ne ral nych w ko ści udo wej i w ko ści pisz cze lo wej.

Ome pra zol w nie wiel kim stop niu po gar sza wła sno ści me cha nicz ne ko ści pisz cze lo wej i szyj ki ko ści udo wej wy wo ła -ne nie do bo rem es tro ge nów.

Alen dro nian za po bie ga po gor sze niu wła sno ści me cha nicz nych ko ści pisz cze lo wej i szyj ki ko ści udo wej wy wo ła nymnie do bo rem es tro ge nów. Sta ty stycz nie zna czą co zwięk sza mak sy mal ną si łę (o 36,58%) i si łę w mo men cie zła ma nia ko ścipisz cze lo wej (o 21,11%) oraz si łę nie zbęd ną do zła ma nia szyj ki ko ści udo wej (o 24,56%).

Ome pra zol sto so wa ny jed no cze śnie z alen dro nia nem po gar sza an ty oste opo ro tycz ne dzia ła nia alen dro nia nu u szczu rówz nie do bo rem es tro ge nów wy wo ła nym usu nię ciem jaj ni ków.

49

L01EF FECT OF CON CUR RENT AD MI NI STRA TION OF OME PRA ZO LE AND ALEN DRO NA TE ON THE ME CHA NI CAL PRO PER TIES OF LONG BO NES IN OVA RIEC TO MI ZED RATS

Py tlik M., Ce gie ła U., No wiń ska B., Rym kie wicz I., Kle men tys U., Bud ny A.De part ment of Phar ma co lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Si le sia, Ja giel loń ska, 41-200 So sno wiec, Po land

Key words: ome pra zo le, alen dro na te, bo nes, rats, oste ope nia

Ome pra zo le is an in hi bi tor pro ton pump (H+/K+-AT Pa se) re spon si ble for HCl pro duc tion by pa rie tal cells in sto mach.Its ef fect on V -AT Pa se in oste oc la sts is not well re co gni zed. Alen dro na te, an an tio ste opo ro tic drug used in post me no pau -sal oste opo ro sis, can in du ce eso pha gi tis and sto mach ulce ra tion, re qu iring the con cur rent use of drugs which de cre ase ga stric ju ice pro duc tion.

The aim of the pre sent stu dy was to in ve sti ga te the ef fect of con cur rent ad mi ni stra tion of ome pra zo le and alen dro na teon the me cha ni cal pro per ties of the long bo nes in bi la te ral ly ova riec to mi zed rats.

The expe ri ments we re car ried out on 3-month -old Wi star rats, di vi ded in to 6 gro ups (n=8–10 per gro up): I – non -ova -riec to mi zed con trol rats, II – non -ova riec to mi zed rats, which we re ad mi ni ste red ome pra zo le (3 mg/kg ip), III – ova riec to -mi zed con trol rats, IV – ova riec to mi zed rats, which we re ad mi ni ste red ome pra zo le (3 mg/kg ip), V – ova riec to mi zed rats,which we re ad mi ni ste red alen dro na te (3 mg/kg po), VI – ova riec to mi zed rats, which we re ad mi ni ste red ome pra zo le (3mg/kg ip) and alen dro na te (3 mg/kg po). The drugs we re ad mi ni ste red to the rats da ily for 28 days (alen dro na te in the mor -ning, ome pra zo le in the after no on). The me cha ni cal pro per ties of ti bial me ta phy sis and fe mo ral dia phy sis in three -po intben ding te sts and fe mo ral neck in a com pres sion test we re as ses sed (In stron 3342 500N ap pa ra tus). Bo ne geo me tric pa ra -me ters, mass, mass of bo ne mi ne ral we re exa mi ned in the ti bia and fe mur.

Es tro gen de fi cien cy cau ses de ve lop ment of oste ope nia with wor se ning of me cha ni cal pro per ties of the ti bia (sta ti sti cal -ly si gni fi cant de cre ases of ul ti ma te lo ad by 44.5% and bre aking lo ad by 42.02%) and the fe mo ral neck (a sta ti sti cal ly si gni fi cant de cre ase of the lo ad at frac tu re by 20.2%).

Ome pra zo le in the pre sen ce of es tro gens (non -ova riec to mi zed rats) sta ti sti cal ly in si gni fi can tly wor sens me cha ni cal pro -per ties of the ti bia and fe mo ral neck, but sta ti sti cal ly si gni fi can tly de cre ases bo ne mass and the mass of bo ne mi ne ral inthe ti bia and fe mur.

Ome pra zo le sli gh tly wor sens me cha ni cal pro per ties of the ti bia and fe mo ral neck in es tro gen de fi cient rats.Alen dro na te pre vents the wor se ning of me cha ni cal pro per ties of the ti bia and fe mo ral neck cau sed by es tro gen de fi -

cien cy. Sta ti sti cal ly si gni fi can tly in cre ases the ul ti ma te lo ad (by 36.58%) and the bre aking lo ad (by 21.11%) in the ti bia,and the lo ad at frac tu re of the fe mo ral neck (by 24.56%).

Ome pra zo le ad mi ni ste red con cur ren tly with alen dro na te wor sens an tio ste opo ro tic ef fect of alen dro na te in rats with es tro gen de fi cien cy cau sed by bi la te ral ova riec to my.

L02BO NE MI NE RAL DEN SI TY IN YOUNG MA LE PA TIENTS AFTER THY RO IDEC TO MY

Ru den ko E.1, Ro ma nov G.2

1 Be la ru sian Me di cal Aca de my for Post gra du ate Edu ca tion, Minsk, Be la rus2 Re pu bli can Re se arch Cen ter for Ra dia tion Me di ci ne and Hu man Eco lo gy, Go mel, Be la rus

Key words: bo ne den si ty, thy ro idec to my, ma le, thy ro xi ne

In tro duc tion, aim of the Stu dy. Thy ro idec to my with the fol lo wing of thy ro xi ne sup pres si ve the ra py can cau se bo nemass de fi cien cy in ma le pa tients with thy ro id car ci no ma. The ma in aim of the stu dy was to de ter mi ne po ssi ble risk fac torsfor bo ne mass loss after thy ro idec to my due to thy ro id car ci no ma at ma le pa tients by sup pres si ve thy ro xin the ra py.

Ma te rials, me thods. The re we re exa mi ned 86 ma le pa tients aged 20-38 who had un der go ne thy ro idec to my on dif fe -ren tia ted thy ro id can cer and 64 he al thy young ma les as a con trol gro up. All sub jects in c lu ded in to the stu dy li ved on theter ri to ry of Go mel ci ty and Go mel Re gion. BMD me asu re ment was pro vi ded by ‘LU NAR Pro di gy’ (“GE”, USA). BMDdi sor der dia gno stics in the ma in gro up was pro vi ded on the ba se of BMD stan dard de via tion in the con trol gro up by Z -sco re.Sta ti sti cal ana ly ses we re con duc ted by SAS 9.3.1.pro gram.

Re sults, conc lu sion. The pro vi ded cal cu la tions hel ped to di vi de the pa tients in to 2 sub gro ups: sub gro up 1- Z -sco re >-1,0 and sub gro up 2 - Z -sco re <-1, 0. As a re sult the re was re ve aled BMD de cre ase on fo re arm at 11,8% сases, on hip at20,9% ca ses and on lum bar spi ne at 30,2% from the to tal num ber of the pa tients. So the da ta can show that the most num -ber of the pa tients with the de cre ased BMD was re ve aled un der the stu dy of L1-L4.

50

The ana ly sis in c lu des the age of the pa tient, the num ber of pre vio us trau ma tic frac tu res, the age at the mo ment of thry -oidec to my, du ra tion of L -T4 tre at ment, amo unt of ope ra ti ve tre at ment, do se of L -T4 mg/kg/day in or der to re ve al po ssi blefac tors in flu en cing on BMD. The re was fo und the cor re la tion of L1-L4 BMD and age at the mo ment of thy ro idec to my whichhad po ly no mial cha rac ter with the bre ak po int de ter mi ned by Pie ce wi se li ne ar re gres sion at the age aro und 18 years of old.The num ber of the pa tients with low BMD in lum bar spi ne in cre ases from 14,0% in the gro up with di se ase du ra tion lessthan 5 years up to 30,2% in the gro up with di se ase du ra tion of mo re than 10 years.

Un der the com pa ri son of BMD va lu es of va rio us me asu re si tes by Kru skal -Wal lis test the re was not re ve aled sta ti sti -cal ly si gni fi cant dif fe ren ces of BMD pa ra me ters de pen ding on TSH sup pres sion le vel in young ma le pa tients.

By lo gi stic re gres sion me thod the re was pro vi ded sta ti sti cal pro ces sing of the da ta for Odds Ra tio cal cu la tion. The sta -ti sti cal ly si gni fi cant fac tors (p<0,05) of L1-L4 BMD de cre ase at young ma les after thy ro idec to my are age at the mo ment ofthe ope ra ti ve tre at ment less than 14 years old (ОR=5,46; 95% CI: 1,87-15,97; р=0,002), di se ase du ra tion after thy ro idec -to my of mo re than 10 years (ОR=5,72; 95% CI : 2,05-15,98; р=0,001) and BMI less than 23 kg/m2 (ОR=3,00; 95% CI;1,14-7,88; р=0,026). At di se ase du ra tion less than 5 years (ОR=0,08; 95% CI: 0,01-0,67; р=0,001) bo ne mass de fi cien cyat young ma les after thy ro idec to mia is har dly pro ba ble.

L03THE CON TRI BU TION OF COR TI CAL VER SUS TRA BE CU LAR BO NE TO FE MO RAL NECK STRENGTH

Hol zer G.De part ment of Or tho pa edics, Me di cal Uni ver si ty of Vien na, Wa eh rin ger Gu er tel 18 – 20, A – 1090 Vien na, Au stria

Key words: oste opo ro sis, cor ti cal bo ne, tra be cu lar bo ne, hip frac tu res

In tro duc tion. Oste opo ro sis, cha rac te ri zed by low bo ne mi ne ral den si ty and de te rio ria ted mi cro ar chi tec tu re of the bo ne, le ads to de cre ased bo ne strength fol lo wed by an in cre ase of bo ne fra gi li ty and ra tes of frac tu res. Hip frac tu res arecau sed by the both cor ti cal thi ning and tra be cu lar bo ne loss of the fe mo ral neck. But what is the ro le of cor ti cal bo ne as there la ti ve con tri bu tions of cor ti cal ver sus tra be cu lar bo ne ha ve not be en es ta bli shed?

Aim of the Stu dy. To test the con tri bu tion of cor ti cal ver sus tra be cu lar bo ne to bo ne strength at the fe mo ral neck, thesi te of the most de va sta ting fra gi li ty frac tu res.

Ma te rial & Me thods. In one bo ne of a pa ir of eigh te en hu man ca da ver fe murs (5 fe ma le; 4 ma le) tra be cu lar bo ne wascom ple te ly re mo ved from the fe mo ral neck pro vi ding one bo ne with in tact and the other wi tho ut any tra be cu lar struc tu rein the fe mo ral neck. Bo nes we re then bio me cha ni cal ly te sted for for ces to frac tu re using a Me cha ni cal Te sting Sys tem(MTS).

Re sults. Dif fe ren ces be twe en for ces ne eded to frac tu re exca va ted and in tact fe mo ra (Δ F / F me an) was 7.0 % on theave ra ge (ran ge: 4.6 – 17.3 %). Cross sec tio nal area of spon gio sa re mo ved did not cor re la te with dif fe ren ce of frac tu re lo ad (Δ F / F me an) nor did BMD.

Di scus sion. The re la ti ve con tri bu tion of tra be cu lar bo ne ver sus cor ti cal bo ne in re spect to bo ne strength in the fe mo ralneck se ems to be mar gi nal and expla ins the sub or di na te ro le of tra be cu lar bo ne.

Conc lu sion. Our re sults will ha ve im pact on bo ne phy sio lo gy as well as bo ne pa tho lo gy: As far as the dif fe rent func -tions of the two bo ne ty pes are con cer ned: Cor ti cal bo ne se ems to be pri ma ri ly re spon si ble for lo ad be aring and trans mit -ting for ces, whe re as tra be cu lar bo ne se ems to bu ild a fra me work sup ply ing lar ge sur fa ces to ra pi dly pro vi de mi ne rals anddif fe rent cell ty pes and the ir pro ge ni tors. Con cer ning oste opo ro sis, a new de fi ni tion is ne eded and re view of cur rent dia -gno stic and the ra peu tic ap pro aches.

L03WPŁYW KO ŚCI KO RO WEJ I KO ŚCI GĄBC ZA STEJ NA WY TRZY MA ŁOŚĆ SZYJ KI KO ŚCI UDO WEJ

Hol zer G.De part ment of Or tho pa edics, Me di cal Uni ver si ty of Vien na, Wa eh rin ger Gu er tel 18 – 20, A – 1090 Vien na, Au stria

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, kość ko ro wa, kość gąb cza sta, zła ma nia bio dra

Wpro wa dze nie. Oste opo ro za, cha rak te ry zu ją ca się ni ską gę sto ścią mi ne ral ną ko ści oraz upo śle dzo ną jej mi kro ar chi -tek tu ry, pro wa dzi do ob ni że nia wy trzy ma ło ści ko ści a co za tym idzie ich po dat no ści na zła ma nia. Zła ma nia bio dra spo -wo do wa ne są za rów no scień cze niem war stwy ko ro wej jak też ubyt kiem ko ści gąb cza stej w szyj ce ko ści udo wej. Ale niezo sta ło do tąd usta lo ne ja ka jest ro la ko ści ko ro wej tak sa mo jak jej względ ny udział w sto sun ku do ko ści gąb cza stej.

51

Cel ba da nia. Spraw dze nia udzia łu ko ści ko ro wej i gąb cza stej w wy trzy ma ło ści szyj ki ko ści udo wej, lo ka li za cji na ra -żo nej na naj po wa żniej sze w skut kach zła ma nia ni sko ener ge tycz ne.

Ma te riał i me to dy. U jed nej ko ści w ka żdej z dzie wię ciu par ko ści udo wych po zy ska nych z ludz kich zwłok (5 żeń -skich, 4 mę skie) kość gąb cza stą cał ko wi cie usu nię to z szyj ki two rząc tym sa mym pa ry z jed ną ko ścią nie na ru szo ną i dru -gą bez ja kich kol wiek struk tur gąb cza stych w szyj ce. Ko ści by ły na stęp nie pod da ne bio me cha nicz ne mu ba da niu wpły wusił ła mią cych z uży ciem Me cha nicz ne go Sys te mu Po mia ro we go (Me cha ni cal Te sting Sys tem - MTS).

Wy ni ki. Ró żni ce wiel ko ści sił wy ma ga nych do zła ma nia obu ro dza jów ko ści udo wych (ΔF/F śred nia) wy no si ły od 4,6do 17,3% – śred nio 7,0%.

Po wierzch nia prze kro ju usu nię tej ko ści gąb cza stej nie ko re lo wa ła z ró żni cą w wiel ko ści sił ła mią cych (ΔF/F śred nia)ani z BMD.

Dys ku sja. Względ ny udział ko ści gąb cza stej w po rów na niu do ko ści ko ro wej w wy trzy ma ło ści szyj ki ko ści udo wejwy da je się być nie wiel ki i tłu ma czy tym sa mym pod rzęd ną ro lę ko ści gąb cza stej.

Wnio ski. Uzy ska ne wy ni ki do ty czą za rów no fi zjo lo gii ko ści jak też sta nów pa to lo gicz nych do pó ki bę dzie się roz pa -try wa ło ró żne funk cje dwóch ro dza jów ko ści: kość ko ro wa wy da je się być przede wszyst kim od po wie dzial na za wy trzy -ma łość i prze no sze nie ob cią żeń pod czas gdy kość gąb cza sta two rzy szkie let za pew nia ją cy szyb kie do star cza nie mi ne ra łów,ró żne go ty pu ko mó rek oraz ich pre kur so rów. W kon tek ście oste opo ro zy ko niecz na jest no wa de fi ni cja oraz prze gląd ak tu -al nych me tod dia gno stycz nych i lecz ni czych.

L04NI SKIE WY DA LA NIE CY TRY NIA NÓW Z MOC ZEM JA KO PO TEN CJAL NY CZYN NIK RY ZY KA ŁAM LI WO ŚCI KO ŚCI U DZIE CI I MŁO DZIE ŻY Z HI PER KAL CIU RIĄ

Kon stan ty no wicz J.1, Po row ski T.2, Abra mo wicz P.1, Bia lo koz -Ka li now ska I.1, Pio trow ska -Ja strzeb ska J.1, Kacz mar ski M.3

1 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży, 2 Kli ni ka Pe dia trii i Ne fro lo gii, 3 Kli ni ka Pe dia trii Ga stro en te ro lo gii i Aler go lo gii, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku

Sło wa klu czo we: BMD, cy try nia ny, hi per kal ciu ria, pe dia tria, za bu rze nia me ta bo licz ne, zła ma nia

Wstęp. Z da nych opu bli ko wa nych opar tych na ba da niach w po pu la cjach lu dzi do ro słych wy ni ka, że hi per kal ciu riaidio ma tycz na mo że być zwią za na nie tyl ko z ry zy kiem ka mi cy ner ko wej lecz rów nież z ob ni że niem gę sto ści mi ne ral nejko ści (BMD). Jed na kże bar dzo nie wie le wia do mo na te mat po wią zań mię dzy hi per kal ciu ria, ka mie nia mi ukła du mo czo -we go, szcza wia na mi w mo czu, cy try nia na mi w mo czu a ry zy kiem zła mań w okre sie roz wo jo wym. Ce lem te go prze kro jo -we go ba da nia by ło zba da nie za le żno ści mię dzy po wy ższy mi pa ra me tra mi me ta bo licz ny mi, BMD i wy stę po wa niem zła -mań u dzie ci i mło dzie ży z hi per kal ciu rią.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia an kie to we, wy wiad i do ku men ta cję me dycz ną za sto so wa no w ce lu usta le nia ilo ści i oko -licz no ści zła mań u 40 dzie ci i mło dzie ży (26 chłop ców, 14 dziew cząt) w wie ku 3,5-18 lat (śred nia ± SD: 14,9 ± 3,3)z hi per kal ciu rią i/lub obec no ścią ka mie ni ukła du mo czo we go (87,5% gru py ba da nej). Pod uwa gę wzię to je dy nie zła ma -

nia po twier dzo ne ba da niem RTG. Prze pro wa dzo no ba da nia an tro po me trycz ne oraz po mia ry den sy to me trycz ne me to dąDXA (du al ener gy X -ray ab sorp tio me try) w ce lu oce ny skła do wych cia ła (bo dy com po si tion), za war to ści mi ne ra łu szkie -le to we go (bo ne mi ne ral con tent, BMC) oraz BMD w za kre sie ca łe go cia ła i trzo nów krę gów L1 -L4. Ka mi cę dia gno zo wa -no w opar ciu o wy so ko roz dziel cze tech ni ki USG. Wy da la nie Ca, fos fo ra nów, kwa su mo czo we go, oxa lu rię (szcza wia nu rię)oraz cy tra tu rię oce nia no w 24-go dzin nej zbiór ce mo czu (DZM).

Wy ni ki. Śred nia war tość Z -sco re dla BMD krę gów wy no si ła -1,08 ± 1,09. Ob ni żo ną BMD (Z -sco re po ni żej -2,0)stwier dzo no u 9 osób (22% gru py). Spo śród wszyst kich ba da nych dzie ci 13 (32,5%; chłop cy/dziew czę ta: 10/3) do zna ło w su mie 20 zła mań ni sko ener ge tycz nych z lo ka li za cją w szkie le cie ob wo do wym (przed ra mię, nad gar stek, pisz czel, ło kieć).Oso by ze zła ma nia mi wy ka zy wa ły zna mien nie ni ższą cy tra tu rię (467 ± 296 mg/g kre aty ni ny / do bę) w po rów na niu z oso -ba mi bez zła mań (484 ± 266 mg/g; p = 0,02). Wy da la nie mo czo we cy try nia nów ko re lo wa ło do dat nio z BMD (rów nież ponor ma li za cji na le an mass i ce chy an tro po me trycz ne) jed nak tyl ko u dzie ci i mło dzie ży ze zła ma nia mi w wy wia dzie (r = 0,76 p = 0,04). Nie za ob ser wo wa no ta kiej za le żno ści u dzie ci bez zła mań. W ca łej gru pie nie stwier dzo no związ kówmię dzy kal ciu rią, oxa lu rią, uri ko zu rią, fos fa tu rią a ma są kost ną lub zła ma nia mi.

Wnio ski. Ob ni żo na gę stość mi ne ral na ko ści u dzie ci z hi per kal ciu rią nie jest zwią za na ani z kal ciu rią ani z wy da la niemszcza wia nów, cho ciaż ma ła li czeb ność gru py ba da nej ogra ni cza uni wer sal ność tych wnio sków. Uzy ska ne wy ni ki wska zu -ją na to miast, że hi po cy tra tu ria mo że sta no wić, przy naj mniej czę ścio wo, cie ka wy nie za le żny me ta bo licz ny czyn nik ry zy kaza rów no zmniej szo nej szczy to wej ma sy kost nej jak i nad mier nej łam li wo ści ko ści w okre sie roz wo jo wym.

52

L04PO TEN TIAL RO LE OF URI NA RY CI TRA TE AND CAL CIUM EXCRE TION IN THE PA THO GE NE SIS OF FRA GI LI TY FRAC TU RES AMONG CHIL DREN AND ADO LE SCENTS

Kon stan ty no wicz J.1, Po row ski T.2, Abra mo wicz P.1, Bia lo koz -Ka li now ska I.1, Pio trow ska -Ja strzeb ska J.1, Kacz mar ski M.3

1 De part ment of Pe dia trics and Au xo lo gy, 2 De part ment of Pe dia tric Ne ph ro lo gy, 3 De part ment of Pe dia tric Ga stro en te ro lo gy and Al ler go lo gy – Bo ne Den si to me try Unit, Me di cal Uni ver si ty of Bia ly stok, Bia ly stok, Po land

Key words: BMD, chil dren, ci trar tu ria, frac tu res, hy per cal ciu ria, oxa la te, uri na ry excre tion

In tro duc tion. Pu bli shed da ta sug gest that idio pa thic hy per cal ciu ria may in fer not on ly an in cre ased risk of ne ph ro li -thia sis but al so may be as so cia ted with re du ced bo ne mi ne ral den si ty (BMD) in adults. Ho we ver, lit tle is known abo ut re la tion ships be twe en hy per cal ciu ria, uri na ry cal cu li, uri na ry oxa la te, ci tra tu ria, and frac tu re risk in chil dren. The aim ofthis cross -sec tio nal stu dy was to eva lu ate as so cia tions be twe en hy per cal ciu ria, uri na ry oxa la te and ci tra te, BMD and frac -tu res in hy per cal ciu ric chil dren.

Me thods. A qu estion na ire and me di cal re cords we re stu died to eva lu ate hi sto ry of frac tu res, which we re do cu men tedby X -ray exa mi na tion (ra dio gra phs). Bo ne den si to me try ba sed on du al ener gy X -ray ab sorp tio me try (DXA) was used toas sess bo dy com po si tion, bo ne mi ne ral con tent (BMC) and BMD in the to tal bo dy and lum bar spi ne L1 -L4 in 40 chil drenand ado le scents (26 boys, 14 girls) aged 3.5-18 years (me an±SD: 14.9±3.3) with hy per cal ciu ria and/or uri na ry cal cium oxa la te sto nes (87.5% of the sam ple). Uro li thia sis was dia gno sed using high re so lu tion ul tra so und exa mi na tion. Uri na rycal cium, pho spha te, uric acid excre tion, oxa lu ria, ci tra tu ria we re in vet si ga ted in the 24-ho ur uri ne col lec tions.

Re sults. Me an Z -sco re for spi ne BMD was -1.08 ±1.09. De cre ased BMD (Z -sco re be low -2.0) was fo und in 9 sub jects(22.5% of the sam ple). Of all stu died chil dren, 13 (32.5%; boys/girls: 10/3) su sta ined 20 low -ener gy frac tu res lo ca ted inthe pe ri phe ral ske le tal si tes (fo re arm, wrist, ti bia, an kle). Sub jects with frac tu res had si gni fi can tly lo wer ci tra tu ria ra te (467± 296 mg/g cre ati ni ne/24h) com pa red with tho se frac tu re -free (484 ± 266 mg/g cre ati ni ne/24h) (p=0.02). Uri na ry ci tra teexcre tion was po si ti ve ly cor re la ted with BMD (ad ju sted for age, an th ro po me try and le an bo dy mass) on ly in the frac tu redchil dren (r=0.76 p=0.04), ho we ver, no such cor re la tion was ob se rved in chil dren wi tho ut frac tu res. No as so cia tions we refo und be twe en cal ciu ria, oxa lu ria, uri co su ria, pho spha tu ria and bo ne mass or frac tu res.

Conc lu sions. De fi cits in BMD among hy per cal ciu ric chil dren and ado le scents are com mon al tho ugh not as so cia tedwith cal ciu ria or oxa lu ria. Small sam ple si ze in this stu dy, ho we ver, li mits in fe ren ces that co uld be drawn. Our fin dingssug gest that pro lon ged hy po ci tra tu ria may be, at le ast par tly, an in de pen dent risk fac tor of both re du ced pe ak bo ne massand an in cre ased fra gi li ty du ring growth. Whe ther the li fe -long risk of oste opo ro tic frac tu res at tri bu ta ble to low ci tra tes willbe su sta ined in the se pa tients is not cle ar.

L05IDEN TI FI CA TION OF VER TE BRAL FRAC TU RES

Ring E.F.J.1, Pe el N.S.A.2

1 Me di cal Ima ging Re se arch Unit, Fa cul ty of Ad van ced Tech no lo gy, Uni ver si ty of Gla mor gan, Pon ty pridd UK2 Me ta bo lic Bo ne Cen tre, Nor thern Ge ne ral Ho spi tal, Shef field, UK

Key words: oste opo ro sis, ver te bral frac tu re, ra dio gra phs, DXA, VFA

In tro duc tion. Ver te bral frac tu res are the most com mon oste opo ro tic frac tu re; be twe en 30-50% are asymp to ma tic andso may not be dia gno sed. They are po wer ful pre dic tors of fu tu re frac tu re (ver te bral frac tu res X5; hip frac tu re X2). Al thoughall ver te bral frac tu res chan ge the sha pe of ver te brae, not all ver te brae that are chan ged in sha pe are frac tu red (de for mi ty).Other pa tho lo gies (short ver te bral he ight, spon dy lo sis, Scheu er mann’s di se ase, me ta sta ses, my elo ma) cau se ver te bral de -for mi ty. Mo re so phi sti ca ted ima ging me thods (ra dio nuc li de scans [RNS], ma gne tic re so nan ce ima ging [MRI] and com pu -ted to mo gra phy [CT] are help ful in dif fe ren tia ting frac tu res due to mo re si ni ster pa tho lo gies, and dif fe ren tia te acu te fromchro nic ver te bral frac tu res.

Spi nal ra dio gra phs are the most wi de ly used ima ging tech ni que to dia gno se ver te bral frac tu res. With the in tro duc tionof Pic tu re Ar chi ving and Com mu ni ca tion Sys tems (PACS) in ra dio lo gy de part ments the elec tro nic ima ges are easier to ana -ly ze for chan ges in ver te bral sha pe. CT and MRI al so ha ve the po ten tial to iden ti fy ver te bral frac tu res in ci den tal ly whenscans are per for med for other cli ni cal in di ca tions. Du al ener gy X -ray ab sorp tio me try (DXA) for bo ne mi ne ral den si ty(BMD) may iden ti fy ver te bral frac tu res, and if pre sent spi nal ra dio gra phs sho uld be sug ge sted. With tech ni cal de ve lop -

53

ments in DXA (im pro ved ima ge spa tial re so lu tion, fa ster scan ning) it is now fe asi ble to ob ta in ima ges of the en ti re spi ne(po ste ro -an te rior PA and la te ral) for ver te bral frac tu re ana ly sis (VFA).

Me thods. IVA has ad van ta ges over spi nal ra dio gra phy (lo wer ra dia tion do se [ap pro xi ma te ly 40µSv com pa red to 700-2000µSv], ver te brae from T4 -L4 vi su ali sed on sin gle ima ge, less ef fect of pa ral lax and both BMD and VFA per for med onsa me equ ip ment). Du al ener gy VFA ima ges are su pe rior in vi su ali sing tho ra cic ver te brae. A num ber of dif fe rent ways ofde fi ning ver te bral frac tu res are used The se in c lu ded mor pho me try (six po ints pla ced on su pe rior and in fe rior end pla tes atan te rior, mid and po ste rior po ints and chan ge in sha pe de scri bed as we dge, end pla te or crush frac tu res. The li mi ta tion ofthis me thod is that it on ly de scri bes chan ge in sha pe which will in c lu de so me pa tho lo gies which are not frac tu res. Otherme thods ta ke in to ac co unt not on ly chan ge in sha pe but al so vi su al fe atu res that sug gest frac tu res ra ther than de for mi ties(se mi -qu an ti ta ti ve [SQ] and al go ri thm ba sed qu ali ta ti ve [ABQ] me thods). Pre va len ce will be dif fe rent when using the seva rio us me thods. Se ve ri ty can be gra ded (mild gra de 1; mo de ra te gra de 2 and se ve re gra de 3); mo re se ve re frac tu re gra -ding in di ca tes hi gher risk of fu tu re ver te bral frac tu re.

Stu dies ha ve shown that VFA is a re lia ble way of exc lu ding a ver te bral frac tu re if ima ge qu ali ty is go od and all ver te -brae T4 -L4 are vi su ali zed. The re is re aso na ble con cor dan ce iden ti fy ing gra de 2 and 3 frac tu res by VFA and ra dio gra phs,but not with gra de 1 mild frac tu res, with mo re be ing iden ti fied on ra dio gra phs on which su pe rior ima ge qu ali ty ena bles dif -fe ren tia te of frac tu res from de for mi ties.

Conc lu sion. VFA shows pro mi se in iden ti fy ing ver te bral frac tu res and may iden ti fy frac tu res for tu ito usly that areasymp to ma tic, so in flu en cing the ra peu tic in te rven tion to re du ce fu tu re frac tu re risk.

L05ROZ POZ NA WA NIE ZŁA MAŃ KRĘ GO WYCH

Ring E.F.J.1, Pe el N.S.A.2

1 Me di cal Ima ging Re se arch Unit, Fa cul ty of Ad van ced Tech no lo gy, Uni ver si ty of Gla mor gan, Pon ty pridd UK2 Me ta bo lic Bo ne Cen tre, Nor thern Ge ne ral Ho spi tal, Shef field, UK

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, zła ma nie krę go we, ra dio gra my, DXA, VFA

Wstęp. Zła ma nia krę go we są naj czę ściej wy stę pu ją cy mi zła ma nia mi oste opo ro tycz ny mi; w 30 do 50% bez ob ja wo wy -mi i w związ ku z tym nie roz po zna wal ny mi. Są bar dzo do brym czyn ni kiem prze wi du ją cym na stęp ne zła ma nie ( zła ma niakrę go we X5, zła ma nie bio dra X2). Po mi mo, iż wszyst kie zła ma nia krę go we zmie nia ją kształt krę gu, nie wszyst kie krę gi o zmie nio nym kształ cie są zła ma ne (de for ma cje). In ne scho rze nia (ma ła wy so kość krę gu, spon dy lo za, ch. Sheu er man na,no wo two ry) mo gą po wo do wać de for ma cje krę gów. Bar dziej wy szu ka ne spo so by ob ra zo wa nia ta kie jak ska no wa nie izo to -po we (RNS), ją dro wy re zo nans ma gne tycz ny (MRI) oraz to mo gra fia kom pu te ro wa (CT) są po moc ne w ró żni co wa niu zła -mań spo wo do wa nych bar dziej po wa żny mi scho rze nia mi oraz w ró żni co wa niu zła mań krę go wych w fa zie ostrej od tych w fa zie prze wle kłej.

Ra dio gra my krę go słu pa są naj czę ściej sto so wa ną tech ni ką ob ra zo wa nia dia gno zu ją cą zła ma nia krę go we. Wraz z wpro -wa dze niem sys te mu PACS (Pic tu re Ar chi ving and Com mu ni ca tion Sys tem) na od dzia łach ra dio lo gicz nych ana li za zmianob ry su krę gów na ra dio gra mach elek tro nicz nych sta ła się du żo ła twiej sza. CT i MRI do dat ko wo są w sta nie wy kryć zła -ma nie krę go we przy pad ko wo pod czas ob ra zo wa nia po dyk to wa ne go in nym po dej rze niem. Ab sorp cjo me tria po dwój nejener gii pro mie nio wa nia rent ge now skie go (DXA) mie rzą ca gę stość mi ne ral ną ko ści (BMD) mo że iden ty fi ko wać zła ma niakrę go we i je śli wska zu je na mo żli wość zła ma nia na le ży za su ge ro wać ba da nie ra dio lo gicz ne krę go słu pa. Z po wo du ulep -szeń tech nicz nych tech ni ki DXA (ulep szo na roz dziel czość prze strzen na ob ra zu, szyb sze ska no wa nie) obec nie mo żli we jestpo zy ska nie ob ra zu ca łe go krę go słu pa (pro jek cja przed nio -tyl na AP oraz bocz na) w ce lu ana li zy zła ma nia krę go we go (ver -te bral frac tu re ana li sys -VFA).

Me to dy. IVA ma prze wa gę nad ra dio gra fią krę go słu pa (mniej sza daw ka pro mie nio wa nia [oko ło 40µSv w po rów na niuz 700-2000µSv], krę gi T4 -L4 uka za ne na po je dyn czych ob ra zach, mniej szy efekt pa ra lak sy oraz BMD wraz z VFA wy ko -na ne na tym sa mym sprzę cie). Ob ra zy VFA w tech ni ce DXA są lep sze w ob ra zo wa niu zła mań od cin ka pier sio we go. Ist -nie je du żo spo so bów okre śla nia zła mań krę go wych. Na le ży do nich mor fo me tria (sześć punk tów na gór nych i dol nychblasz kach gra nicz nych, w czę ści przed nij, środ ko wej i tyl nej trzo nu oraz zmia ny w kształ cie opi sy wa ne ja ko skli no wa ce -nie lub zmia żdże nie. Ogra ni cze nie tej me to dy po le ga na tym, iż ob ra zu je ona je dy nie zmia ny kształ tu, któ re mo gą być ob -ja wa mi in nych pa to lo gii nie bę dą cych zła ma nia mi. In ne me to dy bio ra pod uwa gę nie tyl ko zmia ny kształ tu lecz rów nieżoptycz ne ce chy su ge ru ją ce zła ma nie za miast de for ma cji (me to dy pół i lo ścio we [SQ] lub opar te na al go ryt mie ja ko ścio wym[ABQ]). Czę stość wy stę po wa nia stwier dzo na na pod sta wie uży cia ww. me tod bę dzie się ró żni ła w za le żno ści od uży tejme to dy. Cię żkość zła mań mo że być stop nio wa na (sto pień ła god ny 1; sto pień śred ni 2; sto pień cię żki 3); po wa żniej sze stop -nie zła mań wska zu ją wy ższe ry zy ko zła mań krę go wych w przy szło ści. Ba da nia po ka zu ją, że VFA jest sku tecz ną me to dąwy klu cza nia zła mań krę go wych je że li ja kość ob ra zo wa nia jest do bra oraz wszyst kie krę gi z za kre su T4 -L4 są zo bra zo wa -

54

ne. Pa nu je umiar ko wa na zgod ność co do iden ty fi ka cji stop ni 2 i 3 po przez VFA i ra dio gra mów lecz nie ty czy się to stop -nia 1 zła mań ła god nych, któ re są czę ściej iden ty fi ko wa ne na ra dio gra mach, na któ rych lep sza ja kość ob ra zu po zwa la naró żni co wa nie zła mań od de for ma cji.

Wnio ski. VFA jest obie cu ją cą me to dą iden ty fi ka cji zła mań krę go wych i mo że przy pad ko wo wy kry wać zła ma nia bez -ob ja wo we wpły wa jąc tym sa mym na sku tecz ną in ter wen cję w ce lu mi ni ma li za cji ry zy ka ko lej nych zła mań.

L06CE LE I ZA DA NIA SEK CJI CHO RÓB ME TA BO LICZ NYCH KO ŚCI DZIE CI I MŁO DZIE ŻY (SEK CJI PE DIA TRYCZ NEJ PFO)

Chleb na -So kół D.Prze wod ni czą ca Za rzą du Sek cji Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści Dzie ci i Mło dzie ży przy Pol skiej Fun da cji Oste opo ro zyKie row nik Kli ni ki Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Sek cja Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści Dzie ci i Mło dzie ży zo sta ła po wo ła na w dniu 14.06.2008r. przez Za rząd Głów ny Pol -skiej Fun da cji Oste opo ro zy. Sek cja dzia ła na pod sta wie Sta tu tu Pol skiej Fun da cji Oste opo ro zy oraz Re gu la mi nu Sek cji.

Ak tu al ną sie dzi bą Sek cji jest Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści w Ło dzi, co wią że sie z miej scem pra cy Prze wod ni czą cej Za rzą du.

Ce lem Sek cji jest dzia łal ność na uko wa, po pu la ry za tor ska i pro fi lak tycz no -lecz ni cza zmie rza ją ca do za po bie ga nia cho -ro bom in wo lu cyj nym ukła du ru chu po przez wcze sne roz po zna wa nie i le cze nie za bu rzeń me ta bo li zmu kost ne go u dzie ci i mło dzie ży.

Cel ten re ali zo wa ny jest po przez: – Pro wa dze nie ba dań na uko wych w po pu la cji wie ku roz wo jo we go z za kre su cho rób me ta bo licz nych ko ści– Opra co wa nie wy tycz nych do ty czą cych le cze nia i pro fi lak ty ki cho rób me ta bo licz nych ko ści u dzie ci i mło dzie ży zgod -

nie ze współ cze sną wie dzą me dycz ną– Po pu la ry za cję wie dzy z za kre su cho rób me ta bo licz nych ko ści dzie ci i mło dzie ży:

Człon ka mi Sek cji mo gą być le ka rze ró żnych spe cjal no ści zaj mu ją cy się le cze niem i pro fi lak ty ką cho rób me ta bo licz -nych ko ści, a ta kże przed sta wi cie le na uk pod sta wo wych oraz in nych za wo dów i spe cjal no ści zwią za nych z me dy cy ną, pro -fi lak ty ką zdro wot ną, po li ty ką zdro wot ną, opie ką nad cho ry mi dzieć mi.

Ze bra nie za ło ży ciel skie Sek cji Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści Dzie ci i Mło dzie ży od by ło się 14 czerw ca 2008 ro ku w Ło dzi. Do ko na no na nim wy bo ru or ga nów sta tu to wych Sek cji, w tym władz Sek cji (Za rząd) oraz Ze spo łów: Na uko wo --Kon sul ta cyj ne go i Ba daw czo -Or ga ni za cyj ne go.

Ze spół: Na uko wo -Kon sul ta cyj ny jest or ga nem o upraw nie niach opi nio daw czych.Ze spół Ba daw czo -Or ga ni za cyj ny pla nu je i or ga ni zu je wy ko na nie ba dań o cha rak te rze na uko wym.Pierw sze po sie dze nie na uko we Sek cji Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści Dzie ci i Mło dzie ży od by ło się dnia 10 stycz nia

2009 ro ku w Ło dzi. Pod czas ze bra nia za pre zen to wa no re fe ra ty na uko we do ty czą ce zła mań ko ści u dzie ci, wro dzo nej łam -li wo ści ko ści a ta kże wi ta mi ny D. Za pla no wa no ogól no pol skie, wie lo ośrod ko we pro jek ty ba daw cze od no szą ce się do uwa -run ko wań zła mań ko ści u dzie ci oraz oce ny za opa trze nia po pu la cji wie ku roz wo jo we go w wi ta mi nę D.

Sek cja ob ję ła pa tro nat nad Se sją Na uko wą: „Oste opo ro za u dzie ci i mło dzie ży” pod czas III Środ ko wo Eu ro pej skie goKon gre su Oste opo ro zy i Oste oar tro zy w Kra ko wie.

L06THE AIMS AND TA SKS OF THE SEC TION OF CHIL DREN AND ADO LE SCENTS ME TA BO LIC BO NE DI SE ASES (PFO PE DIA TRIC SEC TION)

Chleb na -So kół D.

(En glish ver sion of the abs tract not sub mit ted)

L07DIA GNO STY KA OSTE OPO RO ZY U DZIE CI I MŁO DZIE ŻY W ŚWIE TLE AK TU AL NYCH USTA LEŃ

Lo renc R.S., Płu dow ski P.Za kład Bio che mii i Me dy cy ny Do świad czal nej, In sty tut Po mnik „Cen trum Zdro wia Dziec ka”, War sza wa

Sło wa klu czo we: dzie ci, oste opo ro za, den sy to me tria, tkan ka mię śnio wa, pro fi lak ty ka

Aku mu la cja tkan ki kost nej za cho dzi przez ca ły okres wzra sta nia, przy czym aż 40% two rzo ne jest do pie ro w wie ku po -po kwi ta nio wym. Szczy to wa ma sa kost na jest osią ga na po za koń cze niu wzra sta nia a jej ni ska war tość sta no wić mo że istot -

55

ny czyn nik ry zy ka roz wo ju oste opo ro zy w wie ku póź niej szym. Jed nym ze spo so bów za po bie ga nia oste opo ro zie in wo lu -cyj nej jest wcze sna dia gno sty ka oraz opty ma li za cja szczy to wej ma sy kost nej w wie ku roz wo jo wym.

Pod sta wo we zna cze nie w dia gno sty ce oste ope nii/oste opo ro zy za rów no u do ro słych jak i u dzie ci sta no wi, więc pra wi -dło wa in ter pre ta cja wy ni ków po mia rów ma sy i gę sto ści ko ści. Me to da DXA (du al ener gy x -ray ab sorp tio me try) jest naj -czę ściej sto so wa ną me to dą oce ny gę sto ści i ma sy ko ści. Jed na kże me to da ta ma ogra ni cze nia in ter pre ta cyj ne zwią za nez wpły wem roz mia ru ko ści na wy nik po mia ru, co jest szcze gól nie istot ne u dzie ci i mło dzie ży, ze wzglę du na pro ce sy wzra -sta nia i doj rze wa nia. Nie ste ty, me to da DXA obar czo na jest ta kże sze re giem ogra ni czeń, z któ rych naj istot niej szy to fakt,że nie mo żna przy jej po mo cy wy ko nać po mia rów rze czy wi stej gę sto ści ko ści (g/cm3), ma ją cej klu czo we zna cze nie dlame cha nicz nej wy trzy ma ło ści ko ści. Do dat ko wo, do stęp ne obec nie nor my dla dzie ci ba zu ją wy łącz nie na wie ku ka len da -rzo wym i płci a za le ce nia in ter pre ta cyj ne dla osób do ro słych nie mo gą być sto so wa ne u dzie ci. Od nie sie nie wy ni ków doszczy to wej ma sy kost nej (T -sco re) nie mo że być wy ko rzy sty wa ne u dzie ci. W kon se kwen cji, in ter pre ta cja ba dań gę sto ściko ści u dzie ci jest trud na i mo że pro wa dzić do błę dów dia gno stycz nych.

Wy pra co wa ne ak tu al nie za le ce nia wska zu ją, że u dzie ci i mło dzie ży po ni żej 20 r.ż. wy ni ki na le ży od no sić do nor mywie ko wej (Z -sco re). Za le ca się sto so wa nie ter mi nu „ma ła gę stość ko ści wg wie ku ka len da rzo we go”, gdy war tość Z -sco rejest mniej sza niż -2, w miej sce ter mi nu oste ope nia/oste opo ro za. Do dat ko we utrud nie nia to to, że ob ni że nie ma sy lub gę -sto ści ko ści mo że być spo wo do wa ne cho ro bą lub z osob ni czym opóź nie niem wzra sta nia, mniej szy mi roz mia ra mi ko ści lubza chwia niem za le żno ści mię sień -kość al bo ma łą ma są/si łą mię śnio wą. Po zy ty wy sto so wa nia me to dy DXA z ko lei zwią za -ne są z mo żli wo ścia mi ró żno cza so we go, jed no cze sne go po mia ru obok tkan ki kost nej ta kże skła du tka nek mięk kich, w tymma sy tkan ki mię śnio wej (le an mass). Umo żli wia to oce nę gę sto ści ko ści w sto sun ku do bu do wy cia ła i si ły mię śnio wej i tkan ki tłusz czo wej, co umo żli wia oce nę gę sto ści ko ści w sto sun ku do bu do wy cia ła i si ły mię śnio wej.

Ze wzglę du na to, że wie le scho rzeń wpły wa zna czą co na aku mu la cję ma sy kost nej u dzie ci i mło dzie ży szer sze za sto -so wa nie den sy to me trii umo żli wia zna czą ce po sze rze nie in for ma cji do ty czą cych ich etio pa to ge ne zy. Spo strze że nia te tyl kopo twier dzi ły opi nię Den ta, że pod sta wo wą ro lę w za po bie ga niu scho rze niom kost nym speł nia ją pe dia trzy mię dzy in ny midzię ki efek tyw nym po stę po wa niom dia gno stycz no -in ter wen cyj nym ukie run ko wa nym na opty ma li za cję osią gnię cia i utrzy -ma nia szczy to wej ma sy kost nej.

L07OSTE OPO RO SIS IN CHIL DREN AND ADO LE SCENTS: THE AC TU AL VI SION

Lo renc R.S., Płu dow ski P.De part ment of Bio che mi stry and Expe ri men tal Me di ci ne, The Chil dren’s Me mo rial He alth In sti tu te, War saw, Po land

Key words: chil dren, bo nes, oste opo ro sis, den si to me try, bo dy le an mass, pro phy la xis

Bo ne mass in cre ases pro gres si ve ly du ring chil dho od, but ma in ly du ring ado le scen ce when ap pro xi ma te ly 40% of to talbo ne mass is ac cu mu la ted. Pe ak bo ne mass is re ached in la te ado le scen ce, and is a well re co gni zed as risk fac tor for oste -opo ro sis la ter in li fe. Com mon agre ement sup port the view that in cre asing pe ak bo ne mass can si gni fi can tly pre vent oste -opo ro sis. The cri ti cal in ter pre ta tion of bo ne mass me asu re ments is a cru cial fac tor for the dia gno sis of oste ope nia/oste opo -ro sis in adults but al so in chil dren and ado le scents. The most fre qu en tly used as ses sment of ske le tal sta tus in chil dren isDXA me thod that ne ver the less has li mi ta tion mo stly be cau se of me asu re ment of the are al bo ne mi ne ral den si ty va lu es(BMD, g/cm2) re la ted to bo ne si ze and bo dy di men sions ad di tio nal ly in flu en ced by the ske le tal de ve lop ment and pu ber talsta ge. It sho uld be al so po in ted that it do esn’t me asu re di rec tly g/cm3 three di men sio ned den si ty cru cial for me cha ni cal bo -ne re si stan ce Fur ther, the ava ila ble re fe ren ce for chil dren and ado le scents re la tes so le ly to chro no lo gi cal age and gen der.The gu ide li nes used for adult pa tients are not ap pli ca ble at all. T -sco re sho uld not be used in chil dren and ado le scents. Incon se qu en ce, DXA re sults may le ad to mis dia gno sis in chil dren and ado le scents with the unu su al sta tu re for the ir age sim -ply be cau se the ir bo nes are smal ler/ big ger in width, he ight and depth.

In ma les and fe ma les aged <20 years the ter mi no lo gy ‘low bo ne den si ty for chro no lo gic age’ may be used if the Z -sco re isless than -2. For chil dren and ado le scents, this ter mi no lo gy is mo re ap pro pria te than oste ope nia/oste opo ro sis.

De cre ased BMD or BMC may be the il lu stra tion of di se ase or may be re la ted to al te red ske le tal ma tu ra tion, smal ler bo nes as well as im pa ired re la tion ship be twe en mu sc le and bo ne or a mu sc le we ak ness.

One of DXA ad van ta ges star ting to be uti li zed in chil dren is the po ssi bi li ty of exa mi na tion of le an mass (an es ti ma teof mu sc le mass) and fat mass. The as ses sment of the re la tion ship be twe en mu sc les and bo ne as BMC/LBM can be es ti ma -ted by the eva lu ation of re la tion ship be twe en LBM and BH star ted to be uti li za tion in di ca tor of po ten tial mu sc le we ak ness.

Ma ny di sor ders, by va rio us me cha ni sms, may af fect the acqu isi tion of bo ne mass du ring chil dho od and ado le scen ce. In de -ed, the num ber of di sor ders that ha ve be en iden ti fied as af fec ting bo ne mass in this age gro up is in cre asing as a con se qu en ceof the wi de use of bo ne mass me asu re ments. Expe rien ce in tre ating va rio us di sor ders as so cia ted with oste opo ro sis in chil d hoodis li mi ted at pre sent what ri se an alarm bell in si tu ation when pre ven tion is a key fac tor and sho uld be star ted in chil dho od. Theobvio us tru ism is as po in ted by Dent that ro ots of se ve ral “adults” di se ases are lo ca ted in pe dia trics.

56

L08ZŁA MA NIA KRĘ GÓW U DZIE CI I MŁO DZIE ŻY

Po pko J.Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Dzie cię cej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Bia łym sto ku

Sło wa klu czo we: krę go słup dzie cię cy, zła ma nia, le cze nie

Wstęp. Zła ma nia krę go słu pa dzie cię ce go nie są zja wi skiem czę stym. W na szym ma te ria le kli nicz nym, po dob nie jak i w in nych ośrod kach, sta no wią one w cią gu ro ku oko ło 1,8% wszyst kich ura zów cha rak te ry stycz nych dla wie ku roz wo -jo we go. W wie ku roz wo jo wym naj czę ściej ule ga ją zła ma niom ko ści przed ra mie nia – oko ło 35%, na stęp nie oboj czyk –21%, dal szy od ci nek ko ści ra mien nej – 16,4%, ko ści go le ni – 10,7% i kość udo wa – 7,4%. Ba da nia den sy me trycz ne wy -ka za ły do brą mi ne ra li za cję krę gów u mło do cia nych, a szczy to wa ma sa kost na (pe ak bo ne mass - PBM) jest osią ga na w krę -go słu pie pra wie w 100% w koń cu II de ka dy ży cia. Naj praw do po dob niej wa run ku je to do brą wy trzy ma ło ści me cha nicz nąkrę gów w tym wie ku.

Ce lem pra cy jest re tro spek tyw na oce na wy ni ków le cze nia dzie ci ze zła ma niem krę go słu pa w la tach 2001-2007 w na -szej Kli ni ce.

Ma te riał i me to dy. Ana li zie pod da no 33 cho rych (12 dziew cząt i 21 chłop ców), w wie ku 3-18 lat z ura zo wym zła ma -niem krę go słu pa. Dia gno sty ka by ła opar ta o wy wiad, ba da nie przed mio to we, zdję cia ra dio lo gicz ne. W ra zie ko niecz no ścidia gno sty ka by ła po sze rza na o ba da nia to mo gra fii kom pu te ro wej i re zo nan su ma gne tycz ne go. Sto pień uszko dze nia ukła -du ner wo we go to wa rzy szą cy ob ra że niom krę go słu pa był oce nia ny wg ska li Fran ke la.

Wy ni ki. Naj częst szą przy czy ną ura zu krę go słu pa był wy pa dek ko mu ni ka cyj ny – 19, upa dek z wy so ko ści – 12, skokdo wo dy – 2, przy gnie ce nie – 2 przy pad ki. Naj wię cej – 17 cho rych by ło w wie ku 15-18 lat, 1 dziec ko w wie ku 3 lat. U 3 cho rych stwier dzo no uszko dze nie od cin ka szyj ne go krę go słu pa, u 30 od cin ka pier sio wo -lę dźwio we go. Ró żne go stop -nia uszko dze nia ukła du ner wo we go od no to wa no u 13 cho rych, wy stę po wa ły one w zła ma niach nie sta bil nych krę go słu pa.Le cze nie nie ope ra cyj ne za sto so wa no u 20 cho rych w zła ma niach sta bil nych krę go słu pa ( gor se ty gip so we, Je vet ta, koł nie -rze or to pe dycz ne ). U 14 pa cjen tów ze zła ma niem sta bil nym krę go słu pa pier sio wo -lę dźwio we go na sta wia no zła ma nia me -to dą Wat son -Jon sa, a na stęp nie unie ru cha mia no gor se tem gip so wym. U dzie ci młod szych da ło się za uwa żyć od bu do węprzed niej wy so ko ści zła ma ne go trzo nu.

W gru pie 13 cho rych z uszko dze niem ko rze nio wo-rdze nio wym by ły 2 przy pad ki ura zu rdze nia krę go we go bez zmianra dio lo gicz nych, dzie ci te nie by ły ope ro wa ne. Zwięk szo na ela stycz ność kom plek su wię za dło we go krę go słu pa dzie cię ce -go w od po wie dzi na wy so ką ener gię ura zu do pro wa dzi ła do trwa łe go uszko dze nia rdze nia krę go we go. Pa cjen ci ci są nie -spraw ni z po ra że niem koń czyn dol nych i zwie ra czy.

U dwoj ga cho rych ope ro wa no od ci nek szyj ny krę go słu pa (1 z do stę pu przed nie go, 1 z do stę pu tyl ne go). U dzie wię ciu cho rychz uszko dze niem krę go słu pa pier sio wo -lę dźwio we go wy ko na no od bar cze nie tyl ne rdze nia krę go we go i spon dy lo de zę. W le cze niupo ope ra cyj nym nie sto so wa no unie ru cho mie nia gip so we go. Tyl ko u jed ne go cho re go ope ro wa ne go nie uzy ska no po pra wy.

Wnio ski: 1. U dzie ci mo gą wy stę po wać przy pad ki z uszko dze niem rdze nia krę go we go bez zmian ra dio lo gicz nych(spi nal cord in ju ry wi tho ut ra dio gra fic ab nor ma li ty – SCI WO RA ). 2. Le cze nie zła mań krę go słu pa u dzie ci i mło dzie ży nieod bie ga od przy ję te go spo so bu po stę po wa nia u cho rych do ro słych. 3. Zła ma nia krę go słu pa z uszko dze niem ukła du ner wo -we go wy ma ga ją szyb kie go od bar cze nia rdze nia krę go we go i sta bi li za cji.

L08PE DIA TRIC SPI NE IN JU RIES

Po pko J.De par ta ment of Pe dia tric Or tho pe dics and Trau ma to lo gy Chil dren Ho spi tal Me di cal Uni ver si ty of Bia ły stok

Key words: pe dia tric spi ne, frac tu re, tre at ment

In tro duc tion. Spi ne frac tu res are ra re and re pre sent 1-2% of all pe dia tric frac tu res. In chil dren and ado le scents mostoften oc cur frac tu res of fo re arm – 35%, cla vic le – 21%, di stal hu me rus – 16,4%, ti bia – 10,7% and fe mur – 7,4%. Pe ak bo ne mass (PBM) as ses sed by du al emer gy x -ray ab sorp tio me try (DXA) to achi ve in the spi ne is ne ar ly 100% in the endof the se cond de ca de of li fe. Most li ke ly it qu aran te es well me cha ni cal re si stan ce of pe dia tric spi ne.

The aim of the pre sent stu dy is a re tro spec ti ve re view of pa tients with spi ne frac tu re tre ated at our in sti tu tion be twe en2001 and 2007.

Ma te rials and me thods. A re tro spec ti ve re view was per for med on 33 pa tients (12 girls and 21 boys) with spi ne frac -tu res. The age at in ju ry was 3-18 years. The dia gno stic was sup por ted by anam ne sis, phy si cal exa mi na tion and ra dio gra -phic ana ly sis. If ne ces sa ry it was exten det with com pu ter to mo gra phy (CT) and ma gne tic re so nan ce (MR) of the spi ne forde fi ni ti ve dia gno sis. The de gree neu ro lo gi cal in ju ry was es ti ma ted by Fran kel sca le.

57

Re sults. The me cha nism of in ju ry was ob ta ined from me di cal re cords and ca te go ri zed as: ro ad ac ci dent – 19, fall fromhe ight – 12, di ving – 2, crush – 2 pa tients. Most pa tients (17) we re 15-18 year old, and 1 child was 3 year old. 3 pa tientshad ce rvi val spi ne in ju ries and 30 chil dren had tho ra cic and lum bar spi ne le sions. Neu ro lo gi cal in ju ry was dia gno sed with13 pa tients who had unsta ble frac tu res of spi ne.

Non ope ra ti ve tre at ment was per for med on 20 pa tients with sta ble frac tu re of spi ne, we used: hy pe re xten sion ca sting– 14, Je vett or tho sis – 4, ce rvi cal bra ce – 2. In youn ger pa tients tre ated with hy per ten sion ca sting we ob se rved re bu il dingof a front he ight of the frac tu red ver te brae.

In the gro up of 13 pa tients with spi nal cord in ju ry the re we re 2 pa tients, age of 3 and 8 years, wi tho ut ra dio gra fic ab nor ma li ty (SCI WO RA). They did not un der go ope ra tion. In the ma jo ra ty of ca ses, SCI WO RA is cau sed by hy pe re xten -sion or fle xion in ju ries due to cha rac te ri stic ana to mic dif fe ren ces of the mo re ela stic and mo re de for ma ble pe dia tric spi ne.The se pa tients are di sa bled with pa re sis of legs and sphinc ters.

2 pa tients with ce rvi cal spi ne in ju ries we re tre ated sur gi cal ly with go od re sults.Sur gi cal po ste rior de com pres sion and in stru men ta tion we re per for med on 9 pa tients with tho ra cic and lum bar spi ne

trau ma with an ad di tion neu ro lo gi cal de fi cyt. On ly one pa tient in this gro up didn’t show im pro ve ment. Conc lu sions: 1. A spi nal cord in ju ry wi tho ut ra dio gra fic ab nor ma li ty (SCI WO RA) is po ssi ble on ly in chil dren.

2. Tre at ment of pe dia tric spi ne frac tu re isn’t dif fe rent from that adults. 3. A spi ne frac tue with neu ro lo gi cal de fects ne edsra pid sur gi cal de com pre sion and in stru men ta tion.

L09CO Z DIA GNO STY KĄ CHO RÓB ME TA BO LICZ NYCH KO ŚCI U NIE MOW LĄT I MA ŁYCH DZIE CI

Ja ku bow ska -Piet kie wicz E.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe dia trii, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi

Sło wa klu czo we: cho ro by me ta bo licz ne ko ści, dzie ci, nie mow lę ta, dia gno za

Szyb kie tem po wzra sta nia, zmia na pro por cji cia ła, na tu ral na ewo lu cja spo so bu odży wia nia, in ten syw ny roz wój psy -cho ru cho wy a na stęp nie du ża ak tyw ność wła sna to pod sta wo we ele men ty roz wo ju ma łe go dziec ka (do 5 ro ku ży cia). Z dru giej zaś stro ny sto sun ko wo nie wiel ki wpływ ne ga tyw nych czyn ni ków śro do wi sko wych spra wia ją, iż oce na ukła dukost ne go w tym wie ku jest ko niecz na (za sad na) – w ce lu wy ja śnie nia etio pa to ge ne zy za bu rzeń mi ne ra li za cji kość ca w póź -niej szych okre sach ży cia i – jed no cze śnie trud na: z po wo du ba ra ku bio lo gicz nych ukła dów od nie sie nia i od ręb no ści roz -wo jo wych nie mow ląt i ma łych dzie ci.

Ba da nia dia gno stycz ne w tym okre sie ży cia zwią za ne są przede wszyst kim z roz po zna wa niem cho rób uwa run ko wa -nych ge ne tycz nie (wro dzo na łam li wość ko ści, dys pla zje kost ne), ura za mi oraz prze wle kły mi scho rze nia mi ukła do wy mi.Zła ma nia ko ści dłu gich u dzie ci do 3 r. ży cia sta no wią mniej niż 1% wszyst kich zła mań u dzie ci i mło dzie ży i dla te go rzad -ko w ich etio lo gii roz wa ża ne są za bu rze nia me ta bo licz ne tkan ki kost nej (cho ro ba me ta bo licz na ko ści wcze śnia ków, krzy wi -ca, oste opo ro za). Obec nie zaś wpro wa dza ne są do dia gno sty ki no we nie in wa zyj ne me to dy po zwa la ją ce na oce nę ukła du kost -ne go ta kie jak: ilo ścio we ba da nie ul tra dźwię ko we (apa ra tem Sun li ght Omni sen se 7000P (QUS) oraz ba da nie den sto me trycz -ne z opcją po mia ro wą In fant. Istot ną ro lę w dia gno sty ce cho rób me ta bo licz nych ko ści we wcze snym okre sie roz wo jo wymmo gą mieć ta kże ba da nia ge ne tycz ne – do wie dzio no bo wiem, że zwią zek po mię dzy gę sto ścią mi ne ral ną ko ści a ge no ty pemVDR le piej jest wi docz ny w młod szych gru pach wie ko wych (po przez na tu ral ne ogra ni cze nie wpły wu czyn ni ków śro do wi -sko wych). Naj prost sze u ma łych dzie ci jest za tem wy ko na nie ba dań bio che micz nych i oce na wskaź ni ków prze mia ny wap nio -wo -fos fo ra no wej ze stę że niem me ta bo li tów wi ta mi ny D. W dia gno sty ce cho rób me ta bo licz nych ko ści są jed nak to ba da niapod sta wo we, do któ rych po win ny do łą czyć den sy to me trycz na i ul tra dźwię ko wa oce na szkie le tu.

L09WHAT IS THE BO NE ME TA BO LIC DI SE ASES DIA GNO STICS IN IN FANTS AND CHIL DREN UN DER 5 YEARS

Ja ku bow ska -Piet kie wicz E.De part ment of Pa edia tric Pro pe deu tics and Me ta bo lic Di se ases

Key words: me ta bo lic bo ne di se ases, chil dren, in fants, dia gno sis

Ra pid growth ra te, chan ge in the bo dy pro por tions, na tu ral evo lu tion of nu tri tion, in ten si ve psy cho mo to ric de ve lop mentand big phy si cal ac ti vi ty of chil dren un der 5 years are the ba sic ele ments of them de ve lop ment. In the se cond si de the smallin flu en ce of ne ga ti ve envi ron men tal fac tors cau se the ne ces si ty of the ske le tal sys tem as ses sment in the aim of expla iningthe ethio pha to ge ne sis of bo ne mi ne ra li sa tion di stur ban ces in the la ter pe riods of li fe, and dif fi cult by the cau se of lack ofbio lo gi cal norms for this ages and the de ve lop men tal dif fe ren ces in fants and lit tle chil dren.

58

The dia gno stics exa mi na tion in this pe riod of li fe are con nec ted with the dia gno sis of the ge ne tic di se ases (oste oge ne -sis im per fec ta, ske le tal dys pla sia), trau mas and chro nic sys te mic di stur ban ces. Long bo ne frac tu res in chil dren un der 3 years are the less than 1% of all frac tu res in chil dren and ado le scents and the re fo re ve ry ra re ly in the irs etio lo gy the me -ta bo lic di stur ban ces of bo ne tis su es are ta ken in to the con si de ra tion (the pre ma tu ri ty oste ope nia, ri kets, oste opo ro sis). Na wa days the new no ni nva si ve me thods are per for med to dia gno sis which ena ble the ske le tal sys tem as ses sment (e.i. thequ an ti ti ve ul tra so und with Sun li ght Omni sen se 7000P (QUS) and den si to me tric exa mi na tion by In fant pro gram me. The im -por tant ro le in the bo ne me ta bo lic di se ases dia gno sis in the re cent years play the ge ne tic exa mi na tions – it was pro ven thatcon nec tion be twe en the bo ne mi ne ral den si ty and VDR ge no ty pe bet ter ob se rved in the youn ger gro ups of age (thro ugh thena tu ral li mi ta tion of the envi ron men tal fac tors in flu en ce)The easiest in small chil dren are the bio che mi cal in ve sti ga tionsand the as ses sment of cal cium –pho spho rus me ta bo lism in di ces with the vi ta min d me ta bo li te con cen tra tion. In the dia gno -sis of me ta bo lic di se ases the se are the ba sic exa mi na tions and den sti to me tric and ul tra so und as ses sment of the ske le ton sho uld be jo ined to them.

The stu dy was par tly fi nan ced by Grant No N 406 05031/1860

L10THE QU ALI TY OF BO NE TIS SUE AS A RISK FAC TOR FOR VER TE BRAL COM PRES SION FRAC TU RES IN CHIL DREN

Fa la me eva O.V., Sa do voy M.A.No vo si birsk Re se arch In sti tu te of Trau ma to lo gy and Or tho pa edics, No vo si birsk, Rus sia

Key words: oste opo ro sis, chil dren, frac tu re, spi ne, den si to me try

Ob jec ti ve. Ju ve ni le oste opo ro sis is con si de red as one of the cau ses of ver te bral com pres sion frac tu re in chil dren. Spi -nal frac tu res in chil dren are se rio us and pro gno sti cal ly unfa vo ra ble mu scu lo ske le tal in ju ries. The ob jec ti ve was to in ve sti -ga te pa ra me ters of bo ne mi ne ral den si ty (BMD) in chil dren with ver te bral com pres sion frac tu res.

Me thods. We per for med du al ener gy X -ray ab sorp tio me try using oste oden si to me ter HO LO GIC (QDR, Di sco ve ry -A,USA) to exa mi ne 166 chil dren and ado le scents of both gen ders aged 6 to 16 years ha ving com pres sion frac tu res of one ormo re ver te brae. The se chil dren al so un der went pla in ra dio gra phy and com pu ter to mo gra phy. Oste oden si to me try re sults we -re as ses sed ba sed on Z sco re.

Re sults. The in ju ry oc cur red due a back fall from the own he ight in 53.1% of chil dren; sli ding down snow slo pe and a fall out from the tree or the swing in 18.2% ; fall on the but tocks in 18.4%; and due an un de ter mi ned cau se in 10.3%.Trau ma tic ver te bral com pres sion was mo re fre qu ent in the mid dle tho ra cic spi ne (48.6%) and in the lo wer tho ra cic spi ne(32.1%), ver sus 9.1% and 8.9% fre qu en cies in the up per tho ra cic and tho ra co lum bar spi ne, re spec ti ve ly. Lo ca li za tions ofcom pres sion frac tu res in ce rvi cal and lum bar spi ne we re sin gu lar – 1.3%. De cre ase in bo ne mi ne ral den si ty at all ske le talre gions expres sed as Z -sco re £–2.0 SD and mo re was re por ted in 73 chil dren (43.9%). BMD chan ges we re 1.8-fold mo reoften ob se rved in boys than in girls (28.3% and 15.7%, re spec ti ve ly). Our stu dy iden ti fied a pre va len ce of chil dren aged 6to 9 years among tho se ha ving ver te bral com pres sion frac tu res (50.6%), and so me less in ci den ce in pa tients aged 10 to 12years and 13 to 14 years (27.7% and 21.7%, re spec ti ve ly). It was fo und that ver te bral com pres si ve frac tu res, re gar dless ofBMD de fi cit amo unt, we re mo re fre qu ent in the mid dle and lo wer tho ra cic spi ne (80.7%). The high in ci den ce frac tu res inpa tients with nor mal BMD (24.7%) or sys te mic oste ope nia (44%) te sti fies that bo ne mass de fi cit (mi ne ra li za tion) is not a sin gle cau se for bo ne strength de cre ase in pe dia tric oste opo ro sis, and that a frac tu re risk de pends on qu ali ta ti ve and struc -tu ral di sor ders in bo ne tis sue oc cur ring in the pro cess of it’s re mo de ling. Among chil dren with nor mal BMD com pres sionfrac tu res we re 2.7-fold mo re fre qu ent in girls than in boys (18.0% and 6.6%, re spec ti ve ly). With ad van cing age the num -ber of chil dren with ver te bral com pres sion frac tu res as so cia ted with dif fe rent -gra de sys te mic oste ope nia and oste opo ro sisgra du al ly in cre ases.

Conc lu sion. Mi ne ral den si ty of the ske le ton in cri ti cal pe riods of the growth in chil dren re flects bo ne mass and si ze toa gra ter de gree than bo ne qu ali ty. The ab sen ce of clo se cor re la tion be twe en ver te bral com pres sion frac tu res and BMD de -cre ase in chil dren and ado le scents is not most li ke ly de pen ding on di sor der in bo ne tis sue mi ne ra li za tion but on that in for -ma tion of or ga nic com po nent of the bo ne ma trix. This is even tu al ly ac com pa nied by bo ne den si ty ac cu mu la tion and by lowpe ak bo ne mass at the ap pro pria te age.

59

L11ZA SA DY PRO FI LAK TY KI, ROZ POZ NA WA NIA I LEC ZE NIA OSTE OPO RO TYCZ NYCH ZŁA MAŃ KO ŚCI

Gó rec ki A.1, Mar czyń ski W.2, Czer wiń ski E.3, Chmie lew ski D.4

1 Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Na rzą du Ru chu War szaw skie go Uni wer sy te tu Me dycz ne go w War sza wie. Kie row nik Kli ni ki: prof. dr hab. med. An drzej Gó rec ki

2 Kli ni ka Or to pe dii Cen trum Me dycz ne go Kształ ce nia Po dy plo mo we go, Sa mo dziel ny Szpi tal Kli nicz ny im. Prof. A. Gru cy w Otwoc kuKie row nik Kli ni ki: prof. dr hab. med. Woj ciech Mar czyń ski

3 Pol skie To wa rzy stwo Oste oar tro lo gii w Kra ko wiePrze wod ni czą cy: dr hab. med. Edward Czer wiń ski

4 Ze spół Or to pe dycz no -Trau ma to lo gicz ny Szpi ta la HO SPI TEN – Lan za ro te, Pu er to del Car men, Hisz pa niaKie row nik: dr n. med. Da riusz Chmie lew ski

Opu bli ko wa no w: Or to pe dia Trau ma to lo gia Re ha bi li ta cja 2007, 9, 5; 548-554

L11THE PRIN CI PLES OF PRO PHY LA XIS, DIA GNO SIS AND TRE AT MENT OF OSTE OPO RO TIC BO NE FRAC TU RES

Gó rec ki A.1, Mar czyń ski W.2, Czer wiń ski E.3, Chmie lew ski D.4

1 Kli ni ka Or to pe dii i Trau ma to lo gii Na rzą du Ru chu War szaw skie go Uni wer sy te tu Me dycz ne go w War sza wie. Kie row nik Kli ni ki: prof. dr hab. med. An drzej Gó rec ki

2 Kli ni ka Or to pe dii Cen trum Me dycz ne go Kształ ce nia Po dy plo mo we go, Sa mo dziel ny Szpi tal Kli nicz ny im. Prof. A. Gru cy w Otwoc kuKie row nik Kli ni ki: prof. dr hab. med. Woj ciech Mar czyń ski

3 Pol skie To wa rzy stwo Oste oar tro lo gii w Kra ko wiePrze wod ni czą cy: dr hab. med. Edward Czer wiń ski

4 Ze spół Or to pe dycz no -Trau ma to lo gicz ny Szpi ta la HO SPI TEN – Lan za ro te, Pu er to del Car men, Hisz pa niaKie row nik: dr n. med. Da riusz Chmie lew ski

Pu bli shed in: Or to pe dia Trau ma to lo gia Re ha bi li ta cja 2007, 9, 5; 548-554

L12DY LE MA TY FIZ JO TE RA PII W OSTE OPO RO ZIE

Księ żo pol ska -Or łow ska K.Kli ni ka Re ha bi li ta cji Reu ma to lo gicz nej Kie row nik: doc. dr hab. med. Kry sty na Księ żo pol ska -Or łow skaIn sty tut Reu ma to lo gii, ul. Spar tań ska 1, 02-637 War sza wa

Fi zjo te ra pia jest czę ścią re ha bi li ta cji me dycz nej. Ce lem fi zjo te ra pii jest po pra wa sta nu funk cjo nal ne go pa cjen ta po -przez uży cie ró żnych form fi zy ko te ra pii, ma sa żu i ki ne zy te ra pii.

Fi zy ko te ra pia i ma saż przy go to wu ją cho re go do ki ne zy te ra pii. Za da niem tych me tod jest dzia ła nie prze ciw bó lo we, roz -luź nia ją ce, po pra wia ją ce krą że nie miej sco we. U cho rych na oste opo ro zę naj więk sze za sto so wa nie ma elek tro te ra pia, po lema gne tycz ne, la ser, ter mo te ra pia w po sta ci za bie gów ciepl nych i krio te ra pii oraz hy dro te ra pia.

Ki ne zy te ra pia po le ga na za sto so wa niu ćwi czeń ma ją cych na ce lu zwięk sze nie si ły i wy trzy ma ło ści mię śni oraz po pra -wę ru cho mo ści w ob rę bie sta wów. W oste opo ro zie ma szcze gól ne zna cze nie, gdyż przy wra ca współ pra cę mię śni, ko or dy -na cję ru chów i rów no wa gę cia ła oraz ko ry gu je po sta wę cia ła.

W re ha bi li ta cji cho rych co raz więk sze zna cze nie ma ją no we me to dy fi zjo te ra pii re edu ka cji ner wo wo-mię śnio wej: te ra pia ma nu al na (trak cje, mo bi li za cje, ma saż funk cyj ny), tech ni ki tka nek mięk kich (po wię zio we, punk tów spu sto wych),PNF, Ki ne sio – Ta ping.

Fi zjo te ra pia sto so wa na u cho rych na oste opo ro zę mu si uwzględ niać wy trzy ma łość me cha nicz ną ko ści. Cho ro by wy -stę pu ją ce wraz z wie kiem: cho ro ba zwy rod nie nio wa sta wów, ukła du krą że nio wo – od de cho we go, OUN, no wo two ry, ogra -ni cza ją za sto so wa nie fi zy ko te ra pii, jak rów nież ma ją wpływ na do bór i in ten syw ność za sto so wa nych ćwi czeń.

60

L12OSTE OPO RO SIS PHY SIO THE RA PY DI LEM MAS

Księ żo pol ska -Or łow ska K.Kli ni ka Re ha bi li ta cji Reu ma to lo gicz nej Kie row nik: doc. dr hab. med. Kry sty na Księ żo pol ska -Or łow skaIn sty tut Reu ma to lo gii, ul. Spar tań ska 1, 02-637 War sza wa, Po land

The phy sio the ra py is the on of the ele ment of me di cal re ha bi li ta tion. The aim of the phy sio the ra py is to im pro ve thepa tient func tio nal abi li ties tro ugh ap ply ing va rio us me thods of phy si co the ra py, mas sa ge and ki ne sio the ra py.

Phy si co the ra py and mas sa ge pre pa re the pa tient for ki ne sio the ra py. The tar get of tho se me thods is to kill pa in, to re lax,to im pro ve lo cal blo od cir cu la tion.

Elec tro the ra py, ma gne tic field, la ser, ther mo the ra py as he ating and cry othe ra py as well as hy dro the ra py are mo stly usedamong the pa tients suf fe ring from oste opo ro sis .

Ki ne sio the ra py is abo ut the exer ci ses which are to in cre ase the mu sc les strength and to im pro ve the jo ints mo tion ran -ge. When suf fers from oste opo ro sis it is re le vant be cau se it re sto res the mu sc les co ope ra tion, the mo ve ments co or di na tion,the bo dy ba lan ce as well as it cor rects bo dy po si tion.

Which is neu ro-mu scu lar re edu ca tion such as ma nu al the ra py (trac tion, mo bi li za tion, func tio nal mas sa ge, soft tis su estech ni qu es), PNF, Ki ne sio -Ta ping me an mo re and mo re in the pa tients re ha bi li ta tion.

Phy sio the ra py to be used among the pa tients suf fe ring from oste opo ro sis has to pay at ten tion to the bo ne strength. Thedi se ases to ap pe ar with age as oste oar th ri tis, pul mo - cir cu la tion, CNS, can cers re strict phy si co the ra py ap pli ca tion. Theyal so im pact on the exer ci ses in ten si ty to be cho sen.

L13LEC ZE NIE OSTE OPO RO ZY U MĘ ŻC ZYZN

Mi sio row ski W.Kli ni ka En do kry no lo gii, Cen trum Me dycz ne Kształ ce nia Po dy plo mo we go, War sza wa

Le cze nie oste opo ro zy mę żczyzn by ło przed mio tem je dy nie nie licz nych, na ogół nie wiel kich ba dań kli nicz nych. Tyl kow po je dyn czych ba da niach oce nia no wpływ le cze nia na ry zy ko zła mań, w więk szo ści punk ta mi koń co wy mi by ły wpływte ra pii na gę stość mi ne ral na ko ści (BMD) lub mar ke ry ob ro tu me ta bo licz ne go (BTM).

Le cze nie prze ciw re sorp cyj ne.U mę żczyzn ba da no sku tecz ność przede wszyst kim bis fos fo nia nów: alen dro nia nu, ri ze dro nia mu i kwa su zo le dro no we -

go. U 241 mę żczyzn z ni ska ma sa kost ną, alen dro nian (10 mg/d przez 2 la ta) zmniej szał czę stość zła mań krę gów, zwięk -szał BMD i ha mo wał BTM. U ko lej nych 134 mę żczyzn z oste opo ro zą, le cze nie alen dro nia nem (10 mg/d przez 3 la ta)zmniej sza ło czę stość zła mań krę gów i po wo do wa ło wzrost BMD. Me ta -ana li za tych ba dań po twier dzi ła, że le cze nie alen -dro nia nem mę żczyzn po wo du je zna mien na re duk cję ry zy ka zła mań krę gów i nie za mien ną re duk cje ry zy ka zła mań po za -krę go wych.

U 248 mę żczyzn po zła ma niu bio dra, le cze nie do żyl ne kwa sem zo le dro no wym (5 mg co 12 mie się cy) zmniej sza ło zna -mien nie czę stość no wych zła mań: krę gów, po za kre go wych, bio dra i wszyst kich kli nicz nych oraz po wo do wa ło wzrostBMD. Co istot ne, po 3 la tach le cze nia kwa sem zo le dro no wym od no to wa no zna mien na re duk cję o 28% śmier tel no ści wzo -nej, w po rów na niu do pla ce bo.

U 316 mę żczyzn z pier wot ną lub wtór na oste opo ro zą, w otwar tym pro spek tyw nym ba da niu ri ze dro nian (5 mg/d prze2 la ta) po wo do wał zwięk sze nie BMD i zmniej szał czę stość zła mań krę gów i po za krę go wych. Po dob nie, w kil ku ko lej nychma łych ba da niach u mę żczyzn z pier wot na lub wtór ną (głów nie po ste ro ido wą) oste opo ro zą, ri ze dro nian (2.5-5 mg/d lub35 mg/ty dzień) zwięk szał BMD i ha mo wał BTM.

Wpływ le cze nia bis fos fo nia na mi na BMD i BTM u mę żczyzn jest po dob ny do ob ser wo wa ne go u ko biet, jed nak ichsku tecz ność prze ciw zła ma nio wa jest znacz nie go rzej udo ku men to wa na.

Le cze nie pro ana bo licz neU 437 mę żczyzn z ni ską BMD, w krót ko trwa łej ob ser wa cji, le cze nie re kom bi no wa nym ludz kim PTH [1-34] (te ry pa -

ra tyd, 20-40 μg sc/d przez 2 do 15 mie się cy) po wo do wa ło wzrost BMD w krę go słu pie lę dźwio wym i bio drze (ale nie w ko ści pro mie nio wej i To tal Bo dy) oraz na si la ło ob rót kost ny. Po dob ne dzia ła nie ob ser wo wa no w ko lej nym ma łym ba -da niu, obej mu ją cym 23 mę żczyzn le czo nych te ry pa ra ty dem (400 IU sc/d przez 18 mie się cy). W obu ba da niach nie oce nia -no wpły wu le cze nia na ry zy ko zła mań, jed nak po do bień stwo wpły wu na BMD i BTM z ob ser wo wa ny mi w ba da niach kli -nicz nych u ko biet, gdzie oce nia no wpływ te go le cze nia ta kże na czę stość zła mań, wska zu je na przy dat ność te ry pa ra ty du u obu płci. Bis fos fo nia ny sto so wa ne przed - lub łącz nie z pre pa ra ta mi PTH wy da ją się zmniej szać efekt ana bo licz ny pa ra -thor mo nu. Jed na kże włą cze nie bis fos fo nia nów do le cze nia po za koń cze niu le cze nia pre pa ra tem PTH po wo du je utrzy ma -nie uzy ska ne go efek tu te ra peu tycz ne go i dal szy wzrost BMD

61

Le cze nie za stęp cze te sto ste ro nemW od ró żnie niu od ko biet, u któ rych me no pau za ma cha rak ter uni wer sal ny i sko ko wy, u sta rze ją cych się mę żczyzn ob -

ni ża nie się stę że nia te sto ste ro nu wy ka zu je cha rak ter li nio wy, co po wo du je, że nie do świad cza ją oni gwał tow ne go przy spie -sze nia ubyt ku ma sy kost nej. Wie lo krot nie wy ka za no, że uzu peł nia nie nie do bo ru te sto ste ro nu po wo du je wzrost gę sto ści mi -ne ral nej ko ści u mę żczyzn z hi po go na dy zmem. Wpływ le cze nia te sto ste ro nem na kość za le ży od wyj ścio we go stę że nia te -sto ste ro nu, osią ga nej nor ma li za cji stę że nia te sto ste ro nu i cza su te ra pii. Wy da je się, że ko rzyść od no szą je dy nie mę żczyź -ni, u któ rych wyj ścio we stę że nia te sto ste ro nu w su ro wi cy nie prze kra cza ły 200 ng/ml, zaś brak spek ta ku lar nych wy ni kówle cze nia te sto ste ro nem nie se lek cjo no wa nych po pu la cji sta rze ją cych się mę żczyzn wy ni ka z obec no ści w nich mę żczyzn z pra wi dło wy mi stę że nia mi te sto ste ro nu.

O ile więk szość ba dań nad oste opo ro zą do ty czy ko biet po me no pau zie, da ne na te mat sku tecz no ści prze ciw zła ma nio -wej le ków prze ciw o ste opo ro tycz nych u mę żczyzn są ską pe, zaś więk szość prze pro wa dzo nych ba dań nie mia ła wy star cza -ją cej mo cy sta ty stycz nej do jej oce ny. W kon se kwen cji, więk szość wy tycz nych le cze nia oste opo ro zy u mę żczyzn opie rasię na eks tra po la cji ob ser wa cji uzy ska nych u ko biet.

L13THE RA PY OF OSTE OPO RO SIS IN MEN

Mi sio row ski W.En do cri no lo gy Dept., Me di cal Cen ter for Post gra du ate Edu ca tion, War saw, Po land

The ra py of oste opo ro sis in men has be en less in ve sti ga ted than in wo men. The re ha ve be en on ly few, and re la ti ve lysmall trials, which ad dres sed the tre at ment of oste opo ro sis spe ci fi cal ly in men. In so me of the se stu dies a de cre ase in frac -tu re in ci den ce has be en ob se rved, ho we ver ma jo ri ty of the se trials lac ked the po wer to as ses the an ti -frac tu re ef fi ca cy andthe pri ma ry end po int was ef fect on BMD.

An ti re sorp ti ve tre at mentStu dies in men con cern prin ci pal ly bi spho spho na tes: alen dro na te, ri se dro na te and zo le dro nic acid. In 241 aged men

with low BMD, alen dro na te (10 mg da ily for 2 years) de cre ased the in ci den ce of ver te bral frac tu res, in cre ased BMD andde cre ased BTM. In next 134 oste opo ro tic men alen dro na te (10 mg da ily for 3 years) de cre ased ver te bral frac tu res in ci den -ce and in cre ased BMD. Me ta – ana ly sis of the se stu dies sho wed that alen dro na te de cre ase si gni fi can tly the ver te bral frac -tu re risk and non si gni fi can tly the in ci den ce of non -ver te bral frac tu res.

In 248 men after hip frac tu re, in tra ve no us zo le dro nic acid (5 mg eve ry 12 mon ths) de cre ased the in ci den ce of ver te bralfrac tu res, non -ver te bral frac tu res, hip frac tu res and all cli ni cal frac tu res and in cre ased BMD. Mo re over, a si gni fi cant re -duc tion of 28% in de aths in zo le dro nic acid tre ated gro up, com pa red to pla ce bo, was ob se rved.

In 316 men with pri ma ry and se con da ry oste opo ro sis, in open la be led stu dy, ri se dro na te (5 mg da ily for 2 years) in cre -ased BMD and de cre ased in ci den ce of ver te bral and non -ver te bral frac tu res. Si mi lar ly, in a few next small stu dies, ri se dro -na te (2.5-5 mg da ily or 35 mg we ekly) in cre ased BMD and de cre ased bo ne tur no ver in men with pri ma ry and se con da ry(ma in ly cor ti co ste ro id -in du ced) oste opo ro sis.

The ef fect of bi spho spho na tes on BMD and BMT in men is si mi lar to that in wo men, ho we ver an an ti -frac tu re ef fi ca -cy in much wor se evi den ced.

Bo ne for ming tre at mentIn 437 men with low BMD, in short du ra tion stu dy, the re com bi nant hu man PTH [1-34] (te ri pa ra ti de, 20-40 μg sc

da ily for 2 to 15 mon ths) in cre ased BMD in the lum bar spi ne and the hip (but not at the di stal ra dius and to tal bo dy) andac ce le ra ted bo ne tur no ver. Si mi lar ef fects we re ob se rved in next small stu dy in 23 men tre ated with te ri pa ra ti de (400 IU scda ily for 18 mon ths). In the se stu dies an ti -frac tu re ef fi ca cy was not as ses, ho we ver the si mi la ri ty of the ef fects with tho seob se rved in an ti -frac tu re stu dies on wo men sug gest, that te ri pa ra ti de sho uld be use ful in both se xes. Bi spho spho na tes usedprior to or in com bi na tion with PTH pre pa ra tions re du ce the ana bo lic ef fect of pa ra thor mo ne. Ho we ver, the use of bi spho -spho na tes after com ple tion of tre at ment with a PTH pre pa ra tion ma in ta ins the pre vio usly achie ved the ra peu tic ef fect andpro mo te fur ther in cre ase of BMD.

Te sto ste ro ne re pla ce ment the ra pyUnli ke wo men, aging men do not uni ver sal ly expe rien ce a re duc tion of hor mo ne le vels le ading to ac ce le ra ted bo ne loss.

Ma ny stu dies ha ve de mon stra ted, that te sto ste ro ne re pla ce ment in cre ases bo ne mi ne ral den si ty in men with hy po go na dism.The ef fect of te sto ste ro ne tre at ment on bo ne de pends on the in i tial hor mo nal sta tus, achie ved nor ma li sa tion of te sto ste ro ne le vel and tre at ment du ra tion. Bo ne den si ty did in cre ase on ly in men with pre tre at ment se rum te sto ste ro ne con cen tra tionsbe low 200 ng/dL. The in a bi li ty to de tect a be ne fi cial ef fect of te sto ste ro ne on bo ne den si ty in the gro up of all aging ma lesas a who le may ha ve be en due to the se lec tion of men who se se rum te sto ste ro ne con cen tra tions we re too high to be ne fitfrom the the ra py.

62

Whi le most stu dies of oste opo ro sis ha ve fo cu sed on post me no pau sal wo men, da ta of the an ti frac tu re tre at ments ef fi ca -cy in men are scan ty, ba sed on stu dies that ma in ly did not ha ve a suf fi cient sta ti sti cal po wer. In fact, gu ide li nes for the phar -ma co lo gi cal tre at ment of oste opo ro sis in man are lar ge ly ba sed no the extra po la tion of da ta ob ta ined in wo men.

L14BO NE AU GMEN TA TION IN OSTE OPO RO SIS - AN UPDA TE ON VER TE BRO PLA STY AND KY PHO PLA STY

Ma alo uf G.Bellevue Medical Center, Achrafieh, Lebanon

The im pact of oste opo ro sis on an age ing world po pu la tion is be co ming in cre asin gly evi dent, re sul ting in fra gi li ty frac -tu re in vo lving ma in ly the spi ne. Abo ut 700,000 of the se frac tu res are ver te bral com pres sion frac tu res, of which on ly abo -ut one -third are cli ni cal ly dia gno sed. In Swe den, a re cent stu dy has shown that in 2004 the to tal di rect and in di rect cost ofver te bral frac tu res was on ave ra ge €14.220, al most equ al to a hip frac tu re, du ring the first 12 mon ths. Ap pro xi ma te ly40–50% of wo men abo ve 80 years of age are re por ted to ha ve suf fe red at le ast one ver te bral frac tu re.

In most ca ses, pa in re sul ting from the frac tu re can be han dled by ac ti vi ty mo di fi ca tion, exter nal back bra ces and ap pro -pria te analgaesics. However, se ve re post -frac tu re back pa in may im pa ir mo bi li ty and fur ther in cre ase bo ne de mi ne ra li sa -tion, hen ce in cre asing the risk of fu tu re frac tu res. Al tho ugh two -thirds of pa tients re spond to non -ope ra ti ve tre at ment and im -pro ve wi thin fo ur to six we eks, so me con ti nue to suf fer from pa in that af fects the ir da ily li fe. Hi sto ri cal ly, frac tu res re sul ting in spi nal in sta bi li ty and/or neu ro lo gi cal de fi cits we re ma na ged by open sur ge ry and frac tu re sta bi li za tion. Ho we ver,due to the high risk po sed by ma jor open sur ge ry in the se el der ly and often fra il pa tients, mi ni mal ly in va si ve tech ni qu es suchas ver te bro pla sty and ky pho pla sty ha ve be en de ve lo ped to au gment and sta bi li ze ver te bral com pres sion frac tu res.

Conc lu sion. Ver te bro pla sty and ky pho pla sty pro vi de go od la sting pa in re lief in pa tients with oste opo ro sis and ver te -bral com pres sion frac tu res. Both pro ce du res may re sult in com pli ca tions such as ce ment le aka ge, which in most ca ses ap pe ars to be asymp to ma tic. The in ci den ce of le aka ge se ems to be lo wer in ky pho pla sty than in ver te bro pla sty. New ver -te bral frac tu res ad ja cent to the au gmen ted ver te bra oc cur ear ly, are fre qu ent and may be the re sult of a mo du lus mi smatchof the cur ren tly used po ly mer -ba sed bo ne ce ments and the ad ja cent ver te brae.

Fur ther cli ni cal te sting of exi sting and new in jec ta ble bo ne sub sti tu tes for ver te bral fra gi li ty frac tu res, ide al ly in ran do -mi sed con trol led cli ni cal stu dies, is ne eded. Cost uti li ty stu dies ta king in to ac co unt pa tient -ba sed out co mes are al so re qu -ired. Fi nal ly, the or tho pa edic sur ge on sho uld not miss the op por tu ni ty pro vi ded by a frac tu re to be gin se con da ry pre ven -tion of fur ther fra gi li ty frac tu res, using evi den ce -ba sed tre at ment gu ide li nes and phar ma co lo gi cal tre at ment as well as non --me di cal tre at ments.

L14UMAC NIA NIE KO ŚCI W OSTE OPO RO ZIE – AK TU AL NE DA NE O WER TE BRO PLA STY CE I KY FO PLA STY CE

Ma alo uf G.Bellevue Medical Center, Achrafieh, Lebanon

Pro blem oste opo ro zy w sta rze ją cej się po pu la cji świa to wej sta je się co raz bar dziej wi docz ny skut ku jąc zła ma nia mi ni sko ener ge tycz ny mi głów nie w ob rę bie krę go słu pa. Oko ło 700 000 z tych zła mań to krę go we zła ma nia kom pre syj ne, z któ rych je dy nie oko ło jed na -trze cia jest zdia gno zo wa na. Ostat nie ba da nia prze pro wa dzo ne w Szwe cji uka za ły, że cał ko -wi te kosz ty bez po śred nie i po śred nie zła mań krę go wych wy nio sły śred nio 14.220 €, pra wie ty le sa mo co zła ma nie bkku,przez pierw sze 12 mie się cy. Oko ło 40-50% ko biet w wieku powyżej 80 lat zgłosiło wystąpienie co najmniej jednegozłamania kręgowego.

W więk szo ści przy pad ków, ból wy ni ka ją cy ze zła ma nia mo że być uśmie rza ny po przez od po wied nią ak tyw ność, gor se tyze wnętrz ne oraz od po wied nie anal ge ty ki. Jak kol wiek jed nak sil ny ból ple ców po zła ma niu mo że upo śle dzać ru cho mość i wkon se kwen cji pro wa dzić do jesz cze więk sze go ob ni że nia gę sto ści mi ne ral nej ko ści a co za tym idzie do zwięk sze nia ry zy kako lej nych zła mań. Po mi mo, że dwie -trze cie pa cjen tów do brze re agu je na le cze nie nie ope ra cyj ne i uzy sku je po pra wę w prze -cią gu 4 do 6 ty go dni, resz ta pa cjen tów na dal cier pi z po wo du co dzien ne go bó lu. Daw niej, zła ma nia po wo du ją ce nie sta bil nośćkrę go słu pa i/lub ubyt ki neu ro lo gicz ne by ły le czo ne po przez ope ra cyj ną sta bi li za cję zła ma nia. Z po wo du wy so kie go ry zy ka ja -kie nio sła za so bą otwar ta ope ra cja u star szych i czę sto sła bych pa cjen tów zo sta ły roz wi nię te mi ni mal nie in wa zyj ne tech ni kita kie jak wer te bro pla sty ka oraz ky fo pla sty ka w ce lu sta bi li za cji i le cze nia krę go wych zła mań kom pre syj nych.

Wnio ski. Wer te bro pla sty ka i kyfo pla sty ka da ją dłu go trwa ły efekt prze ciw bó lo wy u pa cjen tów z oste opo ro zą i zła ma nia mikom pre syj ny mi krę gów. Po obu za bie gach mo gą po ja wić się po wi kła nia ta kie jak wy ciek ce men tu, któ ry jed nak w więk szo ści wy pad ków po zo sta je bez ob ja wo wy. Czę stość tych wy cie ków wy da je się być ni ższa w ki fo pla sty ce niż wer te bro -pla sty ce. No we zła ma nia krę go we w miej scu ze tknię cia ze wzmoc nio nym krę giem po ja wia ją się wcze śnie, są czę ste i mo gą wy -ni kać z nie zgod no ści mię dzy współ czyn ni ka mi obec nie uży wa ne go ce men tu opar te go na po li me rach oraz przy le głych krę gów.

63

Ko niecz ne są dal sze ba da nia kli nicz ne, naj le piej ran do mi zo wa ne, nad obec ny mi oraz no wy mi sub sty tu ta mi ko ści sto -so wa ny mi w le cze niu oste opo ro tycz nych zła mań krę go wych. Na le ży rów nież prze pro wa dzić ba da nia kosz to efek tyw no ści.Pod su mo wu jąc, chi rurg -or to pe da po wi nien wy ko rzy stać oka zję ja ką da je zła ma nie do roz po czę cia wtór nej pre wen cji ko -lej nych zła mań po przez za sto so wa nie wy tycz nych me dy cy ny opar tej na fak tach oraz le cze nie far ma ko lo gicz ne tak sa mojak in ne (nie me dycz ne) spo so by le cze nia.

L15ZGOD NOŚĆ MIĘ DZY ME TO DĄ FRAX® I NO MO GRA MEM WG NGUY EN ET AL. W OCE NIE 10-CIO LET NIE GO RY ZY KA ZŁA MAŃ

Plu skie wicz W.1, Adam czyk P.1, Fra nek E.2, Lesz czyn ski P.3,4, Se we ry nek E.5, Wi chrow ska H.2, Na pior kow ska L.2, Ko styk T.3, Stuss M.5, Ste pien -Klos W.5, Droz dzow ska B.1

1 Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny, Ka to wi ce2 Kli ni ka Cho rób We wnętrz nych., En do kry no lo gii i Dia be to lo gii, CSK MSWiA, War sza wa3 Pra cow nia Oste opo ro zy, Szpi tal J. Stru sia, Po znań4 Od dział Reu ma to lo gii i Im mu no lo gii Kli nicz nej, Uni wer sy tet Me dycz ny, Po znań5 Kli ni ka En do kry no lo gii i Za bu rzeń Me ta bo li zmu Kost ne go, Uni wer sy tet Me dycz ny, Łódź

Sło wa klu czo we: zła ma nie oste opo ro tycz ne, ry zy ko zła mań, ko bie ty

Ce lem ba dań by ła oce na zgod no ści dia gno stycz nej 10-cio let nie go ry zy ka zła mań w prze bie gu oste opo ro zy przy po mo -cy me to dy FRAX® (1) i no mo gra mu za pro po no wa ne go przez Nguy en i wsp. (2).

Ma te riał i Me to dy. Ba da niom pod da no 1705 ko biet po me no pau zie w wie ku 55-90 lat z Za brza, War sza wy, Ło dzi i Po zna nia (śred ni wiek 68.8 +/-7.8 lat, ma sa cia ła 68.7+/-12.4 kg, wzrost 156.6+/-6.5 cm). W oce nie wg FRAX® za sto so -wa no mo del dla bia łej po pu la cji ame ry kań skiej. W mo de lu FRAX® oce na ry zy ka zła mań opie ra się na: wie ku, BMI, in for -ma cji o prze by tym zła ma niu oste opo ro tycz nym, zła ma niu bio dra u ro dzi ców, sto so wa niu gli ko kor ty ko ste ro idów, obec no -ści RZS, nad uży wa niu al ko ho lu, przy czy nach oste opo ro zy wtór nej oraz war to ści po mia ru den sy to me trycz ne go ko ści udo -wej. No mo gram Nguy ena i wsp. bie rze pod uwa gę wiek, licz bę zła mań oste opo ro tycz nych, licz bę upad ków w cią gu ostat -nie go ro ku oraz T -sco re BMD szyj ki ko ści udo wej. Zgod ność dia gno stycz ną okre śla no dla zła mań ry zy ka ko ści udo wej dlapro gu ≤3% i >3%, a dla ja kie go kol wiek zła ma nia dla pro gów <10%, 10-20% oraz >20%. W ba da nej gru pie u 606 ko bietwy stą pi ło 967 zła mań oste opo ro tycz nych: 428 przed ra mie nia, 275 krę gów, 103 pod udzia, 70 że ber, 50 ra mie nia, 38 ko ściudo wej oraz 4 sto py.

Wy ni ki. Śred nie, 10-cio let nie ry zy ko dla ko ści udo wej i ja kie go kol wiek zła ma nia (kość udo wa, krę gi, przed ra mię lubra mię) wy nio sło od po wied nio 5.62+/-7.0% i 23.0+/-12.3% dla FRAX® oraz 12.2+/-17.1 i 27.7+/-18.9% dla Nguy en. Śred -nia zgod ność roz po znaw cza wy nio sła 79.5% dla ja kie go kol wiek zła ma nia i 79.2% dla ko ści udo wej. Wraz z wie kiem ry -zy ko zła mań wzra sta ło dla obu me tod; w przy pad ku FRAX® za no to wa no 2-krot ny wzrost ry zy ka dla ja kie go kol wiek zła -ma nia oraz 3-krot ny wzrost ry zy ka dla zła ma nia ko ści udo wej, a dla Nguy en 3-krot ny wzrost ry zy ka dla ja kie go kol wiekzła ma nia oraz 7-krot ny wzrost ry zy ka dla zła ma nia ko ści udo wej.

Wnio ski. Obie me to dy po dob nie oce nia ją ry zy ko zła mań. FRAX® nie do sza co wu je ry zy ko zła mań u ko biet z licz ny mizła ma nia mi i czę sty mi i upad ka mi, na to miast no mo gram Nguy en za ni ża ry zy ko zła mań w przy pad ku obec no ści do dat ko -wych czyn ni ków ry zy ka.

1. Ka nis JA. et al. FRAX™ and the as ses sment of frac tu re pro ba bi li ty in men and wo men from the UK. Oste opo ros Int2008;19:385-397.

2. Nguy en ND. et al. De ve lop ment of pro gno stic no mo grams for in di vi du ali zing 5-year and 10-year frac tu re ri sks. Oste -opo ros Int 2008;19:1431-1444.

64

L15CON FOR MI TY BE TWE EN 10-YEAR PRO BA BI LI TY OF OSTE OPO RO TIC FRAC TU RE AS SES SED BY FRAX® AND NO MO GRAM BY NGUY EN ET AL.

Plu skie wicz W.1, Adam czyk P.1, Fra nek E.2, Lesz czyn ski P.3,4, Se we ry nek E.5, Wi chrow ska H.2, Na pior kow ska L.2,

Ko styk T.3, Stuss M.5, Ste pien -Klos W.5, Droz dzow ska B.1

1 Me di cal Uni ver si ty of Si le sia, Ka to wi ce, Po land2 Dept. of In ter nal Dis., En do cri no lo gy and Dia be to lo gy, CSK MSWiA, War sza wa, Po land3 Dept. of Rheu ma to lo gy and Oste opo ro sis, Ho spi tal J. Stru sia, Po znan, Po land4 Dept. of Rheu ma to lo gy and Cli ni cal Im mu no lo gy, Me di cal Uni ver si ty, Po znan, Po land5 Dept. of En do cri ne Di sor ders and Bo ne Me ta bo lism, Uni ver si ty, Lodz, Po land

Key words: oste opo ro tic frac tu re, frac tu re pro ba bi li ty, fe ma les

Ob jec ti ve. The aim of the stu dy was to es ta blish the con for mi ty be twe en 10-year pro ba bi li ty of oste opo ro tic frac tu re(fx) as ses sed by FRAX® (1) and no mo gram pro po sed by Nguy en at al. (2).

Ma te rial and Me thods. 1705 post me no pau sal wo men aged 55-90 y. from fo ur cen ters we re stu died (me an age 68.8+/-7.8y., we ight 68.7+/-12.4 kg, he ight 156.6+/-6.5 cm). Fx risk by FRAX® was as ses sed using US Cau ca sian po pu la tion.Fx pro ba bi li ty by FRAX® was ba sed on age, BMI, prior fx, hip fx in pa rents, ste ro id use, rheu ma to id ar th ri tis, al co hol use,se con da ry oste opo ro sis and fe mo ral neck T -sco re. Fx pro ba bi li ty by Nguy en was ba sed on age, num ber of prior fx, num -ber of falls in last year and fe mo ral neck T -sco re. The con for mi ty using 10-year fx risk thre sholds was es ta bli shed for ≤3%and >3% for hip and for any fx. <10%, 10-20% and >20%. In 606 wo men oc cu red 967 frac tu res: 428 fo re arm, 275 spi ne,103 an kle, 70 ribs, 50 hu me rus, 38 hip and 4 fe et.

Re sults. The me an fx risk for hip and any fx. (hip, spi ne, fo re arm or hu me rus) we re 5.62+/-7.0% and 23.0+/-12.3% byFRAX® and 12.2+/-17.1 and 27.7+/-18.9% by Nguy en, re spec ti ve ly. The me an con for mi ty was 79.5% for any frac tu re and79.2S% for hip frac tu re.

With ad van cing age fx risk in cre ased for both me thods. In ca se of FRAX® 2-fold in cre ase for any frac tu re risk and 3-fold in cre ase for hip frac tu re risk was no ted. In ca se of Nguy en 3-fold in cre ase for any frac tu re risk and 7-fold in cre ase forhip frac tu re risk was shown.

Conc lu sion. Ge ne ral ly both me thods com pa ra bly es ti ma te fx risk. FRAX® un de re sti ma tes fx risk in sub jects with mul ti plefrac tu res and fre qu ent falls, and Nguy en un de re sti ma tes fx risk in sub jects with fre qu ent ad di tio nal fac tors of oste opo ro sis.

1. Ka nis JA. et al. FRAX™ and the as ses sment of frac tu re pro ba bi li ty in men and wo men from the UK. Oste opo ros Int2008;19:385-397.

2. Nguy en ND. et al. De ve lop ment of pro gno stic no mo grams for in di vi du ali zing 5-year and 10-year frac tu re ri sks. Oste -o po ros Int 2008;19:1431-1444.

L16PRZYC ZY NY NIE DO BO RU WI TA MI NY D I ZA SA DY SU PLE MEN TA CJI

Mar ci now ska -Su cho wier ska E.Kli ni ka Me dy cy ny Ro dzin nej i Cho rób We wnętrz nych CMKP w War sza wie,ul. Czer nia kow ska 231, 00-416 War sza wa

Sło wa klu czo we: syn te za skór na, po ży wie nie, pro fi lak ty ka, nie do bo ry

Wpro wa dze nie. Za opa trze nie or ga ni zmu ludz kie go w wi ta mi nę D za le ży głów nie (w 80-90%) od eks po zy cji na świa tłosło necz ne (UVB 290-315 nm). Do dat ko wym źró dłem jest po ży wie nie. Do pro duk tów za wie ra ją cych tę wi ta mi nę na le ży za li -czyć: tłu ste ry by, jak np. ło soś (400 j.m./100 g), ma kre la, sar dyn ki; tran (400 j.m./ły żecz kę); żółt ko ja ja ku rze go (20 j.m.).

Wy kład ni kiem bio che micz nym za opa trze nia or ga ni zmu w wi ta mi nę D jest stę że nie 25(OH)D w su ro wi cy krwi. Zaopty mal ne dla zdro wia uzna no stę że nie 25(OH)D po wy żej 30 ng/ml. W przy pad ku ogól no ustro jo wych nie do bo rów wit. Ddo cho dzi do ob ni że nia je go stę że nia, a sku tecz na su ple men ta cja po wo du je wzrost do war to ści za le ca nych (30-75 ng/ml).

Przy czy ny nie do bo ru. Przy czy ną nie do bo ru wi ta mi ny D w zdro wej po pu la cji jest zmniej sze nie syn te zy skór nej (zwią -za ne z sze ro ko ścią geo gra ficz ną, pro ce sa mi sta rze nia, sto so wa niem fil trów prze ciw sło necz nych, sty lem ży cia), a ta kże nie -do sta tecz na po daż wi ta mi ny D z po ży wie niem (w die tach do mi nu ją tłusz cze, fast fo od, chip sy, ba to ny, a więc pro duk ty i su ple men ty ży wie nio we o ma łej za war to ści wit. D). De fi cy ty i nie do bo ry wi ta mi ny D mo gą się ujaw nić (mi mo do sta tecz -nej po da ży) na sku tek zmniej szo nej jej hy drok sy la cji (nie wy dol ność wą tro by, ne rek), nad mier ne go ka ta bo li zmu (le ki prze -ciw dr gaw ko we) i zmniej sze nia wra żli wo ści tka nek do ce lo wych na 1,25(OH)D2 (krzy wi ca wit.D -opor na typ II).

65

Wy rów ny wa nie nie do bo rów wit. D – wy tycz ne. Je śli nie do bór jest spo wo do wa ny nie do sta tecz ną eks po zy cją na świa -tło sło necz ne lub ma łą ilo ścią wit. D w die cie, po da je się ją do ust nie. U osób nie prze strze ga ją cych do ust ne go przyj mo wa -nia le ków wi ta mi nę D mo żna po da wać pa ren te ral nie.

Je śli nie do bór wit. D jest spo wo do wa ny za bu rzo nym wchła nia niem w prze wo dzie po kar mo wym, po da je się wit. D po -za je li to wo.

W ra zie nie sku tecz no ści le cze nia wit. D (ta kże u cho rych z uszko dze niem wą tro by lub ne rek) sto su je się ak tyw ne me -ta bo li ty wit. D; w ra zie nie do bo ru kal ci dio lu z przy czyn wą tro bo wych - kal cy fe diol, a w ra zie nie do bo ru kal ci trio lu z przy -czyn ner ko wych - al fa kal cy diol.

Za po bie ga nie nie do bo rom wit. D. Dzia ła nia pro fi lak tycz ne obej mu ją: eks po zy cję cia ła na słoń ce, po da wa nie wit. Ddo ust nie, su ple men ta cję kom bi no wa ną, tj. na świe tla nie skó ry i po daż wit. D.

Opty mal ne wa run ki eks po zy cji skó ry, a przez to syn te zy skór nej wit.D za le żą od po ło że nia geo gra ficz ne go i po win nybyć okre ślo ne w ka żdym kra ju; w Pol sce wy stę pu ją od po ło wy czerw ca do po ło wy wrze śnia. Ko niecz ny czas prze by wa -nia na słoń cu wy no si 20 min./dz. - wy star czy eks po zy cja twa rzy, rąk, przed ra mion (tj.15% po wierzch ni cia ła). Al ter na tyw -nym spo so bem wy ko rzy sta nia syn te zy skór nej wit. D, jest na świe tla nie lam pą UVB (1 daw ka ru mie nio wa 2-3 ra zy w ty go dniu). W okre sie nie do sta tecz nej syn te zy skór nej (w Pol sce od paź dzier ni ka do ma ja) na le ży po da wać wit. D do ust -nie (mi ni mum 800 j.m./do bę?), a przez ca ły rok u osób uni ka ją cych na świe tlań skór nych.

W wie lu kra jach eu ro pej skich nie do bór wi ta mi ny D u osób star szych jest po wszech ny, dla te go ist nie je po trze ba zwięk -sze nia po da ży do ust nej tej wi ta mi ny – po wy żej do tych czas za le ca nych RDA. W licz nych opra co wa niach okre ślo no, że do ro śli po win ni przyj mo wać co naj mniej 50 µg (2000 j.m.)/do bę wi ta mi ny D, co za pew nia po ziom stę że nia 25(OH)Dw su ro wi cy 25 ng/ml (50 nmol/l).

L16THE CAU SES OF VI TA MIN D DE FI CIEN CY AND RU LES OF SUP PLE MEN TA TION

Mar ci now ska -Su cho wier ska E.De part ment of Fa mi ly Me di ci ne and In ter nal Di se ases, Post gra du ate Me di cal Scho ol, ul. Czer nia kow ska 231, 00-416 War sza wa, Po land

Key words: skin syn the sis, die ta ry in ta ke, pre ven tion, de fi cien cy

In tro duc tion. Vi ta min D sup ply in hu man bo dy is de pen dent ma in ly (80-90%) on the sun li ght expo su re (UVB 290-315 nm). Ad di tio nal so ur ce is diet in ta ke. The re are few pro ducts, ho we ver, which are rich in Vi ta min D. They in c lu de: fat -ty fish such as sal mon (400 IU per 100 g), mac ke rel, sar di nes, cod -li ver oil (400 IU per te aspo on), egg yolk (20 IU).

The bio che mi cal mar ker of Vi ta min D sup ply in the hu man bo dy is con cen tra tion 25(OH)D in blo od se rum. Con cen -tra tion 25(OH)D abo ve 30 ng/ml is con si de red to be opti mal for hu man he alth. An or ga nic de fi cien cy of Vi ta min D le adsto a de cre ase in its con cen tra tion, but a suc cess ful sup ple men ta tion can bring the le vel of con cen tra tion up to a re com men -ded va lue of 30-75 ng/ml.

Cau ses of de fi cien cy. The cau se of Vi ta min D de fi cien cy in he al thy po pu la tion is a de cre ased le vel of cu ta ne ous pro -duc tion (re la ted to la ti tu de, aging, sun scre en use, li fe sty le) as well as in a de qu ate in ta ke of Vi ta min D in fo ods (con tem po -ra ry diet is do mi na ted by fats, fast fo od, chips, can dy bars – all pro ducts with low le vels of Vi ta min D). Vi ta min D de fi -cien cy (de spi te ade qu ate in ta ke) can be ma ni fe sted due to a de cre ased hy dro xy la tion (li ver fa ilu re, kid ney fa ilu re), in - creased ca ta bo lism (an ti co nvul sant drugs) and a de cre ased sen si ti vi ty of tar get tis sue to 1,25(OH)D2 (Vit.D -re si stant ric kets Ty pe II).

Re com men da tions for de cre asing Vi ta min D de fi cien cy. If the de fi cien cy is cau sed by in suf fi cient sun li ght expo su -re or in a de qu ate diet, Vi ta min D is gi ven oral ly. If one do es not ad he re to ri gor of oral tre at ment, Vi ta min D can be ad mi -ni ste red pa ren te ral ly.

If the de fi cien cy is cau sed by faul ty ab sorp tion in the gut, Vi ta min D sho uld be gi ven pa ren te ral ly.In ca se of in ef fec ti ve ness of the tre at ment (al so in pa tients with li ver or kid ney da ma ges), one uses ac ti ve me ta bo li tes

of Vit. D, in ca se of de fi cien cy of cal ci diol due to da ma ges of li ver – cal ci fe diol, and in ca se of de fi cien cy of cal ci triol dueto da ma ges of kid ney – al fa cal ci diol.

Pre ven tion of Vi ta min D de fi cien cy. Pre ven ti ve me asu res in c lu de: bo dy expo su re to the sun, ad mi ni ste ring Vi ta minD oral ly, mi xed sup ple men ta tion (sun expo su re and oral in ta ke).

Opti mal con di tions for sun expo su re, le ading to cu ta ne ous pro duc tion of Vi ta min D, de pend on the la ti tu de, thus theysho uld be spe ci fied for each co un try. In Po land tho se con di tions oc cur from mid Ju ne to mid Sep tem ber. The ne ces sa ry ti me each day for sun expo su re is 20 min – the expo su re of the fa ce, hands, and fo re arms is eno ugh (15% of the bo dy sur fa ce). An al ter na ti ve use of cu ta ne ous pro duc tion of Vi ta min D is via UVB expo su re (1 ery the ma do sa ge 2-3 ti mes a we ek). Du ring in suf fi cient cu ta ne ous pro duc tion (in Po land from Octo ber until May) Vi ta min D sho uld be gi ven oral ly(at le ast 80 IU /day). Per sons who avo id sun expo su re sho uld ta ke Vi ta min D oral ly all year long.

66

Vi ta min D de fi cien cy is com mon in the el der ly in ma ny Eu ro pe an co un tries. Thus, the re is a ne ed to in cre ase oral in -ta ke of Vi ta min D abo ve the re com men ded RDA. Ma ny re se arch pro jects ha ve shown that adults sho uld ta ke at le ast 50µg (2000 IU)/day which will pro vi de con cen tra tion 25(OH)D in blo od se rum of 25 ng/ml (50 nmol/l).

L17SA FE TY OF LONG TERM SUP PLE MEN TA TION VI TA MIN D AND CAL CIUM

Burc khardt P.FMH Me de ci ne in ter ne et en do cri no lo gie, Cli ni que Bo is -Cerf/Hir slan den, Lau san ne, Swit zer land

Vi ta min D:Of fi cial re com men da tions for Vi ta min D in ta ke are 400 IU/day, and the up per to le ra -ble do se was fi xed at 2000 IU/day.

This is too low. The va rio us po si ti ve he alth out co mes of vi ta min D oc cur at pla sma le vels of 25OH -Vi ta min D of abo ut 75nmol/l (30 ng/ml). This can not be re ached with a do se of 400 IU/day. But with 2000 IU/day, the ave ra ge pla sma le vel re ached 70-80 nmol/l after 1 to 2 mon ths.

The pla sma le vel of 25OH -Vi ta min D in cre ases on ly by abo ut 1 nmol (0.4 ng/ml) per 40 IU (1 ug) Vi ta min D3 con su -med. If sun -de pri ved adults sho uld ke ep the ir se rum 25(OH)D le vels abo ve 75 nmol/l (30 ng/ml), they will re qu ire at le ast2000 IU Vi ta min D3 per day. In in di vi du als with a low ba se li ne le vel, 1500 IU in cre ase the pla sma le vel abo ve 30 ng/ml(75 nmol/l) on ly in half of the sub jects.

2000 IU/day are sa fe. The sa fe ty li mits are hi gher than of fi cial ly pre su med. Sun shi ne alo ne can pro vi de an adult withvi ta min D cor re spon ding to a da ily in ta ke of 10’000 IU; the re fo re this do se sho uld be sa fe. In de ed, ca re ful ana ly sis of com -pli ca tions of Vi ta min D tre at ments in cli ni cal trials sho wed that no hy per cal ce mia was ob se rved at a pro lon ged in ta ke of10’000 IU (250 ug) da ily. The re fo re, this do se can be de si gned as To le ra ble Up per In ta ke Le vel. Hy per cal ce mia oc curswhen the free con cen tra tion of 1.25 (OH)2-Vi ta min D is ab nor mal ly high, and this oc curs on ly when the 25OH -Vi ta min Dle vel exce eds 600 nmol/l (240 ng/ml). This le vel is re ached, in ave ra ge, at a da ily do se of 40’000 IU.

Se ve ral stu dies de mon stra ted that it is not ne ces sa ry to gi ve Vi ta min D eve ry day. Mon th ly do ses or we ekly do ses orda ily do ses, all cor re spon ding to 1500 IU/day, re ached the sa me pla sma le vels after 2 mon ths. The in cre ase was just fa sterwith the mon th ly do se. Po si ti ve an ti frac tu re trials used 6-mon th ly in jec tions of 150’000 IU. It is not known, how long theef fect re ma ins after in ter rup tion of the tre at ment, but pla sma le vels de cre ase aga in and this ve ry pro ba bly ri ses al so the va rio us he alth -out co mes.

Cal cium:Sin ce the frac tio nal in te sti nal ab sorp tion dec li nes when the in ta ke in cre ases, the bo dy is self -pro tec ted aga inst the in to -

xi ca tion by oral cal cium. But when Cal cium is gi ven as a sup ple ment, i.e. as a bo lus, and when it is gi ven to ge ther withVi ta min D, si de ef fects can oc cur. ORAé Cal cium sup ple ments in cre ase sli gh tly the risk of re nal sto nes, be cau se a bo lusin ge stion ri ses the cal cium con cen tra tion in the uri ne for a co uple of ho urs. But a high Cal cium in ta ke in form of fo od lo wers si gni fi can tly the risk of re nal sto nes, be cau se it in hi bits the in te sti nal ab sorp tion of oxa la te.

A re cent stu dy re por ted a si gni fi cant in cre ase in car dio va scu lar events in post me no -pau sal wo men ta king cal cium sup -ple ments. This sur pri sing and une xpla ined ob ser -va tion ne eds fur ther con fir ma tion. It mi ght be in flu en ced by the fact, thatthe cal cium gro up had sli gh tly mo re pre vio us hy per ten sion and dys li pi de mia. On the other hand, Cal cium sup ple men ta tionwi tho ut vi ta min D was re por ted to in cre ase hip frac tu res (ev. by re du cing in te sti nal pho spho rus ab sorp tion in el der ly phos -pha te -de ple ted pa tients). All the se ob se rva tions shed so me do ubt on the use ful ness of Cal cium sub sti tu tion, unless it iscom bi ned with vi ta min D. On the other hand it is known, that any in ter rup tion of the cal cium sup ple men ta tion le ads to theloss of the ob ta ined ef fect on BMD.

L17BEZ PIEC ZEŃ STWO DŁU GO TRWA ŁEJ SU PLE MEN TA CJI WI TA MI NĄ D I WAP NIEM

Burc khardt P.FMH Me de ci ne in ter ne et en do cri no lo gie, Cli ni que Bo is -Cerf/Hir slan den, Lo zan na, Szwaj ca ria

Wi ta mi na D:Ofi cjal na re ko men do wa na daw ka wit. D to 400 jm/dzień a gór na to le ro wa na gra ni ca daw ki to 2000 jm/dzień. To jest

za ma ło. Ró żne po zy tyw ne skut ki dzia ła nia Wit. D po ja wia ją się przy stę że niu 25OH -wit. D w oso czu na po zio mie oko ło75 nmol/l (30 ng/ml). Po ziom ten nie mo że być osią gnię ty przy daw ce 400 jm/dzień. Przy daw ce 2000 jm/dzień, śred niestę że nie w oso czu osią ga 70-80 nmol/l po 1 do 2 mie się cy. Po ziom 25OH -wit.D w oso czu wzra sta tyl ko oko ło 1 nmol (0.4 ng/ml) na 40 jm. (1 ug) spo ży tej wi ta mi ny D. Je że li do ro słe oso by po zba wio ne eks po zy cji na słoń ce mu szą utrzy my -wać stę że nie 25(OH)D w oso czu po wy żej 75 nmol/l (30 ng/ml), wy ma ga ją w ta kim ra zie daw ki co naj mniej 2000 jm. wi ta mi ny D dzien nie. U osób z ni skim po zio mem ba zo wym, 1500 jm. zwięk sza stę że nie w oso czu po wy żej 30ng/ml tyl -ko u po ło wy z nich (75 nmol/l).

67

2000 jm/dzień jest daw ką bez piecz ną. Li mi ty bez pie czeń stwa są wy ższe niż ofi cjal nie za kła da ne. Sa ma eks po zy cja nasłoń ce mo że do star czyć do ro słe mu czło wie ko wi dzien ną daw kę na po zio mie 10 000 jm. a za tem ta ka daw ka po win na byćbez piecz na. W rze czy sa mej, ostro żne ana li zy kom pli ka cji le cze nia wi ta mi ną D w ba da niach kli nicz nych po ka zu ją brak hi -per kal ce mii przy przed łu żo nej po da ży dzien nej na po zio mie 10 000 jm. (250 ug). Daw ka ta za tem mo że być uzna na za gór -ną to le ro wa ną gra ni cę po da ży. Hi per kal ce mia po ja wia się gdy wol na kon cen tra cja 1.25 (OH)2-Vi ta min D jest po nadnor -ma tyw nie wy so ka a to dzie je się gdy po ziom 25OH -Vit. D prze kra cza 600 nmol/l (240 ng/ml). Ten po ziom jest osią gal nyśred nio przy daw ce dzien nej rzę du 40 000 jm. Nie któ re ba da nia po ka za ły, że co dzien ne po da wa nie Wit. D nie jest ko niecz -ne. Daw ki mie sięcz ne, ty go dnio we lub dzien ne, wszyst kie sta no wią ce rów no war tość 1500 jm/dzień, osią ga ły te sa me po -zio my stę że nia w oso czu po 2 mie sią cach.

Wzrost był je dy nie wy ższy przy daw ce mie sięcz nej. W ba da niach z po zy tyw nym efek tem prze ciw zła ma nio wych by łysto so wa ne 6-cio mie sięcz ne daw ki 150 000 jm. Okres utrzy my wa nia się efek tów po prze rwa niu le cze nia nie jest zna ny alepo ziom w oso czu spa da co mo że po wo do wać ta kże in ne efek ty zdro wot ne.

Wapń:Po nie waż wchła nia nie we wnętrz ne spa da w mia rę wzro stu po da ży, or ga nizm jest do brze za bez pie czo ny przed za tru -

ciem do ust nym po da wa niem wap nia. Lecz gdy wapń jest po da wa ny ja ko su ple ment, np. w dra żet kach, i gdy jest po da wa -ny rów no cze śnie z wi ta mi ną D, mo gą się po ja wić efek ty ubocz ne. Do ust ne su ple men ty wap nia lek ko zwięk sza ją ry zy koka mi cy ner ko wej po nie waż po da nie dra że tek zwięk sza stę że nie wap nia w mo czu na kil ka go dzin. Na to miast wy so ka po -daż wap nia w spo ży wa nych po kar mach zmniej sza znacz nie ry zy ko ka mi cy ner ko wej po nie waż ha mu je ona je li to we wchła -nia nie szcza wia nu wap nia. Ostat nie ba da nia uka zu ją znacz ny wzrost czę sto ści in cy den tów ser co wo na czy nio wych u ko -biet po me no pau zie bio rą cych su ple men ty wap nia. Te za ska ku ją ce i nie wy ja śnio ne ob ser wa cje wy ma ga ją po twier dze nia.Mo że mieć to zwią zek z fak tem, że u ko biet bio rą cych wapń wy stę po wa ły wcze śniej nad ci śnie nie i za bu rze nia li pi do we.Z dru giej stro ny, po ja wia ły się in for ma cje, że su ple men ta cja wap niem bez wit. D zwięk sza czę stość zła mań bio dra (np. po -przez re duk cję je li to we go wchła nia nia fos fo ru u osób star szych z ob ni żo nym je go po zio mem). Wszyst kie ww. ob ser wa cjerzu ca ją po dej rze nie na uży tecz ność sub sty tu cji wap nia bez łą cze nia go z wit. D. Z dru giej stro ny wia do me jest, że prze -rwa nie su ple men ta cji wap niem pro wa dzi do spad ku osią gnię te go wzro stu BMD.

L18BUR DEN OF OSTE OPO RO TIC FRAC TU RES IN EU RO PE

Re gin ster J -Y.

De part ment of Pu blic He alth Scien ces - Uni ver si ty of Lie ge and CHU Cen tre -Vil le - Lie ge

Oste opo ro sis is wi de ly re co gni sed as a ma jor pu blic he alth con cern. It is de fi ned as a sys te ma tic ske le tal di se ase cha -rac te ri sed by bo ne mass and mi cro -ar chi tec tu ral de te rio ra tion of bo ne tis sue, with a con se qu ent in cre ase in bo ne fra gi li tyand su scep ti bi li ty to frac tu re. Com mon si tes for oste opo ro tic frac tu re are spi ne, hip, di stal fo re arm and pro xi mal hu me rus.The re ma ining li fe ti me pro ba bi li ty in wo men at the me no pau se for frac tu re at any one of the se si tes exce eds that of bre astcan cer (ap pro xi ma te ly 12%) and the li ke li ho od of a frac tu re at any of the se si tes is 40% or mo re in de ve lo ped co un tries, a fi gu re clo se to the pro ba bi li ty of co ro na ry he art di se ase. In the year 2000, the re we re es ti ma ted to be 620.000 new frac -tu res at the hip, 574.000 at the fo re arm, 250.000 at a pro xi mal hu me rus and 620.000 cli ni cal spi ne frac tu res in men andwo men aged 50 years or mo re in Eu ro pe. The se frac tu res ac co un ted for 34.8% of such frac tu res worl dwi de. Col lec ti ve ly,all oste opo ro tic frac tu res ac co un ted for 2.7 mil lion frac tu res in men and wo men in Eu ro pe, at a di rect cost of 36 bil lion eu ros. It is al so wi de ly re co gni sed that oste opo ro sis and the con se qu ent frac tu res are as so cia ted with in cre ased mor ta li ty,with the excep tion of fo re arm frac tu res. Mor ta li ty among hip frac tu re pa tients is high, both du ring ad mis sion (4% to 7%and after di schar ge; 6% to 10% one month after ad mis sion; 13% to 17% three mon ths after ad mis sion). Twe lve mon thsafter ad mis sion, mor ta li ty ra tes in Eu ro pe and North Ame ri ca spam a ran ge from 18% to 20-25%. Men ha ve a hi gher mor -ta li ty than wo men. The In ter na tio nal Oste opo ro sis Fo un da tion gu ide li nes, sug gest that a va lue of 0.797 sho uld be con si de -red, for loss in QA LY at tri bu ta ble to a hip frac tu re du ring the first year. Among the stu dies con duc ted mo re re cen tly thanthe se gu ide li nes, the an nu al loss in QA LY was cal cu la ted at 0.83 at twe lve mon ths. The fi nan cial bur den of hip frac tu reshas be en in ve sti ga ted in va rio us co un tries and set tings. The ave ra ge di rect cost of a hip frac tu re, in fi ve Eu ro pe an co un -tries, was va lu ated at 9.674 eu ros (2002). In a so cie tal per spec ti ve, most of the au thors con si der that di rect cost ac co unt for27-66% of the ove rall expen ses re la ted to the glo bal ma na ge ment of hip frac tu re. When ad ju sting for 2006, the most re -cent as sump tion for the di rect co sts lin ked to ho spi ta li sa tion fol lo wing a hip frac tu re we re es ti ma ted be twe en 9.277 eu rosand 17.117 eu ros.

Oste opo ro sis sho uld, sub se qu en tly, be con si de red as a first -li ne prio ri ty, for he alth re so ur ces al lo ca tion, in a cost -con -scio us per spec ti ve of the ma na ge ment of chro nic di sor ders.

68

L18ZA GRO ŻE NIE ZŁA MA NIA MI OSTE OPO RO TYCZ NY MI W EU RO PIE

Re gin ster J -Y.De part ment of Pu blic He alth Scien ces - Uni ver si ty of Lie ge and CHU Cen tre -Vil le - Lie ge

Oste opo ro za jest po wszech nie po strze ga na ja ko du ży pro blem współ cze snej ochro ny zdro wia. Jest ona de fi nio wa na ja -ko sys te mo wa cho ro ba ukła du kost ne go cha rak te ry zu ją ca się ni ską ma są kost ną oraz za bu rze nia mi mi kro ar chi tek tu ry tkan -ki kost nej wraz ze zwięk sza ją cym się osła bie niem ko ści i ich po dat no ścią na zła ma nia. Naj częst szy mi lo ka li za cja mi zła -mań oste opo ro tycz nych są: krę go słup, szyj ka ko ści udo wej, dal szy ko niec przed ra mie nia oraz bli ższy ko niec ko ści ra mien -nej. Praw do po do bień stwo wy stą pie nia zła ma nia w któ rej kol wiek z ww. lo ka li za cji u ko biet w okre sie me no pau zy jestwięk sze niż mo żli wość wy stą pie nia ra ka pier si (oko ło 12%) oraz jest oko ło 40% więk sze w kra jach roz wi nię tych, któ ra towar tość jest zbli żo na do praw do po do bień stwa wy stą pie nia cho ro by wień co wej. Sza cu je się, że w Eu ro pie, w ro ku 2000wy stą pi ło 620.000 no wych zła mań w bio drze, 574.000 zła mań przed ra mie nia, 250.000 zła mań bli ższe go koń ca ko ści ra -mien nej oraz 620.000 zła mań krę go wych u ko biet i mę żczyzn w wie ku 50 lat i star szych. Zła ma nia te sta no wi ły 34,8%wszyst kich zła mań te go ty pu na świe cie. Ogó łem u ko biet i mę żczyzn wy stą pi ło 2,7 mi lio na zła mań oste opo ro tycz nych,kosz ty le cze nia któ rych wy nio sły 36 mi liar dów eu ro. Po wszech nie rów nież wia do me jest, że oste opo ro za oraz bę dą ce jejefek tem zła ma nia, z wy jąt kiem zła mań przed ra mie nia, po wo du ją zwięk sze nie śmier tel no ści. Śmier tel ność wśród pa cjen -tów ze zła ma niem bio dra jest wy so ka za rów no u pa cjen tów przy ję tych do szpi ta la (4 do 7%) jak rów nież po wy pi sa niu (6-10% je den mie siąc po wy pi sie oraz 13-17% 3 mie sią ce po ho spi ta li za cji). Śmier tel ność w rok po ho spi ta li za cji w Eu ro -pie i Ame ry ce Pół noc nej wy no si od 18 do 20-25% oraz jest wy ższa u mę żczyzn niż u ko biet. We dług wy tycz nych Mię dzy -na ro do wej Fun da cji Oste opo ro zy (IOF) w cią gu pierw sze go ro ku po zła ma niu w bio drze na le ży roz pa try wać spa dekwskaź ni ka QA LY rzę du 0,797. W ba da niach prze pro wa dzo nych przed po wsta niem wspo mnia nych wy tycz nych rocz nyspa dek wskaź ni ka QA LY wy li czo no na 0,83. Ogól ne kosz ty zła mań oste opo ro tycz nych by ły ba da ne w ró żny spo sób w wie lu kra jach. Śred ni bez po śred ni koszt zła ma nia w bio drze w pię ciu kra jach eu ro pej skich osza co wa ne na 9.674 eu ro(2002). Ze spo łecz ne go punk tu wi dze nia, więk szość au to rów prze wi du je, że kosz ty bez po śred nie bę dą sta no wi ły 27-66%wszyst kich wy dat ków świa to wych zwią za nych z le cze niem zła mań w bio drze. Naj bar dziej ak tu al ne da ne w od nie sie niu doro ku 2006 sza cu ją kosz ty bez po śred nie zwią za ne z ho spi ta li za cją po zła ma niu bio dra mię dzy 9.277 eu ro i 17.117 eu ro.

Oste opo ro za po win na za tem być trak to wa na prio ry te to wo przy roz dzie la niu środ ków pu blicz nych prze zna czo nych nale cze nie cho rób prze wle kłych.

L19TRE AT MENT OF PA TIENTS WITH HI GHER RISK OF FRAC TU RE BUT NOR MAL/OSTE OPE NIC BMD

Resch H.Me di cal De part ment II (Rheu ma to lo gy/ Oste olo gy & Ga stro en te ro lo gy)KH Barm he rzi ge Schwe stern (St. Vin cent Ho spi tal)Aca de mic Te aching Ho spi tal, Me di cal Uni ver si ty Vien naStum per gas se 13, 1060 Vien na

Post me no pau sal oste opo ro sis is de fi ned by a BMD me asu re ment at a cli ni cal ly im por tant ana to mi cal si te that is at le -ast 2.5 stan dard de via tions be low the me an for young, adult Cau ca sian wo men (T -sco re ≤ -2.5). Ho we ver, mo re than halfof oste opo ro tic frac tu res oc cur in wo men with BMD T -sco res abo ve this thre shold, sug ge sting the im por tan ce of eva lu atingnew the ra pies for the tre at ment of bo ne loss in this po pu la tion. In this re gard own re sults show that in a set ting of 700 pa -tients mo re than 60% of fe ma les and ma les with fra gi li ty ver te bral frac tu res pre sent with a T -sco re wi thin -1.0 and -2.0(95%CI 57.3-70.8) in the fe mo ral neck. For this re asons Or ga ni za tions such as the Na tio nal Oste opo ro sis Fo un da tion andthe Ame ri can As so cia tion of Cli ni cal En do cri no lo gi sts re com mend con si de ra tion of phar ma co lo gi cal tre at ment for cer ta inwo men with BMD T -sco res be twe en −1.5 and −2.5. In ad di tion, new WHO gu ide li nes are for th co ming to pre dict 10-yearab so lu te frac tu re risk ba sed on risk fac tors with or wi tho ut BMD me asu re ments. In the FRAX® to ol an in di vi du al’s age,sex, we ight, he ight, and fe mo ral BMD, if ava ila ble, are en te red in to the web -ba sed to ol, fol lo wed by cli ni cal risk fac torsfor oste opo ro sis in c lu ding a prior frac tu re, pa ren tal hi sto ry of hip frac tu re, smo king, long -term use of glu co cor ti co ids, rheu -ma to id ar th ri tis and al co hol con sump tion. The to ol then cal cu la tes the li ke li ho od of the in di vi du al suf fe ring a frac tu re inthe next ten years.

This may le ad to tre at ment of mo re pa tients with BMD in this ran ge, when ad di tio nal risk fac tors are pre sent. Al thoughthe ir frac tu re in ci den ce ra te is lo wer than that of oste opo ro tic wo men, the ma jo ri ty of frac tu res oc cur in this gro up be cau -se they ma ke up a much lar ger pro por tion of the po pu la tion. Whi le youn ger wo men with low bo ne mass may ha ve lo werne ar -term frac tu re risk than ol der wo men with si mi lar BMD, the youn ger wo men’s to tal li fe ti me risk may be gre ater, inview of the ir lon ger li fe expec tan cy. Fac tors that sho uld be ta ken in to ac co unt in the con si de ra tion of pre ven ti ve the ra pyfor oste opo ro sis in c lu de ef fi ca cy, sa fe ty, co nve nien ce, and sim pli ci ty of ad mi ni stra tion. The best tre at ment stra te gy and

69

a re com men ded tre at ment thre shold for such in di vi du als has not be en eva lu ated and con ti nu es to be de ba ted. In this ar tic le,we re port the re sults of cli ni cal pha se II stu dies and own expe rien ce on a set ting of mo re than 300 ma le and fe ma le pa tientspre sen ting low bo ne mass and FRAX sco res of dif fe rent extent but not me eting the dia gno stic cri te ria for oste opo ro sis inBMD me asu re ments.

L19LEC ZE NIE PA CJEN TÓW Z WY SO KIM RY ZY KIEM ZŁA MA NIA LECZ Z NOR MAL NYM/OSTE OPE NICZ NYM BMD

Resch H.Me di cal De part ment II (Rheu ma to lo gy/ Oste olo gy & Ga stro en te ro lo gy)KH Barm he rzi ge Schwe stern (St. Vin cent Ho spi tal)Aca de mic Te aching Ho spi tal, Me di cal Uni ver si ty Vien naStum per gas se 13, 1060 Vien na

Oste opo ro za po me no pau zal na jest roz po zna wa na po przez po miar BMD w istot nej kli nicz nie lo ka li za cji ana to micz nej,któ re go wy nik wy no si co naj mniej 2,5 od chy le nia stan dar do we go po ni żej śred niej dla mło dej, do ro słej ko bie ty kau ka skiej(T -sco re ≤ -2,5). Po mi mo to, wię cej niż po ło wa zła mań oste opo ro tycz nych wy stę pu je u ko biet z wy ni kiem BMD po wy żejte go pro gu, su ge ru jąc istot ność oce ny no wych te ra pii w le cze niu utra ty ma sy kost nej w tej po pu la cji. Na sze wy ni ki w tymaspek cie po ka zu ją, że w gru pie 700 pa cjen tów wię cej niż 60 % mę żczyzn i ko biet ze ni sko ener ge tycz ny mi zła ma nia mi krę -go wy mi le gi ty mu je się wskaź ni kiem T -sco re miesz czą cym się w prze dzia le od – 1,0 do -2,0 (95%CI 57.3-70.8) dla szyj kiko ści udo wej. Z te go po wo du nie któ re or ga ni za cje ta kie jak Na tio nal Oste opo ro sis Fo un da tion oraz Ame ri can As so cia tionof Cli ni cal En do cry no lo gi sts po le ca roz wa że nie za sto so wa nia le cze nia far ma ko lo gicz ne go u nie któ rych ko biet z BMD T -sco re po mię dzy -1,5 i - 2,5. Do dat ko wo, no we wy tycz ne WHO zmie rza ją w kie run ku prze wi dy wa nia 10-cio let nie gobez względ ne go ry zy ka zła ma nia na pod sta wie czyn ni ków ry zy ka z lub bez po mia ru BMD. W na rzę dziu FRAX® in dy wi -du al ny wiek, płeć, wa ga, wzrost oraz BMD szyj ki ko ści udo wej, je śli jest do stęp ne, są wpro wa dza ne w kal ku la tor sie cio -wy a na stęp nie wpro wa dza ne są obec ne czyn ni ki ry zy ka oste opo ro zy ta kie jak wcze śniej sze zła ma nie, zła ma nie szyj ki ko -ści udo wej w ro dzi nie, pa le nie, dłu go trwa łe sto so wa nie gli ko kor ty ko ste ry dów, RZS oraz spo ży cie al ko ho lu. Kal ku la tor na -stęp nie ob li cza praw do po do bień stwo in dy wi du al ne go wy sta pie nia zła ma nia w prze cią gu ko lej nych dzie się ciu lat.

Mo że to pro wa dzić do le cze nia więk szej ilo ści pa cjen tów z BMD za wie ra ją cym się w tym za kre sie, w mo men cie, gdysą obec ne do dat ko we czyn ni ki ry zy ka. Po mi mo, że ich wskaź nik czę sto ści zła mań jest ni ższy niż u ko biet oste opo ro tycz -nych, więk szość zła mań po ja wia się wła śnie w tej gru pie po nie waż sta no wi ona znacz nie więk szą część po pu la cji. Pod czasgdy młod sze ko bie ty z ni ższą ma są kost ną mo gą mieć ni ższe krót ko ter mi no we ry zy ko zła ma nia niż star sze ko bie ty z po -dob nym BMD, ry zy ko ży cio we młod szych ko biet mo że być więk sze z po wo du dłu ższe go prze wi dy wa ne go cza su ży cia.Czyn ni ki, któ re na le ży wziąć pod uwa gę w kon tek ście te ra pii pre wen cyj nej obej mu ją sku tecz ność, bez pie czeń stwo, wy go -dę oraz pro sto tę sto so wa nia. Naj lep sza stra te gia le cze nia oraz za le ca ne pro gi te ra peu tycz ne dla ta kich pa cjen tów nie zo sta -ły jesz cze opra co wa ne i cią gle jesz cze są oma wia ne. W tym ar ty ku le pre zen tu je my wy ni ki dru giej fa zy kli nicz nej ba dańoraz na sze do świad cze nia na ma te ria le więk szym niż 300 pa cjen tów oboj ga płci pre zen tu ją cych ni ską ma sę kost ną orazwy ni ki FRAX ró żne go stop nia lecz nie speł nia ją cych kry te riów dia gno stycz nych oste opo ro zy w wy ni kach po mia ru BMD.

L20PER SPEK TY WY ZA STO SO WA NIA NA RZĘ DZIA FRAX® W POL SCE

Ba dur ski J., Do breń ko A., Jo hans son H., Ka nis J., No wak N., Je zier nic ka E., Da ni luk S.Pol ska Fun da cja Oste opo ro zy, Bia ły stok

Sło wa klu czo we: Oste opo ro za, ry zy ko zła ma nia, FRAX®

Wy ni ki ba dań epi de mio lo gicz nych uwi docz ni ły znacz ną prze wa gę wy stę po wa nia zła mań oste opo ro tycz nych (z.op.)po wy żej den sy to me trycz ne go pro gu T -sco re -2.5, a jed no cze śnie zi den ty fi ko wa ły sze reg nie za le żnych od sie bie i od BMD,sa mo wy star cza ją cych czyn ni ków wzro stu ry zy ka zła mań ni sko ener ge tycz nych (n.s.cz.r.z.). Są ni mi: za awan so wa ny wiek,ni sko BMI, ni ska BMD, prze by te po 50 r.ż. z.op, zła ma nie bio dra u ro dzi ców, reu ma to idal ne za pa le nie sta wów, oste opo -ro zy wtór ne, dłu go trwa łe le cze nie ste ry da mi, ni ko ty nizm, al ko ho lizm.

Wy mu si ło to po trze bę opra co wa nia na rzę dzia dia gno zu ją ce go skut ki zin te gro wa ne go od dzia ły wa nia w/w n.s.cz.r.z.,oce nia ją ce in dy wi du al ne, cał ko wi te/bez względ ne praw do po do bień stwo zła ma nia oste opo ro tycz ne go w per spek ty wie naj -bli ższych 10 lat (RB -10). Słu ży te mu ce lo wi na rzę dzie FRAX® z BMI i/lub z BMD pro mo wa ne przez WHO od 2008 ro ku. Nie dys po nu jąc jesz cze wła sny mi, opar li śmy się na epi de mio lo gii zła mań oste opo ro tycz nych po pu la cji ko biet i mę -żczyzn An glii (1). Zna jąc wiek ba da nej oso by, jej BMI, BMD i licz bę od dzia łu ją cych nań n.s.cz.r.z., ko rzy sta jąc z ory gi -nal nych au tor skich ta bel i/lub pro gra mu kom pu te ro we go (1), oce nio no śred nie, po pu la cyj ne ry zy ko zła ma nia (RP -10). Ce -

70

lem na szym by ło po zna nie po pu la cyj ne go za gro że nia zła ma nia mi, któ re orien tu ją, ja kie oso by wy ma ga ją szcze gól nej uwa -gi, aby za po biec pierw sze mu, lub na stęp ne mu zła ma niu i czy FRAX® od ró żnia oso by z od tych bez zła mań.

W przy pad ko wej, nie wy se lek cjo no wa nej ko hor cie BOS -2 (2) 1608 ko biet po 40 r.ż., po słu gu jąc się al go ryt memFRAX® z BMI (bez ba da nia BMD) i FRAX® z BMD szyj ki ko ści udo wej, wy ka za no: 1. RP -10 głów nych zła mań oste opo ro tycz nych -g.z.o.- (Bio dro, krę gi, Col le sa, kość ra mien na) wzra sta ją ce od 4.8% z

BMI i 5.2% z BMD w 5 de ka dzie ży cia, do 23.9% i 29.5% od po wied nio w 9 de ka dzie, śred nio 11.0% z BMI i 11.8%z BMD, oraz

2. RP -10 zła ma nia bio dra od 0.4% i 0.5% do 11.4% i 15.4%, śred nio 2.8% z BMI i 3.1% z BMD. 71% osób ze zła ma nia -mi mia ło BMD o śred nim T -sco re -1.5, iden tycz nym jak u ko biet bez zła mań. W osob nej ana li zie po rów naw czejFRAX®BMI i FRAX®BMD po dob nie i sta ty stycz nie zna mien nie od ró żni li oso by z i bez prze by te go zła ma nia oste opo -ro tycz ne go (RB -10 od po wied nio 18.2% i 17.5% vs 8.4% i 9.4%).Po zna nie pro gów RP -10 orien tu je o po trze bie in ter wen cji, je śli RB -10 ba da nej oso by jest wy ższe od RP -10 i je śli

RB -10 pa cjen ta jest wy ższe od śred niej RB -10 osób po prze by tych zła ma niach, ale nie in for mu je o opła cal no ści le cze nia,wy ma ga to osob nej i kom plek so wej ana li zy. Dru gim ele men tem wy ma ga ją cym uwa gi jest pro blem: czy sto so wać je denpróg in ter wen cji dla wszyst kich grup wie ko wych, czy wła ści wy dla ka żdej de ka dy ży cia?

FRAX®BMI po zwa la na wstęp ną oce nę RB -10 w p.o.z. bez ko niecz no ści ba da nia BMD, zna czą co od ró żnia oso by z od tych bez zła mań, uwzględ nia wszyst kie, zna ne ele men ty wpły wa ją ce na ob ni że nie wy trzy ma ło ści ko ści i wzrost ry -zy ka zła ma nia.

1. Ka nis JA, Joh nell O, Oden A, Jo hans son H, McC lo skey E: FRAX™ and the as ses sment of frac tu re pro ba bi li ty in menand wo men from the UK. Spe cial Po si tion Pa per Oste opo ros Int 2008; 19/4:385-399, and at FRAX -WHO Frac tu re RiskAs ses sment To ol: http://www.shef.ac.uk/FRAX/.

2. Ba dur ski JE, Mar ci now ska -Su cho wier ska E, Czer wiń ski E: Wska za nia do le cze nia osób z wy so kim ry zy kiem zła ma niako ści – lo gi ka sta no wi ska Świa to wej Or ga ni za cji Zdro wia wo bec oste opo ro zy. Reu ma to lo gia 2007; 45/5: Supl. 3

L20THE PRO SPECTS OF THE FRAX® TO OL IN PO LAND

Ba dur ski J., Do breń ko A., Jo hans son H., Ka nis J., No wak N., Je zier nic ka E., Da ni luk S.The Po lish Fo un da tion of Oste opo ro sis (PFO), Bia ły stok

Key words: oste opo ro sis, frac tu re risk, FRAX®

Epi de mio lo gi cal re se arch has shown that oste opo ro tic frac tu res are much mo re nu me ro us in wo men with T -sco re abo -ve -2.5. It has al so iden ti fied a num ber of fac tors which are in de pen dent of BMD and one ano ther and self -suf fi cient forin cre asing the risk of low trau ma frac tu res. The se are: ad van ced age, low BMI, low BMD, past hi sto ry of oste opo ro tic frac -tu re over the age of 50, pa ren tal hi sto ry of hip frac tu re, chro nic glu co cor ti co ste ro id tre at ment, smo king, rheu ma to id ar th -ri tis, se con da ry oste opo ro sis and al co ho lism.

De si gning a dia gno stic to ol for the ef fects of the abo ve in te gra ted frac tu re ri sks that wo uld es ti ma te the ab so lu te pro -ba bi li ty of an oste opo ro tic frac tu re in the next 10 years (AR -10) was ne ces sa ry. A to ol pro mo ted by the WHO sin ce2008, FRAX® with BMI and/or BMD of fers this po ssi bi li ty. With no suf fi cient da ta in Po land, we re lied on the da ta on thepo pu la tion of UK wo men and men (1). Me an po pu la tion risk of frac tu re (PR -10) was es ti ma ted on the ba sis of gi ven age,BMI, BMD and the num ber of pre sent in de pen dent fac tors of frac tu re risk as well as ori gi nal in di vi du al ta bles and/or acom pu ter ap pli ca tion (1). Our ma in aim was to de ter mi ne po pu la tion frac tu re risk, which in turn wo uld al low us to iden ti -fy pa tients re qu iring spe cial ca re to pre vent the first or sub se qu ent frac tu re. Ad di tio nal ly, it was to be ve ri fied whe ther theFRAX® di stin gu ishes be twe en pa tients with and wi tho ut frac tu res.

The use of the FRAX®BMI al go ri thm (wi tho ut BMD me asu re ment) and FRAX®with Hip BMD among a ran dom ly cho -sen co hort of 1608 wo men over 40 years of age par ti ci pa ting in Bia ly stok Oste opo ro sis Stu dy -2 (BOS -2) (2) has shown:1. PR -10 of the ma in oste opo ro tic frac tu res (hip, ver te brae, hu me rus and Col les frac tu re) in cre ased from 4.8% with BMI

and 5.2% with BMD in the 5th de ca de to 23.9% with BMI and 29.5% with BMD in the 9th de ca de, with the me an PR -10 of 11% with BMI and 11.8% with BMD.

2. PR -10 of hip frac tu re from 0.4% and 0.5% to 11.4% and 15.4% with the me an PR -10 of 2.8% with BMI and 3,1% with BMD.In 71% of frac tu re ca ses the me an T -sco re was -1.5, the sa me re sult as in wo men wi tho ut frac tu res. Si mi lar ly, a se pa ra te com -pa ra ti ve ana ly sis of FRAX®BMI and FRAX®BMD sta ti sti cal ly dif fe ren tia ted be twe en pa tients with (n=435) and wi tho ut(n=1173) a hi sto ry of an oste opo ro tic frac tu re (AR -10 of 18.2% and 17.5% aga inst 8.4% and 9.4% re spec ti ve ly).The iden ti fi ca tion of PR -10 thre sholds in di ca tes the ne ed of in te rven tion pro vi ding that AR -10 of the pa tient is hi gher

than PR -10 and her AR -10 is hi gher than AR -10 of pa tients with pre vio us frac tu re. Still it gi ves no in for ma tion on the cost --ef fec ti ve ness of such tre at ment which de mands a se pa ra te de ta iled ana ly sis. Ano ther is sue is whe ther one in te rven tion thre -shold sho uld be ap plied to all age gro ups or an in di vi du al thre shold for each de ca de.

71

FRAX®BMI ma kes it po ssi ble to pre li mi na ri ly es ti ma te AR -10 wi tho ut BMD me asu re ment, dif fe ren tia tes be twe en pa -tients with and wi tho ut frac tu res and ta kes in to ac co unt all known fac tors which af fect bo ne strength and in cre ase the riskof frac tu re.

1. Ka nis JA, Joh nell O, Oden A, Jo hans son H, McC lo skey E: FRAX™ and the as ses sment of frac tu re pro ba bi li ty in menand wo men from the UK. Spe cial Po si tion Pa per Oste opo ros Int 2008; 19/4:385-399, and at FRAX -WHO Frac tu reRisk As ses sment To ol: http://www.shef.ac.uk/FRAX/.

2. Ba dur ski J, Do breń ko A, No wak N, Je zier nic ka E, Da ni luk S, Sa mu sik J. Dia gno sty ka ry zy ka zła mań w oste opo ro zie.Ba da nia BOS -2 – pol ska per spek ty wa. Prze gląd Reu ma to lo gicz ny 2009; 1:1-8.

L21OCE NA SKU TECZ NO ŚCI IDEN TY FI KA CJI RY ZY KA ZŁA MA NIA ME TO DĄ FRAX®

W 10-CIO LET NIEJ OB SER WA CJI

Czer wiń ski E.1,2, Osie le niec J.2, Ku mo rek A.2, Mi lert A.1, Gór kie wicz M.3, Bar łow ska M.1, Do ma ga ła M.1, Gór na A.1, Je wiarz J.1, Jur gie łan A.1, Król D.1

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl3 In sty tut Zdro wia Pu blicz ne go, WNZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, ry zy ko zła ma nia, FRAX®, BMD, BMI

Wstęp. Zła ma nia są naj istot niej szym pro blem oste opo ro zy za tem iden ty fi ka cja za gro żo nych pa cjen tów jest za gad nie -niem prio ry te to wym. Nie ste ty po pu lar ne na dal ba da nie den sy to me trycz ne oka za ło się na rzę dziem ma ło sku tecz ny, ja ko żewięk szość zła mań wy stę pu je się u osób nie speł nia ją cych den sy to me trycz ne go kry te rium oste opo ro zy. Współ cze śnie opra -co wa no me to dę FRAX® umo żli wia ją cą ob li cza nie ry zy ka zła ma nia w opar ciu o BMI lub BMD i kli nicz ne czyn ni ki ry zy -ka. Bio rąc pod uwa gę znacz ne ró żni ce za cho dzą ce po mię dzy ró żny mi po pu la cja mi uzna li śmy za ce lo we we ry fi ka cję za sto so wa nia tej me to dy w pró bie po pu la cji pol skiej. Ce lem pra cy by ła oce na sku tecz no ści me to dy FRAX® w 10 let niejob ser wa cji pa cjen tów w ma te ria le wła snym.

Ma te riał i me to da. W gru pie 90.000 pa cjen tów, któ rzy zgło si li się na ba da nie den sy to me trycz ne do Kra kow skie goCen trum Me dycz ne go od 1994 ro ku wy od ręb nio no 2043 ko biet w wie ku od 50 rż, któ re by ły ba da nie śred nio przed 11 la ty (od 9-12 lat, SD 1.01) oraz nie prze kro czy ły wie ku 85 lat w 2009 ro ku. W la tach 1997-2000 u wszyst kich ba da nychprze pro wa dzo na an kie tę za wie ra ją cą in for ma cje o kli nicz nych czyn ni kach ry zy ka zła ma nia oraz ba da nie den sy to me trycz -ne krę go słu pa lub/i szyj ki ko ści udo wej. U 501 ko biet z po wy ższej gru py prze pro wa dzo no an kie tę te le fo nicz ną zwra ca jącszcze gól na uwa gę na wy stą pie nie no we go zła ma nia w ba da nym okre sie. Dla ka żdej oso by ob li czy li śmy rów nież 10 let niery zy ko zła ma nia sto su jąc FRAX® (http://www.shef.ac.uk/FRAX) dla po pu la cji an giel skiej opie ra jąc się na war to ści BMIoraz BMD dla szyj ki ko ści udo wej (T -sco re i BMD). Dys po nu jąc in for ma cja mi o zła ma niach, któ re na stą pi ły po 11 la tachprze pro wa dzi li śmy ana li zy na ile sku tecz ne by ło pro gno zo wa nie ry zy ka zła ma nia oraz ja ki był ewen tu al ny udział po szcze -gól nych czyn ni ków ry zy ka. Zwe ry fi ko wa li śmy rów nież do dat ko we hi po te zy jak: czy ist nie ją ró żni ce w ob li cza nie ry zy kawg BMI v. BMD; za le żność ry zy ka od BMD szyj ki ko ści udo wej v. BMD krę go słu pa; za le żność ry zy ka zła ma nia od ob -ni że nia wzro stu po da wa ne go przez cho rych oraz pa le nie obec nie v/ pacz ko lat pa le nia.

Wy ni ki. Po śred nio 11 la tach prze pro wa dzi li śmy an kie tę u 501 pa cjen tek, któ re pod czas I -go ba da nia by ły w wie ku śr.61 lat (50-73 lat, SD 5,86). BMD T -sco re krę go słu pa wy no si ło śr. -2,13 (-5,9 do 2,0; SD 1,43), BMD T -sco re szyj ki śr. -1,27 (-3,9 do 1,7: SD 1,11). Pa cjent ki mia ły BMI śr. 26,9 (od 21,0 do 45, SD 4,2). Prze by te zła ma nie zgła sza ło 29,4% pa -cjen tek (n=147).

Ob li czo ne me to dą FRAX® 10 let nie ry zy ko za sad ni cze go zła ma nia oste opo ro tycz ne go ob li czo ne na pod sta wie BMI u wszyst kich ba da nych wy nio sło śr. 8,0% (od 7 – do 61%, SD 6,14) i dla bkk udo wej śr. 1,4 % (1 - 35%, SD 2,4). U 384ko biet wy ni ki z BMD T -sco re szyj ki k. udo wej wy no si ły dla zła ma nia za sad ni cze go śr. 10% (2 – 56%, SD 8,3) i dla bkkudo wej śr. 2 (0,1 do 26%, SD 0,9).

Po śr. 11 la tach w 2009 śred nia wie ku osią gnę ła 71,8 lat (od 58 do 83, SD 5,65). No we zła ma nia wy stą pi ły u 20,9%pa cjen tek (n=105), w tym po now ne u 40 pa cjen tek (27,4% w gru pie z prze by tym zła ma niem). Licz ba cho rych z co naj -mniej jed nym zła ma niem wzro sła do 42% a cał ko wi ta licz ba zła mań z 190 do 319. Prze pro wa dzi li śmy ana li zy za le żno ściwy stą pie nia no we go zła ma nia od wie ku, BMD, BMI oraz kli nicz nych czyn ni ków ry zy ka zła ma nia. Czę stość no wych zła -mań w gru pie 45-55 lat wy no si ła 17,7 % v 22,8 % w gru pie 66-75 lat, ale dla ca łe go ma te ria łu nie stwier dzo no zna mien -no ści sta ty stycz nej po mię dzy wie kiem a ry zy kiem zła ma nia. In dy wi du al na ana li za po szcze gól nych czyn ni ków ry zy ka zła -ma nia wy ka za ła zna mien ną za le żność ry zy ka wy stą pie nia zła ma nia u cho rych z prze by tym zła ma niem (p<0.01) oraz zezła ma niem bbk udo wej u mat ki (p<0.03). Po zo sta łe czyn ni ki nie wy ka za ły zna mien nej za le żno ści (p): BMD (0,43), wiek(0,17), RZS (0,65), ste ry dy (0,37), pa le nie (0,34), al ko hol (0,38), oste opo ro zy wtór ne (0,45). Ry zy ko zła ma nia nie by ło

72

zwią za ne z licz bą pacz ko lat ani po da wa ne go przez cho re go ob ni że nia wzro stu. Ry zy ko zła ma nia by ło więk sze u osób, któ -re prze by ły wię cej niż jed no zła ma nie. Ry zy ko no we go zła ma nia u tych osób za le ża ło od wie ku i BMD.

War tość FRAX® wg BMD T -sco re dla za sad ni cze go zła ma nia w gru pie osób, któ re nie do zna ły no we go zła ma nia wy -no si ła 9,7% (2,4-56%, SD 6,9) a u osób, któ re do zna ły zła ma nia 12,3% (3,5-34%, SD 6,9). Sku tecz ność me to dy FRAX®

oce nio no wg ana liz wie lu zmien nych ROC (re ce iver ope ra ting cha rac ter stic) oce nia jąc ob li czo ne praw do po do bień stwowy stą pie nia zła ma nia u oso by u któ rej zła ma nie na stą pi ło i vi ce ver sa. Po wierzch nia AUC (area un der the cu rve) wy no si -ła dla ry zy ka za sad ni cze go zła ma nia wg BMI 0,643 (p 0,003) a BMD 0,667 (p 0,002). Śred nia ró żni ca war to ści FRAX®

dla za sad ni cze go zła ma nia ob li czo ne wg BMI v. BMD by ła nie istot na wy no si ła -0.58. Pod su mo wa nie. Na pod sta wie 11 let niej ob ser wa cji mo że my stwier dzić, że naj sil niej szym czyn ni kiem ry zy ka zła ma nia

jest prze by te zła ma nie i zła ma nie u mat ki. In ne kli nicz ne czyn ni ki ry zy ka wraz z BMD ana li zo wa ne in dy wi du al nie nie wy ka -za ły zna mien nej za le żno ści z ry zy kiem zła ma nia. Ry zy ko zła ma nia jest wy ższe u osób z więk szą licz bą prze by tych zła mań.

War to ści ry zy ka zła ma nia ob li czo ne me to dą FRAX® (BMI i BMD) dla zła mań za sad ni czych i zła mań szyj ki ko ści udo -wej ró żni ły się zna mien nie w gru pie osób, któ re do zna ły lub nie do zna ły zła ma nia w okre sie ob ser wa cji. Śred nia war tośćry zy ka zła ma nia ob li czo na me to dą FRAX® w gru pie, któ ra do zna ła zła ma nia by ła 2 krot nie wy ższa w po rów na niu do osób,któ re nie do zna ły zła ma nia. Ana li za ROC wy ka zał rów nież, że FRAX® jest war to ścio wą me to da iden ty fi ka cji cho rych zry zy kiem zła ma nia.

L21EVA LU ATION OF EF FI CA CY IN IDEN TI FI CA TION OF FRAC TU RE RISK USING FRAX® ME THOD IN 10-YEAR OB SE RVA TION

Czer wiń ski E.1,2, Osie le niec J.2, Ku mo rek A.2, Mi lert A.1, Gór kie wicz M.3, Bar łow ska M.1, Do ma ga ła M.1, Gór na A.1, Je wiarz J.1, Jur gie łan A.1, Król D.1

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra kow, Po land2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra kow, Po land, www.kcm.pl3 In sti tu te of Pu blic He alth, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra kow, Po land

Key words: oste opo ro sis, frac tu re risk, FRAX®, BMD, BMI

In tro duc tion. Frac tu res are the most im por tant pro blem in oste opo ro sis and thus the iden ti fi ca tion of pa tients at risk isa prio ri ty. Unfor tu na te ly the ef fi ca cy of the den si to me tric exa mi na tion, which con ti nu es to be a po pu lar to ol, is low as ma -jo ri ty of frac tu res oc cur in sub jects who do not ful fil the den si to me tric cri te rion of oste opo ro sis. The cur ren tly de ve lopedFRAX® me thod ma kes it po ssi ble to cal cu la te the frac tu re risk ba sed on BMI or BMD and the cli ni cal risk fac tors. Ta kingin to con si de ra tion si gni fi cant dif fe ren ces be twe en va rio us po pu la tions, we fo und it pur po se ful to ve ri fy the use of the me -thod on a sam ple of the Po lish po pu la tion. The aim of the work was to eva lu ate the ef fi ca cy of the FRAX® me thod in 10-year ob se rva tion of pa tients in our own ma te rial.

Ma te rial and me thod. In the gro up of 90 000 pa tients who had a den si to me tric exa mi na tion per for med in Kra kow skieCen trum Me dycz ne sin ce 1994, a se lec tion was ma de of 2043 wo men un der 50 years of age who we re exa mi ned on ave -ra ge 11 years ago (be twe en 9 and 12 years, SD 1.01), and in 2009 we re not ol der than 75 yrs. Be twe en 1997 and 2000 a qu estion na ire was con duc ted among all exa mi ned pa tients, which in c lu ded in for ma tion abo ut the cli ni cal risk fac tors forfrac tu re and a den si to me tric exa mi na tion of the spi ne and/or fe mo ral neck. In 501 wo men from the abo ve men tio ned gro up a te le pho ne su rvey was con duc ted with par ti cu lar at ten tion gi ven to the in ci den ce of a new frac tu re in the fol low -up pe riod.

We al so cal cu la ted the 10-year frac tu re risk using FRAX® (http://www.shef.ac.uk/FRAX) for the En glish po pu la tion ba sed on the va lue of BMI and BMD of fe mo ral neck (T -sco re and BMD). Ha ving at our di spo sal the in for ma tion abo utfrac tu res which oc cur red after 11 years we con duc ted ana ly ses of the ef fi ca cy of the pro gno sis of frac tu re risk and the po ssi ble con tri bu tion of in di vi du al risk fac tors. We al so ve ri fied ad di tio nal hy po the ses such as: po ssi ble dif fe ren ces in cal -cu la ting risk acc. to BMI vs BMD; de pen den cy of risk on the BMD of fe mo ral neck vs BMD of the spi ne; re la tion be tweenthe frac tu re and re duc tion of he ight re por ted by pa tients and cur rent smo king vs pack years of smo king.

Re sults. After the ave ra ge of 11 years we con duc ted a su rvey with 501 pa tients who du ring the first exa mi na tion we -re at the me an age of 61 (50-73 yrs old, SD 5.86). The me an BMD T -sco re of the spi ne was -2,13 (-5,9 to 2,0; SD 1,43),me an BMD T -sco re of fe mo ral neck: -1,27 (-3,9 to 1,7: SD 1,11). Pa tients’ me an BMI was 26,9 (21,0 to 45, SD 4,2). 29.4%of pa tients (n=147) re por ted a hi sto ry of frac tu re.

10-year risk of oste opo ro tic frac tu re eva lu ated with the use of the FRAX® me thod ba sed on BMI in all exa mi ned per -sons amo un ted to the ave ra ge of 8,0% (from 7 – to 61%, SD 6,14) and for the hip frac tu re risk the me an 1,4 % (1 - 35%,SD 2,4). In ca se of 384 wo men the me an re sults from BMD T -sco re of the fe mo ral neck for ma jor frac tu re was 10% (2-56%, SD 8.3) and the me an for hip frac tu re risk 2% (0.1 to 26%, SD 0.9).

In 2009, after the ave ra ge of 11 years, the me an age was 71.8 years (from 58 to 83, SD 5.65). New frac tu res oc cur redin 20.9% pa tients (n -105), in c lu ding sub se qu ent frac tu res in 40 pa tients (27.4% in the gro up with the hi sto ry of frac tu re).The num ber of pa tients with at le ast one frac tu re in cre ased to 42% and the to tal num ber of frac tu res from 190 to 319.

73

We con duc ted ana ly ses of the re la tion be twe en the in ci den ce of a new frac tu re and age, BMD, BMI and the cli ni calrisk fac tors for frac tu re. The in ci den ce of new frac tu res in the gro up aged 45-55 amo un ted to 17.7% vs 22.8% in the gro upaged 66-75, but for the who le da ta no sta ti sti cal si gni fi can ce was es ta bli shed be twe en age and frac tu re risk. Se pa ra te ana -ly sis of in di vi du al risk fac tors shows a si gni fi cant re la tion be twe en frac tu re risk in pa tients with the hi sto ry of frac tu re(p<0.01) and mo ther’s hip frac tu re (p<0.03). The re ma ining fac tors did not show a si gni fi cant re la tion (p): BMD (0,43),age (0,17), RZS (0,65), ste ro ids (0,37), smo king (0,34), al co hol (0,38), se con da ry oste opo ro sis (0,45). Frac tu re risk wasnot con nec ted with the num ber of pack years of smo king or the de cre ase in he ight re por ted by the pa tient. Frac tu re risk wasgre ater in per sons who expe rien ced mo re than one frac tu re. The risk of a new frac tu re in this gro up de pen ded on the ir ageand BMD.

The va lue of FRAX® acc. to BMD T -sco re for the ma jor frac tu re in the gro up of pe ople who did not suf fer from a newfrac tu re was 9.7% (2.4-56%, SD 6.9), and in per sons who suf fe red from a frac tu re 12.3% (3.5-34%, SD 6.9). The ef fi ca cyof FRAX® was es ti ma ted acc. to ROC (re ce iver ope ra ting cha rac ter stic) mul ti ple va ria ble ana ly ses as ses sing the cal cu la -ted pro ba bi li ty of the in ci den ce of frac tu re in ca se of a per son who al re ady suf fe red from a frac tu re and vi ce ver sa. TheAUC area (area un der the cu rve) for the frac tu re risk acc. to BMI was 0.643 (p 0.003) and BMD 0.667 (p 0.002). The me an dif fe ren ce of the va lue of FRAX® for frac tu re es ti ma ted acc. to BMI vs BMD was in si gni fi cant and amo un ted to -0.58.

Sum ma ry. On the ba sis of 11-year ob se rva tion it may be sta ted that the stron gest risk fac tor for frac tu re is the hi sto ryof frac tu re or mo ther’s frac tu re. Other cli ni cal risk fac tors along with BMD ana ly sed on an in di vi du al ba sis did not showsi gni fi cant re la tion to frac tu re risk. Frac tu re risk in cre ases in pe ople with a gre ater num ber of frac tu res suf fe red in the past.

The va lue of frac tu re risk cal cu la ted with the use of the FRAX® (BMI and BMD) me thod for ma jor frac tu res and hipfrac tu res dif fe red si gni fi can tly in gro ups of pa tients who su sta ined or not a frac tu re wi thin the ob se rva tion pe riod. The me an va lue of frac tu re risk cal cu la ted with the FRAX® me thod in the gro up with a frac tu re was twi ce as big as the one cal -cu la ted for pe ople wi tho ut a frac tu re. The ROC ana ly sis pro ved as well that FRAX® is a va lu able me thod of iden ti fi ca tionof pa tients at a risk of frac tu re.

L22PER SPEK TY WY I OGRA NIC ZE NIA ZWIĄ ZA NE Z WDRA ŻA NIEM FRAX® W RU TY NO WEJ DIA GNO STY CE OSTE OPO RO ZY

Lo renc R.S., Karcz ma re wicz E.Za kład Bio che mii i Me dy cy ny i Me dy cy ny Do świad czal nej In sty tut „Po mnik -Cen trum Zdro wia Dziec ka, War sza wa, Pol ska

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, dia gno sty ka, FRAX®, ry zy ko zła mań, pro fi lak ty ka

Opra co wa ny przez Cen trum WHO w Shef field al go rytm FRAX® (http:www.shef.ac.uk/FRAX) in te gru je war to ści czyn -ni ków ry zy ka w tym den sy to me trię lub BMI z ry zy kiem zła mań bli ższe go od cin ka szyj ki ko ści udo wej lub wszyst kich zła -mań nie trau ma tycz nych ob li cza nym w per spek ty wie dzie się ciu lat. Opra co wa ny al go rytm sta no wi istot ny prze łom w spo -so bie po stę po wa nia pod no sząc na plan pierw szy dzia łań dia gno stycz nych naj istot niej szy ele ment za gro że nia oste opo ro zą,ja ki mi sa po ten cjal ne i do ko na ne zła ma nia.

Do ku men ta cja FRAX®-u i je go opra co wa nie opar to o wie lo ośrod ko we sze ro ko za kro jo ne ogól no świa to we ba da nia epi de mio lo gicz ne, do ku men tu ją ce za le żno ści bez względ nych ry zyk wy stę pu ją cych zła mań z nie za le żny mi czyn ni ka mi ry -zy ka (wiek, płeć, ma sa kost na, BMI, czyn ni ki ge ne tycz ne, zła ma nia, le cze nie ste ry da mi, cho ro by reu ma tycz ne, używ ki).Po mi mo pro sto ty sa mej pro ce du ry(pro gram kom pu te ro wy lub wy dru ki za gro żeń wy stę pu ją ce u od po wied nio ze bra nychgrup wie ko wych mę żczyzn i ko biet pro gram ten ak tu al nie ma ogra ni czo ne za sto so wa nie w ru ty no wej prak ty ce wciąż da -le kie od po wszech nej ak cep ta cji. Jest on w peł nej for mie przed mio tem wie lo ośrod ko wych ana liz na to miast sa ma idea zna -la zła szer sze za sto so wa nie w for mie pół i lo ścio wej. Ta ostat nia opie ra się na zin te gro wa niu dzie się cio let nie go ry zy ka z war -to ścia mi den sy to me trycz ny mi, uzu peł nio ny mi płcią i wie kiem, co pro wa dzi do za kla sy fi ko wa nia pa cjen tów do jed nej z trzech grup du że go, śred nie go i ni skie go ry zy ka. Po zo sta łe wy mie nio ne we FRAX®-ie czyn ni ki ry zy ka słu żą przy tympo dej ściu po ten cjal nie do zmia ny kwa li fi ka cji w.w. grup.

Z cze go wy ni ka ją trud no ści ogra ni cza ją ce sze ro ką ak cep ta cję FRAX®-u? Si ła, ale i sła bość FRAX® le ży w ma te ria ledo wo do wym zgro ma dzo nym w do ku men ta cji epi de mio lo gicz nej. Ru ty no wa dia gno sty ka do ty czy se gre ga cji po je dyn cze -go pa cjen ta ja ko kan dy da ta do we ry fi ka cji dia gno stycz nej, ale też wy bo ru wła ści we go le cze nia, pod czas, gdy za sto so wa -ne we FRAX®-ie da ne epi de mio lo gicz ne po przez roz rzut wy ni ków wpraw dzie do star cza ją pre cy zyj ną in for ma cję o ry zy -ku ale nie uła twia ją wy bo ru in ter pre ta cji. W opra co wa nym al go ryt mie jak po da no wy żej ze wzglę du na wy so kie war to ściw gra dien tach zła mań b.o.k.u. wy ko rzy stu je się do ob li cze nia war to ści T -sco re i Z -sco re bli ższe go od cin ka ko ści udo wej .He te ro ge ność szkie le tu i na gro ma dzo na w cią gu sze re gu lat do ku men ta cja do ty czą ca krę go słu pa bu dzi na tu ral ny sprze ciww przy pad ku dia gno sty ki grup młod szych wie ko wo pa cjen tów pod czas gdy FRAX® pre fe ru je ana li zę bez względ ne go dzie się cio let nie go ry zy ka zła ma nia b.o.k.u. Po stę po wa nie to wy ni kło z le piej udo ku men to wa nej in ter pre ta cji te go ro dza juzła mań oraz wy so kie go gra dien tu ry zy ka w tej lo ka li za cji. Z ko lei da ne do ty czą ce zła mań b.o.k.u. są ró żni co wa ne geo gra -

74

ficz nie i et nicz nie, co wy mu sza ko niecz ność w po stę po wa niach pro spek tyw nych opar cia al go ryt mu o da ne lo kal ne od po -wia da ją ce war to ściom bez względ nym ry zy ka opra co wy wa ne go dla ka żde go kon kret ne go kra ju.

FRAX® do chwi li obec nej ob li czo no i wdro żo no w ska li do ty czą cej wy bra nych kil ku kra jów, któ re w tej sy tu acji speł -nia ją ro lę tzw. punk tu od nie sie nia lub „zło te go stan dar du” dla po zo sta łych.

Dla szer sze go wdro że nia FRAX®-u ist nie je ko niecz ność obok opra co wa nia da nych lo kal nych roz sze rze nia al go ryt muo da ne do ty czą ce krę go słu pa, uści śle nie da nych wy ni ka ją cych z ilo ści i miej sca zła mań oste opo roz wtór nych, a ta kże da -nych do ty czą cych mar ke rów kost nych. Za da nia te na le ży trak to wać ja ko pil ne wy zwa nia na dro dze pro wa dzą cej do do ce -lo we go wdro że nia al go ryt mu w ru ty no wej prak ty ce kli nicz nej.

L22BE NE FITS AND LI MI TA TION OF ES TA BLI SHING FRAX® FOR RO UTI NE DIA GNO STIC AND THE RA PEU TIC PRO CE DU RE

Lo renc R.S., Karcz ma re wicz E.De part ment of Bio che mi stry and Expe ri men tal Me di ci ne, The Chil dren’s Me mo rial He alth In sti tu te, War saw, Po land

Key words: oste opo ro sis, dia gno stics, FRAX®, frac tu re risk, pro phy la xis

Al go ri thms that in te gra te we igh ted cli ni cal risk fac tors for frac tu re risk with or wi tho ut in for ma tion on BMD ha ve be ende ve lo ped by WHO Col la bo ra ting Cen tre for Me ta bo lic Bo ne Di se ases at Shef field, UK. The FRAX® to ol (http:www.shef.ac.uk/FRAX) com pu tes the 10-year pro ba bi li ty of hip frac tu re or a ma jor oste opo ro tic frac tu res (cli ni cal spi ne, hip,fo re arm or hu me rus frac tu res). Pro ba bi li ties can be com pu ted for the in de xed eu ro pe an co un tries and ca te go ri zed for dif -fe rent le vels of risk. Whe re a co un try is not re pre sen ted (be cau se of the lack of epi de mio lo gi cal da ta) a sur ro ga te sho uldbe cho sen. Whe re com pu ter ac cess is li mi ted, pa per charts can be do wn lo aded that gi ve pro ba bi li ties for each in dex co un -try ac cor ding to the num ber cli ni cal risk fac tors.

Set ting cost - ef fec ti ve in te rven tion thre shold for Po land and other co un tries re qu ires co un try -spe ci fic mo di fi ca tion ofthe cost -ef fec ti ve ness mo del. Fac tors, which ne ed to be de fi ned on a co un try -spe ci fic ba sis, are: sex - and age -spe ci fic frac -tu re in ci den ce, an nu al sex - and age -spe ci fic mor ta li ty ra tes, wil lin gness -to -pay thre shold, expen di tu res for oste opo ro sis in te rven tions and for tre ating frac tu res iden ti fi ca tion of cost -ef fec ti ve in te rven tion thre sholds on the ba sis of 10-year ab -solu te hip frac tu re risk ge ne ral ly en dor sed cli ni cal prac ti ce re com men da tions .

The de ve lop ment of frac tu re risk as ses sment to ol FRAX® fa ci li ta ting dia gno sis of frac tu re risk eva lu ation , ri se se ve ralchal len ges with its im ple men ta tion to exi stent ope ra ting lo cal gu ide li nes. The re gi ster of exi stent frac tu res in Eu ro pe an co -un tries do cu ments dif fe rent le vels of risk. The ma in ac tu al ap pro aches are fo cu sed on de ve lop ment of lo cal FRAX®

al go ri thm with im ple men ta tion of cost -ef fec ti ve ness da ta. The ge ne ral im ple men ta tion of FRAX® are two fold. To es ta blish dia gno stic thre shold in which on ge ne ral prac ti tio ner can se lect pa tients with high frac tu re pro ba bi li ty

which are qu ali fied to stan dar di zed dia gno stic pro ce du res. La ter on phar ma co lo gi cal in te rven tion thre shold that ma ke cho -ice of phar ma co lo gi cal in te rven tion that pa tient will be ne fit the most.

In sum, FRAX® is a va lu able to ol for pa tient edu ca tion, but is not sim ple to use in the cur rent sta te of our know led ge. The ma in is su es up to now is to ve ri fy: that FRAX® im pro ves the per for man ce cha rac te ri stic of frac tu re risk as ses sment

in com pa ri son to BMD drug ef fi ca cy as ses sment in pa tients se lec ted to the ra py on the ba sis of FRAX® to ol and se ve ralexten sions of al go ri thm li ke den si to me try of lum bar spi ne, bo ne mar kers and se con da ry oste opo ro sis da ta.

L23A TRANS LA TION AP PRO ACH TO CLI NI CAL GU IDE LI NE DE VE LOP MENT WITH FRAX®

Jo hans son H., Odén A., Ka nis J.A., McC lo skey E.WHO Col la bo ra ting Cen tre for Me ta bo lic Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field, UK

FRAX® is a com pu ter ba sed al go ri thm that pro vi des mo dels for es ti ma ting the pro ba bi li ty for frac tu re in men and wo men, and is fre ely ava ila ble on the in ter net (http://www.shef.ac.uk/FRAX). The me thod uses risk fac tors that are easi lyob ta ined in pri ma ry or se con da ry he alth ca re to es ti ma te the pro ba bi li ty of su sta ining a frac tu re wi thin 10 years. The es ti -ma te can be used as it is or to ge ther with a me asu re ment of bo ne mi ne ral den si ty (BMD) at the fe mo ral neck to in cre asethe pre ci sion of the es ti ma te. Gi ven its ease of use, the FRAX® to ol is be ing in cre asin gly used by cli ni cians and this hascre ated the ne ed for new cli ni cal gu ide li nes to in cor po ra te frac tu re pro ba bi li ty in to cli ni cal ma na ge ment. The aim of thisabs tract is to show the ef fect of using a trans la tio nal ap pro ach to de ve lop new cli ni cal gu ide li nes.

In Swe den, gu ide li nes are pro vi ded by Me di cal Pro ducts Agen cy – Swe den. Un der this gu idan ce, in di vi du als are con -si de red as can di da tes for tre at ment on the ba sis of BMD and cli ni cal risk fac tors for oste opo ro sis. Mo re spe ci fi cal ly, theyare con si de red for tre at ment when they ha ve a BMD T -sco re of < -2.0 SD and a pre vio us frac tu re or a BMD T -sco re of

75

<-2.5 SD and at le ast one strong risk fac tor (high age, glu co cor ti co ids, fa mi ly hi sto ry of frac tu re) or at le ast two we ak riskfac tors (low bo dy mass in dex (BMI), smo king, ear ly me no pau se).

The se gu ide li nes ha ve be en ‘trans la ted’ in to pro ba bi li ties for a ma jor oste opo ro tic frac tu re using the Swe dish FRAX®-mo del. When using the se cri te ria for in te rven tion thre sholds, frac tu re pro ba bi li ties in cre ased with age. Thus, the thre sholdfor tre at ment at the age of 50 years in wo men was a ma jor frac tu re pro ba bi li ty of 13%, and ro se to 34% at the age of 80years. A num ber of com bi na tions of risk fac tors we re fo und to lie abo ve the se thre sholds and en fran chi se tre at ment in theab sen ce of frac tu re or oste opo ro sis. For exam ple, a wo man aged 80 years with a bo dy mass in dex of 24 kg/m2, BMD T -sco re of –1.8 SD and a fa mi ly hi sto ry of hip frac tu re had a 10-year pro ba bi li ty of a ma jor oste opo ro tic frac tu re of 35%and wo uld thus be a can di da te for tre at ment. Si mi lar ly, a wo man aged 80 years with a BMI of 24 kg/m2, BMD T -sco re of–1.5 SD, a pre vio us frac tu re, cur rent smo ker and a cor ti co ste ro id user wo uld al so qu ali fy with a pro ba bi li ty of a ma jorosteo po ro tic frac tu re of 34%.

The trans la tio nal ap pro ach is one me thod of de ve lo ping new gu ide li nes for the ma na ge ment of oste opo ro tic frac tu res.When the new gu ide li nes are de ve lo ped in this way eve ry in di vi du al with a frac tu re pro ba bi li ty over the li mit wo uld be eli -gi ble for tre at ment, even if they had a com bi na tion of cli ni cal risk fac tors that with the old gu ide li nes wo uld not ha ve qu ali fied them for tre at ment.

L23IM PLE MEN TA CJA PO STĘ PÓW FRAX® DO WY TYCZ NYCH KLI NICZ NYCH

Jo hans son H., Odén A., Ka nis J.A., McC lo skey E.WHO Col la bo ra ting Cen tre for Me ta bo lic Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field, UK

FRAX® jest kom pu te ro wym al go ryt mem do star cza ją cym mo de le do osza co wa nia praw do po do bień stwa wy stą pie niazła ma nia u ko biet i mę żczyzn, do stęp nym przez In ter net (http://www.shef.ac.uk/FRAX). Me to da uży wa czyn ni ków ry zy -ka, ła twych do uzy ska nia w pod sta wo wej i spe cja li stycz nej opie ce me dycz nej, w ce lu osza co wa nia praw do po do bień stwazła ma nia w cią gu ko lej nych 10 lat. Oce na ta mo że być uży wa na sa ma, lub wraz z po mia rem gę sto ści mi ne ral nej ko ści(BMD) szyj ki ko ści udo wej dla zwięk sze nia je go pre cy zji. Bio rąc pod uwa gę ła twość sto so wa nia, na rzę dzie FRAX® jestco raz czę ściej uży wa ne przez le ka rzy, co wy ma ga stwo rze nia no wych wy tycz nych kli nicz nych, aby za wrzeć praw do po do -bień stwo zła ma nia w po stę po wa niu kli nicz nym. Ce lem te go stresz cze nia jest uka za nie wy ni ków uży wa nia zmie nio ne gopo dej ścia w two rze niu no wych kli nicz nych wy tycz nych.

W Szwe cji wy tycz ne usta la Me di cal Pro ducts Agen cy – Swe den. We dług tych wy tycz nych po szcze gól ne oso by są roz -pa try wa ne ja ko kan dy da ci do le cze nia na pod sta wie BMD oraz kli nicz nych czyn ni ków ry zy ka wy stę po wa nia oste opo ro zy.Uści śla jąc, do le cze nia kwa li fi ku ją się oso by, u któ rych BMD T -sco re wy no si < -2.0 SD i wcze śniej wy stą pi ło zła ma nie,lub BMD T -sco re wy no si <-2.5 SD i wy stę pu je przy naj mniej je den sil ny czyn nik ry zy ka (po de szły wiek, za ży wa nie ste ry -dów, zła ma nia w ro dzi nie) lub przy naj mniej dwa sła be czyn ni ki ry zy ka (ni ski wskaź nik ma sy cia ła (BMI), pa le nie pa pie -ro sów, wcze sna me no pau za).

Te wy tycz ne zo sta ły „prze ło żo ne” na praw do po do bień stwo wy stą pie nia za sad ni cze go zła ma nia oste opo ro tycz ne go z uży ciem szwedz kie go mo de lu FRAX®. Uży wa jąc tych kry te riów dla pro gów in ter wen cyj nych, praw do po do bień stwo zła -ma nia zwięk sza ło się z wie kiem. Za tem próg dla le cze nia ko biet w wie lu 50 lat sta no wi ło praw do po do bień stwo wy stą pie -nia zła ma nia za sad ni cze go wy no szą ce 13%, i wzra sta ło do 34% w wie lu 80 lat. Stwier dzo no, że wie le kom bi na cji czyn ni -ków ry zy ka by ło po nad ty mi pro ga mi i uza sad nia ło le cze nie w przy pad ku bra ku wy stę po wa nia zła mań lub oste opo ro zy.Na przy kład u ko bie ty w wie ku 80 lat o wskaź ni ku ma sy cia ła 24 kg/m2, BMD T -sco re –1.8 SD i przy pad kach zła mań bio -dra w ro dzi nie, 10-let nie ry zy ko wy stą pie nia za sad ni cze go zła ma nia oste opo ro tycz ne go jest rów ne 35% i kwa li fi ku je tymsa mym do le cze nia. Po dob nie, ko bie ta w wie lu 80 lat o BMI rów nym 24 kg/m2, BMD T -sco re –1.5 SD, ze zła ma niem, pa -lą ca pa pie ro sy i za ży wa ją ca ste ry dy rów nież kwa li fi ku je się do le cze nia z praw do po do bień stwem wy stą pie nia za sad ni cze -go zła ma nia oste opo ro tycz ne go rów nym 34%.

Opi sa na me to da jest jed nym ze spo so bów two rze nia no wych wy tycz nych w po stę po wa niu w przy pad ku zła ma nia oste -opo ro tycz ne go. We dług two rzo nych w ten spo sób no wych wy tycz nych ka żda oso ba, u któ rej ry zy ko zła ma nia prze kra czaokre ślo ną nor mę, kwa li fi ko wa ła by się do le cze nia na wet, je śli wy stę pu ją ca u nich kom bi na cja czyn ni ków ry zy ka nie kwa -li fi ko wa ła by ich do le cze nia we dług sta rych wy tycz nych.

76

L24FAR MA KO TE RA PIA OSTE OPO RO ZY DZIŚ I JU TRO

Czer wiń ski E.1,2, Bo ro wy P.2

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, le cze nie, prze bu do wa ko ści

Pra wi dło wa prze bu do wa ko ści jest nie zbęd na do utrzy ma nia jej funk cji bio me cha nicz nych. Skła da ją się na nią nie usta -ją ce pro ce sy nisz cze nia (ak ty wa cji i re sorp cji) i two rze nie ko ści (wy twa rza nia oste oidu i je go mi ne ra li za cja). Od dzie la jefa za spo czyn ku, kie dy po wierzch nię ko ści po kry wa ją ko mór ki wy ście la ją ce. Prze bu do wy do ko nu ją ko mór ki kost ne w ra -mach tzw. jed no stek prze bu do wy BMU (Ba sic Mul ti cel lu lar Unit). Nad rzęd ną ro lę w ra mach BMU spra wu je oste ocyt, bę dą cy za ra zem naj bar dziej za gad ko wą ko mór ką, któ ra m.in. po przez apop to zę (ob umar cie) ini cju je przej ście z fa zy spo -czyn ku w fa zę ak ty wa cji re sorp cji. Apop to za oste ocy ta, któ ry peł ni funk cję „me cha no re cep to ra” jest m.in. na stęp stwem ro ze rwa nia je go wy pu stek przez mi kro pęk nię cie spo wo do wa ne nad mier ną mi ne ra li za cją „pod sta rza łej” ko ści (wzrost twar -do ści – brak ela stycz no ści).

Re sorp cja ko ści roz po czy na się od re kru ta cji pre -oste oc la stów z pre kur so rów ko mó rek he ma to po etycz nych po przez M -CSF (ma cro pha ge co lo ny sti mu la ting fac tror), a na stęp nie ich doj rze wa nie po przez układ Rank/RankL. Dal szy roz wójoste okla sta i je go ak tyw ność mo dy fi ku je min. oste oblast po przez układ cy to kin przede wszyst kim: oste opro te ge ry na ver -sus – Rank/RankL: Po wsta je więc układ wza jem nych sprzę żeń.

Two rze nie ko ści w pierw szej fa zie po le ga na wy twa rza niu oste oidu przez oste oblast, a na stęp nie je go mi ne ra li za cji. Re -kru ta cja pre -oste obla stów z pre kur so rów ma cie rzy stych ko mó rek me zen chy mal nych jest ini cjo wa na przez oste ocyt z udzia łem ukła du Wnt -skle ro sty na. Za le żnie od eks pre sji ge no wej z ko mó rek tych mo gą po wsta wać oste obla sty, chon dro -cy ty lub adi po cy ty.

Za bu rze nie rów no wa gi prze bu do wy ko ści z prze wa gą jej nisz cze nia jest przy czy ną po wsta wa nia oste opo ro zy i wzro -stu łam li wo ści ko ści.

We współ cze snej far ma ko te ra pii oste opo ro zy do mi nu ją le ki an ty re sorp cyj ne, głów nie bis fos fo nia ny. Ha mu ją one re kru ta cję i ak tyw ność oste okla stów przy spie sza jąc za ra zem ich apop to zę. Bis fos fo nia ny ra dy kal nie re du ku ją prze bu do węko ści przez ob ni że nie ak ty wa cji re sorp cji do reszt ko we go po zio mu. Nie ste ty za ha mo wa na ak tyw ność oste okla stów jestsprzę żo na z ob ni że niem ak tyw no ści oste obla stów, co po wo du je zmniej sze nie się two rze nia ko ści. Zmia ny te znaj du ją swo -je od bi cie w po zio mach mar ke rów two rze nia i nisz cze nia ko ści. Efekt prze ciw -zła ma nio wy bis fos fo nia nów po le ga na za ha mo wa niu dal szej de struk cji struk tu ry ko ści i wtór nej mi ne ra li za cji, co jest z ko lei mo żli we dzię ki zwol nio nej prze bu -do wie. Po nie waż bis fos fo nia ny łą czą się trwa le z mi ne ra łem ko ści ich dzia ła nie utrzy mu je się przez dłu gi okres po od sta -wie niu le ku. Es tro ge ny i SER My dzia ła ją rów nież an ty re sorp cyj nie po przez re cep to ry es tro ge no we oste okla sta. W naj bliż -szym cza sie do stęp ny bę dzie ko lej ny lek an ty re sorp cyj ny – De no su mab, któ ry jest mo no klo nal nym prze ciw cia łemRank/RankL. Po dob nie jak bis fos fo nia ny ma dzia ła nie czy sto an ty re sorp cyj ne i skut kiem sprzę że nia rów nież ob ni że nie ak tyw no ści oste obla stów.

W prze ci wień stwie do tych le ków stront ma dzia ła nie nie tyl ko an ty re sorp cyj ne, ale rów nież ko ścio twór cze po przezsty mu la cję re kru ta cji i ak tyw no ści oste obla stów. Nie ge ne ru je zwrot ne go ha mo wa nia oste obla stów. Skut kiem te go ob ser -wu je my ob ni że nie mar ke rów nisz cze nia ko ści i pod wy ższe nie ich two rze nia ko ści. Stront wpły wa ko rzyst nie na kość be lecz ko wą i kość ko ro wą, co w su mie prze kła da się na efekt te ra peu tycz ny - zmniej sze nie czę sto ści zła mań krę go słu pa i po za krę go wych w tym bli ższe go koń ca ko ści udo wej. Po dob ne dzia ła nie an ty re sorp cyj ne bez sprzę że nia re pre zen tu je an -ty -ka tep sy na K.

Je dy ną obec nie do stęp ną for mą le ku sty mu lu ją ce go two rze nie ko ści jest PTH. Hor mon ten ja ko en do gen ny w sta łej se kre cji po wo du je re sorp cję ko ści. Po da wa ny na to miast pod skór nie (pul sa cyj nie) na si la two rze nie ko ści i ja ko je dy ny z do -stęp nych le ków po wo du je od bu do wa nie znisz czo nej struk tu ry ko ści.

Obec nie trwa ją in ten syw ne ba da nia nad wy ko rzy sta niem ukła du Wnt i skle ro sty ny w sty mu la cji oste oge ne zy ste ro wa -nej przez oste ocyt jak i nad an ta go ni sta mi re cep to ra wap nio we go. Wy biór cza sty mu la cja oste obla sta lub wy biór cze ha mo -wa nie oste okla sta wy da je się być opty mal nym roz wią za niem wska zu ją cym na te ra pię se kwen cyj ną. Naj praw do po dob niejide al nym le kiem był by pre pa rat ge ne ru ją cy oba te pro ce sy rów no cze śnie.

77

L24PHAR MA CO THE RA PY OF OSTE OPO RO SIS TO DAY AND TO MOR ROW

Czer wiń ski E.1,2, Bo ro wy P.2

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra kow, Po land2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra kow, Po land, www.kcm.pl

Key words: oste opo ro sis, tre at ment, bo ne re mo de ling, bi spho spho na te, stron tium, PTH

Ap pro pria te bo ne re mo de ling is es sen tial to pre se rve its bio me cha ni cal func tions. It in c lu des con ti nu ous bo ne de struc -tion pro ces ses (ac ti va tion and re sorp tion) and bo ne for ma tion (oste oid pro duc tion and mi ne ra li za tion). The se pro ces ses arese pa ra ted by qu ie scen ce pha se when bo ne sur fa ce is co ve red by li ning cells. Bo ne re mo de ling is per for med by bo ne cellswi thin so cal led Ba sic Mul ti cel lu lar Unit (BMU). The su pe rior ro le in BMU holds oste ocy te, which is at the sa me ti me themost my ste rio us cell that thro ugh apop to sis in i tia tes trans i tion from qu ie scen ce pha se in to re sorp tion ac ti va tion pha se.Apop to sis of oste ocy te which func tions as a „me cha no re cep tor” is among others the re sult of mi cro cracks cau sed by over --mi ne ra li za tion of the “ol der” bo ne (in cre ase of hard ness – lack of ela sti ci ty).

Bo ne re sorp tion starts from the re cru it ment of pre -oste oc la sts from he ma to po etic cell pre cur sors thro ugh ma cro pha geco lo ny sti mu la ting fac tor (M -CSF) fol lo wed by the ir ma tu ra tion thro ugh rank/RankL. Fur ther de ve lop ment of oste oc lastand its ac ti va tion is mo di fied among others by oste oblast thro ugh cy to kins espe cial ly oste opro te ge rin ver sus – Rank/RankL. In this way the sys tem of co upling is for med.

Bo ne for ma tion in the first pha se is ba sed on oste oid pro duc tion by oste oblast and then its mi ne ra li za tion. Pre -oste o -blast re cru it ment from pre cur sors of me zyn che mal cells is in i tia ted thro ugh oste ocy te with the con tri bu tion of Wnt – scle -ro stin sys tem. De pen ding on ge ne expres sion oste obla sts, chon dro cy te and adi po ci tes can be ge ne ra ted from the se cells.

Di sor der in ba lan ce of bo ne re mo de ling with do mi na ting re sorp tion is the cau se of oste opo ro sis and bo ne fra gi li ty in -cre ase.

No wa days in phar ma co the ra py of oste opo ro sis the most com mon are an ti re sorp ti ve drugs, ma in ly bi spho spho na tes.They de cre ase the re cru it ment and ac ti vi ty of oste oc la sts and at the sa me ti me ac ce le ra te the ir apop to sis. Bi spho spho na tesra di cal ly re du ce bo ne re mo de ling by a de cre ase of re sorp tion ac ti va tion to a mi ni mal le vel. Unfor tu na te ly the in hi bi tedoste oc la sts ac ti va tion is co upled with a de cre ase of oste oblast ac ti va tion which cau ses re duc tion in bo ne for ma tion. The sechan ges are re flec ted in mar ker le vels of bo ne for ma tion and re sorp tion. An ti -frac tu re ef fect of bi spho spho na tes lies in thein hi bi tion of fur ther bo ne struc tu re de struc tion and se con da ry mi ne ra li za tion, which is in turn po ssi ble due to slo wed downbo ne tur no ver. Be cau se bi spho spho na tes bind per ma nen tly to bo ne mi ne ral, the ir ac ti vi ty per si sts for a long ti me after di scon ti nu ing drug. Es tro gens and SERMs al so ha ve an an ti re sorp ti ve ac tion thro ugho ut es tro gen re cep tors of oste oc la sts.In the for th co ming fu tu re ano ther an ti re sorp ti ve drug sho uld be ava ila ble - De no su mab, which is Rank/RankL mo noc lo nalan ti bo dy. Si mi lar ly to bi spho spho na tes it has a cle ar ly an ti re sorp ti ve ef fect and as a re sult of co upling al so de cre ases ac ti -va tion of oste obla sts.

In con trast to the se me di ca tions stron tium plays not on ly an an ti re sorp ti ve func tion but has an ef fect on bo ne for ma tiondue to sti mu la tion of re cru it ment and oste obla sts ac ti va tion. An ti re sorp ti ve func tion of stron tium do es not le ad to the in hi -bi tion of oste obla sts. As a re sult we ob se rve a de cre ase of bo ne re sorp tion and an in cre ase of bo ne for ma tion mar kers.Stron tium has a be ne fi cial in flu en ce on tra be cu lar and cor ti cal bo ne, which ac tu al ly brings a the ra peu tic ef fect - a de cre aseof spi nal an non -spi nal frac tu res in c lu ding pro xi mal fe mur frac tu re. A si mi lar an ti re sorp ti ve ef fect wi tho ut co upling has an ti -ca thep sin K.

PTH is a me di ca tion of the stron gest ana bo lic ef fect, which sti mu la tes bo ne for ma tion even in ad van ced oste opo ro sis.In phy sio lo gi cal con di tions this hor mo ne in par ti cu lar cau ses bo ne re sorp tion. Ad mi ni ste red sub cu ta ne ously (pul sa ti le) in -ten si fies bo ne for ma tion and as the on ly among ava ila ble drugs cau ses re -for ma tion of de struc ted bo ne struc tu re.

In pro gress cur ren tly are in ten si ve stu dies on the use of Wnt si gna ling and scle ro stin in sti mu la tion of oste oge ne sis con -trol led by oste ocy te as well as on cal cium re cep tor an ta go ni sts. Se lec ti ve sti mu la tion of oste oblast or se lec ti ve in hi bi tionof oste oc last se ems to be an opti mal so lu tion that in di ca tes se qu en tial the ra py. Pro ba bly the ide al me di ca tion wo uld be a drug ge ne ra ting both the se pro ces ses si mul ta ne ously.

78

L25PREVENTION AND TREATMENT OF OSTEOPOROTIC VERTEBRAL FRACTURES

Chapurlat R.INSERM U831, Universite de Lyon, France

Vertebral fracture is the most frequent complication of postmenopausal osteoporosis. Vertebral fracture is associatedwith substantial morbidity and to an increase in mortality. After vertebral fracture, patients are often plagued with chronicback pain.

Several therapeutic classes have been developed over the last 15 years, to prevent vertebral fracture in women with lowbone mineral density (BMD) and in those with prevalent fracture. The bisphosphonates are antiresorptive compoundsshown to reduce vertebral fracture risk by about 50% in women with prevalent vertebral fractures and in those with lowBMD. Alendronate and risedronate are given weekly, whereas oral ibandronate is a monthly regimen. Ibandronate can alsobe administered every 3 months IV, and yearly IV zoledronic acid can reduce the risk of vertebral fracture by about 65%.Raloxifene is a selective estrogen receptor modulator that can diminish the risk of vertebral fracture by 30% in women withprevalent fracture and by 50% in those with low BMD. Teriparatide - a recombinant parathyroid hormone (PTH) 1-34peptide with a bone anabolic effect – reduces the risk of vertebral fracture by 65%, whereas the intact PTH is associatedwith a 50% fracture risk reduction. Strontium ranelate is a compound acting through both increased bone formation anddecreased bone resorption. It can halve vertebral fracture risk, even in women over 80 years. Two recent randomized trialshave shown that vertebroplasty is not significantly superior to conventional management to reduce back pain after vertebralfracture. Balloon kyphoplasty may improve back pain more than conventional therapy in the short term, but the differencefades after one year of follow-up.

In conclusion, there is a large choice of effective drugs to prevent vertebral fracture. The choice relies on the severityof the disease, but also on the safety profile of these drugs. Persisting back pain after vertebral fracture remains a challenge.

L26EF FECT OF LONG -TERM STRON TIUM RA NE LA TE TRE AT MENT ON THE RISK OF NON VER TE BRAL FRAC TU RES

Re gin ster J -Y.De part ment of Pu blic He alth Scien ces - Uni ver si ty of Lie ge and CHU Cen tre -Vil le – Lie ge

Stron tium ra ne la te is a new tre at ment of post me no pau sal oste opo ro sis that re du ces the risk of ver te bral and hip frac tu -res. It is the first an tio ste opo ro tic agent that ap pe ars to si mul ta ne ously in cre ase bo ne for ma tion and de cre ase bo ne re sorp -tion, thus un co upling the bo ne re mo de ling pro cess.

Stron tium ra ne la te has be en in ve sti ga ted in a lar ge pha se 3 pro gram, in i tia ted in 1996, which in c lu des two exten si vecli ni cal trials for the tre at ment of es ta bli shed oste opo ro sis. The SO TI (Spi nal Oste opo ro sis The ra peu tic In te rven tion) studywas aimed at as ses sing the ef fect of stron tium ra ne la te on the risk of ver te bral frac tu res. The TRO POS (Tre at ment Of Pe -ri phe ral Oste opo ro sis) trial aimed to eva lu ate the ef fect of stron tium ra ne la te on pe ri phe ral (non spi nal) frac tu res.

Of the 5091 pa tients, in c lu ded in TRO POS, 2714 (53%) com ple ted the stu dy up to 5 years. The risk of no nver te bralfrac tu re was re du ced by 15% in the stron tium ra ne la te gro up com pa red with the pla ce bo gro up (RR 0.85 [95% CI:0.73,0.99]). The risk of hip frac tu re was de cre ased by 43% (RR 0.57 [95%CI: 0.33, 0.97]), and the risk of ver te bral frac tu re wasde cre ased by 24% (RR 0.76 [95% CI: 0.65, 0.88]) in the stron tium ra ne la te gro up. After 5 years, the sa fe ty pro fi le of stron -tium ra ne la te re ma ined un chan ged com pa red with the 3-year fin dings.

In ad di tion, the ve ry long -term ef fi ca cy of stron tium ra ne la te has be en in ve sti ga ted in an exten sion of the SO TI andTRO POS stu dies, in which a to tal of 879 pa tients we re en te red in to a 3-year open -la bel exten sion to exa mi ne the im pactof ad mi ni stra tion over 8 years. The cu mu la ti ve in ci den ce of ver te bral frac tu res over the exten sion was 13.7%, com pa redwith 11.5% in the com bi ned ori gi nal trials, whi le the cu mu la ti ve in ci den ce of no nver te bral frac tu res over the TRO POSexten sion was 12.0%, com pa red with 9.6% in the first 3 years of the stu dy. De spi te an in cre ased frac tu re risk with age ing,the re was no si gni fi cant dif fe ren ce in ver te bral and no nver te bral frac tu re risk be twe en the ori gi nal trial pe riods and theopen -la bel exten sions il lu stra ting the ma in te nan ce of an ti frac tu re ef fi ca cy of this agent. The re we re no ad di tio nal sa fe tycon cerns.

79

L26WPŁYW DLU GO TER MI NO WE GO LEC ZE NIA RA NE LI NIA NEM STRON TU NA RY ZY KO ZAŁ MAŃ PO ZA KRĘ GO WYCH

Re gin ster J -Y.Wy dział Ba dań nad Zdro wiem Pu blicz nym – Uni wer sy tet w Lie ge i CHU Cen tre -Vil le – Lie ge, Bel gia

Ra ne li nian stron tu jest no wym le kiem sto sow nym w oste opo ro zie po me no pau zal nej, któ ry zmniej sza ry zy ko zła mańkrę gów i zła mań bli ższe go koń ca ko ści udo wej. Jest on pierw szym pre pa ra tem prze ciw o ste opo ro tycz nym o rów no cze snymdzia ła niu po bu dza ja cym od bu do wę ko ści i ha mu ją cym jej re sorp cję, przez co mo dy fi ku je pro ces re mo de lo wa nia ko ści.

W ro ku 1996 za po czą ko wa no du ży pro gram 3 fa zy ce lem zba da nia dzia ła nia ra ne li nia nu stron tu. Pro gram ten skła dałsię z dwóch za kro jo nych na sze ro ką ska lę ba dań kli nicz nych oce nia ją cych sku tecz ność le cze nia oste opo ro zy. W ba da niuSO TI (Spi nal Oste opo ro sis The ra peu tic In te rven tion) ana li zo wa no wpływ ra ne li nia nu stron tu na ry zy ko wy stą pie nia zła -mań krę gów. Ba da nie TRO POS (Tre at ment Of Pe ri phe ral Oste opo ro sis) mia ło na ce lu oce nę wpły wu ra ne li nia nu stron tuna czę stość wy stę po wa nia zła mań ob wo do wych.

Spo śród 5091 pa cjen tów za kwa li fi ko wa nych do ba da nia TRO POS 2714 (53%) ukoń czy ło pię cio let ni okres ob ser wa -cji. Ry zy ko zła mań ob wo do wych ule gło zmniej sze niu o 15% w gru pie sto su ją cej ra ne li nian stron tu w po rów na niu do pla -ce bo (RR 0.85 [95% CI:0.73, 0.99]). Ry zy ko zła ma nia bli ższe go koń ca ko ści udo wej spa dło o 43% (RR 0.57 [95%CI: 0.33,0.97]), a zła ma nia krę gu – o 24% (RR 0.76 [95% CI: 0.65, 0.88]) w gru pie przyj mu ją cej ra ne li nian stron tu. Po pię ciu la -tach le cze nia pro fil bez pie czeń stwa ra ne li nia nu stron tu nie uległ zmia nie w sto sun ku do ob ser wo wa ne go po 3 la tach.

Oce nia no rów nież dłu go trwa łą sku tecz ność ra ne li nia nu stron tu. Do ba da nia o cha rak te rze otwar tym (open -la bel exten -sion) sta no wią cym trzy let nią kon ty nu ację ba dań SO TI i TRO POS za kwa li fi ko wa no 879 pa cjen tów ce lem okre śle nia wpły -wu sto so wa nia pre pa ra tu przez okres 8 lat. Sku mu lo wa na czę stość wy stę po wa nia zła mań krę gów pod czas te go ba da nia wy no si ła 13.7% w po rów na niu do 11.5% w ba da niach SO TI i TRO POS. Sku mu lo wa na czę stość wy stę po wa nia zła mań ob wo do wych w kon ty nu acji ba da nia TRO POS wy no si ła 12.0% w po rów na niu do 9.6% pod czas pierw szych 3 lat ob ser wa -cji. Po mi mo wzro stu ry zy ka zła mań wraz z wie kiem pa cjen tek, nie za ob ser wo wa no istot nych ró żnic w czę sto ści wy stę po -wa nia zła mań krę gów i zła mań ob wo do wych mię dzy ba da nia mi SO TI i TRO POS a ba da niem bę dą cym ich przed łu że niem.To do wo dzi dłu go trwa łe go utrzy my wa nia się sku tecz no ści prze ciw zła ma nio wej ra ne li nia nu stron tu. Nie za no to wa no rów -nież żad nych do dat ko wych dzia łań ubocz nych.

L27FRAC TU RE RISK: FRAX® AND RE SPON SE TO TRE AT MENT

McC lo skey E.Re ader in Adult Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field, UK

Frac tu res are the cli ni cal con se qu en ce of oste opo ro sis and are a ma jor cau se of mor bi di ty and mor ta li ty world wi de. Li cen sed tre at ments ha ve be en shown to de cre ase the risk of frac tu re, but pro blems ari se in iden ti fy ing in di vi du als at highfrac tu re risk so that tre at ments can be ef fec ti ve ly tar ge ted. Ca se -fin ding al go ri thms are ava ila ble in ma ny co un tries, but dif -fer mar ke dly in ap pro ach. Re cent de ve lop ments in frac tu re risk as ses sment in c lu de the ava ila bi li ty of the FRAX® to ol thatin te gra tes the we ight of cli ni cal risk fac tors for frac tu re risk with or wi tho ut in for ma tion on BMD and com pu tes the 10-year pro ba bi li ty of frac tu re. The to ol in cre ases sen si ti vi ty wi tho ut tra ding spe ci fi ci ty and is now be ing wi de ly used in cli -ni cal set tings.

A cri ti cal qu estion in pro po sing the use of cli ni cal risk fac tors alo ne for pa tient as ses sment re la tes to the re ver si bi li tyby phar ma co lo gi cal in te rven tion of the risk so iden ti fied. We ha ve re cen tly pre sen ted two ana ly ses to de mon stra te that tho se in di vi du als iden ti fied at hi gher risk of frac tu re by the FRAX® to ol are re spon si ve to tre at ment with in hi bi tors of bo ne re -sorp tion, in c lu ding the bi spho spho na te clo dro na te and the SERM, ba ze do xi fe ne. For exam ple, in the clo dro na te stu dy, ef -fi ca cy was mo re evi dent in tho se de emed at hi ghest risk. In wo men ly ing at the 75th per cen ti le of frac tu re pro ba bi li ty inthe ab sen ce of BMD (10-year pro ba bi li ty 24%) tre at ment re du ced frac tu re risk by 27% (HR 0.73, 95%CI 0.58-0.92). Intho se with a frac tu re pro ba bi li ty of 30% (90th per cen ti le), the frac tu re risk re duc tion was 38% (HR 0.62, 0.46-0.84).

It ap pe ars the re fo re that the es ti ma tion of an in di vi du al’s 10-year pro ba bi li ty of frac tu re by the FRAX® al go ri thm iden -ti fies pa tients at high risk of frac tu re who will re spond to an ti -re sorp ti ve the ra py. Fur ther ana ly ses are un der way to con firmthe se ob se rva tions.

80

L27RY ZY KO ZŁA MA NIA: FRAX® A EFEK TY LEC ZE NIA

McC lo skey E.Re ader in Adult Bo ne Di se ases, Uni ver si ty of Shef field, UK

Zła ma nia bę dą ce kli nicz ną kon se kwen cją oste opo ro zy są głów ną przy czy ną cho ro bli wo ści oraz śmier tel no ści na świe -cie. Za twier dzo ne spo so by le cze nia zmniej sza ją ry zy ko zła ma nia, lecz po ja wia się pro blem iden ty fi ka cji osób z wy so kim ry -zy kiem zła ma nia, u któ rych mo żna za sto so wać sku tecz ne le cze nie. Al go ryt my dia gno stycz ne są do stęp ne w wie lu kra jach leczsą one zna czą co ró żne. Ostat nie po stę py prac nad oce ną ry zy ka zła ma nia do ty czą do stęp no ści na rzę dzia FRAX®, któ re łą czyudział kli nicz nych czyn ni ków ry zy ka zła ma nia z lub bez in for ma cji o BMD i wy li cza 10-cio let nie ry zy ko zła ma nia. Kal ku -la tor ten zwięk sza czu łość bez utra ty spe cy ficz no ści i jest w tym mo men cie po wszech nie sto so wa ny kli nicz nie.

Wa żne py ta nie do ty czą ce pro po zy cji uży cia wy łącz nie kli nicz nych czyn ni ków ry zy ka w oce nie pa cjen ta od no si się dood wra cal no ści tak zi den ty fi ko wa ne go ry zy ka z za sto so wa niem in ter wen cji far ma ko lo gicz nej. Ostat nio przed sta wi li śmydwie ana li zy przed sta wia ją ce, że oso by z wy so kim ry zy kiem zła ma nia oce nio nym we dług FRAX® są po dat ne na le cze niein hi bi to ra mi re sorp cji ko ści, włącz nie z bis fos fo nia na mi – clo dro nia nem oraz SERM, ba ze dok sy fe nem. Dla przy kła du w ba da niu z clo dro nia nem efek tyw ność by ła bar dziej wi docz na u osób z naj wy ższym ry zy kiem. U ko biet pla su ją cych sięna 75-tym per cen ty lu praw do po do bień stwa zła ma nia bez BMD (10-cio let nie ry zy ko 24%) le cze nie zmniej szy ło ry zy kozła ma nia o 27% (HR 0.73, 95%CI 0.58-0.92). U osób z praw do po do bień stwem zła ma nia 30% (90 per cen tyl) re duk cjapraw do po do bień stwa zła ma nia wy no si ła 38% (HR 0.62, 0.46-0.84).

Wy da je się za tem, iż ob li cza nie in dy wi du al ne go 10-cio let nie go praw do po do bień stwa zła ma nia al go ryt mem FRAX®

iden ty fi ku je pa cjen tów z wy so kim ry zy kiem zła ma nia, któ rzy do brze za re agu ją na te ra pię an ty -re sorp cyj ną. Trwa ją ko lej -ne ba da nia ma ją ce po twier dzić po wy ższy wnio sek.

L28LA TEST RE SULTS IN PREC LI NI CAL STU DIES ON THE RANK–RANKL/OSTE OPRO TE GE RI NE PA TH WAY

Riz zo li R.Di vi sion of Bo ne Di se ases, WHO Col la bo ra ting Cen ter for Oste opo ro sis Pre ven tion, De part ment of Re ha bi li ta tion and Ge ria trics, Ge ne va Uni ver si ty Ho spi tals and Fa cul ty of Me di ci ne, Ge ne va, Swit zer land

The Re cep tor Ac ti va tor of Nuc le ar Fac tor -Kap paB (RANK) (NFkap paB is a trans crip tion fac tor) and its li gand(RANKL), to ge ther with oste opro te ge rin (OPG), are cen tral to bo ne re mo del ling pro ces ses. In par ti cu lar, RANKL is es sen tial for dif fe ren tia tion, ac ti va tion and su rvi val of oste oc la sts, whi le OPG, a phy sio lo gi cal in hi bi tor of RANKL, blocksbo ne re sorp tion. Thus, an in cre ase in the RANKL:OPG ra tio le ads to an im ba lan ce in bo ne re mo del ling in fa vo ur of re sorp tion, with sub se qu ent struc tu ral de te rio ra tion, de cre ased bo ne strength and in cre ased frac tu re risk. Di srup tion of theRANK–RANKL/OPG pa th way is im pli ca ted in bo ne loss in se ve ral di se ases, in c lu ding oste opo ro sis, rheu ma to id ar th ri tisand can cer -re la ted bo ne loss. The re fo re, the re is a ra tio na le for tre at ments that re sto re the ef fec ti ve RANKL:OPG ra tio.Mo du la tion of the RANK–RANKL/OPG pa th way has be en in ve sti ga ted in se ve ral ani mal stu dies.

In he al thy rats and mon keys, an in cre ase in OPG le vels le ads to de cre ased oste oc last num bers, re sul ting in in cre asedbo ne mass and im pro ved bo ne strength. In ova riec to mi sed or or chiec to mi sed rats, in hi bi tion of RANKL with re com bi nantOPG pre vents bo ne loss, and si mi lar re sults ha ve be en de mon stra ted in a rat mo del of glu co cor ti co id -in du ced oste opo ro -sis. Fur ther mo re, re com bi nant OPG tre at ment in rats with in flam ma to ry ar th ri tis re du ces oste oc last num bers and pre ventsre duc tions in bo ne mi ne ral den si ty and jo int de struc tion. No ef fect of OPG on in flam ma tion is ob se rved, con fir ming thatthe be ne fi cial ef fects of re com bi nant OPG are spe ci fic to bo ne. Re com bi nant OPG has al so be en in ve sti ga ted in expe ri -men tal mo dels of can cer -re la ted bo ne loss, such as a mo use mo del of bo ne me ta sta sis, in which OPG in hi bits oste oly sisand de cre ases ske le tal tu mo ur bur den. Si mi lar ly, OPG tre at ment in a mo use mo del of mul ti ple my elo ma de cre ases tu mo urbur den and in cre ases su rvi val.

De no su mab is a ful ly hu man mo noc lo nal an ti bo dy to hu man RANKL that mi mics the ef fects of OPG, but has a lon gerhalf -li fe. As de no su mab has no bio lo gi cal ac ti vi ty in ro dents, knock -in mi ce we re cre ated expres sing a chi me ric hu man/mo -use RANKL. The phar ma co dy na mic pro fi les of de no su mab and hu man OPG -Fc we re eva lu ated in wild -ty pe mi ce and tho se expres sing the RANKL chi me ra. In young wild -ty pe mi ce, as expec ted, de no su mab has no ef fect on bo ne re sorp tionor bo ne mass. In young chi me ric mi ce, ho we ver, de no su mab de cre ases bo ne re sorp tion and in cre ases bo ne mass of bothcor ti cal and tra be cu lar com part ments, with re spon ses to de no su mab si mi lar or gre ater than tho se to hu man OPG -Fc. Bo netur no ver is al so re du ced, and bo ne vo lu me and tra be cu lar thick ness in cre ased, in el der ly fe ma le chi me ric mi ce. In old ova -riec to mi sed cy no mol go us mon keys, 15-mon ths of high -do se de no su mab tre at ment is as so cia ted with re du ced bo ne tur n -over, and in cre ased bo ne mass and strength com pa red with mon keys re ce iving ve hic le. No si gni fi cant chan ges in bo ne ma -te rial pro per ties are ob se rved.

81

In conc lu sion, da ta from ani mal mo dels show that mo du la tion of the RANK–RANKL/OPG pa th way, using re com bi -nant OPG or the RANKL -spe ci fic mo noc lo nal an ti bo dy de no su mab, can re du ce bo ne re sorp tion and in cre ase bo ne mass.Agents that in hi bit RANKL the re fo re ha ve a po ten tial the ra peu tic ro le in se ve ral di se ases as so cia ted with in cre ased bo nere sorp tion.

L28OSTAT NIE WY NI KI PRZED KLI NICZ NYCH BA DAŃ NAD UKŁA DEM RANK–RANKL/OSTE OPRO TE GE RY NA

Riz zo li R.Di vi sion of Bo ne Di se ases, WHO Col la bo ra ting Cen ter for Oste opo ro sis Pre ven tion, De part ment of Re ha bi li ta tion and Ge ria trics, Ge ne va Uni ver si ty Ho spi tals and Fa cul ty of Me di ci ne, Ge ne va, Szwaj ca ria

Ak ty wa tor re cep to ra czyn ni ka Kap paB (RANK) (NFkap paB jest czyn ni kiem trans kryp cyj nym) I je go li gand (RANKL),ra zem z oste opro te ge ry ną (OPG) są klu czo we w pro ce sie prze bu do wy ko ści. RANKL w szcze gól no ści jest naj wa żniej szyw ró żni co wa niu, ak ty wa cji i prze ży ciu oste okla stów, pod czas gdy OPG, fi zjo lo gicz ny in hi bi tor RANKL, blo ku je re sorp -cję ko ści. Za tem wzrost sto sun ku RANKL/OPG pro wa dzi do za bu rze nia rów no wa gi po mię dzy prze bu do wą ko ści i jej re sorp cją z rów no cze snym uszko dze niem struk tu ry, ob ni żo ną wy trzy ma ło ścią ko ści i zwięk szo nym ry zy kiem zła ma nia.Za bu rze nie w ukła dzie RANK -RANKL/OPG jest po strze ga ne ja ko przy czy na utra ty ko ści w nie któ rych cho ro bach włą -cza jąc oste opo ro zę, RZS oraz no wo two ro wy uby tek ko ści. Za tem ra cjo nal nym wy da je się sto so wa nie le cze nia przy wra ca -ją ce go od po wied ni sto su nek RANKL/OPG. Mo du la cje ukła du RANK -RANKL/OPG by ły opi sy wa ne w kil ku ba da niachprze pro wa dza nych na zwie rzę tach.

U zdro wych szczu rów i małp, wzrost po zio mów OPG pro wa dzi do zmniej sze nia licz by oste okla stów skut ku jąc zwięk -szo ną ma są kost ną oraz zwięk szo ną wy trzy ma ło ścią ko ści. U szczu rów z usu nię ty mi jaj ni ka mi lub ją dra mi, in hi bi cjaRANKL re kom bi no wa ną OPG prze ciw dzia ła utra cie ma sy kost nej oraz po dob ne dzia ła nie pre zen to wa ne by ło u szczu rówz oste opo ro zą in du ko wa ną przez gli ko kor ty ko ste ry dy. Co wię cej te ra pia re kom bi no wa ną OPG u szczu rów z za pa le niemsta wów re du ku je licz bę oste okla stów i prze ciw dzia ła zmniej sze niu gę sto ści mi ne ral nej ko ści oraz de struk cji sta wów.Nie za ob ser wo wa no wpły wu OPG na stan za pal ny, po twier dza jąc tym sa mym, że ko rzyst ne dzia ła nie OPG jest spe cy ficz -ne dla tkan ki kost nej. Dzia ła nie re kom bi no wa nej OPG by ło rów nież ba da ne na eks pe ry men tal nych mo de lach utra ty ma sykost nej zwią za nej z ra kiem ta kich jak mysz z no wo two rem ko ści, u któ rej OPG za ha mo wa ła oste oli zę i zmniej szy ła nisz -czą ce szkie let efek ty gu za. Po dob ny efekt da ło za sto so wa nie OPG w przy pad ku my szy ze szpi cza kiem mno gim zwięk sza -jąc jed no cze śnie prze ży cie.

De no su mab jest w peł ni ludz kim prze ciw cia łem mo no klo nal nym dla ludz kie go RANKL na śla du ją cym dzia ła nie OPGlecz ma ją cym dłu ższy okres pół tr wa nia. Po nie waż de no su mab nie wy ka zu je bio lo gicz nej ak tyw no ści u gry zo ni do ba da -nia stwo rzo no my szy zmo dy fi ko wa ne ge ne tycz nie po przez eks pre sję chi me rycz ne go ludz ko -my sie go RANKL. Pro fi le far -ma ko dy na micz ne de no su ma bu i ludz kiej OPG -Fc by ły oce nia ne na my szach na tu ral nych oraz na tych z eks pre sją chi me -ry RANKL. U my szy na tu ral nych, tak jak się spo dzie wa no, de no su mab nie miał żad ne go wpły wu na re sorp cję ko ści czyjej ma sę. Jed nak u mło dych my szy chi me rycz nych de no su mab zmniej szył re sorp cję ko ści i zwięk szył ma sę kost ną czę ścigąb cza stej i ko ro wej w stop niu po rów ny wal nym lub więk szym niż pre zen to wa ny przez ludz ką OPG -Fc. U star szych żeń -skich my szy chi me rycz nych zre du ko wa ny rów nież zo stał ob rót kost ny a ob ję tość ko ści i gru bość war stwy gąb cza stej wzro -sły. U sta rych owa riek to mi zo wa nych małp cy no mol go us, 15-sto mie sięcz na te ra pia wy so ki mi daw ka mi de no su ma bu by łazwią za na ze zmniej szo nym ob ro tem kost nym i zwięk szo ną ma są i wy trzy ma ło ścią kost ną w po rów na niu z mał pa mi otrzy -mu ją cy mi pod ło że. Nie za ob ser wo wa no istot nych zmian w ce chach ma te ria ło wych ko ści.

Pod su mo wu jąc, da ne z mo de li zwie rzę cych wska zu ją, że mo du la cja ukła du RANK -RANKL/OPG przy uży ciu re kom -bi no wa nej OPG lub RANKL -spe cy ficz ne go prze ciw cia ła mo no klo nal ne go de no su ma bu, mo że re du ko wać re sorp cję ko ścii zwięk szać jej ma sę. Środ ki ha mu ją ce RANKL mo gą za tem peł nić ro lę te ra peu tycz ną w nie któ rych scho rze niach zwią za -nych ze zwięk szo ną re sorp cją ko ści.

L29EF FECT OF RANK LI GAND IN HI BI TOR ON BMD AND FRAC TU RE RISK IN OSTE OPO RO SIS

Ku ti lek S.Cen ter for Cli ni cal and Ba sic Re se arch – CCBR, Par du bi ce, Czech Re pu blic

Key words: oste opo ro sis, RANK, RANKL, oste opro te ge rin, de no su mab

De no su mab is a no vel agent, a ful ly hu man mo noc lo nal an ti bo dy aga inst re cep tor ac ti va tor of nuc le ar fac tor -kap paBli gand, that binds to oste oblast -pro du ced RANKL. De no su mab thus in hi bits oste oc last -me dia ted bo ne re sorp tion and de cre ases bo ne tur no ver. In can cer pa tients with bo ne me ta sta ses, de no su mab sup pres sed bo ne tur no ver and re du ced bo ne

82

re sorp tion. De no su mab al so ra pi dly de cre ased bo ne re sorp tion in post me no pau sal wo men. In pha se 2 do se -ran ging stu dies,de no su mab had a ra pid on set and of f set ef fect. In post me no pau sal oste opo ro tic wo men who had re ce ived 2 years of de no -su mab and we re di scon ti nu ed for the third year, re chal len ge with de no su mab du ring the fo urth year re sul ted in a re turn ofre spon si ve ness to de no su mab that was si mi lar to the in i tial tre at ment. Pha se 3 pi vo tal frac tu re da ta (FRE EDOM trial) we re re cen tly pre sen ted with po si ti ve out co me: de no su mab (60 mg sub cu ta ne ously eve ry 6 mon ths) si gni fi can tly re du cedver te bral, no nver te bral, and hip frac tu re risk com pa red with pla ce bo, and had an excel lent sa fe ty pro fi le thro ugh 3 years ofuse. De no su mab of fers a no vel ap pro ach to the the ra py of post me no pau sal oste opo ro sis, sug ge sting a high ad he ren ce ra teand ove rall frac tu re risk re duc tion.

L29WPŁYW IN HI BI TO RA RANK LI GAND NA BMD ORAZ RY ZY KO ZŁA MA NIA W OSTE OPO RO ZIE

Ku ti lek S.Cen ter for Cli ni cal and Ba sic Re se arch – CCBR, Par du bi ce, Cze chy

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, RANK, RANKL, oste opro ge ry na, de no su mab

De no su mab jest no wym czyn ni kiem, w ca ło ści ludz kim prze ciw cia łem mo no klo nal nym prze ciw li gan do wi re cep to raak ty wa to ra ją dro we go czyn n ka kap paB, któ ry łą czy się z RANKL wy dzie la nym przez oste obla sty. W ten spo sób De no su -mab prze ciw dzia ła re sorp cji ko ści, w któ rej po śred ni czy oste oklast, oraz zmniej sza ob rót kost ny. W przy pad ku pa cjen tówcier pią cych na ra ka, u któ rych wy stę pu je me ta sta za ko ści, de no su mab po wstrzy mał ob rót ko ści i zmniej szył re sorp cję ko ści. De no su mab rów nież w szyb kim tem pie zmniej szył re sorp cję ko ści w przy pad ku ko biet w wie ku post me no pau zal -nym. W 2 sta dium ba dań ma ją cych na ce lu usta le nie daw ki opty mal nej ob ser wo wa no szyb ki po cząt ko wy i koń co wy efektDe no su ma bu. W przy pad ku ko biet post me no pau zal nych z oste opo ro zą, któ re przyj mo wa ły De no su mab przez okres 2 lat i za prze sta ły te ra pii w trze cim ro ku, w re zul ta cie po wtór ne go za sto so wa nia De no su na bu w czwar tym ro ku za ob ser wo wa -no re ak cję na lek po dob ną do tej w po cząt ko wym sta dium le cze nia. W ostat nim cza sie za pre zen to wa no da ne z e FRE -EDOM), któ re po ka zu ja po zy tyw ne wy ni ki: W po rów nia niu z pla ce bo De no su mab (60 mg pod skór nie co 6 mie się cy) zre -du ko wał zna czą co ry zy ko wy stą pie nia zła mań krę gów, po za krę go wych i bio dra oraz miał do sko na ły pro fil bez pie czeń stwapod czas trzech la tach sto so wa nia. De no su mab umo żli wia za sto so wa nie no wej me to dy te ra pii oste opo ro zy post me no pau -zal nej i wska zu je na szyb kie tem po przy ro stu i ogól nie zmniej sze nie ry zy ka wy stą pie nia zła mań.

L30APA RA THOR MON – ME CHA NIZM DZIA ŁA NIA A SKU TECZ NOŚĆ W LEC ZE NIU OSTE OPO RO ZY

Mar ci now ska-Su cho wier ska E.Kli ni ka Me dy cy ny Ro dzin nej i Cho rób We wnętrz nych CMKP w War sza wieul. Czer nia kow ska 231, 00-416 War sza wa

Sło wa klu czo we: pa ra thor mon, ana lo gi PTH, le cze nie, oste opo ro za

Pa ra thor mon (PTH) en do gen ny wy dzie la ny jest przez przy tar czy ce głów nie ja ko 84-ami no kwa so wy pep tyd (PTH 1-84). Se kre cja PTH re gu lo wa na jest stę że niem wap nia w su ro wi cy (sprzę że nie zwrot ne ujem ne) za po śred nic twem re cep -to ra wap nio we go. Dzia ła jąc w spo sób bez po śred ni na tkan ki do ce lo we (kość, ner ka) i po śred nio (je li to) utrzy mu je nor mo -kal ce mię. W wa run kach fi zjo lo gicz nych, PTH sty mu lu je w rów nym stop niu re sorp cję i two rze nie ko ści. Na to miast w sy -tu acji, kie dy PTH jest wy dzie la ny przez przy tar czy ce w spo sób cią gły i w nad mia rze (po dob nie jak w pier wot nej i wtór -nej nad czyn no ści przy tar czyc), wy raź nie na si la re sorp cję ko ści. Udo ku men to wa no, że PTH po da ny cy klicz nie pul sa cyj niewe wstrzyk nię ciach prze ja wia du że dzia ła nie ana bo licz ne na kość. Ozna cza to, że bio lo gicz ne skut ki dzia ła nia PTH na kośćza le żą od cza su, w któ rym je go stę że nie prze kra cza po ziom pod sta wo wy. Pul sa cyj na po daż PTH od twa rza mi kro ar chi tek -tu rę tkan ki kost nej po przez sty mu la cję ko ścio two rze nia na po wierzch ni ko ści, po gru bie nie war stwy ko ro wej (obu jej po -wierzch ni) i za cho wa nych be le czek kost nych oraz przez zwięk sze nie licz by po łą czeń mię dzy be lecz ka mi kost ny mi.

Wpro wa dze nie na ry nek far ma ceu tycz ny te ry pa ra ty du (re kom bi no wa ny ak tyw ny frag ment (1-34) ludz kie go pa ra hor -mo nu) oraz re kom bi no wa ne go ludz kie go pa ra hor mo nu (1-84) stwo rzy ło no we mo żli wo ści le cze nia oste opo ro zy w po sta -ci tzw. te ra pii ana bo licz nej.

Wy ka za no, że sto so wa nie tych le ków zna mien nie zmniej sza ry zy ko zła mań krę gów, na to miast te ry pa ra tyd oka zał sięta kże sku tecz ny w za po bie ga niu zła ma niom in nych ko ści.

PTH uzy ska ło re je stra cję do le cze nia cię żkiej oste opo ro zy u ko biet po me no pau zie (w USA przez 2 la ta, w nie któ rychkra jach Eu ro py i w Pol sce przez 18 mie się cy). Te ry pa ra tyd wska za ny jest ta kże u mę żczyzn na le żą cych do grup wy so kie -go ry zy ka zła mań. Na le ży ta kże roz wa żyć je go sto so wa nie u cho rych, któ rzy nie to le ru ją bis fos fo nia nów, a ta kże u osób,

83

u któ rych zła ma nie wy stą pi ło pod czas le cze nia le ka mi an ty re sorp cyj ny mi oraz w te ra pii se kwen cyj nej a ta kże w oste opo -ro zie po ste ry do wej.

Sto so wa nie PTH w cza sie ba dań kli nicz nych nie wią za ło się z wy stą pie niem po wa żnych ob ja wów nie po żą da nych (bó -le gło wy, nud no ści, ta chy kar dia). Prze ciw wska za niem do ich sto so wa nia jest hi per kal ce mia oraz sta ny prze bie ga ją ce z nie -pra wi dło wym wzmo żo nym ob ro tem kost nym a ta kże nie wy dol ność ne rek.

W związ ku z ró żną ma są czą stecz ko wą pre pa ra tów PTH (rów no wa żna daw ka te ry pa ra ty du wy no si 40% daw ki PTH 1-84), za le ca ne daw ki w le cze niu oste opo ro zy to od po wied nio 20 µg te ry pa ra ty du i 100 µg PTH (1-84) dzien nie w po sta ciwstrzyk nięć pod skór nych.

L30APA RA THY RO ID HOR MO NE – ME CHA NI SMS OF AC TION AND EF FI CA CY IN OSTE OPO RO SIS TRE AT MENT

Mar ci now ska-Su cho wier ska E.De part ment of Fa mi ly Me di ci ne and In ter nal Di se ases, Post gra du ate Me di cal Scho ol, ul. Czer nia kow ska 231, 00-416 War sza wa, Po land

Key words: pa ra thor mon, PTH ana lo gu es, tre at ment, oste opo ro sis

En do ge no us pa ra thor mon (PTH) is excre ted by the pa ra thy ro id glands ma in ly as 84 ami no acid pep ti de (PTH 1-84).Se cre tion of PTH is re gu la ted by the con cen tra tion of cal cium in blo od se rum (ne ga ti ve fe ed back) thro ugho ut use of thecal cium re cep tor. Ac ting di rec tly on the tar get cells (bo ne, kid ney) and in di rec tly (in te sti ne) ma in ta ins nor mo cal ce mia. Inphy sio lo gi cal con di tions PTH si mu la tes to si mi lar de gree re sorp tion and bo ne for ma tion. When PTH is excre ted by the pa -ra thy ro id glands in a con ti nu ous man ner and in excess (as in pri ma ry and se con da ry hy per pa ra thy re oidism) it cle ar ly in -ten si fies bo ne re sorp tion. It has be en shown that when PTH is gi ven cyc li cal ly by in jec tion it shows strong ana bo lic ef fecton the bo ne. This me ans that the bio lo gi cal ef fects of PTH on the bo ne de pend on the ti me when its con cen tra tion exce edsba sic le vel. In ter mit tent sup ply of PTH in cre ases me cha ni cal stren ght of the bo ne by sti mu la tion of bo ne for ma tion on thesur fa ce of the bo ne, thic ke ning of cor ti cal bo ne (both sur fa ces) and pre sent tra be cu les as well as in cre ase of the num ber ofcon nec tions be twe en tra be cu les.

In tro duc tion on the phar ma ceu ti cal mar ket of te ri pa ra ti de (re com bi ned ac ti ve (1-34) of hu man pa ra thor mo ne) and re com bi ned hu man pa ra thor mon (1-84) has cre ated new po ssi bi li ties of oste opo ro sis tre at ment by ana bo lic the ra py. It hasbe en shown that use of tho se me di ca tions dra sti cal ly de cre ases risk of ver te bral frac tu res, and te ri pa ra ti de has be en showto be al so ef fec ti ve in pre ven ting frac tu res of other bo nes. PTH has be en re gi ste red for tre at ment of se ve re oste opo ro sis inpost me no pau sal wo men (in the USA for 2 years, in so me Eu ro pe an co un tries and in Po land for 18 mon ths). Te ri pa ra ti de isal so re com men ded for men in high frac tu re risk gro ups. One al so ne eds to con si der its use in pa tients who do not to le ra tebi spho spho na tes and in pa tients for whom frac tu re has oc cur red du ring tre at ment with an ti re sorp ti ve me di ca tion and du -ring in ter mit tent the ra py.

Use of PTH in cli ni cal trials was not re la ted to any se rio us ne ga ti ve si de ef fects (he ada ches, na usea, ta chy car dia we rese en). It is con tra in di ca ted in ca se of in cre ase bo ne re mo de ling and kid ney fa ilu re.

Due to dif fe rent mo le cu lar mass of PTH ana lo gu es (equ iva lent do se of te ri pa ra ti de is 40% of PTH 1-84 do se) re com -men ded do ses in oste opo ro sis tre at ment are 20 µg of te ri pa ra ti de and 100 µg of PTH (1-84) da ily in of sub cu ta ne ous in -jec tions.

L30BPRO BLE MY KLI NICZ NE OSTE OPO RO ZY PO STE RY DO WEJCLI NI CAL PRO BLEMS IN GLU CO COR TI CO ID IN DU CED OSTE OPO RO SIS

Tłu sto cho wicz W.

(Brak stresz cze nia)(No abs tract sub mit ted)

84

L31ANA BO LIC TRE AT MENT IN OSTE OPO RO SIS – PRE SENT AND FU TU RE

Ste pan J.In sti tu te of Rheu ma to lo gy, Pra gue, Czech Re pu blic

Key words: oste opo ro sis, growth fac tors, frac tu res, pa ra thy ro id hor mo ne, Wnt, scle ro stin

Ana bo lic drugs are aimed to pro mo te the for ma tion of new bo ne to re sto re bo ne struc tu re that has pre vio usly be en lost.This is achie ved by sti mu la ting pro duc tion and ac ti va tion of bo ne growth fac tors, or by exten ding the li fe span of oste o -blasts. Nor mal ro les of bo ne growth fac tors such as IGF -I, TGFbe ta, FGFs and BMPs are exer ted thro ugh fi ne ly con trol -led lo cal events and the ir sys te mic ad mi ni stra tion in e vi ta bly gi ves ri se to un de si ra ble si de ef fects. Both ac ti va tion of bo nefor ma tion and in hi bi tion of oste oblast apop to sis is the ca se for PTH and PTHrP. PTH pro mo tes dif fe ren tia tion of com mit -ted oste oblast pre cur sors in the bo ne mar row and in li ning cells, and in cre ases the li fe span of ma tu re oste obla sts and osteo -cy tes by pre ven ting apop to sis. The ana bo lic ef fec ti ve ness of PTH re qu ires an in ter mit tent ad mi ni stra tion to achie ve a ra pid in cre ase in PTH and a ra pid dec li ne to pre exi sting le vels. This mo de re sults in ac ti va tion of ge nes re spon ding spe -ci fi cal ly to a tran sien tly ac ti va ted si gna ling sys tem. On the other hand, if PTH pla sma le vels re ma in ele va ted for mo re than4 ho urs, the do mi nant ef fect is sti mu la tion of oste oc last for ma tion and bo ne re sorp tion over -ri des any ana bo lic re spon se.PTH de po sits new bo ne, in cre asing thick ness of the tra be cu lae and cor tex. Most of the in cre ase in cor ti cal and tra be cu larthick ness in du ced by PTH is due to mo de ling and re mo de ling on the en do cor ti cal sur fa ce of the cor tex and on either si deof the tra be cu lae. Tre at ment with in ter mit tent PTH re du ced the risk of ver te bral and non -ver te bral frac tu res in wo men withpost me no pau sal oste opo ro sis, in ma le oste opo ro sis and the risk of ver te bral frac tu res in glu co cor ti co id in du ced oste opo ro -sis. Re spon ses in BMD and bo ne mar kers are tem po ra ri ly blun ted when PTH is gi ven to in di vi du als tre ated with ALN.How e ver, after 24 mon ths of tre at ment, PTH(1-34) in cre ased hi sto mor pho me tric in di ces of re mo de ling si mi lar ly in our pa -tients who stop ped alen dro na te and in tre at ment -na ive wo men. Ac tions si mi lar to tho se of PTH may be exer ted using in -jec ta ble pre pa ra tions of trun ca ted forms of PTHrP (1-36), by cyc lic ana log of PTH(1-31), and by cal ci ly tic agents (cal ciumre cep tor an ta go ni sts that sub sti tu te for cal cium on the cal cium sen sing re cep tor of the pa ra thy ro id cell, which re sponds withPTH se cre tion). Other ways to ana bo lic the ra pies ari se pre do mi nan tly from di sco ve ries thro ugh ge ne tics. Ac ti va tion of Wntsi gna ling can re sult in in cre ased bo ne for ma tion. For this si gna ling, the es sen tial step is in hi bi tion of GSK -3be ta ac ti vi ty,al lo wing trans lo ca tion of be ta -ca te nin to the nuc leus to con trol expres sion of ca no ni cal Wnt -re spon si ve ge nes. Ho we ver,new drugs emer ging from ma ni pu la tion of the Wnt ca no ni cal si gna ling pa th way ne ed da ta to en su re bo ne spe ci fi ci ty andsa fe ty. This mi ght be pur su ed by bloc ka de of the scle ro stin in hi bi tion of Wnt si gna ling using a mo noc lo nal an ti bo dy. In te -re stin gly, PTH ra pi dly re du ces scle ro stin mRNA and pro te in pro duc tion by oste obla sts. Thus, a tran sient re duc tion of scle -ro stin pro duc tion by oste ocy tes in re spon se to in ter mit tent PTH co uld re du ce oste oblast apop to sis. Sti mu la tion of new bo ne for ma tion can be al so achie ved using neu tra li zing an ti -DKK1 mo noc lo nal an ti bo dies which block DKK1 in hi bi tionof Wnt -si gna ling.

L31ANA BO LIC ZE LEC ZE NIE OSTE OPO RO ZY – OBEC NIE I W PRZYSZ ŁO ŚCI

Ste pan J.In sti tu te of Rheu ma to lo gy, Pra gue, Czech Re pu blic

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, czyn ni ki wzro stu, zła ma nia, hor mon przy tar czyc, Wnt, skle ro sty na

Le ki ana bo licz ne po bu dza ją two rze nie no wej tkan ki kost nej w ce lu uzu peł nie nia wcze śniej utra co nej struk tu ry kost nej.Dzie je się to po przez sty mu la cję pro duk cji i ak ty wa cji kost nych czyn ni ków wzro stu lub po przez zwięk sze nie ży wot no ścioste obla stów.

Nor mal na ro la czyn ni ków wzro stu ko ści ta kich jak IGF -I, TGFbe ta, FGFs i BMPs jest wy ko rzy sty wa na w do kład niekon tro lo wa nych dzia ła niach lo kal nych i ich po da wa nie ogól ne nie uchron nie zwięk sza mo żli wość wy stą pie nia nie po żą da -nych efek tów ubocz nych. Za rów no ak ty wa cja ko ścio two rze nia jak też in hi bi cja apop to zy oste obla stów na le ży do PTHoraz PTHrP. PTH po bu dza ró żni co wa nie pre kur so rów oste obla stów w szpi ku kost nym oraz w ko mór kach wy ście ła ją cychoraz zwięk sza ży wot ność doj rza łych oste obla stów i oste ocy tów po przez za po bie ga nie apop to zie. Efek tyw ność ana bo licz -na PTH wy ma ga okre so we go daw ko wa nia w ce lu osią gnię cia szyb kie go wzro stu PTH oraz szyb kie go ob ni że nia do po przed nich po zio mów. Sche mat ten skut ku je ak ty wa cją ge nów spe cy ficz nie od po wie dzial nych za krót ko trwa le ak ty wo -wa ny sys tem sy gna li za cji. Z dru giej stro ny, je śli po ziom PTH w su ro wi cy po zo sta nie pod nie sio ny przez wię cej niż 4 go -dzi ny, głów nym efek tem bę dzie sty mu la cja oste okla stów i re sorp cja ko ści tłu mią ce ja kie kol wiek efek ty ana bo licz ne. PTHna war stwia no wą kość zwięk sza jąc gru bość war stwy be lecz ko wej oraz ko ro wej. In du ko wa ne przez PTH zwięk sze nie gru bo ści war stwy ko ro wej i be lecz ko wej jest w du żej czę ści spo wo do wa ne two rze niem i prze bu do wą na we wnętrz nych

85

po wierzch niach czę ści ko ro wej oraz be lecz ko wej. Okre so wa te ra pia PTH zmniej sza ry zy ko zła mań po za krę go wych u ko -biet z oste opo ro zą po me no pau zal ną, w oste opo ro zie u mę żczyzn a ta kże zła mań krę go wych w oste opo ro zie po ste ry do wej.Od po wie dzi ze stro ny BMD oraz mar ke rów kost nych są cza so wo przy tłu mio ne w przy pad ku sto so wa nia PTH u pa cjen -tów le czo nych ALN. Jak kol wiek jed nak po 24-ro mie sięcz nej te ra pii, PTH (1-34) zwięk szy ło wskaź ni ki hi sto mor fo me -trycz ne prze bu do wy w po dob nym stop niu u pa cjen tów, któ rzy za prze sta li te ra pii alen dro nia nem oraz u ko biet w ogó le nie le -czo nych. Dzia ła nia po dob ne do po wo do wa nych przez PTH mo żna uzy skać przy uży ciu wstrzy ki wa nych pre pa ra tów okro jo -nych form PTHrP (1-36), cy klicz nych ana lo gów PTH(1-31) oraz sub stan cji ka ta li tycz nych (an ta go ni ści re cep to ra wap nio we -go w za stęp stwie wap nia w re cep to rze wap nio wym ko mó rek przy tar czyc od po wie dzial nych za se kre cję PTH). In ne spo so byte ra pii ana bo licz nej po wsta ją głów nie po przez od kry cia ge ne tycz ne. Ak ty wa cja sy gna li za cji WNT mo że skut ko wać zwięk sze -niem utka nia kost ne go. Dla tej sy gna li za cji klu czo wym kro kiem jest in hi bi cja ak tyw no ści GSK -3be ta, ze zwa la ją ca na trans lo -ka cję be ta -ka te nin do ją dra w ce lu kon tro li eks pre sji ge nów WNT -od po wie dzial nych. Jed nak no we le ki po ja wia ją ce się wsku -tek ma ni pu la cji ście żką sy gna li za cyj ną WNT po trze bu ją da nych po twier dza ją cych spe cy ficz ność kost ną oraz bez pie czeń stwoich sto so wa nia. Mo że to być prze pro wa dzo ne po przez blo ka dę in hi bi cji skle ro sty ny w sy gna li za cji WNT przy uży ciu prze -ciw cia ła mo no klo nal ne go. Co cie ka we, PTH bły ska wicz nie re du ku je skle ro sty nę mRNA oraz pro duk cję bia łek przez oste obla -sty. Za tem krót ko trwa ły re duk cja pro duk cji sklo ero sty ny przez oste ocy ty w od po wie dzi na okre so wą te ra pię PTH mo że z ko -lei ha mo wać apop to zy oste obla stów. Sty mu la cję no we go wzro stu ko ści mo żna rów nież osią gnąć po przez uży cie neu tra li zu ją -cych prze ciw ciał mo no klo nal nych an ty -DKK1 któ re blo ku ją in hi bi cję DKK1 w sy gna li za cji WNT.

L32ZA STO SO WA NIE KWA SU ZO LE DRO NO WE GO DO ŻYL NIE W LEC ZE NIU OSTE OPO RO ZY

Fra nek E.Kli ni ka Cho rób We wnętrz nych, En do kry no lo gii i Dia be to lo gii CSK MSWiA, Ze spół Ba daw czo -Lecz ni czy En do kry no lo gii, In sty tut Me dy cy ny Do świad czal nej i Kli nicz nej PAN, War sza wa

Sło wa klu czo we: kwas zo le dro no wy, oste opo ro za

Bis fos fo nia ny są le ka mi od daw na uży wa ny mi w te ra pii oste opo ro zy. Są sku tecz ne i bez piecz ne, jed nak ich sto so wa nie jestogra ni czo ne ze wzglę du na fakt, że cho rzy z ró żnych wzglę dów nie sto su ją się do za le ceń le kar skich, prze ry wa jąc lub zmie -nia jąc le cze nie, a ta kże po mi ja jąc daw ki le ku. Ma jąc to na uwa dze, wpro wa dza się na ry nek pre pa ra ty, któ re po da je się co razrza dziej, a ta kże zmie nia się dro gę po da wa nia na do żyl ną, co po zwa la na po da wa nie le ku cho rym cier pią cym na cho ro by prze -wo du po kar mo we go. Ta kim le kiem jest do żyl ny pre pa rat kwa su zo le dro no we go. Jak wy ni ka z ba dań, po da wa nie le ku raz doro ku jest pre fe ro wa ne przez więk szość cho rych, co mo że spo wo do wać po pra wę sto so wa nia się do za le ceń le kar skich.

Lek ten po da je się w po wol nym wle wie do żyl nym raz na rok. Wska za niem do po da wa nia jest le cze nie oste opo ro zy u ko biet po me no pau zie i u mę żczyzn, u któ rych wy stę pu je zwięk szo ne ry zy ko zła mań ko ści, a ta kże le cze nie cho ro by Pa -ge ta. W ba da niu HO RION wy ka za no bar dzo do brą sku tecz ność prze ciw zła ma nio wą kwa su zo le dro no we go w okre sietrzech lat. Dzia ła nie to ma ni fe sto wa ło się już po po da niu pierw szej daw ki le ku. Kwas zo le dro no wy zmniej sza czę stość za -rów no zła mań krę gów, zła mań szyj ki ko ści udo wej, jak i zła mań po za krę go wych. Nie zwy kle in te re su ją cy jest fakt, żezmniej sza on rów nież ry zy ko za rów no no wych zła mań, jak i zgo nu po do ko na nym już zła ma niu bio dra. Wy nik ten mo żepo wo do wać zmia nę pa ra dyg ma tu i no we spoj rze nie na ba da nia kli nicz ne wie.

Ob ja wy ubocz ne po do żyl nie po da wa nym kwa sie zo le dro no wym to przede wszyst kim nie cha rak te ry stycz ne ob ja wygry po po dob ne. Do in nych, wa żnych dzia łań nie po żą da nych za li cza ją się mi go ta nie przed sion ków, za bu rze nia czyn no ścine rek, hi po kal ce mia i mar twi ca ko ści szczę ki. Po za mi go ta niem przed sion ków ob ja wy te nie wy stę pu ją czę sto.

Wnio sek: Kwas zo le dro no wy jest no wą, bar dzo sku tecz ną i ra czej bez piecz ną opcją le cze nia oste opo ro zy i za po bie ga -nia zła ma niom.

L32IN TRA VE NO US ZO LE DRO NIC ACID IN OSTE OPO RO SIS TRE AT MENT

Fra nek E.De part ment of In ter nal Di se ases, En do cri no lo gy and Dia be to lo gy, Cen tral Cli ni cal Ho spi tal MSWiA, De part ment of En do cri no lo gy, Me di cal Re se arch Cen ter, Po lish Aca de my of Scien ces, War sza wa, Po land

Key words: zo le dro nic acid, oste opo ro sis

Bi spho spho na tes are the drugs that are used in the tre at ment of oste opo ro sis for long ti me. They are ef fec ti ve and sa ve,but the ir ad mi ni stra tion is li mi ted by the fact, that pa tients from dif fe rent re asons re ma in non -per si stent or non -com pliantwith the tre at ment. In or der to so lve this pro blem, new an tio ste opo ro tic drugs are in tro du ced and mar ke ted, that can be ad mi ni ste red less fre qu en tly and not oral ly (what al lows tre at ment of pa tients with ga stro in te sti nal tract di sor ders). Such

86

a drug is in tra ve no us zo le dro nic acid. It was shown, that on ce a year ad mi ni stra tion is pre fer red by most pa tients, what mayin cre ase the ir ad he ren ce.

Zo le dro nic acid is ad mi ni ste red in a slow iv in fu sion on ce year ly. The in di ca tions com pri se post me no pau sal oste opo -ro sis and ma le oste opo ro sis in pa tients with in cre ased frac tu re risk, as well as Pa get di se ase. In HO RI ZON stu dy a po tentan ti -frac tu re ac ti vi ty in a 3-years pe riod was con fir med. The ef fect was pre sent al re ady after the first do se of the drug. Zo -le dro nic acid has re du ced risk of ver te bral and hip frac tu re as well as all extra ver te bral frac tu res. It is ve ry in te re sting thatit re du ces risk of in ci dent cli ni cal frac tu res but al so risk of mor ta li ty after hip frac tu re. This may chan ge the pa ra digm andchan ge de sign of fu tu re cli ni cal trials in oste opo ro sis.

The most fre qu ent ad ver se events that may oc cur after in tra ve no us zo le dro nic acid are non -cha rac te ri stic flu -li ke si gnsand symp toms. Other im por tant ad ver se events are atrial fi bril la tion, im pa ired re nal func tion, hy po cal ca emia and ne cro sisof the jaw. Except atrial fi bril la tion the se events are not fre qu ent.

Conc lu sion: zo le dro nic acid is a new, ef fec ti ve and ra ther sa fe option of oste opo ro sis tre at ment and frac tu re pre ven tion.

L33RY ZY KO ZŁA MAŃ W OSTE OPO RO ZACH WTÓR NYCH

Ta ła łaj M.Kli ni ka Me dy cy ny Ro dzin nej i Cho rób We wnętrz nych Cen trum Me dycz ne go Kształ ce nia Po dy plo mo we goul. Czer nia kow ska 231, 00-416 War sza wa

Sło wa klu czo we: zła ma nia ko ści, czyn ni ki ry zy ka, oste opo ro za wtór na

Oste opo ro zy wtór ne sta no wią bli sko po ło wę przy pad ków oste opo ro zy u ko biet przed me no pau zą i aż 2/3 przy pad kówoste opo ro zy u mę żczyzn. Obok tak zna nych przy czyn oste opo ro zy, jak nad miar gli ko kor ty ko ste ro idów oraz reu ma to idal -ne za pa le nie sta wów, wie le in nych cho rób po wo du ją cych po gor sze nie ja ko ści tkan ki kost nej lub zwięk sze nie ry zy ka upad -ku mo że przy czy niać się do wzro stu czę sto ści zła mań szkie le tu.

Wy ka za no, że u osób z nad ci śnie niem tęt ni czym ry zy ko zła ma nia ko ści jest zwięk szo ne o 40%, a ry zy ko zła ma niaszkie le tu ob wo do we go na wet 2-krot nie. Po nad 2 ra zy wy ższa, niż w kon tro l nej gru pie osób zdro wych, jest też czę stość zła -mań szkie le tu u pa cjen tów po prze by tym epi zo dzie ser co wo -na czy nio wym.

W cho ro bach prze wo du po kar mo we go do cho dzi do za bu rzeń wchła nia nia wap nia oraz wi ta mi ny D i roz wo ju wtór nejnad czyn no ści przy tar czyc, a po re sek cji żo łąd ka rów nież do przy spie sze nia pa sa żu je li to we go, za bu rze nia wchła nia nia wi -ta mi ny B12 oraz hi per ho mo cy ste ine mii. Stwier dzo no, że u pa cjen tów po ga strek to mii, wy ko na nej przed co naj mniej 15 la -ty, czę stość zła mań krę go słu pa jest oko ło 4,5-krot nie, a bio dra 2,5-krot nie wy ższa niż w gru pie kon tro l nej i nie za le ży odro dza ju i za się gu wy ko na nej re sek cji. Upo śle dze nie po wsta wa nia wią zań sie ciu ją cych ko la ge nu oraz na si le nie ak tyw no ścioste okla stów w na stęp stwie nie do bo ru wi ta mi ny B12 oraz hi per ho mo cy ste ine mii, są praw do po dob nie przy czy ną bli sko 2-krot nie zwięk szo nej czę sto ści zła mań bio dra i zła mań krę go słu pa u pa cjen tów z nie do krwi sto ścią zło śli wą.

U osób z nie swo isty mi cho ro ba mi za pal ny mi je lit, obok za bu rzeń wchła nia nia wap nia oraz wi ta min D i K, ne ga tyw nywpływ na tkan kę kost ną wy wie ra ją rów nież cy to ki ny pro za pal ne. Wy ka za no, że u pa cjen tów z cho ro bą Croh na ry zy ko zła -ma nia szkie le tu jest zwięk szo ne o 30%, na to miast w gru pie cho rych pod da nych czę ścio wej re sek cji je li ta aż 3,8-krot nie.U pa cjen tów z wrzo dzie ją cym za pa le niem je li ta gru be go czę stość zła mań ko ści jest zwięk szo na o 20%, zaś czę stość zła -mań krę go słu pa po nad 2 ra zy. Stwier dzo no, że w zró żni co wa nej gru pie pa cjen tów z prze wle kły mi cho ro ba mi wą tro bywzględ ne ry zy ko zła ma nia szkie le tu wy no si 1,5 - 5,2.

Oso by z cu krzy cą ty pu 1 cha rak te ry zu ją się upo śle dzo ną pro li fe ra cją oste obla stów, wzro stem ak tyw no ści oste okla stóworaz za bu rze nia mi mi kro ar chi tek tu ry ko ści i struk tu ry włó kien ko la ge no wych. Wy ka za no, że ry zy ko zła ma nia szkie le tujest w tej gru pie cho rych zwięk szo ne po nad 6-krot nie, pod czas gdy u pa cjen tów z cu krzy cą ty pu 2 bli sko 2 ra zy. Po nad tosto so wa nie le ków z gru py tia zo li di ne dio nów zwięk sza ry zy ko zła ma nia ko ści o 50%.

U osób z nad czyn no ścią tar czy cy czę stość zła mań szkie le tu jest zwięk szo na śred nio 2 ra zy, na to miast czę stość zła mańkrę go słu pa bli sko 9-krot nie i wzra sta wraz ze stop niem za awan so wa nia cho ro by.

U mę żczyzn z wtór nym hi po go na dy zmem, wy wo ła nym te ra pią ra ka ster cza, śred nie ry zy ko zła ma nia ko ści jest zwięk -szo ne po nad 3 ra zy, a ry zy ko zła ma nia bio dra nie mal 6,5-krot nie.

Zwięk szo ną czę stość zła mań ko ści stwier dzo no ta kże u pa cjen tów z nie wy dol no ścią ne rek z otnie) i u pa cjen tów z ZZSK (5,4-krot nie).

Szcze gól nie wy so ką czę stość zła mań ko ści stwier dzo no u osób po trans plan ta cji na rzą dów. Wy ka za no, że u pa cjen tówpo prze szcze pie niu ser ca ry zy ko zła ma nia szkie le tu jest zwięk szo ne 13-krot nie, na to miast u osób po prze szcze pie niu ner -ki: 5-krot nie u mę żczyzn i 18-34 ra zy u ko biet.

87

L33BO NE FRAC TU RE RISK AT SE CON DA RY OSTE OPO RO SES

Ta ła łaj M.De part ment of Fa mi ly and In ter nal Me di ci ne Me di cal Cen tre of Post gra du ate Edu ca tionCzer nia kow ska 231, 00-416 War sza wa, Po land

Key words: bo ne frac tu res, risk fac tors, se con da ry oste opo ro sis

Se con da ry oste opo ro ses com pri se al most half of oste opo ro tic ca ses in pre me no pau sal wo men and up to 2/3 of ca ses ofoste opo ro sis in men. Apart from well known cau ses of oste opo ro sis such as cor ti co ste ro id excess and rheu ma to id ar th ri tis,ma ny other di se ases that re sult in de te rio ra tion of bo ne qu ali ty or an in cre ase in pro pen si ty to falls, may con tri bu te to hi gher pre va len ce of ske le tal frac tu res.

It has be en shown, that the bo ne frac tu re risk in hy per ten si ve in di vi du als was in cre ased by 40%, and the frac tu re riskof ap pen di cu lar ske le ton was even twi ce as high. Mo re than 2 ti mes hi gher than in he al thy con trols the re is al so the pre va -len ce of ske le tal frac tu res in pa tients after car dia ova scu lar event.

Di se ases of ali men ta ry tract re sult in di stur ban ces of cal cium and vi ta min D ab sorp tion, and de ve lop ment of se con da -ry hy per pa ra thy ro idism. Ga strec to my ad di tio nal ly ac ce le ra tes in te sti nal pas sa ge, de te rio ra tes vi ta min B12 ab sorp tion andin cre ases se rum ho mo cy ste ine con cen tra tion. In pa tients sub jec ted to ga strec to my at le ast 15 years ago, ap pro xi ma te ly 4.5-fold in cre ase in spi ne frac tu re, and 2.5-fold in cre ase in hip frac tu re pre va len ce has be en fo und. Frac tu re ra te was in flu en -ced ne ither by the ty pe nor the extent of ga stric re sec tion. Di stur ban ces in col la gen cross -link for ma tion and in cre ase inoste oc last ac ti vi ty due to vi ta min B12 de fi cien cy and hy per ho mo cy ste ine mia, are pro ba bly the cau ses of al most 2-fold in -cre ase in ver te bral and hip frac tu re pre va len ce in pa tients with per ni cio us ane mia.

In per sons with in flam ma to ry bo wel di se ase, apart from di stur ban ces in cal cium and vi ta mins D and K ab sorp tion, bo netis sue is al so ne ga ti ve ly in flu en ced by pro in flam ma to ry cy to ki nes. It has be en fo und that in pa tients with Crohn’s di se aseske le tal frac tu re risk was in cre ased by 30%, whi le in a gro up of pa tients who had un der go ne par tial in te sti nal re sec tion asmuch as 3.8 ti mes. In pa tients with ulce ra ti ve co li tis the pre va len ce of bo ne frac tu re is in cre ased by 20%, whi le the risk ofspi ne frac tu re mo re than 2-fold. It has be en sta ted, that in di ver si fied gro up of pa tients with chro nic he pa tic di se ases re la -ti ve risk of ske le tal frac tu re amo un ted 1.5-5.2.

In di vi du als with ty pe -1 dia be tes mel li tus are cha rac te ri zed by re du ced oste oblast pro li fe ra tion, in cre ased oste oc last ac ti v -ity, as well as di stur bed bo ne mi cro ar chi tec tu re and struc tu re of col la gen fi bres. It has be en fo und that ske le tal frac tu re riskin the se pa tients was in cre ased mo re than 6-fold, whi le in pa tients with ty pe -2 dia be tes mel li tus ne ar ly twi ce. Mo re over,the ra py with thia zo li di ne dio nes in cre ased bo ne frac tu re risk by 50%.

In per sons with hy per thy ro idism the pre va len ce of ske le tal frac tu res is in cre ased on ave ra ge 2 ti mes, whi le the ra te ofspi ne frac tu res al most 9-fold, and in cre ases along with il l ness pro gres sion.

In men with se con da ry hy po go na dism due to the ra py of pro sta tic car ci no ma the me an risk of bo ne frac tu re is in cre asedmo re than 3 ti mes, whi le hip frac tu re risk ne ar ly 6.5-fold.

In cre ased bo ne frac tu re pre va len ce was al so fo und in pa tients with re nal in suf fi cien cy with GFR <30 mL/min (4-fold),in pa tients with epi lep sy (2-fold) and in pa tients with an ky lo sing spon dy li tis (5.4-fold).

Extre me ly high pre va len ce of bo ne frac tu res has be en fo und in in di vi du als fol lo wing so lid or gan trans plan ta tion. It hasbe en sta ted that in pa tients after he art trans plan ta tion ske le tal frac tu re risk was in cre ased 13-fold, whi le in per sons afterkid ney trans plan ta tion: 5-fold in men and 18-34 ti mes in wo men.

L34WY STĘ PO WA NIE ZŁA MAŃ OSTE OPO RO TYCZ NYCH U KO BIET CHO RYCH NA REU MA TO IDAL NE ZA PA LE NIE STA WÓW (RZS)

Lesz czyń ski P.Od dział Reu ma to lo gii i Oste opo ro zy Szpi tal im. J. Stru sia w Po zna niuZa kład Reu ma to lo gii i Im mu no lo gii Kli nicz nej, Ka te dra Im mu no lo gii Kli nicz nej Uni wer sy tet Me dycz ny im. Ka ro la Mar cin kow skie go w Po zna niu

Sło wa klu czo we: RZS, zła ma nia, mor fo me tria

Cel pra cy. Oce na wy stę po wa nia oste opo ro tycz nych zła mań trzo nów krę go wych oraz zła mań po za krę go wych w gru -pie ko biet cho rych na RZS.

88

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 133 ko bie ty cho re na RZS roz po zna ne zgod nie z kry te ria mi ACR. Śred ni wiekcho rych wy no sił 50.3 ± 13.1 lat na to miast czas trwa nia cho ro by wy no sił 7,6 ± 6,8 lat. Cho rzy by li le cze ni prze wle kłe kor -ty ko ste ro ida mi oraz me to trek sa tem; od po wied nio 4,0 ± 3,0 lat i 4,3 ± 3,4 lat. Gru pę kon tro l ną od po wied nią do płci i wie -ku sta no wi ło 141 zdro wych ko biet. Zła ma nia trzo nów krę go wych oce nio no me to dą au to ma tycz nej mor fo me trii VFA (ang.Ver te bral Frac tu re As ses sment) przy uży ciu apa ra tu Lu nar Pro di gy Ad van ce (GE, Ma di son, WI, USA) z opro gra mo wa niemen Co re na to miast zła ma nia po za krę go we wy ko rzy stu jąc wni kli wą an kie tę per so nal ną oraz do ku men ta cję me dycz ną pa -cjen tów.

Wy ni ki. W gru pie ba da nej stwier dzo no 29 osób z obec no ścią zła mań trzo nów krę go wych (21,8%), 17 osób (12,8%) z obec no ścią zła mań po za krę go wych oraz 44 (33,1%) oso by z obec no ścią ja kie go kol wiek zła ma nia (od po wied nio p=0,139,p=0,456, p=0,019 w sto sun ku do gru py kon tro l nej). Okre ślo no rów nież łącz ną licz bę zła mań trzo nów krę go wych w gru -pie ba da nej 37/133 (27,8%) w sto sun ku do gru py kon tro l nej 21/141 (17,0%); p=0,096. Na to miast w gru pie RZS stwier -dzo no wy stą pie nie 52 (39,1%) ja kich kol wiek zła mań, a gru pie kon tro l nej 32 (22,7%); p=0,029. Wy ka za no rów nież zna -mien nie sta ty stycz ny in ny roz kład zła mań trzo nów krę go wych w gru pie cho rych na RZS (p=0,033).

Wnio ski. RZS pre dys po nu je do częst sze go wy stę po wa nia zła mań trzo nów krę go wych mi mo sto sun ko wo mło de gowie ku cho rych. Na to miast roz kład tych zła mań na po szcze gól ne krę gi jest istot nie ró żny w sto sun ku do ko biet bez prze -wle kłe go pro ce su za pal ne go.

L34PRE VA LEN CE OF OSTE OPO RO TIC FRAC TU RES IN FE MA LE RHEU MA TO ID AR TH RI TIS (RA) PA TIENTS

Lesz czyń ski P.De part ment of Rheu ma to lo gy and Oste opo ro sis, Szpi tal im. J. Stru sia, Po znań, Po land De part ment of Rheu ma to lo gy and Cli ni cal Im mu no lo gy, Uni ver si ty Scho ol of Me di cal Scien ces, Po znań, Po land

Key words: rheu ma to id ar th ri tis, frac tu res, UFA

Ob jec ti ve. To ana ly ze pre va len ce of oste opo ro tic ver te bral and non -ver te bral frac tu res in fe ma le RA pa tients. Pa tients and me thods. Stu dy was car ried out in 133 fe ma le RA pa tients who we re dia gno sed ac cor ding ACR cri te ria.

Ave ra ge age was 50.3 ± 13.1 years and di se ase du ra tion was 7,6 ± 6,8 years. All pa tients we re on chro nic glu co cor ti co ste -ro ids and on me tho tre xa te; re spec ti ve ly 4,0 ± 3,0 years and 4,3 ± 3,4 years. The con trol gro up con si sts of 141 he al thy wo men. Ver te bral frac tu res we re dia gno sed by au to ma tic mor pho me try with den si to me tric me thod VFA (Ver te bral Frac tu reAs ses sment) using Lu nar Pro di gy Ad van ce (GE, Ma di son, WI, USA) den si to me ter with en Co re so ftwa re. Non -ver te bralfrac tu res we re de tec ted using spe cial qu estion na ire and other me di cal do cu men ta tion.

Re sults. In who le stu dy gro up 29 (21,8%) pa tients we re fo un ded with ver te bral frac tu res and 17 pa tients (12,8%) withnon -ver te bral frac tu res and 44 (33,1%) pa tients with any frac tu res (re spec ti ve ly p=0,139, p=0,456, p=0,019 ac cor ding tocon trol gro up). All ver te bral frac tu res fo un ded in RA gro up we re 37/133 (27,8%) to com pa re with con trol gro up 21/141(17,0%); p=0,096. When any frac tu res we re co un ted 52 (39,1%) in stu dy gro up and in the con trol gro up 32 (22,7%) si gni -fi cant cor re la tions whe re fo un ded be twe en the se gro ups (p=0,029). Al so the sche du le of ver te bral frac tu res was si gni fi cantdif fe rent than in con trol (p=0,033).

Conc lu sions. Rheu ma to id ar th ri tis in fe ma le pa tients le ads mo re fre qu en tly to ver te bral frac tu res de spi te of qu ite youngpa tients age. Whe re as ver te bral frac tu res sche du le is si gni fi cant dif fe rent than in con trol gro up of wo men wi tho ut in flam -ma to ry pro cess.

L35PRZYC ZY NY UPAD KÓW U KO BIET PO WY ŻEJ 50 RO KU ŻY CIA ŻY JĄ CYCH SA MO DZIEL NIE W PO PU LA CJI MA ŁO POL SKIEJ

Ku mo rek A.2, Mi lert A.1, Czer wiń ski E.1,2

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Sło wa klu czo we: upad ki, czyn ni ki ry zy ka, oste opo ro za, oso by star sze

Wstęp. We dług Urzę du Sta ty stycz ne go Wspól not Eu ro pej skich „EU RO STAT”, w la tach 2010-2030 prze wi du je sięwzrost licz by osób w wie ku 65-79 lat o 37,4% w sto sun ku do 2005 ro ku, a licz ba osób po wy żej 80 ro ku ży cia wzro śnie ażo 57,1%. Rów no cze śnie ob ser wu je się więk szą ak tyw ność fi zycz ną, spo łecz ną i za wo do wą osób star szych. Z te go po wo -du po pu la cja ko biet po wy żej 50 ro ku ży cia miesz ka ją cych sa mo dziel nie jest gru pą szcze gól nie na ra żo ną na ry zy ko upad -ków i ich po wa żnych kon se kwen cji zdro wot nych – zła mań oste opo ro tycz nych.

89

Cel. Ce lem pra cy by ła iden ty fi ka cja naj częst szych czyn ni ków ry zy ka upad ków u ko biet po wy żej 50 ro ku ży cia w po -pu la cji ma ło pol skiej miesz ka ją cych sa mo dziel nie.

Ma te riał i Me to da ba dań. Ba da nia prze pro wa dzo no w okre sie do stycz nia do czerw ca 2007 na gru pie 100 ko biet pow.50 ro ku ży cia, któ re zgło si ły się do Kra kow skie go Cen trum Me dycz ne go. Kry te rium włą cza ją cym w ba da nie by ło zgło sze niewy stę po wa nia upad ków w stan dar do wo wy peł nia nej an kie cie prze pro wa dza nej wraz z ba da niem den sy to me trycz nym.

Ana li zie pod da no upad ki wy stę pu ją ce w okre sie 5 lat po prze dza ją cych ba da nie. Dla okre śle nia in dy wi du al nych czyn -ni ków ry zy ka upad ków ana li zo wa no oko licz no ści i skut ki ostat nie go upad ku. Ba da nia pro wa dzo no me to dą wy wia du te le -fo nicz ne go we dług opra co wa ne go kwe stio na riu sza. W ana li zie da nych wy ko rzy sta no sta ty sty ki pod sta wo we oraz te sty sta -ty stycz ne m.in. U -Man na Whit ney’a, test Kru ska la -Wal li sa. Przy ję to dla ca łej pra cy po ziom istot ność p=0,05 z uwa gi napi lo ta żo wy cha rak ter ba dań.

Wy ni ki. Upad ki ana li zo wa no pod ką tem czyn ni ków ry zy ka upad ku wg EBM, miej sca upad ku oraz przy czyn śro do wi -sko wych (ze wnętrz nych) oraz zdro wot nych (we wnętrz nych). Wy ni ki wska zu ją na częst sze wy stę po wa nie upad ków do muniż po za do mem (71% vs 29% upad ków). Za ob ser wo wa no istot ną sta ty stycz nie ko re la cję po mię dzy miej scem upad kua zna ło zła ma nia, w tym u 19,8% (20) zła ma nie zwią za ne by ło z upad kiem.

Wy ka za no zwią zek po mię dzy za bu rze nia mi rów no wa gi (n=96, R=-0,3, p=0,006) oraz za wro ta mi gło wy (n=97, R=-0,3,p=0,004) a licz bą upad ków.

W ba da nej gru pie ana li zo wa no rów nież wpływ le ków na czę stość upad ków. 34,6% (35) ba da nych za ży wa ło le ki na -sen ne, 28,7% (29) le ki uspo ka ja ją ce, 15,4% (16) le ki prze ciw de pre syj ne, 45,5% (46) na ser co we, 56,4% (57) zwią za ne z nad ci śnie niem oraz 47,5% (48) prze ciw bó lo we. Z gru py ana li zo wa nych le ków naj sil niej szą za le żność z licz bą upad kówwy ka za ły le ki na sen ne (R=-0,3) i prze ciw bó lo we (R=-0,2) oraz ogól na licz ba za ży wa nych le ków (R=-0,3). Wy stę po wa niedo le gli wo ści krę go słu pa oraz sta wów ob wo do wych nie mia ło istot ne go sta ty stycz nie wpły wu na licz bę upad ków. Wy ni kiwska zu ją ta kże na zna mien ną ko re la cję mię dzy licz bą upad ków a ko niecz no ścią uży cia rąk pod czas wsta wa nia (p=0,002).

Su biek tyw ne po czu cie spraw no ści po da ło 69,8%(70) osób jed nak su biek tyw ne po czu cie zdro wia je dy nie 26,4% (27)osób. Po da ne wy ni ki nie są jed nak zna mien ne sta ty stycz nie w od nie sie niu do czę stość upad ków (p=0,11, p=0,63).

Wnio ski. 1. Wy ni ki ba dań po twier dza ją wie lo czyn ni ko wą przy czy nę upad ków u osób star szych. 2. W po rów na niu doba dań z in nych ośrod ków kra jo wych i za gra nicz nych za ob ser wo wa no znacz nie wy ższy od se tek ko biet upa da ją cych po zado mem (71%). Praw do po dob nie jest to spo wo do wa ne więk szą sa mo dziel no ścią ba da nej gru py, jed na kże szcze gó ło we wy -ja śnie nie za ob ser wo wa nych ró żnic wy ma ga dal szych ba dań po pu la cyj nych. 3. Uzy ska ne wy ni ki wska zu ją na istot ną sta -ty stycz nie za le żność po mię dzy miej scem upad ku a wy stę po wa niem ura zu dla p=0,019. 4. Wy ni ki ba dań wska zu ją na zwią -zek po mię dzy za bu rze nia mi rów no wa gi oraz za wro ta mi gło wy a wy stę po wa niem upad ków u ko biet po 50 r.ż. W gru pieba da nej po nad po ło wa osób za ży wa ła le ki hi po ten syj ne (56,4%).

L35CAU SES OF FALLS IN WO MEN ABO VE 50 YEARS OF AGE LI VING IN DWEL LING COM MU NI TY IN PO PU LA TION OF MA LO POL SKA

Ku mo rek A.2, Mi lert A.1, Czer wiń ski E.1,2

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Coll. Med. of the Ja giel lo nian Uni ver si ty2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra kow, www.kcm.pl

Key words: falls, risk fac tors, oste opo ro sis, el der ly pe ople

In tro duc tion. Ac cor ding to EU RO STAT, the Sta ti sti cal Of fi ce of the Eu ro pe an Com mu ni ties, the num ber of pe opleaged 65-79 is pre dic ted to grow in the years 2012-2030 by 37.4%, as com pa red with the year 2005, and the num ber of pe ople abo ve 80 years of age will in cre ase by 57.1%. At the sa me ti me, gre ater phy si cal, so cial and oc cu pa tio nal ac ti vi tyof el der ly pe ople is be ing ob se rved. That is why the po pu la tion of com mu ni ty dwel ling wo men abo ve 50 years of age is a gro up at a par ti cu lar risk of falls and the ir se rio us me di cal con se qu en ces – oste opo ro tic frac tu res.

Aim. The aim of the work was the iden ti fi ca tion of the most com mon risk fac tors for falls among wo men abo ve 50years of age in the po pu la tion of Ma ło pol ska.

Da ta and re se arch me thod. Re se arch was con duc ted in the pe riod of Ja nu ary to Ju ne 2007 on a gro up of 100 wo menabo ve 50 years of age, who ma de an ap po int ment in Kra kow skie Cen trum Me dycz ne. The cri te rion in c lu ding in the re - search was the in ci den ce of falls re por ted in the stan dard qu estion na ire con duc ted along with a den si to me tric exa mi na tion.

Falls oc cur ring in the pe riod of 5 years prior to the exa mi na tion we re ana ly sed. To de ter mi ne the in di vi du al risk fac torsfor falls, the cir cum stan ces in which the last fall oc cur red and its con se qu en ces we re ana ly sed. The re se arch me thod was a te le pho ne co nver sa tion con duc ted on the ba sis of a pre pa red qu estion na ire. In the ana ly sis of the da ta, ba sic sta ti stics andsta ti stic te sts we re used, among others U -Mann Whit ney and Kru sa kal -Wal lis te sts. The si gni fi can ce le vel ad op ted in thewho le work is p=0.05 due to the pi lot cha rac ter of the re se arch.

Re sults. Falls we re ana ly sed with re gard to risk fac tors of falls acc. to EBM, pla ce of oc cur ren ce and envi ron men tal(exter nal) and me di cal (in ter nal) cau ses. The re sults in di ca te that falls oc cur mo re fre qu en tly at ho me than out si de it (71%

90

vs 29% of falls). Si gni fi cant sta ti sti cal cor re la tion was ob se rved be twe en the pla ce of fall and the in ci den ce of an in ju ry(=97, R=-0,2, p=0,019) and al so a re la tion was shown be twe en the loss of ba lan ce (n=96, R=-0,3, p=0,006) and gid di ness(n=97, R=-0,3, p=0,004) and the num ber of falls. From the gro up of me di ca tions ana ly sed, sle ep -in du cing drugs (SP.-0,3)and pa in kil lers (SP.-0,2) as well as a to tal num ber of me di ca tions ta ken (SP. -0,3) sho wed the stron gest re la tion with thenum ber of falls. Pa in in the spi ne and pe ri phe ral jo ints do es not show any si gni fi cant sta ti sti cal re la tion to the num ber offalls. Re sults in di ca te al so the cha rac te ri stic cor re la tion be twe en the num ber of falls and the ne ed to use hands whi le get -ting up (p=0,002).

The sub jec ti ve fe eling of fit ness was re por ted by 69.8% (70) of per sons; ho we ver, the sub jec ti ve fe eling of be ing he al -thy on ly by 26.4% (27) of per sons. The re sults gi ven are not sta ti sti cal ly si gni fi cant in re la tion to the fre qu en cy of falls(p=0,11, p=0,63).

Conc lu sions. 1. Re sults of stu dies con firm the mul ti -fac tor cau se of falls in el der ly pe ople. 2. As com pa red to re se archcon duc ted in other Po lish and fo re ign cen tres, a gre ater per cen ta ge of wo men fal ling out of ho me (71%) has be en ob se -rved. Pro ba bly it is the re sult of gre ater in de pen den ce of the exa mi ned gro up; ho we ver, de ta iled expla na tion of the dif fe -ren ces ob se rved re qu ires fur ther po pu la tion stu dies. 3. Re sults ob ta ined show a si gni fi cant sta ti sti cal de pen den cy be twe enthe pla ce whe re falls oc cur red and the in ci den ce of a fall for p=0.019. 4. Stu dy re sults in di ca te to a cor re la tion be twe en lossof ba lan ce and gid di ness and the in ci den ce of falls in wo men abo ve 50 years of age. 5. Mo re than half of the num ber ofexa mi ned per sons to ok hy po ten si ve me di ca tions (56.4%).

L36WY STĘ PO WA NIE UPAD KÓW I ICH WPŁYW NA AK TYW NOŚĆ RU CHO WĄ OSÓB PO 65 RO KU ŻY CIA ZA MIESZ KA ŁYCH NA WSI

Bia ło szew ski D.1, Mo sio łek A.2, Słu pik A.1, Go tlib J.3, Lew czuk E.4

1 Za kład Re ha bi li ta cji Od dzia łu Fi zjo te ra pii II Wy dzia łu Le kar skie go, War szaw ski Uni wer sy tet Me dycz ny2 Stu denc kie Ko ło Na uko we Fi zjo te ra pii przy Za kła dzie Re ha bi li ta cji Od dzia łu Fi zjo te ra pii II Wy dzia łu Le kar skie go War szaw skie go Uni wer sy te tu Me dycz ne go

3 Za kład Dy dak ty ki i Efek tów Kształ ce nia Wy dzia łu Na uki o Zdro wiu, War szaw ski Uni wer sy tet Me dycz ny4 Za kład Re ha bi li ta cji In sty tu tu Reu ma to lo gii im. Prof. Ele ono ry Re icher, War sza wa

Sło wa klu czo we: upad ki, ak tyw ność ru cho wa, oso by star sze, po pu la cja wiej ska, oste opo ro za

Wstęp. Obecnie na świecie żyje ponad 300 milionów osób powyżej 65 roku życia. Szacuje się, że liczba ta wzrośniedo 2050 roku do ponad 1,5 miliarda. Problem upadków dopiero od niedawna zaczął być postrzegany jako jeden z waż -niejszych aspektów, mających znaczny wpływ na sprawność i samodzielność osób powyżej 65 roku życia. U źródeł pre -wencji upadków leży rozpoznanie skali ich występowania. Dość często pojawiają się publikacje opisujące to zjawiskowśród mieszkańców miast, dane dotyczące środowiska wiejskiego są fragmentaryczne. Celem pracy była ocena częstotli -wości występowania upadków i ich konsekwencji wśród mieszkańców wsi.

Ma te riał i me to dy. Badania przeprowadzono wśród 161 mieszkańców wsi (109 kobiet i 52 mężczyzn) powyżej 65 r.ż.Do badania wykorzystano anonimową ankietę zawierającą pytania dotyczące wystąpienia upadku, złamania, lęku przedponownym upadkiem oraz subiektywnej oceny aktywności ruchowej przed i po upadku.

Wyniki. W badanej grupie, w ciągu ostatnich trzech lat upadkowi uległo 138 osób, co stanowiło 85,7% badanych (94kobiety i 40 mężczyzn). Miejscem, w którym najczęściej upadały osoby badane były: ogród/podwórko – 52 osoby (38%),dom – 36 osób (26%), ulica/droga – 34 osoby (25%). Złamanie wystąpiło u 83 osób (60%), które uległy upadkowi. Naj -czę ściej złamanie dotyczyło nadgarstka – 36 osób (26%) oraz kości udowej – 32 osoby (23%). Schorzenia, które mogłymieć wpływ na wystąpienie upadku to: problemy z równowagą – 66 osób (52%), z chodzeniem – 63 osoby (50%), zewzrokiem – 56 osób (41%), ze słuchem – 53 (38%) osoby. 15 osób (11%) nie zgłosiło żadnego z tych problemów. Środkiuspokajające przyjmowało na stałe 30 osób (22%), a okazjonalnie 40 osób (29%).

W wyniku upadku istotnie obniżył się poziom aktywności fizycznej badanych osób ze średniej do małej. Naj ważniej -szymi przyczynami obniżenia aktywności ruchowej zdaniem badanych były: uczucie osłabienia – 62 osoby (45%), strachprzed ponownym upadkiem – 50 osób (36%), świadomość choroby – 31 osób (23%), ból – 21 osób (15%).

Wśród badanych 119 osób (73%) obawiało się upadku, przy czym częściej lęk zgłaszały osoby, które uległy jużupadkowi. Wśród osób, które upadły lęk przed ponownym upadkiem zgłosiło aż 114 osób (83%). Największy lęk wśródwszystkich badanych wywołuje poruszanie się po ulicy/drodze – 58 osób (42%), oraz chodzenie po schodach – 30 osób(22%). Wśród wszystkich badanych 34 osoby leczą się z powodu osteoporozy – 21%, z czego 29 osób to te, które uległyupadkowi (21% tych, którzy upadli czyli 18% wszystkich badanych).

Wnioski. 1. Występowanie upadków w badanej grupie było istotnym problemem i dotyczyło ok. 85,7% ankie to wa -nych. 2. Groźną konsekwencją upadków były złamania, które wystąpiły średnio u 60% badanych osób. 3. Upadek w sposóbistotny statystycznie zmniejszył aktywność ruchową badanych, ze średniej do małej. 4. Najczęstszą wymienianą przyczynąobniżenia aktywności ruchowej osób, które doznały już upadku był lęk przed jego ponownym wystąpieniem. 5. Wśród

91

populacji osób starszych mieszkających na wsi, a zwłaszcza osób leczących się z powodu osteoporozy, należy pilnieupowszechniać programy zapobiegające upadkom.

L36IN CI DEN CE OF FALLS AND THE IR EF FECT ON MO BI LI TY OF IN DI VI DU ALS OVER 65 YEARS OF AGE LI VING IN RU RAL ARE AS

Bia ło szew ski D.1, Mo sio łek A.2, Słu pik A.1, Go tlib J.3, Lew czuk E.4

1 Di vi sion of Re ha bi li ta tion, De part ment of Phy sio the ra py, Se cond Fa cul ty of Me di ci ne, War saw Me di cal Uni ver si ty2 Phy sio the ra py Stu dents’ Scien ti fic So cie ty at the Di vi sion of Re ha bi li ta tion, De part ment of Phy sio the ra py, Se cond Fa cul ty of Me di ci ne, War saw Me di cal Uni ver si ty

3 Di vi sion of Te aching and Out co mes of Edu ca tion, Fa cul ty of He alth, War saw Me di cal Uni ver si ty4 Di vi sion of Re ha bi li ta tion, Prof. Ele ono ra Re icher Me mo rial In sti tu te of Rheu ma to lo gy, War saw

Key words: ac ci den tal falls, mo tor ac ti vi ty, aged, ru ral po pu la tion, oste opo ro sis

Back gro und. Nowadays, there are over 300 mln. people aged 65 years or more living in the world. It is estimated thatthe number will grow to more than 1.5 billion by 2050. The problem of falls has only recently been perceived as one ofmore significant aspects influencing the fitness and independence of individuals over 65. Identifying the scale of theincidence of falls is a prerequisite for initiating prevention activities. While papers concerned with falls in the urbanpopulation are rather numerous, data from rural areas are fragmentary. The aim of this study was to compare the incidenceof falls and their consequences (including fractures and the reduction of physical activity) among persons over 65 years ofage living in country.

Material and methods. The study enrolled 161 inhabitants of rural areas (109 females and 52 males) aged 65 or more,who were asked to complete an anonymous questionnaire composed of questions concerning the circumstances of a fall,fracture, fear of another fall and a subjective assessment of mobility before and after a fall.

Results. As many as 138 respondents, or 85.7% of the study group (94 women and 40 men), have suffered a fall overthe last three years. Most falls occurred in the garden/yard (52 respondents, 38%), at home (36 respondents, 26%), and onthe street/road (34 respondents, 25%). Eighty-three respondents (60%) sustained fractures as a result of the fall. The mostcommon fracture sites were the wrist in 36 respondents (26%) and the femur in 32 respondents (23%). Health conditionsthat possibly contributed to falls included balance disorders in 66 respondents (52%), gait problems in 63 respondents(50%), sight problems in 56 respondents (41%), and hearing problems in 53 respondents (38%). Fifteen respondents (11%)did not report any of these problems. Sedatives were taken regularly by 30 respondents (22%) and occasionally by 40respondents (29%).

Falls led to a significant reduction in the respondents’ mobility level, from moderate to low. The respondents pointedto the following reasons for the reduction in mobility: feeling weak – 62 respondents (45%), fear of another fall – 50 re -spondents (36%), awareness of disease – 31 respondents (23%), pain – 21 respondents (15%).

Among the respondents, 119 (73%) were afraid of falling, with those who have experienced a fall reporting fear offalling significantly more frequently (as many as 114 respondents, or 83%). For the entire study population, the most severefear was associated with walking along a street/road (58 respondents – 42%) and going up and down stairs (30 respondents- 22%). Thirty-four respondents (21%) were treated for osteoporosis, of whom 29 suffered a fall (21% of all fall sufferers,18% of all respondents).

Conclusions. 1. The incidence of falls in the study group was an important problem concerning approx. 85.7% of therespondents. 2. Fractures, which occurred in about 60% of the respondents, were a dangerous consequence of falls. 3. A fall significantly reduced mobility of the respondents, from moderate to low. 4. The most commonly reported reasonfor the reduced mobility in fall sufferers was fear of another fall. 5. Fall prevention programmes need to be urgentlyimplemented among elderly inhabitants of rural areas, particularly those receiving treatment for osteoporosis.

92

L37LO SY CHO RYCH PO ZŁA MA NIU SZYJ KI KO ŚCI UDO WEJ

Horst -Si kor ska W., Waw rzy niak A., Mar cin kow ska M.Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej AM im. K. Mar cin kow skie go, ul. Przy by szew skie go 49, 60-355 Po znań

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, zła ma nie bli ższe go koń ca ko ści udo wej, śmier tel ność

Zła ma nie bli ższe go koń ca ko ści udo wej wpły wa zna czą co na ży cie pa cjen tów. Ce lem pra cy by ła oce na wpły wu wy bra nych pa ra me trów sty lu i ja ko ści ży cia przed zła ma niem na dłu gość ży cia pa -

cjen tów pod da nych le cze niu ope ra cyj ne mu zła ma nia bkku. Ba da ną gru pę sta no wi ło 98 pa cjen tów w wie ku od 49 do 92 lat(śred nio 77,4). Źró dłem da nych na te mat sta nu zdro wia i ja ko ści ży cia z okre su sprzed oraz po zda rze niu by ła an kie ta wy -peł nio na przez pa cjen tów, a in for ma cje do ty czą ce me to dy za sto so wa ne go le cze nia chi rur gicz ne go, cza su wdro że nia od mo -men tu wy stą pie nia zła ma nia uzy ska no z do ku men ta cji me dycz nej. W trak cie sied miu lat trwa nia ba da nia zmar ło 44% osóbz ana li zo wa nej gru py. Rocz na śmier tel ność wy no si ła 24%. Spo śród wszyst kich ży ją cych pa cjen tów po zła ma niu bkku le cze nie far ma ko lo gicz ne oste opo ro zy pod ję ło 7 cho rych. Śred ni wiek w gru pie pa cjen tów, któ rzy prze ży li wy no sił – 73la ta, tych któ rzy zmar li 80,5 ro ku. W gru pie pierw szej wcze śniej szą ak tyw ność fi zycz ną de kla ro wa ło 85% wo bec 16% w gru pie osób zmar łych. Sa mo dziel ność w ży ciu co dzien nym przed zła ma niem po da wa ło 95% w gru pie pierw szej i 72%z gru py dru giej. Spo śród osób z gru py pierw szej przed zła ma niem sa mot nie miesz ka ło 33%, a w gru pie dru giej 47%. Donaj wa żniej szych czyn ni ków ro kow ni czych pa cjen tów po zła ma niu bkku na le żą wiek pa cjen ta, stan zdro wia przed zła ma -niem, spraw ność fi zycz na oraz sa mo dziel ność oraz sy tu acja ro dzin na, szcze gól nie sa mot ność. Ko niecz ne jest za pew nie niepa cjen tom w kry tycz nym okre sie pierw sze go ro ku po zła ma niu kom plek so wej icią głej re ha bi li ta cji.

L37FA TE OF PA TIENTS AFTER FE MO RAL NECK FRAC TU RE

Horst -Si kor ska W., Waw rzy niak A., Mar cin kow ska M.De part ment of Fa mi ly Me di ci ne, Uni ver si ty of Me di cal Scien ces, Po znań, Po land

Key words: oste opo ro sis, hip frac tu re, mor ta li ty

The hip frac tu re has a sub stan tial in flu en ce on a pa tient’s li fe. The aim of this stu dy was to eva lu ate the in flu en ce of se lec ted li fe sty le and qu ali ty of li fe fac tors prior to bo ne frac tu re on li fe expec tan cy after sur gi cal tre at ment. The stu dygro up con si sted of 98 pa tients aged 49 – 92 years (me an 77.4years). Qu estion na ires fil led by pa tients we re the ma in so ur -ce of in for ma tion abo ut pa tients’ li fe sty le and qu ali ty of li fe be fo re and after hip frac tu re. Me thods and ti me of sur gi caltre at ment of bo ne frac tu re we re extrac ted from pa tients’ me di cal re cords. Du ring the 7 – years of fol low up died 44 % pa -tients from the stu dy gro up. The 1- year mor ta li ty was 24%. Among all ali ve pa tients after hip frac tu re on ly 7 per sons re ce ived the tre at ment for oste opo ro sis. The me an age in ali ve pa tients gro up was 73 years, in died pa tient gro up was 80.5years. In ali ve pa tients gro up the phy si cal ac ti vi ty be fo re frac tu re dec la red 85% vs. 16% in died pa tients gro up, in de pen -den ce in eve ry day li fe was re spec ti ve ly 95% vs. 72%, lo ne li ness 33% vs. 47%. The most im por tant pro gno stic fac tors afterhip frac tu re are: age, phy si cal and psy cho lo gi cal con di tion, in de pen den ce, fa mi ly si tu ation, espe cial ly lo ne li ness. It is cru -cial, espe cial ly du ring the cri ti cal first year after hip frac tu re, to sup ply a com plex and con ti nu ous re ha bi li ta tion.

L38TAI CHI/TA IJI QU AN A UPAD KI

Bzin kow ska D.1,2, Mi lert A.2, Czer wiń ski E.2,3

1 Chen Xiao Wang World Ta iji qu an As so cia tion Po land, do bzin ka@wp.pl2 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go3 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Sło wa klu czo we: Tai Chi, rów no wa ga, upad ki, oso by star sze

Upad ki u osób star szych ma ją cha rak ter wie lo przy czy no wy. Ich stan ogól ny oraz kon dy cja psy cho so ma tycz na ja ko ca łość na bie ra zna cze nia pod sta wo we go w pro fi lak ty ce upad ków. Za rów no od dzia ły wa nia na po zio mie fi zycz nym jak rów -nież po pra wa sta nu psy chicz ne go, ma ją rów no rzęd ne zna cze nie w prze ciw dzia ła niu pro ce som sta rze nia się, obej mu ją cymrów nież zmia ny zwięk sza ją ce ry zy ko upad ków.

Ćwi cze nia tai chi (ta iji qu an), bę dą ce w ści słym związ ku z Tra dy cyj ną Me dy cy ną Chiń ską (TMC), pro po nu ją po wrótdo na tu ral nych pro por cji po mię dzy tym, co „cie le sne” i „umy sło we”. To po wrót do sta nu rów no wa gi dy na micz nej po mię -

93

dzy wie lo ma aspek ta mi na tu ry ludz kiej, a ta kże czło wie kiem i ota cza ją cym śro do wi skiem. To mo del sys te mo wy, sys te mo -wy ob raz ży cia. Zgod nie z TMC, kie dy rów no wa ga jest za cho wa na, wy peł nia ją ca na sze cia ło ener gia Qi pły nie swo bod -nie, jest wzmac nia na i zhar mo ni zo wa na. Wte dy mo że my mó wić o zdro wiu.

Me to da. Ćwi cze nia tai chi po le ga ją na wy ko ny wa niu de li kat nych ru chów obej mu ją cych ca łe cia ło i an ga żu ją cych naszumysł. W ćwi cze niach bie rze udział ca ły apa rat ru cho wy, ruch jest cią gły, płyn ny, mięk ki, pre cy zyj ny i wie lo płasz czy zno -wy. Pod sta wo wa na uka obej mu je pra wi dło we usta wie nie po szcze gól nych czę ści cia ła wzglę dem sie bie w po zy cji sta tycz -nej – w sta niu. To usta wie nie, zwa ne „struk tu rą”, prze no szo ne jest w dal szym eta pie na ruch.

Ćwi cze nia tai chi obej mu ją na ukę: pra wi dło wej struk tu ry cia ła, roz ło że nie cię ża ru i je go zmia ny w ru chu, pra cę ześrod kiem cię żko ści – je go ob ni że nie do cen trum (dan tien) w pod brzu szu, od po wied nie sta wia nie stóp, ich „za ko rze nie -nie”, po łą cze nia czę ści cia ła w ru chu. Ćwi czą cy roz wi ja ta kże umie jęt ność sa mo ob ser wa cji, uwra żli wia się na sy gna ły pły -ną ce z wnę trza, uczy się au to ko rek ty, ak tyw nie bu du jąc no we umie jęt no ści.

Wnio ski. Tai chi ja ko me to da ho li stycz na pro po nu je pro fi lak tycz ną in ter wen cję wie lo kie run ko wą. Mo żli wość in dy wi du -al ne go do pa so wa nia tem pa i in ten syw no ści ćwi czeń, czy ni tai chi do stęp nym dla ka żde go, bez wstęp ne go przy go to wa nia.

Prak ty ko wa nie tai chi po pra wia za cho wa nie rów no wa gi za rów no sta tycz nej jak i dy na micz nej, uczy pra wi dło wej, na -tu ral nej po sta wy cia ła, kon tro li środ ka cię żko ści, po pra wia wzo rzec cho du, wzmac nia i uela stycz nia apa rat ru cho wy. Prze -ciw dzia ła nie ubyt ko wi ma sy mię śnio wej oraz po pra wa ela stycz no ści ścię gien, mo że mieć ko rzyst ny wpływ na ja kość czu -cia pro prio cep tyw ne go.

Po pra wa pew no ści cho du, po czu cia rów no wa gi, lep sza ko or dy na cja ru cho wa, wzrost umie jęt no ści orien ta cji sie bie w prze strze ni, wzrost spraw no ści w ży ciu co dzien nym nie wąt pli wie po wo du je zwięk sze nie wia ry w sie bie i swo je mo żli -wo ści. Na uka re lak sa cji na po zio mie umy słu i cia ła, pra ca z wi zu ali za cją, wzma ga nie tyl ko efek tyw ność ćwi czeń, ale jestta kże źró dłem po pra wy sta nu psy chicz ne go. Ćwi cze nia te mo gą prze ciw dzia łać po ja wie niu się ze spo łu po upad ko we go, byćsku tecz ną bro nią w wal ce z lę kiem i de pre sją. Tai chi to ta kże cią gły, ła god ny tre ning kon cen tra cji uwa gi. Ćwi czą cy bę dącrów no cze śnie ob ser wa to rem i przed mio tem ob ser wa cji tre nu je umie jęt ność tzw. ”bier nej uwa gi”, ob ser wa cji „do zna wa niaru chu”, „me dy ta cji mo wy cia ła”, kształ tu je we wnętrz ny spo kój i rów no wa gę.

Re gu lar ny, sys te ma tycz ny tre ning tai chi, pod czas któ re go ćwi czą cy sta je się świa do mym wła snych mo żli wo ści, co razbar dziej sa mo dziel nym te ra peu tą sa me go sie bie, mo że pro wa dzić, szcze gól nie u osób star szych, do wi docz nej po pra wy ja -ko ści ży cia.

L38TAI CHI/TA IJI QU AN AND FALLS

Bzin kow ska D.1,2, Mi lert A.2, Czer wiń ski E.2,3

1 Chen Xiao Wang World Ta iji qu an As so cia tion Po land, do bzin ka@wp.pl2 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra kow, Po land3 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra kow, Po land, www.kcm.pl

Key words: Tai Chi, ba lan ce, falls, el der ly pe ople

Falls in el der ly pe ople are cau sed by ma ny fac tors. Ge ne ral and psy cho so ma tic con di tions are of ba sic si gni fi can ce inthe pre ven tion of falls. Both in flu en ces on the phy si cal le vel and im pro ve ment of the men tal sta te ha ve equ iva lent me aningin co un te rac ting the pro ces ses of age ing, in c lu ding chan ges which in cre ase the risk of falls.

Tai chi (ta iji qu an) exer ci ses, clo se ly re la ted to the Tra di tio nal Chi ne se Me di ci ne (TCM), of fer the re turn to the na tu ralba lan ce be twe en what re la tes to the bo dy and the mind. It is the re turn to the sta te of dy na mic ba lan ce be twe en mul ti pleaspects of hu man na tu re, and al so be twe en a per son and the sur ro un ding envi ron ment. It is a com pre hen si ve mo del, a com -pre hen si ve ima ge of li fe. Ac cor ding to TCM, when the ba lan ce is pre se rved, the Qui ener gy which fills our bo dy flows fre ely, is en han ced and har mo nio us. On ly then can we spe ak abo ut he alth.

Me thod. Tai chi exer ci ses, which con sist in per for ming smo oth mo ve ments with all parts of the bo dy, al so en ga ge themind. The who le mo ve ment sys tem par ti ci pa tes in exer ci ses, the mo ve ment is con ti nu ous, smo oth, soft, pre ci se and mul -ti -lay er. Ba sic scien ce en com pas ses cor rect po si tion of in di vi du al parts of the bo dy in re la tion to one ano ther in the sta ticpo si tion – whi le stan ding. This po si tion, cal led the “struc tu re”, is trans fer red in the next pha se to mo ve ment.

Tai chi exer ci ses con sist of le ar ning the cor rect bo dy struc tu re, ba lan cing we ight and its chan ging in mo ve ment, wor k -ing with the cen tre of gra vi ty – its lo we ring to the cen tre (dan tien) in ab do men, pla cing the fe et cor rec tly and the ir “gro un ding”, con nec ting parts of the bo dy in mo ve ment. One can al so de ve lop the skill of self -ob se rva tion, be co me mo resen si ti ve to in ter nal si gnals, le arn to cor rect one self, ac ti ve ly de ve lo ping new skills.

Conc lu sions. Tai chi, as a ho li stic me thod, pro po ses a pre ven ti ve in te rven tion in ma ny di rec tions. The po ssi bi li ty to in -di vi du al ly match the tem po and in ten si ty of exer ci ses ma kes tai chi ava ila ble for eve ry bo dy, wi tho ut prior pre pa ra tion.

Prac ti cing tai chi im pro ves ma in ta ining both sta tic and dy na mic ba lan ce, te aches cor rect na tu ral bo dy po stu re, con trol ofthe cen tre of gra vi ty, im pro ves the wal king pat tern, ma kes the mo ve ment sys tem stron ger and mo re ela stic. Co un te rac ting the

94

de cre ase in mu sc le mass and in cre asing the ela sti ci ty of ten dons may ha ve a po si ti ve in flu en ce on the qu ali ty of pro prio cep -ti ve sen sing.

Im pro ve ment of cer ta in ty whi le wal king, sen se of ba lan ce, bet ter mo ve ment co or di na tion, in cre ase of the skill of self --orien ta tion in spa ce, in cre ase of de xte ri ty in eve ry day li fe, un do ub te dly re sults in bet ter con fi den ce in one self and one’sabi li ties. Le ar ning to re lax on the le vel of mind and bo dy, wor king with vi su ali sa tion, in cre ases not on ly the ef fec ti ve nessof exer ci ses, but is al so the so ur ce of the im pro ve ment of men tal sta te. The se exer ci ses may co un te ract the post -fall syn -dro me and may be ef fi cient in fi gh ting with anxie ty and de pres sion. Tai chi is al so a con ti nu ous gen tle tra ining of con cen -tra tion. One is at the sa me ti me the ob se rver and the sub ject of ob se rva tion, which exer ci ses the abi li ty of “pas si ve con cen -tra tion”, the ob se rva tion of “expe rien cing the mo ve ment” “me di ta tion of bo dy lan gu age”, sha pes the in ter nal calm ness andba lan ce.

Re gu lar and sys te ma tic tra ining of tai chi, du ring which a per son be co mes mo re awa re of one’s abi li ties, mo re in de pen -dent the ra pist of one self, which can le ad, espe cial ly among el der ly pe ople, to the si gni fi cant im pro ve ment of li fe qu ali ty.

L39TE RA PIA WIE LO LE KO WA A UPAD KI W PO DE SZ ŁYM WIE KU

Skal ska A.Ka te dra Cho rób We wnętrz nych i Ge ron to lo gii Uni wer sy tet Ja giel loń ski Col le gium Me di cum, Kra ków

Ce chą cha rak te ry zu ją ca po de szły wiek jest wie lo cho ro bo wość, stąd oso by po 65. ro ku ży cia sto su ją prze cięt nie 3-8 spe -cy fi ków dzien nie, naj czę ściej le ki dzia ła ją ce na układ ser co wo -na czy nio wy (77% cho rych), dzia ła ją ce ośrod ko wo le kiprze ciw bó lo we, prze ciw za pal ne, an ty de pre syj ne (47,7%), hor mo nal ne i prze ciw cu krzy co we (ok.42%), ga stro lo gicz ne(31%). Sta ty stycz ny pol ski pa cjent przyj mu je prze wle kle 5 le ków z prze pi su le ka rza i 2 le ki bez re cep ty. Po li far ma ko te ra -pia jest naj częst sza po 80. ro ku ży cia, w wie ku, któ ry jest nie za le żnym czyn ni kiem ry zy ka upad ków. Praw do po do bień stwowy stą pie nia dzia łań nie po żą da nych ro śnie z 13% przy sto so wa niu 2 pre pa ra tów, do 82% u za ży wa ją cych 7 le ków i do100% przy 10. Dzia ła nia nie po żą da ne są udzia łem 70-80% osób star szych i wy stę pu ją 2-3 ra zy czę ściej niż u mło dych.Zwięk szo ne ry zy ko ich ujaw nie nia jest wy ni kiem wie lo cho ro bo wo ści, po li far ma ko te ra pii, częst sze go wy stę po wa nia za bu -rzeń po znaw czych oraz zwią za nych z wie kiem zmian na rzą do wych zmniej sza ją cych wy dol ność me ta bo li zo wa nia i wy da -la nia far ma ceu ty ków. Zdro wot ne na stęp stwa nie po żą da nych dzia łań le ków obej mu ją mię dzy in ny mi po gor sze nie mo bil no -ści, upad ki, ura zy i zła ma nia, hi po ten sję, hi po gli ke mię, ry zy ko nie do ży wie nia, ho spi ta li za cji, wy dłu że nie cza su le cze nia i wzrost ry zy ka zgo nu. Sto so wa nie 4 i wię cej le ków jest uzna nym czyn ni kiem ry zy ka upad ków (OR = 1,61-3,16), zwięk -sza ją cym ich praw do po do bień stwo 2,5 ra zy. Do ka te go rii le ków, któ re szcze gól nie zwięk sza ją ry zy ko upad ków na le żą le ki hi po ten syj ne (OR=1,7), diu re ty ki (OR=1,08), le ki an ty aryt micz ne (OR= 1,59), psy cho tro po we (OR=1,73): an ty de pre -syj ne (OR=1,66), ben zo dwu aze pi ny (OR=1,48), neu ro lep ty ki (OR=1,51) oraz anal ge ty ki nie ste ro ido we (OR=1,16). Głów -nym me cha ni zmem, przez któ ry zwięk sza ją ry zy ko upad ków le ki hi po ten syj ne i od wad nia ją ce jest hi po to nia or to sta tycz -na. Spo śród le ków kar dio lo gicz nych upad kom sprzy ja ją ACE in hi bi to ry (OR=1,20, RR=2,08 - 2,40), (choć nie któ re ba da -nia wy ka zu ją u sto su ją cych ACEI mniej szy spa dek si ły mię śni koń czyn dol nych i mniej szy spa dek szyb ko ści cho du), an -ta go ni ści ka na łów wap nio wych (HR= 2,18), diu re ty ki pę tlo we (HR=1,72), al fa blo ke ry, le ki an ty aryt micz ne kla sy Ia(OR=1,59), na parst ni ca (OR= 1,22), ni tra ty (OR=1,13). Zna cze nie tych grup le ków ja ko czyn ni ków zwięk szo ne go ry zy kaupad ków pod kre śla fakt znacz ne go roz po wszech nie nia cho rób ukła du krą że nia wy ma ga ją cych ich sto so wa nia.

Z ko lei le ki psy cho tro po we zwięk sza ją ry zy ko upad ków przez po gor sze nie funk cji jed no stek sen so -mo to rycz nych,prze wod nic twa ner wo we go, wy dłu że nie cza su re ak cji, po gor sze nie ko or dy na cji ru chu, kon cen tra cji, uwa gi i czuj no ści, in -duk cję sztyw no ści i ob ja wów po za pi ra mi do wych. Wy wo łu ją sen ność, mo gą być przy czy ną za bu rzeń wi dze nia, za wro tówgło wy, hi po to nii or to sta tycz nej sprzy ja jąc za bu rze niom cho du i rów no wa gi. Więk szość ba dań do wo dzi, że ry zy ko upad -ków zwięk sza ją ben zo dwu aze pi ny dłu go dzia ła ją ce (OR=1,45) jak i o krót kim cza sie dzia ła nia (OR=1,32). Za gro że niaupad ka mi nie zmniej szy ło ani wpro wa dze nie aty po wych neu ro lep ty ków (OR 1,45 vs 1,49), ani no wych le ków an ty de pre -syj nych: RR dla le ków trój cy klicz nych =2,0, dla SSRI OR=1,8, dla tra zo do nu OR=1,2.

Po stę po wa nie ma ją ce na ce lu zmniej sze nie ry zy ka upad ków za wsze po win no obej mo wać re wi zję sto so wa ne go le cze -nia uwzględ nia ją cą wska za nia, ilość le ków, daw ki, czę stość, czas sto so wa nia, łą cze nie z in ny mi le ka mi, współ pra cę z pa -cjen tem, z roz wa że niem mo żli wo ści re duk cji ilo ści lub daw ki za ży wa nych środ ków. Mo dy fi ka cja far ma ko te ra pii mo że byćin ter wen cją jed no czyn ni ko wą lub skła do wą in ter wen cji zło żo nej. Od sta wie nie lub re duk cja daw ki le ków kar dio lo gicz nychi psy cho tro po wych po zwo li ła na zmniej sze nie ry zy ka upad ków o bli sko 50%, choć nie wszyst kie ba da nia do star czy ły takko rzyst nych wy ni ków. Przy ko niecz no ści kon ty nu owa nia po li far ma ko te ra pii ist nie je po trze ba uświa do mie nia pa cjen tom i ich opie ku nom za gro że nia zwięk szo nym ry zy kiem upad ków oraz ich edu ka cji do ty czą cej na uki bez piecz nych za cho wańi ogra ni cze nia in nych czyn ni ków zwięk sza ją cych za gro że nie upad ka mi i ura za mi.

95

L39PO LY PHAR MA CY AND FALLS IN THE EL DER LY

Skal ska A.De part ment of In ter nal Me di ci ne and Ge ria trics Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra ków

An old age is cha rac te ri zed by co mor bi di ty, the re fo re pe ople over 65 years of age use 3-8 drugs da ily, the most com -mon are car dio va scu lar (77% pa tients), cen tral ly ac ting anal ge sics, an ti -in flam ma to ry, an ti de pres sants (47,7%), hor mo nesand syn the tic sub sti tu tes (42%), ga stro lo gi cal (31%). Po lish pa tient al so use chro ni cal ly an ave ra ge 5 me di ca tions pre s -cribed and 2 wi tho ut pre scrip tion. The pre va len ce of mul ti ple drug use pe aked among pe ople over 80, at the age that is in de pen dent risk fac tor for falls. The pro ba bi li ty of ad ver se drug re ac tions in cre ases from 13% when 2 me di ca tions areused, to 82% in sub jects using 7 drugs and to 100% in pa tients using 10 me di ca tions. Ad ver se drug ef fects are fo und in 70-80% of el der ly pa tients, and are 2-3 ti mes mo re often than in young pe ople. In cre ased risk of the ir ma ni fe sta tion is as so cia ted with mo re often in the el der ly co mor bi di ty, po ly phar ma cy, im pa ired co gni tion, and age re la ted chan ges whichaf fec ted ef fi cien cy of drug me ta bo lism and eli mi na tion. The he alth out co mes of po ly phar ma cy in c lu de among others im -pa ired mo bi li ty, falls, in ju res and frac tu res, hy po ten sion, hy po gly ce mia, risk of mal nu tri tion, ho spi ta li za tion, pro lon ga tionof the ti me of the tre at ment and in cre ased mor bi di ty. Use of 4 or mo re me di ca tions is the re co gni zed falls risk fac tor (OR= 1,61-3,16), in cre asing the pro ba bi li ty of oc cur ren ce of falls 2,5 ti mes. The ra peu tic ca te go ries which spe cial ly in cre asefall risk in c lu de an ti hy per ten si ve drugs (OR=1,7), diu re tics (OR=1,08), an tiar r hy th mics (OR=1,59), psy cho tro pic drugs(OR=1,73): an ti de pres sants (OR=1,66), ben zo dia ze pi nes (OR=1,48), neu ro lep tics (OR=1,51) and non ste ro ids an tiin flam -ma to ry and anal ge sic agents (OR=1,16). The ma in me cha nism of in cre ased falls risk cau sed by an ti hy per ten si ve me di ca -tions and diu re tics is or tho sta tic hy po ten sion. Among car dio va scu lar drugs fall risk in cre ase ACE in hi bi tors (OR=1,20,RR=2,08 - 2,40), (al tho ugh so me stu dies in di ca te lo wer de cre ase of mu sc le strength and ga it spe ed in ACEI users), cal ciumchan nel bloc kers (HR= 2,18), lo op diu re tics (HR=1,72), al fa bloc kers, an tiar r hy th mics Ia (OR=1,59), di gi ta lis (OR=1,22),ni tra tes (OR=1,13). The im por tan ce of this class of me di ca tions as fac tors in cre asing risk for fal ling is stres sed by the highpre va len ce of car dio va scu lar di se ases re qu iring the ir use.

Psy cho tro pic drugs in cre ase fall risk thro ugh the im pa ir ment of sen so -mo to ric units and ne rve con duc tion, in cre ase re ac tion ti me, wor se ning of mo tor co or di na tion, at ten tion and alert ness, pro du ce ri gi di ty and extra py ra mi dal symp toms.They in du ce drow si ness, vi sion im pa ir ment, diz zi ness, or tho sta tic hy po ten sion, pro mo ting ba lan ce and ga it di stur ban ces.Most stu dies ha ve shown that both ty pes of ben zo dia ze pi nes in cre ase risk of falls, long -ac ting (OR=1,45) as well as short --ac ting (OR=1,32). The in tro duc tion of ne ither aty pi cal neu ro lep tics (OR 1,45 vs 1,49), nor new an ti de pres sants did not de -cre ase the me na ce of fal ling (RR for try cic lic an ti de pres sants = 2,0, for SSRI OR =1,8, for tra zo do ne OR=1,2).

The stra te gy aiming de cre ase the risk of falls sho uld al ways in c lu de me di ca tions re view with as ses sment of in di ca tions,num ber of drugs, do ses, fre qu en cy, du ra tion, com bi na tions, com plian ce, and con si de ra tion the po ssi bi li ty of re duc tion ofthe num ber of me di ca tions or the ir do ses. Mo di fi ca tion of drug re gi men may be a sin gle in te rven tion or a com po nent ofmul ti fac to rial in te rven tion. Wi th dra wal or do se re duc tion of car dio va scu lar and psy cho tro pic me di ca tion al lo wed for 50%de cre ase in fall risk, al tho ugh not all stu dies sho wed so opti mi stic re sults. If mul ti ple drug use is ne ces sa ry, edu ca tion ofpa tients and the ir ca re gi vers abo ut in cre ased risk for falls, abo ut sa fe be ha viors and ne ces si ty of re duc tion of other risk forfal ling is of gre at im por tan ce.

L40STAN DAR DY LEC ZE NIA CHO RO BY ZWY ROD NIE NIO WEJ

Szcze pań ski L.Wy ższa Szko ła Spo łecz no -Przy rod ni cza im. Win cen te go Po la w Lu bli nie, Wy dział Fi zjo te ra pii

Sło wa klu czo we: cho ro ba zwy rod nie nio wa sta wów, nie ste ro ido we le ki prze ciw za pal ne, chon dro pro tek cja, wi sko su ple men ta cja

Cho ro by zwy rod nie nio wej sta wów nie mo żna wy le czyć, ani też za trzy mać jej po stę pu, ale mo żna le czyć uzy sku jąc zła -go dze nie do le gli wo ści, po pra wę funk cji i spo wol nie nie pro ce su cho ro bo we go. Jak w ka żdej bar dzo czę stej cho ro bie, dlaktó rej nie ma jed ne go, bar dzo sku tecz ne go le ku, sto so wa nych jest wie le środ ków te ra peu tycz nych, z któ rych tyl ko nie któ -re po sia da ją udo wod nio ną sku tecz ność. Ce lem zmi ni ma li zo wa nia znacz nych kosz tów wy da wa nych na bez war to ścio we le -cze nie usta la się stan dar dy te ra peu tycz ne, któ re pro mu ją me to dy o udo wod nio nej sku tecz no ści. Wa run kiem speł nie nia kry -te rium sku tecz no ści w cho ro bie zwy rod nie nio wej nie mu si być wpływ na ha mo wa nie pro ce su de struk cji sta wu a uzy ska -nie lep sze go kom for tu ży cia, zmniej sze nie do le gli wo ści i po pra wa funk cji. Naj bar dziej zna ne są stan dar dy (re ko men da cje)te ra peu tycz ne opra co wa ne przez Ame ri can Col le ge of Rheu ma to lo gy, Ame ri can Pa in So cie ty i EU LAR, ale część na ro do -wych to wa rzystw reu ma to lo gicz nych za pro po no wa ło wła sne. Opra co wa ne w la tach 2000-2003 stan dar dy ACR, APS

96

i EU LAR nie ule gły ostat nio istot nym zmia nom, bo wiem w le cze niu za cho waw czym cho ro by zwy rod nie nio wej nie za no -to wa no re wo lu cyj ne go po stę pu.

Nie far ma ko lo gicz ne spo so by wal ki z cho ro bą zwy rod nie nio wą uwa ża się za co naj mniej rów nie sku tecz ne jak me to dyfar ma ko lo gicz ne. Na le żą do nich: edu ka cja cho re go, pro gram sa mo po mo cy wspo ma ga ny kon tak ta mi z pra cow ni kiem so -cjal nym, re duk cja wa gi, ae ro bik, ki ne zy te ra pia – ćwi cze nia w pod wie sze niu, ćwi cze nia w wo dzie i ćwi cze nia wzmac nia -ją ce si łę mię śni, ko rek cja nie fi zjo lo gicz ne go usta wie nia po wierzch ni sta wo wych, wkład ki ko rek cyj ne do obu wia, opa skiela stycz ne, ochro na sta wu, urzą dze nia uła twia ją ce dzien ną ak tyw ność. Z me tod fi zy ko te ra peu tycz nych tyl ko nie któ re wy -ka zu ją sku tecz ność. Na le żą do nich: elek tro aku punk tu ra, TENS i la ser. Nie pew ne wy ni ki uzy ski wa no sto so wa niem za bie -gów ciepl nych, krio te ra pią, ul tra dźwię ka mi i ma sa żem.

Wal kę z bó lem w cho ro bie zwy rod nie nio wej za le ca się roz po czy nać od sto so wa nia ace ta mi no fe nu (pa ra ce ta mol), środ -ka prze ciw bó lo we go, do brze to le ro wa ne go, któ ry nie po sia da dzia ła nia prze ciw za pal ne go. Uni ka jąc ma łych da wek o ni -skiej sku tecz no ści, mo żna na tym le cze niu pro wa dzić cho re go przez la ta. Le ka mi dal sze go wy bo ru są nie ste ro ido we le kiprze ciw za pal ne (NLPZ). U osób za gro żo nych cho ro bą wrzo do wą i jej po wi kła nia mi win ne one być sto so wa ne ze szcze -gól ną ostro żno ścią. W ra zie ko niecz no ści za sto so wa nia lep szym wy bo rem w tych przy pad kach jest za sto so wa nie środ ków, któ re wy ka zu ją słab sze ha mo wa nie ak tyw no ści CO X2 – me lok sy ka mu, ni me lu si du lub na bu me to nu. Ce lo wa jest jed no -cze sna pro fi lak ty ka cho ro by wrzo do wej in hi bi to ra mi pom py pro to no wej, na przy kład ome pra zo lem. Za le ca ne przed 7-10la ty i bu dzą ce wiel kie na dzie je se lek tyw ne in hi bi to ry CO X1 jak ro fe kok syb i ce le kok syb uzna je się za prze ciw wska za neu osób za gro żo nych za wa łem ser ca i in ny mi po wi kła nia mi za krze po wo -za to ro wy mi. U osób bez za gro żeń ze stro ny krą że niai prze wo du po kar mo we go mo gą być sto so wa ne za rów no „kla sycz ne” NLPZ ( di klo fe nak, ibu pro fen, na prok sen, ke to pro -fen i in ne), jak i se lek tyw ne in hi bi to ry CO X2. W ra zie bra ku sa tys fak cjo nu ją cych wy ni ków tych me tod wal ki z bó lem wła -ści we mo że być jed no cze sne sto sow nie ła god ne go środ ka opio ido we go – tra ma do lu, naj czę ściej po da wa ne go do raź nie,przy za ostrze niach bó lu. Przy bra ku sku tecz no ści ta kie go le cze nia i znacz nych cier pie niach cho re go nie na le ży wa hać sięz za sto so wa niem po chod nych mor fi ny.

Wy raź ne ce chy za ostrze nia pro ce su za pal ne go w sta wie za ję tym pro ce sem zwy rod nie nio wym trak to wa ne są zgod nieprzez wszyst kie stan dar dy ja ko wska za nie do do sta wo we go za sto so wa nia gli ko kor ty ko idów, na przy kład octa nu me ty lo -pred ni so lo nu w po sta ci „de pot”.

Więk szość stan dar dów oce nia ja ko sku tecz ne i god ne po le ce nia kil ka krot ne po da nie do ko lan, rza dziej do in nych sta -wów, pre pa ra tów kwa su hia lu ro no we go. Udo wod nio no, że tą me to dą le cze nia uzy sku je się u więk szo ści le czo nych na kil -ka mie się cy, cza sem na rok, zmniej sze nie bó lu i po pra wę funk cji koń czy ny. Nie jest pew ne czy te wstrzyk nię cia do sta wo -we mo gą ha mo wać zwy rod nie nio wy pro ces de struk cji chrząst ki.

Żad na ze wspo mnia nych re ko men da cji le cze nia cho ro by zwy rod nie nio wej nie przyj mu je, iż ist nie ją środ ki , któ re sku -tecz nie ha mu ją pro ces de struk cji chrząst ki sta wo wej, – le ki chon dro pro tek cyj ne. Dla te go stan dar dy te nie obej mu ją po -wszech nie za le ca nych przez le ka rzy gru py le ków, któ rych dzia ła nie chon dro pro tek cyj ne jest praw do po dob ne, ale zda niemwięk szo ści mie dzy na ro do wych ko mi sji eks per tów jesz cze nie udo wod nio ne. Na le żą do nich: siar czan glu ko za mi ny, siar -czan chon dro ity ny, dia ce re ina, pia skle dy na (wy ciąg fi to ste ro li i kwa sów tłusz czo wych z owo ców avo ca do i na sion soi), zi -na xin (wy ciąg z im bi ru) i wy cią gi z Har pa go phy tum pro cum bens. Naj więk sze do świad cze nia w sto so wa niu do ty czą siar -cza nu glu ko za mi ny.

Eks pe ry men tal ne pró by le cze nia cho ro by zwy rod nie nio wej bu dzą umiar ko wa ną na dzie ję po pra wy lo su przy szłych po -ko leń cho rych. Roz wa ża się mię dzy in ny mi le cze nie ge ne tycz ne, kom plek so we po da wa nie oste opro to ge ry ny i ak ty wa to rali gan dy NF -kap pa (RANKL), czy kwa su hia lu ro no we go skon ju go wa ne go z me to trek sa tem.

L40RE COM MEN DA TIONS FOR THE MA NA GE MENT OF OSTE OAR TH RI TIS

Szcze pań ski L.Wy ższa Szko ła Spo łecz no -Przy rod ni cza im. Win cen te go Po la w Lu bli nie, Dept. of Phy sio the ra py

Key words: oste oar th ri tis, non ste ro idal an ti -in flam ma to ry drugs, chon dro pro tec tion, vi sco sup ple men ta tion

The re is no known cu re for oste oar th ri tis (OA), but tre at ments can help to re du ce pa in, ma in ta in jo ints mo ve ment andim pro ve com fort of li fe. The tre at ment of OA by one ac ti ve and ful ly ef fi ca cio us me di ca tion is not po ssi ble. Ma ny me thodsof the ra py and agents of pro ved and not pro ved va lue are pro po sed. Re com men da tions of the tre at ment of OA – ma in ly ofknee and hip – we re pro po sed for avo iding of co sts of un ne ces sa ry tre at ment. In the years 2000-2003 stan dards of the treat -ment of OA we re es ta bli shed by Ame ri can Col le ge of Rheu ma to lo gy (ACR), Ame ri can Pa in So cie ty (APS) and Eu ro pe an Le ague of As so cia tions of Rheu ma to lo gi sts (EU LAR). From this ti me no new me thods of non -sur gi cal tre at ment was pro -po sed and no re le vant chan ges in the stan dards we re do ne.

Non -phar ma co lo gi cal ma na ge ments of oste oar th ri tis is as ad van ta ge ous as ad mi ni stra tion of drugs. They in c lu ded: edu -ca tion of pa tients, self -hel ping pro gram, vi sits of so cial wor ker, we ight re duc tion, ae ro bic, phy si cal exer ci ses, avo iding ofover lo ading, wa ter exer ci ses, exer ci ses im pro ving mu sc les strength, shoe in serts, rest, de vi ces im pro ving da ily ac ti vi ty.

97

Go od re sults of tre at ment can be ob ta ined after ad mi ni stra tion of elec tro acu punc tu re, TENS and la ser. The va lue of ad mi -ni stra tion of he at, cold, ul tra so unds and mas sa ge is un cer ta in.

Ace ta mi no phen (pa ra ce ta mol) is re com men ded as a drug of the first cho ice for al le via te of pa in in OA. It is anal ge sic,well to le ra ted agent. For so me pa tients it can be the on ly way of pa in re duc tion. Non -ste ro idal an ti -in flam ma to ry drugs(NSA IDs) are drugs of the se cond cho ice. In the ca ses of the high risk of ga stric ulcer bet ter cho ice is ad mi ni stra tion ofme lo xi cam, na bu me to ne or ni me su lid than “clas sic” NSA IDs (dic lo fe nac, na pro xen, ke to pro fen, ibu pro fen and others). Se ven – ten years ago se lec ti ve CO X2 in hi bi tors (ro fe co xib, ce le co xib and others) we re stron gly re com men ded for the pa -tients with the high risk of pep tic ulcers. Now in di ca tions are li mi ted to the pa tients free of the risk of my ocar dial in farc -tion and others throm bo tic va scu lar events li ke stro ke. In the pa tients tre ated by pa ra ce ta mol and NSA ID wi tho ut ade quatecon trol of the pa in ad mi ni stra tion, tra ma dol (“we ak” opio id agent) can be help ful. Strong pa in in OA pa tients must be tre atedby “strong” opio ids.

In tra ar ti cu lar in jec tions of gli ko cor ti co ste ro ids are re com men ded in the ca ses with jo int ef fu sion and others cli ni calsymp toms of in flam ma tion. Vi sco sup ple men ta tion – in tra ar ti cu lar in jec tions to knee jo int and so me other jo ints of hy alu -ro nan and hy lan de ri va ti ves - ha ve ef fect of al le via ting pa in and im pro ving func tion in ma jo ri ty of tre ated pa tients. Chon -dro pro tec ti ve ef fect of this spe ci ments is un cer ta in.

No agent ha ve un do ub te dly chon dro pro tec ti ve ac tion. Ne ver the less a gro up of agents with pro ba ble chon dro pro tec ti vepro prie ty is wi de spre ad used. They are: glu co sa mi ne sul pha te, chon dro iti ne sul pha te, dia ce rin, pia sc le din, zi na xin andextract of Har pa go phy tum pro cum bens. They can di mi nish the symp toms of OA. Among them ef fi ca cy of glu co sa mi ne sul -pha te is the best do cu men ted.

So me agents are in expe ri men tal stu dies. Ge ne tic en gi ne ering, com plex: oste opro to ge rin -ac tva tor of li gand NF -kap pa(RANKL) and hy alu ro nic acid – me to th re xa te con ju ga tes co uld be tar ge ted as a new stra te gies for the tre at ment of OA.

L41RE FLEK SJE NA TE MAT LEC ZE NIA CHO RO BY ZWY ROD NIE NIO WEJ STA WÓW

Ba dur ski J.E.Cen trum Oste opo ro zy i Cho rób Kost no -Sta wo wych, Bia ły stok

Wy móg do sto so wa nia się le ka rza do pro ble mu i po trzeb pa cjen ta z ob ja wa mi cho ro by zwy rod nie nio wej sta wów (Oste -oar th ri tis = OA) pod po wia da lo gi kę ko lej no ści, gra da cji czy eta pów le cze nia. W pierw szym rzę dzie usu nąć/zła go dzić do -le gli wo ści bó lo we i dys funk cję sta wów, w dru gim – usi ło wać za ha mo wać pro ces de gra da cji sta wu, a w trze cim – zmi ni -ma li zo wać przy czy ny, któ re do pro wa dzi ły do OA.

Sku tecz ne prze ciw dzia ła nie przy czy nom, pro ce so wi i ob ja wom wy ma ga zna jo mo ści po szcze gól nych eta pów pa to ge -ne zy OA, a te zna ne są frag men ta rycz nie. Mo żna za ło żyć, że zde cy do wa na więk szość przy czyn OA tkwi w prze cią że niustruk tur sta wu. Pra wi dło wo ukształ to wa ne go, o zmie nio nej geo gra fii, lub o ge ne tycz nie uwa run ko wa nej, ob ni żo nej, ja ko -ści chrząst ki czy ko ści pod chrzęst nej. To pro wa dzi do ak ty wa cji ją dro we go NFκB w chon dro cy tach chrząst ki i w oste okla -stach ko ści pod chrzęst nej. Skut ku je to rów no cze snym wy da la niem i ak ty wa cją en zy mów chon dro li tycz nych i wzmo żo nąre sorp cją ko ści pod chrzęst nej to ru ją cej z ko lei dro gę in wa zji, a póź niej za mia nie szpi ku żół te go na czer wo ny, z je go skłon -no ścią do bó lo twór cze go obrzę ku. In cy den ty za pal ne struk tur sta wu to wa rzy szą ich de struk cji wio dąc do de for ma cji i dys -funk cji sta wu.

Mno gość czyn ni ków uczest ni czą cych w pa to ge ne zie zwy rod nie nia sta wów i przy czyn ich bó lu, jak rów nież od mien -ność eta pów/za awan so wa nia pro ce su OA sta no wi prze szko dę w stan da ry za cji le cze nia. Wie dza o sku tecz no ści po szcze gól -nych opcji te ra peu tycz nych wy ni ka z prze pro wa dzo nych prób kli nicz nych prze pro wa dza nych z ko niecz no ści w wy se lek -cjo no wa nych gru pach pa cjen tów i do ty czy tyl ko nie wiel kiej licz by środ ków spo śród tych sto so wa nych od sta ro żyt no ści.

Ce lem ni niej sze go opra co wa nia jest zwró ce nie uwa gi na te frag men ty de struk cji sta wów i przy czyn bó lu, szcze gól nieko la na, do tąd nie do ce nia nych, „gdyż nie by ło na nie le ku”, a któ re są po ten cjal nie mo dy fi ko wal ne. Jest gło sem w de ba cienad wie dzą z po za i nad me dy cy ną opar tą o do wo dach na uko wych w dzie dzi nie OA.

Na szcze gól ną uwa gę za słu gu ją tu czyn ni ki wpły wa ją ce na efekt ka ta bo licz ny i ana bo licz ny ak ty wa cji NFκB. Są ni mi:nie któ re le ki wa zo ak tyw ne, an ty utle nia cze, ma łe daw ki gli ko kor ty ko ste ro idów, le ki ha mu ją ce re sorp cję ko ści. Wy wie ra jąone – po twier dzo ne eks pe ry men ta mi na mo de lach zwie rzę cych i wie lo let nim sto so wa niem u lu dzi - po żą da ny efekt lecz -ni czy nie do cze ka ły się na to miast prób kli nicz nych. Po dob nie, umiej sco wie nie i cha rak ter bó lu, szcze gól nie ko la na i bio -dra, wy ma ga ją czę sto od mien ne go le cze nia. Wska zu je to na po ten cjał dia gno stycz ny wy wia du le kar skie go. Sku tecz nośćta kie go po stę po wa nia, we ry fi ku je i po twier dza lub nie, traf ność roz po zna nia przy czy ny wyj ścio wej bó lu, a to pro cen tu jedo świad cze niem i wy bo rem w na stęp nym eta pie le cze nia al ter na tyw ne go sche ma tu.

98

L41RE FLE XIONS ON TRE AT MENT OF OSTE OAR TH RI TIS

Ba dur ski J.E.Cen tre for Oste opo ro sis and Osteo -Ar ti cu lar Di se ases, Bia ly stok

The sca le, se qu en ce and de ve lop ment of tre at ment of oste oar th ri tic pa tients (Oste oar th ri tis=OA) al ways de pend on thepa tient’s ne eds and con di tion. Pa in al le via tion/eli mi na tion and jo int dys func tion tre at ment are prior to pre ven tion of jo intde te rio ra tion and eli mi na tion of the cau ses of OA.

To pre vent the cau ses, de ve lop ment and symp toms of the di se ase it is es sen tial to un der stand all sta ges of OA pa tho -ge ne sis, still our know led ge of them is par tial. It is as su med that most ca ses of OA re sult from over work of the struc tu reof a well -for med jo int with chan ged sha pe, or ge ne ti cal ly con di tio ned low qu ali ty car ti la ge or sub chon dral bo ne. It has theef fect of NFκB ac ti va tion in car ti la ge chon dro cy tes and oste oc la sts of the sub chon dral bo ne. The re sult is si mul ta ne ous se -cre tion and ac ti va tion of chon dro ly tic en zy mes and in cre ased re sorp tion of the sub chon dral bo ne pa ving the way for in va -sion and, la ter on, red bo ne mar row co nver sion to yel low bo ne mar row which is pro ne to pa in ful oede ma. Jo int struc tu rein flam ma tion is ac com pa nied by its de te rio ra tion and the se re sults in jo int dys func tion and de for ma tion.

OA tre at ment stan dar di za tion is im pe ded due to the num ber of pa tho ge nic fac tors and cau ses of pa in as well as the dif -fe rent pha ses/sta ges of de ve lop ment of the con di tion. The ef fec ti ve ness of par ti cu lar the ra pies is as ses sed on the ba sis ofcli ni cal trials which are car ried on among se lec ted pa tients and thus the know led ge ap plies to se lec ted me thods on ly.

This stu dy fo cu ses on tho se so ur ces of pa in and jo int de gra da tion (espe cial ly the knee) which ha ve be en un de re sti ma -ted be cau se „the re has be en no cu re for it”, and which are po ten tial ly mo di fia ble. It is to be a vo ice in the de ba te on me di -ci ne -ba sed know led ge and out of evi den ce ba sed me di ci ne ap ply ing to OA.

Espe cial ly im por tant are fac tors which af fect the ca ta bo lic and ana bo lic ef fect of NFκB ac ti va tion. The se are: so me va so di la tors, an tio xi dants, small do ses of glu co cor ti co ste ro ids and an ti re sor bants. Al tho ugh they ha ve a de si ra ble ef fectwhich has be en pro ven by both expe ri ments on ani mal mo dels as well as long -term the ra py on pe ople, they ha ve ne ver be en used in cli ni cal trial. The lo ca tion of pa in and its na tu re (espe cial ly the hip and the knee) re qu ire dif fe rent ap pro ach.It is do cu men ted by the dia gno stic po ten tial of anam ne sis.

The ri ght dia gno sis of the so ur ce of pa in is ve ri fied by the ef fi ca cy of the tre at ment which con se qu en tly re sults in ga ining mo re expe rien ce and the ri ght cho ice of al ter na ti ve pat tern in sub se qu ent pha se of tre at ment.

L42IN IEK CJE DO STA WO WE W CHO RO BIE ZWY ROD NIE NIO WEJ – PLA CE BO CZY LEC ZE NIE?

Ja błoń ski M.Kli ni ka Or to pe dii i Re ha bi li ta cji Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Lu bli nie

Naj czę ściej nie uda je się usta lić przy czy ny zmian zwy rod nie nio wych sta wów, któ re szcze gól nie czę sto lo ka li zu ją sięw prze dzia le przy środ ko wym ko lan ko biet po me no pau zie. Stwier dzo ne w tych sta nach nie ko rzyst ne zmia ny wła ści wo ścire olo gicz nych pły nu sta wo we go m.in. wsku tek zmniej sze nia za war to ści kwa su hia lu ro no we go sta ły się przy czy ną kli nicz -nych prób zmniej sze nia lub od wró ce nia tych za bu rzeń przez do sta wo we po da nie je go pre pa ra tów. Zmniej sze nie ob ja wówdys funk cji po wstrzyk nię ciach do sta wo wych pre pa ra tów kwa su hia lu ro no we go spra wi ło, że tę me to dę le cze nia, zwa ną wi sko su ple men ta cją, sto su je się w le kar skiej prak ty ce reu ma to lo gicz nej i or to pe dycz nej czę sto. Jej uza sad nie niem są ta kżewy ni ki ran do mi zo wa nych pro spek tyw nych ba dań wy ka zu ją cych sku tecz ność ta kie go po stę po wa nia w sto sun ku do pla ce -bo w od nie sie niu do sta wu ko la no we go. In nym spo so bem pró by mo dy fi ka cji prze bie gu na tu ral ne go cho ro by zwy rod nie -nio wej sta wów są do sta wo we wstrzyk nię cia pre pa ra tów gli ko kor ty ko ste ro idów w za wie si nie mi kro kry sta licz nej o przed -łu żo nym dzia ła niu. Okres zmniej sze nia do le gli wo ści bó lo wych w po rów na niu z wi sko su ple men ta cją pod czas ta kie go le cze nia zmian zwy rod nie nio wych sta wu ko la no we go jest krót szy, a wie lu au to rów wska zu je na za gro że nia zwią za ne z ka ta bo licz nym wpły wem gli ko kor ty ko ste ry dów na tkan ki łącz ne, w tym chrząst kę sta wo wą. Wy da je się, że zja wi ska wy -stę pu ją ce w in nych du żych sta wach uza sad nia ją eks tra po la cję wy ni ków ba dań nad sta wa mi ko la no wy mi na in ne.

L42IN TRA AR TI CU LAR IN JEC TIONS FOR DE GE NE RA TI VE JO INT DI SE ASE – A ME RE PLA CE BO?

Ja błoń ski M.Kli ni ka Or to pe dii i Re ha bi li ta cji Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Lu bli nie

De ge ne ra ti ve jo int di se ase usu al ly re ma ins idio pa thic. The ty pi cal exam ple of this pa tho lo gy oc curs in me dial com part -ment of the knee jo int of post me no pau sal wo men. The rhe olo gi cal pro per ties of the sy no vial flu id dec li ne in jo int de ge ne -ra tion and pre su ma bly are re la ted to de cre ase of hy alu ro nic acid con tent. So tre at ment with in tra ar ti cu lar in jec tions of this

99

sub stan ce se ems to be ju sti fied. The ear ly re sults, con fir med la ter by ran do mi zed con trol led stu dies, en co ura ged cli ni cians ofrheu ma to lo gy and or tho pe dics to wi de ly use this me thod of al le via ting symp toms of pa in and jo int stif f ness. In tra ar ti cu lar in -jec tions of gli co cor ti co ste ro ids, pre do mi nan tly as mi cro cry stal li ne su spen sion, are de fi ni te ly less ef fec ti ve and car ry bur denof po ten tial ly se rio us lo cal and ge ne ral si de -ef fects. Ne edles to say such tre at ments co uld be ap plied to other jo ints.

L43PE SR PEK TY WY ZA STO SO WA NIA NO WYCH TE RA PII W LEC ZE NIU CHO RO BY ZWY ROD NIE NIO WEJ STA WÓW

Fi li po wicz -So snow ska A.Kli ni ka i Po li kli ni ka Reu ma to lo gii In sty tu tu Reu ma to lo gii im.Prof.E.Re icher w War sza wie

Cho ro ba zwy rod nie nio wa sta wów (oste oar tro za) jest naj czę ściej wy stę pu ją cą cho ro bą sta wów, istot ną przy czy ną nie -peł no spraw no ści i po wa żnym pro ble mem spo łecz no -eko no micz nym. Głów ny mi szyb ko dzia ła ją cy mi le ka mi, za le ca ny miw re ko men da cjach le cze nia cho ro by zwy rod nie nio wej sta wów są le ki prze ciw bó lo we (ace ta mi no fen) oraz nie ste ro ido wele ki prze ciw za pal ne (NLPZ). Le ki wol no dzia ła ją ce dzie lą się na le ki: mo dy fi ku ją ce ob ja wy cho ro by i mo dy fi ku ją ce prze -bieg cho ro by wpły wa ją ce pro spek tyw nie na za ha mo wa nie pro gre sji zmian ra dio lo gicz nych. Do nie sie nie jest prze glą demli te ra tu ro wym ostat nich ba dań nad sku tecz no ścią no wych te ra pii sto so wa nych w le cze niu cho ro by zwy rod nie nio wej sta -wów. Ak tu al ne ba da nia nad sto so wa niem siar cza nu glu ko za mi ny (GU IDE Stu dy) wy ka za ły istot nie więk szą je go sku tecz -ność w eli mi na cji ob ja wów cho ro by w po rów na niu z ace ta mi no fe nem i pla ce bo. Siar czan glu ko za mi ny sto so wa ny w tymba da niu był le kiem prze pi sy wa nym na re cep ty, mi mo że wie le pre pa ra tów glu ko za mi ny jak chlo ro wo do rek glu ko za mi nysą trak to wa ne ja ko su ple ment die ty, po sia da ją in ny skład i in ny spo sób daw ko wa nia. Wy ni ki ba dań nad in ny mi pre pa ra ta -mi glu ko za mi ny, prze pro wa dzo ne zo sta ły na ma łych gru pach cho rych i na ogół nie są po wta rzal ne, co wią że się z ró żni -ca mi far ma ceu tycz ny mi i far ma ko lo gicz ny mi.

W ran do mi zo wa nych, mię dzy na ro do wych, po dwój nie za śle pio nych ba da niach kli nicz nych wy ka za no, że dia ce re inawy ka za ła du żą sku tecz ność ja ko lek mo dy fi ku ją cy ob ja wy cho ro by u cho rych z na si lo ną bo le sno ścią sta wów ko la no wych.W in nym ba da niu (STOPP Stu dy) wy ka za no, zna mien ną re duk cję mi ni mal ne go zwę że nia sze ro ko ści szpa ry sta wo wej w gru pie cho rych z cho ro bą zwy rod nie nio wą sta wów ko la no wych, otrzy mu ją cych siar czan chon dro ity ny w po rów na niu z cho ry mi otrzy mu ją cy mi pla ce bo (0<0,0001). Od se tek cho rych z pro gre sją ra dio lo gicz ną był istot nie mniej szy w gru pieotrzy mu ją cej siar czan chon dro ity ny w po rów na niu z gru pą otrzy mu ją cą pla ce bo (28% vs 41%). Na si le nie bó lu zmniej szy -ło się istot nie u cho rych le czo nych siar cza nem chon dro ity ny w po rów na niu z gru pą przyj mu ją cą pla ce bo ( p<0,01). Wy ni -ki tych ba dań wska zu ją, że dłu go trwa ły efekt sto so wa nia siar cza nu chon dro ity ny jest sku tecz ny ja ko lek mo dy fi ku ją cy ob -ja wy cho ro by i mo dy fi ku ją cy struk tu rę chrząst ki. Sze reg ba dań pod no si ro lę za pa le nia w de struk cji sta wów u cho rych nacho ro bę zwy rod nie nio wą. In ter leu ki na 1 (IL -1) od gry wa istot ną ro lę w pro gre sji zmian sta wo wych. An ta go ni sta re cep to raIL -1 (IL -1Ra), ana kin ra oka za ła się sku tecz na w le cze niu zmian za pal nych i de struk cji sta wów u cho rych na reu ma to idal -ne za pa le nie sta wów (rzs). Ostat nio prze pro wa dzo no sze reg ba dań nad sku tecz no ścią do sta wo we go sto so wa nia ana kin ry u cho rych z cho ro bą zwy rod nie nio wą sta wów ko la no wych, jed nak wy ni ki tych ba dań są kon tro wer syj ne. In ne do nie sie niawska zu ją, że ko lej nym kan dy da tem do le cze nia cho ro by zwy rod nie nio wej rąk jest di pi ri da mol sto so wa ny w sko ja rze niu z ma ły mi daw ka mi pred ni so lo nu (CRX -102). Pre pa rat ten wy ka zał sta ty stycz nie istot ną prze wa gę w zmniej sze niu bó lu i za pa le nia w oste opo ro zie rąk w po rów na niu z pla ce bo. Ko lej ne ba da nia nad no wy mi czą stecz ka mi mo gą przy nieść zna -czą cy prze łom w le cze niu tej cię żkiej pro wa dzą cej do nie peł no spraw no ści cho ro by.

L43PER SPEC TI VES OF AP PLI CA TION OF NEW THE RA PIES IN TRE AT MENT OF OSTE OAR TH RI TIS

Fi li po wicz -So snow ska A.Kli ni ka i Po li kli ni ka Reu ma to lo gii In sty tu tu Reu ma to lo gii im.Prof.E.Re icher w War sza wie

(En glish ver sion of the abs tract not sub mit ted)

100

L44PO WI KŁA NIA NIE STE RO IDO WYCH LE KÓW PRZE CIW ZA PAL NYCH

Ga ciong Z.Ka te dra i Kli ni ka Cho rób We wnętrz nych, Nad ci śnie nia Tęt ni cze go i An gio lo giiWar szaw ski Uni wer sy tet Me dycz ny, 02-097 War sza wa, ul. Ba na cha 1a

Sło wa klu czo we: nie ste ro ido we le ki prze ciw za pal ne, cy klo ok sy ge na za, in hi bi to ry pom py pro to no we

Sza cu je się, że kil ka pro cent ho spi ta li za cji wy ni ka z dzia łań nie po żą da nych le ków, wśród któ rych pra wie 1/3 sta no wiąnie ste ro ido we le ki prze ciw za pal ne (NLPZ). Więk szość dzia łań nie po żą da nych wy ni ka z pod sta wo we go me cha ni zmu dzia -ła nia, czy li z ha mo wa nia ak tyw no ści cy klo ok sy ge na zy dla te go trud no jest wy brać naj bez piecz niej sze go przed sta wi cie la tejgru py. Do naj częst szych po wi kłań na le żą uszko dze nie bło ny ślu zo wej prze wo du po kar mo we go (gór ne go i dol ne go od cin -ka), spa dek prze są cza nia kłę busz ko we go i nie wiel ki wzrost ci śnie nia tęt ni cze go lecz nie ko rzyst ne na stęp stwa sto so wa niaNLPZ mo gą do ty czyć wszyst kich ukła dów i na rzą dów. Wpro wa dze nie se lek tyw nych in hi bi to rów COX -2 wią że się z mniej szym za gro że niem po wi kła nia mi ze stro ny prze wo du po kar mo we go lecz nie sie ze so bą zna czą ce ry zy ko zda rzeńser co wo -na czy nio wych. Po nad to, u pa cjen tów ma ją cych wska za nia do wtór nej pre wen cji przy uży ciu kwa su ace ty lo sa li -cy lo we go NLPZ sto so wa ne NLPZ po da ne przed daw ką aspi ry ny mo gą wy wo łać opor ność na ten lek.

Ry zy ko wy stą pie nia ob ja wów tok sycz nych za le ży od współ ist nie ją cych scho rzeń, daw ki le ku i cza su po da wa nia orazrów no cza so we go sto so wa nia in nych le ków (do ust ne an ty ko agu lan ty, gli ko kor ty ko ste ro idy, SIRS). Na le ży pa mię tać, żeprze wle kłe po da wa nie in hi bi to rów pom py pro to no wej ce lem re duk cji ry zy ka krwa wień zwięk sza za gro że nie za ka żeń bak -te ryj nych je lit oraz zła mań ko ści.

NLPZ po zo sta ją na dal pod sta wo wy mi środ ka mi w te ra pii bó lu i ob ja wów sta nu za pa le nia, po ja wia ją się ta kże no wewska za nia dla tej gru py jak pre wen cja no wo two rów je li ta gru be go. To czą ce się ba da ni po zwo lą oce nić za gro że nie naj groź -niej szy mi po wi kła nia mi ze stro ny ukła du krą że nia.

L44TO XI CI TY OD NON -STE RO IDAL AN TI -IN FLAM MA TO RY DRUGS

Ga ciong Z.De part ment of In ter nal Me di ci ne, Hy per ten sion and Va scu lar Di se asesWar saw Me di cal Uni ver si ty, 1a Ba na cha Stre et, 02-097 War saw, Po land

Key words: non -ste ro idal an ti -in flam ma to ry drugs (NSA ID), cyc lo xy ge na se, pro ton pump in hi bi tors

It has be en es ti ma ted that from 5 to 7 per cent of ho spi tal ad mis sions are re la ted to ad ver se ef fects of drugs, and of the -se ho spi ta li za tions, tho se that re sult from ga stro in te sti nal, ne rvo us sys tem, re nal, or al ler gic ef fects of aspi rin or non -aspi -rin NSA IDs are re spon si ble for ap pro xi ma te ly 30 per cent. Ma jo ri ty of the to xic ef fects of the NSA IDs are re la ted to the irma in mo de of ac tion, the in hi bi tion of pro sta glan din syn the sis, the re fo re dif fi cult to na me the „sa fest” NSA ID. The mostfre qu ent com pli ca tions ic lu de mu co sal in ju ry in up per and lo wer ga stro in te sti nal tract, re duc tion in glo me ru lar fil tra tion ra te and sli ght in cre ase of blo od pres su re, ho we ver any or gan or sys tem may be af fec ted.

Ad mi ni stra tion of se lec ti ve COX -2 in hi bi tors re du ces the num ber of ga stro in te sti nal com pli ca tions but car ries a sub -stan tial risk of car dio va scu lar in ci dents. Mo re over, in pa tients ta king ace ty lo sa li cy lic acid for car dio pro tec tion, NSA IDSad mi ni ste red be fo re aspi rin may cau se „ aspi rin re si stan ce”.

Risk of de ve lo ping to xi ci ty de pends on do se and du ra tion of tre at ment, con co mi tant di se ases and as so cia ted the ra py(par ti cu lar ly gli co cor ti co ste ro ids, an ti co agu lants, SIRS). It sho uld be em pha si zed that pro phy la xy sis with pro ton pump in -hi bi tors re du ces the num ber of GI ble edings but in cre ases the risk of in te sti nal bac te rial in fec tions and bo ne frac tu res.

NSA IDs still re ma in the ma jor the ra pu tic gro up in pa tients with pa in of va rio us ori gin and cli ni cal man fe sta tions of in -flam ma to ry re ac tion. On go ing cli ni cal trials in the gro up with high car dio va scu lar risk al low to the ir sa fe ty and to xi ci ty.

101

L45PUL SED SI GNAL THE RA PY FOR THE TRE AT MENT OF OSTE OAR TH RI TIS: DO UBLE -BLIND AND CLI NI CAL STU DY RE SULTS IN 70,000 PA TIENTS

Mar koll R., To ohil T., Lin dec ken D.

GPM, In fi no med Re se arch, Ro ute de Se te, BP 100, F -34540 Ba la ruc, Fran ce

Key words: PST, oste oar th ri tis, car ti la ge, col la gen, pa in

In tro duc tion. Do uble -blind cli ni cal trials and other open la bel ran do mi zed stu dies we re con duc ted in the USA, Ca - nada, Fran ce, Ita ly and Ger ma ny, to de ter mi ne the ef fec ti ve ness of a spe ci fic pul sed elec tro ma gne tic field cal led Pul sed Si gnal The ra py (PST) which con si sts of a pul sed DC ma gne tic field: 0.28 W., max. 20 gauss; 5-24 Hz; qu asi -rec tan gu larwa ve -form, for the tre at ment of oste oar th ri tis of the knee, hip, lo wer back and ce rvi cal spi ne. Pre vio us stu dies had shownthat chan ges in pla ce bo gro ups had less sta ti sti cal si gni fi can ce at the end of tre at ment, and had lost sta ti sti cal si gni fi can cefor most va ria bles at the one -month fol low -up. In con trast, tre at ment gro ups con si sten tly de mon stra ted sta ti sti cal si gni fi -cant and su sta ined be ne fits.

Ma te rial, Me thods. Con trol led do uble -blind and ob se rva tio nal open la bel stu dies we re un der ta ken by Drs. Da vid H.Trock and Al fred J. Bol let at Dan bu ry Ho spi tal, Conn. USA (Te aching Af fi lia te of Yale Uni ver si ty Scho ol of Me di ci ne);Ce cil Her schler, Uni ver si ty of Van co uver, Ca na da; Prof. Men kes, Co chin Ho spi tal, Pa ris, Fran ce; Prof. E. Ra da el li, Ospe -da le Ni gu ar da – Ca Gran da, Mi lan, Ita ly; Prof. Fhr. Von Gump pen berg, Uni ver si ty Scho ol of Me di ci ne , Mu nich, Ger ma -ny; Prof. Ra iner Breul, Lu dwigs Ma xi mil lian Uni ver si ty Scho ol of Me di ci ne, Mu nich, Ger ma ny; Prof. D. Schup pan, Uni -ver si ty of Er lan gen, Ger ma ny; Prof. M. Fa en sen, Au gu ste -Vic to ria Te aching Ho spi tal, Ber lin, Ger ma ny; Prof. M. Sit tin ger,Hum boldt Uni ver si ty, Ber lin, Ger ma ny; Drs. F. Ne ruc ci, A. Fio ra van ti, C. To fi, K. Rie ge schi and Prof. R. Mar co lon go, In -sti tu te of Rheu ma to lo gy, Uni ver si ty of Sie na, Sie na, Ita ly. The LMU, Mu nich, Ger ma ny two year mul ti -cen ter cli ni calstudy pro du ced da ta from >30,000 pa tients.

Re sults. In i tial ly, 18 half -ho ur tre at ments and then a 9 one -ho ur tre at ment pro gram, (ac ti ve or pla ce bo in the do uble --blind and ac ti ve in the open la bel stu dies) we re con duc ted in se ven ty tho usand pa tients over a ten year pe riod in the USA,Ca na da and Eu ro pe. Pa in was eva lu ated using WO MAC and la ter OME RACT III va li da ted in stru ments of out co me me -asu res. Func tio na li ty was me asu red using WO MAC and mo di fied Rit chie sca les, as well as glo bal eva lu ations of im pro ve -ment by the pa tient and exa mi ning phy si cian.

Mat ched pa ir te sts and other sta ti sti cal ana ly sis sho wed extre me ly si gni fi cant chan ges from ba se li ne for the tre ated pa -tients ir re spec ti ve of the jo int tre ated. The chan ges in the pla ce bo pa tients sho wed les ser de gre es of sta ti sti cal si gni fi can ceat the end of tre at ment, and had lost si gni fi can ce for most va ria bles at the one month fol low up. The open la bel ana ly sisand re sults we re con si stent with the do uble -blind re sults.

Conc lu sion. Pul sed Si gnal The ra py tre at ment pro vi des si gni fi cant im pro ve ment in pa in and li mi ta tion of mo tion, thetwo ma jor com pla ints of pa tients suf fe ring from oste oar th ri tis of the knee, hip, lo wer back and ce rvi cal spi ne. It is not as so cia ted with any di scom fort or si de ef fects and long -term fol low -up eva lu ation has con fir med its sa fe ty and su sta inedim pro ve ment. PST is a pa ten ted, non -in va si ve tre at ment that sho uld not be con fu sed with other ap pro aches or de vi ces fre -qu en tly de scri bed or re fer red to as Pul sed Elec tro ma gne tic Field The ra py.

L46SKU TECZ NOŚĆ PRZE CIWZ ŁA MA NIO WA IBAN DRO NIA NU

Czer wiń ski E.1,2, Osie le niec J.2

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WOZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Sło wa klu czo we: zła ma nia, oste opo ro za, iban dro nian, bis fos fo nia ny, bis fos fo nia ny do żyl nie

Wstęp. Bis fos fo nia ny na le żą do le ków naj czę ściej sto so wa nych w oste opo ro zie. Pro ble mem jest jed nak ucią żli wy spo -sób przyj mo wa nia wy ni ka ją cy z ich bar dzo sła be go wchła nia nia się oraz ry zy ka wy stą pie nia po wi kłań ze stro ny prze wo -du po kar mo we go. Po wo du je to, że te ra pię co dzien ną po ro ku kon ty nu uje tyl ko 31,7% a ty go dnio wą 44,2% (alen dro nian,ri se dro nian). Wy so ka sku tecz ność te ra peu tycz na iban dro nia nu po zwa la na po da wa nie daw ki raz w mie sią cu do ust nie jak i raz na kwar tał do żyl nie. Wpro wa dze nie te go ty pu daw ko wa nia opar to na po zy tyw nych wy ni kach ba da nia daw ki co dzien -nej iban dro nia nu (BO NE).

Wpływ iban dro nia nu na zła ma nia krę go słu pa i zła ma nia po za krę go weW ba da niu BO NE (Oral Iban dro na te Oste opo ro sis ver te bral frac tu re trial in North Ame ri ca and Eu ro pe) wy ka za no

sku tecz ność prze ciw zła ma nio wą iban dro nia nu. By ło to ba da nie 3-let nie, wie lo ośrod ko we, po dwój nie za śle pio ne, ran do mi -zo wa ne, kon tro lo wa ne pla ce bo. Ba da nie prze pro wa dzo no w 73 ośrod kach w Eu ro pie (w tym w 5 w Pol sce) i Ame ry ce Pół -

102

noc nej. Do ba da nia włą czo no 2.946 ko biet bę dą cych 5 lat po me no pau zie w śred nim wie ku 69 lat (55-80), któ re w ba da -niu den sy to me trycz nym mia ły T -sco re < –2,0 do -5,0 w co naj mniej jed nym krę gu L1 -L4 oraz 1-4 zła ma nia krę go we w od cin ku Th4 -L4. Głów nym ce lem ba da nia by ło wy ka za nie zmniej sze nia ry zy ka no wych zła mań krę gów po 3 la tach orazoce na bez pie czeń stwa te ra pii do ust nej 2,5 mg co dzien nie. Po okre sie 3 lat stwier dzo no wzrost BMD krę go słu pa o 6,5% i o 2,8% w bli ższym koń cu ko ści udo wej (szyj ka). Zmniej sze nie ry zy ka zła ma nia krę gów wy no si ło 62% (9,6% w gru piepla ce bo i 4,7% w gru pie le czo nych). Ry zy ko zła mań po za krę go wych u osób z BMD bli ższe go koń ca ko ści udo wej T -sco re<–3,0 by ło ob ni żo ne o 69% (gru pa pla ce bo 18%, gru pa le czo na 6%). Wy ka za no zna mien ny wpływ iban dro nia nu na ob ni -że nie po zio mu mar ke rów ob ro tu kost ne go: C -te lo pep tyd łań cu cha al fa ko la ge nu ty pu 1 (sCTX) zmniej szył się o 65,3%,zaś oste okal cy na o 35,8%. Czę stość zda rzeń nie po żą da nych nie ró żni ła się zna mien nie sta ty stycz nie po mię dzy gru pą le -czo nych, a pla ce bo. Naj częst szy mi ob ja wa mi nie po żą da ny mi w obu gru pach by ły: nie straw ność, nud no ści, ból w prze wo -dzie po kar mo wym, wy mio ty.

Po da wa nie iban dro nia nu raz w mie sią cu Bez pie czeń stwo i sku tecz ność daw ki sto so wa nej raz w mie sią cu i raz na kwar tał wy ka za no na za sa dzie kon cep cji po -

mo sto wej. Opar ta jest ona na fak cie, że efekt prze ciw zła ma nio wy za le ży przede wszyst kim od wzro stu BMD i ob ni że niare sorp cji ko ści udo ku men to wa nej zmniej szo nym po zio mem mar ke rów ob ro tu kost ne go. Przyj mu je się za tem że, je że lipew na daw ka te go sa me go le ku po da wa na w spo sób prze ry wa ny (np. raz w ty go dniu) ma po dob ny wpływ na gę stość mi -ne ral ną ko ści i na po ziom mar ke rów ob ro tu kost ne go jak daw ka co dzien na, któ rej sku tecz ność prze ciw zła ma nio wa jestudo wod nio na, to mo żna przy jąć, że sku tecz ność daw ki prze ry wa nej bę dzie po dob na.

Sku tecz ność lecz ni cza daw ki iban dro nia nu sto so wa ne go do ust nie raz w mie sią cu oce nio no w ba da niu MO BI LE (Mon -th ly Oral IBan dro na te in La diEs), w któ rym wzię ło udział 1.609 ko biet w wie ku 68 lat (55-80 lat), ze śred nim BMD w L2 -L4 wskaź nik T<-2,5 do -5,0. Kry te ria mi wy łą cze nio wy mi by ły tyl ko cię żkie za bu rze nia żo łąd ko wo -je li to we tj. wy -ma ga ją ce ho spi ta li za cji lub trans fu zji, zaś udzia łu w ba da niu nie wy klu cza ły obec ne sła bo na si lo ne za bu rze nia żo łąd ko wenp. nie straw ność opa no wa ne le cze niem lub wy go jo ne owrzo dze nie Po rów na no wy nik le cze nia w gru pach cho rych przyj -mu ją cych daw ki 100 mg i 150 mg raz w mie sią cu do gru py otrzy mu ją cej 2,5 mg co dzien nie. Po uzy ska niu sa tys fak cjo nu -ją cych wy ni ków po dwóch la tach ba da nie przed łu żo no do 5 lat w gru pach otrzy mu ją cych 100 i 150 mg. Względ ny wzrostBMD krę go słu pa w gru pie otrzy mu ją cej 150 mg wy no sił po 2 la tach 6,4% po 3 la tach 7,4 po 5 la tach 8,4%. W szyj ce ko -ści udo wej wzrost wy no sił od po wied nio 2,7%; 3,5%, 3,2 %. Czę stość zda rzeń nie po żą da nych by ła po dob na i nie ró żni łasię zna mien nie mię dzy dwo ma gru pa mi.

Po da wa nie iban dro nia nu raz na kwar tałSku tecz ność te ra peu tycz na daw ki i.v. 2 mg co 2 mie sią ce lub 3 mg co 3 mie sią ce po rów na no do wy ni ków le cze nia

w daw ce co dzien nej p.o. 2,5 mg. w ba da niu DI VA (Do sing In tra Ve no us Ad mi ni stra tion) w któ rym wzię ło udział 1.395osób. W gru pie osób, któ re otrzy my wa ły daw kę 3 mg wzrost BMD w krę go słu pie lę dźwio wym po 2 la tach wy niósł– 6,3%,po 3 la tach 7%, a po 5 la tach 8,1%. W szyj ce ko ści udo wej wzrost ten wy no sił po 2 la tach – 2,8%, po 3 la tach – 3,3%, po5 la tach 3,4%.

Po rów na nie sku tecz no ści iban dro nia nu raz w mie sią cu do bis fos fo nia nów raz w ty go dniuW re tro spek tyw nym ba da niu VI BE (eVa lu ation of Iban dro na te Ef fi ca cy) po rów na no wy ni ki le cze nia iban dro nia nem

raz w mie sią cu do bis fos fo nia nu (alen dro nian, ri se dro nian) raz w ty go dniu. Po pu la cja le czo nych iban dro nia nem raz w mie -sią cu wy no si ła 7.345, na to miast bis fos fo nia nem raz w ty go dniu 56.832. Czę stość zła mań bli ższe go koń ca ko ści udo wej i po za krę go wych u cho rych le czo nych iban dro nia nem nie ró żni ła się od osób le czo nych alen dro nia nem co ty dzień. Na to -miast czę stość zła mań krę go słu pa by ła zna mien nie ni ższa w przy pad ku iban dro nia nu raz w mie sią cu w po rów na niu do bis -fos fo nia nów raz w ty go dniu.

Pod su mo wa nie. Le cze nie iban dro nia nem zmniej sza o 62% względ ne ry zy ko zła mań krę go wych w po rów na niu do pla -ce bo. Re duk cja zła mań po za krę go wych w gru pie pod wy ższo ne go ry zy ka wy nio sła 69%. Daw ka do ust na raz w mie sią cu(150 mg) wy ka za ła po dob ny wzrost BMD w krę go słu pie i szyj ce ko ści udo wej w po rów na niu do daw ki dzien nej a daw kado żyl na raz na kwar tał (3.0mg) po wo do wa ła na wet wy ższy wzrost BMD niż daw ka dzien na. Re duk cja po zio mu mar ke rówob ro tu kost ne go by ła po dob na we wszyst kich gru pach. W okre sie 5 lat le cze nia daw ka mie sięcz ną oraz kwar tal na ob ser -wo wa no sta ły wzrost BMD we wszyst kich lo ka li za cjach. W ba da niu pro spek tyw ny udo ku men to wa no brak ró żni cy w czę -sto ści zła mań bli ższe go koń ca ko ści udo wej i ni ższą czę stość zła mań krę go wych w gru pie pa cjen tek le czo nych iban dro -nia nem raz mie sią cu w po rów na niu z bis fos fo nia nem raz w ty go dniu.

103

L46AN TI FRAC TU RE EF FI CA CY OF IBAN DRO NA TE

Czer wiń ski E.1,2, Osie le niec J.2

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra kow, Po land2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra kow, Po land, www.kcm.pl

Key words: frac tu res, oste opo ro sis, iban dro na te, bi spho spho na te i.v.

In tro duc tion. Bi spho spho na tes be long to the me di ca tions most often pre scri bed to tre at oste opo ro sis. The pro blemhow e ver is the in co nve nient me thod of ad mi ni stra tion due to the ir ve ry low ab sorp tion and risk of ga stro in te sti nal com pli -ca tions. This cau ses that da ily the ra py after a year con ti nu es on ly 31.7% and we ekly 44.2% of pa tients (alen dro na te, ri sen -dro na te). High the ra peu tic ef fi ca cy of iban dro na te al lows to ad mi ni ster it on ce mon th ly p.o. as well as on ce qu ar ter ly p.o.In tro duc tion of this me thod of do sing was ba sed on the po si ti ve re sults of the stu dy of da ily iban dro na te (BO NE).

Ef fect of iban dro na te on spi nal frac tu res and non -spi nal frac tu resAn ti frac tu re ef fi ca cy of iban dro na te was pro ved in BO NE stu dy (Oral Iban dro na te Oste opo ro sis ver te bral frac tu re

trial in North Ame ri ca and Eu ro pe). This was a 3-year, mul ti -cen te red, do uble blind, ran do mi zed, pla ce bo con trol led study.The stu dy was car ried out in 73 cen ters in Eu ro pe (in c lu ding 5 in Po land) and North Ame ri ca. En rol led we re 2,946 wo menafter me no pau se of ave ra ge age 69 years (55-80), who se den si to me try me asu re ments sho wed T -sco re <-2,0 to -5.0 in atleast one ver te bra L1 -L4 and had from 1 to 4 ver te bral frac tu res in sec tion Th4 -L4. The ma in aim of the stu dy was to provea de cre ase in risk of spi nal frac tu res after 3 years and es ti ma tion of sa fe ty of oral the ra py 2.5 mg da ily. After 3-year periodof tre at ment it was sta ted that the re was an in cre ase of BMD in spi ne by 6.5% and by 2.8% in pro xi mal fe mur (neck). A de cre ase of ver te bra frac tu re risk was 62% (9,6% in pla ce bo gro up and 4,7% in tre at ment gro up). The risk of non -ver te -bral frac tu res in per sons with BMD in pro xi mal fe mur T -sco re <-3.0 was re du ced by 69% (pla ce bo gro up 18%, tre at mentgro up 6%). A si gni fi cant ef fect of iban dro na te on a de cre ase of bo ne tur no ver mar ker le vels was shown. C -te lo pep ti de ofal pha col la gen ty pe 1 cha in (sCTX) was re du ced by 65.3%, and oste ocal cin by 35.8%. The fre qu en cy of ad ver se eventswas not cha rac te ri sti cal ly sta ti sti cal ly dif fe rent be twe en the tre at ment and pla ce bo gro ups. The most fre qu ent ad ver seevents in both the se gro ups we re: in di ge stion, na usea, pa in in ga stro in te sti nal track, vo mi ting.

Iban dro na te on ce mon th lyEva lu ation of ef fi ca cy and sa fe ty of on ce mon th ly and on ce qu ar ter ly do se was pro ved on the ba sis of brid ging con -

cept. It is ba sed on the fact that an ti frac tu re ef fi ca cy de pends mo stly on an in cre ase of BMD and a de cre ase of bo ne re sorp -tion do cu men ted by a re du ced le ver of bo ne tur no ver mar kers. It is as su med that if a cer ta in tho se of the sa me me di ca tionad mi ni ste red in an in ter mit tent way (e.g. on ce we ekly) has a si mi lar ef fect on bo ne mi ne ral den si ty and on a le vel of bo netur no ver mar kers as a da ily do se, which an ti frac tu re ef fi ca cy is pro ved, it can be ac cep ted that the ef fi ca cy of in ter mit tentdo se will be si mi lar.

Tre at ment ef fi ca cy of iban dro na te on ce mon th ly p.o. was es ti ma ted in MO BI LE (Mon th ly Oral IBan dro na te in La diEs)stu dy in which par ti ci pa ted 1,609 wo men aged on ave ra ge 68 years (55-80) with an ave ra ge BMD in L2 -L4, T -sco re <-2.5to -5.0. The exc lu sion cri te rion was on ly ga stro -in te sti nal di stur ban ces re qu iring ho spi ta li za tion or trans fu sion, whe re as thepar ti ci pa tion in the stu dy did not exc lu de cur rent sto mach di stur ban ces such as in di ge stion con trol led with tre at ment, curedulce ra tion. The re sult of tre at ment com pa red in gro ups of pa tients re ce iving do ses of 100 mg and 150 mg on ce mon th lyand the gro up re ce iving 2.5 mg da ily. After ob ta ining sa tis fy ing re sults after 2 years the stu dy was exten ded to 5 years ingro ups re ce iving 100 and 150 mg. Re la ti ve in cre ase of BMD in spi ne in a gro up re ce iving 150 mg after 2 years was 6.4%,after 2 years – 7.4%, after 5 years – 8.4%. In fe mo ral neck the in cre ase was re la ti ve ly 2.7%, 3.5%, 3.2%. The fre qu en cyof ad ver se events was si mi lar and did not si gni fi can tly dif fer be twe en both gro ups.

Iban dro na te on ce qu ar ter lyThe ra peu tic ef fi ca cy of do se i.v. 2 mg eve ry 2 mon ths or 3 mg eve ry 3 mon ths was com pa red to the re sults of tre at ment

with da ily oral p.o. do se 2.5 mg in DI VA (Do sing In tra Ve no us Ad mi ni stra tion) stu dy in which par ti ci pa ted 1,395 per sons.In a gro up of per sons who re ce ived 3 mg do se the in cre ase of BMD in lum bar spi ne after 2 years was 6.3%, after 3 years7% and after 5 years 8.1%. In the fe mo ral neck this in cre ase was after 2 years – 2.8%, 3 years – 3.3%, after 5 years 3.4%.

Com pa ri son of the ef fi ca cy of iban dro na te on ce mon th ly to bi spho spho na tes on ce we eklyIn the re tro spec ti ve VI BE stu dy (eVa lu ation of Iban dro na te Ef fi ca cy) the re sults of tre at ment with iban dro na te on ce

mon th ly to bi spho spho na te (alen dro na te, ri se dro na te) on ce we ekly was com pa red. The po pu la tion tre ated with iban dro na -te on ce we ekly was 7345 and with bi spho spho na te on ce we ekly – 56832. The in ci den ce of pro xi mal fe mur frac tu res andnon -ver te bral frac tu res in pa tients tre ated with iban dro na te did not dif fer from pa tients tre ated with alen dro na te eve ry week.Ho we ver, the in ci den ce of ver te bral frac tu res was si gni fi can tly lo wer in the ca se of iban dro na te on ce mon th ly, as com pa -red to bi spho spho na tes on ce we ekly.

Sum ma ry. Tre at ment with iban dro na te de cre ases the re la ti ve risk of ver te bral frac tu res by 62%, as com pa red to pla ce -bo. Re duc tion of non -ver te bral frac tu res in the high risk gro up amo un ted to 69%. Oral do se on ce mon th ly (150 mg) sho -wed a si mi lar in cre ase of BMD in the spi ne and fe mo ral neck as com pa red to the da ily do se, and the in tra ve no us do se one

104

a qu ar ter (0.3 mg) cau sed an even gre ater in cre ase of BMD than the da ily do se. The re duc tion of bo ne tur no ver mar kerswas si mi lar in all gro ups. In the pe riod of 5 year tre at ment with the da ily and qu ar ter ly do se, a con stant in cre ase of BMDwas ob se rved in all lo ca li za tions. The lack of dif fe ren ce in the in ci den ce of pro xi mal fe mur frac tu res and lo wer in ci den ceof ver te bral frac tu res in the gro up of pa tients tre ated with iban dro na te on ce mon th ly as com pa red to bi spho spho na tes oncewe ekly was do cu men ted in the pro spec ti ve stu dy.

L47PRAK TYCZ NE PRO BLE MY DŁU GO TER MI NO WE GO LEC ZE NIA OSTE OPO RO ZY

Se we ry nek E.Za kład Za bu rzeń En do kryn nych i Me ta bo li zmu Kost ne go, Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Oste opo ro za jest po wa żnym me dycz nym pro ble mem sta rze ją ce go się spo łe czeń stwa. Nie wła ści wie pro wa dzo na pre -wen cja i le cze nie pro wa dzi do zwięk szo ne go ry zy ka zła mań i zwięk sze nia śmier tel no ści. Dłu go ter mi no wa te ra pia wy ma -ga za an ga żo wa nia w pro ces te ra peu tycz ny za rów no le ka rza, jak i pa cjen ta oraz wska za na jest ich edu ka cja. Po pra wa re la -cji pa cjent -le karz znaj du je od zwier cie dle nie w po pra wie prze strze ga nia za sad te ra pii co prze kła da się na po pra wę gę sto ścimi ne ral nej ko ści i po pra wę ja ko ści ży cia pa cjen tów z oste opo ro zą.

Wy ka za no, iż wy go da i rzad sze po da wa nie le ku po pra wia prze strze ga nie te ra pii. Zmia na for my bis fos fo nia nów z co -dzien nej, na co ty go dnio wą, czy co ty go dnio wej na co mie sięcz ną po pra wia za rów no sys te ma tycz ność, jak i wy trwa łość w przyj mo wa niu le ku. Zmniej sze niu ule ga ją ta kże ob ja wy nie po żą da ne. Istot ną ro lę od gry wa ta kże pre fe ren cja i współ de -cy do wa nie pa cjen tów o for mie le cze nia, a ta kże wła ści we mo ni to ro wa nie prze bie gu cho ro by. Wy ka za no, iż pa cjen ci pre -fe ru ją bar dziej for mę co mie sięcz ną (iban dro nian) nad ich po sta cią co ty go dnio wą (alen dro nian).

Na pod sta wie prze pro wa dzo nych przez nas ob ser wa cji wy ka za li śmy, iż pa cjen ci przyj mu ją cy iban dro nian do żyl nie co3 mie sią ce naj le piej prze strze ga ją te ra pii. Po twier dza ją to ob ser wa cje in nych au to rów. Stwier dzo no, iż pa cjen ci bio rą cyudział w pro gra mach, otrzy mu ją cy lek w trak cie ho spi ta li za cji są le piej mo ni to ro wa ni i mo ty wo wa ni do utrzy ma nia le cze -nia. Wy ni ki na szych wcze śniej szych prac pod kre śla ją, iż te ra pia do ust na co ty go dnio wa jest le piej prze strze ga na w po rów -na niu do co dzien ne go przyj mo wa nia le ku, zwłasz cza w przy pad ku do bre go mo ni to ro wa nia. Po nad to, spo sób ko mu ni ko -wa nia le ka rza z pa cjen tem oraz ak cep ta cja cho ro by i za sad le cze nia przez pa cjen ta po pra wia prze strze ga nie te ra pii.

L47PRAC TI CAL IS SU ES OF LONG -TERM OSTE OPO RO SIS THE RA PY

Se we ry nek E.De part ment of En do cri ne Di sor ders and Bo ne Me ta bo lism, Me di cal Uni ver si ty of Łódź

Oste opo ro sis is a se rio us me di cal pro blem of age ing po pu la tion. In ap pro pria te pre ven tion and the ra py le ad to hi gherfrac tu re ri sks and in cre ased mor ta li ty ra tes. Long -term the ra py de mands an ac ti ve in vo lve ment of both phy si cian and pa -tient in the the ra peu tic pro cess, to ge ther with pro per ly tar ge ted edu ca tio nal sup port. An im pro ved pa tient -phy si cian re la -tion is re flec ted in bet ter ad he ren ce to the ra peu tic re com men da tions, even tu al ly re sul ting in im pro ved bo ne mi ne ral den si -ty and su pe rior li fe qu ali ty of pa tients with oste opo ro sis.

It has be en de mon stra ted that the com fort of less fre qu ent drug ad mi ni stra tion im pro ves the ad he ren ce to the ra py. Thetrans i tion from da ily to we ekly or from we ekly to mon th ly re gi men of bi spho spho na te ad mi ni stra tion im pro ves both com -plian ce and per si sten ce. The ac co unt of pa tient’s pre fe ren ces and sha red de ci sions of pa tient and phy si cian, re gar ding theform of tre at ment, to ge ther with ef fec ti ve mo ni to ring of the co ur se of di se ase play ve ry im por tant ro les for com plian ce andfa vo ura ble the ra py out co me. It has be en pro ven that pa tients pre fer the mon th ly bi spo spho na te re gi men (iban dro na te) towe ekly re gi men (alen dro na te).

Fol lo wing our ob se rva tions, we ha ve shown that the pa tients, who re ce ive i.v. iban dro na te the ra py eve ry three mon ths,re ve al the best com plian ce sco res; it has al so be en con fir med in re ports of other au thors. It has be en ob se rved that the pa -tients who par ti ci pa te in the ra peu tic pro gram mes and re ce ive drugs du ring ho spi ta li sa tion are bet ter mo ni to red and mo ti -va ted to the ra py con ti nu ation. The re sults of our ear lier stu dies un der li ne the fact that we ekly oral re gi men is bet ter per ce -ived than da ily re gi men, espe cial ly in ca se of pro per di se ase mo ni to ring. Mo re over, phy si cian’s go od com mu ni ca tion skillson one hand, whi le pa tient’s ac cep tan ce of the di se ase and of the ra py prin ci ples on the other, are ve ry im por tant for suc -cess ful the ra peu tic out co me.

105

L48N -BI SPHO SPHO NA TES FRAC TU RE EF FI CA CY FO CU SING ON AN EXTEN DED DO SING THE RA PY WITH IBAN DRO NA TE

Ep ste in S. Mt Si nai Scho ol of Me di ci ne, New York, USA

Back gro und. Oste opo ro sis is a com mon, chro nic con di tion in el der ly wo men, as so cia ted with de cre ased bo ne strengthand an in cre ased risk of frac tu res.As the in ci den ce of oste opo ro sis frac tu res con ti nu es to ri se, it is im pe ra ti ve that he althca re pro fes sio nals con si der all the ra pies ef fec ti ve in re du cing the risk of frac tu re for pa tients and the bur den for he al th carere so ur ces.

The bi spho spho na tes pro vi de the lar gest an ti -re sorp ti ve ef fi ca cy of all the ra peu tic options for the tre at ment of oste opo -ro sis, with so me bi spho spho na tes pro vi ding BMD in cre ases of 7–8% and bo ne mar ker sup pres sion in the or der of 60-70%.In ad di tion, bi spho spho na tes can re du ce the ra te of new ver te bral frac tu res by 50–62%.

Iban dro na te (Bo ni va) is a po tent and ef fec ti ve n -con ta ining bi spho spho na te which is ap pro ved in ma ny co un tries forthe tre at ment of oste opo ro sis. Exten si ve prec li ni cal stu dies in vi tro and in ani mals de mon stra ted its ef fi ca cy and po ten cyin in hi bi ting bo ne re sorp tion and pre se rving and re sto ring bo ne mass at all si tes both in tra be cu lar and cor ti cal bo ne. It actsli ke other N -con ta ining bi spho spho na tes on the Me va lo nic acid pa th way in hi bi ting key en zy mes such as far ne syl di pho -spha ta se which in turn in du ces oste oc last apop to sis and di srup ting the cy to ske le tal struc tu re of oste oc la sts. Iban dro na te be -cau se of its po ten cy and bio ava ila bi li ty can be ad mi ni ste red either da ily we ekly or mon th ly and even in tra ve no usly.

The pha se 1 and 2 trials de mon stra ted sa fe ty and to le ra bi li ty but it was the pi vo tal BO NE trial in post me no pau salwomen with oste opo ro sis that al lo wed ap pro val by re gu la to ry au tho ri ties. This trial con duc ted in ter na tio nal ly used oral 2.5mg da ily iban dro na te aga inst a pla ce bo. Both gro ups re ce ived cal cium and vi ta min D sup ple ments. The pri ma ry end po intof si gni fi cant frac tu re re duc tion was met with iban dro na te re du cing frac tu re ra tes by 52-62 % in the spi ne. The trial wasnot de si gned to re du ce hip or non ver te bral frac tu re re duc tion and the pla ce bo gro up in fact had a ve ry low in ci den ce of in -ci dent frac tu res espe cial ly when com pa red to other trials. Ho we ver a post hoc ana ly sis in tho se pa tients at high risk in theBO NE trial de mon stra ted an ap pro xi ma te ly 60% re duc tion of non ver te bral frac tu res when the T sco re was be low -3 SD’s.The drug was al so shown to be sa fe and well to le ra ted.

Pre vio usly the FDA and other au tho ri ties had al lo wed the pro cess of “brid ging“ to be used for co nver ting da ily toweekly do sing for other bi spho spho na tes, alen dro na te and ri se dro na te pro vi ded bio equ iva len ce co uld be shown with theadju sted do sing . Li ke wi se brid ging was em ploy ed in the MO BI LE trial to co nvert the da ily do sing of 2.5 mgs da ily to 150mgs/mon th ly oral ly with a 1 ho ur wa iting in te rval be fo re eating. BMD ga ins and bo ne mar ker re duc tions we re com pa redand shown to be equ iva lent and in fact we re si gni fi cant bet ter than the da ily do sing in the 2 and 3 year exten sion stu -dies.The re are now 5year exten sion da ta sho wing the con ti no us in cre ase of BMD with both the oral and IV do sing re gi -mens This was the first ti me that it was shown that a bi spho spho na te co uld be ad mi ni ste red with such an exten ded do singin te rval and still de mon stra te ef fi ca cy. Sa fe ty and to le ra bi li ty was si mi lar be twe en da ily and mon th ly except for flu li ke re ac tions with the mon th ly which did not in flu en ce the drop out ra te and was tran sient. Re cen tly an IV pre pa ra tion was alsoap pro ved ba sed on BMD and bo ne mar ker re duc tions com pa red to the mon th ly and this do se is 3mg/3 mon th ly gi ven IVover 20 se conds. This drug is of gre at be ne fit to tho se pa tients on a mul ti tu de of drugs or who for so me re ason can not tole -ra te or are exc lu ded be cau se of oeso pha ge al/up per GI pro blems from ta king the drug oral ly. A he ad to he ad com pa ri sontrial MO TION com pa ring alen dro na te 70mgs1x we ekly aga inst iban dro na te 1x mon th ly sho wed non in fe rio ri ty as com pa -red to alen dro na te in BMD in cre ases and bo ne tur no ver mar ker re duc tions. A re cent me ta ana ly sis com pa ring high do se(>10.8mgs an nu al expo su re)iban dro na te vs low do se pro vi ded si gni fi cant (38%) non ver te bral frac tu re re duc tion.

This in sum ma ry phy si cians and pa tients now ha ve the option of cho osing a co nve nient, ef fec ti ve, sa fe and well to le -ra ted drug gi ven at exten ded do se in te rvals either 1x mon th ly oral ly or 3 mon th ly in tra ve no usly for tre ating oste opo ro sis.

Conc lu sions. Bi spho spho na tes are the first li ne the ra py for pa tients with oste opo ro sis; de ve lop ment of in ter mit tent re -gi mens with the ne wer bi spho spho na tes ap pe ar to be a pro mi sing al ter na ti ve to da ily or we ekly tre at ment.

L48WPŁYW N -BIS FOS FO NIA NÓW NA ZŁA MA NIA W PRZY PAD KU WY DŁU ŻO NE GO OKRE SU DAW KO WA NIA NA PRZY KŁA DZIE IBAN DRO NIA NU

Ep ste in S. Mt Si nai Scho ol of Me di ci ne, New York, USA

Wpro wa dze nie. Oste opo ro za jest czę stą, prze wle kłą do le gli wo ścią u star szych ko biet, zwią za ną z ob ni żo ną wy trzy -ma ło ścią ko ści i zwięk szo nym ry zy kiem zła mań. Po nie waż czę stość zła mań oste opo ro tycz nych ciągle wzra sta, bar dzoistot nym jest by oso by za trud nio ne w słu żbie zdro wia uwzględ niały wszyst kie te ra pie sku tecz nie zmniej sza ją ce ry zy ko zła -ma nia u pa cjen tów oraz ob cią że nia bu dże to we z tym zwią za ne.

106

Bis fos fo nia ny za pew nia ją naj więk szą sku tecz ność an ty re sorp cyj ną we wszyst kich opcjach le cze nia oste opo ro zy,zwięk sza ją cy mi w przy pad ku nie któ rych bis fos fo nia nów BMD o 7-8% oraz su pre sję mar ke rów kost nych w za kre sie 60-70%. Do dat ko wo, bis fos fo nia ny mo gą re du ko wać czę stość no wych zła mań krę go wych o 50-62%.

Iban dro nian (Bo nvi va) jest sil nie i efek tyw nie dzia ła ją cym n -bis fos fo nia nem ak cep to wa nym w le cze niu oste opo ro zyw wie lu kra jach. Roz le głe ba da nia przed kli nicz ne in vi tro oraz na zwie rzę tach pre zen tu ją je go sku tecz ność i po ten cjał w ha mo wa niu re sorp cji ko ści oraz w ochro nie i za cho wy wa niu ma sy kost nej za rów no w ko ści ko ro wej jak i gąb cza stej.Je go dzia ła nie po le ga, jak w przy pad ku in nych n -bis fos fo nia nów, na ha mo wa niu klu czo wych en zy mów w ście żce kwa sume wa lo no we go ta kich jak dwu fos fa ta za far ne sy lu, któ ra in du ku je apop to zy oste okla stów oraz nisz czy struk tu rę ich cy tosz -kie le tu. Ze wzglę du na swój po ten cjał oraz bio do stęp ność, iban dro nian mo że być po da wa ny za rów no dzien nie, ty go dnio -wo, mie sięcz nie a na wet do żyl nie.

Fa zy 1 i 2 ba dań po ka za ły bez pie czeń stwo i to le ro wal ność ale przede wszyst kim ba da nie BO NE by ło klu czo wym ba da niem u ko biet z oste opo ro zą po me no pau zal ną umo żli wia ją ce apro ba tę przez au to ry te ty. W tym mię dzy na ro do wym ba -da niu sto so wa no dzien ną daw kę do ust ną 2,5 mgi ban dro nia nu prze ciw pla ce bo. Obie gru py otrzy my wa ły su ple men ty wap -nia i wi ta mi ny D. Pierw szym ob ja wem znacz ne go ob ni że nia czę sto ści zła mań by ła spo wo do wa na iban dro nia nem re duk -cja wskaź ni ka zła mań w krę go słu pie o 52-62%. Ba da nie nie mia ło w za mia rze re duk cji zła mań bio dra lub po za krę go wychi gru pa pla ce bo fak tycz nie mia ła bar dzo ni ską czę stość zła mań in cy den tal nych, zwłasz cza w po rów na niu do in nych ba dań.Jak kol wiek jed nak ana li za wie lo krot nych po rów nań u pa cjen tów z wy so kim ry zy kiem w ba da niu BO NE wy ka za ła oko ło60% re duk cję zła mań po za krę go wych pod czas gdy wskaź nik T -sco re był po ni żej – 3 SD. Lek po za tym oka zał się bez -piecz ny i do brze to le ro wa ny.

Po przed nio FDA oraz in ne au to ry te ty ze zwo li ły na pro ces „most ko wa nia” w ce lu prze kon wer to wa nia daw ko wa niadzien ne go na ty go dnio we dla po zo sta łych bis fos fo nia nów, wy ka za no bio rów no wa żność alen dro nia nu oraz ri zen dro nia nuwi docz ną przy za sto so wa niu od po wied nie go daw ko wa nia.

Po dob nie most ko wa nie zo sta ło wpro wa dzo ne w ba da niu MO BI LE by prze kon wer to wać dzien ną daw kę. Zy ski BMDoraz re duk cja mar ke rów kost nych zo sta ły po rów na ne i oka za ły się być rów no rzęd ne oraz zna czą co lep sze niż w przy pad -ku daw ko wa nia dzien ne go w 2 i 3-let nich przed łu że niach ba dań. Obec nie 5-let nie roz sze rze nie ba dań po ka za ło cią gływzrost BMD w daw ko wa niu do ust nym oraz do żyl nym. Był to pierw szy przy pa dek uka zu ją cy, że bis fos fo nian mo że byćpo da wa ny z ta ką prze rwą i wciąż efek tyw nie dzia łać. Bez pie czeń stwo i to le ro wal ność by ła po dob na przy daw ko wa niudzien nym i mie sięcz nym z wy jąt kiem re ak cji gry po po chod nych w daw ko wa niu mie sięcz nym, któ re nie eli mi no wa ły z ba -da ni i mia ły cha rak ter przej ścio wy. Ostat nio daw ko wa nie do żyl ne rów nież zo sta ło za apro bo wa ne na pod sta wie wzro stuBMD i re duk cji mar ke rów kost nych w po rów na niu do daw ko wa nia mie sięcz ne go i daw ka ta wy no si 3mg/3mie sią ce po da -wa na do żyl nie przez po nad 20 se kund. Lek ten jest ko rzyst ny u pa cjen tów za ży wa ją cych du żo in nych le ków lub też u tych,któ rzy nie to le ru ją lub, z po wo du pro ble mów z prze ły kiem czy gór nym od cin kiem prze wo du po kar mo we go, są wy klu cze -ni z po da wa nia do ust ne go. Bez po śred nie po rów na nie w ba da niu MO TION 70mg alen dro nia nu 1 x na ty dzień z iban dro -nia nem 1 x mie sięcz nie po ka za ło nie gor szą sku tecz ność w po rów na niu do alen dro nia nu we wzro ście BMD oraz re duk cjiob ro tu kost ne go. Ostat nia me ta -ana li za po rów nu ją ca wy so ką daw kę iban dro nia nu (>10,8mg rocz nie) z ni ską daw ką uka -za ła zna czą ce ob ni że nie czę sto ści zła mań po za krę go wych. Pod su mo wu jąc, le ka rze oraz pa cjen ci le cze ni na oste opo ro zęmo gą wy brać wy god ne, efek tyw ne, bez piecz ne i do brze to le ro wa ne le kar stwo po da wa ne w roz sze rzo nych od stę pach cza -su za rów no 1x mie sięcz nie lub do żyl nie raz na 3 mie sią ce.

Wnio ski. Bis fos fo nia ny są te ra pią pierw szo rzę do wą dla pa cjen tów z oste opo ro zą, roz wi nię cie okre so we go daw ko wa -nia now szych bis fos fo nia nów wy da je się obie cu ją cą al ter na ty wą dla te ra pii dzien nej lub ty go dnio wej.

L49FIRST EXPERIENCES WITH FRAX® IN THE DAILY MANAGEMENT OF OSTEOPOROSIS IN HUNGARYWSTĘPNE DOŚWIADCZENIA Z FRAX® W CODZIENNYM LECZENIU OSTEOPOROZY NA WĘGRZECH

Horvath C.1, Meszaros S.1, Kricsfalusy M.2, Bors K.3, Ferencz V.1

1 1st Department of Internal Medicine, Semmelweis University, Budapest2 Department of Traumatology, Semmelweis University, Budapest3 Institute of Rehabilitation, Visegrad

(No abstract submitted)(Brak streszczenia)

107

L50ME TO DA FRAX® CZY ME TO DA JA KO ŚCIO WA W OSTE OPO RO ZIE?

Przed lac ki J.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa

Sło wa klu czo we: czyn ni ki ry zy ka, dia gno sty ka, FRAX®, oste opo ro za

Wpro wa dze nie przez WHO w 2008 ro ku me to dy FRAX® mia ło na ce lu do star cze nie na rzę dzia dia gno stycz ne go umo -żli wia ją ce go w ró żnych kra jach za sto so wa nie tych sa mych pro ce dur przy po dej mo wa niu de cy zji me dycz nych w oste opo -ro zie. Me to da ta po zwa la wy li czyć w pro cen tach 10-let nie ry zy ko zła ma nia ko ści, od dziel nie głów nych ko ści i bio dra. Po -zwa la oce nić ry zy ko zła ma nia przy jed no cze snym wy stę po wa niu kil ku czyn ni ków ry zy ka. Przy ję cie od po wied nich pro -gów ry zy ka zła ma nia dla da ne go kra ju umo żli wia pod ję cie de cy zji kwa li fi ku ją cych do ba da nia i le cze nia far ma ko lo gicz -ne go oste opo ro zy z uwzględ nie niem aspek tu eko no micz ne go.

Me to da FRAX® nie po ja wi ła się w pró żni. Ist nia ły wcze śniej pro ce du ry me dycz ne na pod sta wie, któ rych po dej mo wa -no de cy zje lecz ni cze, któ re rów nież uwzględ nia ły obec ność kil ku czyn ni ków ry zy ka zła ma nia ko ści.

W związ ku z po ja wie niem się no wej me to dy po sta wio no py ta nia:Czy me to da ja ko ścio wa sto so wa na w Kra jo wym Cen trum Oste opo ro zy (KCO) wia ry god nie oce nia ry zy ko zła ma nia

ko ści i od po wied nio kwa li fi ku je do dal szych pro ce dur?Czy me to da ta mo że być na dal sto so wa na?Od po wie dzi na po wy ższe py ta nia od no szą się do po szcze gól nych faz po stę po wa nia w oste opo ro zie. W dys ku sji wy ko -

rzy sta no me to dę ja ko ścio wą sto so wa ną w KCO od 2006 ro ku i wy ni ki pro gra mu PO MOST. Me to da opar ta jest głów nie name to dzie za pro po no wa nej przez au to rów ka na dyj skich (CMAJ, 2002) i by ła okre so wo mo dy fi ko wa na.

Pod sta wo we py ta nia w oste opo ro zie:1. Ko go kwa li fi ko wać do ba da nia w kie run ku oste opo ro zy?

A. Pro po nu je się, aby na pod sta wie me to dy FRAX® do dal szych ba dań kwa li fi ko wać oso by, któ rych ry zy ko zła ma niagłów nych ko ści prze kra cza śred nie ry zy ko po pu la cyj ne (wg da nych pol skich >11% dla ko biet). Me to da uwzględ -nia wy bra ne czyn ni ki kli nicz ne.

B. We dług me to dy ja ko ścio wej do ba da nia kwa li fi ku ją się oso by, u któ rych wy stę pu ją wy bra ne kli nicz ne czyn ni ki ry -zy ka zła ma nia (w mniej szej licz bie niż w me to dzie FRAX®; prze by te zła ma nie oste opo ro tycz ne ko ści, zła ma niebio dra u ro dzi ców, prze wle kłe le cze nie ste ry da mi, od po wied ni wiek).

Ana li za obu me tod (Reu ma to lo gia, 2008) wy ka za ła du żą ich zgod ność.2. Ko go kwa li fi ko wać do le cze nia far ma ko lo gicz ne go oste opo ro zy?

A. Pro po nu je się, aby na pod sta wie me to dy FRAX® do le cze nia far ma ko lo gicz ne go kwa li fi ko wać oso by z 10-let nimry zy kiem zła ma nia głów nych ko ści >20%.

B. Do le cze nia, wg me to dy ja ko ścio wej, kwa li fi ku ją się oso by, u któ rych wy stę pu ją okre ślo ne czyn ni ki ry zy ka zła ma -nia i od po wied ni wy nik ba da nia DXA (www.oste opo ro za.dru karz.net).

Ana li za obu me tod (EC CEO, 2009) wy ka za ła du żą ich zgod ność. 3. Któ ry lek wy brać do le cze nia oste opo ro zy?

A. Me to da FRAX® nie jest w tym przy dat na.B. W me to dzie ja ko ścio wej oce na wy ni ku ba da nia DXA (T -sco re) po zwa la wska zać na pre fe ro wa ny lek z uwzględ -

nie niem wa run ków je go sku tecz no ści.4. Jak oce nić sku tecz ność le cze nia far ma ko lo gicz ne go?

A. Me to da FRAX® nie słu ży oce nie sku tecz no ści le cze nia.B. W me to dzie ja ko ścio wej wy ko rzy sty wa na jest oce na zmian BMD w ba da niu DXA.Uwa gi.

1. Me to da FRAX® wy ma ga do stę pu do in ter ne tu (przy ko rzy sta niu z kal ku la to ra) lub ko rzy sta nia z ta bel (przy du żymryzy ku trud no ści z in ter pre ta cją wy ni ków).

2. Me to da FRAX® po zwa la uwia ry god nić sto so wa nie me to dy ja ko ścio wej.3. Me to da FRAX® jest na rzę dziem dia gno stycz nym w oste opo ro zie, któ re aby mo gło być wia ry god nie za sto so wa ne

w co dzien nej prak ty ce, mu si być od po wied nio ska li bro wa ne.Wnio ski.

1. Sto so wa na w KCO me to da ja ko ścio wa wia ry god nie oce nia ry zy ko zła ma nia ko ści i wła ści wie kwa li fi ku je pa cjen tówdo pro ce dur dia gno stycz no -lecz ni czych w oste opo ro zie.

2. Sto so wa na w KCO me to da ja ko ścio wa mo że być na dal uży wa na, przy naj mniej do cza su po wszech nej ak cep ta cji meto -dy FRAX® w Pol sce. Wy ma ga okre so wej oce ny i ewen tu al nej mo dy fi ka cji.

108

L50FRAX® OR QU ALI TA TI VE ME THOD IN OSTE OPO RO SIS?

Przed lac ki J.Na tio nal Cen tre of Oste opo ro sis, War saw, Po land

Key words: risk fac tors, dia gno sis, FRAX®, oste opo ro sis

The aim of the in tro du cing by WHO in 2008 the FRAX® to ol was to pro po se to use the sa me dia gno stic me thod in dif -fe rent co un tries for me di cal de ci sions in oste opo ro sis. This me thod al lows the cal cu la tion of the 10-year bo ne frac tu re risk,se pa ra te ly for ma in bo nes and hip. It al lows the cal cu la tion the risk in the pre sen ce of con co mi tant dif fe rent risk fac tors.As su ming the ap pro pria te bor der va lu es of the risk al lows ma king dia gno stic and the ra peu tic de ci sions in oste opo ro sis inpar ti cu lar co un try with the con si de ra tion of the eco no mi cal aspects. FRAX® me thod did not ari se in the vo id. The re we repre vio usly so me dif fe rent me thods on the ba sis of which we we re able to ma ke me di cal de ci sions in oste opo ro sis, in thepre sen ce of con co mi tant se ve ral risk fac tors al so.

The new me thod is the re ason of qu estions:Is the qu ali ta ti ve me thod used in Na tio nal Cen tre of Oste opo ro sis (KCO, War saw) re lia ble in eva lu ation of the risk of

bo ne frac tu re and pro per ly qu ali fies for me di cal pro ce du res? Can this me thod be still used?The an swers to ok in ac co unt the par ti cu lar steps in oste opo ro tic pro ce du res. Qu ali ta ti ve me thod used in KCO sin ce

2006 and the re sults of the PO MOST stu dy we re the ba sis for di scus sion. Our me thod was ba sed on the stu dy of Ca na dianau thors (CMAJ, 2002) ma in ly and was mo di fied pe rio di cal ly.

The most im por tant qu estions in oste opo ro sis:1. Who ought to be qu ali fied for dia gno stic pro ce du res in oste opo ro sis?

A. It is pro po sed, on the ba sis of FRAX® me thod, to qu ali fy the pa tients for dia gno stic pro ce du res when the 10-yearrisk of ma in bo nes frac tu re exce eds me dium po pu la tion frac tu re risk (>11% in Po land). This me thod ta kes in to con -si de ra tion so me cli ni cal risk fac tor.

B. In ac cor dan ce to qu ali ta ti ve me thod, the pa tients with so me cli ni cal risk fac tors (less num ber of the risk fac tors thanin FRAX® to ol) and su ita ble DXA re sults are qu ali fied for dia gno stic pro ce du res. The cli ni cal risk fac tors are: oste -opo ro tic bo ne frac tu re, pa ren tal hip frac tu re, chro nic ste ro ids use and su ita ble age.

The ana ly sis of both me thods (Reu ma to lo gia, 2008) po in ted out the high con for mi ty. 2. Who ought to be phar ma co lo gi cal ly tre ated?

A. It is pro po sed, on the ba sis of FRAX® me thod, to qu ali fy for the tre at ment the pa tients with 10-year frac tu re risk ofthe ma in bo ne when it exce eds 20%.

B. The pa tients with su ita ble cli ni cal risk fac tors and su ita ble DXA re sult are tre ated in ac cor dan ce to qu ali ta ti ve me -thod (www.oste opo ro za.dru karz.net).

The ana ly sis of both me thods (EC CEO, 2009) po in ted out the high con for mi ty. 3. Which me di ci nes ought to be used in oste opo ro sis?

A. The FRAX® me thod is not va lid in ma king this de ci sion.B. The eva lu ation of the BMD re sult (T -sco re) is used in qu ali ta ti ve me thod to show the most va lu able me di ci ne with

the con si de ra tion of its field of ef fi ca cy.4. How to as sess the ef fi ca cy of phar ma co lo gi cal the ra py?

A. The FRAX® me thod is not use ful.B. Eva lu ation of DXA BMD chan ges is use ful in qu ali ta ti ve me thod.Com ments.

1. The re is a ne ed to ha ve ac cess to in ter net in FRAX® me thod (with the use of cal cu la tor). The pa per charts can be usedal so, ho we ver the re is a dif fi cul ty with the re ading the da ta in the ca se of high frac tu res risk.

2. The FRAX® me thod lets cre den ce to qu ali ta ti ve me thod.3. The FRAX® me thod must be ca li bra ted to be re lia ble in eve ry day prac ti ce.

Conc lu sion.1. Qu ali ta ti ve me thod used in KCO is re lia ble me thod in as ses sing the frac tu re risk and in qu ali fy ing pa tients for dia gno -

stic and the ra peu tic pro ce du res in oste opo ro sis.2. Qu ali ta ti ve me thod used in KCO can still be used until the ge ne ral ac cep tan ce of FRAX® me thod in Po land. Qu ali ta ti -

ve me thod ne eds pe rio di cal mo di fi ca tion.

109

L51CZĘ STOŚĆ WY STĘ PO WA NIA I CZYN NI KI STO WAR ZYS ZO NE Z NIE DO BO REM WI TA MI NY D U STARS ZYCH KO BIET W POL SCE

Na piór kow ska L.1, Bu dlew ski T.1, Ja ku bas -Kwiat kow ska W.1, Ham zy V.2, Goz dow ski D.3, Fra nek E.1,4

1 Kli ni ka Cho rób We wnętrz nych, En do kry no lo gii i Dia be to lo gii CSK MSWiA, War sza wa2 Za kład Dia gno sty ki La bo ra to ryj nej, CSK MSWiA, War sza wa3 Ka te dra Eko no me trii i Sta ty sty ki Wy dzia łu Za sto so wań In for ma ty ki i Ma te ma ty ki, SGGW, War sza wa4 Ze spół Ba daw czo -Lecz ni czy En do kry no lo gii, In sty tut Me dy cy ny Do świad czal nej i Kli nicz nej PAN, War sza wa

Sło wa klu czo we: wi ta mi na D, nie do bór, mle ko

Wstęp: Jak do tej po ry opu bli ko wa no bar dzo nie wie le prac, oce nia ją cych stę że nie wi ta mi ny D u star szych ko biet w Pol sce. Ba da nie ni niej sze mia ło na ce lu oce nę czę sto ści wy stę po wa nia nie do bo rów wi ta mi ny D i czyn ni ków z ni mi sto -wa rzy szo nych w po pu la cji ko biet w wie ku 60-90 lat w na szym kra ju.

Oso by ba da ne i me to dy ka: Do ba da nia włą czo no 319 ko biet z po pu la cji ogól nej (śred ni wiek 69.3±5.7 lat, BMI29.0±4.7 kg/m2, stę że nie kre aty ni ny w su ro wi cy 0.72±0.15 mg/dl), nie le czo nych gli ko kor ty ko ida mi, bis fos fo nia na mi aniin ny mi le ka mi prze ciw zła ma nio wy mi, bez su ple men ta cji wap nia i wi ta mi ny D. Ba da nie prze pro wa dzo no w okre sie zi mo -wym. Oce nia no stę że nie wi ta mi ny D w su ro wi cy i czyn ni ki, któ re mo gły być sto wa rzy szo ne z jej nie do bo rem.

Wy ni ki: Śred nie stę że nie wi ta mi ny D w ba da nej po pu la cji wy no si ło 13.5 ng/dl. Stę że nie prze kra cza ją ce 30 ng/mlstwier dzo no je dy nie u 3.8% ba da nych. Stę że nie po mię dzy 20-30 ng/dl wy stę po wa ło u 12.8%, na to miast stę że nie po ni żej20 ng/ml u 83.4% ba da nych. Nie stwier dzo no zna mien nej ró żni cy war to ści stę żeń wi ta mi ny D w po szcze gól nych de ka -dach ży cia. Stę że nie cho le kal cy fe ro lu by ło ni ższe u osób, któ re po da wa ły w wy wia dzie nie to le ran cję mle ka, nie stwier dzo -no na to miast ko re la cji z wie kiem, BMI, czyn no ścią ne rek, ani stę że niem PTH.

Wnio sek: Czę stość wy stę po wa nia nie do bo rów wi ta mi ny D u star szych ko biet w na szym kra ju jest bar dzo du ża. Ni skiestę że nia wi ta mi ny D sto wa rzy szo ne są z nie spo ży wa niem przez cho rych mle ka.

L51PRE VA LEN CE AND FAC TORS AS SO CIA TED WITH LOW SE RUM VI TA MIN D CON CEN TRA TION IN EL DER LY WO MEN IN PO LAND

Na piór kow ska L.1, Bu dlew ski T.1, Ja ku bas -Kwiat kow ska W.1, Ham zy V.2, Goz dow ski D.3, Fra nek E.1,4

1 De part ment of In ter nal Di se ases, En do cri no lo gy and Dia be to lo gy, Cen tral Cli ni cal Ho spi tal MSWiA2 Cen tral La bo ra to ry, Cen tral Cli ni cal Ho spi tal MSWiA, 3 De part ment of Ap plied Sta ti stics and Bio in for ma tics, War saw Uni ver si ty of Li fe Scien ces4 De part ment of En do cri no lo gy, Me di cal Re se arch Cen ter, Po lish Aca de my of Scien ces, War sza wa, Po land

Key words: vi ta min D, de fi cien cy, in suf fi cien cy, milk

In tro duc tion. Up to da te on ly scar ce da ta re gar ding se rum vi ta min D con cen tra tion in el der ly wo men in Po land we repu bli shed. The re fo re, this stu dy aimed to as sess a pre va len ce of vi ta min D de fi cien cy and fac tors as so cia ted with it in a po -pu la tion of wo men in the age be twe en 60 and 90 years in Po land.

Sub jects and Me thods. Three hun dred ni ne te en wo men from the ge ne ral po pu la tion we re in c lu ded (me an age 69.3±5.7 years, BMI 29.0±4.7 kg/m2, se rum cre ati ni ne con cen tra tion 0.72±0.15 mg/dl), who had not be en tre ated with glu co -cor ti co ids, bi spho spho na tes or other an ti frac tu re drugs, or sup ple men ted with vi ta min D and/or cal cium. The stu dy wascon duc ted in the win ter ti me. Se rum vi ta min D was me asu red and fac tors that po ten tial ly may be as so cia ted with low vi ta -min D le vel we re as ses sed.

Re sults. The me an vi ta min D con cen tra tion of 13.5 ng/dl has be en fo und in the who le exa mi ned po pu la tion. Vi ta minD le vel gre ater than 30 ng/ml was fo und on ly in 3.8% of sub jects. Vi ta min D in suf fi cien cy (20-30 ng/dl) was fo und in12.8%, and de fi cien cy (be low 20 ng/ml) in 83.4% of sub jects. Vi ta min D con cen tra tion in the par ti cu lar li fe de ca des didnot dif fer si gni fi can tly. It was lo wer in sub jects who re por ted no milk con sump tion, but no as so cia tion with age, BMI,kidney func tion or PTH was fo und.

Conc lu sion. The pre va len ce of low vi ta min D con cen tra tion in el der ly wo men in Po land is ve ry high. Lo wer vi ta minD le vels we re as so cia ted with lo wer re por ted milk con sump tion.

110

L52NIE DO KAR BOK SY LO WA NA OSTE OKAL CY NA (Glu -OC) – NO WY MAR KER OB RO TU KOST NE GO I WSKAŹ NIK ZWAP NIEŃ NA CZYŃ WIEŃ CO WYCH U CHO RYCH Z PRZEW LE KŁĄ CHO RO BĄ NE REK LEC ZO NYCH HE MO DIA LI ZA MI

Fe dak D.1, Kuź niew ski M.2, Su ło wicz W.2, Sol ni ca B.1, Pa so wicz M.3, Dum nic ka P.1

1 Za kład Dia gno sty ki Ka te dry Bio che mii Kli nicz nej,2 Ka te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, 3 In sty tut Kar dio lo gii Col le gium Me di cum Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go w Kra ko wie

Sło wa klu czo we: oste okal cy na, gę stość mi ne ra łu kost ne go, cal cium sco re

Wstęp. Oste okal cy na jest za le żnym od wi ta mi ny K biał kiem wią żą cym wapń. W swo jej struk tu rze po sia da trzy resz tykwa su gam ma -kar bok sy -glu ta mi no we go, któ re de ter mi nu ją jej sil ne wią za nie do hy drok sy apa ty tu w tkan ce kost nej. W nie do bo rach wi ta mi ny K i/lub we wzro ście re sorp cji kost nej we krwi po ja wia się nie w peł ni kar bok sy lo wa na czą stecz -ka oste okla cy ny (Glu -OC). Oste opo ro za, a w szcze gól no ści uogól nio na po stać oste ody stro fii ner ko wej jest za bu rze niemde ge ne ra cyj nym, po wszech nym w po pu la cji pa cjen tów z prze wle kłą cho ro bą ne rek w sta dium ich schył ko wej nie wy dol -no ści. W licz nych ba da niach epi de mio lo gicz nych za ob ser wo wa no, że utra ta ma sy kost nej czę sto współ ist nie je ze zwap nie -nia mi na czyń tęt ni czych. Su ge ru je się za tem zwią zek przy czy no wy po mię dzy utra tą mi ne ra łu kost ne go a po ja wie niem sięzwap nień po za kost nych za rów no w po pu la cji ogól nej ja ki i u pa cjen tów z prze wle kłą cho ro bą ne rek. Me cha nizm pro po -no wa nych współ za le żno ści po zo sta je nie wy ja śnio ny.

Ce lem ba da nia by ło wy ka za nie ist nie nia związ ku po mię dzy stop niem do kar bok sy lo wa nia oste okal cy ny, a ge sto ściąmi ne ra łu kost ne go i na tę że niem zwap nień w tęt ni cach wień co wych u pa cjen tów z prze wle kłą cho ro bą ne rek w sta diumschył ko wej nie wy dol no ści.

Ma te riał i Me to dy. Ba da nia mi ob ję to 68 cho rych (29 K i 39 M) w wie ku 60,3 12,3 lat le czo nych po wta rza ny mi he mo dia li za mi (HD) przez okres 24,5 4,8 mie się cy, z uży ciem reu ty li zo wa nych dia li za to rów po li sul fo no wych, dwu wę gla -no we go pły nu dia li za cyj ne go i he pa ry ny ni sko czą stecz ko wej ja ko czyn ni ka prze ciw krze pli we go. Gru pę kon tro l ną sta no -wi ło 35 zdro wych ochot ni ków po rów ny wal nych pod wzglę dem wie ku i płci. Z ba dań wy klu czo no cho rych z ady na micz -ną cho ro bą ko ści. CaSc oce nia no wie lo rzę do wą spi ral ną to mo gra fią kom pu te ro wą (MSCT), na to miast gę stość mi ne ra łukost ne go (BMD) oce nia no me to dą DE XA. Stę że nia w peł ni kar bok sy lo wa nej oste okal cy ny (Gla -OC) oraz nie do kar bok sy -lo wa necj oste okal cy ny (Glu -OC) ozna cza no me to dą ELI SA.

Wy ni ki. wy ka za no zna mien ny wzrost stę żeń za rów no w peł ni kar bok sy lo wa nej jak i nie do kar bok sy lo wa nej for myoste okal cy ny u pa cjen tów he mo dia li zo wa nych w po rów na niu z kon tro lą (od po wied nio: 116,37 i 93,72 ng/ml vs kon tro la19,5 and 4,88 ng/ml). Za ob ser wo wa no ne ga tyw ną ko re la cję po mię dzy stę że niem Glu OC (ale nie Gla OC) oraz BMD szyj -ki ko ści udo wej u pa cjen tów z prze wle kłą cho ro bą ne rek w sta dium schył ko wej nie wy dol no ści (r=-0,34, p<0,009). Po nad -to Glu OC do dat nio ko re lu je z CaSc (wy ra żo nym w ska li Agat sto na) (r=0,41, p<0,002).

Wnio ski. 1. U cho rych z prze wle kłą cho ro bą ne rek le czo nych HD wy stę pu je 6 krot ny wzrost Gla OC i pra wie 20 krot -ny Glu OC w sto sun ku do gru py kon tro l nej osób zdro wych. Mo że to wy ni kać ze zwięk szo ne go re mo de lin gu kost ne go i/lubspad ku zdol no ści wią za nia Glu -OC do hy drok sy apa ty tu wsku tek zmniej szo nej gam ma -kar bok sy la cji te go biał ka. 2. Wy ka -za no ist nie nie sta ty stycz nie zna mien ne go związ ku po mię dzy Glu OC oraz BMD szyj ki ko ści udo wej oraz CaSc wy ra żo -nym w ska li Agat sto na. 3. Po wy ższe ob ser wa cje mo gą wska zy wać na ist nie nie związ ku po mię dzy me ta bo li zmem kost nyma na si le niem mi kro kal cy fi ka cji na czyń wień co wych u cho rych po zo sta ją cych w schył ko wym sta dium prze wle kłej cho ro -by ne rek.

L52UN DER CAR BO XY LA TED OSTE OCAL CIN (Glu -OC) AS A NO VEL MAR KER OF BO NE ME TA BO LISM AND CO RO NA RY AR TE RY CAL CI FI CA TIONS IN ESRD PA TIENTS

Fe dak D.1, Kuź niew ski M.2, Su ło wicz W.2, Sol ni ca B.1, Pa so wicz M.3, Dum nic ka P.1

1 De part ment of Cli ni cal Bio che mi stry, Ja giel lo nian Uni ver si ty, Cra cow2 De part ment of Ne ph ro lo gy, Ja giel lo nian Uni ver si ty, Cra cow3 In sti tu te of Car dio lo gy, Ja giel lo nian Uni ver si ty, Cra cow

Key words: oste ocal cin, bo ne mi ne ral den si ty, cal cium sco re

Bac gro und. Oste ocal cin is vi ta min K de pen dent cal cium -bin ding pro te in con ta ining three gam ma -car bo xy la ted glu ta -mic acid re si du es (Gla) which de ter mi ne strong bin ding to hy dro xy apa ti te. In vi ta min K de fi cien cy or/and in cre ased bo nere sorp tion un der car bo xy la ted oste ocal cin (Glu -OC) ap pe ars in blo od. Oste opo ro sis (re nal oste ody stro phy) is de ge ne ra ti vedi sor der, com mon in po pu la tion of ESRD pa tients. In nu me ro us epi de mio lo gi cal stu dies it has be en fo und that the bo ne

111

mass (bo ne lost) is often con cur ren tly se en with va scu lar cal ci fi ca tions. This sug gest a re la tion ship be twe en tho se sta tesbut me cha nism of this re la tion ship has not be en cla ri fied

The aim of the stu dy was to as sess the re la tion ship be twe en the le vels of Glu -OC in re spect of bo ne mi ne ral den si ty(BMD) and its re la tion to co ro na ry ar te ry cal ci fi ca tions in pa tients with ESRD.

Me thods. Stu died gro up: 68 ma in te nan ce he mo dia ly sis pa tients (29 F, 39 M) aged 60.3 12.3 yrs, dia ly sed 3 ti mesweekly for 24,5 4,8 mon ths, ba sed on re pro ces sed po ly sul pho ne dia ly sers, bi car bo na te flu id and low mo le cu lar we ighthepa rin as an an ti th rom bo tic agent. Pa tients with ady na mic bo ne di se ase we re exc lu ded. Con trol gro up: 35 he al thy in di vi -du als mat ched for sex and age. Pa ra me ters stu died: ful ly car bo xy la ted oste ocal cin (Gla -OC) and un der car bo xy la ted oste -ocal cin (Glu -OC) we re me asu red by ELI SA me thod. Cal cium sco ring (CaSc) was as ses sed by mul ti -sli ce spi ral com pu tedto mo gra phy (MSCT) and BMD me asu red by DE XA me thod.

Re sults. The le vels of Gla OC and Glu OC si gni fi can tly ri ses in ESRD pa tients (re spec ti ve ly: 116,37 and 93,72 ng/mlvs con trol 19,5 and 4,88 ng/ml). We ob se rved a ne ga ti ve cor re la tion be twe en the le vel of Glu OC (but not Gla OC) and BMDof fe mo ral neck in pa tients with ESRD (r=-0,34, p<0,009). Al so, Glu OC po si ti ve ly cor re la tes with CaSc (expres sed inAgat ston sca le) (r=0,41, p<0,002).

Conc lu sions. 1. The re is abo ut 6-fold in cre ase in Gla -OC and al most 20-fold in cre ase in Glu -OC in ESRD pa tients vs.con trols. This may be due to in cre ased bo ne re mo de ling and de cre ased bin ding af fi ni ty of Glu -OC to hy dro xy apa ti te inESRD. 2. The re is a si gni fi cant cor re la tion be twe en Glu -OC and BMD of fe mo ral neck and CaSc expres sed in Agat stonsca le. 3. Our ob se rva tions con firm re la tion be twe en bo ne me ta bo lism and in tra va scu lar cal ci fi ca tions expres sed as CaSc.

L53IM PACT OF HY PO GO NA DISM ON BO NE MI NE RAL DEN SI TY IN PA TIENTS WITH SE CON DA RY HY PER PA RA THY RO IDISM (ESRD)

Bu cu ras D., Mar gi ne an O., Mi li ta ru A. Uni ver si ty of Me di ci ne and Phar ma cy “Vic tor Ba bes” Ti mi so ara, Ro ma nia

Key words: DXA, ESRD patients hy po go na dism, hy per pa ra thy ro idism

Bac kro und. Hy po go na dism is as so cia ted with low bo ne mass, in men and wo men. ESRD is as so cia ted with a lot ofhor mo nal ef fects on the hy po tha la mic -hy po phi sis -go na dic axes. We stu died the re la tion ship be twe en hy po go na dism andBMD, bo ne tur no ver and bo ne loss in pa tients with ESRD.

Me thods Ma te rial. The stu dy gro up com pri sed pa tients, dia gno sed with se con da ry hy per pa ra thy ro idism, form all ofthe chro nic he mo dia li sed pa tients tre ated in the Ha emo dia ly sis and Re nal Trans plan ta tion Cen ter form the Co un ty Ho spi -tal nr.1. We dia gno sed se con da ry hy per pa ra thy ro idism by me ans of re pe ated iPTH va lu es (> 3xUNL), in cre ased bo neturno ver mar kers. We al so me asu red LH,FSH,PRL, To tal te sto ste ro ne and es tra diol le vels. Gy ne co lo gi cal and uro lo gi caleva lu ation we re al so do ne. BMD was me as su red with DXA (an te ro po ste rior tech ni que, Del phi W de vi ce, Ho lo gic Inc.).

Re sults. From the to tal of 66 (36 men, 30 wo men) ca ses with se con da ry hy per pa ra thy ro idism, with a me an age 44,32years, be eing in the he mo dia li sis tre at ment for a pe rio ad of 49,6 ± 43,72 mon ths, 31 (46,9%) had hy po no na dism. 39% ofmen had se con da ry par tial te sto ste ron de fi cien cy, 26,6% of the fe ma les had se con da ry ame no re ea due to hy per pro lac ti ne -mia and ure mia, and 9 wo men we re in na tu ral me no pau se.

In the con di tion of unsi gni fi cant dif fe ren ce of age, he mo dia li sis len ght, BMI, the re we re si gni fi cat dif fe ren ce re gar dingBMD as me as su red by DXA in hy po go na dal com pa red with eu go na dal pa tients (spi ne: 0,811 ±0,117 g/cm2 ver sus 0,918± 0,154, T = -4,298, p = 0,00006, to tal hip: 0,720±0,13 ver sus 0,844±0,113, T = -4,101, p=0,00011). Fig 1 and 2. Se xu alste ro id de pri va tion, both in wo men and men, is as so cia ted with lo wer DMO. The dif fe ren ce is mo re im por tant at lom barspi ne le vel.

The risc of ha ving bo ne de mi ne ra li sa tion is hi gher in hy po go na dal pa tient sal spi ne le vel (OR =1,038) or oste opo ro sis(OR = 3,98) com pa red with hip le vel (oste ope nia: OR = 1,3, oste opo ro sis OR= 1,904)

Conc lu sion. Phy sio lo gi cal or se con da ry hy po go na dism im pa ires BMD in pa tients with se con da ry hy per pa ra thy ro i -dism. The ef fect is in de pen dent of age of the sub ject, BMI, or len ghts of he mo dia li sis.

112

L54BO NE MI NE RAL DEN SI TY IN POST ME NO PAU SAL WO MEN WITH OSTE OPO RO TIC FRAC TU RES

Po vo ro zny uk V.V., Vay da V.M., Dze ro vych N.I.In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ine Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

This research is aimed at studying the bone mineral density among postmenopausal women with osteoporoticfractures.

Object. The total of 160 postmenopausal women 45–79 years old (average age – 63,4±0,7 years; average duration ofpostmenopausal period – 14,4±0,7 years) were examined. Patients were divided into two groups: group A – women (n=100,average age – 63,2±0,9 years) without osteoporotic fractures, group B – women (n=60, average age – 65,5±1,2 years) withosteoporotic fractures in their anamnesis.

Methods. The questionnaire; measurement of anthropometrical characteristics (height, mass, body mass index); bonemineral density (BMD), T- and Z-scores of the spine (L1–L4), hip (femoral neck, trochanter and total femur), and forearm(ultradistal, midforearm) were determined by means of Dual-energy X-ray absorptiometer "Prodigy" (GE Medical systems,2005).

Results. All indexes of different skeletal areas measured by DXA in postmenopausal women with osteoporoticfractures were significantly lower (р<0,001) compared with the data of women without osteoporotic fractures: total body– BMD: 0,999±0,015 g/cm2 and 1,097±0,010 g/cm2, Т-score: -1,59±0,18 and -0,34±0,12, Z-score: -0,81±0,15 and -0,06±0,09; spine (L1–L4) – BMD: 0,909±0,023 g/cm2 and 1,094±0,017 g/cm2, Т-score: -2,26±0,20 and -0,78±0,14, Z-score: -1,18±0,18 and -0,02±0,13; femoral neck – BMD: 0,780±0,016 g/cm2 and 0,886±0,014 g/cm2, Т-score: -1,88±0,11 and -1,09±0,01, Z-score: -0,59±0,10 and -0,05±0,09; trochanter – BMD: 0,696±0,017 g/cm2 and 0,819±0,016 g/cm2, Т-score:-1,35±0,15 and -0,36±0,12, Z-score: -0,42±0,14 and 0,33±0,11; total femur – BMD: 0,839±0,019 g/cm2 and 0,968±0,016g/cm2, Т-score: -1,29±0,16 and -0,27±0,12, Z-score: -0,33±0,13 and 0,45±0,11; ultradistal forearm– BMD: 0,299±0,008g/cm2 and 0,352±0,08 g/cm2, Т-score: -2,12±0,20 and -0,77±0,19, Z-score: -0,74±0,21 and 0,39±0,18; midforearm – BMD:0,562±0,013 g/cm2 and 0,648±0,010 g/cm2, Т-score: -2,13±0,18 and -0,96±0,12, Z-score: -0,69±0,16 and 0,18±0,12,accord ingly.

Conclusion. Low bone mineral density of different skeletal areas is a significant predictor of osteoporotic fractures inpostmenopausal women.

L55OCENA CZYNNIKÓW WPŁYWAJĄCYCH NA WSPÓŁPRACĘ Z PACJENTEM W LECZENIU OSTEOPOROZY

Bryl N.1, Horst-Sikorska W.1, Michalak M.2, Stuss M.3, Sewerynek E.3

1 Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu2 Katedra Informatyki i Statystyki, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu3 Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Słowa kluczowe: osteoporoza, współpraca lekarz-pacjent, wytrwałość

Wstęp. Znaczna część pacjentów chorujących na osteoporozę nie przestrzega zaleceń terapeutycznych. Efektywnawspółpraca z pacjentem chorującym na osteoporozę stanowi podstawę dla leczenia tej choroby. Wypracowanie opty mal -nego modelu współpracy jest zatem ważnym zadaniem dla lekarzy.

Cel pracy. Celem tej pracy jest poszukiwanie czynników wpływających na efektywną współpracę pacjenta z lekarzem. Materiał i Metody. Badana grupa składała się z 638 pacjentek, w wieku 30-80 lat (średnia wieku 67). Zbadano wy -

trwałość pacjentek oraz ich nastawienie do leczenia i choroby, w odniesieniu do kompetencji społecznych lekarzy. Dla każdejpacjentki zaplanowano 7 wizyt w 2 miesięcznych odstępach Pacjentki podzielono na 2 podgrupy, pod względem ilościodbytych wizyt w trakcie trwania badania (niska frekwencja- poniżej 5 wizyt vs wysoka frekwencja - min. 5 wizyt). Wszystkiebadane stosowały alendronian 70 mg. Kompetencje społeczne lekarzy zbadano Kwestionariuszem Kompetencji Społecznych(KKS) zawierającym 3 podskale: Intymność (I), Ekspozycja Społeczna (ES), Asertywność (A), oraz skalę łączną.

Wyniki. Pacjentki wykazały dużą wytrwałość, 85% badanych odbyło wszystkie zaplanowane wizyty. Zaobserwowanoróżnice międzygrupowe w zakresie akceptacji i zrozumienia choroby (znacząco wyższa u pacjentek o dobrej współpracy).Lekarze pacjentek lepiej współpracujących wykazali się istotnie wyższą efektywnością w sytuacjach wymagającychbliskiego kontaktu emocjonalnego (I), oraz społecznej ekspozycji. Z kolei asertywność lekarzy, która w wykorzystanymkwestionariuszu silnie koreluje z dyrektywnością, była znacząco wyższa w grupie o gorszej wytrwałości. Badanie niewykazało różnic w poziomie wykształcenia, długości trwania choroby, czy występowania wcześniejszych złamań u pa cjen -tek w obu grupach.

113

Wnioski. 1. Kompetencje społeczne lekarza wpływają dodatnio na wytrwałość pacjenta w terapii. 2. Dyrektywnośćle ka rza może obniżać jakość współpracy z pacjentem w terapii chorób przewlekłych. 3. Akceptacja choroby i zasad le -czenia podnosi wytrwałość pacjent.

L55THE ASSESSMENT OF FACTORS INFLUENCING DOCTOR-PATIENT COOPERATION IN OSTEOPOROSIS

Bryl N.1, Horst-Sikorska W.1, Michalak M.2, Stuss M.3, Sewerynek E.3

1 Family Medicine Department, University of Medical Sciences, Poznań 2 Department of Informatics and Statistics, University of Medical Sciences, Poznań 3 Department of Endocrine Disorders and Bone Metabolizmu, University of Medical Sciences, Łódz

Key words: osteoporosis, adherence, doctor-patient cooperation

Background. The active doctor-patient cooperation appears to be crucial for effective osteoporosis treatment. The greatpart of patients doesn’t obey long term therapy regime. To develop an effective model of cooperation is the most importantaim for successful therapy.

Objectives. The objective of this study was to explore doctor's social competence and patient's attitude towardstreatment as significant factors influencing patients' adherence to therapy.

Material and Methods. The study group contained 636 females aged 30-89 (mean 67). Patients’ persistence andattitude towards disease and treatment was analyzed in relation to doctors' social skills. Patients were divided into 2 groups(good vs. poor persistence). All were given Alendronian 70 mg. Doctors' social competence was measured by SocialCompetence Questionnaire on 3 dimensions: Social Exposure, Intimacy, Assertiveness.

Results. High patient’s persistence revealed; 85% of them attended all planned visits. Doctor's competence insituations demanding close interpersonal contact (intimacy) was higher in group with good persistence (p=0,0046), as wellas their effectiveness in situations of social exposition ( p=00006). Doctor's assertiveness was higher in the group with poorpersistence (p=00000). Patients with good persistence more often reported acceptation and understanding of the disease.Differences in patient's education level, endurance of disease and former fractures was found insignificant

Conclusions. 1. Doctor's social competence influences patient's adherence to therapy. 2. Doctor's directivity interfereswith effective cooperation during long term treatment. 3. The acceptation of the disease, and the treatment influences onpatient’s endurance.

114

P01SYL WET KA OSTE OPO RO TYCZ NA A CHA RAK TE RY STYCZ NY BÓL PLE CÓW ZWIĄ ZA NY Z OSTE OPO RO ZĄ

Na wrat - Szoł ty sik A.1,2, Żmudz ka -Wil czek E.3,4

1 Ca ri tas Ar chi die ce zji Ka to wic kiej, Ośro dek Świę ta Elżbie ta, Ru da Ślą ska2 Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Ka to wi cach, Stu dia Dok to ranc kie 3 Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Ka to wi cach, Ka te dra Fi zjo te ra pii Ukła du Ner wo we go i Na rzą du Ru chu4 Gór no ślą ska Wy ższa Szko ła Han dlo wa w Ka to wi cach

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, syl wet ka oste opo ro tycz na, ból ple ców

Wstęp. Oste opro za przez la ta w spo sób bez ob ja wo wy okra da szkie let, aż w pew nym mo men cie oka zu je się, iż kośćjest już tak sła ba, że nie mo że po do łać nor mal ne mu ob cią że niu, wte dy za czy na ją po ja wiać się ob ja wy cho ro by m.in. zmia -ny w po sta wie cia ła do ty czą ce ukształ to wa nia krę go słu pa oraz ból.

Ce lem ba dań jest wy ka za nie czy syl wet ka oste opo ro tycz na ma zwią zek z cha rak te ry stycz nym bó lem ple ców zwią za -nym z oste opo ro zą oraz wy ka za nie czy syl wet ka oste opo ro tycz na jest zwią za na z gę sto ścią ko ści.

Ma te riał i me to da. Ba da nia prze pro wa dzo no w Ośrod ku Świę ta Elżbie ta w Ru dzie Ślą skiej, gdzie ob ję to ba da niem 30ko biet z oste opo ro zą po twier dzo ną den sy to me trycz nie. Śred ni wiek ba da nych 78 lat, śred ni wskaź nik BMI 25,21, śred niwy nik T -sco re 3,97, śred ni wy nik oce ny punk to wej Ka sper czy ka 18,47. W ba da niu ró żni co wym od rzu co no oso by z za pal -nym, ko rze nio wym, wtór nym bó lem ple ców oraz ze zmia na mi roz wo jo wy mi. Do ba dań wy bra no tyl ko ta kie oso by, któ rew an kie cie opi sy wa ły ból ple ców cha rak te ry stycz ny dla oste opo ro zy. Na pod sta wie stra ty fi ka cji, po dzie lo no ba da nychna dwie gru py. Stwo rzo no dwie pięt na sto oso bo we gru py – Gru pę 1 z lep szą syl wet ką (<18,47 pkt wg. oce ny Ka sper czy -ka) oraz Gru pę 2 z syl wet ką gor szą (>18,47 pkt wg. oce ny Ka sper czy ka). Do oce ny bó lu za sto so wa no ska lę nu me rycz nąNRS oraz an kie tę skła da ją cą się z 10 py tań do ty czą cych lo ka li za cji, na si le nia bó lu w ró żnych po zy cjach, czyn no ściach orazprzy skraj nych ru chach krę go słu pa, do oce ny po sta wy cia ła za sto so wa no me to dę punk to wą Ka sper czy ka, w któ rej to do -ko nu je się bez po śred nio ob ser wa cji wy bra nych ele men tów bu do wy i po sta wy cia ła. Za ka żdy ele ment przy pi su je się okre -ślo ną ilość punk tów. W ba da niu uzy skać mo żna od 0-35pkt. Im więk sza licz ba punk tów, tym gor sza po sta wa.

Wy ni ki. Oso by z Gru py 1 od czu wa ły ból ple ców śred nio na 3,1 wg. ska li NRS. Naj wię cej osób- 53% z tej gru py za -zna czy ło 2 na ska li bó lu. Oso by z Gru py 2 od czu wa ły ból ple ców śred nio na 6,3 wg ska li NRS. Naj wię cej osób z tej gru -py -33% za zna czy ło 6 na ska li bó lu. Współ czyn nik ko re la cji po mię dzy po sta wą cia ła a bó lem ple ców wy niósł 0,8. Ba da -nia wy ka za ły, iż śred nio o 0,7 T - sco re ró żni ła się gę stość ko ści po mię dzy oso ba mi z Gru py 2 a oso ba mi z Gru py 1. Współ -czyn nik ko re la cji po mię dzy T -sco re a po sta wą cia ła wy niósł 0,4.

Wnio ski. 1. Zau wa żo no zwią zek po mię dzy po sta wą cia ła a bó lem ple ców cha rak te ry stycz nym dla oste opo ro zy - oso -by z gor szą po sta wą cia ła od czu wa ły sil niej szy ból w sto sun ku do osób z lep szą po sta wą cia ła. 2. Nie za uwa żo no zna czą -ce go związ ku po mię dzy po sta wą cia ła a gę sto ścią ko ści.

P02WY STĘ PO WA NIE NI SKO ENER GE TYCZ NYCH ZŁA MAŃ BLI ŻS ZE GO KOŃ CA KO ŚCI UDO WEJ U MĘ ŻC ZYZN I KO BIET W WIE KU PO WY ŻEJ 50 RO KU ŻY CIA, ZA MIESZ KA ŁYCH W PO WIE CIE TAR NO GÓR SKIM ORAZ MIE ŚCIE PIE KA RY ŚLĄ SKIE

Plu skie wicz W.1, Wilk R.2,3, Wiel gó rec ki A.3, Ko czy B.2, Se me no wicz J.2

1 Za kład Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści ŚUM2 Wo je wódz ki Szpi tal Chi rur gii Ura zo wej im. dr Ja nu sza Da aba w Pie ka rach Ślą skich3 Wo je wódz ki Szpi tal Spe cja li stycz ny Nr 4 w By to miu

Sło wa klu czo we: zła ma nie bli ższe go koń ca ko ści udo wej, epi de mio lo gia, ko bie ty, mę żczyź ni

Ce lem pra cy by ło osza co wa nie ilo ści zła mań bli ższe go koń ca ko ści udo wej u mę żczyzn i ko biet w po pu la cji po wia tutar no gór skie go w la tach 2002 – 2007 oraz tren dów ich wy stę po wa nia w przy szło ści.

Ma te riał. Ba da niem ob ję to 129 mę żczyzn i 411 ko biet z po wia tu tar no gór skie go i mia sta Pie ka ry Ślą skie w wie ku 50– 101 lat (śred ni wiek ko biet: 78,0 +/-9,0 lat, śred ni wiek mę żczyzn 73,7 +/- 11,4 lat) le czo nych z po wo du ni sko ener ge -tycz ne go zła ma nia bli ższe go koń ca ko ści udo wej (szyj ki, prze zkrę ta rzo we oraz pod krę ta rzo we, ozna czo ne go ko da mi ICD– 10: S72.0, S72.1, S72.2). Ba da ni re pre zen to wa li prak tycz nie wszyst kie zła ma nia ma ją ce miej sce w la tach 2002-2007,w po pu la cji li czą cej 64200 osób w wie ku po wy żej 50 lat (35200 ko biet i 28450 mę żczyzn w po da nej gru pie wie ko wej).

Me to da. Z hi sto rii cho rób w/w cho rych le czo nych w Wo je wódz kim Szpi ta lu Chi rur gii Ura zo wej w Pie ka rach Ślą skichuzy ska no da ne na te mat sta nu de mo gra ficz ne go i kli nicz ne go oraz da ty i oko licz no ści wy stą pie nia zła ma nia. Ob li czo nowspół czyn ni ki wy stę po wa nia zła mań w prze li cze niu na 100000 osób w wie ku po wy żej 50 ro ku ży cia, z uwzględ nie niem

115

ro ku zda rze nia i płci. Osza co wa no wiel kość zmia ny w za kre sie ana li zo wa nych współ czyn ni ków w wy mie nio nym okre sie,a sto su jąc tech ni kę re gre sji osza co wa no praw do po dob ny wy miar zja wi ska w przy szło ści.

Wy ni ki. W ba da nej po pu la cji la tach 2002 – 2007 by ło 554 zła mań bli ższe go koń ca ko ści udo wej (2002 r.: 78, 2003 r.:82, 2004 r.: 89, 2005 r.: 99, 2006 r.: 90, 2007 r.: 116). Osza co wa na czę stość wy stę po wa nia zła mań wy nio sła, wśród mę -żczyzn 49/100000 w 2002 r. i 116/100000 w 207 r., a wśród ko biet 212/100000 w 2002 r. i 236/100000 w 2007 r. Ob ser -wo wa ny trend (dla mę żczyzn i ko biet ra zem) kształ to wał się na po zio mie 48%, a wy ni ki eks tra po lo wa nia tren du na na stęp -ne la ta wska zu ją na ry zy ko dal sze go zwięk sza nia licz by zła mań.

Wnio ski. W zba da nej po pu la cji (mę żczyź ni i ko bie ty w wie ku po wy żej 50 lat) ob ser wu je się wy raź ne zwięk sze nie wy -stę po wa nia ni sko ener ge tycz ne go zła ma nia bli ższe go koń ca ko ści udo wej w la tach 2002-2007. Zła ma nia te są oko ło dwu -krot nie częst sze u ko biet niż u mę żczyzn. Wy nik ana li zy rocz nych współ czyn ni ków su ge ru je, że nie mo żna wy klu czyćkon ty nu acji ob ser wo wa ne go tren du ko lej nych la tach.

P02THE IN CI DEN CE OF LOW ENER GY HIP FRAC TU RE IN THE OVER 50 YEAR OLD FE MA LE AND MA LEPO PU LA TION OF THE DI STRICT OF TAR NOW SKIE GÓ RY AND THE CI TY PIE KA RY ŚLĄ SKIE

Plu skie wicz W.1, Wilk R.2,3, Wiel gó rec ki A.3, Ko czy B.2, Se me no wicz J.2

1 Me ta bo lic Bo ne Di se ases Unit, Me di cal Uni ver si ty of Si le sia2 Dr J. Da ab Re gio nal Ho spi tal of Trau ma Sur ge ry, Pie ka ry Ślą skie, Po land3 Re gio nal Spe cia list Ho spi tal no. 4, By tom, Po land

Key words: hip frac tu re, epi de mio lo gy, fe ma les, ma les

The aim of this stu dy was to es ti ma te the in ci den ce and fu tu re trends of a hip frac tu re in the fe ma le and ma le po pu la -tion of the di strict of Tar now skie Gó ry and the ci ty Pie ka ry Ślą skie for a pe riod of 2002-2007.

Ma te rial. 129 men and 411 wo men from the di strict of Tar now skie Gó ry and ci ty Pie ka ry Ślą skie, aged 50-101 years(wo men me an age 78,0 +/-9,0 years, men me an age 73,8 +/-11,5 years) that we re tre ated be cau se of low ener gy hip frac -tu re (Fe mo ral Neck, In ter tro chan te ric and Sub tro chan te ric frac tu re) at the Re gio nal Ho spi tal of Trau ma Sur ge ry in Pie ka -ry Ślą skie for the years 2002-2007. A to tal num ber in ha bi tants in the over -50-year old po pu la tion of the di strict of Tar now -skie Gó ry and ci ty Pie ka ry Ślą skie du ring this pe riod was abo ut 64200 (fe ma les – 35800, ma les – 28450)

Pa tients with frac tu re we re iden ti fied from the ICD – 10 co de: S72.0, S72.1, S72.2. Me thods. The ca se hi sto ries of the pa tients from the Re gio nal Ho spi tal of Trau ma Sur ge ry in Pie ka ry Ślą skie re ve aled

the de mo gra phic and cli ni cal con di tions, the da te and the frac tu re cir cum stan ces of each ca se. Ta king in to ac co unt the da te and the sex of each event, the re we re the ‘frac tu re fre qu en cy co ef fi cients” es ti ma ted per 100000 pe ople aged over 50years. In the ran ge of tho se co ef fi cients we ha ve eva lu ated the chan ges which ap pe ared among the po pu la tion. Using re gres sion ana ly ses the pro ba ble fu tu re ran ge of the con si de red phe no me non has be en es ti ma ted.

Re sults. In the po pu la tion for the years 2002 – 2007 the re we re 554 hip frac tu res no ti ced (2002: 78, 2003: 82,2004: 89, 2005: 99, 2006: 90, 2007: 116). We ha ve es ti ma ted the frac tu re in ci den ce up to the mark: 49/100000 in 2002and 116/100000 in 2007 for ma le, and 212/100000 in 2002 and 236/100000 in 2007 for fe ma le. This trend (for ma le andfor fe ma le to ge ther) re ached abo ut 48 per cent and after the extra po la tion of the cur rent re sults for the fol lo wing years wewill be ob se rve fur ther upward ten den cy among di scus sed frac tu res.

Conc lu sion. In the po pu la tion (ma les and fe ma les aged over 50 years) we ha ve no ti ced de fi ni te ly hi gher in ci den ce ofhip frac tu re for a pe riod of 2002-2007. The frac tu re fre qu en cy is hi gher for fe ma le part of the po pu la tion (it is over twi cehi gher). Due to the fin dings ba sed on an nu al co ef fi cients, it’s sug ge sti ve and hi gh ly po ssi ble to draw a conc lu sion that un -der no cir cum stan ces can we exc lu de fur ther con ti nu ation of the trend men tio ned abo ve.

116

P03DIA GNO STY KA I LEC ZE NIE OSTE OPO RO ZY U PA CJEN TÓW PO ZŁA MA NIU NI SKO ENER GE TYCZ NYM

Ple bań ski R., Do rman T., Syn der M., Po go no wicz E.Kli ni ka Or to pe dii i Or to pe dii Dzie cię cej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, zła ma nie ni sko ener ge tycz ne

Zła ma nia ni sko ener ge tycz ne są czę sto pierw szym ob ja wem oste opo ro zy i sta no wią bar dzo po wa żny pro blem kli nicz -ny i spo łecz ny. Naj częst sze lo ka li za cje zła mań to: bli ższy ko niec ko ści udo wej, dal sza na sa da ko ści pro mie nio wej, trzo nykrę gów w od cin ku pier sio wo -lę dźwio wym oraz bli ższy ko niec ko ści ra mien nej.

Ce lem pra cy jest przed sta wie nie do świad czeń Kli ni ki Or to pe dii UM w Ło dzi w dia gno sty ce i le cze niu pa cjen tówpo prze by tym zła ma niu, w opar ciu o po dej rze nie u nich oste opo ro zy.

W la tach 2006-2008 w ra mach „ostrych dy żu rów” za opa try wa li śmy 2652 pa cjen tów w tym 248 ze zła ma nia mi ni sko -ener ge tycz ny mi (9.4%). Wszy scy cho rzy po za opa trze niu zła ma nia (za rów no za cho waw czym jak i ope ra cyj nym) zo sta liskie ro wa ni do Przy kli nicz nej Po rad ni Le cze nia Oste opo ro zy. Osta tecz nie oce nie den sy to me trycz nej bli ższe go koń ca ko ściudo wej lub krę go słu pa lę dźwio we go pod da no 125 pa cjen tów (50.4%). Wcze śniej szą dia gno sty kę den sy to me trycz ną mia -ły 72 oso by (57,6%): 58 osób (DXA ob wo do wa) i 14 osób (DXA osio wa).

Więk sza część cho rych z tej gru py przed zła ma niem nie przyj mo wa ła lub przyj mo wa ła nie re gu lar nie le ki an ty re sorb -cyj ne.

Oste opo ro zę w ba da niu DXA (wg kry te riów WHO; T -sco re <-2,5) stwier dzo no u 78 osób (62,4%). U 32 osób wy nikba da nia był w nor mie (T -sco re >-1,1) U wszyst kich kon tro lo wa nych w Po rad ni pa cjen tów (125 osób) włą czo no le cze niean ty re sorb cyj ne (alen dro nian w daw ce 70 mg / ty dzień).

Wnio ski. Więk szość pa cjen tów z do ko na nym zła ma niem ni sko ener ge tycz nym nie by ła wcze śniej pra wi dło wo dia gno -zo wa na i le czo na z po wo du oste opo ro zy. Wy nik ba da nia DXA T -sco re < -2,5 nie za wsze ko re lu je z kli nicz ny mi ob ja wa mioste opo ro zy.

P04MI NE RAL NA GĘ STOŚĆ KO ŚCI W PO WIĄ ZA NIU Z KLI NICZ NY MI I LA BO RA TO RYJ NY MI PA RA ME TRA MI CHO RYCH LEC ZO NYCH DIA LI ZĄ OTR ZEW NO WĄ

Młot -Mi chal ska M., Grze go rzew ska A. E.Ka te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, Trans plan to lo gii i Cho rób We wnętrz nych, Uni wer sy tet Me dycz ny im. K. Mar cin kow skie go, Po znań, Pol ska

Sło wa klu czo we: dia li za otrzew no wa, mi ne ral na gę stość ko ści, stan odży wie nia

Ce lem pra cy by ła oce na BMD u cho rych le czo nych dia li zą otrzew no wą (DO) w po wią za niu z pa ra me tra mi kli nicz ny -mi i la bo ra to ryj ny mi.

BMD zmie rzo no w szyj ce ko ści udo wej (N) i od cin ku lę dźwio wym krę go słu pa L2 -L4 (L) u 26 le czo nych DO (15 ko -biet, wiek: 55,7±17,7 lat, dłu gość dia li zo te ra pii: 21,3±13,1 mie się cy). Sied miu cho rych re gu lar nie pi ło ka wę (>2 fi li żan -ki/do bę), 8 cho ro wa ło na cu krzy cę. U wszyst kich wy ko na no po mia ry ci śnie nia tęt ni cze go oraz an tro po me trycz ne do oce -ny wskaź ni ków sta nu odży wie nia oraz ru ty no wo ozna cza ne pa ra me try la bo ra to ryj ne. Ana li zę ko re la cji wy ko na no dlawszyst kich pa ra me trów BMD, ana li zę re gre sji prze pro wa dzo no dla BMD.

Pa ra me try BMD mie rzo nej w N: BMD 0,842±0,137 g/cm2, T -1.28 (-3.39 – 2,37), BMD ja ko % szczy to wej ma sy kost -nej (BMD%YA) 85,7±17,7%, Z -0,57 (-2,36 – 2,97), BMD ja ko % nor my wie ko wej (BMD%AM) 95,0±18,2%. Dwu na stucho rych mia ło BMD w za kre sie nor my, 10– oste ope nii, a 4– oste opo ro zy. Pa ra me try BMD mie rzo nej w L: BMD1,123±0,244 g/cm2, T -0,69 (-3.95 – 4,07), BMD%YA 94,6±18,8%, Z -0,41 (-4,41 – 4,49), BMD%AM 100,4±19,5%. Pa -ra me try mie rzo ne w N: BMD (r=-0,421, p=0,033), T (r=-0,421, p=0,032) i BMD%YA (r=-0,407, p=0,039) orazBMD%AM zmie rzo na w L (r=0,393, p=0,047) ko re lo wa ły z wie kiem. Ci śnie nie roz kur czo we wy ka za ło ko re la cję zewskaź ni kiem T (r=0,456, p=0,019) oraz BMD%YA (r=0,436, p=0,026). Istot ne ko re la cje stwier dzo no rów nież po mię dzystę że niem Na w su ro wi cy a pa ra me tra mi mie rzo ny mi w N: T (r=0,511, p=0,008), BMD%YA (r=0,488, p=0,011),Z (r=0,467, p=0,016) i BMD%AM (r=0,488, p=0,013) oraz pa ra me tra mi zmie rzo ny mi w L: T (r=0,453, p=0,020)i BMD%YA (r=0,397, p=0,045). Wskaź nik ta lia/wzrost ko re lo wał z BMD dla N (r=-0,468, p=0,016), HDL -cho le ste rol ja -ko % cho le ste ro lu cał ko wi te go – z BMD%YA dla N (r=0,407, p=0,039). Stę że nie fos fa ta zy al ka licz nej ko re lo wa ło zewskaź ni kiem Z dla N (r=-0,402, p=0,041) i BMD%AM dla L (r=-0,398, p=0,044). Stę że nie pa ra thor mo nu wy ka za ło ko re -la cję ze wskaź ni kiem Z (r=-0,417, p=0,034) i BMD%AM dla L (r=-0,422, p=0,032). BMD zmie rzo na w L wy ka za ła ko -re la cję z biał kiem C -re ak tyw nym (CRP) (r=0,432, p=0,027), a wskaź nik Z – ze stę że niem fer ry ty ny (r=0,415, p=0,035)

117

i al bu min (r=-0,418, p=0,034). Z ty mi ostat ni mi ko re lo wa ła rów nież BMD%AM dla L (r=-0,436, p=0,026). W ana li zie re gre sji kro ko wej wstecz nej, uwzględ nia ją cej w/w pa ra me try ko re lu ją ce ze wskaź ni ka mi BMD, istot ny mi czyn ni ka miwpły wa ją cy mi na BMD dla N by ło stę że nie Na (be ta=1,21, p=0,000) i wiek (be ta=-0,233, p=0,022), a na BMD dla L tyl -ko stę że nie Na (be ta=0,979, p=0,000). Gdy w ana li zie re gre sji uwzględ nio no da ne z wy wia du, czyn ni ka mi wpły wa ją cy mina BMD dla N był wiek (be ta=-0,419, p=0,033), a na BMD dla L pi cie ka wy (be ta=-0,639, p=0,002).

U cho rych dia li zo wa nych otrzew no wo wiek i pi cie ka wy istot nie wpły wa ją na BMD. Zmia na mi zwy rod nie nio wy mi,a ta kże ewen tu al ny mi zwap nie nia mi w na czy niach mo żna tłu ma czyć do dat nie ko re la cje pa ra me trów BMD mie rzo nych w Lz wie kiem, fer ry ty ną i CRP, a ujem ne z al bu mi na mi. Zwra ca uwa gę brak za le żno ści mię dzy płcią a BMD w tej gru pie cho -rych. Ko re la cje wskaź ni ków BMD ze stę że niem Na mo gą sta no wić łącz ność po mię dzy BMD a ci śnie niem tęt ni czym.U cho rych dia li zo wa nych otrzew no wo wy da je się ist nieć od wró co na za le żność mię dzy ty mi pa ra me tra mi a BMD niż w po -pu la cji osób nie dia li zo wa nych.

P04BO NE MI NE RAL DEN SI TY IN CON NEC TION WITH CLI NI CAL AND LA BO RA TO RY PA RA ME TERS OF PE RI TO NE AL DIA LY SIS PA TIENTS

Młot -Mi chal ska M., Grze go rzew ska A. E.Cha ir and De part ment of Ne ph ro lo gy, Trans plan to lo gy and In ter nal Di se ases, Uni ver si ty of Me di cal Scien ces, Po znań, Po land

Key words: pe ri to ne al dia ly sis, bo ne mi ne ral den si ty, nu tri tio nal sta te

The aim of this stu dy was es ti ma tion of BMD in pa tients tre ated with pe ri to ne al dia ly sis (PD) in con nec tion with cli -ni cal and la bo ra to ry pa ra me ters.

BMD was me asu red in fe mo ral neck (N) and lum bar spi ne L2 -L4 (L) in 26 pa tients tre ated with PD (15 wo men,age: 55.7±177 years, dia ly sis vin ta ge: 21.3±13.1 mon ths). Se ven pa tients re gu lar ly drank cof fee (>2 cups/day), 8 had dia -be tes mel li tus. Blo od pres su re and an th ro po me tric me asu re ments as ses sing nu tri tio nal sta te, and al so ro uti ne ly me asu redla bo ra to ry pa ra me ters we re es ti ma ted in all dia ly zed pa tients. Cor re la tion ana ly sis was per for med for all exa mi ned pa ra -me ters of BMD. Re gres sion ana ly sis was ana ly zed for BMD on ly.

Pa ra me ters of BMD me asu red in N: BMD 0.842±0.137 g/cm2, T -1.28 (-3.39 – 2.37), BMD as % young adults(BMD%YA) 85.7±17.7%, Z -0.57 (-2.36 – 2.97), BMD as % age mat ched (BMD%AM) 95.0±18.2%. Twe lve pa tients hadnor mal BMD, 10 was oste ope nic and 4 had oste opo ro sis. Pa ra me ters of BMD me asu red in L: BMD 1.123±0.244 g/cm2, T -0.69 (-3.95 – 4.07), BMD%YA 94.6±18.8%, Z -0.41 (-4.41 – 4.49), BMD%AM 100.4±19.5%. Pa ra me ters me asu red inN: BMD (r=-0.421, p=0.033), T (r=-0.421, p=0.032) and BMD%YA (r=-0.407, p=0.039), and BMD%AM me asu red in L(r=0.393, p=0.047) cor re la ted with age. Dia sto lic blo od pres su re cor re la ted with N T -sco re (r=0.456, p=0.019) andBMD%YA (r=0.436, p=0.026). Si gni fi cant cor re la tions we re di splay ed be twe en se rum Na con cen tra tion and pa ra me tersme asu red in N: T (r=0.511, p=0.008), BMD%YA (r=0.488, p=0.011), Z (r=0.467, p=0.016) and BMD%AM (r=0.488,p=0.013), and me asu red in L: T (r=0.453, p=0.020), BMD%YA (r=0.397, p=0.045). Wa ist to he ight ra tio cor re la ted withN BMD (r=-0.468, p=0.016), HDL -cho le ste rol as % of to tal cho le ste rol – with N BMD%YA (r=0.407, p=0.039). Al ka li nepho spha ta se con cen tra tion di splay ed cor re la tion with N Z -sco re (r=-0.402, p=0.041) and L BMD%AM (r=-0.398,p=0.044). Pa ra thy ro id hor mo ne cor re la ted with L Z -sco re (r=-0.417, p=0.034) and L BMD%AM (r=-0.422, p=0.032). LBMD di splay ed cor re la tion with C -re ac ti ve pro te in (CRP) (r=0.432, p=0.027), and Z -sco re – with fer ri tin (r=0.415,p=0.035) and al bu min le vel (r=-0.418, p=0.034). The lat ter 2 pa ra me ters cor re la ted al so with L BMD%AM (r=-0.436,p=0.026). In bac kward ste pwi se re gres sion ana ly sis ta king in to con si de ra tion abo ve -men tio ned pa ra me ters cor re la ting withBMD in di ces, pa ra me ters in flu en cing BMD for N in c lu ded Na con cen tra tion (be ta=1.21, p=0.000) and age (be ta=-0.233,p=0.022), and for L - cof fee drin king (be ta=-0.639, p=0.002).

Age and cof fee drin king si gni fi can tly in flu en ce BMD in PD pa tients. Spon dy lo ar th ro sis and pre sen ce of ves sel cal ci -fi ca tion may expla in po si ti ve cor re la tion of L BMD in di ces with fer ri tin, CRP and ne ga ti ve with al bu min le vel. Stro kingis lack of con nec tion be twe en gen der and BMD in this gro up of pa tients. Cor re la tion of BMD in di ces with Na le vel maybe a link be twe en BMD and blo od pres su re. In PD pa tients, be twe en the lat ter pa ra me ters and BMD se ems to exist in versedde pen den ce than ob se rved in ge ne ral po pu la tion.

118

P05BO NE MI NE RAL DEN SI TY IN UKRA INIAN WO MEN

Po vo ro zny uk V. V., Dze ro vych N. I., Ka ra se vskaya T. A.In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ine,Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine.

Ob jec ti ve. The aim of this stu dy we re: to de ter mi ne spi ne, fe mo ral and ra dial BMD for a re pre sen ta ti ve sam ple of heal thy wo men of Ukra inian fe ma le de scent, to de ter mi ne the ef fect of age, he ight and we ight on BMD, and to com pa rethe se re sults with tho se from a lar ge USA/Nor thern Eu ro pe and US/Eu ro pe an re fe ren ce sam ple

Ma te rials and me thods. The re se arch was con duc ted at the Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems ofOste opo ro sis, and in c lu ded 353 wo men aged 20-79 years. Co nven tio nal BMD me asu re ments of the spi ne (L1 -L4 in theante rior -po ste rior po si tion), pro xi mal fe mur (neck, Ward’s trian gle and tro chan ter re gions) and ra dial shaft (33% si te) werede ter mi ned by DXA using a den si to me ter Pro di gy (GE Me di cal sys tems).

Re sults. Age -re la ted chan ges in BMD we re si mi lar in form to tho se of USA/ Nor thern Eu ro pe and US/Eu ro pe an re fe -ren ce da ta. Ho we ver, BMD of spi ne for sub jects of 50-59 years in our sam ple we re lo wer than pu bli shed va lu es. Re gres -sion ana ly ses sho wed that we ight was a si gni fi cant pre dic tor of fe ma le spi ne and fe mur BMD for both the pre me no pau saland post me no pau sal de ca des. Age was a si gni fi cant pre dic tor of fe ma le spi ne BMD in the 50-79 year age. The pre va len ceof oste opo ro sis and oste ope nia for fe ma le sub jects was 11% at the fe mur neck, and 20% and 24% at the spi ne and ra dialshaft re spec ti ve ly. Sub stan tial ly lo wer pre va len ce of oste opo ro sis of lum bar spi ne in Ukra inian po pu la tion, ba sed on theWHO cri te ria, was es ta bli shed in com pa ri son with US/Eu ro pe an re fe ren ce va lu es.

Conc lu sion. Thus, stan dar di zing of BMD me asu re ments by DXA thro ugh the ap pro pria te use of po pu la tion -spe ci ficre fe ren ce va lu es is re com men ded to im pro ve the qu ali ty of me di cal ca re pro vi ded in re la tion to the pre ven tion and tre at -ment of fe ma le sub jects who are at risk as for oste opo ro sis or are al re ady oste opo ro tic.

P06RE LA TION SHIP OF BO NE STA TE AND HOR MO NAL STA TUS IN MEN

Po vo ro zny uk V. V., Or lyk T. V., Kre slov Y. A.In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ine,Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

The aim of the stu dy was to de ter mi ne the re la tion ship of hor mo nal sta tus and bo ne sta te in men.Ma te rials and me thods. We ha ve exa mi ned 96 men aged from 30 to 79 years (M±m): age – 54,4±1,3 years; he ight

– 1,75 ± 0,01 m; we ight – 84,9 ± 1,5 kg), di vi ded them in to age de pen dent sub gro ups 30-49 (n=36; age – 41,2±1,2 years)and 50-79 years (n=60; age – 64,4±1,1 years). Le vels of te sto ste ron (Test, nmol\l) and sex hor mo ne -bin ding glo bu lin(SHBG, nmol\l) we re de ter mi ned by me ans of che mi lu mi ne scent im mu no ana ly sis me thod. The bo ne mi ne ral den si ty(BMD, g/cm2) was eva lu ated for the to tal bo dy, spi ne (L1-L4), fe mur (neck, tro chan ter and to tal) and ra dius (ul tra di stal, 33%and to tal) using du al ener gy x -ray ab sorp tio me try by the Pro di gy in stru ment (GE Me di cal sys tems, 2005).

Re sults. The cor re la tion ana ly sis of age de pen dent sub -gro ups: in the gro up of 30-49 years the re is a po si ti ve cor re la -tion be twe en Test and BMD ul tra di stal ra dius (r=0,49, p < 0,05), along with the ne ga ti ve cor re la tion be twe en SHBG andTo tal bo dy in the gro up of 50-79 years (r=-0,31, p < 0,05). In the gro up of 60-79 years (n=38; age – 69,7±1,0 years) weha ve fo und a ne ga ti ve cor re la tion be twe en SHBG and To tal bo dy (r=- 0,60, p < 0,001), SHBG and tro chan ter (r=- 0,47, p < 0,05), SHBG and To tal fe mur (r=- 0,48, p < 0,05).

Pa tients of 50-79 year age gro up with nor mal bo ne, oste ope nia and oste opo ro sis we re cho sen in cor re spon den ce to theWHO cri te ria. For ana ly sis” sa ke, we ha ve jo int the oste ope nia and oste opo ro sis pa tients. Nor mal mi ne ral den si ty of lum -bar spi ne was fo und in 83,3%, oste ope nia and oste opo ro sis – 17,7%, whi le in to tal fe mur – 75% и 25% re spec ti ve ly.SHBG in nor mal fe mur BMD sub gro up (41,1 ± 2,6) was con si de ra bly lo wer than in oste ope nia and oste opo ro sis sub gro -up (54,4 ± 5,6, p < 0,05).

Conc lu sion. We ha ve re ve aled a po si ti ve cor re la tion be twe en te sto ste ro ne le vels and ul tra di stal ra dius BMD and ne ga -ti ve cor re la tion be twe en SHBG and to tal bo dy BMD in pa tients of 50 – 79 year age gro up, tro chan ter and to tal fe mur inpa tients of 60 – 79 year age gro up.

119

P07BO NE MI NE RAL DEN SI TY AC COR DING TO AN SWER IOF’S ONE -MI NU TE OSTE OPO RO SIS RISK TEST

Po vo ro zny uk V. V., Dze ro vych N. I.In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ine,Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

This re se arch aimed at eva lu ating the bo ne mi ne ral den si ty ac cor ding to an swer IOF’s one -mi nu te oste opo ro sis risk test.Ma te rials and me thods. The stu dy in c lu ded two sta ges. Test was trans la ted in to Ukra inian. At the first sta ge, struc tu -

ral -func tio nal sta te of bo ne was eva lu ated by me ans of an ul tra so und bo ne den si to me ter („Achil les+”). We’ve exa mi -ned 147 post me no pau sal wo men aged 50-69 years (me an age 59,8 ±0,7). The spe ed of so und (SOS, m/s), bro ad band ul tra -so und at te nu ation (BUA, dB/MHz) and „Stif f ness” in dex (SI,%) we re me asu red.

Re sults. Pa ra me ters of ul tra so und den si to me try at pa tients who ha ve an swe red po si ti ve ly on ІІ (Ha ve you bro ken a bo -ne after a mi nor bump or fall), ІІІ (Ha ve you ever ta ken cor ti co ste ro id ta blets for mo re than 3 con se cu ti ve mon ths) andІV (Ha ve you lost mo re than 3 cm in he ight) qu estions, we re si gni fi can tly less in com pa ri son with the pa tients who ha vean swe red ne ga ti ve ly. SI at pa tients with the po si ti ve an swer to the on ІІ the qu estion has ma de 74,0±1,7%, with ne ga ti ve– 81,2±1,3%, р = 0,002; on ІІІ – 67,1±3,9% and 79,9±1,1%, р = 0,0013; on ІV – 71,6±1,7% and 82±1,2%, р <0,00001.Ra te of oste opo ro sis de pen ding on the po si ti ve an swer to the fol lo wing qu estions has be en ma de: to the on ІІ qu estion– 46,67%, to the on ІІІ – 81,82 %, to the on ІV – 58,1 %. At the se cond sta ge of BMD, T and Z -sco re of the spi ne, fe mo -ral neck we re de ter mi ned by DXA using a den si to me ter Pro di gy (GE Me di cal sys tems). We’ve exa mi ned 73 post me no pau -sal wo men aged 50-69 years (me an age 63,9±0,9). Si gni fi cant cor re la tion be twe en the an swer to the on ІІ a qu estion andBMD spi ne (r =-0,29; p=0,012) and BMD fe mo ral neck (r =-0,32; p=0,005); be twe en the an swer to the on ІV a qu estionand BMD spi ne (r=0,29; p=0,047) was fo und.

Conc lu sion. Ap pli ca tion of IOF’s one -mi nu te oste opo ro sis risk test gi ves an op por tu ni ty to de ter mi ne struc tu ral -func -tio nal chan ges of bo ne.

P08ME DI CO -SO CIAL IM PLI CA TIONS OF THE OSTE OPO RO TIC PRO XI MAL HIP FRAC TU RES

Po vo ro zny uk V. V., Fo ro sen ko V. S.In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ine,Ukra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

This work aimed to stu dy me di co -so cial im pli ca tions of the oste opo ro tic pro xi mal hip bo ne frac tu res and the ir ef fi -cient tre at ment by va rio us me thods. 193 pa tients with a gi ven trau ma and be ing tre ated in emer gen cy ho spi tal unit du -ring 1996-2001-year pe riod we re exa mi ned.

Ma te rials and me thods. For tre ating hip bo ne neck me dial frac tu res, the ope ra tio nal me thods (oste osyn the sis withscrews and one -si ded non ce ment en do pro sthe sing of the hip jo int) we re used. In the pre sen ce of con tra in di ca tions (psy chicdi sor ders, de com pen sa ted car dio va scu lar and re spi ra to ry di se ases, ma li gnant tu mors, etc.), an in stan ta ne ous frac tu re re po -si tio ning and an im mo bi li sa tion by Whit man’s de ro ta tio nal pla ster bo ot we re per for med. For tre at ment of frac tu res in thetro chan ter area, the ske le tal trac tion or oste osyn the sis with a bo ne pla te we re used. The ef fect of tre at ment was as ses sedac cor ding to cli ni cal sca le.

Re sults. 20% pa tients of to tal num ber died wi thin stu dy ti me, 87% of whom died du ring first year. Fol lo wings we rethe cau ses of de aths: 42% my ocar dial in farc tion; 42% hy po sta tic com pli ca tions; 5% ma li gnan cy; 11% other cau ses. All ofabo ve pa tients pre sen ted me dial frac tu res of fe mo ral neck. Of them, 80% we re tre ated by con se rva ti ve me thods (im mo bi -li sa tion by de ro ta tio nal pla ster bo ot), 20% by me ans of an oste osyn the sis with screws and one -si ded non ce ment en do pro -sthe sing of the hip jo int.

Among 155 pa tients, 20 sub jects with me dial frac tu res of fe mo ral neck we re tre ated by con se rva ti ve me thods. Ofthem, 80% we re 70-79-old sub jects, 20% we re per sons aged 80 and over. The ma jo ri ty in this gro up we re wo men (80%).Go od re sults we re ob se rved in 5%, sa tis fac to ry in 15% and unsa tis fac to ry in 80% of pa tients. The pa tients tre ated by anoste osyn the sis with screws ma de 25%. Go od re sults of tre at ment we re fo und in 42%, sa tis fac to ry in 22%, and unsa tis fac -to ry in 36% of pa tients. Of no te, the hi ghest per cen ta ge of po si ti ve re sults of tre at ment was se en in the gro up of 50-49-yearolds (75%), the lo west in the gro up of pa tients bey ond 70 (ne ar ly 50%). The gro up of pa tients with one -si ded non ce menthip jo int (frac tu re) en do pro sthe sing was com po sed of 44 pa tients: 16 men (36%) and 28 wo men (64%). The pa tients we reascri bed to fol lo wing age gro ups: 50-59 years – 5 pts; 60-69 years – 11 pts. Go od re sults of tre at ment we re fo und in 37%,sa tis fac to ry in 48%, and unsa tis fac to ry in 15%. In age gro up 50-59 years, the sa tis fac to ry and go od re sults we re fo und in2 and 3 pa tients, re spec ti ve ly. In the gro up of 60-69-year olds the re we re go od re sults in 2 pts, sa tis fac to ry in 6 pts andunsa tis fac to ry in 3 pts. In age gro up 70-79 years, go od re sults of tre at ment we re fo und in 9 pts, sa tis fac to ry in 12 pts, and

120

unsa tis fac to ry in 4 pts. The gro up with frac tu res in the tro chan ter area in c lu ded 45 pa tients, who we re tre ated ope ra tio nal -ly and con se rva ti ve ly. When per for ming an oste osyn the sis with a bo ne pla te, the go od re sults we re se en in 81% and sa tis -fac to ry in 19%; whi le with a ske le tal trac tion the re we re go od re sults in 73% and sa tis fac to ry re sults in 27%.

In conc lu sion, the fin dings of stu dy in di ca te se rio us me di co -so cial im pli ca tions of the oste opo ro sis ands gra vest com -pli ca tions – the pro xi mal hip frac tu res. When cho osing pro per the ra py tac tics, one sho uld ta ke in to ac co unt the pa tient’sage, ty pe of frac tu re, ove rall he alth con di tion as well as the pro no un ce ment of bo ne tis sue struc tu ral -func tio nal sta te di stur -ban ces.

P09STA TUS TKAN KI KOST NEJ W RE LA CJI DO AK TYW NO ŚCI FI ZYCZ NEJ I SPO ŻY CIA PRO DUK TÓWMLECZ NYCH I WAP NIA W PA RACH RO DZIN NYCH MAT KA -CÓR KA. BA DA NIA WSTĘP NE

Pa bjan K.1, Wą do łow ska L.2, Sło wiń ska M. A.2, Człap ka -Ma ty asik M.3, Nie dźwiedz ka E.2

1 Wy dział Wy cho wa nia Fi zycz ne go i Tu ry sty ki, Wszech ni ca Świę to krzy ska, Kiel ce 2 Ka te dra Ży wie nia Czło wie ka, Uni wer sy tet War miń sko -Ma zur ski, Olsz tyn3 Ka te dra Hi gie ny Ży wie nia Czło wie ka, Uni wer sy tet Przy rod ni czy w Po zna niu, Po znań

Sło wa klu czo we: gę stość mi ne ral na ko ści (BMD), ak tyw ność fi zycz na, pro duk ty mlecz ne, spo ży cie wap nia, mat ki, cór ki

Wstęp. Po sta wio no hi po te zę, że ist nie je po do bień stwo po mię dzy mat ka mi i cór ka mi do ty czą ce re la cji po mię dzy sta tu -sem tkan ki kost nej, sty lem ży cia i spo ży ciem pro duk tów mlecz nych i wap nia.

Cel. Ana li za zró żni co wa nia gę sto ści mi ne ral nej tkan ki kost nej u par ro dzin nych mat ka -cór ka w mlecz nych i wap nia.Me to dy . Ba da nia mi ob ję to 39 par ro dzin nych mat ka -cór ka, w wie ku od po wied nio 44.3+/-5.3 lat i 17.0+/-2.5 lat. Me -

to dą czę sto tli wo ści spo ży cia żyw no ści (kwe stio na riusz ADOS -Ca) okre ślo no zwy cza jo we spo ży cie wap nia z pro duk tówmlecz nych, a na stęp nie z dzien nej ra cji po kar mo wej (CRP, mg/oso bę/dzień). Dla ka żdej oso by ob li czo no z -war to ści in dy -wi du al ne go spo ży cia wap nia i oce nio no in dy wi du al ne ry zy ko nie od po wied nie go spo ży cia wap nia z CRP (z -war tość<-1).Gę stość mi ne ral ną tkan ki kost nej (BMD) i za war tość mi ne ra łu kost ne go (BMC) ozna czo no me to dą dwu wiąz ko wej ab sorp -cjo me trii rent ge now skiej (DXA). Ak tyw ność fi zycz ną okre ślo no w MET -mi nu tach/dzień uży wa jąc kwe stio na riu sza IPAQ.Pa ry ro dzin ne mat ka -cór ka po dzie lo no na 3 pod gru py (T1, T2, T3) wg za kre sów ter cy lo wych BMD ma tek/có rek (od po -wied nio mat ki: T1:<358 mg/cm2; T2: 358,5¸401,4 mg/cm2; T3:> 401,4 mg/cm2; cór ki: T1:<303,6 mg/cm2; T2: 303,6¸362,8mg/cm2; T3:>362,8 mg/cm2).

Wy ni ki. Nie stwier dzo no ko re la cji mię dzy mat ka mi i cór ka mi w spo ży ciu pro duk tów mlecz nych i wap nia, BMC, BMDi ak tyw no ści fi zycz nej. Nie od po wied nie spo ży cie wap nia z CRP (z -war tość<-1) mia ło 90% ma tek i 80% có rek. Mat ki T3i T2 spo ży wa ły istot nie wię cej wap nia niż mat ki T1 (od po wied nio 858 i 711 vs. 217 mg/day), lecz nie ró żni ły się po zio -mem ak tyw no ści fi zycz nej (śred nio 2149 Met -mi nut/dzień). U ma tek wzrost gę sto ści mi ne ral nej ko ści był zwią za ny z istot -nym wzro stem (p tren du <0,05) spo ży cia se ra doj rze wa ją ce go, jo gur tu na tu ral ne go, mle ka w po sta ci na po jów. Dwu krot niewię cej ma tek T3 niż ma tek T1 de kla ro wa ło co dzien ne spo ży wa nie pro duk tów mlecz nych w wie ku szkol nym (od po wied -nio 85% vs. 42%). Cór ki T3 mia ły istot nie więk szą ak tyw ność fi zycz ną niż cór ki T1 (od po wied nio 1969 vs. 1151 MET --mi nut/dzień), lecz u có rek nie stwier dzo no ró żnic w spo ży ciu wap nia z CRP (T1: 720 mg/dzień; T2: 1054 mg/dzień;T3: 655 mg/dzień). Ma łą ak tyw ność fi zycz ną (<600 MET -mi nut/dzień) mia ło pra wie 2 ra zy wię cej có rek niż ma tek (od -po wied nio 23% i 13%), zaś po nad 3 ra zy wię cej có rek niż ma tek spo ży wa ło pro duk ty wzbo ga co ne w wapń (od po wied -nio 69% vs. 18%).

Pod su mo wa nie. Po mię dzy mat ka mi i cór ka mi nie stwier dzo no po do bień stwa w spo ży ciu pro duk tów mlecz nych i wap -nia, ak tyw no ści fi zycz nej i sta tu sie tkan ki kost nej. Wy ższej BMD ma tek sprzy ja ło więk sze spo ży cie pro duk tów mlecz nychi wap nia ak tu al nie i w prze szło ści, zaś wy ższej BMD có rek – więk szy po ziom ak tyw no ści fi zycz nej. Stwier dzo ne tren dywy ma ga ją po twier dze nia w pró bie o więk szej li czeb no ści.

Ba da nia re ali zo wa no w ra mach pro jek tu MO DAF (Nr N N312 2862 33) fi nan so wa ne go przez MNiSW.

121

122

P09STA TUS OF BO NE TIS SUE IN RE LA TION TO PHY SI CAL AC TI VI TY AND CON SUMP TION OF DA IRYPRO DUCTS AND CAL CIUM IN MO THER -DAU GH TER FA MI LY PA IRS. PI LOT STU DY

Pa bjan K.1, Wą do łow ska L.2, Sło wiń ska M. A.2, Człap ka -Ma ty asik M.3, Nie dźwiedz ka E.2

1 Fa cul ty of Phy si cal Edu ca tion and To urism, Ho ly Cross Uni ver si ty of Kiel ce, Kiel ce, Po land2 De part ment of Hu man Nu tri tion, Uni ver si ty of War mia and Ma zu ry, Olsz tyn, Po land3 De part ment of Hu man Nu tri tion and Hy gie ne, Po znan Uni ver si ty of Li fe Scien ces, Po znań, Po land

Key words: bo ne mi ne ral den si ty (BMD), phy si cal ac ti vi ty, da iry pro ducts, cal cium in ta ke, mo thers, dau gh ters

Ra tio na le. A hy po the sis of si mi la ri ty be twe en mo thers and dau gh ters as re gards re la tions be twe en the sta tus of bo netis sue, li fe sty le and con sump tion of da iry pro duct and cal cium was put for ward.

Ob jec ti ves. The ana ly sis of the di ver si ty con cer ning bo ne mi ne ral den si ty in mo ther -dau gh ter fa mi ly pa irs in re la tionto the ir phy si cal ac ti vi ty and con sump tion of da iry pro ducts and cal cium.

Me thods. The re se arch in vo lved exa mi na tion of 39 mo ther -dau gh ter fa mi ly pa irs, aged 44.3+/-5.3 and 17.0+/-2.5, re -spec ti ve ly. Using the fo od con sump tion fre qu en cy me thod (ADOS -Ca qu estion na ire), the cu sto ma ry in ta ke of cal cium inda iry pro ducts and sub se qu en tly, in a da ily diet (DD, mg/per son/day) was es ta bli shed. For each per son the z -sco re of thecal cium in ta ke was cal cu la ted and then the per so nal risk of in a de qu ate cal cium in ta ke from DD (z -sco re<-1) was as ses sed.Bo ne mi ne ral den si ty (BMD) and bo ne mi ne ral con tent (BMC) was de ter mi ned by du al -ener gy x -ray ab sorp tio me try(DXA). Phy si cal ac ti vi ty was expres sed in MET -mi nu tes/day, on the ba sis of the IPAQ qu estion na ire. The mo ther -dau gh -ter fa mi ly pa irs we re di vi ded in to 3 gro ups (T1, T2, T3) ac cor ding to ter ci le ran ges of mo thers” /dau gh ters” BMD (mo -thers: T1:<358 mg/cm2; T2: 358.5¸401.4 mg/cm2; T3:>401.4 mg/cm2; dau gh ters: T1:<303.6 mg/cm2; T2: 303.6¸362.8mg/cm2; T3:>362.8 mg/cm2, re spec ti ve ly).

Re sults. The re we re no cor re la tions be twe en mo thers and dau gh ters in da iry pro ducts and cal cium in ta ke, BMC, BMDand phy si cal ac ti vi ty. The in a de qu ate cal cium in ta ke from DD (z -sco re<-1) was fo und in 90% of mo thers and 80% ofdaugh ters. T3 and T2 mo thers con su med si gni fi can tly mo re cal cium than T1 mo thers (858 and 711 vs. 217 mg/day, re spec -ti ve ly), but they did not dif fer in phy si cal ac ti vi ty le vel (2149 MET -mi nu tes/day on ave ra ge). Among mo thers the BMD in -cre ase was con nec ted to the si gni fi cant in cre ase (p trend <0.05) of che ese, na tu ral yoghurt and drank milk. Twi ce mo re T3mo thers than T1 mo thers dec la red da ily da iry pro ducts con sump tion in scho ol age (85% vs. 42%, re spec ti ve ly). T3 dau gh tershad a si gni fi can tly hi gher le vel of phy si cal ac ti vi ty than T1 dau gh ters (1969 vs. 1151 MET -mi nu tes/day, re spec ti ve ly), but nodif fe ren ces in da ily cal cium in ta ke we re fo und in dau gh ters (T1: 720; T2: 1054; T3: 655 mg/day). Low phy si cal ac ti vi ty (<600MET -mi nu tes/day) was de mon stra ted by al most twi ce as ma ny dau gh ters as mo thers (23% and 13%, re spec ti ve ly) and cal -cium -for ti fied fo ods we re con su med by over 3 ti mes mo re dau gh ters than mo thers (69% vs. 18%, re spec ti ve ly).

Conc lu sions. The re was no si mi la ri ty be twe en mo thers and dau gh ters in da iry pro ducts and cal cium in ta ke, phy si cal ac ti -vi ty and bo ne tis sue sta tus. Hi gher BMD of mo thers was fa vo ured by hi gher con sump tion of da iry pro ducts and cal cium, whi le hi gher BMD of dau gh ters – by a hi gher le vel of phy si cal ac ti vi ty. The se trends re qu ire a con fir ma tion on a big ger sam ple.

The stu dy was com ple ted un der the MO DAF pro ject (No. N N312 2862 33) and fun ded by the Po lish Mi ni stry of Scien ceand Hi gher Edu ca tion.

P10QUS VERUS DXA IN DIAGNOSING BONE DEMINERALIZATION IN ESRD PATIENTS

Bucuras D., Marginean O., Militaru A. University of Medicine and Pharmacy “Victor Babes” Timisoara, Romania

Key words: DXA, ESRD patients hypogonadism, hyperparathyroidism

Back go und. ESRD is as so cia ted with re du ce bo ne mi ne ral den si ty com pa red with aged -mat ched he al thy con trols.DXA is the stan dard no ni nva si ve me thod to as ses BMD. QUS is in e xpen si ve, mo bi le, easy to per form, ra dia tion free, re -co gni ze for scre ening abi li ties and risk frac tu re pre dic tion in nor mal po pu la tion. This stu dy as ses sed the abi li ty of QUSver sus DXA in de ter mi ne low bo ne mass in ha emo dia li sed po pu la tion.

Ma te rial Me thods. Pa tients in the evi den ce of the Ha emo dia ly sis and Re nal Trans plan ta tion Cen ter form the Co un tyHo spi tal nr. 1, per for med DXA (an te ro po ste rior tech ni que, Del phi W de vi ce, Ho lo gic Inc.), and al so QUS (Sa ha ra de vi ce,Ho lo gic Inc.). Cor re la tion be twe en DXA and QUS pa ra me ters we re per for med. Re ce iver ope ra tor cha rac te ri stic cu rves(ROC) we re plot ted for BUA, SOS and QUI and used to de fi ne cut -off va lu es for best sen si ti vi ties and spe ci fi ci ties for allpa ra me ter. WHO T sco re dia gno sis of oste opo ro sis and oste ope nia we re used. We al so used the UK NOS stra te gy to de -fine the in te rval of the best QUS dia gno stic pa ra me ter, to iden ti fy with 90% sen si ti vi ty and 90% spe ci fi ci ty dif fe rent de -gre es of bo ne de mi ne ra li za tion.

Re sults. We ana li sed 131 pa tients (63 fe ma les and 68 ma les), me an age 47,776±12, 32 years, be ing in ha emo dia ly sisfor a me an pe riod of me an 51,488±4,686 mon ths. BUA (r = 0,613/0,447) and QUI (r = 0,613/0,502) se em to be the pa ra -me ters of cho ice when con si de ring BMD at cor ti cal le vel. Are as un der ROC for BUA and SOS in dia gno sis of oste opo ro -sis and oste ope nia, ha ve a sen si bi li ty of 76, 1%- 76, 1%, re spec ti ve ly a spe ci fi ci ty of 72, 5%-77, 8%. The va lu es for oste -opo ro sis are even bet ter, for 77% and 84%. The iden ti fied cu toff le vels for QUI are 76,1 (oste ope nia) and 69,6 (oste opo -ro sis). The dia gno stic va lue of QUS) when re por ting QUI= are even hi gher when we did de fi ne the pro per in te rval.

Conc lu sion. DXA and QUS pa ra me ters cor re la te si gni fi can tly. The best QUS dia gno stic pa ra me ter co mo ared to DXAis QUI. It has the abi li ty to iden ti fy low bo ne mass (sen si ti vi ty of 60/80%), but al so can di scri mi na te ve ry well the „he al -thy bo ne” sub jects (spe ci fi ci ty of 75%). Using the 90-90 ap pro ach, we iden ti fy the pre ci se in te rval for QUI va lu es that al -lows the best dia gno stic of bo ne de mi ne ra li za tion.

P11OSTE OPO RO ZA WTÓR NA U DO RO SŁEJ PA CJENT KI Z NIE LEC ZO NĄ WRO DZO NĄ NIE DO CZYN NO ŚCIĄPRZY SAD KI – TRUD NO ŚCI DIA GNO STYCZ NE I TE RA PEU TYCZ NE – OPIS PRZY PAD KU

Skow roń ska -Jóź wiak E., Le wiń ski A.Kli ni ka En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Sło wa klu czo we: wro dzo na nie do czyn ność przy sad ki

52-let nia pa cjent ka zo sta ła skie ro wa na do Kli ni ki En do kry no lo gii z po dej rze niem nie do czyn no ści przy sad ki. Przed 8la ty prze by ła zła ma nie szyj ki ko ści udo wej. We wstęp nym ba da niu zwró ci ła uwa gę ni sko ro słość: 116 cm wzro stu i ni skama sa cia ła (19 kg), osła bie nie, bla da, su cha, zim na, łusz czą cą się skó rę, prze rze dzo ne wło sy na gło wie, brak owło sie niapa cho we go oraz ło no we go. W ba da niach do dat ko wych stwier dzo no nie do krwi stość, hi po na tre mię, hi per li pi de mię. Poprze pro wa dze niu szcze gó ło wa dia gno sty ki en do kry no lo gicz nej stwier dzo no wie lo hor mo nal ną nie do czyn ność przy sad kioraz wtór ną nad czyn ność przy tar czyc, praw do po dob nie na tle nie do bo ru wap nia i wi ta mi ny D3. Jak kol wiek ba da nia den -sy to me trycz ne ujaw ni ły wy bit nie ob ni żo ną BMD, to jed nak po wsta je py ta nie czy wy ni ki na le ży od nieść do wie ku me try -kal ne go (52 la ta) czy wie ku kost ne go (13 lat) pa cjent ki. Te ra pia sub sty tu cyj na cho rej nie jest pro wa dzo na kla sycz nie, cho -ra otrzy mu je ty rok sy nę i hy dro kor ty zon, nie wdro żo no le cze nia es tro ge no we go (brak zgo dy), ani hor mo nu wzro stu (te goty pu te ra pia u osób do ro słych w Pol sce nie jest re fun do wa ne). Po nad to za sto so wa no le cze nie wap niem i wi ta mi ną D. Uzy -ska no wy raź ną po pra wę kli nicz ną i den sy to me trycz ną. Wdro żo no le cze nie alen dro nia nem w daw ce 70 mg co 14 dni.

Wro dzo na nie do czyn ność przy sad ki jest bar dzo rzad kim scho rze niem, więk szość przy pad ków jest dia gno zo wa na i le -czo na od wcze sne go dzie ciń stwa. Wsku tek opóź nio ne go roz po zna nia i le cze nia do szło u pa cjent ki do roz wo ju oste opo ro -zy wtór nej o wie lo czyn ni ko wej etio pa to ge ne zie (nie do bór es tro ge nów, nie do bór hor mo nu wzro stu – a tym me cha ni zmie -nie osią gnię cie szczy to wej ma sy kost nej, a ta kże wtór na nad czyn ność przy tar czyc oraz pa le nie pa pie ro sów i prze wle kłybrak wy sił ku fi zycz ne go). Przed sta wio ny przy pa dek sta no wi przy kład po wa żnych kon se kwen cji opóź nio ne go roz po zna niai wdro że nia le cze nia.

P11SE CON DA RY OSTE OPO RO SIS IN AN ADULT PA TIENT WITH CON GE NI TAL, UNTRE ATED PAN HY PO PI TU ITA RISM – DIA GNO STIC AND THE RA PEU TIC OB STAC LES – A CA SE RE PORT

Skow roń ska -Jóź wiak E., Le wiń ski A.Cli nic of En do cri no lo gy and Me ta bo lic Di se ases, Me di cal Uni ver si ty in Lodz

Key words: con ge ni tal pa ra thy ro ido ism

A 52-years, fe ma le old pa tient was re fer red to the De part ment of En do cri no lo gy with su spec ted hy po pi tu ita rism.In 2001, she had fe mo ral bo ne frac tu re. Her short sta tu re (116 cm) drew at ten tion du ring pre li mi na ry exa mi na tion on ad -mis sion. Other fe atu res, ob se rved du ring phy si cal exa mi na tion, in c lu ded low bo dy we ight (19 kg), we ak ness, pa le, dry, coldand exfo lia ting skin, thin ned ha ir on the he ad, whi le com ple te lack of any axil la ry or pu bic ha ir. La bo ra to ry te sts re ve aled ana -emia, hy po na tra emia and hy per cho le ste ro le mia. Fol lo wing de ta iled en do cri ne dia gno stics, mul ti hor mo nal hy po pi tu ita rism andse con da ry hy per pa ra thy ro idism we re de mon stra ted (pro ba bly due to de fi cien cy of cal cium and vi ta min D3). Despi te the factthat den si to me tric exa mi na tion re ve aled si gni fi can tly de cre ased BMD, a qu estion ari ses, whe ther the obta ined re sults sho uldbe re fer red to the pa tient’s ca len dar age (52 years) or bo ne age (13 years). The re pla ce ment the ra py, re ce ived by the pa tient, isnot ad mi ni ste red ac cor ding to the clas si cal mo de; the pa tient re ce ives thy ro xin and hy dro cor ti so ne, whi le ne ither oestro gen the -ra py (pa tient’s re fu sal) nor GH the ra py (this the ra py, when ap plied in adult pa tients, is not re im bur sed in Po land) has be en im -ple men ted. Ad di tio nal ly, a com bi ned the ra py cal cium and vi ta min D has be en ad mi ni ste red. A cle ar cli ni cal and den si to me tricim pro ve ment was ob ta ined. Alen dro na te tre at ment was ad mi ni ste red in do se of 70 mg per fort ni ght.

123

Con ge ni tal hy po pi tu ita rism is a ve ry ra re di se ase, the ma jo ri ty of its ca ses be ing dia gno sed and tre ated from ear ly chil -dho od This ca se is an exam ple of se con da ry oste opo ro sis with mul ti fac to rial pa tho ge ne sis (oestro gen de fi cien cy, GH de fi -cien cy and – in this me cha nism – sub op ti mal pe ak bo ne mass, as well as se con da ry hy per pa ra thy ro idism, smo king andchro nic lack of phy si cal ac ti vi ty). The re por ted ca se is an exam ple of se rio us con se qu en ces re sul ting from de lay ed dia gno -sis and tre at ment.

P12OCE NA GĘ STO ŚCI TKAN KI KOST NEJ KRĘ GO SŁU PA (OD CI NEK LĘ DŹWIO WY) PA CJEN TEK Z ROZ POZ NA NYM CZYN NO ŚCIO WYM POD WZ GÓR ZO WYM BRA KIEM MIE SIĄCZ KI

Pod fi gur na -Sto pa A., Mę cze kal ski B.Ka te dra i Kli ni ka En do kry no lo gii Gi ne ko lo gicz nej Uni wer sy te tu Me dycz ne go im. Ka ro la Mar cin kow skie go w Po zna niu

Sło wa klu czo we: gę stość tkan ki kost nej, oste opo ro za, pod wzgó rzo wy brak mie siącz ki

Pod wzgó rzo wy brak mie siącz ki o cha rak te rze czyn no ścio wym spo wo do wa ny jest dys re gu la cją wy dzie la nia GnRHi w kon se kwen cji za bu rze niem funk cjo no wa nia osi pod wzgó rzo wo-przy sad ko wo-jaj ni ko wej. Jed ną z głów nych przy czynwy stą pie nia czyn no ścio wych za bu rzeń pod wzgó rza jest ujem ny bi lans ener ge tycz ny, wy ni ka ją cy ze znacz nej utra ty ma sycia ła, nad mier ny wy si łek fi zycz ny lub stres. Ob ser wo wa ny u tych pa cjen tek brak mie siącz ki wią że się z od le gły mi kon se -kwen cja mi nie do bo ru es tro ge nów ta ki mi jak za bu rze nie funk cji roz rod czej, nie płod ność oraz mo że pro wa dzić do ob ni że -nia gę sto ści tkan ki kost nej szcze gól nie w ob rę bie krę go słu pa. Zmia ny w ob rę bie krę go słu pa o cha rak te rze oste ope nii czyoste opo ro zy zwięk sza ją ry zy ko zła mań oste opo ro tycz nych.

Cel pra cy. Oce na gę sto ści tkan ki kost nej u pa cjen tek z roz po zna nym czyn no ścio wym pod wzgó rzo wym bra kiem mie -siącz ki.

Ma te riał. 30 pa cjen tek w wie ku 17-32 lat z roz po zna niem czyn no ścio we go pod wzgó rzo we go bra ku mie siącz ki. Ko -bie ty speł nia ły na stę pu ją ce kry te ria: – roz po zna nie wtór ne go bra ku mie siącz ki, okre śla ne go ja ko brak mie siącz ki przez okres dłu ższy niż 90 dni, nie zwią za -

ny z cią żą,– ob ni żo ne stę że nie LH w su ro wi cy krwi – (po ni żej 5 jm./ml),– ob ni żo ne stę że nie FSH w su ro wi cy krwi (po ni żej 5 jm./ml).

Me to dy ka. Oce na stę że nia hor mo nu fo li ku lo tro po we go (FSH), hor mo nu lu te ini zu ją ce go (LH), es tra dio lu (E2) w su ro -wi cy krwi. Oce na gę sto ści tkan ki kost nej od cin ka lę dźwio we go krę go słu pa za po mo cą ba da nia den sy to me trycz ne go.

Wy ni ki. Pa cjent ki z roz po zna nym czyn no ścio wym pod wzgó rzo wym bra kiem mie siącz ki cha rak te ry zu ją się gę sto ściątkan ki kost nej w od cin ku L1-L4 krę go słu pa lę dźwio we go śred nio Z -sco re –1,16 g/cm3. Przy to czo ne wy ni ki świad cząo zmia nach o cha rak te rze oste ope nii od cin ka lę dźwio we go krę go słu pa u tych pa cjen tek.

Wnio ski. Sta ny zwią za ne z hi po estro ge ni zmem ta kie jak nie wy dol ność pod wzgó rzo wo -przy sad ko wa pro wa dzą doistot ne go ob ni że nia gę sto ści tkan ki kost nej. Istot ne zna cze nie w za po bie ga niu ta kich po wi kłań jak oste opo ro za ma wy ko -ny wa nie ba dań den sy to me trycz nych od cin ka lę dźwio we go krę go słu pa. Po zwa la to na wcze sne wy kry cie za bu rzeń w za -kre sie gę sto ści tkan ki kost nej i szyb kie wdro że nie od po wied nie go le cze nia.

P12THE ES TI MA TION OF SPI NAL BO NE MASS DEN SI TY (LUM BAR PART SPI NE) OF PA TIENTS WITHFUNC TIO NAL HY PO THA LA MIC AME NOR R HEA

Pod fi gur na -Sto pa A., Mę cze kal ski B.De part ment of Gy na eco lo gi cal En do cri no lo gy Ka rol Mar cin kow ski Uni ver si ty of Me di cal Scien cies in Po znań, Po land

Key words: bo ne mass den si ty, oste opo ro sis, hy po tha la mic ame nor r hea

In tro duc tion. Func tio nal hy po tha la mic ame nor r hea is cau sed by dys re gu la tion of GnRH se cre tion and le ads to dys -func tion of hy po tha la mic -pi tu ita ry -ova rian axis. One of the ma in cau ses of func tio nal hy po tha la mic di sor ders is ne ga ti veener gy ba lan ce, due to si gni fi cant we ight loss, and al so exces si ve exer ci se or se ve re stress. Func tio nal hy po tha la mic ame -nor r hea in the se pa tients is re la ted to fur ther con se qu en ces of hy po estro ge nism such as re pro duc tion dys func tion, in fer ti li -ty and can le ad to bo ne den si ty de cre ase ma in ly in the ver te bral co lumn. Chan ges in the ver te bral co lumn such as oste ope -nia or oste opo ro sis can in cre ase the risk of oste opo ro tic frac tu res oc cur ren ce.

The aim of the stu dy. The es ti ma tion of bo ne mass den si ty in pa tients with func tio nal hy po tha la mic ame nor r hea.Ma te rial. 30 pa tients in the age of 17-32 with func tio nal hy po tha la mic ame nor r hea. Wo men me et the fol lo wing re qu -

ire ments:

124

– at le ast a 3 mon ths hi sto ry of ame nor r hea not due to pre gnan cy, – at le ast one do cu men ted less then 5 U/ml se rum LH le vels, – one do cu men ted less then 5 U/ml se rum FSH le vels

Me thods. The con cen tra tion of se rum fol li cu lo tro phin (FSH), lu tro pin (LH) and es tra diol (E2) by ra dio im mu no as say(RIA). The es ti ma tion of lum bar spi ne bo ne mass den si ty by den si to me try (DE XA).

Re sults. Pa tients suf fe ring from func tio nal hy po tha la mic ame nor r hea are cha rac te ri zed by de cre ased lum bar spi ne (L1--L4) bo ne den si ty ave ra ge Z -sco re: – 1,16 g/cm3.

Conc lu sions. Con di tions re la ted to hy po estro ge nism such as of hy po tha la mus and pi tu ita ry in suf fi cien cy le ad to es sen tialde cre ase of bo ne den si ty. Per for ming den si to me try has a cru cial me aning in pre ven tion of lum bar spi ne oste ope nia and oste -opo ro sis. The den si to me try pro vi des bo ne den si ty di sor ders de tec tion and ena bles in tro duc tion of ap pro pria te tre at ment.

P14DE PRE SJA I JA KOŚĆ ŻY CIA KO BIET Z OSTE OPO RO ZĄ PO ME NO PAU ZAL NĄ

Bą czyk G.¹, Opa la T.², Kle ka P.³¹ Ka te dra Pie lę gniar stwa, Wy dział Na uk o Zdro wiu, Uni wer sy tet Me dycz ny im. Ka ro la Mar cin kow skie go w Po zna niu² Ka te dra Zdro wia Mat ki i Dziec ka, Wy dział Na uk o Zdro wiu, Uni wer sy tet Me dycz ny im. Ka ro la Mar cin kow skie go w Po zna niu

³ Za kład Psy cho lo gii Uni wer sy te tu im. A. Mic kie wi cza w Po zna niuKie row nik Za kła du: prof. dr hab. Je rzy Brze ziń ski

Sło wa klu czo we: de pre sja, ja kość ży cia, oste opo ro za po me no pau zal na, Qu alef fo 41, HADS

Wstęp. Oce na ja ko ści ży cia cho rych z oste opo ro zą do ty czy na stę pu ją cych dzie dzin ja ko ści ży cia: fi zycz nej, emo cjo -nal nej, spo łecz nej, bó lu. Ja kość ży cia mie rzo na mo że być w ce lu po rów na nia ró żnych me tod le cze nia. Oce na ja ko ści ży -cia mo że być rów nież uży tecz na w ba da niach epi de mio lo gicz nych w ce lu usta le nia ob cią że nia cho ro bą oraz w ce lu oce nyefek tyw no ści le cze nia. Głów nym za da niem opie ki zdro wot nej jest utrzy ma nie nie za le żno ści tych cho rych oraz za bez pie -cze nie przed po gor sze niem się ja ko ści ży cia.

Cel. Ce lem ba dań by ła oce na po zio mu de pre sji i ja ko ści ży cia ko biet z oste opo ro zą po me no pau zal ną.So cjo de mo gra ficz ne zmien ne zbie ra no przy uży ciu opra co wa ne go kwe stio na riu sza. Po ziom de pre sji oce nia no z wy ko -

rzy sta niem pol skiej ska li HADS, na to miast ja kość ży cia uwa run ko wa nej sta nem zdro wia oce nia no przy po mo cy pol skiejska li Qu alef fo 41. Ska la ta za wie ra dzie dzi ny: ból, funk cjo no wa nie fi zycz ne (co dzien ne za ję cia, pra ce do mo we, mo żli wośćpo ru sza nia się), funk cjo no wa nie spo łecz ne (spę dza nie wol ne go cza su), funk cjo no wa nie psy chicz ne (na strój), per cep cjęsta nu zdro wia. Po nad to ska la po zwa la oce nić ogól ną ja kość ży cia ba da nych. Oce ny do ko nu je się ob li cza jąc śred nie war -to ści we dług opra co wa ne go przez au to rów al go ryt mu, przy czym, im wy ższa war tość śred nia tym gor sze oce ny funk cjo -no wa nia i ja ko ści ży cia ba da nych.

Wy ni ki. ba dań wy ka za ły wy ższy po ziom de pre sji i lę ku oraz wy ższe war to ści śred nie w po szcze gól nych pod ska lachQu alef fo 41 dla ko biet z oste opo ro zą w po rów na niu z gru pą kon tro l ną. Po ziom bó lu ska li Qu alef fo 41 był rów nież wy ższyu ko biet z oste opo ro zą niż u ko biet z gru py kon tro l nej. Po ziom de pre sji i lę ku ko re lo wał z bó lem ple ców, funk cjo no wa -niem fi zycz nym oraz funk cjo no wa niem emo cjo nal nym (p<0.01; p< 0.05)).

Stan emo cjo nal ny mo że być wy znacz ni kiem za bu rzeń funk cjo no wa nia ko biet z oste opo ro zą. Ko bie ty z oste opo ro ząwy ma ga ją wspar cia emo cjo nal ne go, co na le ża ło by uwzględ nić w pla no wa niu opie ki śro do wi sko wej nad ty mi ko bie ta mi.

P14DE PRES SION AND QU ALI TY OF LI FE IN POST ME NO PAU SAL WO MEN WITH OSTE OPO RO SIS

Bą czyk G.¹, Opa la T.², Kle ka P.³¹ Ka te dra Pie lę gniar stwa, Wy dział Na uk o Zdro wiu, Uni wer sy tet Me dycz ny im. Ka ro la Mar cin kow skie go w Po zna niu² Ka te dra Zdro wia Mat ki i Dziec ka, Wy dział Na uk o Zdro wiu, Uni wer sy tet Me dycz ny im. Ka ro la Mar cin kow skie gow Po zna niu³ Za kład Psy cho lo gii Uni wer sy te tu im. A. Mic kie wi cza w Po zna niuKie row nik Za kła du: prof. dr hab. Je rzy Brze ziń ski

Key words: de pres sion, qu ali ty of li fe, post me no pau sal oste opo ro sis, Qu alef fo 41, HADS

In tro duc tion. Eva lu ation of qu ali ty of li fe of pa tients with oste opo ro sis con cerns three do ma ins: phy si cal, emo tio nal,so cial and pa in. Qu ali ty of li fe can be me asu red to com pa re the ef fect of dif fe rent tre at ments in pa tients oste opo ro sis. Theas ses sment of qu ali ty of li fe is al so use ful in epi de mio lo gy stu dies to es ti ma te the bur den of di se ase and to eva lu ate the ef -

125

fec ti ve ness of dif fe rent tre at ment. The prin ci pal go als of he alth ca re for pa tients with jo int di sor ders are to ma in ta in in de -pen den ce and pre se rve go od qu ali ty of li fe.

Pur po se. This stu dy was eva lu ated de pres sion le vel and qu ali ty of li fe in post me no pau sal wo men with oste opo ro sis.Me thods. So cio de mo gra phic cha rac te ri stics we re ga the red using a so cio de mo gra phic qu estion na ire. The de pres sion le -

vel was eva lu ated by po lish ver sion of HADS, he alth re la ted qu ali ty of li fe was eva lu ated by po lish ver sion of Qu alef fo 41.That sca le in c lu des such a do ma ins as: pa in, phy si cal func tion (ADL), so cial func tion (spen ding free ti me), men tal func -tion, ge ne ral he alth per cep tion. Fur ther mo re Qu alef fo 41 al lows to eva lu ate glo bal func tio ning and qu ali ty of li fe exa mi -ned pe ople. The eva lu ation is ma de by cal cu la ting me dium va lue, ac cor ding to al go ri thm ela bo ra ted by au thors. The hi gherme dium va lu es the wor se eva lu ations of func tio ning and qu ali ty of li fe.

Re sults. Re sults sho wed that HADS, pa in le vel and Qu alef fo 41 sco res we re hi gher in pa tients with oste opo ro sis thanin con trol gro up. HADS sco res cor re la ted with pa in, phy si cal func tion and emo tio nal func tion (p<0.01; p< 0.05)

Conc lu sion. Emo tio nal sta tus may be im pa ired in oste opo ro sis. Post me no pau sal wo men ne ed psy cho lo gi cal sup port.

P15CO PA CJEN CI CHO RU JĄ CY NA OSTE OPO RO ZĘ WIE DZĄ O SWO JEJ CHO RO BIE?

Chrzan B. R.Od dział Chi rur gicz no -Or to pe dycz ny, Szpi tal Ham mer fest, Nor we gia

Oste opo ro za sta no wi po wa żny pro blem me dycz ny, eko no micz ny, spo łecz ny i psy cho lo gicz ny. Cho ro bę cha rak te ry zu -ją zmia ny w ko ści po le ga ją ce na jej zmniej szo nej wy trzy ma ło ści zwięk sza ją cej ry zy ko zła mań. Zła ma nia bli ższe go koń cako ści udo wej są jej naj po wa żniej szym po wi kła niem. Po prze by tym zła ma niu w cią gu ro ku umie ra 20% ko biet i 30% mę -żczyzn, 25% osób wy ma ga dłu go trwa łe go le cze nia, a 50% sta je się nie peł no spraw na.

Ce lem pra cy by ła oce na po zio mu wie dzy pa cjen tów cier pią cych na oste opo ro zę.Ma te riał i me to dy. Ba da niem ob ję to 180 osób (90 mę żczyzn i 90 ko biet) w wie ku 60-78 lat le czo nych w tu tej szym szpi ta -

lu z po wo du oste opo ro zy w la tach 2007-8. pa cjen ci wy peł nia li au tor ską ano ni mo wą an kie tę. Udział w ba da niu był do bro wol ny.Wy ni ki. 86% cho rych nie by ło w peł ni zo rien to wa nych w swo im sta nie zdro wia, 65% czer pa ło wie dze na te mat cho -

ro by od zna jo mych i ro dzi ny, 96% uwa ża ło, że scho rze nie nie sie ogra ni cze nia w ży ciu co dzien nym, 84% nie wi dzia ło po -trze by zwięk sze nia swo jej ak tyw no ści fi zycz nej, 76% uwa ża ło, iż je dy ną mo żli wość le cze nia sta no wi far ma ko te ra pia, 98%oba wia ło się upad ków.

Wnio ski. Cho rzy z uwa gi na wiek i wy kształ ce nie w ró żnym stop niu in te re su ją się swo ją cho ro bą. Wia do mo ści uzy -ska ne z an kie ty przy czy nią się w spo sób istot ny do zro zu mie nia pro ble mów do ty ka ją cych pa cjen tów i wy pra co wa nia kom -plek so we go mo de lu po stę po wa nia.

P15WHAT THE PA TIENTS SUF FE RING FROM OSTE OPO RO SIS KNOW ABO UT THE IR DI SE ASE?

Chrzan B. R.Sur gi cal & Or tho pe dic Ward, Ham mer fest Ho spi tal, Nor way

Oste opo ro sis is a se rio us me di cal, eco no mic, so cial, and psy cho lo gi cal pro blem. The di se ase is cha rac te ri zed by le sionsin bo nes con si sting in its re du ced strength, in cre asing the risk of frac tu res. The most im por tant com pli ca tions are the frac -tu res in the clo ser ends of fe mo ral bo nes. After past frac tu res 20% fe ma les and 30% ma les, 25% per sons re qu ire long ti metre at ment and 50% be co me han di cap ped.

The pur po se of this pa per was eva lu ating the sco pe of know led ge of pa tients suf fe ring from oste opo ro sis.Ma te rial and me thods. Stu dies we re per for med on 180 per sons (90 wo men and 90 men) at the age of 60 to 78 years,

tre ated in our ho spi tal for oste opo ro tic frac tu res in the pe riod from 2000 to 2007. The pa tients fil led an au thor’s ano ny mo -us su rvey. Par ti ci pa tion in the stu dy was vo lun ta ry.

Re sults. 86% pa tients we re not ful ly awa re abo ut the ir he alth con di tion. 65% we re in for med abo ut the ir di se ase byfami lies and friends, 96% be lie ved that the ir di se ase cau ses re stric tions in eve ry day li fe, 84% did not see any ne ed of in -cre asing the ir phy si cal ac ti vi ties, 76% be lie ved that the on ly chan ce of tre at ment is in phar ma co the ra py, 96% we re afra idof falls.

Conc lu sions. the pa tients due to the ir age and edu ca tion stan dards are in te re sted in va rio us de gre es in the ir di se ase. In -for ma tion ob ta ined from the su rvey con tri bu tes to bet ter un der stan ding of the pro blems of pa tients” con cern and to ela bo -ra ting a com pre hen si ve mo del of pro ce du res.

126

P16WY STĘ PO WA NIE NIE ZA LE ŻNYCH CZYN NI KÓW RY ZY KA ZŁA MA NIA U OSÓB STARS ZYCH O RÓ -ŻNYM STOP NIU ODŻY WIE NIA

Sło wiń ska M. A., Wą do łow ska L.Uni wer sy tet War miń sko Ma zur ski w Olsz ty nie, Ka te dra Ży wie nia Czło wie ka, ul. Sło necz na 44A, 10-718 Olsz tyn

Sło wa klu czo we: nie za le żne czyn ni ki ry zy ka zła ma nia, oso by star sze, stan odży wie nia

Ce lem pra cy by ła ana li za nie za le żnych czyn ni ków ry zy ka zła ma nia w po wią za niu ze sta nem odży wie nia osób star -szych.

Ba da nia prze pro wa dzo no na prze ło mie 2007 i 2008 ro ku u 211 osób (134 ko biet i 77 mę żczyzn) w wie ku od 68 do 88lat (śred nio 77,6±4,3) za miesz ka łych w Olsz ty nie. Stan odży wie nia okre ślo no za po mo cą mię dzy na ro do we go kwe stio na -riu sza do ba da nia mi ni mal nej oce ny sta nu odży wie nia (MNA). We dług za le ceń WHO i IOF 2007 przy ję to nie za le żne czyn -ni ki ry zy ka zła ma nia i wy li czo no 10-let nie bez względ ne ry zy ko zła ma nia (RB -10). Wśród osób o ró żnym sta nie odży wie -nia po rów na no war to ści RB -10 i czę stość wy stę po wa nia nie za le żnych czyn ni ków ry zy ka zła ma nia. Ana li zę pro wa dzo nopro gra mem STA TI STI CA v8.0 przy p≤0,05.

Ry zy ko nie do ży wie nia stwier dzo no u 28% pró by, a nie do ży wie nie u dwóch osób (1% pró by). Ry zy ko nie do ży wie niaczę ściej do ty czy ło ko biet niż mę żczyzn (34% wo bec 17%). Śred nio RB -10 wy no si ło 28,1 i by ło istot nie wy ższe u ko bietniż mę żczyzn (34,6 wo bec 16,7). Nie od no to wa no współ za le żno ści po mię dzy czę sto ścią wy stę po wa nia nie za le żnych czyn -ni ków ry zy ka zła ma nia a sta nem odży wie nia, za wy jąt kiem pa le nia pa pie ro sów. Oso by z ry zy kiem nie do ży wie nia nie -mal 9-krot nie czę ściej pa li ły pa pie ro sy niż oso by do brze odży wio ne.

Ba da na pró ba osób star szych cha rak te ry zo wa ła się wy so kim ry zy kiem nie do ży wie nia i 10-let nim bez względ nym ry zy -kiem zła ma nia. Nie za le żne czyn ni ki ry zy ka zła ma nia by ły w więk szym stop niu zwią za ne z płcią niż sta nem odży wie niaba da nych osób star szych.

P16THE OC CUR REN CE OF IN DE PEN DENT FAC TORS OF FRAC TU RE RISK IN EL DER LY PER SONS WITHVA RIED NU TRI TIO NAL STA TUS

Sło wiń ska M. A., Wą do łow ska L.Uni ver si ty of War mia and Ma zu ry in Olsz tyn, De par ta ment of Hu man Nu tri tion, Po land

Key words: el der ly per sons, in de pen dent fac tors of frac tu re risk, nu tri tio nal sta tus

The aim of the pa per was to ana ly se in de pen dent fac tors of the risk of frac tu re in re la tion to the nu tri tio nal sta tus of el -der ly per sons.

The re se arch was con duc ted in 2007 and 2008 on 211 per sons (134 wo men and 77 men) at the age of 68-88 (77.6±4.3on ave ra ge), li ving in Olsz tyn. Nu tri tio nal sta tus was de ter mi ned by me ans of an in ter na tio nal qu estion na ire for con duc -ting a mi ni -nu tri tio nal as ses sment (MNA). In de pen dent fac tors of frac tu re risk we re as su med ac cor ding to WHO and sti -cal ana ly sis was con duc ted using STA TI STI CA v8.0 so ftwa re, at p≤0.05.

Risk of mal nu tri tion was fo und in 28% of the sam ple, and mal nu tri tion was fo und in the ca se of two per sons (1% ofthe sam ple). Risk of mal nu tri tion mo re fre qu en tly con cer ned wo men than men (34% as com pa red with 17%). On ave ra ge,RB -10 amo un ted to 28.1 and was si gni fi can tly hi gher in wo men than in men (34.6 as com pa red with 16.7). No re la tions be -twe en the fre qu en cy of the oc cur ren ce of in de pen dent fac tors of the risk of frac tu re and the nu tri tio nal sta tus we re ob served,apart from smo king. Per sons at risk of mal nu tri tion smo ked al most ni ne ti mes mo re fre qu en tly than well -no uri shed per sons.

The exa mi ned sam ple of the el der ly was cha rac te ri zed by a high risk of mal nu tri tion and a high 10-year ab so lu te riskof frac tu re. In de pen dent fac tors of frac tu re risk we re to a hi gher extent re la ted to the gen der than to the nu tri tio nal sta tusof the el der ly per sons exa mi ned.

127

P17WY STĘ PO WA NIE CZYN NI KÓW RY ZY KA ZŁA MAŃ OSTE OPO RO TYCZ NYCH W PO PU LA CJI KRA KOW SKIEJ

Mi lert A.1, Jur gie łan A.1, Bo ro wy P.2, Król D.1, Czer wiń ski E.1,2

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Sło wa klu czo we: FRAX®, zła ma nia oste opo ro tycz ne, czyn ni ki ry zy ka, oso by star sze

Wstęp. Naj wa żniej szy mi na stęp stwa mi oste opo ro zy są zła ma nia. Mo gą one skut ko wać utra tą sa mo dziel no ści oso bystar szej, ob cią że niem opie kuń czym ro dzi ny i du ży mi wy dat ka mi dla bu dże tu pań stwa. Iden ty fi ka cja czyn ni ków ry zy ka zła -mań oraz czę sto ści ich wy stę po wa nia ma pod sta wo we zna cze nie w za po bie ga niu zła ma niom u osób star szych. Do stęp nyon -li ne kal ku la tor ry zy ka zła ma nia FRAX® opar to na wy ni kach ba dań po pu la cji z 9 kra jów, jed na kże dla Pol ski ta kie ba -da nia nie ist nie ją. Z te go po wo du je go sto so wa nie dla osób star szych w Pol sce ma pew ne ogra ni cze nia.

Ce lem pra cy jest okre śle nie czę sto tli wo ści wy stę po wa nia po szcze gól nych czyn ni ków ry zyk zła mań oste opo ro tycz -nych w po pu la cji ko biet po 50 ro ku ży cia.

Ma te riał i me to dy. Wśród 2075 ko biet pow. 50 ro ku ży cia, któ re zgło si ły się do Kra kow skie go Cen trum Me dycz ne goprzed 9-12 la ty w ce lu wy ko na nia ba da nia den sy to me trycz ne go, prze pro wa dzo no stan dar do wą an kie tę, za wie ra ją cą py ta -nia do ty czą ce m.in. czyn ni ków ry zy ka zła ma nia wy mie nia nych we FRAX®.

W okre sie od stycz nia do mar ca 2009 ro ku po now nie prze pro wa dzo no te le fo nicz nie tą sa mą an kie tę. Osta tecz nie gru -pę ba daw czą sta no wi ło 501 ko biet w wie ku 50-83 la ta (śr. 64,2, SD 6,9). Da ne uzy ska ne w oby dwu ba da niach pod da nopod sta wo wej ana li zie sta ty stycz nej.

Wy ni ki. Ana li zie sta ty stycz nej pod da no czę stość wy stę po wa nia czyn ni ków ry zy ka oste opo ro tycz ne go, wy ko rzy sty wa -nych we FRAX®.

Prze by te ja kie kol wiek zła ma nie włą cza jąc krę go słup ob ja wo wy wy stą pi ło w I ba da niu u 150 ba da nych (29,9%), na to -miast w okre sie mię dzy ba da nia mi wy stą pi ły no we zła ma nia u 107 osób (21,4%). Zła ma nie szyj ki ko ści udo wej u ro dzi -ców w I ba da niu mia ło miej sce u 46 osób (9,2%), w II u 48 osób (9,6%). I ba da niu 69 osób (13,8%) pa li ło pa pie ro sy, obec -nie pa li 37 ba da nych (7,4%). Pi ce al ko ho lu w ilo ści przy naj mniej 3 lub wię cej jed nost ki na do bę zgła sza ła w I i II ba da -niu 1 oso ba (0,2%). 13 osób (2,6%) w I ba da niu za ży wa ło gli ko kor ty ko ste ry dy (GKS) w II ba da niu 32 oso by (6,4%).Na RZS (Reu ma to idal ne Za pa le nie Sta wów) w I ba da niu cho ro wa ło 12 an kie to wa nych (2,4%), w II ba da niu 21 osób(4,2%). Oste opo ro zę wtór ną stwier dzo no u 66 osób (13,2%) w I ba da niu oraz u 107 osób (21,4%) w II ba da niu.

Z po wy ższych ba dań wy ni ka, iż naj częst szy mi czyn ni ka mi ry zy ka wy stę pu ją cy mi w po pu la cji kra kow skiej są: prze by -te w prze szło ści zła ma nie ni sko ener ge tycz ne oraz wy stę po wa nie oste opo ro zy wtór nej. Na prze strze ni okre su ob ser wa cjio 8,2% wzro sło wy stę po wa nie oste opo ro zy wtór nej, o 3,8% za ży wa nie gli ko kor ty stry dów a o 1,8% wy stę po wa nie RZS.Nie zmie ni ła się czę stość pi cia al ko ho lu, na to miast o 6,4% zmniej szy ła się licz ba ko biet pa lą cych pa pie ro sy.

Po rów na nie uzy ska nych wy ni ków ba dań wła snych do in nych ba dań po pu la cyj nych na te re nie Pol ski (PWP -OS, BOS --2) wska zu je na zbli żo ne war to ści od set ka ko biet u któ rych wy stą pi ło zła ma nie (29,9% w ba da niach wła snych vs 27%BOS -2), na to miast zła ma nie u ro dzi ców wy stą pi ło dwa ra zy czę ściej (PWP -OS). W ba da niach wła snych znacz nie mniejko biet pa li pa pie ro sy (13,8% w I bad niu i 7,4% w II ba da niu vs 20,6% ba da nie PWP -OS).

Wnio ski. 1. Wy ni ki ba dań wła snych, pro wa dzo nych w po pu la cji kra kow skiej, wska zu ją na ró żni ce w czę sto ści wy stę -po wa nia po szcze gól nych czyn ni ków ry zy ka w po rów na niu z wy ni ka mi ba dań pro wa dzo nych w pół noc no -wschod niej Pol -sce. 2. Na prze strze ni 9-12 lat ob ser wa cji za ob ser wo wa no wzrost czę sto ści wy stę po wa nia więk szo ści czyn ni ków ry zy kazła ma nia oste opo ro tycz ne go, cze go przy czy ną mo gą być fi zjo lo gicz ne pro ce sy sta rze nia się. 3. Zna czą cy wzrost czę sto ściwy stę po wa nia oste opo ro zy wtór nej oraz przyj mo wa nie le ków ste ry do wych mo że być spo wo do wa ny wy stę po wa niemscho rzeń współ ist nie ją cych w ba da nej po pu la cji. 4. Pro ble ma tycz ne wy da je się py ta nie o pi cie al ko ho lu w ilo ści prze kra -cza ją cej 3 jed nost ki na do bę, po nie waż w ca łej ba da nej po pu la cji tyl ko jed na oso ba zgło si ła ten fakt, co jak wy ni ka z do -świad czeń au to rów mo że być ma ło wia ry god ne.

128

P17IN CI DEN CE OF RISK FAC TORS OF OSTE OPO RO TIC FRAC TU RES IN KRA KOW PO PU LA TION

Mi lert A.1, Jur gie łan A.1, Bo ro wy P.2, Król D.1, Czer wiń ski E.1,2

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra kow, Po land2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra kow, Po land, www.kcm.pl

Key words: FRAX®, oste opo ro tic frac tu res, risk fac tors, el der ly pe ople

In tro duc tion. Frac tu res are the ma in con se qu en ces of oste opo ro sis. They may re sult in the loss of pa tient’s in de pen -den cy, ne ed for the fa mi ly to pro vi de ad di tio nal ca re and lar ge expen ses for the sta te bud get. Iden ti fi ca tion of risk fac torsand the fre qu en cy of frac tu res is of ma in im por tan ce in the pre ven tion of frac tu res among el der ly pe ople. The FRAX® frac -tu re risk cal cu la tor, ava ila ble on li ne, is ba sed on the re sults of re se arch con duc ted on po pu la tions from 9 co un tries; ho w -ever, the re is no such re se arch for Po land. Thus the use of the to ol in ca se of el der ly pe ople in Po land is so me what li mi ted.

The aim of the work is to de ter mi ne the in ci den ce of in di vi du al risk fac tors for oste opo ro tic frac tu res in the po pu la -tion of wo men abo ve 50 years of age.

Da ta and me thods. A stan dard qu estion na ire was con duc ted, which in c lu ded qu estions re fer ring among others to therisk fac tors li sted in FRAX®, among 2075 wo men abo ve 50 years of age who ma de an ap po int ment in Kra kow skie Cen -trum Me dycz ne to per form a den si to me tric exa mi na tion 9-12 years ago.

Be twe en Ja nu ary and March 2009 the sa me qu estion na ire was on ce aga in com ple ted on the pho ne. The fi nal stu dygroup con si sted of 501 wo men aged 50 to 83 (ave ra ge: 64.2 years old; SD 6.9). Da ta ob ta ined from both su rveys was sub -jec ted to ba sic sta ti sti cal ana ly sis.

Re sults. A sta ti sti cal ana ly sis of the in ci den ce of risk fac tors for oste opo ro tic frac tu res used in FRAX® was per for med.A frac tu re, in c lu ding symp to ma tic spi nal frac tu re, oc cur red in stu dy I in 150 exa mi ned per sons (29.9%), and in the pe -

riod be twe en stu dies new frac tu res oc cur red in 107 per sons (21.4%). In stu dy I, fe mo ral neck frac tu re in pa rents oc cur redin 46 per sons (9.2%), and in stu dy II – 48 per sons (9.6%). In stu dy I, 69 per sons (13.8%) smo ked ci ga ret tes, at pre sent 37exa mi ned per sons are smo kers (7.4%). Drin king al co hol in the amo unt of 3 or mo re units per 24 ho urs was re por ted by1 per son both in stu dy I and II (0.2%). 13 per sons (2.6%) in stu dy I to ok glu co cor ti co ids (GC) and in stu dy II – 32 per sons(6.4%). 12 exa mi ned per sons (2.4%) in stu dy I and 21 per sons in stu dy II (4.2%) suf fe red from rheu ma to id ar th ri tis (RA).Se con da ry oste opo ro sis was dia gno sed in 66 per sons (13.2%) in stu dy I and 107 per sons (21.4%) in stu dy II.

The re sults of the abo ve men tio ned stu dies sug gest that the most com mon risk fac tors in the po pu la tion of Kra kow are:the hi sto ry of low -ener gy frac tu res and se con da ry oste opo ro sis. Du ring the stu dy pe riod the in ci den ce of se con da ry oste -opo ro sis in cre ased by 8.2%, the in ta ke of glu co cor ti co ids by 3.8%, and the in ci den ce of rheu ma to id ar th ri tis by 1.8%. Thereis no chan ge in the in ci den ce of hip frac tu res in pa rents as well as al co hol in ta ke, but the num ber of wo men who smo ke ci -ga ret tes de cre ased by 6.4%.

The com pa ri son of the re sults ob ta ined in the own stu dy to other po pu la tion stu dies on the ter ri to ry of Po land (PWP --OS, BOS -2) shows a si mi lar num ber of wo men who suf fe red from an oste opo ro tic frac tu re (29.9% in the own stu dyvs 27% in BOS -2), and a frac tu re in pa rents oc cur red twi ce as often (PWP -OS). In the own stu dy a con si de ra bly lo wernum ber of wo men smo ke ci ga ret tes (13.8% in stu dy I and 7.4% in stu dy II vs 20.6% in stu dy PWP -OS).

Conc lu sions. 1. Re sults of the own stu dy per for med on the Kra kow po pu la tion show dif fe ren ces in the in ci den ce ofpar ti cu lar risk fac tors, as com pa red to the re sults of stu dies con duc ted in the north -east Po land. 2. The in ci den ce of mostrisk fac tors for oste opo ro tic frac tu res in cre ased in the pe riod of 9-12 year ob se rva tion, which may be the re sult of the phy -sio lo gi cal pro ces ses of age ing. 3. The si gni fi cant in cre ase in the in ci den ce of se con da ry oste opo ro sis and the in ta ke of ste -ro ids may be cau sed by the in ci den ce of con co mi tant con di tions in the exa mi ned po pu la tion. 4. The qu estion re fer ring tothe amo unt of al co hol in ta ke gra ter than 3 units per 24 ho urs ap pe ars to be pro ble ma tic, be cau se on ly one per son in thewho le stu dy gro up re por ted this fact, which may not be re lia ble, ac cor ding to au thors” expe rien ce.

P18PRO GNO STIC IM POR TAN CE OF NEW IOF ONE -MI NU TE OSTE OPO RO SIS RISK TEST FOR THE EVA LU ATION OF RISK OF OSTE OPO RO SIS IN WO MEN OF BE LA RUS

Ru den ka E. V., Pred ko N. M., Pi li pen ko M. M., Tru shi na A. E., Ba ra no vaО.М., Va sil je va N., Va si len ko Е.Be la ru sian Me di cal Aca de my of Post gra du ate Tra iningThe cen ter of pro phy la xis of oste opo ro sis, Minsk

Eco no mi cal ef fi ca cy of the ear ly dia gno sis of oste opo ro sis is in cre ased with the use of in te rac ti ve te sting. In 2008 onthe ba sis of the Ci ty cen tre of oste opo ro sis (Minsk, Be la rus) the Be la ru sian Stu dy of the Cli ni cal Pic tu re of Oste opo ro sis(BLESK) was per for med.

129

The aim of the stu dy was to de fi ne the pro gno stic im por tan ce of the qu estions of the One -Mi nu te Oste opo ro sis RiskTest for an es ti ma tion of risk of oste opo ro sis.

152 wo men at the age 51,6 ± 6 years we re te sted. At the first step of the scre ening the qu estio ning was per for med byme ans of the new IOF One -Mi nu te Oste opo ro sis Risk Test for an es ti ma tion of risk of oste opo ro sis for wo men, con si stingof 18 qu estions. Test was con si de red to be po si ti ve when the re we re 3 or mo re po si ti ve an swers.

The se cond step of the stu dy in c lu ded car ry ing out the du al ener gy X -ray ab sorp tio me try. Ac cor ding to the da ta of DXAamong 152 exa mi ned wo men 88 in di vi du als (58%) had nor mal BMD, oste ope nia was ob se rved in 40 per sons (26%) andoste opo ro sis – in 24 (16%).

For the eva lu ation of the pro gno stic im por tan ce of the qu estions of the scre ening test the ob ta ined da ta we re sta ti sti cal -ly ana ly zed. Re lia bi li ty of di stinc tion of ave ra ge va lu es of qu an ti ta ti ve si gns was es ti ma ted by me ans of t -cri te rion of Stu -dent, for an es ti ma tion of re lia bi li ty of two al ter na ti ve di stri bu tions cri te rion χ2 was used. The re we re al so used me thodsof va ria tion sta ti stics for the de fi ni tion of the ave ra ge va lu es of exa mi ned si gns and in di ca tors of va ria tion.

As a re sult of sta ti sti cal ana ly zes the re was re ve aled the gre atest pro gno stic im por tan ce of the qu estions № 2, 5, 6,11, 12, 16 and 17.

Conc lu sion. the ana ly sis of the IOF One -Mi nu te Oste opo ro sis Risk Test for wo men re ve aled the gre atest pro gno sticim por tan ce of the 2, 5, 6, 11, 12, 16 and 17 qu estions for the sub se qu ent de ci sion abo ut the di rec tion of pa tients to x -rayden si to me try.

P19BMD SZYJ KI KO ŚCI UDO WEJ I KRĘ GO SŁU PA W OCE NIE RY ZY KA ZŁA MA NIA OSTE OPO RO TYCZ NE GO KO ŚCI

Bar łow ska M.1, Król D.1, Osie le niec J.2, Try bu lec B.1, Czer wiń ski E.1,2

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WOZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Sło wa klu czo we: zła ma nia, gę stość mi ne ral na ko ści, ry zy ko zła ma nia, den sy to me tria

Wstęp. Naj po wa żniej szym pro ble mem kli nicz nym oste opo ro zy są zła ma nia. Ży cio we ry zy ko zła ma nia oste opo ro tycz -ne go wy no si 46,4% dla ko biet. Te stem naj czę ściej sto so wa nym w oce nie ry zy ka zła ma nia jest po miar den sy to me trycz ny.Zło tym stan dar dem dia gno sty ki oste opo ro zy jest ba da nie BMD me to dą po dwój nej ab sorp cjo me trii rent ge now skiej (DXA– du al ener gy X - ray ab sorp tio me try).

Cel. Ce lem pra cy jest oce na na ile war tość ba da nia den sy to me trycz ne go krę go słu pa lub szyj ki ko ści udo wej wska zu jena ry zy ko zła ma nia oraz czy war tość dia gno stycz na te go ba da nia w krę go słu pie jest in na niż w szyj ce ko ści udo wej.

Ma te riał. Spo śród 80.000 re kor dów elek tro nicz nej ba zy da nych Kra kow skie go Cen trum Me dycz ne go wy bra no lo so -wo pa cjent ki któ re mia ły wy ko na ne ba da nie den sy to me trycz ne (DXA) krę go słu pa (S) i szyj ki ko ści udo wej (H) co naj -mniej pięć lat przed 31.01.2009 oraz wy peł nia ły an kie tę KCM. Gru pa HS li czy ła: 6773. Z gru py tej wy od ręb nio no 2043oso by z uwzględ nie niem kry te riów: Ko bie ty, ba da nie DXA – tyl ko Lu nar, wiek 50 lat i wię cej w I ba da niu, czas ob ser wa -cji od 9-12 lat, wiek max. na 31.12.2008 – 85 lat. Po okre sie ob ser wa cji na pod sta wie tej sa mej an kie ty ze bra no te le fo nicz -nie da ne od 501 pa cjen tek. Śred ni wiek pa cjen tek wy no sił 61 lat (50-73 la ta), SD 5,9, 95% CI, (49-73 lat).

Wy ni ki. Po prze pro wa dze niu ana li zy sta ty stycz nej za po mo cą re gre sji li nio wej oraz te stu Wal da dla ba da nej po pu la cjiotrzy ma no na stę pu ją ce wy ni ki: Dla BMD krę go słu pa R=0,0979, na to miast dla BMD szyj ki ko ści udo wej R=0,996, jakrów nież w prze pro wa dzo nym te ście Wal da p=0,0013 dla BMD szyj ki ko ści udo wej oraz p=0,017 dla BMD krę go słu pa.

Śred nie prze wi dy wa nie Wal da, przy przy ję tym po zio mie istot no ści p = 0,018 wy no si 5,5957.Wnio ski. Po wy ższe ana li zy sta ty stycz ne su ge ru ją, że w oce nie ry zy ka zła ma nia ko ści lep szą war tość pro gno stycz ną

ma ba da nie BMD szyj ki ko ści udo wej. Ba da nie BMD krę go słu pa nie jest tak do brym pre dyk to rem ry zy ka zła ma nia ko ścijak BMD szyj ki ko ści udo wej. Na pod sta wie tych wy ni ków ko niecz ne wy da je się być prze pro wa dze nie ba dań na więk szejgru pie osób, z uwzględ nie niem grup wie ko wych któ ra po zwo li na jed no znacz ną oce nę war to ści dia gno stycz nej ba da niaden sy to me trycz ne go krę go słu pa i szyj ki ko ści udo wej.

130

P19BMD OF THE FE MO RAL NECK AND THE SPI NE IN THE AS SES SMENT OF OSTE OPO RO TIC FRAC TU RE RISK

Bar łow ska M.1, Król D.1, Osie le niec J.2, Try bu lec B.1, Czer wiń ski E.1,2

De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra kow, Po landKra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra kow, Po land, www.kcm.pl

Key words: frac tu res, bo ne mi ne ral den si ty, frac tu re risk, den si to me try

In tro duc tion. Frac tu res are the most se rio us cli ni cal pro blem in oste opo ro sis. The risk of oste opo ro tic frac tu re amountsto 46.4% in wo men. The test most com mon ly used for the as ses sment of frac tu re risk is the den si to me tric exa mi na tion. Thegol den stan dard of the dia gno sis of oste opo ro sis is the BMD exa mi na tion with du al ener gy X - ray ab sorp tio me try (DXA).

Aim. The aim of the stu dy is to eva lu ate how the va lue of the den si to me tric exa mi na tion of the spi ne or fe mo ral neckin di ca tes frac tu re risk and if the dia gno stic va lue of the exa mi na tion of the spi ne is dif fe rent than of the fe mo ral neck.

Da ta. In the gro up of 90 000 pa tients who ma de an ap po int ment to per form a den si to me tric exa mi na tion in Kra kow kieCen trum Me dycz ne sin ce 1994, a se lec tion was ma de of 2043 wo men aged 50 and abo ve, who we re exa mi ned on the ave ra ge 11 years be fo re (9-12 years, SD 1.01), and in 2009 we re not ol der than 85. Be twe en 1997 and 2000 a qu estion - naire was con duc ted with all pa tients, which in c lu ded in for ma tion abo ut cli ni cal risk fac tors of frac tu re and a den si to me -tric exa mi na tion of the spi ne and/or fe mo ral neck with the use of the Lu nar de vi ce. In 501 wo men from the abo ve men -tioned gro up a te le pho ne qu estion na ire was con duc ted with par ti cu lar at ten tion to the in ci den ce of a new frac tu re in the exa -mi ned pe riod. Using in for ma tion abo ut frac tu res which oc cur red after 11 years, we con duc ted ana ly ses of the ef fi ca cy ofthe frac tu re risk pro gno sis ba sed on BMD of fe mo ral neck vs BMD of the spi ne.

Re sults. We ana ly sed the de pen den cy of the in ci den ce of a new frac tu re from BMD of fe mo ral neck (av. 0.83 g/cm2,SD 0.13) and BMD of the spi ne (av. 0.94 g/cm2, SD 0.17). Me an BMD T -sco re of the spi ne was -2.13 (-5.9 to 2.0; SD 1.43),BMD T -sco re of fe mo ral neck av. -1.27 (-3.9 to 1.7: SD 1.11). The hi sto ry of frac tu re was re por ted by 29.4% of pa tients(n=147). New frac tu res oc cur red in 20.9% of pa tients (n=105), in c lu ding con se cu ti ve frac tu res in 40 pa tients (27.4% in thegro up with the hi sto ry of a frac tu re). The num ber of pa tients with at le ast one frac tu re in cre ased to 42% and the to tal num -ber of frac tu res from 190 to 319. After con duc ting sta ti sti cal ana ly sis with the use of li ne ar re gres sion and Wald test for theexa mi ned po pu la tion, the fol lo wing re sults we re ob ta ined: for BMD of the spi ne R=0.0979, and for BMD of fe mo ral neckR=0.996. And al so in the Wald test p=0.0013 for BMD of fe mo ral neck and p=0.017 for BMD of the spi ne. Me an pre dic -tion of Wald, with the ac cep ted si gni fi can ce le vel p = 0.018 amo unts to 5.5957.

Conc lu sions. Sta ti sti cal ana ly ses men tio ned abo ve show that in the as ses sment of bo ne frac tu re risk BMD exa mi na -tion of fe mo ral neck has a bet ter pro gno stic va lue than of theps, which will al low to cla ri fy the as ses sment of the dia gno -stic va lue of den si to me tric exa mi na tion of the spi ne and fe mo ral neck.

P20OB NI ŻE NIE WZRO STU JA KO CZYN NIK RY ZY KA ZŁA MA NIA W OSTE OPO RO ZIE

Osie le niec J.2,. Je wiarz J.1, Czer wiń ski E.1,2, Gór na A.1, Jur gie łan A.1, Do ma ga ła M.1

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, ry zy ko zła ma nia, ob ni że nie wzro stu

Wstęp. Naj wa żniej szy mi na stęp stwa mi oste opo ro zy są zła ma nia. Mo gą one skut ko wać utra tą sa mo dziel no ści pa cjen -ta, ob cią że niem opie kuń czym ro dzi ny i du ży mi wy dat ka mi dla bu dże tu pań stwa. Iden ty fi ka cja czyn ni ków ry zy ka zła mańoraz czę sto ści ich wy stę po wa nia ma pod sta wo we zna cze nie w za po bie ga niu zła ma niom u osób star szych. Jed nym z naj sil -niej szych czyn ni ków ry zy ka zła ma nia oste po ro tycz ne go jest prze by te zła ma nie. Wia do mym jest, że zła ma nia krę go słu pana le żą do naj częst szych i naj wcze śniej wy stę pu ją cych ale ok. 60% z nich prze bie ga bez ob ja wo wo. Z dru giej stro na ist nie -ją do nie sie nia, że ob ni że nie wzro stu ma zwią zek ze zła ma niem krę go słu pa.

Ce lem pra cy by ła ana li za ob ni że nia wzro stu w oce nie su biek tyw nej pa cjen ta ja ko czyn ni ka ry zy ka zła ma nia u ko bietpo 50 ro ku ży cia w po pu la cji kra kow skiej.

Ma te riał i me to da. W gru pie 90.000 pa cjen tów, któ rzy zgło si li się na ba da nie den sy to me trycz ne do Kra kow skie goCen trum Me dycz ne go od 1994 ro ku wy od ręb nio no 2043 ko bie ty w wie ku od 50 rż, któ re by ły ba da nie śred nio przed 11la ty (od 9-12 lat, SD 1.01) oraz nie prze kro czy ły wie ku 85 lat w 2009 ro ku. W la tach 1997-2000 u wszyst kich ba da nychprze pro wa dzo na an kie tę za wie ra ją cą in for ma cje o kli nicz nych czyn ni kach ry zy ka zła ma nia, stop niu ob ni że nia wzro stuoraz ba da nie den sy to me trycz ne krę go słu pa lub/i szyj ki ko ści udo wej. U 501 ko biet z po wy ższej gru py prze pro wa dzo no an -kie tę te le fo nicz ną zwra ca jąc szcze gól na uwa gę na wy stą pie nie no we go zła ma nia w ba da nym okre sie oraz sto pień ob ni że -

131

nia wzro stu. Ko bie ty py ta no o naj wy ższy wzrost (tj. w wie ku 25 lat) oraz wzrost obec ny, po miar wzro stu nie był wy ko ny -wa ny. Dys po nu jąc in for ma cja mi o zła ma niach, któ re na stą pi ły po 11 la tach prze pro wa dzi li śmy ana li zy oce nia ją ce za le -żność ry zy ka wy stą pie nia zła ma nia od ob ni że nia wzro stu po da wa ne go przez cho rych.

Wy ni ki. Pod czas pierw szej an kie ty prze pro wa dzo nej przed śr. 11 la ty w gru pie 501 ko biet, śr. wie ku 61 lat (50-73 lat,SD 5,86), kom plet ne da ne do ty czą ce ob ni że nia wzro stu uzy ska li śmy dla 366 osób, 252 oso by zgła sza ły ob ni że nie wzro stuwy no szą ce śr. 2,9cm (1-10cm, SD 1,8), 114 osób po da ło, że ich wzrost nie uległ zmia nie. Prze pro wa dzi li śmy ana li zę za -le żno ści mię dzy ob ni że niem wzro stu po da wa nym w pierw szej an kie cie, a wy stą pie nia no we go zła ma nia (w la tach 1997-2009). Czę stość zła mań w gru pie z ob ni że niem wzro stu wy nio sła 26,4% (n=67), w gru pie bez ob ni że nia 21,9% (n=25), ró -żni ca nie by ła zna mien na sta ty stycz nie (p=0.65).

Do ko na no do dat ko wej oce ny za le żno ści po mię dzy ob ni że niem wzro stu zgła sza nym w ro ku 2009 w trak cie zbie ra niadru giej an kie ty, tj. po 11 la tach ob ser wa cji, a licz bą prze by tych w tym okre sie zła mań. W 2009r. śred nia wie ku ba da nychosób osią gnę ła 71,8 lat (od 58 do 83, SD 5.6). Kom plet ne da ne do ty czą ce ob ni że nia wzro stu uzy ska li śmy dla 464 osób. Su -biek tyw ne ob ni że nie wzro stu wy no szą ce śred nio 3,6cm (0.5 -15cm, SD 2.3) stwier dzo no u 375 ko biet, u 89 wzrost nie uległzmia nie. W gru pie osób bez ob ni że nia wzro stu czę stość zła mań wy nio sła 22,5% (n=20), w gru pie z ob ni że niem 28,0%(n= 105), ró żni ca w czę sto ści nie by ła zna mien na sta ty stycz nie (p=0.08). Ca łą ba da ną gru pę (n= 464) po dzie lo no na 5 pod grupw za le żno ści od stop nia ob ni że nia wzro stu: 0cm (n=89), 1-3cm (n=209), 4-7cm (n=138), 8-10cm (n=24) i po wy żej 11cm(n=4). W ba da nych pod gru pach czę stość zła mań ro sła pro por cjo nal nie i wy no si ła: 22,5%, 23,4%, 31,2%, 41,6%, 75%.

W gru pie ko biet z ja kim kol wiek zła ma niem (n=110) śred nie ob ni że nie wzro stu wy nio sło 3,43cm (0-15, SD 2.9), w gru -pie bez zła mań (n=369) 2,81cm (0-12, SD 2.3), w gru pie z prze by tym zła ma niem krę go słu pa (n=26) 4,33cm (0-15,SD 3.4).

Wnio ski. Nie wy ka za no, aby po da wa ne przez pa cjen ta ob ni że nie wzro stu by ło istot nym sta ty stycz nie czyn ni kiem pro -gno stycz nym ry zy ka wy stą pie nia zła ma nia (czę stość zła mań w gru pie z ob ni że niem więk sza o 4,5% w po rów na niu do gru -py bez ob ni że nia, p=0.65). Spo wo do wa ne mo że to być zbyt ma łą gru pą ba da ną szcze gól nie tą, u któ rej spa dek wzro stu był≥ 4cm (n=73). Jed no cze śnie ob ni że nie wzro stu wska zu je na ry zy ko prze by te go zła ma nia, czę stość zła mań u osób z ob ni -że niem wzro stu by ła więk sza o 5,5% w po rów na niu do osób bez ob ni że nia, wy nik na gra ni cy istot no ści sta ty stycz nej(p<0,08). Czę stość zła mań ro śnie pro por cjo nal nie do stop nia ob ni że nia wzro stu. Naj więk sze śred nie ob ni że nie wzro stustwier dzo no u osób z prze by tym zła ma niem krę go słu pa (4,33cm).

P20DE CRE ASE IN HE IGHT AS A RISK FAC TOR OF OSTE OPO RO TIC FRAC TU RE

Osie le niec J.2,. Je wiarz J.1, Czer wiń ski E.1,2, Gór na A.1, Jur gie łan A.1, Do ma ga ła M.1

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra kow, Po land2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra kow, Po land, www.kcm.pl

Key words: oste opo ro sis, frac tu re risk, de cre ase in he ight

In tro duc tion. Frac tu res are ma in con se qu en ces of oste opo ro sis. They may re sult in the loss of pa tient’s in de pen den ce,ne ces si ty to pro vi de ad di tio nal ca re by the fa mi ly and hu ge expen ses for the sta te bud get. Iden ti fi ca tion of frac tu re riskfactors and the fre qu en cy of the ir in ci den ce is of ma in si gni fi can ce in pre ven ting frac tu res in el der ly pe ople. One of thestron gest risk fac tors for oste opo ro tic frac tu res is the hi sto ry of frac tu res. It is well known that spi nal frac tu res are the mostfre qu ent and first oc cur ring but abo ut 60% of them are asymp to ma tic. On the other hand, re ports show that de cre ase inheight is con nec ted with a spi nal frac tu re.

The aim of the work was to ana ly se the de cre ase in he ight in the sub jec ti ve as ses sment of the pa tient as a fac tor of frac -tu re risk in wo men abo ve 50 years of age li ving in the Kra kow po pu la tion.

Material and me thod. In the gro up of 90 000 pa tients who ma de an ap po int ment to per form a den si to me tric exa mi -na tion in Kra kow skie Cen trum Me dycz ne sin ce 1994, 2043 wo men abo ve 50 years of age we re se lec ted, who we re exa mi -ned on the ave ra ge 11 years be fo re (be twe en 9-12 years, SD 1.01) and in 2009 we re not ol der than 85. Be twe en theyears 1997-2000 a qu estion na ire was con duc ted with all sub jects, which in c lu ded in for ma tion abo ut cli ni cal risk fac tors forfrac tu res, the le vel of de cre ase in he ight and den si to me tric exa mi na tion of spi ne and/or fe mo ral neck. In 501 wo men fromthe above men tio ned gro up a te le pho ne qu estion na ire was con duc ted with par ti cu lar at ten tion to the in ci den ce of a newfrac tu re in the pe riod exa mi ned and the le vel of de cre ase in he ight. Wo men we re asked abo ut the ir ma xi mum he ight (thatis at the age of 25) and he ight at pre sent, he ight me asu re ment was not per for med. With the use of in for ma tion abo ut frac -tu res which occur red after 11 years we con duc ted ana ly ses as ses sing the de pen den ce be twe en frac tu re risk and de cre ase inhe ight re por ted by pa tients.

Re sults. Du ring the first qu estion na ire con duc ted abo ut 11 years ago in the gro up of 501 wo men at the me an age of 61years (50-73 years, SD 5.86), the com ple te da ta re fer ring to de cre ase in he ight we re ob ta ined for 366 per sons, 252 re por t -ed de cre ase in he ight by the ave ra ge of 2,9cm (1-10cm, SD1,8), 114 re por ted that the ir he ight had not chan ged. The ana -ly sis of the de pen den cy be twe en the in ci den ce of a new frac tu re (in the years 1997-2009) was con duc ted in re la tion to the

132

de cre ase in he ight re por ted in the first qu estion na ire. The in ci den ce of frac tu res in the gro up with de cre ase in he ightwas 26,4% (n=67), in the gro up wi tho ut the de cre ase 21,9% (n=25) (p=0.65).

After the ave ra ge of 11 years, that is in 2009 the me an age of the pa tients was 71.8 years (from 58 to 83, SD 5,65).Ano ther eva lu ation was per for med of the de pen den cy be twe en de cre ase in he ight re por ted in 2009 du ring the com ple -

tion of the se cond qu estion na ire, that is after 11 years of ob se rva tion, and a num ber of frac tu res suf fe red in that pe riod.Com ple te da ta re fer ring to the de cre ase in he ight we re ob ta ined for 464 per sons. The sub jec ti ve de cre ase in he ight amo un -ting to the ave ra ge of 3,6cm (0.5 -15cm, SD 2.3) was ob se rved in 375 wo men, in 89 wo men the he ight did not chan ge. Inthe gro up of pe ople who se he ight did not lo wer, the fre qu en cy of frac tu res was 22,5% (n=20), in the gro up with the de - crease 28,0% (n= 105), the de cre ase in fre qu en cy was not sta ti sti cal ly si gni fi cant (p=0.08).

The who le exa mi ned gro up (n=464) was di vi ded in to 5 sub -gro ups de pen dent on the le vel of he ight de cre ase: 0 cm(n=89), 1-3cm (n=209), 4-7cm (n=138), 8-10cm (n=24) and ≥ 11cm (n=4) in the sub -gro ups exa mi ned the fre qu en cy offrac tu res grew pro por tio nal ly and amo un ted to 22,5%, 23,4%, 31,2%, 41,6%, 75%. In the gro up of wo men with a frac ture(n=110) the me an de cre ase in he ight was 3,43cm (0-15, SD 2.9), in the gro up wi tho ut frac tu res (n=369) 2,81cm (0-12,SD 2.3), in the gro up with the hi sto ry of a spi nal frac tu re (n=26) 4,33cm (0-15, SD 3.4).

Conc lu sions. It was not de ter mi ned that the de cre ase in he ight re por ted by a pa tent was a sta ti sti cal ly si gni fi cant pro -gno stic fac tor of oste opo ro tic frac tu res (in ci den ce of frac tu res in the gro up with the de cre ase in he ight was gre ater by 4,5%as com pa red to the gro up wi tho ut the de cre ase, p=0.65). It may be cau sed by the fact that the exa mi ned gro up was toosmall, espe cial ly the one who se de cre ase in he ight was ≥ 4 cm (n=73). At the sa me ti me the de cre ase in he ight po ints tothe risk of the hi sto ry of frac tu res, the fre qu en cy of frac tu res in per sons with he ight de cre ase was gre ater by 5,5% as com -pa red to per sons wi tho ut the de cre ase, the re sult on the li mit of sta ti sti cal si gni fi can ce (p<0,08). The fre qu en cy of frac turesin cre ases pro por tio nal ly to the de cre ase in he ight. The gre atest me an de cre ase in he ight was ob se rved in pe ople with thehi sto ry of spi nal frac tu re (4,33cm).

P21PA LE NIE PA PIE RO SÓW JA KO CZYN NIK RY ZY KA ZŁA MAŃ OSTE OPO RO TYCZ NYCH

Do ma ga ła M.1, Try bu lec B.1, Osie le niec J.2, Je wiarz J.1, Bar łow ska M.1, Czer wiń ski E.1,2

1 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów, WNZ, Coll. Med. Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra ków, www.kcm.pl

Sło wa klu czo we: pa pie ro sy, pa le nie, ry zy ko zła ma nia, oste opo ro za, BMI

Wstęp. Oste opo ro za jest cho ro bą cha rak te ry zu ją cą się zmniej sze niem wy trzy ma ło ści ko ści i zwięk szo ną po dat no ściąna zła ma nia pod czas na wet nie wiel kie go ura zu. Po nie waż ba da nie den sy to me trycz ne do ka za ło się nie wy dol ną me to dąo oce nie ry zy ka zła ma nia obec nie WHO wpro wa dzi ła me to dę FRAX® uwzględ nia ją cą wie le czyn ni ków jak: wiek, płećżeń ska, ni ska ma sa cia ła, prze by te zła ma nie, zła ma nie bli ższe go koń ca ko ści udo wej u ro dzi ców, le cze nie gli ko kor ty ko ste -ro ida mi, reu ma to idal ne za pa le nie sta wów, oste opo ro za wtór na, nad mier ne spo ży wa nie al ko ho lu oraz ak tu al ne pa le nie pa -pie ro sów.

Ce lem pra cy by ło okre śle nie wpły wu pa le nia pa pie ro sów na ry zy ko zła ma nia oste opo ro tycz ne go w gru pie ko bietpo 50 ro ku ży cia.

Ma te riał i me to dy. Spo śród 90.000 pa cjen tów, któ rzy zgło si li się na ba da nie den sy to me trycz ne do po rad ni oste opo ro -tycz nej Kra kow skie go Cen trum Me dycz ne go w la tach 1997-2000, wy od ręb nio no 2075 ko biet po wy żej 50 r. ż. Kry te riumwłą cze nio we sta no wił prze pro wa dzo ny wów czas wy wiad w for mie an kie ty, za wie ra ją cy py ta nia do ty czą ce wy stę po wa niaczyn ni ków ry zy ka zła ma nia wy mie nia nych we FRAX®. Po śred nio 11-la tach (9-12 lat), w okre sie od stycz nia do mar -ca 2009 ro ku u tych sa mych ba da nych prze pro wa dzo no te le fo nicz nie tą sa mą an kie tę. Osta tecz nie gru pę ba daw czą sta no -wi ło 501 ko biet. Śred nia wie ku w pierw szym ba da niu wy no si ła 61 lat (50-73, SD 5,86), w ba da niu dru gim 72 la ta (58-83,SD 5,65).

Prze pro wa dzo na ana li za sta ty stycz na obej mo wa ła od po wie dzi na py ta nia do ty czą ce czyn ni ków ry zy ka zła ma nia wy -stę pu ją ce w kal ku la to rze FRAX® z ba da nia prze pro wa dzo ne go przed 9-12 la ty oraz wy ni ki prze pro wa dzo ne go wów czasba da nia den sy to me trycz ne go krę go słu pa i/lub szyj ki ko ści udo wej. W pra cy przy ję to po dział ba da nej gru py na oso by ni -gdy nie pa lą ce, pa lą ce kie dy kol wiek oraz oso by ak tu al nie pa lą ce, któ re sta no wi ły pod ru pę osób pa lą cych kie dy kol wiek.Przy ję to, rów nież za ło że nie de fi ni cji by łe go pa la cza w od nie sie niu do oso by, któ ra w chwi li zbie ra nia an kie ty nie pa li ładłu żej niż 6 mie się cy (ana lo gicz nie jak w ba da niu Go then burg II).

Wy ni ki. Gru pę kie dy kol wiek pa lą cych pa pie ro sy sta no wi ło 151 osób (30%), w tym 69 ak tu al nych pa la czy (14%)oraz 82 (16%) pa lą cych w prze szło ści. 336 ba da nych (67%) ni gdy nie pa li ło.

Czę stość wy stę po wa nia zła mań w ca łej gru pie wy no si ła 37,9% (190 zła man). Wśród pa lą cych obec nie zła ma nia do -zna ło 33,3% (23 zła ma nia), pa lą cych kie dy kol wiek 31,9% (47 zła mań), nie pa lą cych 40,9% (143 zła ma nia). War to ści ry -zy ka względ ne go zła ma nia (RR) oraz ilo ra zu szans (OR) dla gru py pa cjen tek pa lą cych kie dy kol wiek wy nio sły RR=0,82,OR = 0,76.

133

W uzy ska nym ma te ria le ob li czo no śred nie wy ni ki BMD (Bo ne Mi ne ral Den si ty). Śred nie war to ści BMD T -sco re dlakrę go słu pa wy nio sły: -2,12 nie pa lą cy, -2,16 pa lą cy kie dy kol wiek, -2,08 pa lą cy obec nie. Śred nie war to ści BMD T -sco redla szyj ki ko ści udo wej: -1,27 nie pa lą cy, -1,26 pa lą cy kie dy kol wiek, -1,39 pa lą cy obec nie. Ró żni ce po mia rów po mię dzygru pa mi nie są zna mien ne sta ty stycz nie (krę go słup p=0,89, bbk udo wej p=0,9). Śred nie war to ści BMD (g/cm2) w ba da nejgru pie dla krę go słu pa wy nio sły: śr 0,942 (g/cm2) w gru pie nie pa lą cych i pa lą cych kie dy kol wiek, 0,976 g/cm2 w gru pie pa -lą cych obec nie. Śred nie war to ści BMD g/cm2 dla szyj ki ko ści udo wej: -0,830 g/cm2 nie pa lą cy, 0,829 g/cm2 pa lą cy kie dy -kol wiek, -0,778 g/cm2 pa lą cy obec nie. Ró żni ce w gru pie osób nie pa lą cych i pa lą cych kie dy kol wiek nie są istot ne sta ty -stycz nie (krę go słup p=0,98, bkk udo wej p=0,96), po dob nie jak mię dzy oso ba mi któ re ni gdy nie pa li ły a pa lą cy mi obec nie(krę go słup p=0,52, bkk udo wej p=0,49)

Śred ni wy nik BMI (Bo dy Mass In dex) w gru pie pa cjen tek nie pa lą cych wy no sił 27,2, pa lą cych obec nie 24,7, a w gru -pie pa lą cych kie dy kol wiek 26,0. Wy stę pu ją ce ró żni ce BMI po mię dzy gru pą pa lą cych kie dy kol wiek oraz nie pa lą cych oka -za ły się istot ne sta ty stycz nie dla po zio mu p=0,002.

Śred nia war tość FRAX® dla za sad ni cze go zła ma nia oste opo ro tycz ne go ob li czo na na pod sta wie BMD T -sco re dla gru -py pa lą cej kie dy kol wiek wy no si ła 9,9%, w gru pie nie pa lą cych 10,4% a gru pie pa lą cych obec nie 10,1%. Śred nia war tośćFRAX® dla zła ma nia bio dra ob li czo ne go z BMD T -sco re wy no si ła w gru pie pa lą cych kie dy kol wiek 2,5%, w gru pie pa lą -cych obec nie 2,27% a w gru pie nie pa lą cych 1,8%.

Za rów no w zła ma niu za sad nicz nym (p=, 53) jak zła ma niu bkk udo wej (p=0,51) ró żni ce w śred nich war to ściach nie sązna mien ne sta ty stycz nie (p=0,53).

Ana li za uzy ska nych wy ni ków prze pro wa dzo na te stem Wal da wska zu je na brak wpły wu pa le nia na ry zy ko zła ma nia(p=0,28). W od nie sie niu do pacz ko lat (ob li cza nych przez po mno że nie licz by wy pa la nych pa czek pa pie ro sów na do bę przezla ta na ło gu) uzy ska ne da ne przed sta wia ją się na stę pu ją co: oso by pa lą ce 1-10 pacz ko lat ce cho wa ło ry zy ko zła ma nia bkkuFRAX® z BMD t -sco re 1,86%, pa lą ce 11-19 pacz ko lat 2,27%, pa lą ce 20-29 pacz ko lat ry zy ko to wy no si ło 4% i by ło naj -więk sze w sto sun ku do ry zy ka gru py ni gdy nie pa lą cych, któ re wy no si ło 1,86%. Ry zy ko FRAX® z BMD t -sco re dla głów -ne go zła ma nia nie wzra sta wraz ze wzro stem pacz ko lat i wy no si od po wied nio dla wy żej wy mie nio nych grup ko lej -no: 10,25%, 8,98%, 11,66% i 10,46%.

Wnio ski. 1. Licz ba osób ak tu al nie pa lą cych (14%) w ba da niach wła snych jest po rów ny wal na z wy ni ka mi mię dzy na -ro do wych ba dań wie lo ośrod ko wych (18%). Znacz nie ni ższa jest na to miast licz ba osób pa lą cych kie dy kol wiek (30% w ba -da niach wła snych vs 52% w ba da niach mię dzy na ro do wych). 2. Nie od no to wa no zna mien ne go sta ty stycz nie wpły wu pa le -nia pa pie ro sów na wy ni ki BMD (g/cm2). U osób pa lą cych war to ści wskaź ni ka BMI by ły zna mien nie wy ższe u osób ni gdynie pa lą cych. 3. W ba da nym ma te ria le wy ni ki wska zu ją na brak za le żno ści mię dzy pa le niem pa pie ro sów a ry zy kiem za -sad ni cze go zła ma nia oste opo ro tycz ne go oraz zła ma niem bkk udo wej, prze ciw nie do wy ni ków ba dań mię dzy na ro do wychza ist nia łej ró żni cy wy ma ga dal szych ba dań opar tych na więk szym ma te ria le. 4. Wśród osób pa lą cych pa pie ro sy ry zy ko zła -ma nia jest wy ższe u osób z więk szą licz bą pacz ko lat.

P21CI GA RET TE SMO KING AS A RISK FAC TOR OF OSTE OPO RO TIC FRAC TU RES

Do ma ga ła M.1, Try bu lec B.1, Osie le niec J2., Je wiarz J., Bar łow ska M.1, Czer wiń ski E.1,2

1 De part ment of Bo ne and Jo int Di se ases, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge, Kra kow, Po land2 Kra kow skie Cen trum Me dycz ne, ul. Ko per ni ka 32, 31-501 Kra kow, Po land, www.kcm.pl

Key words: ci ga ret tes, smo king, frac tu re risk, oste opo ro sis, BMI

In tro duc tion. Oste opo ro sis is a di se ase cha rac te ri sed by de cre ase in bo ne strength and hi gher vul ne ra bi li ty to frac tu -res as a re sult of even small in ju ries. Sin ce the den si to me tric exa mi na tion pro ved to be in ef fec ti ve in the eva lu ation of frac -tu re risk, WHO has in tro du ced the FRAX® me thod, which in c lu des ma ny fac tors such as: age, fe ma le sex, low bo dy in dex,hi sto ry of frac tu res, pro xi mal fe mur frac tu res in pa rents, tre at ment with glu co co ste ro ids, rheu ma to id ar th ri tis, se con da ryoste opo ro sis, al co hol abu se and smo king ci ga ret tes at pre sent.

The aim of the work was to de ter mi ne the in flu en ce of smo king ci ga ret tes on the oste opo ro tic frac tu re risk in the gro -up of wo men abo ve 50 years of age.

Da ta and me thods. 2075 wo men abo ve 50 years of age we re se lec ted from 90 000 pa tients who ma de an ap po int mentto per form a den si to me tric exa mi na tion in the cli nic of oste opo ro sis in Kra kow skie Cen trum Me dycz ne be twe en theyear 1997 and 2000. The in c lu sion cri te rion was an in te rview in the form of a qu estion na ire, which in c lu ded qu estions re -fer ring to frac tu re risk fac tors en li sted in FRAX®. After the ave ra ge of 11 years (9-12 years), in the pe riod of Ja nu ary toMarch 2009, the sa me qu estion na ire was con duc ted in the sa me gro up of pa tients. The fi nal exa mi ned gro up con si stedof 501 wo men. The me an age in the first stu dy was 61 years (50-73, SD 5.86), and in the se cond stu dy 72 years (58-83,SD 5.65).

The sta ti sti cal ana ly sis which was con duc ted in c lu ded an swers to qu estions re fer ring to frac tu re risk fac tors en li sted inthe FRAX® cal cu la tor, from the stu dy con duc ted 9-12 years be fo re, as well as the re sults of a den si to me tric exa mi na tion of

134

the spi ne and/or fe mo ral neck per for med at the ti me. In the work a di vi sion was as su med in to per sons who ne ver smoked,tho se who smo ked at so me ti me, and tho se who smo ke at pre sent, who we re a sub -gro up of the gro up of pe ople whosmoked at so me ti me. A de fi ni tion of ex -smo ker was al so as su med in re la tion to a per son who had not smo ked for lon gerthan 6 mon ths at the ti me of the col lec tion of qu estion na ires (as in the Go then burg II stu dy).

Re sults. A gro up of pe ople smo king for so me ti me con si sted of 151 per sons (30%), in c lu ding 69 smo king at pre sent(14%) and 82 (16%) smo king in the past; 336 (67%) sub jects ne ver smo ked. In ci den ce of frac tu res in the who le gro upwas 37.9% (190 frac tu res). Among per sons smo king at pre sent, 33.3% suf fe red from frac tu res (23 frac tu res), tho se whosmo ked at so me ti me 31.9% (47 frac tu res), non -smo kers 40.9% (143 frac tu res). Re la ti ve risk (RR) of frac tu re and oddsratio (OR) for the gro up of pa tients who smo ked at so me ti me amo un ted to RR=0.82, OR = 0.76.

In the ma te rial ob ta ined the me an BMD (Bo ne Mi ne ral Den si ty) re sults we re cal cu la ted. Me an BMD T -sco re for thespi ne amo un ted to -2.12 non -smo kers, -2.16 smo kers at so me ti me, -2.08 smo kers at pre sent. Me an BMD T -sco re for fe -mo ral neck: -1.27 non -smo kers, -1.26 smo kers at so me ti me, -1.39 smo kers at pre sent. Dif fe ren ces of me asu re ment be twe -en gro ups are not sta ti sti cal ly si gni fi cant (spi ne p=0.89, pro xi mal fe mur p=0.9). Me an amo unts of BMD (g/cm2) in the exa -mi ned gro up for the spi ne was: me an 0.942 (g/cm2) in the gro up of non -smo kers and smo kers at so me ti me, 0.976 g/cm2 inthe gro up of smo kers at pre sent. Me an BMD g/cm2 for fe mo ral neck: -0.830 g/cm2 non -smo kers, 0.829 g/smo kers at so meti me, -0.778 g/cm2 smo kers at pre sent. Dif fe ren ces in the gro up of non smo kers and smo kers at so me ti me are not sta ti sti -cal ly si gni fi cant (spi ne p=0.98, pro xi mal fe mur p=0.96), si mi lar ly to the dif fe ren ce be twe en per sons who ne ver smo kedand smo kers at pre sent (spi ne p=0.52, pro xi mal fe mur p=0.49).

Me an BMI (Bo dy Mass In dex) in the gro up of pa tients non -smo kers was 27.2, smo kers at pre sent 24.7, and in the groupof smo kers at so me ti me 26.0. Dif fe ren ces in BMI be twe en the gro up of smo kers at so me ti me and non -smo kers pro vedsta ti sti cal ly si gni fi cant for the le vel p=0.002.

Me an va lue of FRAX® for oste opo ro tic frac tu re cal cu la ted on the ba sis of BMD T -sco re for the gro up of smo kers at so me ti me amo un ted to 9.9%, in the gro up of non -smo kers 10.4%, and in the gro up of smo kers at pre sent 10.1%. Me an va lue of FRAX® for hip frac tu re cal cu la ted with BMD T -sco re was in the gro up of smo kers at so me ti me 2,5%, in the groupof smo kers at pre sent 2,27% and in the gro up of non -smo kers 1,8%.

Both in the ma jor frac tu re (p=0.53) and in the pro xi mal fe mur frac tu re (p=0.51) dif fe ren ces in me an va lu es are not sta -ti sti cal ly si gni fi cant (p=0.53).

The ana ly sis of re sults ob ta ined con duc ted with the use of the Wald test in di ca tes that smo king has no in flu en ce on thefrac tu re risk (p=0.28). In re la tion to pack years of smo king (cal cu la ted by mul ti ply ing the num ber of ci ga ret te po cketssmoked per day thro ugho ut the years of ad dic tion) da ta ob ta ined are the fol lo wing: 1-10 pack years of smo king was cha -rac te ri zed by pro xi mal fe mur frac tu re risk FRAX® with BMD t -sco re 1.86%, 11-19 pack years of smo king 2,27%, 20-29pack years of smo king the risk was 4% and had the hi ghest va lue as com pa red to the risk or the gro up of non -smo kers,which amo un ted to 1.86%. FRAX® risk with BMD t -sco re for the ma jor frac tu re do es not in cre ase with the gro wing num -ber of pack years of smo king and amo unts to, re spec ti ve ly to the abo ve men tio ned gro ups: 10.25%, 8.98%, 11.66%and 10.46%.

Conc lu sions. 1. The num ber of pe ople smo king at pre sent (14%) in the own stu dy is com pa ra ble to the re sults of in -ter na tio nal mul ti -cen tre stu dies (18%). Ho we ver, the num ber of pe ople smo king at so me ti me is si gni fi can tly lo wer (30%in the own stu dies vs 52% in in ter na tio nal stu dies). 2. Sta ti sti cal ly si gni fi cant im pact of smo king ci ga ret tes on the BMD(g/cm2) re sult has not be en no ted. In smo kers the BMI va lu es we re si gni fi can tly hi gher than in pe ople who ne ver smo -ked. 3. In the ma te rial exa mi ned, the re sults in di ca te that the re is no de pen den ce be twe en smo king ci ga ret tes and the riskof ma jor oste opo ro tic frac tu re and pro xi mal fe mur frac tu re, con tra ry to the re sults of in ter na tio nal stu dies. The dif fe ren cere qu ires fur ther stu dies ba sed on mo re exten si ve ma te rial. 4. The risk of frac tu re in smo kers is gre ater in pe ople witha higher num ber of pack years of smo king.

P22OCE NA WPŁY WU SYS TE MA TYCZ NEJ AK TYW NO ŚCI FI ZYCZ NEJ NA GĘ STOŚĆ KO ŚCI U KO BIETW WIE KU 50-60 LAT

Ćwir lej A., Wil mow ska -Pie tru szyń ska A.In sty tut Fi zjo te ra pii, Wy dział Me dycz ny, Uni wer sy tet Rze szow skiul. War szaw ska 26 a, 35-959 Rze szów

Sło wa kul czo we: ak tyw ność fi zycz na, oste opo ro za

W ostat nich la tach ob ser wu je się znacz ny wzrost po pu la cji lu dzi star szych. Sy tu acja ta wy wo ła na jest za rów no spad -kiem licz by uro dzeń, jak i wzro stem śred niej dłu go ści ży cia. Pro ce so wi sta rze nia się spo łe czeństw to wa rzy szy wzrost za -cho ro wal no ści na cho ro by cy wi li za cyj ne. W tej sy tu acji co raz więk sze go zna cze nia na bie ra ją dzia ła nia pre wen cyj ne, ma -ją ce na ce lu zmniej sze nie za cho ro wal no ści i wy dłu że nie w cza sie spraw no ści fi zycz nej osób star szych oraz po pra wę ja ko -ści ich ży cia.

135

Kie ru jąc się wa gą pro ble mu, po sta no wio no oce nić wpływ sys te ma tycz nej, re kre acyj nej ak tyw no ści fi zycz nej ko bietpo me no pau zie na gę stość ko ści.

W ba da niu wzię ło udział 117 ko biet w wie ku 50-60 lat, z któ rych 60 (51,0%) za kla sy fi ko wa nych zo sta ło do gru py ba da -nej – ko bie ty upra wia ją ce sport re kre acyj ny, a 57 (49,0%) do gru py kon tro l nej – ko bie ty pro wa dzą ce sie dzą cy tryb ży cia. Ko -bie ty ak tyw ne fi zycz nie kla sy fi ko wa no na pod sta wie uczest nic twa w zor ga ni zo wa nych for mach ogól no kon dy cyj nych ćwi czeńgim na stycz nych 2-3 ra zy w ty go dniu (mi ni mum 90 min./tydz.). Mi ni mal ny czas uczest nic twa w re gu lar nej ak tyw no ści fi zycz -nej wy no sił 5 lat. Gru pę kon tro l ną sta no wi ły ko bie ty pro wa dzą ce sie dzą cy tryb ży cia (brak sys te ma tycz nej ak tyw no ści fi zycz -nej oraz ak tyw nych form wy po czyn ku). Wszyst kie ba da ne ko bie ty by ły w okre sie po me no pau zal nym (tzn. nie wy stę po wa łyu nich krwa wie nia mie sięcz ne od mi ni mum 1 ro ku) i nie sto so wa ły hor mo nal nej te ra pii za stęp czej (HTZ).

W gru pach ba da nej oraz kon tro l nej prze pro wa dzo ne zo sta ły ba da nia z uży ciem na stę pu ją cych na rzę dzi:Kwe stio na riu sza an kie ty wła sne go au tor stwa za wie ra ją ce go me trycz kę oraz da ne do ty czą ce sty lu ży cia ba da nych.Apa ra tu ry ba daw czej do po mia ru gę sto ści mi ne ral nej ko ści – ba da nie den sy to me trycz ne krę go słu pa lę dźwio we go

i szyj ki ko ści udo wej tech ni ką dwu wiąz ko wej ab sorp cjo me trii rent ge now skiej (DE XA).W ba da niu stwier dzo no wy so ce istot ną sta ty stycz nie ró żni cę w czę sto ści wy stę po wa nia oste opo ro zy na ko rzyść gru py

ko biet ak tyw nych fi zycz nie. W gru pie ko biet ćwi czą cych oste opo ro zę roz po zna no u 5,0%, zaś w gru pie ko biet pro wa dzą -cych sie dzą cy tryb ży cia, aż u 39,0%. Śred nie war to ści gę sto ści ko ści w ka żdym miej scu po mia ru by ły wy ższe w gru pieba da nej, w tym wy so ce istot ne ró żni ce na ko rzyść ćwi czą cych wy stę po wa ły w gę sto ści ko ści szyj ki ko ści udo wej.

P22EVA LU ATION OF THE IN FLU EN CE OF SYS TE MA TIC PHY SI CAL AC TI VI TY TO THE BO NE DEN SI TYFOR WO MEN BE TWE EN THE AGES OF 50-60

Ćwir lej A., Wil mow ska -Pie tru szyń ska A.In sty tut Fi zjo te ra pii, Wy dział Me dycz ny, Uni wer sy tet Rze szow skiul. War szaw ska 26 a, 35-959 Rze szów

Key words: phy si cal ac ti vi ty, oste opo ro sis

In the re cent years, the re has be en a con si de ra ble in cre ase in the el der ly po pu la tion. This si tu ation is the re sult of boththe de cre ase in the num ber of bir ths and the in cre ase in ave ra ge li fe expec tan cy. The pro cess of so cie ties age ing is ac com -pa nied by the ri se in the li fe sty le di se ase in ci den ce. Thus, pre ven ti ve me asu res be co me in cre asin gly im por tant in lo we ringthe in ci den ce ra te, exten ding the pe riod of phy si cal fit ness of the el der ly, and im pro ving the qu ali ty of the ir li fe.

Be aring in mind the si gni fi can ce of the pro blem, it was de ci ded to eva lu ate the in flu en ce of sys te ma tic and re cre atio -nal phy si cal ac ti vi ty in post me no pau sal wo men to the bo ne den si ty.

117 wo men be twe en the ages of 50-60 to ok part in the re se arch. They we re di vi ded in to two gro ups: one gro up con si -sted of 60 (51%) wo men do ing re cre atio nal sports, and the se cond gro up of 57 (49%) wo men le ading a se den ta ry li fe style.Phy si cal ly ac ti ve wo men we re clas si fied ba sed on the ir par ti ci pa tion in or ga ni sed forms of ge ne ral exer ci se, which was2-3 ti mes a we ek (mi ni mum 90 min./we ek). The mi ni mal ti me of re gu lar phy si cal ac ti vi ty was 5 years. The con trol gro upcon si sted of wo men le ading a se den ta ry li fe sty le (no sys te ma tic phy si cal ac ti vi ty or ac ti ve forms of re la xa tion). All thewomen we re post me no pau sal (i. e. they had had no men stru al ble eding for at le ast a year) and did not use any Hor mo neRe pla ce ment The ra py (HRT).

Both gro ups we re te sted using the fol lo wing exa mi na tions:Qu estion na ire con ta ining cer ti fi ca te and da ta abo ut sub jects” li fe sty les.Exa mi na tion of the lum bar spi ne and the fe mur neck using du al ener gy X -ray ab sorp tio me try (DE XA).The exa mi na tion re ve aled an es sen tial sta ti sti cal ly di ver si ty in the fre qu en cy of oste opo ro sis oc cur ren ces in fa vo ur of

the phy si cal ly ac ti ve gro up of wo men. In the gro up of wo men who exer ci sed, 5% of oste opo ro sis ca ses we re dia gno sed,whe re as in the gro up of wo men le ading a se den ta ry li fe sty le the re we re 39% of such ca ses. Ana vo ur of the wo men ta kingexer ci se.

136

P23WY WIAD LE KAR SKI VS DEN SY TO ME TRIA W OCE NIE 10-LET NIE GO RY ZY KA ZŁA MA NIA U KO BIET PO WY ŻEJ 80. RO KU ŻY CIA

Dyt feld J.1, Igna szak -Szcze pa niak M.1, Mi cha lak M.2, Go win E.1, Horst–Si kor ska W.1

1 Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej, Uni wer sy tet Me dycz ny im. Ka ro la Mar cin kow skie go, ul. Przy by szew skie go 49, 60-355 Po znań,

2 Ka te dra i Za kład In for ma ty ki i Sta ty sty ki, Uni wer sy tet Me dycz ny im. Ka ro la Mar cin kow skie go, ul Dą brow skie go 79, 60-529 Po znań

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, ry zy ko zła ma nia

Wstęp. Współ cze sne ro zu mie nie oste opo ro zy opie ra się na oce nie ry zy ka zła mań ni sko ener ge tycz nych. Oce na kli nicz -nych czyn ni ków ry zy ka bez/z uwzględ nie niem den sy to me trii ma zna cze nie w kwa li fi ka cji pa cjen tek do te ra pii far ma ko lo -gicz nej. Wiek przy czy nia się do wzro stu ry zy ka zła mań ni sko ener ge tycz nych nie za le żnie od BMD.

Ce lem ba da nia by ła oce na zna cze nia den sy to me trii w oce nie 10-let nie go ry zy ka zła ma nia oste opo ro tycz ne go oraz po -stę po wa nia te ra peu tycz ne go u pa cjen tek po wy żej 80 ro ku ży cia.

Ma te ria ły i me to da. Gru pę ba da ną sta no wi ło 25 pa cjen tek Po rad ni Le ka rza Ro dzin ne go w Po zna niu w wie ku po wy -żej 80 lat, u któ rych wcze śniej nie roz po zna wa no oste opo ro zy. U cho rych ana li zo wa no obec ność kli nicz nych czyn ni kówry zy ka zła ma nia: wiek, BMI, wy wia dy w kie run ku zła ma nia ni sko ener ge tycz ne go u pa cjent ki i ro dzi ców, sto so wa nie uży -wek lub/i ste ro ido te ra pii. Wy klu czo no cho re z po dej rze niem wtór nych po sta ci oste opo ro zy. Wszyst kie ko bie ty kie ro wa nona ba da nie den sy to me trycz ne bkku dla oce ny BMD. Na stęp nie ob li cza no 10-let nie in dy wi du al ne ry zy ko zła mań oste opo -ro tycz nych przy po mo cy kal ku la to ra FRAX®. Na pod sta wie stwier dzo nych kli nicz nych czyn ni ków ry zy ka sza co wa no ry -zy ko za rów no głów nych zła mań oste opro tycz nych (FRAX®) jak i zła ma nia sa me go bio dra (FRAX® hip). Po uwzględ nie -niu war to ści BMD oce nia no FRAX® BMD oraz FRAX® hip BMD. Uzy ska ne war to ści od nie sio no do pro gu te ra peu tycz -ne go (25% praw do po do bień stwa zła ma nia w cią gu 10 lat) pro po no wa ne go w Pol sce dla ko biet > 80rż.

Wy ni ki. Wcze śniej sze zła ma nia oste opo ro tycz ne udo ku men to wa no u 10 pa cjen tek (40%), w tym u 7- zła ma nie ty puCol le sa, u 3 – zła ma nie bkku. Do dat ni wy wiad w kie run ku zła ma nia bio dra u ro dzi ców do ty czył 2 pa cjen tek (9%). Do ak -tu al ne go pa le nia ty to niu przy zna ła się 1 ko bie ta. War to ści BMD nie ró żni ły się istot nie po mię dzy pa cjent ka mi, któ re niedo zna ły zła ma nia ni sko ener ge tycz ne go a cho ry mi z prze by tym zła ma niem. Śred nia war tość FRAX® wy nio sła 19,8% (prze -dział: 16-34) a praw do po do bień stwo zła ma nia sa me go bio dra (FRAX® hip) – 11% (prze dział: 6-26). Włą cze nie do ob li -czeń war to ści BMD prze kla sy fi ko wa ło ry zy ko u 5 pa cjen tek, zmniej sza jąc u nich praw do po do bień stwo zła ma nia – śred niFRAX® BMD w gru pie pa cjen tek bez wcze śniej sze go zła ma nia wy no sił 18,6% (prze dział: 11-38), a FRAX® hip BMD– 9,3% (prze dział: 3-30). Oprócz ko biet po prze by tym zła ma niu, FRAX® wy od ręb nił do dat ko wo 23% pa cjen tek wy ma ga -ją cych te ra pii. Po miar BMD po zo sta wał bez wpły wu na od se tek pa cjen tek za kwa li fi ko wa nych do le cze nia.

Wnio sek. U ko biet po 80. rż ana li za kli nicz nych czyn ni ków ry zy ka jest czę sto wy star cza ją ca do pod ję cia de cy zji o le -cze niu za po bie ga ją ce mu zła ma niom oste opo ro tycz nym.

P23PA TIENT’S HI STO RY VS DE XA IN AS SES SMENT OF 10 YEARS” FRAC TU RE RISK IN WO MEN OVER 80 YEARS OLD

Dyt feld J.1, Igna szak -Szcze pa niak M.1, Mi cha lak M.2, Go win E.1, Horst–Si kor ska W.1

1 De par ta ment of Fa mi ly Me di ci ne, Po znań Uni ver si ty of Me di cal Scien ces, ul. Przy by szew skie go 49, 60-355 Po znań2 De par ta ment od Bio sta ti stics, Po znań Uni ver si ty of Me di cal Scien ces, ul. Dą brow skie go 79, 60-529 Po znań

Key words: oste opo ro sis, frac tu re risk

In tro duc tion. Con tem po ra ry un der stan ding of oste opo ro sis is ba sed on as ses sment of frac tu re risk. Eva lu ation of cli -ni cal risk fac tors (CRFs) for frac tu re fol lo wed by du al X ray ab sorp tio me try (DE XA) is im por tant in qu ali fy ing pa tientsfor phar ma co lo gi cal tre at ment. Age con tri bu tes to in cre ased frac tu re risk ir re spec ti ve of BMD.

The aim of the stu dy was to as sess DE XA si gni fi can ce in as ses sment of 10 years” frac tu re risk in wo men over 80 yearsold.

Ma te rials and me thods. The stu dy gro up com pri sed 25 fe ma le pa tients of Fa mi ly Me di ci ne Out pa tient Cli nic in Po -znań aged >80 years old, wi tho ut pre vio usly dia gno sed oste opo ro sis. In all pa tients CRFs we re ana ly zed – age, BMI, pre -vio us frac tu re in pa tient and in pa rents, smo king, al co hol use, ste ro ido the ra py. Pa tients with su spi cion of se con da ry formsof oste opo ro sis we re exc lu ded. 10-year ma jor frac tu re risk (FRAX®) as well as – se pa ra te ly – hip frac tu re risk (FRAX® hip)

137

we re as ses sed ba sed on CRFs alo ne. Sub se qu en tly, all wo men we re re fer red to DE XA. Ta king BMD in to con si de ra tion ma de cal cu la tion of FRAX® BMD and FRAX® hip BMD po ssi ble. In or der to qu ali fy for tre at ment the ra peu tic thre sholdar bi tra ri ly ac cep ted for wo men over 80 years old in Po land was used (25% pro ba bi li ty of ma jor frac tu re in 10-years).

Re sults. Pre viu os oste opo ro tic frac tu re was re por ted in 10 pa tients (40%), in 7 – Col les” ty pe, in 3 – hip frac tu re. Po -si ti ve fa mi ly hi sto ry of frac tu re was fo und in 2 pa tients (9%). 1 wo man smo ke ci ga ret tes. BMD va lu es did not dif fer si gni -fi can tly be twe en wo men with pre vio us frac tu re and wi tho ut it. As far as non -frac tu re wo men we re con cer ned, me an FRAX®

va lu es we re 19,8% (ran ge 16-43), FRAX® hip – 11% (ran ge 6-26). In c lu ding BMD va lu es in to cal cu la tions rec las si fi ed thefrac tu re risk in 5 pa tients, ma king it even lo wer – me an FRAX® BMD was shown to be 18,6%, me an FRAX® hip BMD– 9,3% (ran ge: 3-30). In ad di tion to wo men who frac tu red, FRAX® po in ted out 23% mo re pa tients eli gi ble for treat ment.BMD me asu re ment re ma ined in si gni fi cant in terms of qu ali fi ca tion for tre at ment.

Conc lu sion. In wo men over 80 years old ana ly sis of CRFs was shown to be suf fi cient in ma king the ra peu tic de ci sionsin oste opo ro sis.

P24ZA STO SO WA NIE ME TO DY SZA CO WA NIA RY ZY KA ZŁA MAŃ WG AL GO RYT MU FRAX®

I JEJ ZNAC ZE NIE DLA PO DEJ MO WA NIA DE CYZ JI TE RA PEU TYCZ NYCH – Z PER SPEK TY WY WSPÓŁ PRA CY LE KAR ZA RO DZIN NE GO Z EN DO KRY NO LO GIEM

Igna szak -Szcze pa niak M.1, Dyt feld J.1, Go win E.1 Mi cha lak M.2, Horst–Si kor ska W.1

1 Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej, Uni wer sy tet Me dycz ny im Ka ro la Mar cin kow skie go, ul. Przy by szew skie go 39, 60-355 Po znań

2 Ka te dra i Za kład In for ma ty ki i Sta ty sty ki, Uni wer sy tet Me dycz ny im Ka ro la Mar cin kow skie go, ul. Dą brow skie go 79, 60-529 Po znań

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, ry zy ko zła ma nia, FRAX, den sy to me tria, próg te ra peu tycz ny

Wstęp. Pod sta wo wym ce lem le cze nia oste opo ro zy jest ogra ni cze nie ry zy ka zła ma nia ni sko ener ge tycz ne go. Zna jo mośćkli nicz nych czyn ni ków ry zy ka po zwa la usta lić sto pień za gro że nia zła ma niem już na pod sta wie wy wia du le kar skie go prze -pro wa dza ne go przez le ka rza ro dzin ne go przy wy ko rzy sta niu al go ryt mu FRAX®. Uwzględ nie nie do dat ko wo war to ści BMDumo żli wia oce nę FRAX® BMD w ga bi ne cie en do kry no lo ga. Okre śle nie in dy wi du al ne go ry zy ka zła ma nia (ca se fin ding)ma wpływ na mo ment pod ję cia in ter wen cji lecz ni czej w opar ciu o przy ję te pro gi te ra peu tycz ne.

Ce lem ba da nia by ła ana li za po rów naw cza przy dat no ści kli nicz nej al go ryt mu FRAX® w oce nie ry zy ka zła ma nia ni sko -ener ge tycz ne go i kwa li fi ka cji do le cze nia wśród pa cjen tów le ka rza ro dzin ne go i en do kry no lo ga.

Ma te riał i me to dy. U 520 pa cjen tek Po rad ni Le ka rza Ro dzin ne go UM w Po zna niu w wie ku 50-79 lat, u któ rych wcze -śniej nie roz po zna no oste opo ro zy, ana li zo wa no kli nicz ne czyn ni ki ry zy ka zła ma nia: wiek, BMI, wy wia dy w kie run ku zła -ma nia ni sko ener ge tycz ne go u pa cjent ki i ro dzi ców, sto so wa nie uży wek lub/i ste ro ido te ra pii. Wy klu czo no cho re z po dej rze -niem wtór nych po sta ci oste opo ro zy. U ko biet z co naj mniej 1 czyn ni kiem ry zy ka oce nia no ry zy ko zła ma nia wg FRAX®, któ -re od no szo no do pro gów te ra peu tycz nych pro po no wa nych w Pol sce, od po wied nio: 10% dla 50-59rż., 15% dla 60-69rż., 20% w 70-79rż. Ko bie tom, u któ rych udo ku men to wa no zła ma nie oste opo ro tycz ne po 50rż (zła ma nie bio dra, krę gów,ty pu Col le sa) za le ca no far ma ko te ra pię nie za le żnie od war to ści FRAX®. Wszyst kie pa cjent ki kie ro wa no do Po rad ni Oste -opo ro zy, w któ rej wy ko ny wa no den sy to me trię bkku oraz sza co wa no FRAX® BMD. W opar ciu o FRAX® i FRAX® BMDpo rów na no od se tek pa cjen tek kwa li fi ku ją cych się do le cze nia.

Wy ni ki. U 273 pa cjen tek stwier dzo no obec ność co naj mniej 1 czyn ni ka ry zy ka. Do naj czę ściej wy stę pu ją cych na le ża -ły: zła ma nie bio dra u ro dzi ców, pa le nie ty to niu i wcze śniej sze zła ma nie oste opo ro tycz ne, któ re po twier dzo no u 113 pa cjen -tek. Prze dział BMD w ca łej gru pie wy no sił: 0,62-0,84 g/cm2 (śred nio 0,74). 10-let nie ry zy ko zła mań oste opo ro tycz nychwzra sta ło wraz z wie kiem: od 2,3% do 39% dla FRAX® oraz od 2,1% do 38% dla FRAX® BMD. Śred nie praw do po do -bień stwo zła ma nia ob li czo ne wy łącz nie w opar ciu o czyn ni ki ry zy ka (FRAX®) by ło ni ższe niż po uwzględ nie niu BMD w 2pierw szych ka te go riach wie ko wych (p<0.05). U ko biet po wy żej 70. rż włą cze nie do ob li czeń war to ści BMD po zo sta wa ło bezwpły wu na po ziom ry zy ka (p=0.52). Przy za ło żo nych pro gach te ra peu tycz nych war tość FRAX® ob li czo na wy łącz nie na pod -sta wie wy wia du nie kwa li fi ko wa ło do le cze nia żad nej pa cjent ki w wie ku 50-69 lat oraz wska za ła ko niecz ność pod ję cia te ra -pii u 9% cho rych w 8 de ka dzie ży cia. Wy ko na nie den sy to me trii wraz z oce ną FRAX® BMD skło ni ło en do kry no lo ga do pod -ję cia le cze nia u: 6.3% pa cjen tek w wie ku 50-59 lat, 3.3% w wie ku 60-69 lat i 17% w wie ku 70-79 lat.

Wnio ski. 1. Uwzględ nie nie war to ści BMD ma za sad ni cze zna cze nie dla oce ny 10-let nie go ry zy ka zła ma nia u pa cjen -tek po ni żej 69 rż., gdyż po zwa la zi den ty fi ko wać pa cjent ki wy ma ga ją ce le cze nia. 2. U ko biet 70-79- let nich den sy to me trianie jest z re gu ły ko niecz na dla oce ny 10-let ne go praw do po do bień stwa zła ma nia, jed nak wy ko na nie ba da nia znacz niezwięk sza od se tek ko biet za kwa li fi ko wa nych do te ra pii.

138

P24THE RO LE OF FRAC TU RE RISK AS SES SMENT BY FRAX® AL GO RI THM AND ITS ME ANING FOR MA KING THE RA PEU TIC DE CI SIONS IN OSTE OPO RO SIS – THE PER SPEC TI VE OF A FA MI LY DO CTORAND AN EN DO CRI NO LO GIST CO OPE RA TION

Igna szak -Szcze pa niak M. 1, Dyt feld J.1, Go win E.1, Mi cha lak M.2, Horst–Si kor ska W.1

1 Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej, Uni wer sy tet Me dycz ny im Ka ro la Mar cin kow skie go, ul. Przy by szew skie go 39, 60-355 Po znań

2 Ka te dra i Za kład In for ma ty ki i Sta ty sty ki, Uni wer sy tet Me dycz ny im Ka ro la Mar cin kow skie go, ul. Dą brow skie go 79, 60-529 Po znań

Key words: oste opo ro sis, den si to me try, frac tu re risk, FRAX, the ra peu tic thre shold

Back gro unds. The go al for oste opo ro sis tre at ment is to re du ce the risk of fra gi li ty frac tu res.The know led ge on cli ni cal risk fac tors for frac tu res al lows to as sess the po ssi bi li ty of frac tu re on the ba sis of me di cal

hi sto ry ta king by fa mi ly do ctor and FRAX® al go ri thm. Whi le BMD te sting ma kes po ssi ble to de ter mi ne FRAX® BMD byen do cri no lo gist. The ca se fin ding stra te gy al lows to iden ti fy wo men that de mand the ra peu tic in te rven tion.

The aim of the stu dy was the com pa ra ti ve ana ly sis of cli ni cal va lue of FRAX® al go ri thm in the as ses sment of fra gi li ty frac -tu res and qu ali fi ca tion to the ra py in the pa tients of fa mi ly do ctor and en do cri no lo gist.

Ma te rial and me thods. 520 fe ma le pa tients of Fa mi ly Me di ci ne De part ment of Po znan Uni ver si ty of Me di cal Sciencesaged 50-79 years old, wi tho ut dia gno sis of oste opo ro sis, was ana ly zed for cli ni cal risk fac tors (CRFs): age, BMI, pre viousfra gi li ty frac tu re and fa mi ly hi sto ry of frac tu res, cur rent smo king and the use of ste ro ids. Wo men su spec ted for se con da ryoste opo ro sis we re exc lu ded. For pa tients with at le ast 1 risk fac tor FRAX® was com pu ted and its va lue was re fer red to in -te rven tion thre shold: 10%, 15% and 20% re spec ti ve ly for 50-59; 60-69 and 70-79 years old. When pre vio us frac tu re wascon fir med the the ra py was in tro du ced ir re spec ti ve of FRAX®. Eve ry pa tient was re fer red to en do cri no lo gist for fe mo ralneck den si to me try and FRAX® BMD eva lu ation. On the ba sis of FRAX® and FRAX® BMD the per cen ta ges of wo men eli -gi ble for tre at ment we re com pa red.

Re sults. In 273 pa tients at le ast 1 cli ni cal risk fac tors was fo und. The most fre qu ent was: ma ter nal hi sto ry of frac tu re, cur -rent smo king and prior low ener gy frac tu res (in 113 ca ses). The ran ge for BMD was: 0.62-0.84g/cm2 (me an 0.74). 10-year pro -ba bi li ty of frac tu re in cre ased with age from 2.3% to 39% for FRAX® and from 2.1% to 38% for FRAX® BMD. The me an risk of frac tu res com pu ted on CRFs alo ne (FRAX) was si gni fi can tly lo wer than after con si de ring BMD test (FRAX® BMD)in 50-69 year -olds (with p<0.05). In over 70 year -olds wo men BMD has no in flu en ce on the risk of frac tu res (p=0.52). For thepro po sed in te rven tion thre sholds, FRAX® as ses sed on the ba sis of CRFs alo ne did not iden ti fied any wo men aged 50-69 yearsfor tre at ment whi le 10% of 70-79 year -olds was se lec ted for the ra py. BMD te sting per mit ted to rec las si fy risk and start the ra -py in: 6.3% of pa tients be twe en the ages of 50-59 years, 3.3% of wo men in the ir 60-69; 17% of 70-79 year - olds.

Conc lu sions. 1. BMD test is cru cial for the as ses sment of 10-year pro ba bi li ty of frac tu re in wo men un der 69 years oldsbe cau se al lows to iden ti fy wo men that are po ten tial ly eli gi ble for tre at ment. 2. In 70-79 years old wo men den si to me try isnot al ways ne eded for the frac tu re risk cal cu la tion tho ugh con si de ra tion of BMD in cre ases the num ber of pa tients qu ali -fied for the ra py.

P25OCE NA 10-LET NIE GO RY ZY KA ZŁA MA NIA KO ŚCI ME TO DĄ FRAX® W GRU PIE KO BIET – PA CJEN TÓW SPE CJA LI STYCZ NE GO CEN TRUM OSTE OPO RO ZY RE GIO NU MA ZOWS ZA. WY NI KI PRO GRA MU PO MOST

Przed lac ki J., Księ żo pol ska -Or łow ska K., Grodz ki A., Bar tu szek T., Bar tu szek D., Świr ski A., Mu siał J., Łu czak E., Loth E., Te ter P., Ła sie wic ki A., Si kor ska -Siu dek K.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, epi de mio lo gia, FRAX®, BMI

Da ne do ty czą ce epi de mio lo gii wy stę po wa nia oste opo ro zy w Pol sce są nie licz ne. Śred nie 10-let nie ry zy ko zła ma niagłów nych ko ści ko biet re gio nu Bia łe go sto ku (40-89 lat) ob li czo ne me to dą FRAX® bez wy ni ku DXA (10RZ -BMI) wy no -si ło 11%, a me to dą FRAX® z uży ciem wy ni ku ba da nia DXA (10RZ -DXA) 11,8%; 27% ko biet do zna ło zła mań oste opo ro -tycz nych głów nych ko ści.

Ce lem pra cy by ła oce na 10-let nie go ry zy ka zła ma nia głów nych ko ści ob li czo ne go wg me to dy 10RZ -BMI i 10RZ -DXA,czę sto ści wy stę po wa nia czyn ni ków ry zy ka zła ma nia ko ści i zmian den sy to me trycz nych ko ści w gru pie ko biet re gio nu Ma -zow sza bę dą cych pa cjen ta mi Kra jo we go Cen trum Oste opo ro zy (KCO) i po rów na nie uzy ska nych wy ni ków do da nych z re -gio nu Bia łe go sto ku.

139

Ba da nia wy ko na no u wszyst kich 816 ko biet w wie ku 40-87 lat, do tych czas nie le czo nych far ma ko lo gicz nie, miesz kań -ców War sza wy i wo je wódz twa Ma zo wiec kie go, skie ro wa nych do KCO w cią gu 1 ro ku (2006/2007) naj czę ściej przez Le -ka rzy Ro dzin nych. U 483 ko biet do stęp ny był wy nik ba da nia DXA szyj ki ko ści udo wej. U wszyst kich ko biet oce nio no 10-let nie ry zy ko zła ma nia głów nych ko ści (jaw ne kli nicz nie zła ma nia krę go słu pa, zła ma nia bio dra, ko ści przed ra mie nia i ko -ści ra mien nej) wg me to dy 10RZ -BMI, a u 483 ko biet (50-87 lat), u któ rych do stęp ny był wy nik ba da nia DXA szyj ki ko -ści udo wej, wg me to dy 10RZ -DXA. Wy ko rzy sta no kal ku la tor do stęp ny na stro nie in ter ne to wej IOF dla Wiel kiej Bry ta nii.Nie jest do stęp ny kal ku la tor dla pol skich pa cjen tów.

W ba da nej gru pie 816 ko biet śred nie 10-let nie ry zy ko zła ma nia głów nych ko ści wy no si ło wg me to dy 10RZ --BMI 10,1±6,8% (2,1-66%). W gru pie 483 ko biet z do stęp nym wy ni kiem ba da nia DXA szyj ki ko ści udo wej ry zy ko zła -ma nia wg me to dy 10RZ -DXA wy nio sło 14,5% (wg me to dy 10RZ -BMI w tej gru pie 12,9%). U 120 ko biet stwier dzo no,co naj mniej 1 prze by te zła ma nie ko ści o cha rak te rze oste opo ro tycz nym (14,7%, istot nie rza dziej niż w gru pie bia ło stoc -kiej; p<0,001). Wy stę po wa nie in nych czyn ni ków ry zy ka zła ma nia ko ści wy no si ło w gru pie 816 ko biet: pa le nie pa pie ro sówu 17,7%, zła ma nie bio dra u ro dzi ców u 6,7%, RZS u 6,4%, prze wle kłe le cze nie ste ry da mi u 3,7%, ob ni żo ny BMI (<19)u 1,2%, nad uży wa nie al ko ho lu u 0,1%. Roz po zna nie den sy to me trycz ne oste opo ro zy mia ło miej sce u 32,6% ba da nych,oste ope nii u 35,1%, a pra wi dło wy wy nik wy stę po wał u 19,8%. U 42,6% ko biet z prze by tym oste opo ro tycz nym zła ma niemko ści wy stę po wa ły den sy to me trycz ne kry te ria oste opo ro zy w za kre sie szyj ki ko ści udo wej (T -sco re ≤ -2,5).

Na pod sta wie uzy ska nych da nych mo żna stwier dzić, że 10-let nie ry zy ko zła ma nia ko ści w gru pie pa cjen tek KCO z re -gio nu Ma zow sza ob li czo ne wg me to dy 10RZ -BMI by ło po dob ne do po pu la cji ko biet re gio nu Bia łe go sto ku, a nie co więk -sze wg me to dy 10RZ -DXA. Wy ższe ry zy ko wg me to dy 10RZ -DXA u ko biet re gio nu Ma zow sza mo że wy ni kać z nie -uwzględ nie nia w KCO gru py ko biet w prze dzia le wie ko wym 40-49 lat z po wo du zbyt ma łej ich licz by, a ta kże z se lek cjiko biet gru py ma zo wiec kiej kie ro wa nych do spe cja li stycz ne go cen trum z po wo du po dej rze nia oste opo ro zy, w prze ci wień -stwie do przy pad ko wej se lek cji pa cjen tów gru py bia ło stoc kiej. Da ne do ty czą ce in nych re gio nów Pol ski po zwo li ły byw więk szym stop niu osza co wać rze czy wi ste ry zy ko zła ma nia ko ści w Pol sce.

P25AS SES SMENT OF 10-YEAR BO NE FRAC TU RE RISK WITH FRAX® TO OL IN THE GRO UP OF WO MENOF SPE CIA LIST CEN TRE OF OSTE OPO RO SIS IN MA ZO VIA RE GION. RE SULTS OF PO MOST STU DY

Przed lac ki J., Księ żo pol ska -Or łow ska K., Grodz ki A., Bar tu szek T., Bar tu szek D., Świr ski A., Mu siał J., Łu czak E., Loth E., Te ter P., Ła sie wic ki A., Si kor ska -Siu dek K.Na tio nal Cen tre of Oste opo ro sis, War saw, Po land

Key words: oste opo ro sis, epi de mio lo gy, FRAX®, BMI

Da ta on epi de mio lo gy of oste opo ro sis in Po land are sca re. Me dium 10-year frac tu re risk of ma in bo nes in Bia ły stokRe gion of wo men (40-89 years) cal cu la ted from 10FR -BMI me thod is 11% and with the ad di tio nal use of DXA re sult(10FR -DXA) 11.8%; 27% of all wo men had in ci den ce of oste opo ro tic frac tu re in the past.

The aim of stu dy was to as sess the risk of ma in bo nes frac tu re in gro up of wo men in Ma zo via Re gion be ing pa tients ofNa tio nal Cen tre of Oste opo ro sis (KCO) and to com pa re the se re sults to the se from Bia ły stok Re gion.

The stu dy was do ne in all 816 wo men aged 40-87 years, not tre ated due to oste opo ro sis, ha bi tants of War saw and Ma -zo via re gion re fer red to KCO the first ti me ma in ly by GPs du ring 1 year (2006/2007). Re sult of DXA of fe mo ral neck wasava ila ble in 483 wo men. 10-year risk of ma in bo ne frac tu re (cli ni cal ly overt spi ne frac tu re, hip, fo re arm, hu me ral bo ne)was cal cu la ted in all wo men in ac cor dan ce to 10FR -BMI to ol and in 483 (aged 50-87 years) to 10FR -DXA me thod. Bri -tish cal cu la tor from the we bsi te of IOF was used be cau se po lish cal cu la tor is not ava ila ble.

The me dium 10-year frac tu re risk in 816 wo men was 10.1±6.8% (2.1-66%) with 10FR -BMI me thod. The riskwith 10FR -DXA to ol (483 wo men with DXA re sults) was 14.5% (10FR -BMI in this gro up 12.9%). At le ast 1 bo ne oste -opo ro tic frac tu re was re co gni zed in 120 wo men (14.7%, sta ti sti cal ly mo re ra re than in Bia ły stok gro up; p<0.001). The rewas a fol lo wing fre qu en cy of the par ti cu lar frac tu re risk fac tors in all gro up of wo men: smo king in 17.7%, hip frac tu re inpa rents in 6.7%, rheu ma to id ar th ri tis in 6.4%, chro nic tre at ment with ste ro ids in 3.7%, low BMI (<19) in 1.2%, al co holabu se in 0.1%. Oste opo ro sis in DXA me asu re ment was re co gni zed in 32.6% exa mi ned wo men, oste ope nia in 35.1%, nor -mal re sult in 19.8%. In 42.6% of wo men with oste opo ro tic frac tu re in past oste opo ro sis in fe mo ral neck DXA (T -sco re ≤ -2.5) was re co gni zed.

We conc lu de that me dium 10-year frac tu re risk of ma in bo nes cal cu la ted with 10FR -BMI was si mi lar in wo men fromMa zo via and Bia ły stok re gions and sli gh tly hi gher with 10FR -DXA me thod in Ma zo via re gion. This hi gher risk with 10FR --DXA to ol co uld de pend on the lack of youn ger gro up of wo men in our po pu la tion (40-49 years) due to ve ry small num -ber of them and due to the way of se lec tion of our gro up. The wo men from Ma zo via Re gion we re re fer red to KCO due tosu spi cion of oste opo ro sis when se lec tion of Bia ły stok gro up was ac ci den tal. Da ta from ano ther re gions of Po land wo uldal low es ti ma ting the re al risk of oste opo ro tic frac tu re in Po land.

140

P26ME TO DA FRAX® W KWA LI FI KO WA NIU PA CJEN TÓW DO LE CZE NIA FAR MA KO LO GICZ NE GO OSTE OPO RO ZY. WY NI KI PRO GRA MU PO MOST

Przed lac ki J., Księ żo pol ska -Or łow ska K., Grodz ki A., Bar tu szek T., Bar tu szek D., Świr ski A., Mu siał J., Łu czak E., Loth E., Te ter P., Ła sie wic ki A., Si kor ska -Siu dek K.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, le cze nie, FRAX®, BMI

Me to da FRAX® jest wy ko rzy sty wa na przy kwa li fi ka cji do le cze nia far ma ko lo gicz ne go oste opo ro zy. Pro po nu je się, abystwier dze nie wy so kie go 10-let nie go ry zy ka zła ma nia ko ści, na wet bez wy ni ku ba da nia DXA (10RZ -BMI), by ło wy star -cza ją cym wska za niem do le cze nia far ma ko lo gicz ne go oste opo ro zy, cho ciaż me to da FRAX® z uży ciem wy ni ku ba da niaDXA (10RZ -DXA) w więk szym stop niu od zwier cie dla ry zy ko zła ma nia ko ści.

Ce lem pra cy by ła oce na za sad no ści kwa li fi ka cji do le cze nia oste opo ro zy je dy nie na pod sta wie me to dy FRAX® bez ba -da nia DXA (10RZ -BMI) w gru pie pa cjen tów z wy so kim ry zy kiem zła ma nia ko ści.

Ba da nia wy ko na no w gru pie 483 ko biet w wie ku 68,6±7,1 lat (50-87 lat), do tych czas nie le czo nych, skie ro wa nychna pierw szo ra zo wą wi zy tę do Kra jo we go Cen trum Oste opo ro zy (KCO) w okre sie 1 ro ku (2006/2007) głów nie przez Le -ka rzy Ro dzin nych. U wszyst kich wy li czo no 10-let nie ry zy ko zła ma nia głów nych ko ści (jaw ne zła ma nia krę go słu pa, bio -dra, ko ści przed ra mie nia, ko ści ra mien nej) ko rzy sta jąc z kal ku la to ra FRAX® do stęp ne go na stro nie in ter ne to wej IOF,w wer sji bry tyj skiej. Osob no wy li czo no 10RZ -BMI i osob no 10RZ -DXA szyj ki ko ści udo wej (T -sco re). Za wska za niedo le cze nia far ma ko lo gicz ne go przy ję to ry zy ko >20%, za rów no dla me to dy 10RZ -BMI, jak i 10RZ -DXA.

10-let nie ry zy ko zła ma nia ko ści wy li czo ne me to dą 10RZ -BMI wy no si ło 12,8±8,2% (2,5-66%), a me to dą 10RZ -DXA14,5±9,7% (3,1-75%). Na pod sta wie me to dy 10RZ -BMI do le cze nia far ma ko lo gicz ne go za kwa li fi ko wa no 67 ko biet(13,9%), a na pod sta wie me to dy 10RZ -DXA 89 ko biet (18,4%). Spo śród 67 ko biet za kwa li fi ko wa nych do le cze nia na pod -sta wie me to dy 10RZ -BMI, u 39 (58,2%) wy nik DXA mie ścił się w za kre sie oste opo ro zy, u 24 (35,8%) w za kre sie oste -ope nii i u 4 (6,0%) w gra ni cach pra wi dło wych. U 50 ko biet spo śród 67 za kwa li fi ko wa nych do le cze nia zgod nie z me to -dą 10RZ -BMI (74,6%) wy ko na nie ba da nia DXA nie zmie ni ło de cy zji lecz ni czych. U 17 ko biet (25,4%) wy ko na nie ba da -nia DXA zmie ni ło de cy zję, co do le cze nia far ma ko lo gicz ne go z po zy tyw nej na ne ga tyw ną.

Na pod sta wie uzy ska nych wy ni ków wnio sku je my, że cho ciaż me to da 10RZ -BMI w więk szo ści przy pad ków jest wy -star cza ją ca do pod ję cia de cy zji o ko niecz no ści le cze nia far ma ko lo gicz ne go w oste opo ro zie, to w czę ści przy pad ków(25,4% ko biet z wy so ki ry zy kiem zła ma nia głów nych ko ści; do ty czy ko biet z pra wi dło wym lub w za kre sie oste ope nii wy -ni kiem ba da nia DXA) wy nik ba da nia DXA po zwa la zmie nić de cy zję, co do ko niecz no ści le cze nia far ma ko lo gicz ne goz po zy tyw nej na ne ga tyw ną. Pa cjen ci ci mo gli by nie od nieść ocze ki wa nych efek tów le cze nia oste opo ro zy przy za sto so wa -niu nie któ rych le ków o udo wod nio nej ak tyw no ści prze ciw zła ma nio wej. W przy pad ku mo żli wo ści wy ko na nia ba da niaDXA wy da je się wła ści we wy ko ny wa nie te go ba da nia ta kże u osób z wy so kim ry zy kiem zła ma nia ko ści wy li czo nym we -dług me to dy 10RZ -BMI.

P26FRAX® TO OL IN QU ALI FY ING PA TIENTS FOR PHAR MA CO LO GI CAL TRE AT MENT IN OSTE OPO RO SIS. RE SULTS OF PO MOST STU DY

Przed lac ki J., Księ żo pol ska -Or łow ska K., Grodz ki A., Bar tu szek T., Bar tu szek D., Świr ski A., Mu siał J., Łu czak E., Loth E., Te ter P., Ła sie wic ki A., Si kor ska -Siu dek K.Na tio nal Cen tre of Oste opo ro sis, War saw

Key words: oste opo ro sis, tre at ment, FRAX®, BMI

FRAX® to ol is used in qu ali fy ing pa tients for phar ma co lo gi cal tre at ment of oste opo ro sis. It is pro po sed in the ca se ofhigh risk of bo ne frac tu re to ma ke de ci sion on the ne ed of phar ma co lo gi cal tre at ment wi tho ut DXA exa mi na tion (10FR --BMI), al tho ugh FRAX® me thod with the use of DXA (10FR -DXA) is con si der as mo re va lu able.

The aim of the stu dy was to as sess the use of FRAX® to ol wi tho ut DXA re sults (10FR -BMI) in qu ali fy ing for the phar -ma co lo gi cal tre at ment of oste opo ro sis.

The stu dy was do ne in 483 wo men aged 68.6±7.1 years (50-87 years) not tre ated due to oste opo ro sis, re fer red to Na -tio nal Cen tre of Oste opo ro sis (KCO) for the first ti me du ring 1 year (2006/2007), ma in ly by GPs. In all pa tients 10-yearfrac tu re risk of the ma in bo nes (cli ni cal ly overt spi ne frac tu res, hip, fo re arm, hu me ral bo ne) was as ses sed with the use ofBri tish ver sion of FRAX® cal cu la tor ava ila ble on the we bsi te of IOF. Se pa ra te ly, 10FR -BMI and 10FR -DXA we re cal cu -la ted with the use of fe mo ral neck re sults (T -sco re). The risk of frac tu re of >20% was con si de red as the in di ca tion for thephar ma co lo gi cal tre at ment for both FRAX® re sults.

141

10-year frac tu re risk of ma in bo nes with the use of 10FR -BMI me thod was 12.8±8.2% (2.5-66%), and with the useof 10FR -DXA 14.5±9.7% (3.1-75%). Si xty -se ven wo men (13.9% of all) we re qu ali fied for the tre at ment on the ba sisof 10FR -BMI cal cu la tion, and 89 (18.4% of all) on 10FR -DXA. Among 67 wo men qu ali fied for the tre at ment with the useof 10FR -BMI me thod, 39 (58.2%) had oste opo ro sis in DXA me asu re ment of fe mo ral neck, 24 oste ope nia (35.8%) and4 nor mal re sults (6.0%). In 50 wo men among 67 (74.6%) qu ali fied for tre at ment with 10FR -BMI me thod, DXA re sult didnot chan ge the de ci sion on tre at ment, but de ci sion was chan ged from po si ti ve to ne ga ti ve in the other 17 wo men (25.4%).

We conc lu de, that al tho ugh 10FR -BMI me thod is suf fi cient to ma ke de ci sion on the ne ed of phar ma co lo gi cal tre at mentin oste opo ro sis in most sub jects, the re are so me pa tients (25.4% of tho se with high frac tu re risk, it con cerns wo men withnor mal or oste ope nic BMD of fe mo ral neck) in witch DXA re sult al lows chan ging the pri ma ry po si ti ve de ci sion to fi nal lyne ga ti ve one on the ne ed of phar ma co lo gi cal tre at ment. The se pa tients wo uld not pro fit from the tre at ment with so me ofthe me di ci nes with an ti frac tu re ef fi ca cy. We sug gest to per form DXA me asu re ment in eve ry pa tient with high frac tu re riskcal cu la ted with 10FR -BMI me thod in the ca se of ava ila bi li ty of DXA ma chi ne.

P27ME TO DA FRAX® W OCE NIE ZMIA NY RY ZY KA ZŁA MA NIA KO ŚCI U OSÓB NIE LEC ZO NYCH LE KA MI O UDO WOD NIO NEJ AK TYW NO ŚCI PRZE CIWZ ŁA MA NIO WEJ. WY NI KI PRO GRA MU PO MOST

Przed lac ki J., Księ żo pol ska -Or łow ska K., Grodz ki A., Bar tu szek T., Bar tu szek D., Świr ski A., Mu siał J.,Łu czak E., Loth E., Te ter P., Ła sie wic ki A., Si kor ska -Siu dek K.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa

Sło wa klu czo we: FRAX®, le cze nie, oste opo ro za, ry zy ko zła ma nia ko ści

Uwa ża się, że me to da FRAX® nie mo że być sto so wa na w oce nie sku tecz no ści le cze nia oste opo ro zy le ka mi o udo wod -nio nej ak tyw no ści prze ciw zła ma nio wej, po nie waż wpły wa ją one na zmniej sze nie ry zy ka zła ma nia ko ści nie tyl ko po przezko rzyst ny wpływ na wy nik ba da nia DXA.

Ce lem pra cy by ła oce na przy dat no ści me to dy FRAX® w oce nie zmia ny 10-let nie go ry zy ka zła ma nia ko ści u osób niele czo nych le ka mi prze ciw zła ma nio wy mi i przy po dej mo wa niu de cy zji dia gno stycz no -te ra peu tycz nych w oste opo ro ziew tej gru pie osób.

Ba da nia wy ko na no u 79 osób (21 mę żczyzn i 58 ko biet) w wie ku 67,7±6,3 lat (54-82 la ta) do tych czas nie le czo nychfar ma ko lo gicz nie z po wo du oste opo ro zy le ka mi o udo wod nio nej sku tecz no ści prze ciw zła ma nio wej, u któ rych w cza sie ob -ser wa cji nie zo sta ły roz po zna ne no we czyn ni ki ry zy ka zła ma nia ko ści. Zmia nie uległ je dy nie wiek pa cjen tów i wy nik ba -da nia DXA (T -sco re). Wszy scy pa cjen ci (po za trze ma) otrzy my wa li su ple men ta cję wi ta mi ny D (400-800 j. m. dzien nie)i wap nia (500-1000 mg dzien nie). U wszyst kich oce nio no wyj ścio we 10-let nie ry zy ko zła ma nia głów nych ko ści (10-RZ)me to dą FRAX® ko rzy sta jąc z kal ku la to ra bry tyj skie go. U 60 osób oce nio no po now nie 10-RZ po 1 ro ku, u 31 osób po 2 la -tach, w tym u 19 je dy nie po 2 la tach. Za istot ne zmia ny BMD (LSC) w za kre sie szyj ki ko ści udo wej uzna no zmia ny >5%.

Po pierw szym ro ku, u 9 pa cjen tów stwier dzo no istot ny wzrost BMD w za kre sie szyj ki ko ści udo wej, u 7 spa dek, u 44nie by ło zmian, a po 2 la tach, od po wied nio (w po rów na niu do war to ści wyj ścio wej) u 5, 9 i 17 pa cjen tów. W cza sie 1-rocz -nej ob ser wa cji (uwzględ nio no 12 wy ni ków po dru gim kon tro l nym ba da niu DXA) w gru pie 67 osób z wyj ścio wym ni skim(≤10%) i śred nim (>10÷20%) 10-RZ, u 55 (82,1%) stwier dzo no zmia ny 10-RZ ≤1 punk tu pro cen to we go (PP), u 6: 1-2 PP,u 6: >2 PP (-2,3 ÷ +3,1). Po 2 la tach w gru pie 20 pa cjen tów z ni skim 10-RZ, u 17 stwier dzo no zmia ny 10-RZ ≤1 PP, u 1:1-2 PP, u 2: >2 PP (+2,1; +2,8), a u 7 pa cjen tów ze śred nim 10-RZ, u 2 zmia ny 10-RZ ≤1 PP, u 2: 1-2 PP, u 3: >2 PP (+4,+4, +6). W po szcze gól nych gru pach oce nio no pa cjen tów łącz nie nie za le żne od wiel ko ści zmian BMD.

U pa cjen tów z ni skim 10-let nim ry zy kiem zła ma nia ko ści zmia ny ry zy ka zła ma nia ko ści w cza sie 1-rocz nej i 2-let niejob ser wa cji są nie wiel kie, co po twier dza brak wska zań do ba dań kon tro l nych DXA po 1 ro ku i 2 la tach u osób, u któ rychnie zo sta ły roz po zna ne no we czyn ni ki ry zy ka zła ma nia ko ści. U osób ze śred nim ry zy kiem zła ma nia ko ści zmia ny w cią -gu 1 ro ku są rów nież nie wiel kie. W cią gu 2 lat zmia ny mo gą być więk sze i kon tro l ne ba da nie wy da je się uza sad nio ne. Me -to da FRAX® mo że być po moc na w po dej mo wa niu de cy zji o ter mi nie kon tro l nych ba dań przed pod ję ciem de cy zji o le cze -niu oste opo ro zy le ka mi prze ciw zła ma nio wy mi.

142

P27FRAX® TO OL IN AS SES SMENT OF 10-YEAR FRAC TU RE RISK CHAN GES IN PA TIENTS NOT TRE ATEDWITH AN TI FRAC TU RE ME DI CI NES. RE SULTS OF PO MOST STU DY

Przed lac ki J., Księ żo pol ska -Or łow ska K., Grodz ki A., Bar tu szek T., Bar tu szek D., Świr ski A., Mu siał J., Łu czak E., Loth E., Te ter P., Ła sie wic ki A., Si kor ska -Siu dek K.Kra jo we Cen trum Oste opo ro zy, War sza wa

Key words: FRAX®, tre at ment, oste opo ro sis, bo ne frac tu re risk

It is con si de red not to use FRAX® me thod in as ses sment of the ef fi ca cy of the tre at ment with me di ci nes of ap pro vedan ti frac tu re ef fi ca cy be cau se the ir ef fec ti ve ness de pends not on ly on BMD chan ges.

The aim of the stu dy was to eva lu ate the use ful ness of FRAX® me thod in as ses sment of the chan ges in 10-year frac - ture risk in pa tients tre ated with an ti frac tu re me di ci nes and in ma king dia gno stic and the ra peu tic de ci sions in oste opo ro sisin this gro up of pa tients.

The stu dy was per for med in 79 pa tients (21 ma les and 58 fe ma les) aged 67.7±6.3 lat (54-82 years) not phar ma co lo gi -cal ly tre ated wi tho ut any new frac tu re risk fac tors re co gni zed du ring ob se rva tion. The ir age and DXA re sults of fe mo ralneck (T -sco re) we re chan ged on ly. All out of 3 we re sup ple men ted with vi ta min D (400-800 IU da ily) and cal cium (500-1000 mg da ily). The ba se li ne 10-year frac tu re risk of the ma in bo nes (10-FR) was cal cu la ted in all pa tients with the use ofBri tish cal cu la tor. The con trol led as ses sment of 10-FR was as ses sed in 60 pa tients after 1 year and in 31 after 2 years (in 19as the first con trol one). Chan ges of BMD of fe mo ral neck we re ta ken as si gni fi cant when >5% (LSC).

After 1 year of ob se rva tion, si gni fi cant in cre ase of fe mo ral neck BMD was fo und in 9 in the gro up of 67 pa tients (12re sults of the se cond DXA exa mi na tion we re in c lu ded) with the low 10-FR (≤10%) and me dium 10-FR (>10÷20%), 55(82.1%) had chan ges of 10-FR ≤1 per cen ta ge po int (PP), in 6: 1-2 PP, in 6: >2 PP (-2.3 ÷ +3.1). After 2-year ob se rva tionin the gro up of 20 pa tients with the low 10-FR, in 17 chan ges of 10-FR we re ≤1 PP, in 1: 1-2 PP, in 2: >2 PP (+2.1; +2.8),and in the gro up of 7 pa tients with the me dium 10-FR, in 2 pa tients chan ges of 10-FR we re ≤1 PP, in 2: 1-2 PP, in 3: >2PP (+4, +4, +6). All chan ges of BMD we re ta ken to ge ther in all exa mi ned gro ups.

The chan ges of 10-year frac tu re risk du ring 1-year and 2-year ob se rva tion in the gro up of pa tients with the low frac -ture risk are small. This con firms the lack of in di ca tion for the re pe ated DXA exa mi na tion after 1 a 2 years, when the newcli ni cal risk fac tors of bo ne frac tu re are not re co gni zed. In the pa tients with the me dium 10-FR, the chan ges of the risk du -ring 1 year are small al so, in de pen den tly of BMD chan ges. The chan ges after 2 years in this gro up are big ger and ju sti fythe con trol DXA exa mi na tion. FRAX® me thod can be use ful in ma king de ci sion on the con trol DXA exa mi na tion be fo rede ci sion on the tre at ment with an ti frac tu re me di ci nes.

P28CZY ME TO DA FRAX® JEST PRZY DAT NA W OCE NIE RY ZY KA ZŁA MA NIA KO ŚCI U CHO RYCH ZE SCHYŁ KO WĄ NIE WY DOL NO ŚCIĄ NE REK LE CZO NYCH DIA LI ZA MI?

Przed lac ki J., Stasz ków M., Że brow ski P., Woj ta szek E., Ku char ska K., Ko wal ska D., Ma tusz kie wicz -Ro wiń ska J.Ka te dra i Kli ni ka Ne fro lo gii, Dia li zo te ra pii i Cho rób We wnętrz nych, War szaw ski Uni wer sy tet Me dycz ny

Sło wa klu czo we: czyn ni ki ry zy ka, dia li za, FRAX®, schył ko wa nie wy dol ność ne rek, zła ma nie ko ści

U cho rych z oste ody stro fią ner ko wą (ON) w prze bie gu schył ko wej nie wy dol no ści ne rek (SNN) le czo nych dia li za miwy stę pu je zwięk szo ne ry zy ko zła ma nia ko ści. Nie u wszyst kich cho rych z prze by tym ni sko ener ge tycz nym zła ma niem uda -je się po wią zać zwięk szo ne ry zy ko zła ma nia z nie pra wi dło wo ścia mi w go spo dar ce wap nio wo -fos fo ra no wej. Nie jest do -stęp na me to da oce ny ry zy ka zła ma nia ko ści w tej gru pie cho rych, któ ra oce nia ła by łącz nie me ta bo licz ne (ON) i kli nicz ne(np. wiek) czyn ni ki ry zy ka zła ma nia. W 2008 ro ku WHO za pro po no wa ło me to dę FRAX® dla oce ny 10-let nie go ry zy ka zła -ma nia ko ści (10-RZ) w oste opo ro zie. Na jej pod sta wie pro po nu je się po dej mo wać de cy zje dia gno stycz no -lecz ni cze do ty -czą ce po stę po wa nia w oste opo ro zie, głów nie pier wot nej, ale me to da ta uwzględ nia rów nież czyn ni ki ry zy ka bę dą ce przy -czy ną oste opo ro zy wtór nej. Nie uwzględ nia jed nak nie wy dol no ści ne rek.

Ce lem pra cy by ła oce na przy dat no ści me to dy FRAX® w oce nie ry zy ka zła ma nia ko ści u cho rych z SNN le czo nychdia li za mi.

Ba da nia wy ko na no u 81 pa cjen tów; 43 mę żczyzn w wie ku 62,0±14,0 lat i 38 ko biet w wie ku 60,4±16,2 lat le czo nychw Kli ni ce Ne fro lo gii WUM za po mo cą dia liz (56 he mo dia li zo wa nych i 25 dia li zo wa nych otrzew no wo). U 8 cho rych ni -sko ener ge tycz ne zła ma nie ko ści mia ło miej sce w ostat nim ro ku (w tym 3 zła ma nia bio dra, 2 kli nicz nie jaw ne zła ma nia krę -go słu pa). U wszyst kich wy li czo no 10-RZ głów nych ko ści. W gru pie 8 cho rych z ostat nio prze by tym zła ma niem wy li czo -no jed no cze śnie ry zy ko bez uwzględ nie nia ostat nie go zła ma nia, aby móc oce nić, czy na pod sta wie me to dy FRAX®

mo żna by ło je prze wi dzieć. Wy ko rzy sta no kal ku la tor ry zy ka zła ma nia głów nych ko ści do stęp ny na stro nie in ter ne to wej

143

IOF w wer sji dla Wiel kiej Bry ta nii. 10-RZ oce nio no: a) z uwzględ nie niem je dy nie kli nicz nych czyn ni ków ry zy ka zła ma -nia, jak w oste opo ro zie (10-RZ -BMI), b) jak w punk cie „a”, z do dat ko wym wy ko rzy sta niem wy ni ku DXA szyj ki ko ściudo wej (T -sco re; 10-RZ -DXA), c) jak w punk cie „b”, z do dat ko wym wpro wa dze niem in for ma cji o ON (w miej scu prze -zna czo nym dla in for ma cji o cho ro bach me ta bo licz nych) ja ko czyn ni ku ry zy ka zła ma nia (10-RZ -ON), kie dy stę że nie PTHw su ro wi cy by ło po ni żej lub po wy żej za le ca nych war to ści.

10-let nie ry zy ko zła ma nia ko ści dla ko biet z SNN wg 10-RZ -BMI wy no si ło 11,0±7,5%, wg me to dy 10-RZ -DXA12,4±9,7% i wg me to dy 10-RZ -ON 14,4±11,6%, dla mę żczyzn od po wied nio 5,3±2,5%, 7,3±5,3% i 9,0±6,8%. W gru pie8 cho rych z prze by tym w ostat nim ro ku zła ma niem, u 7 stwier dzo no nie pra wi dło wy wy nik stę że nia PTH w su ro wi cy (u 5 po wy żej war to ści za le ca nych, u 2 po ni żej), u 1 mie ści ło się w za le ca nych prze dzia le war to ści. 10-RZ w tej sa mej gru -pie 8 cho rych wg me to dy 10-RZ -DXA: u 2 mie ści ło się w gru pie wy so kie go ry zy ka (>20%), u 3 w gru pie śred nie go ry zy -ka (10-20%) i u 3 w gru pie ni skie go ry zy ka (£10%), a wg zmo dy fi ko wa nej me to dy 10-RZ -ON od po wied nio u 4, u 2 i u 2cho rych.

Nie pra wi dło wy wy nik stę że nia PTH w su ro wi cy w więk szym stop niu prze wi dy wał zwięk szo ne ry zy ko zła ma nia głów -nych ko ści niż me to da FRAX® (p<0,05), a po dob nie przy za sto so wa niu me to dy 10-RZ -ON.

Me to da FRAX® wy da je się nie być przy dat na w oce nie ry zy ka zła ma nia ko ści u cho rych z SNN le czo nych dia li za mi.Wpro wa dze nie do kal ku la to ra ry zy ka zła ma nia ko ści in for ma cji o ON nie ma naj praw do po dob niej prze wa gi nad wy ko rzy -sta niem oce ny stę że nia PTH w su ro wi cy ja ko czyn ni ka ry zy ka zła ma nia ko ści.

P28IS FRAX® TO OL USE FUL IN AS SES SMENT OF BO NE FRAC TU RE RISK IN PA TIENTS WITH END -STA GE RE NAL FA ILU RE TRE ATED WITH DIA LY SIS?

Przed lac ki J., Stasz ków M., Że brow ski P., Woj ta szek E., Ku char ska K., Ko wal ska D., Ma tusz kie wicz -Ro wiń ska J.Cha ir and De part ment of Ne ph ro lo gy, Dia ly so the ra py and In ter nal Di se ases, me di cal Uni ver si ty of War saw

Key words: risk fac tors, dia ly sis, FRAX®, end -sta ge re nal fa ilu re, bo ne frac tu re

The re is an in cre ased risk of bo ne frac tu re in pa tients with re nal oste ody stro phy (RO) and end -sta ge re nal fa ilu re(ESRF). It is not al ways po ssi ble to show the di rect re la tions be twe en this risk and di stur ban ces of cal cium and pho spha teme ta bo lism. The re is not ava ila ble me thod to eva lu ate the to tal bo ne frac tu re risk in ESRF ta king to ge ther the me ta bo lic(RO) and cli ni cal (as age) risk fac tors. In 2008 WHO in tro du ced the FRAX® to ol as the me thod of as ses sing the 10-yearbo ne frac tu re risk (10-FR). This me thod al lows qu ali fy ing the pa tients for dia gno stic and the ra peu tic pro ce du res in oste -opo ro sis. It con cerns pri ma ry oste opo ro sis ma in ly, but the re is a po ssi bi li ty to use the in for ma tion on the risk of se con da -ry oste opo ro sis al so, ho we ver, not on re nal fa ilu re.

The aim of the stu dy was to eva lu ate the use ful ness of the FRAX® me thod in as ses sing the frac tu re risk in pa tients withESRF tre ated with dia ly sis.

The stu dy was per for med in 81 pa tients, 43 men aged 62.0±14.0 years and 38 wo men aged 60.4±16.2 years tre ated atNe ph ro lo gy De part ment of War saw Me di cal Uni ver si ty with dia ly sis, 56 with he mo dia ly sis and 25 with pe ri to ne al dia ly -sis. In 8 pa tients low ener gy bo ne frac tu re oc cur red in the last year (3 of hip, 2 of cli ni cal ly overt spi ne frac tu res). 10-yearfrac tu re risk of the ma in bo nes was cal cu la ted for all pa tients. In the gro up of 8 pa tients with the frac tu res du ring the lastyear, the risk was cal cu la ted wi tho ut the in for ma tion on this last frac tu re to ha ve op por tu ni ty to eva lu ate the po ssi bi li ty ofFRAX® to ol to pre dict the se frac tu res. The cal cu la tor of Gre at Bri ta in from the IOF we bsi te was used for cal cu la tion (the -re is no po lish ver sion of cal cu la tor on IOF we bsi te). 10-year bo ne frac tu re risk was cal cu la ted with dif fe rent man ner: a)with the use of cli ni cal risk fac tors as in oste opo ro sis on ly (10-FR -BMI), b) as in „a” but with the use of DXA re sult of fe -mo ral neck (T -sco re; 10-FR -DXA), and c) as in „b” with in tro du cing the in for ma tion on RO in the pla ce whe re in for ma -tion on me ta bo lic di sor ders is nor mal ly used (10-FR -RO). It was do ne if se rum PTH le vel was be low or abo ve ac cep tedran ge ta king this in for ma tion as the sign of RO.

10-year frac tu re risk of the ma in bo nes for wo men with 10-FR -BMI was 11.0±7.5%, with 10-FR -DXA 12.4±9.7% andwith 10-FR -RO 14.4±111.6%, for men 5.3±2.5%, 7.3±5.3% and 9.0±6.8% re spec ti ve ly. In the gro up of 8 pa tients with thebo ne frac tu re in the last year, in 7 se rum PTH le vel was out si de of the ac cep ted ran ge (in 5 abo ve and in 2 be low), in 1 pa -tient se rum PTH le vel was in ac cep ted ran ge. When 10-year frac tu re risk was cal cu la ted in the se 8 pa tients, the fol lo wingre sults we re ob ta ined: with the 10-FR -DXA the risk was high (>20%) in 2 of them, in 3 was mid dle (10-20%) and in 3 waslow (£10%). When 10-FR -RO was used, the high risk was re co gni zed in 4 pa tients, mid dle in 2 and low in 2 pa tients.

Ab nor mal re sult of se rum PTH was bet ter pre dic tor of the frac tu re risk than 10-FR -DXA to ol (p<0.05) in pa tients withESRF tre ated with dia ly sis and si mi lar to 10-FR -RO.

It se ems that FRAX® to ol is not use ful in as ses sment of the frac tu re risk in pa tients with ESRF tre ated with dia ly sis.The use in cal cu la tor the in for ma tion on RO is pro ba bly not mo re help ful than eva lu ation of se rum PTH.

144

P29ZA STO SO WA NIE KAL KU LA TO RA RY ZY KA ZŁA MA NIA ŚWIA TO WEJ OR GA NI ZA CJI ZDRO WIA(FRAX®) U OTY ŁYCH CHO RYCH Z OSTE OPO RO ZĄ

Fra nek E.1,2, Wi chrow ska H.1, Goz dow ski D.3, Pu zia now ska -Kuź nic ka M.2

1 Kli ni ka Cho rób We wnętrz nych, En do kry no lo gii i Dia be to lo gii CSK MSWiA, War sza wa2 Ze spół Ba daw czo -Lecz ni czy En do kry no lo gii, In sty tut Me dy cy ny Do świad czal nej i Kli nicz nej PAN, War sza wa3 Ka te dra Eko no me trii i Sta ty sty ki Wy dzia łu Za sto so wań In for ma ty ki i Ma te ma ty ki, SGGW, War sza wa

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, zła ma nie, 10-let nie ry zy ko zła ma nia, FRAX®

Wstęp. Nie daw no wpro wa dzo no do dia gno sty ki kal ku la tor oce nia ją cy ry zy ko zła ma nia (FRAX®). Ce lem ni niej szejpra cy by ła oce na je go uży tecz no ści w ce lu oce ny ry zy ka zła ma nia u oty łych ko biet i po now nej kwa li fi ka cji do le cze nia.

Ma te riał i me to dy. Do ba da nia włą czo no 350 oty łych ko biet. U wszyst kich oce nio no 10-let nie ry zy ko zła ma niaprzy po mo cy kal ku la to ra FRAX® (bez oraz z war to ścią Tsco re).

Wy ni ki. Ry zy ko głów ne go zła ma nia oste opo ro tycz ne go ob li czo ne z wpro wa dze niem war to ści Tsco re by ło ni skieu więk szo ści cho rych (u 82,1% cho rych le czo nych i 95,9% nie le czo nych wy no si ło po ni żej 10%). Śred nie war to ści ry zy kaby ły zna mien nie wy ższe u cho rych le czo nych (7.7 [3; 39]%) niż u nie le czo nych (4.6 [2.1; 14]%). Przy czy ną roz po czę ciale cze nia u 95 ze 106 pa cjen tów by ło zła ma nie ni sko ener ge tycz ne, ni skie BMD lub oba ra zem.

Wnio ski. Kal ku la tor ry zy ka zła ma nia Świa to wej Or ga ni za cji Zdro wia mo że być uży tecz ny u le czo nych z po wo du oste -opo ro zy oty łych ko biet. In for ma cja do ty czą ca 10-let nie go ry zy ka zła ma nia mo że zmie nić stra te gię le cze nia przy naj mnieju tych cho rych, u któ rych de cy zja by ła pod ję ta na pod sta wie ni skiej BMD.

P29WHO FRAC TU RE RISK CAL CU LA TOR (FRAX®) IN AS SES SMENT OF OBE SE PA TIENTS WITH OSTE OPO RO SIS

Fra nek E.1,2, Wi chrow ska H.1, Goz dow ski D.3, Pu zia now ska -Kuź nic ka M.2

1 De part ment of In ter nal Di se ases, En do cri no lo gy and Dia be to lo gy, CSK MSWiA, War sza wa2 De part ment of En do cri no lo gy, Me di cal Re se arch Cen ter, Po lish Aca de my of Scien ces, War sza wa3 De part ment of Ap plied Sta ti stics and Bio in for ma tics, War saw Uni ver si ty of Li fe Scien ces

Key words: Oste opo ro sis, frac tu re, 10-years frac tu re risk, FRAX®

In tro duc tion. Re cen tly a new frac tu re risk -as ses sment cal cu la tor (FRAX®) was in tro du ced. Aim of this stu dy was toas sess the use ful ness of it for re -as ses sment of frac tu re risk in obe se pa tients and re -as si gn ment to tre at ment.

Ma te rial and me thods. 350 obe se fe ma le pa tients we re in c lu ded. In all of them 10-years frac tu re risk was cal cu la tedusing FRAX® (with and wi tho ut T sco re va lue).

Re sults. If ma jor oste opo ro tic frac tu re risk was cal cu la ted with BMD, it was low in most of the pa tients (in 82.1%of tre ated and 95.9% of not -tre ated it was be low 10%). Me an tre ated (7.7 [3;39]%) than in non -tre ated gro up (4.6 [2.1;14]%). The re ason for tre at ment start in 95 out of 106 pa tients was a su sta ined low -ener gy frac tu re, or low BMD, or both.

Conc lu sion. The WHO frac tu re risk cal cu la tor may be a use ful to ol in tre ated obe se fe ma les with oste opo ro sis. The in -for ma tion re gar ding 10-years frac tu re risk may chan ge the tre at ment stra te gy at le ast in tho se, in whom de ci sion of tre at -ment was ba sed on low BMD on ly.

P30ZA STO SO WA NIE TE STU „FUNC TIO NAL RE ACH” W OCE NIE TRE NIN GU RÓW NO WA GI OSÓB STARS ZYCH ZA MIESZ KA ŁYCH W ŚRO DO WI SKU DO MO WYM

Mę tel S.1, Mi lert A.2, Drozd A.3, Szczy gieł A.4

1 Za kład Fi zjo te ra pii In sty tu tu Fi zjo te ra pii WNZ UJCM2 Za kład Cho rób Ko ści i Sta wów In sty tu tu Fi zjo te ra pii3 NZOZ „Dom -Med” w Kra ko wie 4 Za kład Fi zjo te ra pii, Ka te dra Fi zjo te ra pii AWF w Kra ko wie

Sło wa klu czo we: oso by star sze, Func tio nal Re ach Test, tre ning rów no wa gi

Wstęp. W ki ne zy pro fi lak ty ce upad ków szcze gól ną ro lę od gry wa tre ning rów no wa gi cia ła, ma ją cy na ce lu utrzy ma niespraw no ści funk cjo nal nej oraz nie za le żno ści osób star szych. Istot ny jest od po wied ni do bór me tod oce ny i uspraw nia nia

145

funk cji rów no wa gi. Test FR (ang. Func tio nal Re ach), opra co wa ny w 1990 r. przez Dun can i wsp. jest po wszech nie sto so -wa ny do oce ny dy na micz nej kon tro li po stu ral nej, ry zy ka upad ku oraz mo ni to ro wa nia pro ce su ki ne zy te ra pii.

Cel pra cy. W obec nym ba da niu, po miar za kre su się ga nia koń czy ną gór ną w po zy cji sto ją cej, wy ko rzy sta no do oce nyefek tów ćwi czeń fi zycz nych na po wierzch niach nie sta bil nych z wy ko rzy sta niem pił ki, tre ne rów oraz sta cji z lin ka mi opo -ro wy mi The ra -Band.

Ma te riał i Me to da. Ba da nie prze pro wa dzo no w Kra ko wie z udzia łem osób star szych w wie ku 65-93 l. ż, za miesz ka -łych w śro do wi sku do mo wym, któ re zgło si ły się po emi sji ogło sze nia w lo kal nej TV. Me to dą do bo ru lo so we go, uczest ni -ków eks pe ry men tu po dzie lo no na dwie gru py. Gru pę I sta no wi ło 30 osób (śred nia wie ku 74,14±15,45, śred ni wzrost156,43±28,57) uczest ni czą cych dwa ra zy w ty go dniu przez 6 mie się cy w pro gra mie nad zo ro wa nych, gru po wych ćwi czeńsen so mo to rycz nych. Gru pę II – kon tro l ną sta no wi ło 39 osób (śred nia wie ku 71,92±11,17 oraz śred ni wzrost 159,27cm± 5,23) ocze ku ją cych na udział w ko lej nym pro gra mie tre nin go wym. W po mia rach prze pro wa dzo nych przed i po eks -pe ry men cie oraz po 3 mie sią cach od je go za koń cze nia wzię ło udział 20 osób z gru py ćwi czą cej (10 ko biet oraz 10 mę ż -czyzn) oraz 25 z kon tro l nej (23 ko bie ty oraz 2 mę żczyzn). Ana li zę wy ni ków prze pro wa dzo no w opar ciu o wie lo czyn ni ko -wą ana li zę wa rian cji (ANO VA). Wy od ręb nio no dwie ka te go rie wie ko we dla me dia ny = 70 (młod si – do 70 r. ż., star si– od 71 r. ż.)

Wy ni ki. Śred ni dy stans się ga nia w gru pie ćwi czą cej w I ba da niu wy niósł 32,10cm±6,75, w II ba da niu 31,88cm±6,5,a w ba da niu fol low -up 31,55cm±10,04. W gru pie kon tro l nej od po wied nio: 34,94cm±6,68, 32,72cm±8,86 oraz 30,71cm±8,60. Ba da ny pa ra metr w II ba da niu uległ zwięk sze niu u ko biet ćwi cza cych oraz u osób na le ża cych do ka te go rii wie -ko wej 65 -70 r. ż, przy czym w gru pie kon tro l nej za ob ser wo wa no zmniej sze nie śred nie go dy stan su się ga nia za rów now gru pie ko biet jak i mę żczyzn. Dla wy od ręb nio nej młod szej ka te go rii wie ko wej, u 11 ćwi czą cych za ob ser wo wa no śred -nie war to ści pa ra me tru w I ba da niu 34,55cm±5,05, w II ba da niu 35,1cm±4,42 oraz w oce nie fol low -up 34,91cm±10. W tejsa mej ka te go rii wie ko wej u 14 osób z gru py kon tro l nej stwier dzo no war to ści od po wied nio 34,82cm± 5,22, 36cm±8,75 oraz30,57cm±6,11. W ka te go rii wie ko wej star szej, u 9 ćwi czą cych za ob ser wo wa no śred nie war to ści pa ra me tru w I ba da -niu 29,1cm±7,62, w II ba da niu 27,89cm±6,62 oraz w oce nie fol low -up 27,44cm±8,17 oraz od po wied nio u 11 osób z gru -py kon tro l nej 35,09cm±8,47, 28,55cm±7,39, 29,36cm±9,07.

Ró żni ce w zmia nie wy ni ków w trzech ba da niach, wiel kość zmia ny uza le żnio na od gru py (p=0,27), wie ku (p=0,41) orazpłci ba da nych (p=0,602) nie osią gnę ły istot no ści sta ty stycz nej (p=0,11).

Wnio sek. Po mi mo su biek tyw ne go za do wo le nia osób ćwi czą cych z od dzia ły wa nia 6-mie sięcz ne go tre nin gu fi zycz ne -go na po wierzch niach nie sta bil nych, w oce nie te stem FR nie stwier dzo no zna czą ce go zwięk sze nia dy stan su się ga nia wska -zu ją ce go na po pra wę rów no wa gi. Przy pusz cza my, że wy ni ka ło to z do brej spraw no ści fi zycz nej osób star szych uczest ni -czą cych w eks pe ry men cie oraz bra ku mo żli wo ści oce ny dy na micz nej funk cji rów no wa gi cia ła, szcze gól nie wa żnej pod -czas wy ko ny wa nia czyn no ści dnia co dzien ne go. Wy ni ki po twier dza ją wcze śniej sze do nie sie nia o ni skiej przy dat no ści te -stu FR w oce nie rów no wa gi oraz ry zy ka upad ku osób star szych miesz ka ją cych w śro do wi sku do mo wym.

P30AP PLI CA TION OF „FUNC TIO NAL RE ACH TEST” IN THE AS SES SMENT OF BA LAN CE TRA INING OF THE EL DER LY COM MU NI TY DWEL LERS

Mę tel S.1, Mi lert A.2, Drozd A.3, Szczy gieł A.4

1 De part ment of Phy sio the ra py In sti tu te of Phy sio the ra py Fa cul ty of He alth Ca re, Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge in Kra kow

2 De part ment of Oste oar th ri tis Di se ase, In sti tu te of Phy sio the ra py Fa cul ty of He alth Ca re Ja giel lo nian Uni ver si ty Me di cal Col le ge in Kra kow

3 NZOZ „Dom -Med” in Kra kow 4 De part ment of Phy sio the ra py Aca de my of Phy si cal Edu ca tion in Kra kow

Key words: el der ly pe ople, Func tio nal Re ach Test, ba lan ce tra ining

Back gro und. The ba lan ce tra ining aims to ma in ta in func tio nal ac ti vi ty and in de pen den ce of el der ly pe ople and es sen -tial ly pre vent from falls. Se lec tion of ap pro pria te me thods of eva lu ating and im pro ving the ba lan ce func tion is an im por -tant is sue. Func tio nal Re ach Test, de ve lo ped in 1990 by Dun can et al. is wi de ly used for as ses sment of the dy na mic po stu -ral con trol, the risk of fal ling and the mo ni to ring of the ki ne si the ra py pro cess.

Pur po se. In the pre sent stu dy the me asu re of the up per limb re aching di stan ce in a stan ding po si tion was used to as -sess the ef fects of phy si cal exer ci se on unsta ble sur fa ces using The ra -Band Balls, Sta bi li ty Tra iners and Exer ci se Sta tionwith re si stan ce slings.

Ma te rial and me thod. The stu dy was car ried out in Kra kow with the el der ly pe ople aged 65-93, li ving in the com mu -ni ty, who vo lun te ered after the an no un ce ment in the lo cal TV. Due to ran do mi za tion two gro ups we re for med. Gro up I con -si sted of 30 per sons (ava ra ge age 74.14±15.45, ava ra ge he ight 156.43cm±28.57) par ti ci pa ting twi ce a we ek for 6 mon thsin the su per vi sed pro gram of gro up so ma to sen so ry exer ci ses. Gro up II (con trol) in c lu ded 39 per sons (ave ra ge age

146

71.92±11.17 and ava ra ge he ight 159.27cm±5.23) an ti ci pa ting for the next tra ining pro gram. The as ses sment te sts we re car -ried out be fo re and after the expe ri ment and after 3 mon ths of its com ple tion and we re at ten ded by 20 pe ople from the exer -ci se gro up (10 wo men and 10 men) and 25 from the con trol gro up (23 wo men and 2 men). The mul ti ple ana ly sis of va rian -ce (ANO VA) was used. Two ca te go ries of age we re iden ti fied for me dian= 70 (youn ger: un der 70 years old, elder: from 71).

Re sults. The ave ra ge for ward re aching di stan ce in the exer ci ce gro up in the first stu dy was 32.10cm± 6.75, in the se -cond stu dy 31.88cm±6.5 and in fol low -up 31.55cm±0.04. In the con trol gro up, re spec ti ve ly: 34.94cm±6.68, 32.72cm±8.86and 30.71cm±8.60. The test pa ra me ter in the se cond stu dy in cre ased in exer ci sing wo men and tho se who we re the agegroup 65 -70, whi le in the con trol gro up a re duc tion in the ave ra ge for ward re aching di stan ce was ob se rved for both wo men and men. When se pa ra ting the youn ger age gro up, 11 we re ob se rved to ha ve ave ra ge pa ra me ter va lu es in the firststu dy equ al 34.55cm±5.05, in the se cond stu dy 35.1cm ±4.42 and in the as ses sment of fol low -up 10cm±34.91. In the sa me age gro up, 14 sub jects with the con trol gro up re ached va lu es, re spec ti ve ly 34.82cm±5.22, 36cm±8.75 and 30.57cmand 8.75±6.11 cm. In the el der age gro up 9 exer ci cing per sons was ob se rved to ha ve ave ra ge pa ra me ter va lu es in the stu -dy equ als 29.1cm±7.62, in the se cond stu dy 27.89 cm±6.62 and in the as ses sment of fol low -up 27.44cm±8.17, and 11 pe ople with the con trol gro up re ached 35.09cm±8.47, 28.55cm±7.39, 29.36cm±9.07 re spec ti ve ly. Dif fe ren ces in the chan -ge of the re sults of three stu dies did not re ach sta ti sti cal si gni fi can ce (p=0,11). The amo unt of chan ge was al so not de pen -dant on the gro up (p=0.27), age (p=0.41) and gen der of the par ti ci pants (p=0.602).

Conc lu sion. De spi te the sub jec ti ve par ti ci pant’s sa tis fac tion of the in flu en ce of 6-mon ths long exer ci se pro gram onunsta ble sur fa ces, no si gni fi cant in cre ase in di ca ting the mpro ve ment of ba lan ce func tion was no ted in as ses sment with theFR test. It is sug ge sted that it co uld be the re sult of go od phy si cal per for man ce of el der ly pe ople par ti ci pa ting in the xpe -ri ment and the lack of as ses sment of dy na mic ba lan ce func tion’s com po nent, which is par ti cu lar ly im por tant in the per for -man ce of ADL. The re sults con firm ear lier re ports of low use ful ness of FR test in the as ses sment of risk of fal ling and ba -lan ce of el der ly pe ople li ving in the com mu ni ty.

P31STAN SZKIE LE TU OCE NIA NY ILO ŚCIO WĄ ME TO DĄ UL TRA DŹWIĘ KO WĄ U OSÓB UPRA WIA JĄ CYCH KA RA TE – DO NIE SIE NIE WSTĘP NE

Droz dzow ska B.1, Münzer W.2, Plu skie wicz W. 3

1 Ka te dra i Za kład Pa to mor fo lo gii w Za brzu SUM, ul 3 Ma ja 13/15, 41-800 Za brze 2 Prak ty ka Le kar ska, Do rt mund, Niem cy3 Za kład Cho rób Me ta bo licz nych w Za brzu SUM

Sło wa klu czo we: ilo ścio wa me to da ul tra dźwię ko wa, ka ra te

Wstęp. Jed nym z po wszech nie upra wia nych w Pol sce spor tów jest ka ra te. Czy je go re gu lar ne upra wia nie wpły wa po -zy tyw nie na stan szkie le tu?

Ce le pra cy. 1. Po rów na nie wy ni ków uzy ska nych w gru pie osób ćwi czą cych z rów no wie ko wą gru pą kon tro l ną, 2. Oce -na wpły wu cza su i in ten syw no ści upra wia nia ka ra te na stan szkie le tu.

Ma te riał. Gru pa ba da na – 186 osób płci mę skiej (śr. wiek 21,5 lat, za kres 7-47 lat) upra wia ją cych ka ra te (śr. 2-3 ra zyty go dnio wo, łącz nie śr. 6,3 lat). Gru pa kon tro l na – 391 osób płci mę skiej bę dą cych zdro wy mi ochot ni ka mi (śr. wiek 21,5lat). Brak ró żnic w ma sie cia ła, wzro ście, BMI po mię dzy gru pa mi.

Me to da. Do oce ny szkie le tu wy ko rzy sta no ilo ścio wą me to dę ul tra dźwię ko wą (Qu an ti ta ti ve ul tra so und – QUS) pa licz -ków dło ni (apa rat DBM So nic 1200 – mie rzy pręd kość fa li ul tra dźwię ko wej za le żną od am pli tu dy – Ad -SoS [m/s]).

Wy ni ki. War to ści QUS by ły wy ższe wśród ćwi czą cych (Ad -SoS = 2074 m/s, T -sco re = -0,71, Z -sco re = 0,27 vs 2064m/s, -0,86, -0,01, od po wied nio), ale tyl ko Z -sco re ró żni ło się zna mien nie (p<0,01). Ana li za ko re la cji mia ła na ce lu we ry -fi ka cję te zy, że czas i czę sto tli wość ćwi czeń po zy tyw nie wpły wa ją na stan szkie le tu. Ad -SoS ko re lo wał zna mien nie z cza -sem ćwi czeń (r=0,28, p<0,0001) oraz z czę sto tli wo ścią ćwi czeń (r=0,4, p<0,000001). Te wy ni ki po twier dza ją wyj ścio wąte zę o po zy tyw nym efek cie ka ra te na stan kość ca.

Wstęp ne wnio ski. 1. Wy ka za no po zy tyw ny wpływ ka ra te na stan szkie le tu w po rów na niu z rów no wie ko wą gru pą kon -tro l ną. 2. Czas i in ten syw ność upra wia nia ka ra te wpły wa po zy tyw nie na stan szkie le tu ob ra zo wa ne go przy po mo cy po mia -rów ul tra dźwię ko wych pa licz ków prok sy mal nych dło ni. Dal sze pla ny ba daw cze: po więk sze nie gru py ba da nej, oce nawpły wu na pa ra metr QUS przy po mo cy kro ko wej re gre sji wie lo krot nej czyn ni ków po ten cjal nie istot nych (wiek, ma sa cia -ła, wzrost, wiek roz po czę cia ćwi czeń, czas upra wia nia ka ra te, pro cen to wy czas trwa nia ćwi czeń wzglę dem cza su ży cia),oce na wpły wu wie ku roz po czę cia ćwi czeń wzglę dem okre su doj rze wa nia.

147

P31SKE LE TAL STA TUS AS SES SED BY QU AN TI TA TI VE UL TRA SO UND IN MEN TRA INING KA RA TE – PRE LI MI NA RY RE PORT

Droz dzow ska B.1, Münzer W.2, Plu skie wicz W.3

1 Dept. of Pa tho mor pho lo gy in Za brze, Me di cal Uni ver si ty of Si le sia, 3 Ma ja 13/15 stre et, 41-800 Za brze 2 Out pa tient Me di cal Cli nic, Do rt mund, Ger ma ny 3 Me ta bo lic Bo ne Di se ases Unit in Za brze

Key words: qu an ti ta ti ve ul tra so und, ka ra te

In tro duc tion. Ka ra te is one of the most po pu lar sport in Po land. Do es the re gu lar ka ra te tra ining po si ti ve ly in flu en ceske le tal sta tus?

Aims of the stu dy. 1. To com pa re da ta in tra ining men vs age -mat ched gro up. 2. To as sess the in flu en ce of du ra tionand fre qu en cy of ka ra te tra ining on ske le tal sta tus.

Ma te rial. 186 ma les (me an age 21.5y., ran ge 7-47y.) tra ining ka ra te 2-3 ti mes we ekly and on ave ra ge 6.3 years we recom pa red with con trol gro up – 391 he al thy ma les (me an age 21.5y.). No si gni fi cant dif fe ren ces we re no ted in we ight,height, BMI be twe en gro ups.

Me thod. Ske le tal sta tus was as ses sed by pha lan ge al qu an ti ta ti ve ul tra so und (QUS) using DBM So nic 1200 whichmeasu res am pli tu de -de pen dent spe ed of so und (Ad -SoS [m/s]).

Re sults. QUS va lu es we re hi gher in men tra ining ka ra te (Ad -SoS = 2074 m/s, T -sco re = -0.71, Z -sco re = 0.27 vs 2064m/s, -0.86, -0.01, re spec ti ve ly) but on ly Z -sco re va lue dif fe red si gni fi can tly (p<0,01). The cor re la tion ana ly sis was aimedto ve ri fy the sis that du ra tion and fre qu en cy of ka ra te tra ining po si ti ve ly in flu en ce ske le tal sta tus. Ad -SoS cor re la ted si gni -fi can tly with du ra tion of tra ining (r=0.28, p<0.0001) and its fre qu en cy (r=0.4, p<0.000001). The pre li mi na ry re sults con -firm the sis of po si ti ve in flu en ce of ka ra te tra ining on ske le tal sta tus.

Conc lu sions. 1. Ka ra te tra ining re ve aled po si ti ve in flu en ce on ske le tal sta tus com pa ring with age -mat ched gro up.2. The du ra tion and fre qu en cy of ka ra te tra ining po si ti ve ly in flu en ced ske le tal sta tus as ses sed by pha lan ge al QUS. Fur therin ve sti ga tions: to exa mi ne mo re men tra ining ka ra te; to as sess the in flu en ce of im por tant fac tors (age, we ight, he ight, BMI,age of star ting ka ra te tra ining etc.) on Ad -SoS va lue; to as sess the in flu en ce of age of star ting ka ra te tra ining re gar dingpuber ty.

P32PRZY DAT NOŚĆ BA DAŃ LA BO RA TO RYJ NYCH DO OCE NY RY ZY KA ZŁA MAŃ I W DIA GNO STY CE RÓ ŻNI CO WEJ NI SKIEJ MA SY KOST NEJ U ASYMP TO MA TYCZ NYCH KO BIET PO ME NO PAU ZIE

Wa lic ka M., Mar ci now ska -Su cho wier ska E.Kli ni ka Me dy cy ny Ro dzin nej i Cho rób We wnętrz nych Cen trum Me dycz ne Kształ ce nia Po dy plo mo we go War sza wa

Sło wa klu czo we: ba da nia la bo ra to ryj ne, dia gno sty ka ró żni co wa, gę stość mi ne ral na ko ści, zła ma nia

Wstęp. Do tych czas nie usta lo no jed no znacz nie, ja ki pa nel ba dań la bo ra to ryj nych po wi nien być wy ko na ny, aby usta lićprzy czy nę ni skiej BMD (gę stość mi ne ral na ko ści) u osób asymp to ma tycz nych.

Cel pra cy. Okre śle nie przy dat no ści ba dań la bo ra to ryj nych do oce ny ry zy ka zła mań i w dia gno sty ce ró żni co wej ni skiejBMD u asymp to ma tycz nych ko biet po me no pau zie.

Ma te riał i me to dy. Re tro spek tyw nie ba da niem ob ję to 207 ko biet, u któ rych oce nio no: te sty la bo ra to ryj ne, den sy to me -trię, rtg krę go słu pa pier sio wo -lę dźwio we go. Ana li zo wa no zwią zek mię dzy BMD oraz zła ma nia mi krę gów, a nie pra wi dło -wo ścia mi w ba da niach la bo ra to ryj nych. U pa cjen tek z ni ską BMD oce nio no jej przy czy ny oraz kosz ty la bo ra to ryj nej dia -gno sty ki ró żni co wej.

Wy ni ki. Nie wy ka za no ró żnic w czę stość wy stę po wa nia nie pra wi dło wo ści w ba da niach la bo ra to ryj nych u ko bietz BMD nie speł nia ją cą i speł nia ją cą kry te ria den sy to me trycz ne oste opo ro zy (85,05% vs 82,00%), po dob nie u osób bez zła -mań i ze zła ma nia mi krę gów (84,44% vs 86,27%). Nie stwier dzo no związ ku mię dzy oste opo ro zą a wy stę po wa niem nie -pra wi dło we go wy ni ku okre ślo ne go pa ra me tru la bo ra to ryj ne go z wy jąt kiem PTH, dla któ re go szan sa wy stą pie nia nie pra -wi dło wej war to ści by ła istot nie więk sza w gru pie osób ze zła ma nia mi krę gów. U 64 % ba da nych po wo dem ob ni że nia BMDby ła in na niż oste opo ro za pier wot na pa to lo gia o prze bie gu asymp to ma tycz nym – naj czę ściej nie do bór wi ta mi ny D(52,0%). Kosz ty ba dań la bo ra to ryj nych uży tych do dia gno sty ki ró żni co wej wa ha ły się w gra ni cach: od 45 do 153 PLNna jed ną oso bę i od 182,5 do 409,1 PLN na jed no roz po zna nie.

Wnio ski. 1. Wy ko ny wa nie pod sta wo wych ba dań la bo ra to ryj nych nie jest przy dat ne do oce ny ry zy ka zła ma nia.2. U asymp to ma tycz nych ko biet po me no pau zie, aż w 64% przy czy ną ob ni żo nej ma sy kost nej, po za oste opo ro zą pier wot -

148

ną, mo że być in na, współ ist nie ją ca pa to lo gia. 3. W ce lu wy ja śnie nia przy czyn ob ni żo nej BMD, po za ba da nia mi pod sta wo -wy mi, po win no się oce niać stę że nie 25 (OH) D w su ro wi cy krwi.

P32UTI LI TY OF LA BO RA TO RY TE STS IN EVA LU ATION OF FRAC TU RE RISK AND IN DIF FE REN TIAL DIA GNO STICS OF LOW BO NE MASS IN ASYMP TO MA TIC POST ME NO PAU SAL WO MEN

Wa lic ka M., Mar ci now ska -Su cho wier ska E.Kli ni ka Me dy cy ny Ro dzin nej i Cho rób We wnętrz nych Cen trum Me dycz ne Kształ ce nia Po dy plo mo we go War sza wa

Key words: la bo ra to ry te sts, dif fe ren tial dia gno stics, bo ne mi ne ral den si ty, frac tu res

In tro duc tion. Until now, the re are no spe ci fic gu ide li nes for la bo ra to ry eva lu ation in asymp to ma tic pe ople with lowbo ne mi ne ral den si ty (BMD).

Aim of the stu dy. to es ti ma te the uti li ty of la bo ra to ry te sts in eva lu ation of frac tu re risk and in dif fe ren tial dia gno sticsof low bo ne mass in asymp to ma tic post me no pau sal wo men.

Ma te rial and me thods. That was a re tro spec ti ve stu dy of 207 wo men. The re sults of la bo ra to ry in ve sti ga tions, den si -to me try and tho ra cic -lum bar X -rays we re ana ly zed. The re la tion ship be twe en BMD, ver te bral frac tu res and ab nor mal labte sts was in ve sti ga ted. In pa tients with low BMD, re asons of this pa tho lo gy was de ter mi ned and co sts of dif fe ren tial dia -gno stics we re es ti ma ted.

Re sults. The re we re no dif fe ren ces in pre va len ce of ab nor mal lab te sts in wo men with BMD that met and didn’t me etden si to me try cri te ria of oste opo ro sis (85,05% vs 82,00%). Si mi lar ly, in pe ople with and wi tho ut ver te bral frac tu res(84,44% vs 86,27%). The re was no re la tion ship be twe en oste opo ro sis and ab nor mal te sts except of high PTH in gro up withver te bral frac tu res. In 64 % of wo men, the cau se of low BMD was asymp to ma tic pa tho lo gy other then pri ma ry oste opo - rosis – most often vi ta min D de fi cien cy (52,0%). Co sts of lab te sts used in dif fe ren tial dia gno stics we re be twe en 45 and 153PLN for one per son and 182,5 – 409,1 PLN for one dia gno sis.

Conc lu sions. 1. La bo ra to ry te sts aren’t use ful to as sess frac tu re risk. 2. In 64% of asymp to ma tic post me no pau salwomen with low BMD, the cau se of this ab nor ma li ty may by pa tho lo gy that co exi sts with pri ma ry oste opo ro sis. 3. To as -sess the cau se of low BMD, except ba sic lab te sts, 25 (OH) D sho uld be te sted.

P33LEC ZE NIE DO ŻYL NĄ PO STA CIĄ KWA SU IBAN DRO NO WE GO – DO NIE SIE NIE WSTĘP NE

Ple bań ski R.1, Syn der M.1, Stuss M.2, Se we ry nek E.2

1 Kli ni ka Or to pe dii i Or to pe dii Dzie cię cej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi2 Za kład Za bu rzeń En do kryn nych i Me ta bo li zmu Kost ne go Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, iban dro nian, te ra pia do żyl na

Sta rze ją ce się spo łe czeń stwo, złe na wy ki ży wie nio we oraz brak do sta tecz nej ak tyw no ści fi zycz nej to klu czo we ele men -ty wpły wa ją ce na roz wój oste opo ro zy w XXI w. Oste opo ro za jest cho ro bą pod stęp ną, przez wie le lat ubo go obja wo wą, czę -sto pierw szym ob ja wem jest zła ma nie ko ści. Czy po tra fi my ją le czyć, czy le ki sto so wa ne w le cze niu tej cho ro by są sku -tecz ne i bez piecz ne - są to py ta nia na któ re le ka rze z wie lu kra jów pró bu ją od po wie dzieć po szu ku jąc co raz bar dziej sku -tecz nych me tod wal ki z tą cho ro bą.

Ce lem pra cy jest przed sta wie nie wstęp nych da nych do ty czą cych le cze nia pa cjen tów cho rych na oste opo ro zę do żyl nąfor mą bis fos fo nia nów (kwas iban dro no wy w daw ce 3 mg po da wa ny co 3 mie sią ce).

W okre sie 03.2008-03.2009 za kwa li fi ko wa li śmy do le cze nia do żyl ne go oste opo ro zy 65 osób w tym 2 mę żczyzn(wiek 19-88 lat; śred nia 68 lat). Wszyst kie te oso by nie mo gły przyj mo wać te ra pii do ust nych głów nie z przy czyn ga stro -en te ro lo gicz nych. U 23% osób le cze nie sta no wi ło kon ty nu ację wcze śniej wdro żo nej te ra pii, głów nie do ust nej bis fos fo nia -na mi po da wa ny mi co ty dzień. Do le cze nia za kwa li fi ko wa no oso by na pod sta wie wy wia du cho ro bo we go oraz ba da niaDXA szyj ki ko ści udo wej oraz krę go słu pa.

Le ki po da wa ne by ły w cy klach co 3 mie sią ce pod czas ho spi ta li za cji. Ka żdo ra zo wo mo ni to ro wa li śmy stan ogól ny cho -re go na pod sta wie wy wia du oraz ba dań la bo ra to ryj nych, w tym oce ny go spo dar ki wap nio wo -fos fo ra no wej, mar ke rów ob -ro tu kost ne go (NTX, oste okal cy na). Oce nio no ta kże zdję cia RTG krę go słu pa od cin ka lę dźwio wo -krzy żo we go i pier sio we -go w po cząt ko wym okre sie ob ser wa cji.

Wnio ski. Po nie waż więk szość pa cjen tów nie prze szła jesz cze ca łe go (rocz ne go) cy klu le cze nia i nie wy ko na no kon -tro l nych ba dań DXA, to do nie sie nie wstęp ne opar te jest na ob ser wa cjach pod czas ko lej nych ho spi ta li za cji oraz na ba da -niach la bo ra to ryj nych wy ko ny wa nych pod czas tych wi zyt. Jed nak pierw sze ob ser wa cje po zwa la ją stwier dzić, że pa cjen ci

149

do brze to le ru ją le cze nie (za no to wa no tyl ko 1 przy pa dek mar twi cy żu chwy). Ta for ma te ra pii sprzy ja do bre mu prze strze ga -niu za le ceń le kar skich. Prze mi ja ją ce ob ja wy gry po po dob ne wy stę pu ją ce u ok. 50% osób po po da niu le ku, nie spo wo do wa -ły prze rwa nia le cze nia. Pa cjen ci nie do zna li zła mań w trak cie le cze nia.

P33IN TRA VE NO US IBAN DRO NA TE THE RA PY IN OSTE OPO RO SIS – A PRE LI MI NA RY RE PORT

Ple bań ski R.1, Syn der M.1, Stuss M.2, Se we ry nek E. 2

1 Cli nic of Or tho pa edics and Pa edia tric Or ho pa edics, Me di cal Uni ver si ty of Lodz, Lodz, Po land2 De part ment of En do cri ne Di sor ders and Bo ne Me ta bo lism, Me di cal Uni ver si ty of Lodz, Lodz, Po land

Key words: oste opo ro sis, iban dro na te, in tra ve no us the ra py

The age ing po pu la tion, wrong nu tri tion ha bits and the lack of sa tis fac to ry phy si cal ac ti vi ty are the key ele ments whichare at the ba se of oste opo ro sis in ci den ce in the 21st Cen tu ry. Oste opo ro sis is an in si dio us di se ase, po or ly symp to ma tic forma ny years, whe re bo ne frac tu re is ve ry often the first sign. Are we able to tre at it? Do the drugs, we use in va rio us the ra -pies of the di se ase, me et our expec ta tions, re gar ding the ra peu tic ef fi ca cy and pa tient’s sa fe ty? The se the qu estions aro undwhich nu me ro us spe cia li sts from ma ny co un tries ha ve be en fo cu sing the ir con ti nu ous se arch for mo re and mo re ef fec ti veme thods of fi gh ting the di se ase.

The go al of the re port is a pre sen ta tion of pre li mi na ry out co mes of tre at ment, in vo lving oste opo ro tic pa tients, ad mi ni -ste red i. v. bi spho spho na te the ra py (iban dro na te in do se of 3 mg, ap plied in 3-month in te rvals).

Du ring the pe riod be twe en March 2008 and March 2009, 65 sub jects (in c lu ding 2 ma les) we re qu ali fied to i. v. tre at mentof oste opo ro sis (the ir age: 19-88 years, the me an age: 68 years). All of the en rol led pa tients did not to le ra te oral the ra pies, ma -in ly for ga stric re asons. In 23% of the sub jects, the stu died the ra py was a con ti nu ation of an ear lier tre at ment, pre do mi nan tlyoral, we ekly bi spho spho na te the ra py. The qu ali fi ca tion cri te ria in c lu ded me di cal hi sto ry and hip and spi ne DXA.

The drugs we re ad mi ni ste red in ho spi tal envi ron ment in 3-month cyc les. Each ti me, pa tient’s ge ne ral con di tion was mo -ni to red, fol lo wing hi sto ry and la bo ra to ry te sts, in c lu ding as ses sments of cal cium -pho spha te me ta bo lism and bo ne tur no vermar kers (NTX, oste ocal cin). The in i tial ob se rva tion pe riod in c lu ded al so ra dio gra phic eva lu ations of sa cro -lum bar and tho -ra cic spi ne.

Conc lu sions. Sin ce the ma jo ri ty of the pa tients ha ve not yet com ple ted the en ti re (an nu al) tre at ment cyc le and no DXAfol low up exa mi na tions ha ve be en per for mer, this pre li mi na ry re port has be en ba sed on ob se rva tions from sub se qu ent ho -spi tal vi sits and la bo ra to ry te sts per for med on tho se oc ca sions. Ho we ver, fol lo wing the in i tial ob se rva tions, it may be statedthat the pa tients to le ra te the the ra py ve ry well (on ly one ca se of man di bu lar ne cro sis was fo und). This mo de of the ra py isal so fa vo ura ble for the ge ne ral ad he ren ce to phy si cian’s re com men da tions Tran sient, flu -li ke symp toms, expe rien ced byap pro xi ma te ly 50% of the pa tients after the drug ad mi ni stra tion, did not cau se any wi th dra wal from the the ra py. Ne itherdid any pa tient suf fer from bo ne frac tu re du ring the stu dy pe riod.

P34STO PIEŃ PRZE STR ZE GA NIA ZA LE CEŃ PRZEW LE KŁEJ TE RA PII ALEN DRO NIA NEM 70 PRZEZ PA -CJENT KI LEC ZO NE Z PO WO DU OSTE OPO RO ZY

Se we ry nek E.1,2, Stuss M.1,2, Mał kow ski B.2, Ka rzew nik E.3 i re gio nal na gru pa pro gra mu Scho la ris (Ta ba szew ska M., La so ta M., Kru piń ska G., Glą dal ska A.), Horst -Si kor ska W.4

1 Za kład Za bu rzeń En do kryn nych i Me ta bo li zmu Kost ne go Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi2 Po rad nia Le cze nia Oste opo ro zy Szpi ta la Kli nicz ne go im. WAM w Ło dzi3 Po rad nia En do kry no lo gicz na Wo je wódz kie go Szpi ta la w Piotr ko wie Tryb. 4 Ka te dra i Za kład Me dy cy ny Ro dzin nej, Uni wer sy tet Me dycz ny w Po zna niu

Wstęp. Wy ka za no, iż po nad 50% pa cjen tów le czo nych z po wo du cho rób prze wle kłych, w tym oste opo ro zy, prze ry wate ra pię w cią gu pierw sze go ro ku jej sto so wa nia. Pro blem ten na ra sta z cza sem trwa nia ob ser wa cji. Stwier dzo no, iż 13%pa cjen tów z oste opo ro zą w ogó le nie roz po czy na le cze nia, a po nad 20% prze ry wa te ra pię w cią gu pierw szych 4 mie się cytrwa nia cho ro by. Wy ka za no, iż prze strze ga nie przez pa cjen tów wpro wa dzo nej te ra pii oste opo ro zy po pra wia gę stość mi ne -ral ną ko ści i zmniej sza ry zy ko zła mań.

Ce lem pra cy by ła oce na, w rocz nym ba da niu pro spek tyw nym, stop nia prze strze ga nia za le ceń te ra pii prze wle kłej pre -pa ra tem alen dro nian 70 przez pa cjent ki le czo ne z po wo du oste opo ro zy.

Ma te riał i Me to dy. Oce nie pod da no 153 pa cjent ki w wie ku od 48 do 89 lat z roz po zna ną oste opo ro zą le czo ne alen -dro nia nem 70mg, je den raz w ty go dniu, przez okres ro ku. Wzię to pod uwa gę czas trwa nia cho ro by, cią głość i sys te ma tycz -ność przyj mo wa nia le ków oraz przy czy nę prze rwa nia sto so wa ne go le cze nia.

150

Wy ni ki. Uła twie nie pa cjen to wi kon tak tu z le ka rzem, sta ły do stęp do le ku oraz czę ste wi zy ty w znacz ny spo sób po pra -wia ją sto so wa nie się pa cjen tów do za le ceń. Pod czas trwa nia ba da nia prze ste rze ga nie za sad te ra pii u wszyst kich uczest ni -czek ba da nia był wy so ki i łącz nie wy niósł 93,9%. Naj częst szą przy czy ną prze rwa nia le cze nia by ły ob ja wy nie po żą da nesto so wa ne go pre pa ra tu. Wiek oraz wy kształ ce nie nie mia ły wpły wu na prze strze ga nie te ra pii. Naj gor sze wy ni ki uzy ska now gru pie pa cjen tek le czo nych z po wo du oste opo ro zy dłu żej niż 5 lat, szcze gól nie w pod gru pie u któ rej włą czo no alen dro -nian 70 pierw szy raz lub pod ję to le cze nie po prze rwie.

Omó wie nie. Uzy ska ne wy ni ki wska zu ją na fakt lep sze go prze strze ga nia za le ceń le kar skich przez pa cjen tów le czo nychz po wo du oste opo ro zy w trak cie do bre go mo ni to ro wa nia i te ra pii pre pa ra tem co ty go dnio wym. Mo men ta mi kry tycz ny mide cy du ją cy mi o prze rwa niu le cze nia by ły ob ja wy ubocz ne zwią za ne z te ra pią.

Wnio ski. Nie wszy scy pa cjen ci le cze ni z po wo du oste opo ro zy kon ty nu ują za le co ne le cze nie. Im rza dziej po da wa nylek i lep sze mo ni to ro wa nie tym więk szy od se tek pa cjen tek kon ty nu ują cych te ra pię co po twier dzo no w prze pro wa dzo nymba da niu.

P34THE DE GREE OF COM PLIAN CE TO RE COM MEN DA TIONS OF CHRO NIC THE RA PY WITH ALEN DRO NA TE 70 IN PA TIENTS TRE ATED FOR OSTE OPO RO SIS

Se we ry nek E.1,2, Stuss M.1,2, Mał kow ski B.2, Ka rzew nik E.3 and re gio nal gro up of Scho la ris stu dy (Ta ba szew ska M., La so ta M., Kru piń ska G., Glą dal ska A.), Horst -Si kor ska W.4

1 De part ment of En do cri ne Di sor ders and Bo ne Me ta bo lism Me di cal Uni ver si ty of Łódź2 Out pa tient Cli nic of Oste opo ro sis in Łódź3 Out pa tient Cli nic of En do cri no lo gy in Piotr ków 4 Fa mi ly Me di ci ne De part ment, Uni ver si ty of Me di cal Scien ces, Po znań

In tro duc tion. It has be en shown that mo re than 50% of sub ject spe ople with chro nic di se ase, in c lu ding oste opo ro sis,di scon ti nue tre at ment du ring its first year. This pro blem in cre ases with the ti me of ob se rva tion. Ad di tio nal ly, it has be enob se rved that 13% of wo men, pre scri bed oral da ily alen dro na te, did not even start the tre at ment, whi le 20% of pa tients di scon ti nu ed the the ra py du ring the first 4 mon ths. Com pliant pa tients ha ve achie ved in cre ased bo ne mass den si ty with a si mul ta ne ous de cre ase of frac tu re risk.

The aim of this stu dy was to as sess the ad he ren ce to alen dro na te 70 over the pe riod of 12 mon ths in wo men with post -me no pau sal oste opo ro sis.

Ma te rial and Me thods. Ba sed on a pro spec ti ve stu dy of 153 pa tients, the com plian ce to and per si sten ce of alen dro -nate 70 the ra py wa se re as ses sed in post me no pau sal wo men, ob se rved du ring one year.

Re sults. Fa ci li ta tion of pa tient’s con tacts with phy si cian, con ti nu ous ac cess to pre scri bed me di ca tion and fre qu ent vi sits con si de ra bly im pro ve the pa tients” ad he ren ce to pre scri bed re com men da tions. Du ring the stu dy pe riod, the com plian -ce of all the stu dy par ti ci pants was high, amo un ting to to tal sco re of 93.9%. The most com mon re asons for in com plian ceto tre at ment we re ad ver se ef fects of ap plied agent. Ne ither the pa tients” age nor edu ca tion le vel had any ef fect on the ac tu al com plian ce le vel. The lo west com plian ce was fo und in the gro up of pa tients tre ated for oste opo ro sis lon ger than5 years, espe cial ly in the sub gro up whe re alen dro na te 70 was either in tro du ced for the first ti me or re ad mi ni ste red after di scon ti nu ation.

Conc lu sions. The re ce ived re sults sho wed that the bet ter ad he ren ce to of alen dro na te 70 the ra py co uld de pend ongood mo ni to ring and less fre qu en tra re do se re gi men. tre at ment sche du le

P35EF FECT OF ALEN DRO NA TE IN POST ME NO PAU SAL WO MEN WITH SYS TE MIC OSTE OPO RO SIS TRE AT MENT

Po vo ro zny uk V. V., Or lyk T. V., Dze ro vych N. I.In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ineUkra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

Ob jec ti ve. To eva lu ate the ef fect of alen dro nic acid 70 mg in tre at ment of sys te mic oste opo ro sis in post me no pau salwo men.

Ob ject. 15 wo men with sys te mic oste opo ro sis wi tho ut se ve re con cur rent pa tho lo gy, aged 50-80 years we re in spec ted:ave ra ge age – 66,3±2,5 years.

Me thods. Bo ne mi ne ral den si ty (BMD) was de fi ned with Du al -ener gy X -ray ab sorp tio me ter „Pro di gy” (GE Me di calsys tems). Exa mi na tion was per for med be fo re on set of tre at ment and after a three, six, ni ne and twe lve mon ths tre at mentco ur se. alen dro nic acid was ta ken in a do se of 70 mg per os on ce a we ek and 1 ta blet of Cal ce min -ad van ce (Cal cium – 500mg, Vit. D – 400 IU) 2 ti mes per day.

151

Re sults. BMD of spi ne si gni fi can tly in cre ased in com pa ri son with in de xes be fo re tre at ment after three (t=3,76;p=0,002), six (t=2,95; p=0,01), ni ne (t=3,05; p=0,01) and twe lve (t=3,95; p=0,007) mon ths. BMD of fe mur (to tal) si gni fi -can tly in cre ased in com pa ri son with in de xes be fo re tre at ment after ni ne mon ths (t=3,58; p=0,005). BMD of spi ne in cre -ased on 8,3% and BMD of fe mur (to tal) on 3,2% after twe lve mon ths. BMD of to tal bo dy si gni fi can tly in cre ased in com -pa ri son with in de xes be fo re tre at ment after ni ne mon ths (t=3,58; p=0,005).

Conc lu sions. It has be en de mon stra ted that alen dro nic acid tre at ment si gni fi can tly in cre ases BMD of spi ne and fe mur.

P36AMI NO ME TY LE NO BIS FOS FO NIA NY – NO WE KIE RUN KI BA DAŃ W LE CZE NIU OSTE OPO RO ZY

Dą brow ska E., Ka far ski P.Za kład Che mii Bio or ga nicz nej, Wy dział Che micz ny, Po li tech ni ka Wro cław skaWy brze że Wy spiań skie go 27, 50-370 Wro cław

Sło wa klu czo we: oste opo ro za, ami no me ty le no bis fos fo nia ny

Wstęp. Bis fos fo nia ny sta no wią wa żną kla są związ ków che micz nych, któ re zna la zły za sto so wa nie w le cze niu cho róbzwią za nych z upo śle dze niem me ta bo li zmu wap nia ta kich jak cho ro ba Pa ge ta, oste opo ro za, szpi czak, oste oli za po łą czo -na z hi per kal ce mią zło śli wą, prze rzu ty no wo two rów do ko ści, pier wot na nad czyn ność przy tar czyc po nie waż wy ka zu ją du -że po wi no wac two do wap nia i dla te go od kła da ją się w ko ściach. Już po nad 25 lat mi nę ło od kąd bis fos fo nia ny zo sta ły uży -te po raz pierw szy w le cze niu cho ro by Pa ge ta. Od te go cza su sta no wią naj wa żniej szą gru pę le ków an ty re sorp cyj nych. Ule -ga ją ad sorp cji na krysz ta łach hy drok sy apa ty tu, co jest po wo dem ich dłu gie go okre su pół tr wa nia w ko ściach. Nie opi sa nojed nak w związ ku z tym żad ne go dłu go trwa łe go, nie po żą da ne go efek tu Dzia ła nie bis fos fo nia nów po le ga na in hi bi cji syn -te ta zy pi ro fos fo ra ny far ne zy lu. Na po wierzch niach re sorp cyj nych bis fos fo nia ny ha mu ją czyn ność oste okla stów. Mi mo iżdo kład ny mo le ku lar ny me cha nizm dzia ła nia bis fos fo nia nów nie zo stał w peł ni po zna ny sa dzi się, ze bis fos fo nia ny mo gąbez po śred nio od dzia ły wać na doj rza łe oste okla sty ha mu jąc ich ak tyw ność re sorp cyj ną na sku tek za bu rzeń w ich ul tra struk -tu rze. Bis fos fo nia ny, od dzia łu jąc bez po śred nio na oste okla sty lub też po śred nio przez ha mo wa nie oste okla sto ge ne zy, nietyl ko ha mu ją re sorp cję tkan ki kost nej, lecz ta kże dzia ła jąc na oste obla sty mo gą po bu dzać ko ścio two rze nie przy spie sza jącapop to zę oste okla stów. Bis fos fo ni ny ha mu ja pro li fe ra cję i zmniej sza ją pro cent ob umie ra nia ko mó rek ma kro fa go wychw te stach in vi tro. Po ka za no, że efekt dzia ła nia ami no me ty le no bis fo fo nia nów na ko mór ki ma kro fa go we po le ga na in duk -cji apop to zy.

Cel pra cy. Kwa sy bis fos fo no we po dzie lo no na dwie du że kla sy – hy drok sy ami no bis fos fo nia ny i ami no me ty le no bis -fos fo nia ny. N-pod sta wio ne kwa sy bis fos fo no we wy ka zu ją sil ne wła ści wo ści an ty pa so żyt nicz ne, a ta kże po sia da ją wy so kąak tyw ność her bi cy do wą. Zna ny i sze ro ko sto so wa ny jest lek an ty oste opo ro tycz ny naj now szej ge ne ra cji na le żą cy do ami -no ety le no bis fos fo nia nów,- cy klo hep ty lo ami no bis fos fo nian, sko mer cja li zo wa ny ja ko in ka dro nian. Ce lem pra cy jest syn te -za no wych N-mo dy fi ko wa nych po chod nych kwa su ami no me ty le no bis fos fo no we go o ukie run ko wa nych wła ści wo ściach fi -zy ko che micz nych i ak tyw no ści bio lo gicz nej, ana lo gów in ka dro nia nu ja ko po ten cjal nych le ków prze ciw oste opo ro zie, a ta -kże ba da nia nad ak tyw no ścią cy to tok sycz ną bis fos fo nia nów oste ogen nych wo bec li nii my sich ko mó rek ma kro fa go po dob -nych (J774E). My sia li nia ma kro fa go po dob na J774 uży wa na do te stu jest sze ro ko sto so wa na li nią do zin ter pre to wa nia ak -tyw no ści bis fos fo nia nów.

Ma te riał. Struk tu ra prze strzen na łań cu cha bocz ne go R2 wy zna cza ko mór ko wy wpływ bis fos fo nia nów, i ich względ nąsku tecz ność ja ko in hi bi to rów re sorp cji ko ści. Dzia ła nie bis fos fo nia nów za le ży mię dzy in ny mi od ro dza ju rod ni kówprzy wę glu kwa su bis fos fo no we go, dłu go ści łań cu chów ali fa tycz nych oraz pod staw ni ków w łań cu chach bocz nych Ka żdybis fos fo nian po sia da swój wła sny pro fil ak tyw no ści, zde ter mi no wa ny przez in dy wi du al ne wła ści wo ści łań cu cha bocz ne -go. Re ak cja syn te zy amin me ty le no bis fos fo nia nów po le ga na trzy -skład ni ko wej re ak cji kon den sa cji po mię dzy ami ną I - lubII -rzę do wą, or tom rów cza nem trie ty lo wym i fos fo ry nem die ty lo wym. Re ak cja nie wy ma ga uży cia sil nie tok sycz nych re -agen tów. Su ro we es try ami no me ty le no bis fos fo nia nów pod da je się hy dro li zie kwa sem sol nym otrzy mu jąc od po wied niekwa sy ami no me ty le no bis fos fo no we. Ba da nia skry nin go we ak tyw no ści bis fos fo nia nów wy ko na no przy uży ciu te stu MTT,mie rzą ce go za ha mo wa nie pro li fe ra cji ko mó rek do ce lo wych w 72-go dzin nej ho dow li in vi tro. W ba da niach za sto so wa nomy sią ma kro fa go po dob ną li nie ko mór ko wą (J774E). Ja ko kon tro lę za sto so wa no in ka dro nian w ta kich sa mych stę że niachjak ba da ne związ ki. Wy ni ki do świad czeń w po sta ci ID50 (daw ka po wo du ją ca za ha mo wa nie pro li fe ra cji 50% po pu la cji ko -mó rek no wo two ro wych) oraz pro cen tu za ha mo wa nia pro li fe ra cji wy zna czo no dla ka żde go związ ku. War to ści IC50 wy zna -czo no na pod sta wie trzech nie za le żnych eks pe ry men tów.

Wnio ski. Zsyn te ty zo wa li śmy po nad sto ami no me ty le no bis fos fo nia nów o zró żni co wa nej struk tu rze i zba da li śmy ichak tyw ność an ty pro li fe ra cyj ną na my sich ma kro fa gach (li nia J774). W te ście MTT wy bra no związ ki o naj wy ższej ak tyw -no ści. Ak tyw ność wie lu jest wy ższa niż in ka dro nia nu sto so wa ne go ja ko zwią zek re fe ren cyj ny. Wie le ami no me ty le no bis -fos fo nia nów wy ka zy wa ło ak tyw ność zbli żo ną do in ka dro nia nu a, nie któ re nie wy ka zy wa ły ak tyw no ści nie zbęd nej do okre -śle nia war to ści ID50 w za sto so wa nych stę że niach. Obec nie trwa ją ba da nia wy bra nych bis fos fo nia nów na pro ces ko ścio -two rze nia u owiec.

152

P36AMI NO ME THY LE NE BI SPHO SPHO NA TES – A NEW DI REC TION OF STU DIES ON TRE AT MENT OF OSTE OPO RO SIS

Dą brow ska E., Ka far ski P.De part ment of Bio or ga nic Che mi stry, Fa cul ty of Che mi stry, Wroc law Uni ver si ty of Tech no lo gyWy brze ze Wy spian skie go 27, 50-370 Wroc law

Key words: oste opo ro sis, ami no me thy le ne bi spho spho na tes

In tro duc tion. Bi spho spho na tes are an im por tant class of drug mo le cu les, used to tre at oste opo ro sis, Pa get’s di se ase,and hy per cal ce mia due to ma li gnan cy be cau se they are po wer ful in hi bi tors of bo ne re sorp tion. Mo re than 25 years ha vepas sed sin ce bi spho spho na tes we re first used to tre at Pa get’s di se ase. Du ring this ti me, bi spho spho na tes ha ve be co me themost im por tant class of an ti re sorp ti ve drugs, not on ly for the tre at ment of Pa get’s di se ase, but al so for other di se ases thatin vo lve exces si ve oste oc last -me dia ted bo ne re sorp tion, such as tu mor -in du ced oste oly sis and hy per cal ce mia and oste opo -ro sis. They act by in hi bi ting the en zy me far ne syl di pho spha te syn tha se. De spi te this, the mo le cu lar mo de of the ir ac tion is stillnot cle ar. The re is sub stan tial evi den ce that BPs can ha ve a di rect ef fect on oste oc la sts by me cha ni sms that may le ad to oste -oc last cell de ath by apop to sis. BPs can al so in hi bit pro li fe ra tion and cau se cell de ath in ma cro pha ges in vi tro. There is shownthat the to xic ef fect of BPs on ma cro pha ges is al so due to the in duc tion of apop to tic, ra ther than ne cro tic, cell de ath.

Aim. A sub c lass of bi spho spho na tes, de ri va ti ves of ami no me thy le ne bi spho spho nic acid, has be en al so de scri bed toexhi bit pro mi sing an ti pa ra si tic and her bi ci dal ac ti vi ties. It is worth to no te that a re pre sen ta ti ve of the la test ge ne ra tion ofan tio ste opo ro tic drugs – cyc lo hep ty la mi no me thy le ne bi spho spho na te, di sco ve red in the ear ly 90-ies and com mer cia li zed asin ca dro na te, al so be longs to such mo di fied ami no me thy le ne bi spho spho nic acids. The aim of our stu dies is syn the sis theami no me thy le ne bi spho spho nic acids, ana logs of in ca dro na te, as po ten tial an tio ste opo ro sis drugs. The aim of this stu dies isthe pre se lec tion in vi tro of BPs in the mo del cell li ne to cho ose po tent com po unds. The mo use ma cro pha ge -li ke cell li neJ774 used in this stu dy is a co nve nient mo del to iden ti fy the ac ti vi ty of BPs.

Ma te rial and me thods. Al tho ugh the struc tu re of the R2 si de cha in is the ma jor de ter mi nant of an ti re sorp ti ve po ten -cy, both pho spho na te gro ups are al so re qu ired for the drugs to be ac ti ve. The sim plest pro ce du re for pre pa ra tion of ami no -me thy le ne bi spho spho na tes re lays on three -com po nent re ac tion be twe en pri ma ry or se con da ry ami ne, trie thyl or tho for ma -te and die thyl pho sphi te, fol lo wed by acid hy dro ly sis. The in vi tro cy to to xic ef fect of all agents was exa mi ned after 72-hours of expo su re of the cul tu red cells to va ry ing con cen tra tions of the te sted com po unds, using the MTT as say. The invitro re sults we re pre sen ted in terms of in hi bi to ry con cen tra tion 50% (IC50) va lu es. The IC50 is the con cen tra tion of testedagent, which in hi bits the pro li fe ra tion of 50% of the can cer cell po pu la tion. Ave ra ge IC50 va lu es for each pre pa ra tion werecal cu la ted using da ta from three in de pen dent expe ri ments.

Conc lu sions. We syn the si zed abo ve hun dred ami no me thy le ne bi spho spho na tes with struc tu ral va rie ty and te sted the iran ti pro li fe ra ti ve ac ti vi ty on the mo use ma cro pha ges cell li ne J774. We cho ose the most po tent com po unds se lec ted in thisexa mi na tion. Its ac ti vi ty is hi gher that that of re fe ren tial com po und in ca dro na te. So me com po unds ha ve the best pro fi le ofac ti vi ty (in hi bi tion of pro li fe ra tion ob se rved in do se -de pen dent man ner). The re are al so ma ny com po unds with si mi lar acti -vi ty to that of in ca dro nian Now we are te sting the most ac ti ve com po unds in vi vo.

P37COR TI CO STE RO IDS THE RA PY IN PA TIENTS WITH RHEU MA TO ID AR TH RI TIS

Mi le no vic N.1, Po po vic B.2, Va sic B.1

1 Spe cial Ho spi tal for Rheu ma to lo gy Di se ase, No vi Sad, Ser bia 2 Fa cul ty of Me di ci ne, Uni ver si ty of No vi Sad, Ser bia

Key words: rheu ma to id ar th ri tis, gli ko cor ti co ides, the ra py out co me

In tro duc tion. Rheu ma to id ar th ri tis (RA) as au to im mu ne, in flam ma to ry ar th ro pa thy re qu ired spe ci fic tre at ment whichin c lu des usa ge of gli ko cor ti co ides (GC).

Aim. The aim of stu dy was to eva lu ate ef fect of GC the ra py in pa tients with RA.Ma te rial and me thods. We exa mi ned 250 pa tients 57.26 years old (± 9.34 years), 77.67% was fe ma le pa tient, who

suf fe red from RA 8.39 years (1-39 years), in 89.32% was RF po si ti ve RA. Re sults. Pa tients used in 95.15% non -flu ori des GC. Pre do mi na te form was oral ap pli ca tion 57.29% (pred ni so ne

41.75% and me tilp tred ni so lon 15.54%), but in 33.98 was in tra mu scu lar ap pli ca tion of me til pred ni so lon -ace tat. On ly 3.88%pa tients to ok com bi na tion. Sta ge or RA chan ges was clas si fied with Ste in -Broc ker`s cri te ria and we fo und that 45.63% ofour pa tients we re in Gra de 3 ana to mi cal clas si fi ca tion but 58.25% we re in Gra de 2 func tio nal clas si fi ca tion, but bet te ring

153

func tio nal ca pa ci ty sta ti sti cal ly si gni fi cant cor re la ted (r=0.2227, p=0.024) was GC ap pli ca tion. Mor ning stif f ness lon gerthan 60 mi nu tes had 54.37%. Se rio us ad ver se ef fect was not evi den ced.

Conc lu sion. We can conc lu de that ap pli ca tion of cor ti co ste ro ids in tre at ment RA can be sa fe and be ne fi cial for pa tient.

P38OCE NA STA NU KOŚĆ CA U KO BIET Z REU MA TO IDAL NYM ZA PA LE NIEM STA WÓW

Ro ki ta G. M.1, Plu skie wicz W.2, Ha la ba Z. P.3, Pys sa J.4

1 Po rad nia Le cze nia Oste opo ro zy, ul. Szkot nik 1, 33-100 Tar nów2 Ka te dra i Kli ni ka Cho rób We wnętrz nych, Dia be to lo gii i Ne fro lo gii, Za kład Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, Za brze, Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny w Ka to wi cach

3 Szpi tal Spe cja li stycz ny, By tom4 Wy dział Ener ge ty ki i Pa liw, Aka de mia Gór ni czo -Hut ni cza, Kra ków

Sło wa klu czo we: RZS, gę stość mi ne ral na ko ści, ilo ścio wa me to da ul tra dźwię ko wa, wskaź nik me ta kar pal ny, oste opo ro za

Za ło że nia i cel pra cy. Wstęp nym za ło że niem pra cy by ła te za, że RZS wpły wa ne ga tyw nie na stan szkie le tu. Ce lempra cy by ła oce na wy ni ków ba dań szkie le tu wy ko na nych ró żny mi me to da mi: den sy to me trycz ną, ra dio lo gicz ną i ul tra dźwię -ko wą u ko biet cho rych z RZS w po rów na niu do ana lo gicz nych ba dań ko biet zdro wych.

Ma te riał kli nicz ny. Ba da nia mi ob ję to 104 ko bie ty, w tym 62 ko bie ty cho re z RZS z roz po zna niem we dług kry te riówACR z 1987 ro ku. Śred ni wiek ko biet cho rych z RZS wy no sił śr. 56,5 ± 9,9 lat, czas trwa nia cho ro by wy no sił 167,8± 126,1. 21 ko biet (34%) by ło w II okre sie cho ro by wg Ste in broc ke ra z umiar ko wa ną ak tyw no ścią pro ce su za pal ne go. Ak -tyw ność cho ro by oce nia no wg DAS 28. Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 42 ochot nicz ki z wy klu czo nym RZS oraz in ny mi cho -ro ba mi lub/i te ra pią wpły wa ją cą na me ta bo lizm ko ści. Śred ni wiek ko biet w gru pie kon tro l nej wy no sił 54,2 ± 5,1 lat.

Me to dy. Stan zdro wia oce nia no na po sta wie an kiet, kwe stio na riu sza oce ny zdro wia HAQ, ba dań la bo ra to ryj nych, ra -dio lo gicz nych, ul tra dźwię ko wych i den sy to me trycz nych. Po mia ry gę sto ści mi ne ral nej ko ści do ty czy ły: krę go słu pa L1 -L4,bli ższe go od cin ka ko ści udo wej (szyj ka oraz ca łe bio dro), dal sze go od cin ka ko ści przed ra mie nia w 1/3 dłu go ści. Po mia ryilo ścio wą me to dą ul tra dźwię ko wą (QUS) do ty czy ły: na sad dy stal nych pa licz ków prok sy mal nych (po miar Ad -SoS) orazko ści pię to wej (SOS, BUA, SI). Zdję cia ra dio lo gicz ne dło ni i stóp cho rych ko biet po słu ży ły do okre śle nia stop nia za awan -so wa nia cho ro by wg kry te riów Ste in broc ke ra. Wskaź nik Bar net ta i Nor di na (me ta car pal in dex) słu żył do oce ny na si le niaoste opo ro zy.

Wy ni ki. Wszyst kie war to ści wy ni ków po mia rów den sy to me trycz nych, ul tra dźwię ko wych oraz war tość wskaź ni ka me -ta kar pal ne go by ły istot nie ni ższe u ko biet cho rych z RZS wzglę dem wy ni ków w gru pie kon tro l nej, za rów no w ca łej gru -pie, pod gru pie ko biet mie siącz ku ją cych i w pod gru pie ko biet po me no pau zie (p<0,0001).

Wnio ski. Uzy ska ne wy ni ki wy ka zu ją po wa żne za bu rze nia sta nu szkie le tu u ko biet z RZS. Wszyst kie wy ko na ne ba da -nia szkie le tu w po rów ny wal ny spo sób by ły zdol ne do wy kry wa nia tych za bu rzeń, co ma istot ne zna cze nie prak tycz ne. Du -ża czę stość wy stę po wa nia ni skich wy ni ków den sy to me trycz nych sta no wi in for ma cję, że cho re z RZS po win ny być ru ty -no wo pod da wa ne ba da niom dia gno stycz nym w kie run ku oste opo ro zy, a w przy pad ku stwier dze nia od chy leń od sta nu pra -wi dło we go na le ży sto so wać le cze nie w kie run ku oste opo ro zy.

P38THE AS SES SMENT OF BO NE STA TUS IN WO MEN WITH RHEU MA TO ID AR TH RI TIS

Ro ki ta G. M.1, Plu skie wicz W.2, Ha la ba Z. P.3, Pys sa J.4

1 Out pa tient Oste opo ro tic Cli nic, ul. Szkot nik 1, 33-100 Tar nów, Po land 2 Dept. and Cha ir of In ter nal Di se ases, Dia be to lo gy and Ne ph ro lo gy, Me ta bo lic Bo ne Di se ases Unit, Me di cal Uni ver si ty of Si le sia, Ka to wi ce

3 Spe cia li stic Ho spi tal, By tom4 Fa cul ty of Ener gy and Fu els, AGH Uni ver si ty of Scien ce and Tech no lo gy, Kra kow

Key words: rheu ma to id ar th ri tis, bo ne mi ne ral den si ty, qu an ti ta ti ve ul tra so und, me ta car pal in dex, oste opo ro sis

Ob jec ti ve and aim of the stu dy. We as su med that rheu ma to id ar th ri tis ne ga ti ve ly in flu en ce bo ne sta tus. The aim ofthe stu dy was to as sess ske le tal with the use of bo ne den si ty me asu re ments, qu an ti ta ti ve ul tra so und, ra dio gra phy in wo menwith rheu ma to id ar th ri tis in com pa ri son to he al thy con trols.

Ma te rial. 62 wo men with rheu ma to id ar th ri tis re co gni zed ac cor ding to ACR re com men da tions from 1987 y. and 42heal thy con trols (me an age 54,2± 5,1 years) we re stu died. Me an age of pa tients was 56,5 ± 9,9 years, and di se ase du ra tionwas 167,8±126,1 mon ths. 21 (34%) wo men we re in II sta ge of rheu ma to id ar th ri tis ac cor ding to Ste in broc ker sta ges. Dise ase ac ti vi ty was as ses sed using DAS 28.

154

Me thods. We col lec ted da ta in qu estion na ire HAQ, and la bo ra to ry, ra dio lo gy, den si to me tric and ul tra so und va ria blesme asu re ments we re do ne. BMD me asu re ments in c lu ded spi ne, hip and fo re arm shaft, qu an ti ta ti ve ul tra so und me asu re -ments we re per for med in cal ca neus and hand pha lan ges, hand and fe et ra dio gra phy al lo wed for es ti ma tion of di se ase ac ti -vi ty, and me ta car pal Bar nett and Nor din in dex was cal cu la ted for se cond me ta car pal bo ne.

Re sults. All me asu red pa ra me ters we re si gni fi can tly lo wer in pa tients in com pa ri son to con trols in who le gro up, pre -and post me no pau sal wo men (p<0,0001).

Conc lu sion. In wo men with rheu ma to id ar th ri tis ske le tal sta tus was se rio usly af fec ted. All me asu re ments per for medcom pa ra bly express chan ges of bo ne sta tus. The re fo re, pa tients with rheu ma to id ar th ri tis ought to be ro uti ne ly scre ened to -wards oste opo ro sis, and ade qu ate ma na ge ment sho uld be used.

P39WPŁYW STAN DAR DO WO STO SO WA NE GO ME TO TREK SA TU I KOR TY KO STE RO IDÓW NA WY STĘ PO WA NIE ZŁA MAŃ U KO BIET CHO RYCH NA REU MA TO IDAL NE ZA PA LE NIE STA WÓW(RZS)

Lesz czyń ski P.Od dział Reu ma to lo gii i Oste opo ro zy Szpi tal im. J. Stru sia w Po zna niuZa kład Reu ma to lo gii i Im mu no lo gii Kli nicz nej, Ka te dra Im mu no lo gii Kli nicz nej Uni wer sy tet Me dycz ny im. Ka ro la Mar cin kow skie go w Po zna niu

Sło wa klu czo we: me to trek sat, ste ry dy, RZS, zła ma nia

Cel pra cy. Oce na wpły wu stan dar do we go sto so wa nia me to trek sa tu (MTX) i kor ty ko ste ro idów (KS) na wy stę po wa nieoste opo ro tycz nych zła mań trzo nów krę go wych oraz zła mań po za krę go wych w gru pie ko biet cho rych RZS.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 133 ko bie ty cho re na RZS roz po zna ne zgod nie z kry te ria mi ACR. Śred ni wiekcho rych wy no sił 50.3 ± 13.1 lat na to miast czas trwa nia cho ro by wy no sił 7,6 ± 6,8 lat. Cho rzy by li le cze ni prze wle kłe KSoraz MTX od po wied nio: 4,0 ± 3,0 lat w śred niej do bo wej daw ce 7,7 ± 2,4 mg na do bę i 4,3 ± 3,4 lat w śred niej ty go dnio -wej daw ce 12,6 ± 2,8 mg na ty dzień. Gru pę kon tro l ną od po wied nią do płci i wie ku sta no wi ło 141 ko biet. Zła ma nia trzo -nów krę go wych oce nio no me to dą au to ma tycz nej mor fo me trii VFA (ang. Ver te bral Frac tu re As ses sment) przy uży ciu apa -ra tu Lu nar Pro di gy Ad van ce (GE, Ma di son, WI, USA) z opro gra mo wa niem en Co re na to miast zła ma nia po za krę go wewyko rzy stu jąc wni kli wą an kie tę per so nal ną oraz do ku men ta cję me dycz ną pa cjen tów.

Wy ni ki. W gru pie (n=93) sto su ją cych prze wle kle za rów no KS jak i MTX stwier dzo no 19 (20,4%) zła mań trzo nówkręgo wych i 15 (16,1%) zła mań po za krę go wych na to miast ja kie kol wiek zła ma nie wy ka za no u 34 osób (36,6%); od po -wied nio p=0,012, p=0,006, p=0,041 po mię dzy gru pa mi. W gru pie cho rych sto su ją cych KS (n=107) ja kie kol wiek zła ma nieob ser wo wa no u 40 osób (37,4%), a w gru pie nie sto su ją cej (n=26) je dy nie u 4 osób (15,4%) p=0,032. W przy pad ku sto so -wa nia MTX od po wied nio wy ka za no obec ność ja kie go kol wiek zła ma nia u 21 osób (19,6%) i u 16 (61,5%) osób nie sto su -ją cych MTX (p=0,000).

Wnio ski. Stan dar do we sto so wa nie śred nich da wek me to trek sa tu i ma łych da wek kor ty ko ste ro idów mo że mieć istot nywpływ na ry zy ko wy stą pie nia ja kie go kol wiek zła ma nia oste opo ro tycz ne go w sto sun ko wo mło dej gru pie ko biet cho rychna RZS.

P39IN FLU EN CE OF STAN DARD ME THO TRE XA TE AND COR TI CO STE RO IDS USE ON FRAC TU RE RISK IN FE MA LE RHEU MA TO ID AR TH RI TIS PA TIENTS.

Lesz czyń ski P.De part ment of Rheu ma to lo gy and Oste opo ro sis, Szpi tal im. J. Stru sia, Po znań, Po landDe part ment of Rheu ma to lo gy and Cli ni cal Im mu no lo gy, Uni ver si ty Scho ol of Me di cal Scien ces, Po znań, Po land

Key words: me to tre xa te, cor ti co ste ro ids, RA, frac tu res

Ob jec ti ve. To ana ly ze in flu en ce of stan dard me tho tre xa te and cor ti co ste ro ids use on frac tu re risk in fe ma le rheu ma toidar th ri tis pa tients.

Pa tients and me thods. Stu dy was car ried out in 133 fe ma le RA pa tients who we re dia gno sed ac cor ding ACR cri te ria.Ave ra ge age was 50.3 ± 13.1 years and di se ase du ra tion was 7,6 ± 6,8 years. All pa tients we re on chro nic cor ti co ste ro idsand on me tho tre xa te; re spec ti ve ly 4,0 ± 3,0 years and 4,3 ± 3,4 years. Ave ra ge do ses we re re spec ti ve ly 7,7 ± 2,4 mg pred -ni so ne da ily and 12,6 ± 2,8 mg me tho tre xa te we ekly. The con trol gro up con si sts of 141 he al thy wo men. Ver te bral frac tu -res we re dia gno sed by au to ma tic mor pho me try with den si to me tric me thod VFA (Ver te bral Frac tu re As ses sment) using

155

Lunar Pro di gy Ad van ce (GE, Ma di son, WI, USA) den si to me ter with en Co re so ftwa re. Non -ver te bral frac tu res we re de tect -ed using spe cial qu estion na ire and other me di cal do cu men ta tion.

Re sults. In the stu dy gro up of 93 RA fe ma le pa tients who we re on chro nic cor ti co ste ro ids and on chro nic me tho tre -xate 19 (20,4%) pa tients with ver te bral frac tu res and 15 (16,1%) pa tients with non -ver te bral frac tu res we re fo un ded. Anyfrac tu res we re de tec ted in the gro up of 34 (36,6%) pa tients (p=0,012, p=0,006, p=0,041 re spec ti ve ly be twe en gro ups). Inthe gro up on chro nic cor ti co ste ro ids (n=107) any frac tu res we re ob se rved in 40 (37,4%) pa tients and in the gro up (n=26)wi tho ut cor ti co ste ro ids on ly in 4 (15,4%) pa tients; p=0,032. In pa tients on chro nic me tho tre xa te use any frac tu res whe refo und in 21 (19,6%) as com pa re to ne ver use in 16 (61,5%); p=0,000.

Conc lu sions. Stan dard chro nic me tho tre xa te use me dium we ekly do se and stan dard chro nic cor ti co ste ro ids use in lowdo se may ha ve an in flu en ce on any oste opo ro tic frac tu res in qu ite young fe ma le RA pa tients.

P40EF FEC TI VE NESS OF TWO RE GI MES OF GLU CO SA MI NE AND CHON DRO ITIN FOR TRE AT MENT OF PA IN SYN DRO ME IN PA TIENT WITH KNEE OSTE OAR TH RI TIS

Po vo ro zny uk V. V., Gry go ry eva N. V.In sti tu te of Ge ron to lo gy AMS Ukra ineUkra inian Scien ti fic -Me di cal Cen tre for the Pro blems of Oste opo ro sis, Ky iv, Ukra ine

The re se arch was aimed at eva lu ating the ef fec ti ve ness of two re gi mes (con ti nu ous and in ter rup ted) of The ra flex (500mg glu co sa mi ne hy dro chlo ri de, 400 mg chon dro itin sul pha te) in pa tients with knee oste oar th ri tis. Out co mes eva lu atedwere pa in, me asu res of per for man ce (func tion, ac ti vi ty of da ily li ving, di sa bi li ty), em ploy ment sta tus, ran ge of mo tion, andpa tient sa tis fac tion/pa tient glo bal per ce ived ef fects.

Ma te rials and me thods. The first gro up in c lu ded 50 pa tients (aged 64.5±1.1 years) with knee oste oar th ri tis (II sta ge,Kel l gren -Law ren ce’s clas si fi ca tion), who to ok the drug in con ti nu ous re gi me du ring 9 mon ths. The se cond gro up in c lu d -ed 50 pa tients with the sa me dia gno sis (aged 64.6±1.0 years), who to ok The ra flex twi ce du ring 3 mon ths with 3 mon thsin ter rup tion. We exa mi ned the pa tients be fo re the tre at ment and after 1, 3, 6, 9 and 12 mon ths. Me thods of stu dy: Mc -Gillqu estion na ire, vi su al -ana lo gi cal sca le (VAS), Le qu en’s in dex, WO MAC, Eu ro Qol -5D, 15-m. test, 6-min. test.

Re sults. After three mon ths of The ra flex’s tre at ment it was ob se rved a re lia ble de cre ase of pa in syn dro me in bothgroups by WO MAC, de cre ase of con stra int in mo ve ments, im pro ve ment of in dex of eve ry day ac ti vi ty, VAS, 15-m. test.Exa mi na tion of pa tients du ring 6, 9 and 12 mon ths show the ef fec ti ve ness of both re gi mes of the the ra py. In ten si ty of painsyn dro me and func tio nal ac ti vi ty didn’t dif fer be twe en the gro ups.

Conc lu sion. Du ring 1-year pe riod two re gi mes of The ra flex it was es ta bli shed ef fec ti ve de cre ase of in ten si ty of the painsyn dro me and im pro ve ment of eve ry day ac ti vi ty in pa tients with knee oste oar th ri tis. The anal ge sic ef fect after ta king The -ra flex be co mes no ti ce able after three mon ths and qu ali ty of li fe si gni fi can tly im pro ved in pa tients of both gro ups.

P41IN FLU EN CE OF AMO UNT OF MU SC LE ON QU ALI TY OF LI FE IN PA TIENTS WITH KNEE OSTE OAR TH RI TIS

Mi le no vic N.1, Po po vic B.2, Sa vic K.3

1 Spe cial Ho spi tal for Rheu ma to lo gic Di se ases, Fa cul ty of Me di ci ne, Uni ver si ty of No vi Sad, Ser bia 2 Fa cul ty of Me di ci ne, Uni ver si ty of No vi Sad, Ser bia3 Cli nic of Child Ha bi li ta tion and Re ha bi li ta tion, In sti tu te for Child and Youth He ath Ca re of Vo jvo di na, Ser bia

Key words: oste oar th ri tis knee, qu ali ty of li fe, mu sc les

Ob jec ti ves. One of com mon no nin flam ma to ry de ge ne ra ti ve di se ase is knee oste oar th ri tis (KOA). Chro nic le cha rac terof di se ase, pro lon ged pa in epi so de, re duc tion of da ily ac ti vi ties can in flu en ced on qu ali ty of li fe. The aim of the stu dy wasto es ta blish how amo unt of mu sc les can in flu en ce on qu ali ty of he alth in pa tients with KOA.

Me thods. We exa mi ned 100 pa tients (30 ma le and 70 fe ma le), age 40-80, with the dia gno sis of KOA. The mu sc le mass(MM) was ana ly zed from bo dy com po si tion by Ta ni ta BC 540 In ner scan Bo dy Com po si tion Mo ni tor. Pa tients ful fil led Eu -ro Qol 5D.

Re sults. Ave ra ge MM was 49.36 kg (SD 8.41kg) with sta ti sti cal si gni fi cant dif fe ren ce (t=5.817; p<0.0001) be twe engen der which in di ca te si gni fi cant hi gher MM for ma le 62.68kg (SD 6.61kg) than for fe ma le 46.47kg (SD 5.45kg). Pa tientseva lu ated the ir sta te of he alth on 54.93 (SD 19.56), wi tho ut sta ti sti cal si gni fi cant dif fe ren ce be twe en gen der (t=0.488;p=0.629), al tho ugh fe ma le pa tient eva lu ated bet ter (55.78 vs. 51.00). Items ana ly zes in di ca ted that in the first di men sion:mo bi li ty -95% of pa tients had so me wal king pro blems, in the se cond di men sion: self ca re – 64.3% of pa tients had so me

156

pro blem with self ca re, in the third di men sion: usu al ac ti vi ty – 89.3% of pa tients had so me pro blem with per for ming the irusual ac ti vi ty, in the fo urth di men sion: pa in/di scom fort 89.3% of pa tients had mo de ra te pa in and di scom fort and in the fi fth di men sion: anxie ty/de pres sion 89.3% of pa tients had mo de ra te anxie ty and de pres sion. We fo und sta ti sti cal si gni fi -cant cor re la tion be twe en MM and se cond di men sion (r=-0.389; p=0.042) and MM and the fi fth di men sion (r=-0.550;p=0.002) which in di ca ted that in cre ase of MM co uld re du ce pro blem with self ca re and le vel of anxie ty and de pres sion.

Conc lu sions. Amo unt of mu sc le can in flu en ce on bet te ring qu ali ty of li fe in pa tient with KOA. Cau se of that we sug -ge sted to edu ca ted pa tient with KOA for da ily ac ti ve exer ci se in aim to im pro ve sta te of he alth.

P43ZA CHO WA NIE WY BRA NYCH BIO CHE MICZ NYCH MAR KE RÓW ME TA BO LIZ MU KOST NE GO U NIE MOW LĄT Z OB JA WA MI KLI NICZ NY MI DO TYC ZĄ CY MI TKAN KI KOST NEJ, W ZA LE ŻNO ŚCIOD STĘ ŻE NIA 25 (OH) D W SU RO WI CY

Wój cik -Skie ru cha E.1, Fur ma ga -Ja błoń ska W.1, Ku lik -Rech ber ger B.2

1 Kli ni ka Pa to lo gii No wo rod ków i Nie mow ląt 2 Za kład Pro pe deu ty ki Pe dia trii, Uni wer sy tet Me dycz ny w Lu bli nie

Sło wa klu czo we: nie mow lę ta, 25 (OH) D, mar ke ry me ta bo li zmu kost ne go

Ce lem pra cy by ła oce na za le żno ści po mię dzy stę że niem 25 (OH) D, trak to wa nym ja ko opty mal ny wskaź nik za so bówustro jo wych wi ta mi ny D, a wy bra ny mi bio che micz ny mi mar ke ra mi ko ścio two rze nia i re sorp cji tkan ki kost nej u nie mow -ląt z ob ja wa mi kli nicz ny mi za bu rzeń tkan ki kost nej.

Ba da nia mi ob ję to 55 nie mow ląt ho spi ta li zo wa nych w Kli ni ce Pa to lo gii No wo rod ków i Nie mow ląt Uni wer sy te tuMedycz ne go w Lu bli nie w la tach 2007-2008, u któ rych na pod sta wie wy wia du, ba da nia kli nicz ne go oraz ozna czeń bio -che micz nych (stę że nie wap nia, fos fo ru, fos fa ta zy al ka licz nej, pa ra hor mo nu i 25 (OH) D w su ro wi cy krwi oraz wskaź ni kawap nio wo -kre aty ni no we go w dru giej por cji mo czu) roz po zna no krzy wi cę nie do bo ro wą, przedaw ko wa nie wi ta mi ny D lubnad wra żli wość na wi ta mi nę D. Wśród ba da nych nie mow ląt wy od ręb nio no trzy gru py, ja ko kry te rium po dzia łu przy ję to po -ziom 25 (OH) D. Gru pę 1 sta no wi ły dzie ci, u któ rych stę że nie 25 (OH) D w su ro wi cy wy no si ło po ni żej 30 ng/mL, gru pę 2two rzy ły nie mow lę ta, u któ rych stę że nie 25 (OH) D wy no si ło od 30 ng/mL do 80 ng/mL. W gru pie 3 stę że nie 25 (OH) Dwy no si ło po nad 80 ng/mL. W su ro wi cy ba da nych dzie ci, za po mo cą me to dy ELI SA, ozna cza no stę że nie mar ke rów me ta -bo li zmu kost ne go: oste opro te ge ry ny (OPG – pmol/L), RANKL – pmol/L, C -koń co we go usie cio wa ne go te lo pep ty du łań -cu cha al fa ko la ge nu ty pu I (Cros sLaps, CTX – ng/mL) i C -koń co we go pro pep ty du pro ko la ge nu ty pu I (CICP – ng/mL).Pro to kół ba dań zo stał za ak cep to wa ny przez Ko mi sję Bio etycz ną Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Lu bli nie.

Wy ni ki ba dań opra co wa no sta ty stycz nie (ANO VA) za po mo cą pro gra mu Sta ti sti ca 6.0 PL po uprzed nim spraw dze niunor mal no ści roz kła du ba da nych cech. P < 0,05 uzna no za sta ty stycz nie istot ne.

Na pod sta wie wy ni ków prze pro wa dzo nych ba dań nie stwier dzo no sta ty stycz nie istot nych ró żnic w stę że niu ozna cza -nych mar ke rów me ta bo li zmu kost ne go w trzech gru pach ba da nych dzie ci (p<0,05). Mi mo bra ku istot no ści sta ty stycz nej,stwier dzo no wy raź nie wy ższe śred nie stę że nie in hi bi to ra re sorp cji ko ści ja kim jest OPG (4,428 ± 2,44 pmol/L) w gru piedzie ci u któ rych stę że nie 25 (OH) D wy no si ło od 31 do 80 ng/mL (gru pa 2), w po rów na niu z gru pą 1 i 3. Po dob nie śred -nie stę że nie CICP – mar ke ra ko ścio twó rze nia – w gru pie 2 (1729,425 ± 684 ng/mL) by ło wy ższe w po rów na niu z war to -ścia mi ozna czo ny mi w gru pach 1 i 3.

Wnio ski. 1. Na pod sta wie prze pro wa dzo nych ba dań nie stwier dzo no ró żnic w stę że niu wy kład ni ków me ta bo li zmukost ne go w za le żno ści od stę że nia 25 (OH) D wsu ro wi cy ba da nych nie mow ląt. 2. Wy ni ki ba dań wska zu ją że stę że nie 25(OH) D nie od zwier cie dla pro ce sów ko ścio two rze nia i re sorp cji tkan ki kost nej u nie mow ląt. 3. Oce na me ta bo lizm kost ne -go u nie mow ląt zdro wych i cho rych wy ma ga dal szych szcze gó ło wych ba dań

157

P43CON CEN TRA TION OF SE LEC TED BIO CHE MI CAL BO NE ME TA BO LISM MAR KERS IN IN FANTS WITH CLI NI CAL SYMP TOMS OF BO NE TIS SUE DI SOR DERS TO 25 (OH) D LE VELS

Wój cik -Skie ru cha E.1, Fur ma ga -Ja błoń ska W.1, Ku lik -Rech ber ger B.2

1 De part ment of Neo na tes” and In fants” Pa tho lo gy2 De part ment of Pa edia tric Pro pe deu ticsMe di cal Uni ver si ty in Lu blin, Po landChodź ki 2, 20-091 Lu blin, Po land

Key words: in fants, 25 (OH) D, bo ne me ta bo lism mar kers

The aim of the stu dy was to eva lu ate the re la tion ship be twe en con cen tra tion of 25 (OH) D, re gar ded as the bestfunctio nal in di ca tor of vi ta min D sta tus, and se lec ted bio che mi cal mar kers of bo ne for ma tion and re sorp tion in in fants withcli ni cal si gns of bo ne tis sue di sor ders. The stu dy in c lu ded 55 in fants ho spi ta li zed in the De part ment of Neo na tes” and In -fants” Pa tho lo gy in Lu blin in years 2007–2008 in which, on the ba se of me di cal hi sto ry, cli ni cal exa mi na tion and se lec tedbio che mi cal te sts (cal cium, pho spho rus, to tal al ka li ne pho spha ta se, pa ra thor mo ne and 25 (OH) D se rum con cen tra tions andthe uri na ry cal cium -cre ati ni ne ra tios in spot uri ne sam ples), vi ta min D de fi cien cy ra chi tis, vi ta min D over do ses or hy per -sen si ti vi ty to vi ta min D we re dia gno sed. The exa mi ned in fants we re se pa ra ted in to three gro ups ac cor ding to 25 (OH) Dle vels. In fants in the 1 gro up had se rum 25 (OH) D con cen tra tions be low 30 ng/mL, in 2 gro up se rum 25 (OH) D le vel ran -ged from 31 to 80 ng/mL. In the 3 gro up se rum 25 (OH) D con cen tra tions was mo re than 80 ng/mL. The fol lo wing bo neme ta bo lism mar kers, using ELI SA me thod, we re de ter mi ned in se rum of exa mi ned in fants: oste opro te ge rin (OPG– pmol/L), RANKL – pmol/L, C -ter mi nal cross -lin ked te lo pep ti de of ty pe I col la gen (Cros sLaps, CTX – ng/mL) and C -ter mi nal pro pep ti de of ty pe I col la gen (CICP – ng/mL). The stu dy pro to col was ap pro ved by the Bio ethics Com mis sionof Me di cal Uni ver si ty in Lu blin.

The re se arch re sults we re sta ti sti cal ly de ve lo ped (ANO VA) using Sta ti sti ca 6.0 PL after chec king nor ma li ty of the di -stri bu tion of the test. P <0.05 was con si de red sta ti sti cal ly si gni fi cant.

Ba sed on the re sults of this stu dy, the re we re no sta ti sti cal ly si gni fi cant dif fe ren ces in the con cen tra tion of bo ne me ta -bo lism mar kers in three gro ups of te sted in fants (p <0.05). De spi te the lack of sta ti sti cal si gni fi can ce, the re se arch re ve aledcle ar ly hi gher me an con cen tra tions of bo ne re sorp tion in hi bi tor such as OPG (4.428 ± 2.44 pmol / L) in the gro up of in fants in whom the con cen tra tion of 25 (OH) D ran ged from 31 to 80 ng/mL (gro up 2), com pa red with gro up 1 and 3. Si mi lar ly, the ave ra ge con cen tra tion of CICP – a mar ker of bo ne for ma tion – in gro up 2 (1729.425 ± 684 ng/mL) we re

hi gher com pa red with the va lu es mar ked in gro ups 1 and 3.Conc lu sions. 1. Ba sed on the con duc ted stu dies, the re we re no dif fe ren ces in the con cen tra tions of bo ne me ta bo lism

mar kers, de pen ding on the con cen tra tion of 25 (OH) D in se rum of te sted in fants. 2. Test re sults in di ca te that the con cen -tra tion of 25 (OH) D do es not re flect the pro ces ses of for ma tion and re sorp tion of bo ne tis sue in in fants. 3. Eva lu ation ofbo ne me ta bo lism in he al thy and sick in fants re qu ires fur ther de ta iled stu dy

P44NA WRA CA JĄ CE ZŁA MA NIA KO ŚCI U DZIE CI W RE GIO NIE ŁÓDZ KIM – PO SZU KI WA NIE UWA RUN KO WAŃ ŚRO DO WI SKO WYCH

Ru siń ska A., Mi cha łus I., Go lec J., Ku liń ska -Szu kal ska K., Pro chow ska A. M., Chleb na -So kół D.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści I Ka te dry Pe dia trii UM w Ło dzi

Sło wa klu czo we: zła ma nia ko ści, dzie ci, czyn ni ki śro do wi sko we

Ce lem ni niej szej pra cy jest ana li za związ ku wy bra nych czyn ni ków śro do wi sko wych z wy stę po wa niem zła mań u dzie ci.Ma te riał i me to dy ka. Ba da nia mi ob ję to 112 dzie ci w wie ku 5-17 lat, w tym 81 pa cjen tów z wie lo krot ny mi zła ma nia -

mi ko ści w wy wia dzie oraz 31 dzie ci uzna nych za zdro we, któ re sta no wi ły gru pę po rów naw czą. U ka żde go dziec ka prze -pro wa dzo no ba da nie den sy to me trycz ne gę sto ści mi ne ral nej kość ca me to dą DXA w pro jek cji to tal bo dy i spi ne oraz ba da -nie an kie to we uwzględ nia ją ce wy bra ne czyn ni ki śro do wi sko we mo gą ce mieć zwią zek z wy stę po wa niem zła mań.

Wy ni ki. W gru pie ba da nej wię cej dzie ci ani że li w gru pie od nie sie nia by ło miesz kań ca mi miast (90 v. 78%, p<0,05).Wśród pa cjen tów na ra żo nych na dym ty to nio wy w śro do wi sku do mo wym śred nia licz ba zła mań by ła więk sza ani że li u nie -na ra żo nych (5,3 v. 3,3, p<0,05). Nie ob ser wo wa no związ ku po mię dzy śred nim cza sem prze by wa nia na słoń cu czy licz bądzie ci w ro dzi nie a wy stę po wa niem zła mań. U dzie ci ze zła ma nia mi oj co wie po sia da li naj czę ściej wy kształ ce nie za wo do -we (47%), w gru pie od nie sie nia do mi no wa ło wy kształ ce nie śred nie tech nicz ne (35%, p=0,05); stwier dzo no ujem ną ko re -la cję po mię dzy wy kształ ce niem oj ca a licz bą zła mań (R=-0,29, p<0,05). Ob ser wo wa no istot ną sta ty stycz nie do dat nią za -le żność po mię dzy licz bą go dzin wy cho wa nia fi zycz ne go w szko le a wskaź ni kiem Z -sco re gę sto ści mi ne ral nej, za rów no

158

w pro jek cji Spi ne, jak i To tal bo dy (R=0,27 i 0,22, p<0,05). Po nad to wy ka za no ujem ną ko re la cję po mię dzy cza sem ak tyw -no ści ru cho wej w do mu a licz bą zła mań (R=-0,26, p<0,05).

Wnio ski. 1. Wie lo krot ne zła ma nia ko ści u dzie ci mo gą być rów nież uwa run ko wa ne czyn ni ka mi śro do wi sko wy mi.2. Na ra że nie na dym ty to nio wy, ob ni żo na ak tyw ność ru cho wa w do mu oraz wy kształ ce nie oj ca wy da ją się mieć zwią zekz po wta rza ją cy mi się zła ma nia mi w wie ku roz wo jo wym.

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na w ra mach gran tu N407 063 32/2713.

P44THE RE CUR RENT BO NE FRAC TU RES IN CHIL DREN IN LODZ – SE ARCH FOR ENVI RON MEN TAL DE TER MI NA TIONS

Ru siń ska A., Mi cha łus I., Go lec J., Ku liń ska -Szu kal ska K., Pro chow ska A. M., Chleb na -So kół D.De part ment of Pro pe deu tic Pa edia trics and Bo ne Me ta bo lic Di se ases, I Fa cul ty of Pa edia trics MU in Lodz

Key words: bo ne frac tu res, chil dren, envi ro men tal fac tors

The aim of the stu dy was ana ly sis of re la tion ships be twe en se lec ted envi ron men tal fac tors and bo ne frac tu res in chil -dren.

Pa tients and me thods. The stu dy com pri sed 112 chil dren aged 5-17 years, 81 pa tients with hi sto ry mul ti ple bo ne frac -tu res and 31 he al thy pa tients in con trol gro up. In all chil dren den si to me ric exa mi na tion of the ske le ton with DXA me thodat to tal bo dy and spi ne we re ta ken. Mo re over qu estion na ire exa mi na tion ta king in to con si de ra tion envi ron men tal fac torswhich are pro ba bly con nec ted with bo ne frac tu res was car ried out.

Re sults. In exa mi ned gro up mo re chil dren than in con trols we re in ha bi tants (90 v. 78%, p<0,05). The me an frac tu renum ber was hi gher in pa tients sub jec ted to to bac co smo king (5,3 v. 3,3, p<0,05). The re was not ob se rved re la tion ship be -twe en me an ti me of sun li ght expo su re or num ber of chil dren in fa mi ly and frac tu res. Fa thers of chil dren with frac tu res pre -do mi nan tly ha ve a vo ca tio nal edu ca tion (47%), in con trol gro up the most often was me an tech ni cal edu ca tion (35%); therewas ne ga ti ve cor re la tion be twe en fa ther’s edu ca tion and num ber of frac tu re (R=-0,29, p<0,05). The re was ob se rved si gni -fi cant re la tion ship be twe en the ti me of chil dren scho ol phy si cal edu ca tion and bo ne mi ne ral den si ty (R=0,27 i 0,22,p<0,05). Mo re over was ne ga ti ve cor re la tion be twe en the ti me of phy si cal ho me ac ti vi ty and frac tu re num ber (R=-0,26,p<0,05).

Conc lu sions. 1. Mul ti ple bo ne frac tu re in chil dren may be al so de ter mi na ted by envi ron men tal fac tors. 2. Expo su re toto bac co smo king, de cre ased phy si cal ac ti vi ty and fa ther’s edu ca tion se ems to be con nec ted with con se cu ti ve frac tu res inthe de ve lop men tal pe riod.

The stu dy was par tly fi nan ced as a grant No. N407 063 32/2713.

P45OCE NA MA SY KOST NEJ ME TO DĄ UL TRA DŹWIĘ KO WĄ U DZIE CI W OKRE SIE NO WO ROD KO WYM

Mi cha łus I., Pro chow ska A., Chleb na -So kół D.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, I Ka te dra Pe dia trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi

Sło wa klu czo we: oste ope nia wcze śnia cza, ba da nie ul tra dźwię ko we, no wo rod ki

Oce na go spo dar ki wap nio wo -fos fo ro wej i gę sto ści mi ne ral nej kość ca u dzie ci w pierw szym mie sią cu ży cia, za rów nodo no szo nych jak i uro dzo nych przed wcze śnie (sta no wią cych gru pę ry zy ka wy stą pie nia oste ope nii wcze śnia czej), jest istot -na w ce lu wcze sne go wy kry cia za bu rzeń w tym za kre sie.

Ce lem pra cy by ła oce na wskaź ni ków go spo dar ki wap nio wo -fos fo ro wej i gę sto ści mi ne ral nej kość ca me to dą ul tra -dźwię ko wą u dzie ci w okre sie no wo rod ko wym.

Ma te riał i me to da. Prze pro wa dzo no ba da nia u 30 no wo rod ków, w tym u 15 uro dzo nych o cza sie (po mię dzy 38 a 41hbd), z uro dze nio wą ma są cia ła 2650-4000g (śred nio 3375g) i u 15 uro dzo nych przed wcze śnie, tj. po mię dzy 24 a 36 hbd,z uro dze nio wą ma są cia ła 600-2500g (śred nio 1620g). Do ba dań kwa li fi ko wa ni by li pa cjen ci w pierw szym mie sią cu ży ciaho spi ta li zo wa ni w Kli ni ce Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, u któ rych wy klu czo no cho ro by na rzą -du ru chu oraz przy czy ny mo gą ce mieć wpływ na wtór ne za bu rze nia go spo dar ki wap nio wo – fos fo ro wej. U wszyst kichdzie ci wy ko na no: ba da nie an kie to we, ba da nie le kar skie ze szcze gól nym uwzględ nie niem nie pra wi dło wo ści w za kre sieukła du ru chu, ozna cze nie wap nia fos fo ru, ma gne zu i fos fa ta zy za sa do wej w su ro wi cy ogól nie przy ję ty mi me to da mi, ilo -ścio we ba da nie ul tra dźwię ko we (QUS – qu an ti ta ti ve ul tra so und) ko ści pisz cze lo wej z uży ciem apa ra tu Sun li ght Omni sen -se 7000P.

159

Wy ni ki. Ana li za wskaź ni ków go spo dar ki wap nio wo – fos fo ro wej wy ka za ła istot ne za bu rze nia w gru pie dzie ci uro dzo -nych przed wcze śnie – u 8/15 stwier dzo no wy so kie stę że nie fos fo ru w su ro wi cy, u 6/15 znacz nie pod wy ższo ne war to ścifos fa ta zy za sa do wej, co prze ma wia za przy spie szo nym ob ro tem kost nym i mo że być ob ja wem roz wi ja ją cej się oste ope nii;na to miast w gru pie no wo rod ków do no szo nych za bu rze nia te wy stą pi ły z mniej szą czę sto ścią i wy ka zy wa ły tyl ko nie znacz -ne od chy le nia od war to ści pra wi dło wych. Ba da nie ul tra dźwię ko we ko ści pisz cze lo wej wy ka za ło ob ni że nie wskaź ni ka Z -sco re u 10/15 ba da nych wcze śnia ków (war to ści Z -sco re w za kre sie -5,0 do 0,3), na to miast w gru pie no wo rod ków do no -szo nych tyl ko u 2/15 stwier dzo no ob ni żo ne pa ra me try Z -sco re (od -1,6 do 3,0). Na uwa gę za słu gu je fakt, iż w gru pie wcze -śnia ków u 13/15 dzie ci sto so wa no su ple men ta cję wi ta mi ną D i/lub pre pa ra ta mi wap nio wo -fos fo ro wy mi, po nad to 12/15ma tek tych dzie ci sto so wa ło pro fi lak ty kę nie do bo ru wi ta mi ny D w cią ży, po mi mo te go stwier dzo no u tych no wo rod kówob ni że nie gę sto ści mi ne ral nej ko ści.

Wnio ski. 1. W gru pie wcze śnia ków za bu rze nia go spo dar ki wap nio wo -fos fo ro wej wy stę pu ją istot nie czę ściej niż u no -wo rod ków do no szo nych. 2. Po mi mo sto so wa nia przez mat ki pro fi lak ty ki nie do bo ru wi ta mi ny D w cza sie cią ży oraz su -ple men ta cji wi ta mi ną D i/lub pre pa ra ta mi wap nio wo -fos fo ro wy mi u więk szo ści wcze śnia ków stwier dza się ob ni że nie ge -sto ści mi ne ral nej ko ści w ba da niu ul tra dźwię ko wym. Ba da nia są kon ty nu owa ne.

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na ze środ ków Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi, nr pra cy 502-11-738.

P45UL TRA SO UND EVA LU ATION OF CHIL DREN’S BO NE MASS IN NEO NA TAL PE RIOD

Mi cha łus I., Pro chow ska A., Chleb na -So kół D.

De part ment of Pro pe deu tic Pa edia trics and Bo ne Me ta bo lic Di se ases, I Fa cul ty of Pa edia trics Me di cal Uni ver si ty of Lodz

Key words: oste ope nia of pre ma tu re, ul tra so und exa mi na tion, no eona tes

Eva lu ation of cal cium -pho spho rus me ta bo lism and bo ne mi ne ral den si ty in first month of li fe, in both – full -term neo -na tes and pre ma tu res (as a risk gro up of oste ope nia) is ve ry im por tant in or der to ear ly de tec tion of di sor ders at this field.

The aim of the stu dy was to eva lu ate cal cium -pho spho rus me ta bo lism in di ces and bo ne mi ne ral den si ty by ul tra so undexa mi na tion in chil dren in neo na tal pe riod.

Ma te rial and me thods. The stu dy was per for med in 30 neo na tes, among them 15 full -term ba bies (born be twe en 38and 41 hbd), with birth we ight 2650-4000g (me an 3375g) and 15 born pre term (be twe en 24 and 36 hbd), with birthweight 600-2500g (me an 1620g). Pa tients qu ali fied for this stu dy we re in first month of li fe, ho spi ta li zed in De part ment ofPro pe deu tic Pa edia trics and Bo ne Me ta bo lic Di se ases, wi tho ut lo co mo tor sys tem di se ases and other re asons af fec ting tose con da ry cal cium -pho spho rus me ta bo lism di sor ders. In all chil dren, qu estion na ire, phy si cal exa mi na tion with the em pha -sis to ab nor ma li ties in lo co mo tor sys tem, le vels of cal cium, pho spho rus, ma gne sium and bo ne al ka li ne pho spha ti se, qu an -ti ta ti ve ul tra so und exa mi na tions of the ti bia by Sun li ght Omni sen se 7000P ap pa ra tus, we re as ses sed.

Re sults. Ana ly sis of cal cium -pho spho rus in di ces re ve aled si gni fi cant di sor ders in pre term neo na tes gro up – in 8/15high le vel of se rum pho spho rus, in 6/15 si gni fi cant in cre ase of bo ne al ka li ne pho spha ti se we re fo und, it co uld sup port ac ce le ra ted bo ne tur no ver and co uld be a symp tom of be gin ning oste ope nia; ho we ver in full -term neo na tes the se di sor -derswe re less fre qu ent and the re we re sli gh tly de via ted from nor mal ran ges. Ul tra so und ti bia exa mi na tion sho wed the decre -ase of Z -sco re in dex in 10/15 pre ma tu res (Z -sco re ran ges be twe en -5,0 and 0,3), whe re as in gro up of full -term neo na tes on lyin 2/15 de cre ased Z -sco re pa ra me ters (be twe en -1,6 and 3,0) we re ob se rved. It de se rves no te, that in 13/15 of pre ma tu re, vita -min D and/or cal cium -pho spho rus sup ple men ta tion was ap plied, fur ther mo re 12/15 mo thers of the se chil dren com plied pro -phy lac tic of vi ta min D de fi cien cy in pre gnan cy, in spi te of this de cre ase of bo ne mi ne ral den si ty was fo und.

Conc lu sions. 1. Cal cium -pho spho rus me ta bo lism di sor ders are si gni fi can tly mo re fre qu ent in pre term chil dren thanfull -term neo na tes. 2. In spi te of pro phy lac tic of vi ta min D de fi cien cy in pre gnan cy and vi ta min D and/or cal cium -pho -spho rus sup ple men ta tion in pre term born neo na tes, the de cre ase of bo ne mi ne ral den si ty in ul tra so und exa mi na tion in mostof pre ma tu re in fants was fo und. The stu dy is be ing con ti nu ed.

The stu dy is par tly fi nan ced by Me di cal Uni ver si ty of Lodz as a grant No 502-11-738.

160

P46OCE NA STĘ ŻEŃ HOR MO NÓW KAL CI TRO PO WYCH U DZIE CI Z NI SKĄ MA SĄ KOST NĄ

Chleb na -So kół D., Ka ra lus J.Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści, Uni wer sy tet Me dycz ny Łódź. Ul. Spor na 36/50

Sło wa klu czo we: wi ta mi na D, ni ska ma sa kost na, dzie ci

Ce lem pra cy by ła oce na za le żno ści po mię dzy stę że nia mi me ta bo li tów wi ta mi ny D: 25- hy drok sy i 1,25- di hy droksy–cho le kla cy fe ro lem a pa ra thor mo nem u dzie ci z pier wot nie ni ską ma są kost ną.

Pa cjen ci i me to dy. Do ba dań włą czo no 78 dzie ci w wie ku 6-20 lat, w tym 35 dziew czy nek i 43 chłop ców, z pier wot -nym ob ni że niem gę sto ści mi ne ral nej ko ści. W ca łej ana li zo wa nej gru pie pa cjen tów oce nia no bio che micz ne wskaź ni ki go -spo dar ki wap nio wo -fos fo ra no wej w su ro wi cy i w do bo wej zbiór ce mo czu, me ta bo lit wą tro bo wy i ner ko wy wi ta mi ny Doraz pa ra thor mon. Wy ko na no ba da nie den sy to me trycz ne kość ca me to dą DXA dla oce ny gę sto ści mi ne ral nej ko ści a tymsa mym ma sy kost nej. Na pod sta wie trzy dnio wych, ca ło do bo wych za pi sów ży wie nio wych, z za sto so wa niem pro gra muDie ta 2 oce nia no spo ży cie wy bra nych skład ni ków po kar mo wych, szcze gól nie ana li zu jąc spo ży cie wi ta mi ny D, wap nia,fos fo ru, ma gne zu, so du i biał ka.

Wy ni ki. Śred nie stę że nia hor mo nów kal ci tro po wych: 25OHD, 1,25 (OH)2D oraz PTH wy no si ły od po wied nio: 36,73ng/ml, 42,2 pg/ml oraz 31,4 pg/ml. Wy ka za no ujem ną istot ną sta ty stycz nie ko re la cję po mię dzy stę że nia mi 25OHD orazPTH (R=,-0,24 p=0,03475), na to miast nie stwier dzo no istot nych sta ty stycz nie za le żno ści po mię dzy stę że nia mi 1,25OH)2D a 25OHD i pa ra thor mo nem. Po dział ana li zo wa nej gru py pa cjen tów na dwie pod gru py na pod sta wie stę że nia me ta bo -li tu wą tro bo we go wi ta mi ny D – pod gru pa 1 w któ rej stę że nie 25OHD by ło po ni żej 30 ng/ml (ok. 78 mmol/l) oraz pod gru -pa 2 – ze stę że nia mi ≥30 ng/ml po zwo lił na wy ka za nie istot nych sta ty stycz nie ró żnic mię dzy pod gru pa mi (śred nie stę że -nie 25OHD w pod gru pie 1 wy no si ło 19,3 ng/ml i ró żni ło się istot nie sta ty stycz nie od pod gru py 2 (p=0,00000) w któ rejśred nie stę że nie wy no si ło śred nio 50,88 ng/ml). Istot nie sta ty stycz nie ró żni ły się ta kże stę że nia PTH w obu pod gru pach– w tej w któ rej stę że nie 25OHD by ło ni ższe śred nie stę że nie PTH by ło wy ższe i wy no si ło 34,9 pg/ml, na to miast w pod -gru pie 2 PTH wy no sił 27,7 (ró żni ca istot na sta ty stycz nie, p=0,03716). Ró żni cy ta kiej nie stwier dzo no w za kre sie me ta bo -li tu ner ko we go (pod gru pa 1- 40,07 pg/ml, 2- 41,7 pg/ml). Ana li za sta ty stycz na po mię dzy hor mo na mi kal ci tro po wy mia wskaź ni ka mi DXA nie osią gnę ła istot no ści sta ty stycz nej dla ca łej ba da nej gru py. Na to miast w pod gru pach wy ka za ła ist -nie nie istot nej sta ty stycz nie za le żno ści po mię dzy 25OHD a Z -Sco re To tal bo dy w ba da niu DXA w pod gru pie 1, cze go nieza ob ser wo wa no w pod gru pie 2. Na pod sta wie ana li zy 3-dnio wych za pi sów dzien nych diet za po mo cą pro gra mu Die ta 2wy li czo no, że śred nie spo ży cie wi ta mi ny D po kry wa ło za po trze bo wa nie do bo we na wi ta mi nę D w 28%, na wapń w 81,7%oraz na fos for 186%. Śred nie do bo we spo ży cie biał ka i so du wy no si ło od po wied nio 89 mg/db i 3703,4 mg/db, co sta no -wi 183% i 648% za po trze bo wa nia do bo we go.

Wnio ski. 1. U dzie ci z ni ską ma są kost ną wy ka za no ujem ną, istot ną sta ty stycz nie za le żność mię dzy stę że niem me ta -bo li tu wą tro bo we go wi ta mi ny D a pa ra thor mo nem, co ozna cza iż przy nie do bo rze tej wi ta mi ny zwięk sza się wy dzie la niepa ra thor mo nu. 2. Ni ższe war to ści me ta bo li tu wą tro bo we go wi ta mi ny D, a tym sa mym nie do sta tecz na po daż tej wi ta mi nystwier dzo no czę ściej u dzie ci z du żym ob ni że niem gę sto ści mi ne ral nej ko ści (za le żność istot na sta ty stycz nie). 3. Na le żyzwró cić uwa gę na nie ko rzyst ny sto su nek ilo ści spo ży wa ne go wap nia do fos fo ru, znacz ne nie do bo ry w za kre sie spo ży wa -nej wi ta mi ny D oraz nad mier ne spo ży cie biał ka i so du u ba da nych dzie ci co na le ża ło by uwzględ nić w etio pa to ge ne zie ni -skiej ma sy kost nej.

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na w ra mach gran tu N406 043/31/1352

P46THE EVA LU ATION OF CAL CI TRO PIC HOR MO NES” CON CEN TRA TIONS IN CHIL DREN WITH LOWBO NE MASS

Chleb na -So kół D., Ka ra lus J.De part ment of Pro pe deu tics Pe dia trics and Bo ne Me ta bo lic Di se ases, Me di cal Uni ver si ty in Lodz, Spor na 36/50 Lodz

Key words: vi ta min D, low bo ne mass, chil dren

The aim of the stu dy was the eva lu ation of re la tion ships be twe en a vi ta min D me ta bo li tes con cen tra tions: 25- hy drok -sy (25OHD), 1,25- di hy drok sy–cho le kla ci fe rol (1,25 (OH)2D) and pa ra thor mo ne (PTH) in chil dren with a pri ma ry lowbone mass.

Pa tients and me thods. 78 chil dren, aged 6-20, we re en rol led in the stu dy, in c lu ding 35 girls and 43 boys with pri ma -ry low bo ne mi ne ral den si ty. In the all ana ly sed gro up bio che mi cal in di ces of cal cium -pho spho rus ba lan ce in se rum and 24-ho ur uri ne col lec tion, 25OHD, 1,25 (OH)2D and PTH we re as ses sed. For bo ne mi ne ral den si ty es ti ma tion den si to me tric

161

me asu re ments of the ske le ton by DXA was per for med. The ana ly sis of se lec ted nu trients was per for med by DIE TA2 pro -gram me, par ti cu lar ly eva lu ating the in ta ke of vi ta min D, cal cium, pho spho rus, so dium and pro te ins from the diet.

Re sults. Me an cal ci tro pic hor mo nes con cen tra tions in se rum: 25OHD, 1,25 (OH)2D and PTH re sul ted re spec ti ve -ly: 36,73 ng/ml, 42,2 pg/ml and 31,4 pg/ml. Ne ga ti ve, sta ti sti cal ly si gni fi cant cor re la tion be twe en 25OHD con cen tra tionsand PTH was re ve aled (R=,-0,24 p=0,03475), whe re as no other si gni fi cant cor re la tions be twe en 25OHD, 1,25 (OH)2D andPTH we re ob se rved. After di stri bu tion, on the ba sis of 25OHD con cen tra tion, the who le gro up in to two sub gro ups: sub -gro up 1 in which 25OHD was be low 30 ng/ml (78 nmol/l) and sub gro up 2 – with 25OHD con cen tra tions ≥30 ng/ml sta ti -sti cal ly si gni fi cant dif fe ren ces be twe en gro ups we re re ve aled: me an 25OHD con cen tra tion in sub gro up 1 was 19,3 ng/mland dif fer si gni fi can tly (p=0,00000) from sub gro up 2 (me an con cen tra tion of 25OHD - 50,88 ng/ml). The re was al so sta ti -sti cal ly si gni fi cant (p=0,03716) dif fe ren ce be twe en sub gro ups re gar ding PTH con cen tra tion which was hi gher in sub gro -up 1 than in sub gro up 2 (re spec ti ve ly 34,9 pg/ml v. 27,7 pg/ml). No such a dif fe ren ce was ob se rved in 1,25 (OH)2D con -cen tra tions (sub gro up 1- 40,07 pg/ml, sub gro up 2 – 41,7 pg/ml). Sta ti sti cal ana ly sis re gar ding cal ci tro pic hor mo nes andDXA in di ces did not re ach si gni fi can ce for who le gro up, but in sub gro ups the re was sta ti sti cal ly si gni fi cant cor re la tion be -twe en 25OHD and Z -sco re to tal bo dy in DXA in sub gro up 1, what was not ob se rved in sub gro up 2. On the ba sis of the dietana ly sis with DIE TA 2 me an da ily in ta ke re gar ding per cent of nu trients” re qu ire ment co ve ra ge of vi ta min D was 28%,81,7% of cal cium and 186% of pho spho rus. Me an da ily in ta ke of pro te ins and so dium was re spec ti ve ly 89 mg/dband 3703,4 mg/db, what is 183% and 648% of da ily re qu ire ment.

Conc lu sions. 1. In chil dren with low bo ne mass ne ga ti ve, sta ti sti cal ly si gni fi cant cor re la tion be twe en li ver me ta bo li teof vi ta min D and pa ra thor mo ne was re ve aled, in di ca tes that in de fi cien cy/in suf fi cien cy of this vi ta min the se cre tion of PTHin cre ase. 2. Lo wer va lu es of 25OHD, and the re fo re in suf fi cient sup ply with vi ta min D, we re often se en in chil dren withgre ater bo ne mi ne ral den si ty de cre ase (de pen den ce sta ti sti cal ly si gni fi cant). 3. The ad ver se pro por tion in the amo unt of cal -cium to pho spho rus in ta ke, con si de ra ble de fi cien cy in vi ta min D in ta ke and exces si ve in ta ke of pro te ins and so dium in exa -mi ned chil dren what may be con si de red in etio pa tho ge ne sis of low bo ne mass.

The stu dy was par tly fi nan ced as a grant No. N406 043/31/1352

P47MAR KE RY OB RO TU KOST NE GO U DZIE CI Z OTY ŁO ŚCIĄ PRO STĄ W OKRE SIE PRZED PO KWI TA NIO WYM

Cheł chow ska M., Ga jew ska J., Am brosz kie wicz J., Oł ta rzew ski M., La skow ska -Kli ta T.Za kład Ba dań Prze sie wo wych, In sty tut Mat ki i Dziec ka, War sza wa

Sło wa klu czo we: mar ke ry ob ro tu kost ne go, oty łość, dzie ci

Wstęp. W ostat nich la tach na ra sta zja wi sko oty ło ści u dzie ci i mło dzie ży. Wia do mo, że oty łość w okre sie dzie ciń stwajest bez po śred nią przy czy ną wie lu pro ble mów zdro wot nych. Za li cza się do nich zwięk szo ną czę stość zła mań ko ści i pa to -lo gicz ne zmia ny w ob rę bie sta wów. Z oty ło ścią zwią za ne jest rów nież zwięk sze nie gę sto ści mi ne ral nej ko ści (BMD), copo zwa la do sto so wać szkie let do utrzy ma nia do dat ko wej ma sy cia ła. Brak jed nak da nych okre śla ją cych wpływ oty ło ściu dzie ci na me ta bo lizm kost ny. Ce lem pra cy by ło zba da nie bio che micz nych mar ke rów ob ro tu kost ne go u oty łych dzie ciw okre sie przed po kwi ta nio wym.

Ma te riał i me to dy. Ba da niem ob ję to gru pę 40 oty łych dzie ci w wie ku 4-10 lat. Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 40 zdro -wych dzie ci o pra wi dło wej ma sie cia ła w wie ku od po wia da ją cym gru pie ba da nej. Oce nio no wskaź ni ki an tro po me trycz nei ob li czo no wskaź nik ma sy cia ła (BMI). W su ro wi cy krwi ozna czo no oste okal cy nę (OC), kost ną frak cję fos fa ta zy al ka licz -nej (BALP), C -koń co wy usie cio wa ny te lo pep tyd łań cu cha al fa ko la ge nu ty pu I (CTX) i wi nia no opor ną kwa śną fos fa ta zę(TRA P5b) z za sto so wa niem me tod im mu no en zy ma tycz nych ELI SA.

Wy ni ki. Stę że nia mar ke rów re sorp cji CTX i TRA P5b w gru pie dzie ci oty łych i w gru pie kon tro l nej by ły zbli żo ne. Na -to miast po mię dzy ba da ny mi gru pa mi wy ka za no istot ne sta ty stycz nie ró żni ce dla mar ke rów ko ścio two rze nia. U dzie ci oty -łych stę że nie OC by ło ni ższe o oko ło 30% (78.4±40.7 mg/L vs 110.1±19.4 mg/L; p<0.0001), a ak tyw ność BALP by ła wy -ższa o oko ło 30% (133.5±27.1 U/L vs 104.6±21.9 U/L, p<0.0001) niż w gru pie kon tro l nej. Po nad to, u dzie ci oty łych ob -ser wo wa no po zy tyw ną ko re la cję po mię dzy ak tyw no ścią BALP a BMI (r=0.445, p<0.01). Nie stwier dzo no ko re la cji po mię -dzy po zo sta ły mi ba da ny mi mar ke ra mi ob ro tu kost ne go a BMI.

Wnio ski. Wy ka za no, że w okre sie przed po kwi ta nio wym wy stę pu ją ró żni ce w me ta bo li zmie kost nym po mię dzy dzieć -mi z oty ło ścią a dzieć mi o pra wi dło wej ma sie cia ła. Wy ni ki wska zu ją na wy stę po wa nie za bu rzeń pro ce su ko ścio two rze niau pa cjen tów oty łych. Dal sze ba da nia u oty łych dzie ci w okre sie przed po kwi ta nio wym po zwo lą oce nić wpływ od chu dza ją -ce go pro gra mu te ra peu tycz ne go na pro ce sy re sorp cji ko ści i ko ścio two rze nia.

162

P47BO NE TUR NO VER MAR KERS IN PRE PU BER TAL OBE SE CHIL DREN

Cheł chow ska M., Ga jew ska J., Am brosz kie wicz J., Oł ta rzew ski M., La skow ska -Kli ta T.De part ment of New born Scre ening, In sti tu te of Mo ther and Child, War saw, Po land

Key words: bo ne tur no ver mar ker, obe si ty, chil dren

In tro duc tion. Re cent years ha ve se en a gro wing fre qu en cy of chil dren and ado le scents obe si ty. Obe si ty is the di rectcau se of a num ber of im me dia te pro blems du ring chil dho od. Among them the high pre va len ce of frac tu res and pa tho lo gi -cal chan ges in jo ints of obe se chil dren we re ob se rved. Obe si ty al so play a si gni fi cant ro le in bo ne he alth, be cau se is com -mon ly as so cia ted with in cre ased bo ne mi ne ral den si ty (BMD) as the bo dy ad ju sts it self to car ry the extra we ight. De spi tethe high in ci den ce of chil dho od obe si ty, an ef fect of over we ight on bo ne me ta bo lism is not well un der sto od. The aim ofthis stu dy was to ana ly ze bo ne tur no ver mar kers in pre pu ber tal obe se chil dren.

Ma te rial and me thods. We exa mi ned 40 obe se chil dren at the age 4-10 years and 40 he al thy non -obe se chil dren at thesa me age as con trol gro up. Phy si cal exa mi na tion in c lu ding he ight and we ight was per for med and bo dy mass in dex (BMI)was cal cu la ted. Se rum oste ocal cin (OC), bo ne al ka li ne pho spha ta se (BALP), col la gen ty pe I cros slin ked C -te lo pep ti de(CTX) and tar ta re re si stant acid pho spha ta se (TRA P5b) we re de ter mi ned by ELI SA as says.

Re sults. We ob se rved si mi lar va lu es of bo ne re sorp tion mar kers CTX and TRA P5b in obe se chil dren as com pa red tothe age -mat ched con trols. Ho we ver dif fe ren ces in pro fi le of bo ne for ma tion mar kers we re fo und. In obe se chil dren the levelof OC was lo wer by abo ut 30% (78.4±40.7 mg/L vs 110.1±19.4 mg/L; p<0.0001) but ac ti vi ty of BALP was hi gher by abo ut 30% (133.5±27.1 U/L vs 104.6±21.9 U/L, p<0.0001 than in con trol gro up. In obe se chil dren we ob se rved po si ti vecor re la tion be twe en ac ti vi ty of BALP and BMI (r=0.445, p<0.01). No cor re la tion be twe en the other te sted bo ne tur no vermar kers and BMI we re fo und.

Conc lu sions. We ob se rved dif fe ren ces in bo ne me ta bo lism be twe en obe se and non -obe se pre pu ber tal chil dren. Our re -sults sug gest, that bo ne me ta bo lism ab nor ma li ties in obe se pa tients re la te to bo ne for ma tion pro cess. Fur ther stu dies withli fe sty le mo di fi ca tion in the se chil dren expla in an in flu en ce of the ra py on for ma tion and re sorp tion pro ces ses.

P48UDZIAŁ LEP TY NY I WIS FA TY NY W ME TA BO LIZ MIE TKAN KI KOST NEJ U DZIEWC ZĄT W OKRE SIE PO KWI TA NIA

Ku lik -Rech ber ger B., Mo żej ko -Pa stew ka B., Wój cik -Sie ru cha E.1, Ko złow ska M., Fur ma ga -Ja błoń ska W.1

Za kład Pro pe deu ty ki Pe dia trii Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Lu bli nie1 Kli ni ka Pa to lo gii No wo rod ków i Nie mow ląt Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Lu bli nie

Sło wa klu czo we: lep ty na, wis fa ty na, wskaź ni ki me ta bo li zmu kost ne go, dziew czę ta

Tkan ka tłusz czo wa jest nie tyl ko ma ga zy nem ener gii lecz ta kże źró dłem wie lu cy to kin dzia ła ją cych za rów no lo kal niejak i sys te mo wo. Wśród cy to kin wy mie nia ne są lep ty na i wis fa ty na. Lep ty na syn te ty zo wa na jest głów nie w pod skór nejtkan ce tłusz czo wej, wis fa ty na w tkan ce tłusz czo wej śród brzusz nej. Nie mo żna wy klu czyć, że cy to ki ny te ma ją wpływna wzra sta nie ko ści, dla te go też ce lem ni niej szej pra cy by ło okre śle nie czy ist nie ją za le żno ści mię dzy za so ba mi tkan kitłusz czo wej, wy mie nio ny mi cy to ki na mi, tem pem wzra sta nia i wskaź ni ka mi me ta bo li zmu kost ne go u dziew cząt w okre siepo kwi ta nia.

Ma te riał i Me to dy. Ba da nia mi ob ję to 87 dziew cząt w wie ku od 11,8 do 13,7 lat (śred nia wie ku 12,3±0,3). Mie rzo noich wy so kość, ma sę cia ła, dłu gość koń czyn dol nych, sze ro kość bio der oraz gru bość fał dów skór no -tłusz czo wych na brzu -chu, pod ło pat ką i na ra mie niu. Ob li cza no wskaź nik ma sy cia ła (BMI) i pro cen to wą za war tość tłusz czu. Po bie ra no krewce lem ozna cze nia stę że nia lep ty ny, wis fa ty ny, N - koń co we go pro pep ty du pro ko la ge nu ty pu I (PINP, wskaź nik ko ścio two rze -nia) oraz C -koń co we go te lo pep ty du ko la ge nu ty pu I (Cros sLaps, wskaź nik re sorp cji kost nej). Dziew czę ta po dzie lo no na trzygru py w za le żno ści sta dium roz wo ju płcio we go, oce nia ne go na pod sta wie roz wo ju pier si (wg. ska li Tan ne ra). Gru pę I (n=21)sta no wi ły dziew czę ta w sta dium dru gim, gru pę II (n=38) w sta dium trze cim, gru pę III (n=28) w sta dium czwar tym.

Wy ni ki. Dziew czę ta w gru pie I by ły istot nie ni ższe, mia ły mniej szą ma sę cia ła i mniej sze za so by tkan ki tłusz czo wejpo mi mo, że by ły star sze niż dziew czę ta z po zo sta łych grup. Istot nie ni ższe (p<0,01) w tej gru pie by ło rów nież stę że nie lep -ty ny (8,5±5,49 ng/ml). Stę że nia lep ty ny w gru pie II i III by ły po dob ne (od po wied nio 13,07±8,93 oraz 14,03±6,93 ng/ml).Stę że nia wis fa ty ny nie ró żni ły się mię dzy gru pa mi i wy no si ły w gru pie I – 2,98±1,45, w gru pie II – 3,48±1,40, w gru -pie III – 3,57±1,15 ng/ml. Ana li zu jąc stę że nia PINP i Cros sLaps stwier dzo no, że w gru pie I i II by ły one po dob ne (od po -wied nio: w gru pie I – 944,31±524,14 µg/L i 2,80±0,74 ng/ml, w gru pie II – 825,72±301,81 µg/L i 2,76±0,66 ng/ml) i sta -ty stycz nie istot nie wy ższe (p<0,01) niż w gru pie III (PINP - 533,63±255,45 µg/L, Cros sLaps - 2,16±0,61 ng/ml). Nie stwier -dzo no ko re la cji mię dzy stę że niem mar ke rów ob ro tu kost ne go i lep ty ny czy wis fa ty ny.

163

Wnio sek. Na pod sta wie prze pro wa dzo nych ba dań nie stwier dzo no, że lep ty na i wis fa ty na bio rą bez po śred ni udziałw me ta bo li zmie kost nym u dziew cząt w okre sie po kwi ta nia

P48THE CON TRI BU TION OF LEP TIN AND VIS FA TIN TO BO NE ME TA BO LISM IN GIRLS DU RING PU BER TY

Ku lik -Rech ber ger B., Mo żej ko -Pa stew ka B., Wój cik -Sie ru cha E.1, Ko złow ska M., Fur ma ga -Ja błoń ska W.1

De part ment of Pa edia tric Pro pe deu tics, Me di cal Uni ver si ty of Lu blin1 De part ment of Neo na tes” and In fants” Pa tho lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Lu blin

Key words: lep tin, vis fa tin, mar ker sof bo ne me ta bo lism, girls

Adi po se tis sue is not on ly the sto re of ener gy but al so the so ur ce of ma ny cy to ki nes that ha ve both lo cal and sys te micac ti vi ty. Among cy to ki nes the re are lep tin and vis fa tin. Lep tin is syn the si zed ma in ly in sub cu ta ne ous, vis fa tin in vi sce ralfat tis sue. It can not be exc lu ded that the se cy to ki nes in flu en ce bo ne growth the re fo re the aim of our stu dy was to as sessre la tion ships be twe en fat tis sue, men tio ned cy to ki nes and mar kers of bo ne me ta bo lism in girls du ring pu ber ty.

Ma te rial and me thods. The stu dy gro ups was com po sed of 87 girls aged 11,8–13,7 years (me an 12,3±0,3). Bo dyheight, we ight, leg length, bi -iliac bre ath and skin -folds thick nes ses on ab do men, at sub sca pu lar and tri ceps si tes we re exa -mi ned. Bo dy mass in dex (BMI) and % of bo dy fat we re cal cu la ted. Du ring the first exa mi na tion blo od was ta ken to as sessse rum con cen tra tion of lep tin, vis fa tin, N -ter mi nal pro pep ti de of pro col la gen ty pe I (PINP, the mar ker of bo ne for ma tion)and C -ter mi nal te lo pe ti de of col la gen ty pe I (Cros sLaps, the mar ker of bo ne re sorp tion). Girls we re di vi ded in to threegroups, ac cor ding to the pu ber tal sta ges that we re as ses sed ba sed on bre ast de ve lop ment (Tan ner sca le). The gro up I (n=21)was com po sed of girls in the se cond, gro up II (n=38) of girls in third and gro up III (n=28) of girls in the fo urth sta ge.

Re sults. Girls from gro up I we re si gni fi can tly smal ler, had lo wer bo dy mass and fat tis sue them girls from others groupde spi te the se girls we re ol der then others. In this gro up si gni fi can tly lo wer (p<0,01) was al so lep tin con cen tra tion (8,5±5,49ng/ml). Con cen tra tion of lep tin in gro ups II and III we re si mi lar (re spec ti ve ly: 13,07±8,93 an d14,03±6,93 ng/ml). Se rumcon cen tra tion of vis fa tin didn’t dif fer be twe en gro ups and was: in gro up I – 2,98±1,45, in gro up II – 3,48±1,40, and ingroup III – 3,57±1,15 ng/ml. Ta king in to con si de ra tion the con cen tra tions of PINP and Cros sLaps it was as ses sed that theywe re si mi lar in gro up I and II (re spec ti ve ly: 944,31±524,14 µg/L and 2,80±0,74 ng/ml as well as 825,72±301,81 µg/Land 2,76±0,66 ng/ml) and sta ti sti cal ly si gni fi cant hi gher than in gro up III (PINP - 533,63±255,45 µg/L, Cros sLaps -- 2,16±0,61 ng/ml). No cor re la tions we re fo und be twe en bo ne me ta bo lism mar kers and lep tin or vis fa tin con cen tra tions.

Conc lu sion. In this stu dy we did not find that lep tin and vis fa tin con tri bu te di rec tly in bo ne me ta bo lism in girls du ringpu ber ty

P49TRAN SIENT HY PER PHO SPHA TA SE MIA OF IN FAN CY AND EAR LY CHIL DHO OD – ANA LY SIS OF PU BLI SHED RE PORTS

Ku ti lek S.Cen ter for Cli ni cal and Ba sic Re se arch – CCBR and Dept of Pa edia trics, Par du bi ce, Czech Re pu blic

Key words: Al ka li ne pho spha ta se, hy per pho spha ta se mia, chil dho od

Tran sient hy per pho spha ta se mia of in fan cy and ear ly chil dho od (THI) is cha rac te ri zed by tran sien tly in cre ased se rumac ti vi ty of al ka li ne pho spha ta se (S -ALP), pre do mi nan tly its bo ne or li ver iso form, in chil dren un der 5 years of age. The reare no si gns of me ta bo lic bo ne di se ase or he pa to pa thy cor re spon ding with the in cre ased S -ALP, nor the re is a di se ase com -mon to all chil dren with THI. The THI cri te ria in c lu de:1) an age of less than 5 years;2) va ria ble, unre la ted symp toms;3) no bo ne or li ver di se ase in re la tion to in cre ased se rum al ka li ne pho spha ta se ac ti vi ty (S -ALP);4) iso en zy me and iso form ALP ana ly sis sho wing ele va tions in both bo ne and li ver ac ti vi ty;5) re turn to nor mal S -ALP va lu es wi thin fo ur mon ths.

So far, 126 pa pers re gar ding > 500 pa tients with THI ha ve be en pu bli shed. Ac cor ding to the prin ci ples of evi den cebased me di ci ne, cli ni cal trials pro vi de the stron gest evi den ce when it co mes to eva lu ation of dia gno stic ac cu ra cy or tre at -ment ef fi ca cy. Ho we ver, in ca se of ra ther in fre qu en tly en co un te red and in ci den tal ly de tec ted con di tion, such as THI, lar geand sys te ma tic stu dies are extre me ly dif fi cult to per form. Pre va lent so ur ce of in for ma tion on THI co mes from ca se re portsor ob se rva tio nal re ports in vo lving either in di vi du al pa tients or small co horts of pa tients. Conc lu sions from such re ports can

164

be sub ject to po ten tial so ur ce of bias, due to the low pa tient num bers and the ab sen ce of a stan dard pro to col with uni formdia gno stic cri te ria. The re fo re, the we akest evi den ce may co me from unsys te ma tic iso la ted cli ni cal ob se rva tions and ge ne -ra li sa tions from such brief re ports whe re me tho do lo gi cal pro blems exist. We as su me that a sys te ma tic re view of the evi -den ce using spe ci fic eva lu ation cri te ria may be help ful. In this pre sen ta tion we at temp ted to ana ly se and con se qu en tly sum -ma ri ze pu bli shed da ta on THI. In ge ne ral, THI is a be nign con di tion, pre do mi nan tly oc cur ring be fo re 2 years of age and ispro ba bly ha ving no con se qu en ces in la ter years.

P50AK TYW NOŚĆ KOST NEJ FRAK CJI FOS FA TA ZY AL KA LICZ NEJ U DZIE CI OTY ŁYCHPRZED I PO WPRO WA DZE NIU PRO GRAM LECZ NI CZE GO

Ga jew ska J.1, Am brosz kie wicz J.1, Kle mar czyk W.2, Cheł chow ska M.1, La skow ska -Kli ta T.1, Fra nek E.3

1 Za kład Ba dań Prze sie wo wych, In sty tut Mat ki i Dziec ka, War sza wa2 Za kład Ży wie nia, In sty tut Mat ki i Dziec ka, War sza wa3 Kli ni ka Cho rób We wnętrz nych, En do kry no lo gii i Dia be to lo gii, Cen tral ny Szpi tal Kli nicz ny MSWiA, War sza wa

Sło wa klu czo we: kost na frak cja fos fa ta zy al ka licz nej, oty łość, dzie ci

Wstęp. U oty łych do ro słych efek tem ob ni że nia ma sy cia ła mo gą być zmia ny w gę sto ści mi ne ral nej ko ści (BMD)i w pro ce sach prze bu do wy kość ca. Da ne li te ra tu ro we wska zu ją, że u pa cjen tów wraz ze spad kiem ma sy cia ła wzra sta po -ziom mar ke rów ko ścio two rze nia jak i re sorp cji ko ści. Po mi mo po wszech nie wy stę pu ją cej oty ło ści u dzie ci, efekt te ra piiod chu dza ją cej na me ta bo lizm kost ny nie jest w peł ni po zna ny. Kost na frak cja fos fa ta zy al ka licz nej (BALP) od gry wa istot -ną ro lę w mi ne ra li za cji ma cie rzy kost nej i jest po wszech nie sto so wa na ja ko mar ker pro ce su ko ścio two rze nia. Ce lem pra -cy by ło zba da nie ak tyw no ści BALP u oty łych dzie ci w okre sie przed po kwi ta nio wym przed i po wpro wa dze niu pro gra mulecz ni cze go.

Ma te ria ły i me to dy. Gru pę ba da ną sta no wi ło 36 oty łych dzie ci (śred nia wie ku ±SD 7.7±1.6 lat) przed i po za sto so wa -niu 3-mie sięcz ne go pro gra mu lecz ni cze go obej mu ją ce go wpro wa dze nie die ty ubo go ener ge tycz nej, zwięk sze nie ak tyw no -ści fi zycz nej oraz po rad nic two wy cho waw cze i in dy wi du al ne od dzia ły wa nie psy cho te ra peu tycz ne wo bec dziec ka i je go ro -dzi ny. Oce nio no wskaź ni ki an tro po me trycz ne i ob li czo no wskaź nik ma sy cia ła (BMI). Skład cia ła i cał ko wi te BMD zmie -rzo no przy uży ciu dwu wiąz ko wej ab sorp cjo me trii rent ge now skiej (DXA) przed wpro wa dze niem te ra pii. Gru pę kon tro l nąsta no wi ły zdro we dzie ci o pra wi dło wej ma sie cia ła (n=30, śred nia wie ku ±SD 7.8±1.9 lat). Ak tyw ność BALP ozna czo nome to dą im mu no en zy ma tycz ną ELI SA.

Wy ni ki. U oty łych dzie ci w po rów na niu do dzie ci o pra wi dło wej ma sie cia ła stwier dzo no więk szą ma sę tłusz czo wą(17.90±6.75 vs 5.64±2.62 kg; p<0.0001), ma sę mię śnio wą (23.97±4.62 vs 20.28±3.61 kg; p<0.02), cał ko wi tą za war tośćmi ne ra łów w kość cu (BMC) (1.24±0.33 vs 0.92 ±0.20 kg; p<0.0001), BMD (0.89±0.07 vs 0.82±0.05 kg/cm2; p<0.0001)oraz BMI (24.9±3.31 vs 16.2±1.65 kg/m2; p<0.0001). War tość BALP by ła rów nież wy ższa u dzie ci oty łych niż kon tro l -nych (134.5±31.5 U/L vs 103.8±24.5 U/L; p<0.0001). W po rów na niu do war to ści uzy ska nych przed le cze niem, u pa cjen -tów po 3 mie sią cach te ra pii ak tyw ność BALP by ła ni ższa o oko ło 15% (115.0±33.3 U/L; p<0.02). War tość te go en zy muby ła zbli żo na do war to ści uzy ska nej w gru pie kon tro l nej. U oty łych dzie ci po 3 mie sią cach le cze nia BMI by ło ni ższe (oko -ło 10%; p<0.05). Stwier dzo no po zy tyw ną ko re la cję po mię dzy ak tyw no ścią BALP i BMI u pa cjen tów przed (r=0.452,p<0.01) i po (r=0.368, p<0.05) za sto so wa nej te ra pii.

Wnio ski. Uzy ska ne wy ni ki su ge ru ją, że za sto so wa nie pro gra mu te ra peu tycz ne go u dzie ci oty łych pro wa dzi do ob ni -że nia ak tyw no ści BALP, co mo że wska zy wać na nor ma li za cję pro ce su ko ścio two rze nia wraz ze spad kiem ma sy cia ła. Dal -sze ba da nia do ty czą ce dłu go ter mi no wej te ra pii po zwo lą oce nić efekt ob ni że nia ak tyw no ści BALP na ma sę kost ną u oty -łych dzie ci w okre sie przed po kwi ta nio wym.

165

P50AC TI VI TY OF BO NE AL KA LI NE PHO SPHA TA SE (BALP) IN OBE SE CHIL DREN BE FO RE AND AFTERLI FE STY LE IN TE RVEN TION

Ga jew ska J.1, Am brosz kie wicz J.1, Kle mar czyk W.2, Cheł chow ska M.1, La skow ska -Kli ta T.1, Fra nek E.3

1 De part ment of New born Scre ening, In sti tu te of Mo ther and Child, War saw, Po land2 De part ment of Nu tri tion, In sti tu te of Mo ther and Child, War saw, Po land3 De part ment of In ter nal Di se ases, En do cri no lo gy and Dia be to lo gy, Cen tral Cli ni cal Ho spi tal MSWiA, War saw, Po land

Key words: bo ne al ka li ne pho spha ta se, obe si ty, chil dren

In tro duc tion. In obe se adults we ight loss is often as so cia ted with chan ges in bo ne mi ne ral den si ty (BMD) and bo nere mo de ling. It was ob se rved that both bo ne for ma tion and re sorp tion mar kers in cre ase in sub jects who lo se the ir we ight.De spi te the epi de mic of chil dho od obe si ty, the ef fect of li fe sty le mo di fi ca tion on bo ne me ta bo lism is not well un der sto od.Bo ne al ka li ne pho spha ta se (BALP) plays im por tant ro le in ma trix mi ne ra li za tion and is wi de ly used as a bo ne for ma tionmar ker. The aim of this stu dy was to in ve sti ga te the BALP ac ti vi ty in obe se pre pu ber tal chil dren be fo re and after li fe sty lein te rven tion.

Ma te rials and me thods. We stu died 36 obe se chil dren (me an age±SD 7.7±1.6 years) be fo re and after the 3-mon ths in -te rven tion pro gram. Li fe sty le in te rven tion com pri sed of die ta ry and phy si cal ac ti vi ty mo di fi ca tions and be ha vior the ra pyin c lu ding in di vi du al psy cho lo gi cal ca re of the child and his/her fa mi ly. Phy si cal exa mi na tion was per for med and bo dy massin dex (BMI) was cal cu la ted. Bo dy com po si tion and to tal BMD we re me asu red by du al -ener gy X -ray ab sorp tio me try(DXA) be fo re li fe sty le in te rven tion. He al thy non -obe se chil dren (n=30, me an age±SD 7.8±1.9 years) we re the re fe ren cegro up. Ac ti vi ty of BALP was de ter mi ned by ELI SA as say.

Re sults. The obe se chil dren had gre ater fat mass (17.90±6.75 vs 5.64±2.62 kg; p<0.0001), le an tis sue mass (23.97±4.62vs 20.28±3.61 kg; p<0.02), to tal bo ne mi ne ral con tent (BMC) (1.24±0.33 vs 0.92 ±0.20 kg; p<0.0001), BMD (0.89±0.07vs 0.82±0.05 kg/cm2; p<0.0001) and BMI (24.9±3.31 vs 16.2±1.65; p<0.0001) in com pa ri son to the non -obe se sub jects.The ac ti vi ty of BALP was al so hi gher in obe se chil dren than in con trols (134.5±31.5 U/L vs 103.8±24.5 U/L; p<0.0001).As com pa red to ba se li ne, in pa tients after the 3-mon ths the ra py ac ti vi ty of this en zy me de cre ased si gni fi can tly byabout 15% (115.0±33.3 U/L; p<0.02). This va lue of BALP was si mi lar to ob ta ined in con trol gro up. BMI was lo wer(about 10%; p<0.05) in chil dren after li fe sty le in te rven tion. The ac ti vi ty of BALP sho wed po si ti ve cor re la tion with BMI inpa tients be fo re (r=0.452, p<0.01) and after the ra py (r=0.368, p<0.05).

Conc lu sions. Our re sults sug gest that li fe sty le mo di fi ca tions in obe se chil dren are as so cia ted with de cre ased BALPacti vi ty, that may re flect nor ma li za tion of bo ne for ma tion pro cess after we ight loss. Fur ther stu dies with long -term the ra -py are ne ces sa ry to expla in the ef fect of the de cre ased BALP ac ti vi ty on bo ne mass in pre pu ber tal obe se chil dren.

P51WY SO KIE STĘ ŻE NIE CHO LE STE RO LU JA KO CZYN NIK RY ZY KA ZŁA MAŃ U DZIEWC ZĄT Z OTY ŁO ŚCIĄ

Abra mo wicz P.1, Kon stan ty no wicz J.1, Bia ło koz -Ka li now ska I.1, Kie rus -Jan kow ska K.1, Pio trow ska -Ja strzęb ska J.1, Kacz mar ski M.2

1 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku Uni wer sy tec ki Dzie cię cy Szpi tal Kli nicz ny, ul. Wa szyng to na 17, 15-274 Bia ły stok

2 Kli ni ka Pe dia trii, Ga stro en te ro lo gii i Aler go lo gii, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku

Sło wa klu czo we: dzie ci, mło dzież, oty łość, za bu rze nia li pi do we, DXA, gę stość mi ne ral na ko ści (BMD), zła ma nia

Wstęp. Wy ni ki do tych czas prze pro wa dzo nych ba dań udo ku men to wa ły wza jem ne po wią za nia mię dzy wy stę po wa niemoty ło ści i za bu rze nia mi mi ne ra li za cji ko ści u osób do ro słych, cho ciaż me cha ni zmy przy czy no wo -skut ko we nie zo sta łydo koń ca po zna ne. Na to miast ist nie je bar dzo nie wie le da nych na te mat za le żno ści do ty czą cych oce ny gę sto ści mi ne ral nejko ści (BMD) i łam li wo ści ko ści w przy pad ku za bu rzeń li pi do wych i/lub oty ło ści w po pu la cji wie ku roz wo jo we go. Ce lemte go prze kro jo we go ba da nia by ło okre śle nie związ ków mię dzy oty ło ścią, po zio mem cho le ste ro lu i je go frak cji w su ro wi -cy a ma są kost ną z uwzględ nie niem wy stę po wa nia zła mań wśród dzie ci i mło dzie ży.

Me to dy. W gru pie 103 dzie ci z nad wa gą i oty ło ścią (46 chłop ców, 57 dziew cząt) w wie ku 5,5 – 17,3 lat (śr: 12,1±3,0)oce nio no za war tość mi ne ra łu kost ne go (BMC) i gę stość mi ne ral ną ko ści (BMD) za rów no w od cin ku lę dźwio wym krę go -słu pa jak i w ca łym szkie le cie oraz skład cia ła (bo dy com po si tion) przy za sto so wa niu dwu ener ge tycz nej ab sorp cjo me triirent ge now skiej (DXA). Oce nia no rów nież pro fil li pi do wy w su ro wi cy na czczo w su ro wi cy krwi. Dia gno zę nad mier ne gosta nu odży wie nia usta la no na pod sta wie wskaź ni ka ma sy cia ła (BMI), któ re go śred nia war tość wy no si ła 29,0±4,9

166

Wy ni ki. U po nad 90% ba da nych dzie ci ze nad mier nym sta nem odży wie nia wy ka za no pra wi dło wą lub na wet wy so kąma sę kost ną (wskaź nik Z -sco re w od cin ku L1 -L4 krę go słu pa wy no sił +0,32 ± 1,4). Trzy dzie stu pa cjen tów (34,8% chłop -ców i 24,6% dziew cząt) do zna ło co naj mniej jed ne go ni sko ener ge tycz ne go zła ma nia ko ści (ko ści przed ra mie nia, nad gar -stek, pisz cze lo wa, ko ści stę pu, kość ra mie nio wa). U dziew cząt wy ka za no ujem ną ko re la cję po mię dzy cał ko wi tym po zio -mem cho le ste ro lu (śred nia 163,2±27,5mg/dl), a wskaź ni kiem Z -sco re dla BMD od cin ka lę dźwio we go krę go słu pa (r = -0,6;p<0,001), cał ko wi tym BMC (r = -0,34; p = 0,04) oraz bez tłusz czo wą ma są cia ła (r = -0,4; p = 0,02). Po dob ne ko re la cjew ba da nej gru pie wy ka za no w od nie sie niu do frak cji LDL -cho le ste ro lu. Jed na kże nie stwier dzo no po dob nych za le żno ściu oty łych chłop ców. Po nad to je dy nie w gru pie dziew cząt po ziom tri gli ce ry dów w su ro wi cy do dat nio ko re lo wał z cał ko wi -tą za war to ścią tkan ki tłusz czo wej (Fat Mass; śr.: 45,2±6,8%). Nie wy ka za no związ ku mię dzy wy stę po wa niem zła mańu oty łych dzie ci i mło dzie ży a BMD czy po zio ma mi li pi dów.

Wnio ski. Ilość i lo ka li za cja zła mań u dzie ci i mło dzie ży z oty ło ścią po zo sta je na po dob nym po zio mie jak w ca łej po -pu la cji wie ku roz wo jo we go. Wy ni ki prze pro wa dzo nych ba dań wy ka zu ją, że u dziew cząt z oty ło ścią za bu rze nia li pi do we(pod wy ższo ny po ziom cho le ste ro lu i je go frak cji LDL) zwięk sza ją ry zy ko zła mań w okre sie po kwi ta nia. Wy ni ki tych ba -dań su ge ru ją rów nież, że ten den cja do hi per cho le ste ro le mii mo że pod wy ższać ry zy ko wy stę po wa nia zła mań u ko bietw wie ku do ro słym. Brak po dob nych za le żno ści u chłop ców rów nież wy ma ga po głę bio nej ana li zy. Ko niecz ne są dal sze ba -da nia nad po ten cjal ny mi wspól ny mi me cha ni zma mi cho rób ukła du ser co wo -na czy nio we go i oste opo ro zy oraz ich po cząt -kiem w okre sie dzie ciń stwa.

P51SE RUM CHO LE STE ROL MAY AC CO UNT FOR IN CRE ASED FRAC TU RE RA TE IN GIRLS WITH OBE SI TY

Abra mo wicz P.1, Kon stan ty no wicz J.1, Bia ło koz -Ka li now ska I.1, Kie rus -Jan kow ska K.1, Pio trow ska -Ja strzęb ska J.1, Kacz mar ski M.2

1 De part ment of Pe dia trics and Au xo lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Bia ly stok, ul. Wa szyng to na 17, 15-274 Bia ly stok, Po land2 De part ment of Pe dia trics Ga stro en te ro lo gy and Al ler go lo gy2, Me di cal Uni ver si ty of Bia ly stok, Bia ly stok, Po land

Key words: chil dren, ado le scents, obe si ty, dys li pi de mia, DXA, bo ne mi ne ral den si ty (BMD), frac tu res

Back gro und. Re la tion ships be twe en bo ne, fat mass and obe si ty ha ve be en exten si ve ly eva lu ated in adults but pu bli -shed da ta re gar ding li pid pro fi le and frac tu re risk in chil dho od and ado le scen ce are scar ce. The ob jec ti ve of this stu dy wasto as sess po ssi ble as so cia tions be twe en cho le ste rol le vels, obe si ty, bo ne mass and frac tu res in chil dren and ado le scents.

Me thods. Bo dy com po si tion, bo ne mi ne ral con tent (BMC) and den si ty (BMD) we re me asu red in the to tal bo dy and lum -bar spi ne re gion using du al ener gy X -ray ab sorp tio me try (DXA), and fa sting se rum li pids we re in ve sti ga ted in 103 over we -ight/obe se sub jects (46 boys, 57 girls) aged 5.5 – 17.3 years (me an±SD: 12.1 ± 3.0) with me an bo dy mass in dex 29.0 ± 4.9.

Re sults. In abo ve 90% sub jects with obe si ty we fo und nor mal or high bo ne mass (Z -sco re for L1 -L4 BMD was +0.32± 1.4). Thir ty sub jects (24.6% of girls, 34.8% of boys) expe rien ced one or mo re low -ener gy frac tu re (fo re arm, wrist, ti bia,an kle, hu me rus). In obe se girls, we ob se rved ne ga ti ve cor re la tions be twe en to tal cho le ste rol le vel (me an: 163.2 ± 27.5mg/dl), Z -sco res for lum bar spi ne BMD (r = -0.6, p<0.001), to tal BMC (r = -0.34, p = 0.04) and le an mass (r = -0.4, p = 0.02). Si mi lar re la tion ship was fo und for LDL in this gro up. No such as so cia tions we re fo und in boys with obe si ty. Po -si ti ve cor re la tion of se rum tri gly ce ri des and fat per cen ta ge (me an: 45.2 ± 6.8%) was ob se rved in girls but not in boys. Frac -tu re pre va len ce among obe se chil dren and ado le scents was in de pen dent of bo ne mass or se rum li pids.

Conc lu sions. Re sults of this cross -sec tio nal stu dy sug gest that obe se girls with ele va ted cho le ste rol le vels may ha ve anin cre ased risk of both car dio va scu lar di se ase and oste opo ro sis. Whe ther high cir cu la ting cho le ste rol an no un ces fu tu re as -so cia tions be twe en athe ro sc le ro sis and bo ne loss is not cle ar. Lack of the as so cia tions in boys al so ne eds fur ther in ve sti ga -tion. Frac tu re pre va len ce in obe se chil dren do es not dif fer from that in ge ne ral pe dia tric po pu la tion. Ado le scents with over -we ight ap pe ar pro ne to in cre ased bo ne fra gi li ty tho ugh they ha ve no de fi cits in BMD.

P52GĘ STOŚĆ MI NE RAL NA KO ŚCI, JA KO WSKAŹ NIK ZA BUR ZEŃ HOR MO NAL NYCH I ME TA BO LICZ -NYCH U DZIEWC ZĄT W OKRE SIE ROZ WO JO WYM

So wiń ska -Prze pie ra E.¹,², An dry siak -Ma mos E.², Sy re nicz M. ³, Wa cho wiak -Ochmań ska K.1, Frie be Z.1, Sy re nicz A.2

¹ Kli ni ka Gi ne ko lo gii Ka te dry Per ina to lo gii i Gi ne ko lo gii UM w Po zna niu² Kli ni ka En do kry no lo gii, Cho rób Prze mia ny Ma te rii i Cho rób We wnętrz nych Po mor skiej Aka de mii Me dycz nej w Szcze ci nie³ Sa mo dziel na Pra cow nia Pro pe deu ty ki Cho rób Dzie ci Po mor skiej Aka de mii Me dycz nej w Szcze ci nie

Cel pra cy. Oce na gę sto ści mi ne ral nej ko ści (BMD) u dziew cząt z za bu rze nia mi mie siącz ko wa nia w pierw szych la tachpo me nar che i wy ka za nie, że war tość BMD mo że być jed nym z wskaź ni ków po twier dza ją cych wcze sne roz po zna nie pod -wzgó rzo we go hi po go na dy zmu lub ze spo łu an dro ge ni za cji.

167

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 155 dziew cząt w wie ku 16-17 lat, ob ser wo wa nych z po wo du rzad kich mie sią czeklub wtór ne go bra ku mie siącz ki. U 71 stwier dzo no zbu rze nia ty pu czyn no ścio we go, pod wzgó rzo we go (gru pa A), u 35 roz po -zna no po nad to na ra sta ją ce ce chy an dro ge ni za cji (gru pa B), a 49 zdro wych dziew cząt sta no wi ło gru pę C – kon tro l ną. U wszyst -kich ozna czo no BMI, stę że nie FSH, LH, T, E2, PRL oraz wy ko na no ba da nie BMD od cin ka lę dźwio we go krę go słu pa.

Wy ni ki ba dań. Śred nie war to ści BMI i BMD w gru pie A by ły naj ni ższe w po rów na niu do B (p<0,001) i C (p<0,001).Stę że nie E2 by ło naj ni ższe w gru pie A, a w gru pie B − naj wy ższe (p<0,001). Stę że nie T u dziew cząt w gru pie B by ło naj -wy ższe a SHBG naj ni ższe w po rów na niu do grup A i C (p<0,001; p<0,01). Stę że nie FSH w gru pie A by ło naj ni ższe w po -rów na niu do gru py B i C (p<0,01), a LH w gru pie B by ło naj wy ższe (p<0,001; p<0,01). Stę że nie PRL pod sta wo we nie ró -żni ło się istot nie. W gru pie (A+B+C) łącz nie stwier dzo no istot ną sta ty stycz nie ko re la cję po mię dzy war to ścią BMD a war -to ścią BMI (r=0,67; p<0,001), E2 (r=0,38; p<0,01) i T (r=0,56; p<0,001).

Wnio ski. Ni ska war tość gę sto ści mi ne ral nej ko ści w sto sun ku do war to ści wie ko wej mo że świad czyć o dłu go trwa łymhi po estro ge ni zmie, a wy so ka war tość − o ze spo le za bu rzeń me ta bo licz nych z wy so kim stę że niem an dro ge nów, za tem gę -stość mi ne ral na ko ści mo że sta no wić wia ry god ny i bar dzo czu ły wskaź nik me ta bo licz no -hor mo nal ny za bu rzeń mie siącz -ko wa nia ty pu pod wzgó rzo we go, czyn no ścio we go lub ze spo łu an dro ge ni za cji.

P52BO NE MI NE RAL DEN SI TY AS AN IN DI CA TOR OF HOR MO NAL AND ME TA BO LIC DI STUR BAN CE INGIRLS IN DE VE LOP MEN TAL PE RIOD

So wiń ska -Prze pie ra E.¹,², An dry siak -Ma mos E.², Sy re nicz M. ³, Wa cho wiak -Ochmań ska K.1, Frie be Z.1, Sy re nicz A.2

¹ Kli ni ka Gi ne ko lo gii Ka te dry Per ina to lo gii i Gi ne ko lo gii UM w Po zna niu² Kli ni ka En do kry no lo gii, Cho rób Prze mia ny Ma te rii i Cho rób We wnętrz nych Po mor skiej Aka de mii Me dycz nej w Szcze ci nie ³ Sa mo dziel na Pra cow nia Pro pe deu ty ki Cho rób Dzie ci Po mor skiej Aka de mii Me dycz nej w Szcze ci nie

Pur po se of the work. As ses sment of bo ne mi ne ral den si ty (BMD) in girls with men stru ation di sor ders in the first yearsafter me nar che and de mon stra tion that BMD va lue may be one of the in di ca tors con fir ming the ear ly dia gno sis of hy po -tha la mic hy po go na dism or an dro ge ni sa tion com plex.

Ma te rial and me thods. The re se arch co ve red 155 girls at the ages of 16–17, ob se rved due to ra re men stru ation or se -con da ry ame nor r hea. In 71 girls func tio nal, hy po tha la mic di sor ders we re fo und (Gro up A), in 35 girls in cre asing an dro ge -ni sa tion fe atu res we re dia gno sed ad di tio nal ly (Gro up B), and 49 he al thy girls re pre sen ted Gro up C – con trol gro up. In allof them BMI was de ter mi ned, as well as FSH, LH, T, E2, PRL con cen tra tions, plus BMD test of lum bar spi ne sec tion wasma de.

Re se arch re sults. The ave ra ge va lu es of BMI and BMD in Gro up A we re the lo west com pa red to Gro up B (p<0.001)and Gro up C (p<0.001). E2 con cen tra tions in Gro up A was the lo west and in Gro up B – the hi ghest (p<0.001). T con cen -tra tions in Gro up B girls was the hi ghest and SHBG – the lo west com pa red to Gro ups A and C (p<0.001; p<0.01). FSHcon cen tra tions in Gro up A we re the lo west com pa red to Gro ups B and C (p<0.01), whi le LH in Gro up B was the hi ghest(p<0.001; p<0.01). Ba sic PRL con cen tra tions whe re not ma te rial ly dif fe rent. In gro ups (A+B+C) jo in tly, the re was fo unda sta ti sti cal ly si gni fi cant cor re la tion be twe en BMD and BMI va lu es (r=0.67; p<0.001), E2 (r=0.38; p<0.01) and T (r=0.56;p<0.001).

Conc lu sions. Low bo ne mi ne ral den si ty va lue com pa red to the age va lue may si gni fy long -term hy po estro ge nism, andhigh va lue – a com plex of me ta bo lic di sor ders with high con cen tra tion of an dro gens. The re fo re, bo ne mi ne ral den si ty maybe a re lia ble and hi gh ly sen si ti ve me ta bo lic and hor mo nal in di ca tor of men stru ation di sor ders of hy po tha la mic, func tio nalty pe or an dro ge ni sa tion com plex.

P53OCE NA PO ZIO MU MI NE RA LI ZA CJI (BMC) I GĘ STO ŚCI (BMD) KO ŚCI MŁO DYCH PŁY WAC ZEK

Dłu go łęc ka B., Cze cze lew ski J., Ra czyń ska B.Aka de mia Wy cho wa nia Fi zycz ne go Jó ze fa Pił sud skie go w War sza wieZa miej sco wy Wy dział Wy cho wa nia Fi zycz ne go w Bia łej Pod la skiej21-500 Bia ła Pod la ska ul. Aka de mic ka 2

Sło wa klu czo we: mło de pły wacz ki, mi ne ra li za cja i gę stość ko ści, ak tyw ność fi zycz na, spo ży cie wap nia

Ce lem pra cy by ła oce na mi ne ra li za cji (BMC) i gę sto ści (BMD) tkan ki kost nej u dziew cząt upra wia ją cych pły wa niew okre sie osią ga nia szczy to wej ma sy kost nej w po rów na niu z dziew czę ta mi w ana lo gicz nym wie ku nie upra wia ją cy mispor tu. Pra ca by ła rów nież pró bą od po wie dzi na py ta nia:

168

• czy tre ning pły wac ki zwią za ny z du żym ob cią że niem fi zycz nym wpły wa na mi ne ra li za cję i gę stość ko ści za wod ni czekw po rów na niu z dziew czę ta mi nie tre nu ją cy mi?

• czy spo sób ży wie nia w po łą cze niu z ob cią ża ją cym tre nin giem pły wac kim ma wpływ na stan tkan ki kost nej w ba da nymokre sie?

• czy pły wacz ki sta no wią gru pę zwięk szo ne go ry zy ka roz wo ju oste ope nii?W ba da niach uczest ni czy ły dziew czę ta szkół spor to wych o pro fi lu pły wac kim (n=46) w wie ku 11-15 lat, upra wia ją ce

pły wa nie (non we ight be aring ac ti vi ties) oraz dziew czę ta w ana lo gicz nym wie ku nie upra wia ją ce spor tu (n=45). Ak tu al nystan ko ści oce nio no me to dą den sy to me trycz ną DE XA (od ci nek lę dźwio wy krę go słu pa L2-L4). Da ne na te mat prze bie gu ka -rie ry spor to wej, w tym sta żu i ob cią żeń tre nin go wych, sta tu su hor mo nal ne go oraz za cho wań ży wie nio wych zbie ra no me -to dą son da żu dia gno stycz ne go za po mo cą spe cjal nie do te go ce lu opra co wa nej an kie ty.

Spo sób ży wie nia (po daż ener gii i wy bra nych skład ni ków odżyw czych) oce nio no na pod sta wie hi sto rii ży wie nia oraztrzech 24- go dzin nych wy wia dów ży wie nio wych (dwóch dni ro bo czych i jed ne go dnia wol ne go od na uki).

Ana li za wy ni ków wy ka za ła, iż śred nie war to ści okre śla nych pa ra me trów kost nych nie ró żni co wa ły ba da nych grup.Jed na kże za ob ser wo wa no ten den cje do wy ższych war to ści w gru pie kon tro l nej. W oce nie spo so bu ży wie nia za ob ser wo -wa no w obu ba da nych gru pach nie do bo ro we śred nie spo ży cie wap nia (tj. po ni żej 67% nor my bez piecz ne go spo ży cia);w gru pie kon tro l nej u 59% dziew cząt na to miast u pły wa czek – 45%. Na pod sta wie otrzy ma nych wy ni ków mo żna wnio -sko wać, że ba da ne pły wacz ki nie sta no wi ły gru py zwięk szo ne go ry zy ka wy stą pie nia roz wo ju oste ope nii w po rów na niuz dziew czę ta mi nie tre nu ją cy mi.

Ba da nia fi nan so wa ne przez Mi ni ster stwo Na uki i Szkol nic twa Wy ższe go, DS. 109.

P53EVA LU ATION OF BO NE MI NE RAL CON TENT (BMC) AND DEN SI TY (BMD) OF YOUNG SWIM MERS

Dłu go łęc ka B., Cze cze lew ski J., Ra czyń ska B. Jó zef Pił sud ski Aca de my of Phy si cal Edu ca tion in War sawExter nal De part ment of Phy si cal Edu ca tion in Bia ła Pod la ska21-500 Bia ła Pod la ska ul. Aka de mic ka 2

Key words: young swim mers, bo ne mi ne ra li sa tion and den si ty, phy si cal ac ti vi ty, cal cium upta ke

The ob jec ti ve of the stu dy was to as sess mi ne ra li za tion (BMC) and den si ty (BMD) of the osse ous tis sue in girls tra in -ing swim ming in the pe riod of re aching the pe ak bo ne mass as com pa red with girls at ana lo go us age not prac ti cing anysports. In the re se arch at tempt was al so un der ta ken to an swer the fol lo wing qu estions:• do es swim ming tra ining with a high phy si cal lo ad af fect bo ne mi ne ra li za tion and den si ty in fe ma le swim mers as com -

pa red with the non -tra ining girls?• do eating ha bits com bi ned with stre nu ous swim ming tra ining af fect the sta tus of osse ous tis sue in the pe riod exa mi ned?• do swim mers con sist a gro up at risk of oste ope nia de ve lop ment?

The re se arch was car ried out among girls (n=46) at the age of 11-15 at ten ding to sports scho ols with a swim ming pro -fi le, tra ining swim ming (non we ight be aring ac ti vi ties), and girls at ana lo go us age but not prac ti cing any sports (n=45).Cur rent bo ne sta tus of the exa mi ned girls was ana ly zed with the den si to me tric me thod DE XA (lum bar sec tion of the spineL2-L4). Da ta on the co ur se of sports ca re er, in c lu ding tra ine eship and tra ining lo ads, hor mo nal sta tus and nu tri tio nal patternswe re col lec ted with the me thod of dia gno stic pro bing by me ans of a spe cial, self -pre pa ra to ry qu estion na ire.

Nu tri tio nal pat terns (in ta ke of ener gy and se lec ted nu trients) we re as ses sed ba sed on die ta ry hi sto ry and three in te r -views by me ans of the 24-h re call me thod (two wor king days and one day free of scho ol).

The ana ly sis of the re sults ob ta ined in di ca ted that the me an va lu es of the bo ne pa ra me ters exa mi ned did not dif fe ren -tia ted the ana ly zed gro ups of girls. Ho we ver, ten den cies for hi gher va lu es of the pa ra me ters we re ob se rved in the con trolgro up. The nu tri tio nal pat terns as ses sment de mon stra ted both gro ups to be cha rac te ri zed by de fi cient me an in ta ke of cal -cium (i. e. be low 67% of the sa fe le vel of in ta ke): 59% in girls of the con trol gro up and 45% in the swim mers. The re sultsob ta ined ena ble conc lu ding that the exa mi ned swim mers did not con sti tu ted the risk gro up of oste ope nia de ve lop ment ascom pa red to the non -tra ining girls.

The stu dy was sup por ted by the grant DS. 109 from the Mi ni stry of Scien ce and Hi gher Edu ca tion.

169

170

P54OSTE OPO RO ZA JA KO JED NO Z PO WI KŁAŃ WY STĘ PU JĄ CYCH W TE TRA PLE GICZ NEJ PO STA CI MÓ ZGO WE GO PO RA ŻE NIA DZIE CIĘ CE GO

Ję drze jew ska A., Szo ta M., Czer nic ki K., Flak M., Dy ner -Ja ma I., Dur ma ła J.

Ka te dra i Kli ni ka Re ha bi li ta cji Ślą skie go Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ka to wi cach ul. Zio ło wa 45/47

Sło wa klu czo we: mó zgo we po ra że nie dzie cię ce, oste opo ro za, mar ke ry ob ro tu kost ne go, skrzy wie nie krę go słu pa

Wstęp. za nik ko ści wsku tek unie ru cho mie nia w prze bie gu cię żkich po sta ci mó zgo we go po ra że nia dzie cię ce go jest pro -ble mem istot nym kli nicz nie, wią żą cym się ze wzro stem ry zy ka sa mo ist nych zła mań. Wo bec te go w opie ce i re ha bi li ta cjitych dzie ci na le ży uwzględ nić oce nę prze bu do wy szkie le tu ce lem wdro że nia wła ści wej te ra pii.

Cel pra cy. oce na struk tu ry i me ta bo li zmu kost ne go u dzie ci unie ru cho mio nych w prze bie gu te tra ple gicz nej po sta ci mó -zgo we go po ra że nia dzie cię ce go.

Ma te riał. zba da no 38 dzie ci w wie ku 4-18 lat, (śr. 11,86), z ró żny mi po sta cia mi MPD i to wa rzy szą cą sko lio zą, le czo -nych w By tom skim Cen trum Re ha bi li ta cji i Po rad ni Re ha bi li ta cyj nej przy Kli ni ce Re ha bi li ta cji SUM w Ka to wi cach w la -tach 2004-2009. Po stać te tra ple gicz ną MPD mia ło 24 dzie ci, w tym 13 dziew cząt i 11 chłop ców, di ple gicz ną 9, he mi ple -gicz ną 4, a mó żdżko wą 1 dziec ko. Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 21 zgod nych wie ko wo dzie ci zdro wych, w tym 10 dziew -czy nek i 11 chłop ców.

Me to dy: kla sy fi ka cję MPD opar to o po dział Hag ber ga, sko lio zy po dzie lo no wg Lon ste in’a i Ak bar nia. U dzie ci z po -sta cią te tra ple gicz ną MPD ozna czo no stę że nie wap nia, fos fo ru, oste okal cy ny i pro ko la ge nu ty pu I, ak tyw ność fos fa ta zy al -ka licz nej i jej frak cji kost nej, wy ko na no rtg. krę go słu pa i sto py.

Wy ni ki. na pod sta wie ba dań ra dio lo gicz nych oste opo ro zę roz po zna no u 20 dzie ci, w tym u 10 znacz ne go stop nia.Stwier dzo no zna mien ne sta ty stycz nie ob ni że nie stę że nia wap nia w su ro wi cy oraz ak tyw no ści frak cji kost nej fos fa ta zy al -ka licz nej w gru pie ba da nej w po rów na niu z gru pą kon tro l ną. Ta kże w gru pie ba da nej stwier dzo no ob ni że nie stę że nia pro -ko la ge nu i oste okal cy ny, ale nie istot ne sta ty stycz nie. Sto pień za awan so wa nia oste opo ro zy ko re lo wał z ni ską ma są cia ła.

Wśród dzie ci z po sta cią te tra ple gicz ną sko lio zę ty pu C wg Lon ste in’a i Ak bar nia. mia ło 20 dzie ci, a ty pu S 4 dzie ci. Wnio ski. 1. Unie ru cho mie nie w cię żkich po sta ciach MPD wy wo łu je za nik ko ści, a mo ni to ro wa nie je go na si le nia jest

mo żli we przez oce nę pro ce sów ko ścio two rze nia i re sorb cji. 2. Wcze sne wy kry cie oste opo ro zy u dziec ka unie ru cho mio ne -go i wła ści we po stę po wa nie te ra peu tycz ne oraz pie lę gna cja po zwa la zmniej szyć ry zy ko zła mań. 3. U dzie ci nie cho dzą cychz po sta cią te tra ple gicz ną MPD, do mi no wa ły skrzy wie nia krę go słu pa neu ro gen ne, jed no łu ko we ty pu C wg Lon ste in’a i Ak -bar nia.

P54OSTE OPO RO SIS AS A COM PLI CA TION OF THE TE TRA PLE GIC FORM OF IN FAN TI LE CE RE BRAL PAL SY

Ję drze jew ska A., Szo ta M., Czer nic ki K., Flak M., Dy ner -Ja ma I., Dur ma ła J.De part ment of Re ha bi li ta tion, Me di cal Uni ver si ty of Si le sia in Ka to wi ce,Ka to wi ce Zio ło wa St. 45/47

Key words: in fan ti le ce re bral pal sy, oste opo ro sis, bo ne ver sion mar kers, spi nal cu rva tu re

In tro duc tion. Oste opo ro sis as a re sult of im mo bi li za tion in the co ur se of se rio us forms of in fan ti le ce re bral pal sy is anim por tant cli ni cal pro blem re la ted to gre ater risk of spon ta ne ous frac tu res. For that re ason both tre at ment and re ha bi li ta -tion of such chil dren sho uld in cor po ra te an as ses sment of re bu il ding the ir ske le ton struc tu re in or der to ap ply ap pro pria tethe ra peu tic stra te gy.

Go als. The work was aimed at an as ses sment of bo ne struc tu re and me ta bo lism in chil dren im mo bi li zed in the te tra -ple gic form of in fan ti le ce re bral pal sy.

Ma te rial. 38 chil dren aged 4-18 (ave ra ge age 11,86) with dif fe rent forms of in fan ti le ce re bral pal sy and sco lio sis wereexa mi ned be twe en the years 2004-2009. The chil dren we re tre ated at the Re ha bi li ta tion Cen tre in By tom and the Re ha bi -li ta tion Out pa tient Cli nic at the De part ment of Re ha bi li ta tion of the Me di cal Uni ver si ty of Si le sia in Ka to wi ce. The gro upof pa tients suf fe ring from the te tra ple gic form of in fan ti le ce re bral pal sy in c lu ded 13 girls and 11 boys; 9 pa tients suf fe redfrom the di ple gic form; 4 he mi ple gic; 1 child suf fe red had the ce re bel lar form. The con trol gro up in c lu ded 21 he al thy chil -dren (10 girls and 11 boys) with ages mat ching the ages of the pa tient gro up.

Me thods. The clas si fi ca tion of in fan ti le ce re bral pal sy was ba sed on Hag berg’s di vi sion; sco lio sis was clas si fied withthe use of Lon ste in and Ak bar nia’s me thod. In chil dren with the te tra ple gic form, con cen tra tions of cal cium, pho spho rus,oste ocal ci ne and ty pe I pro -col la gen we re as ses sed. Al so the ac ti vi ty of al ka li ne pho spha ta se and its bo ne frac tion wasmeasu red and an x -ray of the spi ne and fo ot was car ried out.

Re sults. Ba sed on ra dio lo gi cal exa mi na tion, oste opo ro sis was dia gno sed in 20 chil dren, in c lu ding 10 of si gni fi cant de -gree. A sta ti sti cal ly si gni fi cant lo we red cal cium con cen tra tion was di sco ve red in se rum in the test gro up in com pa ri son withthe con trol gro up, to ge ther with lo we red ac ti vi ty of the bo ne frac tion of al ka li ne pho spha ta se. Al so, the test gro up re ve aledlo we red con cen tra tion of pro -col la gen and oste ocal ci ne, but the re sults we re sta ti sti cal ly in si gni fi cant. The de gree of osteo -po ro sis pro gres sion was cor re la ted with low bo dy we ight.

In chil dren with the te tra ple gic form 20 suf fe red from sco lio sis ty pe C and 4 sco lio sis ty pe S, as spe ci fied by Lon ste inand Ak bar nia.

Conc lu sions. 1. Im mo bi li za tion in se rio us forms of in fan ti le ce re bral pal sy cau ses oste opo ro sis and mo ni to ring its pro -gres sion is po ssi ble thro ugh as ses sment of oste oge nic pro ces ses and re sorp tion. 2. Ear ly de tec tion of oste opo ro sis in an im -mo bi li zed child to ge ther with the ap pli ca tion of ap pro pria te the ra peu tic pro ce du res and nur sing can lo wer the risk of frac -tu res. 3. In non -wal king chil dren with the te tra ple gic form of in fan ti le ce re bral pal sy, neu ro ge nic sin gle -arch spi nal cu rva -tu res ty pe C we re most fre qu ent (as spe ci fied by Lon ste in and Ak bar nia).

P55CZYN NI KI RY ZY KA OSTE OPO RO ZY I ZŁA MAŃ KO ŚCI KOŃC ZYN DOL NYCH U DZIE CI Z PRZE PU -KLI NĄ OPO NO WO -RDZE NIO WĄ

Oku row ska -Za wa da B.1, Kon stan ty no wicz J.2, Ku łak W. 1, Kacz mar ski M.3, Pio trow ska -Ja strzęb ska J.2, Sien kie wicz D.1, Pasz ko -Pa tej G.1

1 Kli ni ka Re ha bi li ta cji Dzie cię cej Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Bia łym sto ku2 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Bia łym sto ku3 III Kli ni ka Cho rób Dzie ci Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Bia łym sto ku

Sło wa klu czo we: prze pu kli na opo no wo -rdze nio wa, dzie ci, oste ope nia, oste opo ro za, ba da nie den sy to me trycz ne, zła ma nia

Cel pra cy. Ce lem pra cy by ła oce na ma sy kost nej i ma sy mię śnio wej oraz ana li za czyn ni ków ry zy ka wy stę po wa niaoste opo ro zy i zła mań u dzie ci z prze pu kli ną opo no wo -rdze nio wą na pod sta wie ba da nia den sy to me trycz ne go.

Me to dy ka: Ba da nia mi ob ję to 30 pa cjen tów (15-dziew cząt i 15 chłop ców) z prze pu kli ną opo no wo -rdze nio wą MMCw wie ku 6-17lat po zo sta ją cych pod opie ką, Kli ni ki Re ha bi li ta cji Dzie cię cej Uni wer sy tec kie go Szpi ta la Kli nicz ne go. Gru -pę po rów naw czą sta no wi ły dzie ci zdro we (n=30) do bra nych pod wzglę dem płci i wie ku.

Prze pro wa dzo no: oce nę fi zjo te ra peu tycz ną, ba da nia la bo ra to ryj ne (pa ra thor mon, fos fa ta zę za sa do wą w su ro wi cy krwii po ziom wap nia wy da la ne go z mo czem). Ba da nie den sy to me trycz ne ukła du kost ne go wy ko ny wa no przy po mo cy apa ra tuLu nar DPX -L (GE Me di cal Sys tems -Lu nar Ra dia tion Corp.) Po miar den sy to me trycz ny wy ko na no me to dą ab sorb cjo me triipro mie nio wa nia X o po dwój nej ener gii (DXA -Du al Ener gy X -ray Ab sop tio me try) w za kre sie ca łe go szkie le tu w ce lu oce -ny cał ko wi tej gę sto ści mi ne ral nej ko ści – To tal BMD (ang, bo ne mi ne ral den si ty) oraz w krę gach L1 -L4 w pro jek cji AP(Spi ne BMD) i wy ra żo no w g/cm2, w per cen ty lach we dług norm dla wie ku i płci oraz ja ko wskaź nik Z -sco re. Oce nio noskła do we cia ła (Le an Mass – za war tość tkan ki bez tłusz czo wej; Fat Mass – pro cen to wa za war tość tłusz czu).

Wy ni ki. Naj czę ściej ob ser wo wa ny mi ob ja wa mi by ły zła ma nia ko ści udo wej 12/30 (40%), w tym u 5/30 (17%) wie lo -krot nie. Stwier dzo no istot ną za le żność wy stę po wa nia zła mań z BMI i za war to ścią tłusz czu w or ga ni zmie. Dzie ci z MMCi zła ma nia mi wy ka zy wa ły ten den cję do więk szej war to ści BMI, mi mo ta kiej sa mej war to ści bez względ nej ma sy cia ła,w po rów na niu z dzieć mi bez zła mań. Bo dy Fat u tych osób był więk szy niż u tych, któ re nie do świad czy ły zła mań.(Zła -ma nia, a BMI - R= 0,393, p=0,031)

Dzie ci z MMC i zła ma nia mi mia ły istot nie więk sze war to ści kal ciu rii do bo wej, przy pra wi dło wych wy kład ni kachfunk cji ne rek,(p=0.033).

Wnio ski. Zła ma nia ni sko ener ge tycz ne u dzie ci (MMC) mo gą wy ni kać z me ta bo licz nych za bu rzeń, bę dą cych, z jed nejstro ny, kon se kwen cją nad mier nej ner ko wej utra ty wap nia, z dru giej zaś stro ny, z nad mier nej za war to ści tkan ki tłusz czo weji nie ko rzyst ne go wpły wu otłusz cze nia or ga ni zmu i kon se kwen cji me ta bo licz nych.

171

P55RISK FAC TORS FOR OSTE OPO RO SIS AND LO WER LIMB FRAC TU RES IN CHIL DREN WITH ME NIN GO MY ELO CE LE

Oku row ska -Za wa da B.1, Kon stan ty no wicz J.2, Ku łak W.1, Kacz mar ski M.3, Pio trow ska -Ja strzęb ska J.2, Sien kie wicz D.1, Pasz ko -Pa tej G.1

1 De part ment of Pe dia tric Re ha bi li ta tion, Me di cal Uni ver si ty of Bia ły stok2 De part ment of Pe dia trics and De ve lop men tal Di sor ders of Chil dren and Ado le scents, Me di cal Uni ver si ty of Bia ły stok3 III De part ment of Chil dren’s Di se ases, Me di cal Uni ver si ty of Bia ły stok

Key words: me nin go my elo ce le, chil dren, oste ope nia, oste opo ro sis, den si to me tric exa mi na tion, frac tu res

Ob jec ti ve. The stu dy ob jec ti ve was to as sess bo ne mass and mu scu lar mass, as well as to ana ly ze risk fac tors for osteo -po ro sis and frac tu res in chil dren with me nin go my elo ce le ba sed on den si to me tric exa mi na tion.

Me thods. The stu dy in vo lved 30 pa tients (15 girls and 15 boys) with me nin go my elo ce le, aged 6-17 years, tre ated inthe De part ment of Pe dia tric Re ha bi li ta tion, Uni ver si ty Ho spi tal. Con trol gro up con si sted of he al thy chil dren (n=30) mat -ched by age and gen der.

Phy sio the ra peu tic as ses sment and la bo ra to ry in ve sti ga tions (pa ra thor mo ne, se rum al ka li ne pho spha ta se, uri ne cal ciumle vel) we re per for med. Den si to me tric exa mi na tion was do ne using a Lu nar DPX -L ap pa ra tus (GE Me di cal Sys tems -Lu narRa dia tion Corp.) Den si to me tric me asu re ment was con duc ted by the DXA -Du al Ener gy X -ray Ab sorp tio me try me thod toas sess to tal ske le ton bo ne mi ne ral den si ty (to tal BMD) and at L1 -L4 in AP pro jec tion (Spi ne BMD), expres sed in g/cm2,in per cen ti les ac cor ding to age and gen der norms and as Z -sco re in dex. Le an Mass (fat -free tis sue con tent) and Fat Mass(% fat con tent) we re eva lu ated.

Re sults. Frac tu res of the fe mo ral bo ne we re the most com mon 12/30 (40%), in c lu ding mul ti ple frac tu res 5/30 (17%).The in ci den ce of frac tu res was fo und to cor re la te si gni fi can tly with BMI and fat con tent in the bo dy. Chil dren with MMCand frac tu res sho wed a ten den cy to hi gher BMI, de spi te the sa me ab so lu te va lue of bo dy mass, as com pa red to tho se with -o ut frac tu res. Bo dy Fat le vel was hi gher in pa tients with frac tu res than wi tho ut them (BMI - R= 0.393, p=0.031)

Chil dren with MMC and frac tu res had si gni fi can tly hi gher va lu es of 24h cal cu ria, de spi te nor mal re nal func tion in di -ces (p=0.033).

Conc lu sions. Low -ener ge tic frac tu res in MMC chil dren may re sult from me ta bo lic di stur ban ces be ing the con se qu en -ce of exces si ve re nal cal cium loss, exces si ve fat ty tis sue con tent and unfa vo ra ble ef fects of fat de po si tion in the bo dy.

P56STAN KOŚĆ CA U DZIE CI W MO MEN CIE ROZ POZ NA NIA CHO RO BY LIM FO PRO LI FE RA CYJ NEJ

Ja ku bow ska -Piet kie wicz E.1, Szcze pa niak -Ku bat A.1, Za lew ska -Szew czyk B.2, Chleb na -So kół D.1

1 Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści 2 Kli ni ka Pe dia trii, On ko lo gii, He ma to lo gii i Dia be to lo giiI Ka te dra Pe dia trii, Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi

Sło wa klu czo we: gę stość mi ne ral na ko ści, den sy to me tria, cho ro ba lim fo pro li fe ra cyj na

Wstęp. Do tych cza so we ba da nia na uko we wy ka za ły, że pro ces no wo two ro wy mo że za bu rzać me ta bo lizm kost ny – po -przez na ru sze nie rów no wa gi po mię dzy two rze niem i re sorb cją ko ści. W cho ro bach roz ro sto wych ukła du chłon ne go za bu -rze nia mi ne ra li za cji kość ca są na stęp stwem na cie ku ko ści gąb cza stej przez pro li fe ru ją cy klon ko mó rek no wo two ro wycha ta kże pro re sorb cyj ne go wpły wu cy to kin wy twa rza nych przez no wo twór.

Ce lem pra cy by ła oce na ilo ścio wa tkan ki kost nej u dzie ci, u któ rych roz po zna no cho ro bę lim fo pro li fe ra cyj ną.Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 50 dzie ci i mło dych osób w wie ku od 5 do 19 lat, przy czym u 25 pa cjen tów (15

dziew cząt, 10 chłop ców) prze pro wa dzo no ba da nia w cią gu pierw sze go ty go dnia od wy kry cia u nich cho ro by no wo two ro -wej. Roz po zna nia te obej mo wa ły: ostrą bia łacz kę lim fo bla sty czą (ALL -16 osób), ostrą bia łacz kę nie lim fo bla stycz ną(AML -1 oso ba), chło nia ka nie ziar ni cze go (NHL - 4 pa cjen tów), ziar ni cę zło śli wą (HL - 4 pa cjen tów). Gru pę po rów naw cząsta no wi ło 25 zdro wych osób (12 dziew cząt, 13 chłop ców) w tym sa mym wie ku i w po dob nej fa zie doj rze wa nia płcio we gow sto sun ku do gru py ba da nej. Gę stość mi ne ral ną kość ca oce nia no na pod sta wie ba da nia den sy to me trycz ne go me to dą ab -sorp cjo me trii pro mie nio wa nia X o po dwój nej ener gii (DXA) apa ra tem DPX fir my Lu nar (Ma di son, USA) w pro gra mie to -tal bo dy (oce na ca łe go cia ła) i spi ne (oce na krę go słu pa lę dźwio we go). Ba da nia te by ły wy ko na ne w Re gio nal nym Ośrod -ku Me no pau zy i Oste opo ro zy Szpi ta la Kli nicz ne go nr 3 Uni wer sy te tu Me dycz ne go w Ło dzi.

U dzie ci prze pro wa dzo no ta kże ilo ścio we ba da nie ul tra dźwię ko we ko ści pię to wej apa ra tem Achil les Plus So lo fir myGE Lu nar (Ma di son, USA), oce nia jąc: pręd kość prze cho dze nia ul tra dźwię ków (SOS), sze ro ko pa smo we tłu mie nie ul tra -

172

dźwię ków (BUA) oraz współ czyn nik Stif f ness. Wy li czo no wskaź nik Z -sco re, wy ko rzy stu jąc war to ści re fe ren cyj ne dladzie ci pol skich opra co wa ne przez Ja wor skie go.

Wy ni ki. Uzy ska ne wy ni ki ba da nia den sy to me trycz ne go i ul tra dźwię ko we go od nie sio no do gru py po rów naw czej.Stwier dzo no sta ty stycz nie zna mien ną ró żni cę w za kre sie śred niej war to ści wskaź ni ka gę sto ści mi ne ral nej w pro gra miespine ba da nia den sy to me trycz ne go: w gru pie ba da nej by ła ona istot nie ni ższa choć mie ści ła się w gra ni cach nor my. Śred -nie war to ści po zo sta łych okre śla nych pa ra me trów nie ró żni ły się istot nie sta ty stycz nie po mię dzy gru pa mi i by ły w za kre -sie war to ści uzna nych za pra wi dło we. Wy ka za no sta ty stycz nie istot ną do dat nią ko re la cję mię dzy gę sto ścią mi ne ral ną ko -ści w pro gra mie to tal bo dy ba da nia den sy to me trycz ne go a wszyst ki mi trze ma pa ra me tra mi ba da nia ul tra dźwię ko we go; po -dob nych za le żno ści nie stwier dzo no dla pro gra mu spi ne.

Pod su mo wa nie.U pa cjen tów z cho ro bą lim fo pro li fe ra cyj ną wcze sne zmia ny do ty czą ce ob ni że nia gę sto ści mi ne ral nej ujaw nia ją się

w ko ści bar dzo ak tyw nej me ta bo licz nie, cze go do wo dem mo że być wy nik ba da nia den sy to me trycz ne go w pro jek cji spi ne.Ba da nie ul tra dźwię ko we ko ści pię to wej mo że sta no wić nie in wa zyj ną dia gno stycz ną me to dę prze sie wo wą do ilo ścio -

wej oce ny tkan ki kost nej u pa cjen tów z cho ro bą no wo two ro wą

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na ze środ ków na na ukę w la tach 2006-2009 ja ko pro jekt ba daw czy Nr N406 050 31/1860

P56SKE LE TAL STA TUS AT THE MO MENT OF DIA GNO SING LYM PHO PRO LI FE RA TI VE DI SOR DER INCHIL DREN AND ADO LE SCENTS

Ja ku bow ska -Piet kie wicz E.1, Szcze pa niak -Ku bat A.1, Za lew ska -Szew czyk B.2, Chleb na -So kół D.1

1 De part ment of Pa edia tric Pro pe deu tics and Me ta bo lic Bo ne Di se ases 2 Pe dia tric On co lo gy, He ma to lo gy and Dia be to lo gy Cli nic, Me di cal Uni ver si ty of Lodz, Po land

Key words: bo ne mi ne ral den si ty, den si to me tric exa mi na tion, lym pho pro li fe ra ti ve di sor der

In tro duc tion. It has be en de mon stra ted that the neo pla stic pro cess may in ter fe re in the co ur se of bo ne me ta bo lism andmay al ter the ba lan ce be twe en oste oge ne sis and re sorp tion. In pro li fe ra ti ve di se ases di stur ban ces of ske le ton mi ne ra li za -tion are the con se qu en ces of in fil tra tion of the spon gy bo ne by a pro li fe ra ting clo ne of neo pla stic cells or of pro re sorp ti veef fects of cy to ki nes pro du ced by neo plasm.

The aim of the work was to as sess bo ne mass in chil dren at the mo ment of dia gno sing a lym pho pro li fe ra ti ve di se ase.Ma te rial and me thods The re se arch in c lu ded 50 chil dren aged from 5 to 19 years, and in 25 pa tients (15 girls and 10

boys) the exa mi na tions we re per for med wi thin one we ek sin ce the dia gno sis of a neo pla stic di se ase such as acu te lym pho -bla stic leu ka emia (ALL – 16 sub jects), acu te my elo bla stic leu ka emia (AML – one sub ject), non -Hodg kin lym pho ma (NHL– 4 sub jects) and Hodg kin lym pho ma (HL – 4 sub jects). 25 sub jects (12 girls and 13 boys) con si de red to be he al thy (at thesa me age) we re the con trol gro up. Bo ne mi ne ral den si ty was as ses sed ba sed on a den si to me tric exa mi na tion with du alX-ray ab sorp tio me try (DXA) with a DPX de vi ce by Lu nar (Ma di son, USA) using the to tal bo dy and spi ne pro gram mes.The as say was per for med at the Re gio nal Cen tre of Me no pau se and Oste opo ro sis of the Cli ni cal Ho spi tal no. 3 of the Me di cal Uni ver si ty in Lodz. In ad di tion, a qu an ti ta ti ve ul tra so und as say of the cal ca neus with Achil les Plus So lo by GELu nar (Madi son, USA) was per for med and the fol lo wing we re as ses sed: spe ed of so und (SOS), bro ad band ul tra so und at -te nu ation (BUA) and the stif f ness fac tor. The Z -sco re in dex was cal cu la ted ba sed on re fe ren ce va lu es for Po lish chil drenpre pa red by Ja wor ski.

Re sults. The ob ta ined re sults of den si to me tric and ul tra so und te sts we re re fer red to the re sults of the com pa ra to ry group.A sta ti sti cal ly si gni fi cant dif fe ren ce re gar ding the me an ab so lu te va lu es of BMD and the me an va lue of Z -sco re in dex forthe spi ne pro gram me of the den si to me tric as say was fo und: in the stu dy gro up it was si gni fi can tly lo wer, al tho ugh it waswi thin the norm. The me an va lu es of other pa ra me ters did not dif fer sta ti sti cal ly be twe en gro ups and we re wi thin the ran -ge of va lu es con si de red to be the norm. A sta ti sti cal ly si gni fi cant po si ti ve cor re la tion be twe en the bo ne mi ne ral den si ty inthe to tal bo dy pro gram me in the den si to me tric as say and all the three pa ra me ters in the ul tra so und exa mi na tion was de mon stra ted; si mi lar re la tion ships we re not ob se rved for the spi ne pro gram me.

Conc lu sions.Pa tients with lym pho pro li fe ra ti ve di se ase ha ve de cre ased mi ne ral den si ty vi si ble in the bo ne which is me ta bo li cal ly

acti ve, what was con fir med by the re sults of a den si to me tric as say in the spi ne pro jec tion.Ul tra so und as say of the cal ca neus may be used as a scre ening exa mi na tion of bo ne mass in pa tients with a neo pla stic

di se ase at its ear ly sta ge.

173

P57STĘ ŻE NIE MAR KE RÓW OB RO TU KOST NE GO U DZIE CI CHO RYCH NA FE NY LO KE TO NU RIĘ I GA LAK TO ZE MIĘ LE CZO NYCH DIE TA MI ELI MI NA CYJ NY MI

Am brosz kie wicz J.1, Ga jew ska J.1, Cheł chow ska M.1, Oł ta rzew ski M.1, Ra do my ska B.2, No wac ka M.2, La skow ska -Kli ta T.1

1 Za kład Ba dań Prze sie wo wych 2 Kli ni ka Pe dia trii, In sty tut Mat ki i Dziec ka w War sza wie

Sło wa klu czo we: mar ke ry ob ro tu kost ne go, fe ny lo ke to nu ria, ga lak to ze mia, dzie ci w wie ku przed po kwi ta nio wym

Wstęp. Fe ny lo ke to nu ria (PKU) oraz ga lak to ze mia są cho ro ba mi me ta bo licz ny mi, gdzie sku tecz nym spo so bem le cze -nia jest sto so wa nie re stryk cyj nej die ty eli mi na cyj nej (od po wied nio ni sko fe ny lo ala ni no wej lub bez lak to zo wej) w ce luzapew nie nia pra wi dło we go roz wo ju fi zycz ne go i umy sło we go pa cjen tów. Ta ki ro dzaj die ty mo że jed nak nie ko rzyst niewpły wać na me ta bo lizm kost ny, szcze gól nie u dzie ci i mło dzie ży, kie dy wzra sta nie i ob rót kost ny za cho dzą bar dzo in ten -syw nie. W ostat nim cza sie po ja wi ły się do nie sie nia do ty czą ce ob ni żo nej gę sto ści mi ne ral nej ko ści u do ro słych pa cjen tówz fe ny lo ke to nu rią i ga lak to ze mią. Oprócz ba dań den sy to me trycz nych, w oce nie dy na mi ki pro ce sów two rze nia i re sorp cjiko ści co raz po wszech niej sto so wa ne są bio che micz ne mar ke ry ob ro tu kost ne go. Spo śród nich na szcze gól ną uwa gę za słu -gu ją oste okal cy na (OC) i kost na frak cja fos fa ta zy al ka licz nej (BALP) ja ko wskaź ni ki ko ścio two rze nia oraz usie cio wa nyte lo pep tyd ko la ge nu ty pu I (CTX) ja ko mar ker re sorp cji ko ści. Nie wie le jest da nych do ty czą cych ob ro tu kost ne go u dzie -ci w wie ku przed po kwi ta nio wym le czo nych die ta mi eli mi na cyj ny mi.

Ce lem pra cy by ła oce na pro ce sów ko ścio two rze nia i re sorp cji ko ści z za sto so wa niem wy bra nych mar ke rów ob ro tukost ne go u dzie ci cho rych na fe ny lo ke to nu rię i ga lak to ze mię.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 32 pa cjen tów z PKU (wiek 3-9 lat, 13 dziew cząt, 19 chłop ców) oraz 32 pa cjen -tów z ga lak to ze mią (wiek 3-9 lat, 15 dziew cząt, 17 chłop ców) le czo nych w In sty tu cie Mat ki i Dziec ka w War sza wie. Wszy -scy pa cjen ci by li zdia gno zo wa ni w okre sie nie mow lę cym i są sys te ma tycz nie kon tro lo wa ni w Po rad ni Cho rób Me ta bo licz -nych. Gru pę kon tro l ną sta no wi ło 32 (13 dziew cząt, 19 chłop ców) zdro wych ró wie śni ków, u któ rych nie stwier dzo no cho -rób mo gą cych mieć wpływ na me ta bo lizm kost ny. Ozna cze nia wap nia i fos fo ra nów w su ro wi cy krwi pa cjen tów wy ko na -no stan dar do wą me to dą ko lo ry me trycz ną. Stę że nia mar ke rów ko ścio two rze nia (OC, BALP) oraz re sorp cji ko ści (CTX)ozna czo no me to da mi im mu no en zy ma tycz ny mi (ELI SA).

Wy ni ki. Śred nie stę że nie wap nia i fos fo ra nów za rów no u pa cjen tów, jak i u dzie ci zdro wych za wie ra ło się w za kre siewar to ści re fe ren cyj nych. Za ob ser wo wa no po dob ną ak tyw ność BALP w su ro wi cy krwi pa cjen tów z fe ny lo ke to nu rią, ga -lak to ze mią oraz u dzie ci zdro wych. W obu gru pach pa cjen tów stwier dzo no istot nie ni ższe stę że nia mar ke ra re sorp cji CTX(1.50±0.44 ng/ml u dzie ci z PKU i 1.59±0.56 ng/ml u dzie ci z ga lak to ze mią) w po rów na niu do gru py zdro wych ró wie śni -ków (2.03±0.24 ng/ml) (p<0.001). Do dat ko wo u pa cjen tów cho rych na fe ny lo ke to nu rię stwier dzo no ni ższe stę że nia OC(86.0±33.6 ng/ml vs 102.9±19.1 ng/ml, p<0.01) w po rów na niu do dzie ci zdro wych.

Wnio ski. Uzy ska ne wy ni ki ba dań wska zu ją na wy stę po wa nie za bu rzeń w rów no wa dze po mię dzy pro ce sa mi two rze -nia i re sorp cji ko ści u dzie ci w wie ku przed po kwi ta nio wym cho rych na fe ny lo ke to nu rię i ga lak to ze mię. Szcze gól nie do ty -czy to ob ni że nia tem pa pro ce su re sorp cji ko ści. Nie zbęd ne są dal sze ba da nia nad me ta bo li zmem kost nym u mło dzie żyi osób do ro słych z cho ro ba mi me ta bo licz ny mi le czo nych die ta mi eli mi na cyj ny mi.

P57CON CEN TRA TION OF BO NE TUR NO VER MAR KERS IN PHE NYL KE TO NU RIC AND GA LAC TO SE MICCHIL DREN TRE ATED WITH ELI MI NA TION DIETS

Am brosz kie wicz J.1, Ga jew ska J.1, Cheł chow ska M.1, Oł ta rzew ski M.1, Ra do my ska B.2, No wac ka M.2, La skow ska -Kli ta T.1

1 De part ment of New born Scre ening2 De part ment of Pe dia trics, In sti tu te of Mo ther and Child, War saw, Po land

Key words: bo ne tur no ver mar kers, phe nyl ke to nu ria, ga lac to se mia, pre pu ber tal chil dren

In tro duc tion. Die ta ry re stric tion is the on ly known stra te gy of pre ven ting neu ro lo gi cal im pa ir ment and men tal re tar -da tion in pa tients with me ta bo lic di se ases, such as phe nyl ke to nu ria (PKU) and ga lac to se mia. Ho we ver, eli mi na tion of somees sen tial nu trients from the diet may in flu en ce bo ne me ta bo lism. This is espe cial ly im por tant in chil dho od and ado le scence,when growth and bo ne tur no ver are most in ten si ve. So me au thors ha ve de scri bed de cre ased bo ne mi ne ral den si ty (BMD)in adult pa tients suf fe ring from phe nyl ke to nu ria and ga lac to se mia. Apart from me asu ring BMD, bio che mi cal bo ne tur n -over mar kers sho wing glo bal ske le tal ac ti vi ty ha ve la te ly be en va li da ted for the as ses sment of the dy na mics of bo ne for -ma tion and re sorp tion pro ces ses. Among them, oste ocal cin (OC), bo ne al ka li ne pho spha ta se (BALP) and col la gen ty pe I

174

C -ter mi nal te lo pep ti de (CTX) are con si de red to be cli ni cal ly use ful. Lit tle is known re gar ding bo ne tur no ver in pre pu ber -tal chil dren on eli mi na tion diets.

The aim of this stu dy was to as sess bo ne for ma tion and bo ne re sorp tion pro ces ses with bio che mi cal bo ne tur no ver mar -kers in phe nyl ke to nu ric and ga lac to se mic chil dren.

Ma te rial and me thods. The stu dy gro up con si sted of 32 phe nyl ke to nu ric (age ran ge 3-9 years, 13 girls, 19 boys)and 32 ga lac to se mic pa tients (age ran ge 3-9 years, 15 girls, 17 boys) tre ated at the De part ment of Pe dia trics of the In sti - tute of Mo ther and Child in War saw. All pa tients we re dia gno sed in the neo na tal pe riod and had sys te ma tic die ta ry con -trol. 32 he al thy chil dren (age ran ge 3-9 years, 13 girls, 19 boys) which sho wed nor mal phy si cal de ve lop ment and had nodi se ases that co uld af fect bo ne me ta bo lism we re in c lu ded in the re fe ren ce gro up. Se rum cal cium and pho spha te we remeasu red by stan dard co lo ri me tric me thods. The con cen tra tion of bo ne for ma tion (OC, BALP) and bo ne re sorp tion (CTX)mar kers we re de ter mi ned by im mu no en zy ma tic as say (ELI SA).

Re sults. Me an se rum con cen tra tions of cal cium and pho spha te in pa tients and he al thy chil dren we re wi thin the re fe -ren ce ran ges. We ob se rved si mi lar me an ac ti vi ty of se rum BALP in phe nyl ke to nu ric and ga lac to se mic pa tients and in thegro up of he al thy chil dren. In both gro ups of pa tients we iden ti fy si gni fi can tly lo wer con cen tra tion of bo ne re sorp tion mar -ker CTX (1.50±0.44 ng/ml in chil dren with PKU and 1.59±0.56 ng/ml in chil dren with ga lac to se mia) com pa red to the irheal thy co un ter parts (2.03±0.24 ng/ml) (p<0.001). Ad di tio nal ly, in phe nyl ke to nu ric pa tients we de ter mi ned lo wer le vel ofOC (86.0±33.6 ng/ml vs 102.9±19.1 ng/ml, p<0.01) in com pa ri son to the age -mat ched con trols.

Conc lu sion. Our re sults in di ca te that in phe nyl ke to nu ric and ga lac to se mic pre pu ber tal pa tients an im ba lan ce be twe enbo ne for ma tion and de gra da tion pro ces ses oc curs. This spe cial ly con cerns lo wer bo ne re sorp tion ra te. Fur ther stu dies arere qu ired to in ve sti ga te bo ne me ta bo lism in ado le scents and adults suf fe ring from me ta bo lic di se ases tre ated with eli mi na -tion diets.

P58ANA LI ZA JA KO ŚCIO WA BIA ŁEK OSOC ZA U DZIE CI Z WIE LO KROT NY MI ZŁA MA NIA MI KO ŚCI – BA DA NIA PI LO TA ŻO WE

Ru siń ska A.1, Świąt kow ska M.2, Ko zioł kie wicz W.2, Sku rzyń ski S.2, Go lec A.1, Chleb na -So kół D.1

1 Kli ni ka Pro pe deu ty ki Pe dia trii i Cho rób Me ta bo licz nych Ko ści UM w Ło dzi2 Za kład Bio fi zy ki Mo le ku lar nej i Me dycz nej UM w Ło dzi

Sło wa klu czo we: zła ma nia ko ści, dzie ci, biał ka

Ce lem pra cy jest pró ba wy ja śnie nia etio pa to ge ne zy po wta rza ją cych się zła mań ko ści na pod sta wie kom plek so wej ana -li zy ja ko ścio wej pro fi lu biał ko we go oso cza u dzie ci z wie lo krot ny mi zła ma nia mi o nie zna nej etio lo gii oraz u pa cjen tówz wro dzo ną łam li wo ścią ko ści.

Pa cjen ci i me to dy. Ba da nia mi ob ję to łącz nie 13 dzie ci, w tym 4 pa cjen tów z wie lo krot ny mi ni sko ener ge tycz ny mi zła -ma nia mi ko ści nie zwią za ny mi z ob ni że niem ma sy kost nej (wiek 13-17 lat, licz ba zła mań od 4 do 7), 6 pa cjen tów z roz -po zna ną wro dzo ną łam li wo ścią ko ści (wiek: 2 mie sią ce – 9 lat), oraz 3 zdro wych dzie ci w wie ku od 1 mie sią ca do 11 lat,któ re sta no wi ły gru pę po rów naw czą. Ba da nia te by ły wy ko ny wa ne po co naj mniej 3 mie sią cach od wy stą pie nia ostat nie -go zła ma nia. W ce lu ana li zy pro fi lu biał ko we go oso cza ba da ne pró by roz dzie la no me to dą elek tro fo re zy dwu kie run ko wejprzy wy ko rzy sta niu apa ra tu Et tan DALT II fir my Amer sham Bio scien ces. Ob ra zy że li i od po wia da ją ce so bie spo ty biał ko -we z prób po cho dzą cych od pa cjen tów po rów ny wa no z pró ba mi gru py kon tro l nej. Iden tycz ne wa run ki roz dzia łu elek tro -fo re tycz ne go re pre zen ta tyw nej gru py ba da nych pa cjen tów umo żli wia ły ana li zę pro fi li biał ko wych, dzię ki cze mu zi den ty -fi ko wa no ró żni ce w eks pre sji bia łek. Na stęp nie biał ka, któ rych eks pre sja by ła zmie nio na zo sta ły pod da ne, po uprzed nimwy cię ciu z że lu, ana li zie se kwen cji ami no kwa so wej me to dą spek tro me trii mas (spek tro metr mas z hy bry do wym ana li za -to rem ty pu kwa dru pol -czas prze lo tu Q–Tof Pre mierTM API fir my Wa ters) w ce lu ich iden ty fi ka cji.

Wy ni ki. W ba da nej gru pie pa cjen tów wy kry to biał ka, któ rych eks pre sja by ła zmie nio na w sto sun ku do kon tro li orazta kie, któ re po ja wia ły się je dy nie u osób cho rych. Spo śród prze ba da nych do tej po ry spo tów, naj czę ściej po wta rza ły siępep ty dy od po wia da ją ce łań cu chom al fa i be ta biał ku ludz kiej hap to glo bi ny u czwor ga dzie ci z wro dzo ną łam li wo ścią ko -ści. U jed ne go dziec ka z wro dzo ną łam li wo ścią wy kry to rów nież pep ty dy od po wia da ją ce biał ku ludz kiej al fa -1 kwa śnejgli ko pro te iny. Spo tów od po wia da ją cych wy mie nio nym po wy żej biał kom, nie stwier dzo no zaś u dzie ci z wie lo krot ny mizła ma nia mi o nie usta lo nej etio lo gii, ani też w gru pie kon tro l nej. Po nad to u jed ne go pa cjen ta z wie lo krot ny mi zła ma nia miwy kry to pep ty dy od po wia da ją ce biał ku ludz kiej trans ty re ty ny.

Wnio ski. 1. Wy ni ki ba dań pi lo ta żo wych wska zu ją na zwięk szo ną eks pre sję nie któ rych bia łek bę dą cych wskaź ni ka miostrej fa zy, co su ge ru je udział kom po nen ty za pal nej w prze bie gu wro dzo nej łam li wo ści ko ści, nie jest ona jed nak obec -na u dzie ci z in ny mi zła ma nia mi o nie zna nej etio lo gii. 2. Ko niecz ne są dal sze ba da nia i ob ser wa cja pa cjen ta ze zwięk szo nąeks pre sją biał ka trans ty re ty ny w ce lu wy ja śnie nia przy czyn i ewen tu al ne go związ ku z wie lo krot ny mi zła ma nia mi ko ści.

Pra ca czę ścio wo fi nan so wa na przez Uni wer sy tet Me dycz ny w Ło dzi (Nr pra cy 502-11-599)

175

P58THE QU ALI TA TI VE ANA LY SIS OF PLA SMA PRO TE INS IN CHIL DREN WITH THE MUL TI PLE FRAC TU RES – A PI LOT SU RVEY

Ru siń ska A.1, Świąt kow ska M.2, Ko zioł kie wicz W.2, Sku rzyń ski S.2, Go lec A.1, Chleb na -So kół D.1

1 De part ment of Pa edia tric Pro pe deu tics and Bo ne Me ta bo lic Di se ases, Me di cal Uni ver si ty of Lodz2 De part ment of Mo le cu lar and Me di cal Bio phy sics, Me di cal Uni ver si ty of Lodz

Key words: bo ne frac tu res, chil dren, pro te ins

The aim of the stu dy is the expla na tion trial of the re cur ring bo ne frac tu res, on the ba se of com plex qu ali ta ti ve ana ly -sis of the pla sma pro te in pro fi le in chil dren with mul ti ple bo ne frac tu res of the unk nown ori gin and in pa tients with oste o -ge ne sis im per fec ta.

Pa tients and me thods. The stu dy in vo lved 13 chil dren. Among them, in 4 pa tients mul ti ple, low ener gy frac tu res notcon nec ted with bo ne mass re duc tion, we re re por ted (age 13-17 years, frac tu res num ber 4-7), in 6 pa tients oste oge ne sis im -per fec ta was dia gno sed (age 2 mon ths - 9 years) and the re we re 3 he al thy chil dren (age 1 mon ths -11 years) be lon ging tocom pa ri son gro up. The in ve sti ga tion was con duc ted at le ast 3 mon ths after the last frac tu re to ok pla ce. In the ana ly sis ofthe pro te ins pro fi le the two -di men sio nal pro te in elec tro pho re sis (2DE) was per for med using apa ra tus Et tanDALT II (Amer sham Bio scien ces). The ima ges of the pro te in’s gels and the cor re spon ding pro te in’s spots that we re ta kenfrom the pa tients we re com pa red with the sam ples from the con trol gro up. The iden ti cal con di tions of the elec tro pho re sisof the re pre sen ta ti ve gro up of exa mi ned pa tients ena bled the pro te ins pro fi le ana ly sis, due to that, the dif fe ren ces in pro te -ins expres sions we re iden ti fied. Next the pro te ins with chan ged expres sion we re cut away from gel and ami no acid’s se - quen ce was ana ly zed with the mass spec tro me try me thod (QU ADRU PO LE TI ME -OF -FLI GHT TAN DEM Q -Tof Pre -mierTM API MASS SPEC TRO METR, Wa ters) for pro te in iden ti fi ca tion.

The re sults. In exa mi ned gro up of pa tients the pro te ins with chan ged expres sion re la ti ve ly to com pa ri son gro up we reob se rved, and so me pro te ins we re re ve aled in chil dren with mul ti ple frac tu res on ly. From among spots exa mi ned so far,the most often pro te ins we re pep ti des ade qu ate to cha ins al pha and be ta of the pro te in of hu man hap tho glo bin, ob se rvedin 4 chil dren with oste oge ne sis im per fec ta. In one child with oste oge ne sis im per fec ta pep ti de ade qu ate to pro te ins of hu -man al pha -1 acid gly co pro te in we re di sco ve red. The se spots ade qu ate to pro te ins we re not fo und in chil dren with mul ti plefrac tu res of unk nown ori gin and in chil dren from com pa ri son gro up either. In one pa tient with mul ti ple frac tu res pep ti descor re spon ding with hu man trans ty re tin we re fo und.

Conc lu sions. 1. The re sults of our pi lot stu dy in di ca te on the in cre ased expres sion of so me acu te -pha se pro te ins what maysug gest the in flam ma to ry com po nent ta king part in oste oge ne sis per fec ta co ur se. But it is not ob se rved in chil dren with mul -ti ple frac tu res of unk nown etio lo gy. 2. To expla in the cau ses and po ssi ble re la tion ship with mul ti ple frac tu res, the fur ther in ve -sti ga tions and ob se rva tion of the pa tient with the in cre ased expres sion of tarn sty re tin pro te in must be per for med.

The stu dy was par tly fi nan ced by Me di cal Uni ver si ty in Łódź (No 502-11-599).

P59OSTE OPE NIA TO WAR ZYS ZĄ CA RZAD KIE MU PRZY PAD KO WI ZE SPO ŁU WIT KO PA (TO OTH AND NA IL SYN DRO ME) U 14-LET NIEJ DZIEWC ZYN KI

Sier pin ska T.1, Kon stan ty no wicz J.2, Szar mach I.3, Szar mach J.4, Go le biew ska M.1

1 Za kład Pro te ty ki Sto ma to lo gicz nej2 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży3 Za kład Or to don cji, 4Kli ni ka Chi rur gii Szczę ko wej, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto kuKli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży UM w Bia łym sto ku, Pra cow nia Den sy to me trii Uni wer sy tec kie go DSK w Bia łym sto ku, ul. Wa szyng to na 17, 15274 Bia ły stok

Sło wa klu czo we: ano don tia, opis przy pad ku, oste ope nia, ze spół Wit ko pa, zę by

Jest to opis rzad kie go przy pad ku ze spo łu zę bo wo -pa znok cio we go (To oth and Na il syn dro me – TNS; ze spół Wit ko pa)wy kry te go u 14-let niej dziew czyn ki, u któ rej stwier dzo no nie udo ku men to wa ną do tych czas w in nych do nie sie niach na uko -wych ce chę fe no ty po wą w po sta ci cał ko wi te go bra ku uzę bie nia sta łe go, a ta kże to wa rzy szą ce ob ja wom sto ma to lo gicz nymznacz ne ob ni że nie gę sto ści mi ne ral nej ko ści (BMD). Ba da nie przed mio to we ujaw ni ło dys mor fię w za kre sie twa rzy wy ra -żo ną zmniej sze niem od cin ka no so wo -war go we go, wy wi nię ciem war gi dol nej, zmniej sze niem cał ko wi te go wy mia ru pio -no we go twa rzy. Po nad to stwier dzo no dys pla stycz ne i nad mier nie łam li we pa znok cie rąk i nóg (pa luch). Ru ty no we ba da -nie sto ma to lo gicz ne wy ka za ło cał ko wi te prze trwa łe uzę bie nie mlecz ne. Zdję cie rent ge now skie ke fa lo me trycz ne oraz pan -

176

to mo gram uwi docz ni ły ano don tię, tzn. cał ko wi ty brak za wiąz ków zę bów sta łych ze współ ist nie ją cą hi po pla zją żu chwy.Jed no cze śnie nie za ob ser wo wa no ja kich kol wiek cech re sorp cji ale za mknię cie ka na łów ko rze ni zę bów mlecz nych.

Z po wo du spo ra dycz nych bó lów mię śnio wo -szkie le to wych w wie ku 17 lat dziew czyn ce wy ko na no po miar den sy to me -trycz ny me to dą DXA (du al ener gy X -ray ab sorp tio me try), któ re wy ka za ło ob ni że nie BMD za rów no w ca łym szkie le cie jaki w krę gach L1 -L4 w po rów na niu z nor mą dla wie ku i płci (Z -sco re wy no si ły od po wied nio -2,35 i -2,37). Ni ska ma sa kost -na zo sta ła po twier dzo na po nor ma li za cji na ce chy an tro po me trycz ne i skła do we cia ła. Od mo men tu wstęp ne go roz po zna -nia roz po czę to po stę po wa nie or to don tycz ne i sku tecz ne le cze nie pro te tycz ne (po cząt ko wo umo co wa no pro te zę tym cza so -wą na zę bach mlecz nych), któ re jest kon ty nu owa ne do dnia dzi siej sze go. Ob raz kli nicz ny oraz stwier dzo ne w tym przy -pad ku, a do tych czas nie opi sy wa ne ob ja wy wska zu ją na cał ko wi cie no wą ma ni fe sta cję ze spo łu Wit ko pa (TNS), w któ rymte sa me czyn ni ki ge ne tycz ne lub wspól ne me cha ni zmy pa to ge ne tycz ne mo gą być od po wie dzial ne za rów no za ob ja wyw za kre sie zę bów jak i nie ade kwat ną aku mu la cję mi ne ra łu szkie le to we go. Oste ope nia mo że sta no wić no wy nie zna ny do -tych czas ele ment ze spo łu TNS, dla te go ist nie je za sad ność wy ko ny wa nia po mia rów DXA u ta kich pa cjen tów. Ni ższaod prze cięt nej ma sa kost na w TNS, mo że rów nież po śred nio od zwier cie dlać gor szą ja kość i wy trzy ma łość tkan ki kost nej,a w kon se kwen cji utrud niać lub na wet unie mo żli wiać ewen tu al ne le cze nie im plan ta mi zę bo wy mi w przy szło ści

P59OSTE OPE NIA AS SO CIA TED WITH A RA RE CA SE OF TO OTH AND NA IL SYN DRO ME IN A 14-YEAROLD GIRL

Sier pin ska T.1, Kon stan ty no wicz J.2, Szar mach I.3, Szar mach J.4, Go le biew ska M.1

1 De part ment of Pro sthe tic Den ti stry2 De part ment of Or tho don tics3 De part ment of Pe dia trics and Au xo lo gy4 De part ment of Den tal Sur ge ry, Me di cal Uni ver si ty of Bia ly stok, Po landKli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju Dzie ci i Mło dzie ży UM w Bia łym sto ku, Pra cow nia Den sy to me trii Uni wer sy tec kie go DSK w Bia łym sto ku, ul. Wa szyng to na 17, 15274 Bia ły stok

Key words: ano don tia, ca se re port, te eth, Wit kop syn dro me

We re port on a ra re ge ne tic To oth and Na il syn dro me (TNS; Wit kop syn dro me) de tec ted in a 14-year -old girl who separ ti cu lar cli ni cal fe atu re was ab so lu te ab sen ce of per ma nent den ti tion and, ad di tio nal ly, re du ced bo ne mi ne ral den si ty(BMD). Phy si cal exa mi na tion re ve aled fa cial dys mor phy, re ce ded sub na sal re gion, ever sion and po uting of the lo wer lip,shor te ning of the lo wer fa cial he ight. dys pla stic, cen tral ly hol lo wed to ena ils be ing pro ne to fra gi li ty. In the ro uti ne in tra -oral exa mi na tion, a com ple te per si stent de ci du ous den ti tion was fo und with a ma jor at tri tion of den tal cu sps and ma sti ca -to ry sur fa ces of all te eth. The pa no ra mic and ce pha lo me tric ra dio gra phs pro ved ano don tia i. e. the ab sen ce of all per ma -nent to oth buds with the con co mi tant hy po pla sia of the ma xil la. Sur pri sin gly, to oth ro ots of the de ci du ous te eth we re still pre -sent wi tho ut any fe atu res of re sorp tion, whe re as ob li te ra tion of ro ot ca nals was fo und. Bo ne den si to me try using du al ener gyX -ray ab sorp tio me try (DXA) per for med at age of 17y sho wed de cre ased BMD in the to tal bo dy and lum bar spi ne ver te braeL1 -L4 (Z -sco res we re -2.35 and -2.37, re spec ti ve ly) re la ti ve to age and gen der re fe ren ce. The oste ope nia re mained si gni fi cantafter ad ju st ment for an th ro po me tric pa ra me ters and bo dy com po si tion (le an mass). Sin ce the first pre sen ta tion, a suc cess ful or -tho don tic ma na ge ment fol lo wed by pro sthe tic tre at ment had be en im ple men ted and con ti nu ed until pre sent. In i tial ly, a tem po -ra ry pro sthe tic ap plian ce fi xed on de ci du ous te eth was per for med. The se cli ni cal symp toms sug gest a com ple te ly new ma ni fe -sta tion of the di sor der in which ge ne tic fac tors and/or sha red me cha ni sms may con tri bute to the de te rio ra tion of the sto ma to -gna thic sys tem, na il phe no ty pe and re du ced BMD. Oste ope nia ap pe ars to be a new com po nent of the syn dro me, the re fo re thereis a ra tio na le for bo ne den si ty scans in pa tients with TNS. Pe dia tri cians sho uld be awa re of an in cre ased risk of oste ope nia inpa tients with TNS whi le den ti sts sho uld re ali ze that re du ced BMD and, po ssi bly, im pa ired bo ne qu ali ty and strength may pro -du ce dif fi cul ties or even exc lu de such pa tients from fu tu re tre at ment with den tal im plants.

P60WPŁYW JED NOC ZE SNE GO STO SO WA NIA PAN TO PRA ZO LU I ALEN DRO NIA NU NA PA RA ME TRY HI STO MOR FO ME TRYCZ NE KO ŚCI DŁU GICH U OWA RIEK TO MI ZO WA NYCH SZC ZU RÓW

Ce gie ła U., Py tlik M., No wiń ska B., Bo lek D., Cię żka B., Pła czek A. Ka te dra i Za kład Far ma ko lo gii, Ślą ska Aka de mia Me dycz na, Ja giel loń ska 4, 41-200 So sno wiec

Sło wa klu czo we: pan to pra zol, alen dro nian, ko ści, szczu ry, oste ope nia

Pan to pra zol jest in hi bi to rem pom py [H+/K+AT Pa zy] od po wie dzial nej za koń co wą fa zę wy twa rza nia kwa su sol ne goprzez ko mór ki okła dzi no we żo łąd ka. Wpływ pan to pra zo lu na V -AT Pa zę obec ną w oste okla stach nie jest po zna ny. Alen -

177

dro nian ja ko lek an ty re sorp cyj ny jest sto so wa ny w le cze niu oste opo ro zy po me no pau zal nej. W trak cie te ra pii alen dro nia -nem mo że wy stę po wać za pa le nie oraz owrzo dze nie prze ły ku i żo łąd ka, co wy ma ga jed no cze sne go sto so wa nia le kówzmniej sza ją cych wy dzie la nie so ku żo łąd ko we go.

Ce lem pra cy by ło zba da nie wpły wu jed no cze sne go sto so wa nia pan to pra zo lu i alen dro nia nu na wzrost i re mo de la cjęko ści dłu gich w oce nie pa ra me trów hi sto mor fo me trycz nych u obu stron nie owa riek to mi zo wa nych szczu rów.

Ba da nia prze pro wa dzo no na 3-mie sięcz nych sa mi cach szczu rów szcze pu Wi star, któ re po dzie lo no na 6 grup (n = 8-10):I – nie owa riek to mi zo wa ne szczu ry, kon tro l ne, II – nie owa riek to mi zo wa ne szczu ry, któ rym po da wa no pan to pra zol (3 mg/kg ip), III – owa riek to mi zo wa ne szczu ry kon tro l ne, IV – owa riek to mi zo wa ne szczu ry, któ rym po da wa no pan to pra -zol (3 mg/kg ip), V – owa riek to mi zo wa ne szczu ry, któ rym po da wa no alen dro nian (3 mg/kg po), VI – owa riek to mi zo wa neszczu ry, któ rym po da wa no pan to pra zol (3 mg/kg ip) i alen dro nian (3 mg/kg po). Le ki po da wa no przez 28 dni (alen dro nianra no, pan to pra zol po po łu dniu). Wzrost i prze bu do wę tkan ki kost nej oce nia no w opar ciu o ba da nia ma kro me trycz ne (dłu -gość i śred ni ca w po ło wie dłu go ści ko ści pisz cze lo wej i udo wej) oraz hi sto mor fo me trycz ne, (przy rost ko ści na gru bośćod stro ny okost nej i śród kost nej oraz sze ro kość oste oidu od stro ny okost nej i śród kost nej, po wierzch nię prze kro ju po rzecz -ne go trzo nu oraz po wierzch nię prze kro ju po rzecz ne go ja my szpi ko wej – w ko ści pisz cze lo wej) i (sze ro kość be le czek w na -sa dzie i przy na sa dzie dal szej oraz sze ro kość chrząst ki na sa do wej – w ko ści udo wej). Ba da no ta kże ma sę ko ści, ma sę sub -stan cji mi ne ral nych oraz za war tość wap nia w ko ści pisz cze lo wej, udo wej i krę gu L -4.

Nie do bór es tro ge nów po wo du je roz wój oste ope nii z na si le niem pro ce sów re sorp cji.Pan to pra zol w obec no ści es tro ge nów (szczu ry nie owa riek to mi zo wa ne) ha mu je ko ścio two rze nie (sta ty stycz nie zna czą -

ce zmniej sze nie o 33,21% sze ro ko ści oste oidu od stro ny okost nej i o 32,93% od stro ny śród kost nej) oraz na si la re sorp cję(sta ty stycz nie zna czą ce zwięk sze nie o 11,62% sto sun ku po wierzch ni prze kro ju po przecz ne go ja my szpi ko wej/po wierzch -ni prze kro ju po przecz ne go trzo nu ko ści pisz cze lo wej oraz zna czą ce zmniej sze nie sze ro ko ści be le czek kost nych o 10,93%w na sa dzie ko ści udo wej).

Pan to pra zol u szczu rów owa riek to mi zo wa nych na si la zmia ny oste opo ro tycz ne wy wo ła ne nie do bo rem es tro ge nów po -przez ha mo wa nie ko ścio two rze nia i na si le nie re sor cji.

Alen dro nian wy ka zu je pre wen cyj ny wpływ na roz wój zmian oste opo ro tycz nych wy wo ła nych nie do bo rem es tro ge nów,głów nie przez ha mo wa nie re sorp cji.

Pan to pra zol po da wa ny jed no cze śnie z alen dro nia nem osła bia an ty oste opo ro tycz ne dzia ła nie alen dro nia nu u szczu rówz nie do bo rem es tro ge nów wy wo ła nym usu nię ciem jaj ni ków.

P60EF FECT OF CON CUR RENT AD MI NI STRA TION PAN TO PRA ZO LE AND ALEN DRO NA TE ON HI STO MOR PHO ME TRIC PA RA ME TERS OF LONG BO NES IN OVA RIEC TO MI ZED RATS

Ce gie ła U., Py tlik M., No wiń ska B., Bo lek D., Cię żka B., Pła czek A. De part ment of Phar ma co lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Si le sia, Ja giel loń ska, 41-200 So sno wiec, Po land

Key words: pan to pra zo le, alen dro na te, bo nes, rats, oste ope nia

Pan to pra zo le is an in hi bi tor pro ton pump (H+/K+AT Pa se) re spon si ble for fi nal pha se of HCl pro duc tion by pa rie talcells in the sto mach. Its ef fect on V -AT Pa se in oste oc la sts is not re co gni zed. Alen dro na te, an an tio ste opo ro tic drug used inpost me no pau sal oste opo ro sis, can in du ce eso pha gi tis and sto mach ulce ra tion, re qu iring the con cur rent use of drugs whichde cre ase ga stric ju ice pro duc tion.

The aim of the pre sent stu dy was to in ve sti ga te the ef fect of con cur rent ad mi ni stra tion of pan to pra zo le and alen dro na -te on the growth and re mo de ling of long bo nes in bi la te ral ly ova riec to mi zed rats by eva lu ation of hi sto mor pho me tric pa -ra me ters.

The expe ri ments we re car ried out on 3-month -old Wi star rats, di vi ded in to 6 gro ups (n=8–10 per gro up): I – non -ova -riec to mi zed con trol rats, II – non -ova riec to mi zed con trol rats, which we re ad mi ni ste red pan to pra zo le (3 mg/kg ip),III – ova riec to mi zed con trol rats, IV – ova riec to mi zed rats, which we re ad mi ni ste red pan to pra zo le (3 mg/kg ip), V – ova -riec to mi zed rats, which we re ad mi ni ste red alen dro na te (3 mg/kg po), VI – ova riec to mi zed rats, which we re ad mi ni ste redpan to pra zo le (3 mg/kg ip) and alen dro na te (3 mg/kg po). The ova riec to my was per fo med 7 days be fo re the start of da ilyad mi ni stra tion of the drugs (alen dro na te in the mor ning, pan to pra zo le in the after no on) for 28 days. Bo ne mass, mi ne raland cal cium con tent in the ti bia, fe mur and L -4 ver te bra, ma cro me tric (length and dia me ter in the mid -length of the ti biaand fe mur) and hi sto mor pho me tric pa ra me ters (en do ste al and pe rio ste al trans ver se growth, width of en do ste al and pe rio -ste al oste oid, trans ver se cross -sec tion area of the cor ti cal bo ne in the dia phy sis and of the mar row ca vi ty in the ti bia, widthof epi phy se al car ti la ge, width of tra be cu lae in the epi phy sis and me ta phy sis in the fe mur) we re stu died.

Es tro gen de fi cien cy re sults in the de ve lop ment of oste ope nia with in ten si fi ca tion of bo ne re sorp tion.Pan to pra zo le in the pre sen ce of es tro gens (non -ova riec to mi zed rats) de cre ases bo ne for ma tion (sta ti sti cal ly si gni fi cant

de cre ases of the width of pe rio ste al oste oid by 33.21% and en do ste al oste oid by 32.93%) and in cre ases bo ne re sorp tion(a sta ti sti cal ly si gni fi cant in cre ase of the ra tio of trans ver se cross -sec tion area of the mar row ca vi ty to trans ver se cross -sec -

178

tion area of the dia phy sis in the ti bia by 11.62% and a si gni fi cant de cre ase of tra be cu lae width in fe mo ral epi phy sis by10.93%).

Pan to pra zo le in ova riec to mi zed rats au gments oste opo ro tic chan ges cau sed by es tro gen de fi cien cy by in hi bi ting bo nefor ma tion and in ten si fy ing bo ne re sorp tion.

Alen dro na te has pre ven ti ve ef fect on the de ve lop ment of oste opo ro tic chan ges cau sed by es tro gen de fi cien cy, ma in lyby in hi bi tion of bo ne re sorp tion.

Pan to pra zo le ad mi ni ste red con cur ren tly with alen dro na te we akens an tio ste opo ro tic ef fect of alen dro na te in rats withestro gen de fi cien cy cau sed by bi la te ral ova riec to my.

P61WPŁYW FLU FE NA ZY NY I RI SPE RI DO NU NA WŁA SNO ŚCI ME CHA NICZ NE KO ŚCI UDO WEJ SZC ZU RÓW

Ce gie ła U., No wiń ska B., Py tlik M., Kacz mar czyk -Se dlak I., Bed narz M., Po lań ska B., Rym kie wicz I.Ka te dra i Za kład Far ma ko lo gii, Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny w Ka to wi cach, ul. Ja giel loń ska 4, 41-200 So sno wiec

Sło wa klu czo we: flu fe na zy na, ri spe ri don, wła sno ści me cha nicz ne, kość udo wa, owa riek to mia, szczu ry

Oce na gę sto ści mi ne ral nej ko ści u pa cjen tów le czo nych neu ro lep ty ka mi wska zu je na za bu rze nia prze bu do wy ko ści wy -wo ła ne głów nie hi per pro lak ty ne mią. Wpływ neu ro lep ty ków na wy dzie la nie pro lak ty ny jest uza le żnio ny od ha mo wa niadzia ła nia do pa mi ny w pod wzgó rzu i przy sad ce mó zgo wej. Dzia ła nie do pa mi ny na pod wzgó rze i przy sad kę mó zgo wą jestsil nie blo ko wa ne przez flu fe na zy nę, a sła bo przez ri spe ri don. Kon se kwen cją hi per pro lak ty ne mii jest wtór ny hi po go na dyzmoraz uby tek ma sy kost nej i wzrost ry zy ka zła mań. Do tych czas nie po zna no wpły wu neu ro lep ty ków na pa ra me try wy trzy -ma ło ścio we tkan ki kost nej.

Ce lem pra cy by ło zba da nie wpły wu flu fe na zy ny i ri spe ri do nu, na wła sno ści me cha nicz ne ko ści udo wej u szczu rów sa -mic z nie do bo rem es tro ge nów wy wo ła nym obu stron ną owa riek to mią oraz u szczu rów po zor nie ope ro wa nych (SHAM).

Ba da nia wy ko na no na 3-mie sięcz nych szczu rach sa mi cach szcze pu Wi star: SHAM (szczu ry kon tro l ne po zor nie ope ro -wa ne), SHAM -F1 (flu fe na zy na 1 mg/kg), SHAM -F5 (flu fe na zy na 5 mg/kg), SHAM -R (ri spe ri don 1mg/kg), OVX (szczu -ry kon tro l ne owa riek to mi zo wa ne), OVX -F1 (flu fe na zy na 1 mg/kg), OVX -F5 (flu fe na zy na 5 mg/kg), OVX -R (ri spe ri -don 1mg/kg); (n=7–8). Neu ro lep ty ki po da wa no je den raz dzien nie (po) przez 28 dni, roz po czy na jąc po 7 dniach od wy ko -na nia obu stron nej owa riek to mii. Ozna cza no wła sno ści me cha nicz ne ko ści udo wej (sztyw ność struk tu ral ną, si łę mak sy mal -ną i po wo du ją cą zła ma nie, ugię cie w punk cie si ły mak sy mal nej i po wo du ją cej zła ma nie) i szyj ki ko ści udo wej (si łę po wo -du ją cą zła ma nie) oraz ma sę, dłu gość, śred ni cę i za war tość sub stan cji mi ne ral nych.

Nie do bór es tro ge nów wy wo ła ny obu stron ną owa riek to mią zmniej szał wy trzy ma łość na zła ma nie szyj ki i ca łej ko ściudo wej. Ri spe ri don sto so wa ny u szczu rów nie owa riek to mi zo wa nych lub owa riek to mi zo wa nych nie wpły wał istot niena wła sno ści me cha nicz ne ko ści udo wej. Na to miast flu fe na zy na zmniej sza ła wy trzy ma łość me cha nicz ną ko ści udo weju szczu rów nie owa riek to mi zo wa nych oraz na si la ła nie ko rzyst ny wpływ nie do bo ru es tro ge nów na wła sno ści me cha nicz neszyj ki i ca łej ko ści udo wej w spo sób za le żny od daw ki.

P61EF FECT OF FLU PHE NA ZI NE AND RI SPE RI DO NE ON BO NE ME CHA NI CAL PRO PER TIES IN RATS

Ce gie ła U., No wiń ska B., Py tlik M., Kacz mar czyk -Se dlak I., Bed narz M., Po lań ska B., Rym kie wicz I.De par ta ment of Phar ma co lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Si le sia, Ja giel loń ska 4, 41-200 So sno wiec, Po land

Key words: flu phe na zi ne, ri spe ri do ne, me cha ni cal pro per ties, fe mur, ova riec to my, rats

Bo ne mi ne ral den si ty me asu re ments in pa tients tre ated with nu ro lep tics in di ca te di sor ders of bo ne re mo de ling cau sedma in ly by hy per pro lac ti ne mia. Ef fect of neu ro lep tics on pro lac tin se cre tion de pends on in hi bi tion of do pa mi ne ac ti vi ty inthe hy po tha la mus and pi tu ita ry gland. Ef fect of do pa mi ne on the hy po tha la mus and pi tu ita ry gland is stron gly bloc ked byflu phe na zi ne, and we akly by ri spe ri do ne. The con se qu en ce of hy per pro lac ti ne mia is se con da ry hy po go na dism, bo ne massloss and in cre ased frac tu re risk. So far, the ef fects of neu ro lep tics on bo ne me cha ni cal pro per ties are not known.

The aim of the pre sent stu dy was to in ve sti ga te the ef fect of flu phe na zi ne and ri spe ri do ne on the me cha ni cal pro per tiesby of the fe mur in fe ma le rats with es tro gen de fi cien cy in du ced by bi la te ral ova riec to my and in sham -ope ra ted rats(SHAM).

The expe ri ments we re car ried out on 3-month -old Wi star rats: SHAM (sham -ope red con trol rats), SHAM -F1 (flu phe -na zi ne 1 mg/kg in sham -ope ra ted rats), SHAM -F5 (flu phe na zi ne 5 mg/kg in sham -ope ra ted rats), SHAM -R (ri spe ri do ne 1mg/kg in sham -ope ra ted rats), OVX (ova riec to mi zed con trol rats), OVX -F1 (flu phe na zi ne 1 mg/kg in ova riec to mi zed rats),OVX -F5 (flu phe na zi ne 5 mg/kg in ova riec to mi zed rats), OVX -R (ri spe ri do ne 1 mg/kg in ova riec to mi zed rats); (n=7–8).

179

Neu ro lep tics we re ad mi ni ste red to the rats by da ily oral ga va ge for 28 dni. Bi la te ral ova riec to my was per for med 7 days be -fo re the start of drug ad mi ni stra tion. Me cha ni cal pro per ties of the who le fe mur (extrin sic stif f ness, ul ti ma te and bre akinglo ad, de for ma tion cau sed by the ap plied lo ad) and the fe mo ral neck (lo ad at frac tu re) and bo ne mass, length, dia me ter andmi ne ral con tent in the fe mur we re exa mi ned.

Es tro gen de fi cien cy in du ced by bi la te ral ova riec to my de cre ased me cha ni cal en du ran ce of the fe mo ral neck and who lefe mur. Ri spe ri do ne ad mi ni ste red to non -ova riec to mi zed and ova riec to mi zed rats did not si gni fi can tly af fect bo ne me cha -ni cal pro per ties. Flu phe na zi ne de cre ased me cha ni cal en du ran ce of the fe mur in non -ova riec to mi zed rats and au gmen ted theunfa vo ura ble ef fect of es tro gen de fi cien cy on me cha ni cal pro per ties of the fe mo ral neck and who le fe mur in a do se -de pen -dent man ner.

P62WPŁYW PER A ZY NY I OLAN ZA PI NY NA WŁA SNO ŚCI ME CHA NICZ NE KO ŚCI DŁU GICH U OWA RIEK TO MI ZO WA NYCH SZC ZU RÓW

No wiń ska B., Py tlik M., Ce gie ła U., Śli wiń ski L., Han ke T., Wilk P., Wró bel M. Ka te dra i Za kład Far ma ko lo gii, Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny, Ja giel loń ska 4, 41-200 So sno wiec

Sło wa klu czo we: per a zy na, olan za pi na, ko ści, szczur, oste ope nia

Prze wle kły cha rak ter scho rzeń psy chicz nych oraz ten den cja do na wro tów wy ma ga dłu go trwa łe go sto so wa nia le kówneu ro lep tycz nych. Wią że się to z ry zy kiem wy stę po wa nia wie lu ośrod ko wych i ob wo do wych dzia łań nie po żą da nych. Spo -śród nich naj mniej po zna ny jest wpływ na układ kost ny.

Ce lem ba dań by ło po zna nie wpły wu per a zy ny ja ko przed sta wi cie la neu ro lep ty ków kla sycz nych oraz olan za pi ny ja koneu ro lep ty ka aty po we go na wła sno ści me cha nicz ne ko ści udo wych u sa mic szczu rów owa riek to mi zo wa nych i nie owa riek -to mi zo wa nych. Ba da nia prze pro wa dzo no na doj rza łych szczu rach sa mi cach szcze pu Wi star, któ re po dzie lo no na 6 grup:szczu ry kon tro l ne owa riek to mi zo wa ne i nie owa riek to mi zo wa ne oraz szczu ry owa riek to mi zo wa ne i nie owa riek to mi zo wa -ne otrzy mu ją ce per a zy nę (10 mg/kg po.) lub olan za pi nę (5 mg/kg po.). Ba da ne le ki po da wa no przez 28 dni. Okre śla no wła -sno ści me cha nicz ne trzo nu i szyj ki ko ści udo wej. Po nad to ozna cza no ma sę ko ści udo wych oraz za war tość sub stan cji mi -ne ral nych i wap nia w tych ko ściach.

U szczu rów nie owa riek to mi zo wa nych per a zy na i olan za pi na nie wpły wa ły sta ty stycz nie zna mien nie na wła sno ści me -cha nicz ne ba da nych ko ści. U szczu rów owa riek to mi zo wa nych ob ser wo wa no po gor sze nie wła sno ści me cha nicz nych ba da -nych ko ści, sil niej sze po sto so wa niu olan za pi ny. Ob ser wa cje te wska zu ją na zró żni co wa ny wpływ ba da nych neu ro lep ty -ków na układ kost ny szczu rów z pra wi dło wym po zio mem es tro ge nów i w wa run kach ich nie do bo ru.

P62EF FECTS OF PER A ZI NE AND OLAN ZA PI NE ON ME CHA NI CAL PRO PER TIES OF LONG BO NES IN OVA RIEC TO MI ZED RATS

No wiń ska B., Py tlik B., Ce gie ła U., Śli wiń ski L., Han ke T., Wilk P., Wró bel M. De part ment of Phar ma co lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Si le sia, Ja giel loń ska 4, 41-200 So sno wiec

Key words: per a zi ne, olan za pi ne, bo ne, rat, oste ope nia

Psy chi cal di se ases, be cau se of the ir chro nic cha rac ter, re qu ire long -term ad mi ni stra tion of neu ro lep tic drugs, which iscon nec ted with the risk of nu me ro us cen tral and pe ri phe ral si de ef fects. From among them, the le ast known is the ef fect ofneu ro lep tics on the ske le tal sys tem.

The aim of the pre sent stu dy was to in ve sti ga te the ef fect of a co nven tio nal neu ro lep tic, per a zi ne, and a re pre sen ta ti veof aty pi cal neu ro lep tics, olan za pi ne, on me cha ni cal pro per ties of the fe mur in ova rie co mi zed and non -ova riec to mi zed rats.The expe ri ments we re car ried out on ma tu re fe ma le Wi star rats, di vi ded in to the con trol rats (ova riec to mi zed and non -ova -riec to mi zed), and ova riec to mi zed or non -ova riec to mio zed rats re ce iving per a zi ne (10 mg/kg po) or olan za pi ne (5 mg/kgpo). The drugs we re ad mi ni ste red for 28 days. Me cha ni cal pa ra me ters of the fe mo ral di sphy sis and fe mo ral neck we re de -ter mi ned. Ad di tio nal ly, the mass and the ir mi ne ral and cal cium con tent we re exa mi ned.

Per a zi ne and olan za pi ne did not sta ti sti cal ly si gni fi can tly af fect the me cha ni cal pro per ties of the fe mur in non -ova riec -to mi zed rats. In ova riec to mi zed rats, the wor se ning of bo ne me cha ni cal pro per ties cau sed by the neu ro lep tics was de mon -stra ted, stron ger after olan za pi ne ad mi ni stra tion. Re sults of the pre sent stu dy in di ca te dif fe ren tial ef fect of the in ve sti ga tedneu ro lep tics on the ske le tal sys tem of rats with nor mal es tro gen le vel and rats with es tro gen de fi cien cy.

180

P63WPŁYW RI SPE RI DO NU I FLU FE NA ZY NY NA PA RA ME TRY HI STO MOR FO ME TRYCZ NE KO ŚCI DŁU GICH U OWA RIEK TO MI ZO WA NYCH SZC ZU RÓW

Py tlik M., No wiń ska B., Ce gie ła U., Fol warcz na J., Fron czek J., Go coł E., Bo lek D.Ka te dra i Za kład Far ma ko lo gii, Ślą ski Uni wer sy tet Me dycz ny, Ja giel loń ska 4, 41-200 So sno wiec

Sło wa klu czo we: ri spe ri don, flu fe na zy na, ko ści, oste ope nia, szczur

Neu ro lep ty ki ty po we (flu fe na zy na) oraz w mniej szym stop niu aty po we (ri spe ri don) zwięk sza ją wy dzie la nie pro lak ty -ny, co mo że pro wa dzić do hi po estro ge ni zmu i roz wo ju oste opo ro zy. Do tych czas nie jest po zna ny wpływ neu ro lep ty kówty po wych i aty po wych na układ kost ny w wa run kach nie do bo ru es tro ge nów.

Ce lem pra cy by ło zba da nie wpły wu ri spe ri do nu i flu fe na zy ny na pro ce sy prze bu do wy ko ści dłu gich w oce nie pa ra me -trów hi sto mor fo me trycz nych u obu stron nie owa riek to mi zo wa nych szczu rów.

Ba da nia prze pro wa dzo no na 3 mie sięcz nych sa mi cach szczu rów szcze pu Wi star, któ re po dzie lo no na 5 grup: I – szczu -ry kon tro l ne po zor nie ope ro wa ne, II – szczu ry kon tro l ne owa riek to mi zo wa ne, III – szczu ry owa riek to mi zo wa ne, któ rympo da wa no ri spe ri don (1 mg/kg po), IV – szczu ry owa riek to mi zow ne, któ rym po da wa no flu fe na zy nę (1 mg/kg po),V – szczu ry owa riek to mi zow ne, któ rym po da wa no flu fe na zy nę (5 mg/kg po). Obu stron na owa riek to mia by ła wy ko na na 7dni przed sto so wa niem le ków. Le ki po da wa no raz dzien nie son dą do żo łąd ko wo przez 28 dni.

Prze bu do wę tkan ki kost nej oce nia no w opar ciu o ba da nia ma kro me trycz ne (dłu gość i śred ni cę w po ło wie dłu go ści ko ścipisz cze lo wej i udo wej) oraz hi sto mor fo me trycz ne (przy rost ko ści na gru bość oraz sze ro kość oste oidu od stro ny okost nej i śród -kost nej, po wierzch nię prze kro ju po rzecz ne go trzo nu oraz po wierzch nię prze kro ju po rzecz ne go ja my szpi ko wej) w ko ści pisz -cze lo wej i (sze ro kość be le czek w na sa dzie i przy na sa dzie dal szej oraz sze ro kość chrząst ki na sa do wej) w ko ści udo wej. Ba da -no ta kże ma sę ko ści, za war tość sub stan cji mi ne ral nych oraz za war tość wap nia w ko ści pisz cze lo wej, udo wej i krę gu L -4.

Uzy ska ne wy ni ki wy ka za ły, że nie do bór es tro ge nów po wo du je roz wój oste ope nii z na si le niem pro ce su re sorp cjiw ukła dzie kost nym u obu stron nie owa riek to mi zo wa nych sa mic szczu rów.

Ri spe ri don (1 mg/kg) nie wpły wa na zmia ny w pro ce sach prze bu do wy ko ści wy wo ła ne nie do bo rem es tro ge nów. Flu fe na zy na w kon se kwen cji ha mo wa nia pro ce sów mi ne ra li za cji i ko ścio two rze nia oraz na si le nia pro ce sów re sorp cji

zwłasz cza w ko ściach o struk tu rze gąb cza stej po gar sza zmia ny wy wo ła ne nie do bo rem es tro ge nów. Po gor sze nie struk tu rytkan ki kost nej po sto so wa niu flu fe na zy ny jest za le żne od daw ki.

P63EF FECT OF RI SPE RI DO NE AND FLU PHE NA ZI NE ON HI STO MOR PHO ME TRIC PA RA ME TERS OF LONG BO NES IN OVA RIEC TO MI ZED RATS

Py tlik M., No wiń ska B., Ce gie ła U., Fol warcz na J., Fron czek J., Go coł E., Bo lek D.De part ment of Phar ma co lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Si le sia, Ja giel loń ska, 41-200 So sno wiec, Po land

Key words: ri spe ri do ne, flu phe na zi ne, bo nes, oste ope nia, rat

Ty pi cal neu ro lep tics (flu phe na zi ne) and, to less extent, aty pi cal neu ro lep tics (ri spe ri do ne) in cre ase se cre tion of pro lac -tin, which can le ad to hy po estro ge nism and de ve lop ment of oste opo ro sis. So far, the re are no da ta on the ef fect of ty pi caland aty pi cal neu ro lep tics on the ske le tal sys tem in con di tions of es tro gen de fi cien cy.

The aim of the pre sent stu dy was to in ve sti ga te the ef fect of ri spe ri do ne and flu phe na zi ne on bo ne re mo de ling by eva -lu ation of hi sto mor pho me tric pa ra me ters of long bo nes in bi la te ral ly ova riec to mi zed rats.

The expe ri ments we re car ried out on 3-month -old Wi star rats, di vi ded in to 5 gro ups: I – sham -ope ra ted con trolrats, II – ova riec to mi zed con trol rats, III – ova riec to mi zed rats, which we re ad mi ni ste red ri spe ri do ne (1 mg/kg po),IV – ova riec to mi zed rats, which we re ad mi ni ste red flu phe na zi ne (1 mg/kg po), V – ova riec to mi zed rats, which we re ad mi -ni ste red flu phe na zi ne (5 mg/kg po). Bi la te ral ova riec to my was per for med 7 days be fo re the start of drug ad mi ni stra tion.The drugs we re ad mi ni ste red to the rats by da ily oral ga va ge for 28 days.

Bo ne mass, mi ne ral and cal cium con tent in the ti bia, fe mur and L -4 ver te bra, ma cro me tric (length and dia me ter in the mid --length of the ti bia and fe mur) and hi sto mor pho me tric pa ra me ters (en do ste al and pe rio ste al trans ver se growth, width of en do -ste al and pe rio ste al oste oid, trans ver se cross -sec tion area of the cor ti cal bo ne in the dia phy sis and of the mar row ca vi ty in theti bia, width of epi phy se al car ti la ge, width of tra be cu lae in the epi phy sis and me ta phy sis in the fe mur) we re stu died.

Es tro gen de fi cien cy re sults in the de ve lop ment of oste ope nia with in ten si fied bo ne re sorp tion in ova riec to mi zed rats.Ri spe ri do ne (1 mg/kg) do es not af fect the chan ges in bo ne re mo de ling in du ced by es tro gen de fi cien cy. Flu phe na zi ne au gments the chan ges cau sed by es tro gen de fi cien cy in the ske le tal sys tem, as the con se qu en ce of in hi -

bi tion of bo ne mi ne ra li za tion and for ma tion, and in ten si fi ca tion of bo ne re sorp tion, espe cial ly in bo nes of can cel lo us struc -tu re. The wor se ning of bo ne struc tu re cau sed by flu phe na zi ne is do se -de pen dent.

181

P64NIE KOR ZYST NY WPŁYW ROCZ NE GO NA RA ŻE NIA NA KADM NA FUNK CJĘ JĄ DER SZC ZU RÓW

Czy kier E.1, Brzó ska M.2

1 Za kład Hi sto lo gii i Em brio lo gii, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku2 Za kład Tok sy ko lo gii1, Uni wer sy tet Me dycz ny w Bia łym sto ku

Sło wa klu czo we: kadm, szczu ry, ją dra

Wstęp. Prze wle kle na ra że nie or ga ni zmu na kadm pro wa dzi do ku mu la cji te go pier wiast ka w na rzą dach oraz do uogól -nio nej in tok sy ka cji ca łe go or ga ni zmu.

Cel. Na szym ce lem jest spraw dze nie w ja kim stop niu rocz ne na ra że nie szczu rów na kadm wpły wa na mor fo lo gię i pro -li fe ra cje ko mó rek ją der.

Ma te riał i me to dy ka. Do ba dań uży to 28 sam ców szczu rów ra sy Wi star, któ re po dzie lo no na 4 gru py. Zwie rzę ta gru -py I otrzy ma ły 1 mg Cd/dm3, zwie rzę ta gru py II 5 mg Cd/dm3, zwie rzę ta gru py III 50 mg Cd/dm3 w wo dzie do pi cia. Szczu -ry gru py kon tro l nej po jo no wo dą re de sty lo wa ną. Do świad cze nie trwa ło rok. Po tym cza sie zwie rzę ta de ka pi to wa no w znie -czu le niu pen to bar bi ta lem ip.. Po bie ra no ją dra, prze zna cza jąc jed no do po mia ru stę że nia kad mu me to dą ato mo wej ab sorp -cji spek tro fo to me trycz nej, dru gie utrwa la no w pły nie Bo uina. Utrwa lo ny ma te riał pro wa dzo no tech ni ką pa ra fi no wą, po -czym wy ko na no bar wie nie H+E oraz od czy ny im mu no cy to che micz ne z uży ciem my sich mo no klo nal nych prze ciw ciałprze ciw ko PCNA i Ki -67 w roz cień cze niu 1: 50. Oce nę sta ty stycz ną stę że nia kad mu w ją drach szczu rów prze pro wa dzo nouży wa jąc jed no od czyn ni ko wej ana li zy wa rian cji Ano va oraz te stu Kru skal -Wal lis.

Wy ni ki. Stwier dzo no, że stę że nie kad mu w ją drach szczu rów wzra sta ło pro por cjo nal nie do po da nej daw ki kad mu.U szczu rów gru py kon tro l nej wy no si ło 0,119 mg Cd/g świe żej tkan ki, w gru pie I 0,126 µg Cd/g świe żej tkan ki, w gru -pie II 0,183 µg Cd/g świe żej tkan ki i w gru pie III 0,720 µg Cd/g świe żej tkan ki. Przy czym ró żni ce istot ne sta ty stycz nieob ser wo wa no mię dzy kon tro lą, a gru pą II, kon tro lą, a gru pą III, mię dzy I i III gru pą oraz mię dzy II i III gru pą. Jed no cze -śnie w oce nie pa to mor fo lo gicz nej szczu rów gru py kon tro l nej stwier dzo no w nie któ rych pre pa ra tach mi kro sko po wychwłók nie nie pod to reb ko we oraz włók nie nie wo kół ka na li ków krę tych. U zwie rząt gru py I ob ser wo wa no prze krwie niei obrzęk pod ście li ska, za bu rzo ny układ ko mó rek w na błon ku plem ni ko twór czym, w po je dyn czych ko mór kach płcio wychce chy zwy rod nie nia wod nicz ko we go cy to pla zmy z za zna czo ny mi ce cha mi aty pii ją dro wej. U zwie rząt gru py II na stą pi łona si le nie zmian pa to mor fo lo gicznch w sto sun ku do zwie rząt gru py I oraz po ja wi ły się ce chy mar twi cy w ko mór kach płcio -wych wierzch nich warstw na błon ka plem ni ko twór cze go, ogni sko wo mar twi ca do cho dzi ła do głę biej po ło żo nych warstw.U zwie rząt gru py III ob ser wo wa li śmy w ka na li kach krę tych bar dziej za awan so wa ną mar twi cę ani że li w gru pie II, na bło -nek plem ni ko twór czy two rzył mo no mor ficz ną po pu la cję ko mór ko wą o za tar tych ce chach hi sto lo gicz nych, z ce cha mi zwy -rod nie nia znacz ne go stop nia. W po je dyn czych ka na li kach krę tych mar twi ca obej mo wa ła ca łą wy so kość na błon ka plem ni -ko twór cze go. Po wy ższym zmia nom pa to mor fo lo gicz nym to wa rzy szy ły ujem ne od czy ny na Ki -67 we wszyst kich ją drachko mór ko wych go nad w czte rech ba da nych gru pach. Na to miast ob ser wo wa no do dat ni od czyn na PCNA w di plo idal nychko mór kach płcio wych (sper ma to go niach A i B). Re ak cja ją dro wa na PCNA by ła bar dzo sil na. Po nad to stwier dzo no do dat -ni od czyn na PCNA o słab szym cha rak te rze w po kła dach ko mó rek le żą cych do środ ko wo: sper ma to cy tach I rzę du oraz mło -dych sper ma ty dach.

Wnio ski. 1. Wy ko na ne do świad cze nie do wo dzi, iż kadm po wo du je zmia ny mor fo lo gicz ne za rów no od wra cal ne jaki nie od wra cal ne w ją drach szczu rów oraz pro wa dzi do za bu rze nia pro li fe ra cji w ko mór kach płcio wych o czym świad czyujem ny od czyn na Ki -67, przy za cho wa nym od czy nie na PCNA.

P64UNFA VO URA BLE EF FECT OF ONE -YEAR EXPO SU RE TO CAD MIUM ON THE FUNC TION OF RAT TE STES

Czy kier E.1, Brzó ska M.2

1 De part ment of Hi sto lo gy and Em bry olo gy, Me di cal Uni ver si ty of Bia ly stok2 De part ment of To xi co lo gy, Me di cal Uni ver si ty of Bia ly stok

Key words: cad mium, rats, te stes

In tro duc tion. Chro nic expo su re to cad mium le ads to its ac cu mu la tion in bo dy or gans and re sults in ge ne ra li zed in to -xi ca tion of the who le or ga nism.

Aim of the stu dy. The aim of the cur rent stu dy is to de ter mi ne the ef fect of one -year expo su re to cad mium on the mor -pho lo gy and pro li fe ra tion of te sti cu lar cells.

Ma te rial and me thods. The stu dy used 28 ma le Wi star rats, di vi ded in to 4 gro ups. Gro up I ani mals re ce ived 1 mgCd/dm3, gro up II – 5 mg Cd/dm3, and gro up III – 50 mg Cd/dm3 in drin king wa ter. Con trol rats we re gi ven re di stil led water.

182

The expe ri ment la sted for one year. Then, the ani mals we re de ca pi ta ted in pen to bar bi tal ana esthe sia ip. Of the two te stic -les, one was used to de ter mi ne cad mium con cen tra tion by ato mic ab sorp tion spec tro pho me try, the other was fi xed inBouin’s flu id. The fi xed ma te rial was pro ces sed by me ans of the pa raf fin pro ce du re, which was fol lo wed by H+E sta iningand im mu no cy to che mi cal re ac tions with mo use mo noc lo nal an ti PCNA and an ti Ki -67 an ti bo dies di lu ted 1: 50. One -wayana ly sis of va rian ce (Ano va) and Kru skal -Wal lis test we re used for sta ti sti cal ana ly sis.

Re sults. Cad mium con cen tra tion in the rat te stic les sho wed a do se -de pen dent in cre ase. It was 0.119 mg Cd/g of freshtis sue in con trol rats, 0.126 µg Cd/g of fresh tis sue in gro up I, 0.183 µg Cd/g of fresh tis sue in gro up II and 0.720 µg Cd/gof fresh tis sue in gro up III. Sta ti sti cal ly si gni fi cant dif fe ren ces we re ob se rved be twe en the con trol and gro up II, the con troland gro up III, be twe en gro up I and gro up III and gro up II and gro up III. At the sa me ti me, pa tho mor pho lo gi cal as ses smentof the con trol gro up re ve aled sub cap su lar fi bro sis and fi bro sis aro und se mi ni fe ro us tu bu les in so me mi cro sco pic pre pa ra -tions. Gro up I rats had hy pe ra emia and oede ma of the stro ma, di stur bed di stri bu tion of cells in sper ma to ge nic epi the lium,and va cu olar de ge ne ra tion of the cy to plasm with di stinct nuc le ar aty pia in sin gle sex cells. The pa tho mor pho lo gi cal chan -ges we re in ten si fied in gro up II, com pa red to gro up I and ad di tio nal ly fe atu res of ne cro sis ap pe ared in the sex cells of su -per fi cial lay ers of sper ma to ge nic epi the lium, with ne cro tic fo ci se en in de eper lay ers. Gro up III rats pre sen ted with mo read van ced ne cro sis in the se mi ni fe ro us tu bu les, and the ir sper ma to ge nic epi the lium for med a mo no mor phic po pu la tion ofcells with in di stinct hi sto lo gi cal fe atu res and mar ked de ge ne ra tion. In sin gle se mi ni fe ro us tu bu les, ne cro sis oc cu pied theto tal he ight of sper ma to ge nic epi the lium. The se pa tho mor pho lo gi cal chan ges we re ac com pa nied by ne ga ti ve re ac tions toKi -67 in all go nad cell nuc lei in the fo ur stu dy gro ups. Ho we ver, a po si ti ve re ac tion to PCNA was ob se rved in di plo id sexcells (sper ma to go nia A and B). The nuc le ar PCNA expres sion was ve ry strong. Mo re over, PCNA -po si ti ve expres sion wasno ted in the cen tral ly si tu ated cell lay ers: I li ne sper ma to cy tes and young sper ma tids.

Conc lu sions. 1. The pre sent expe ri ment al lows the conc lu sion that cad mium cau ses both re ver si ble and ir re ver si blemor pho lo gi cal chan ges in rat te stic les and le ads to pro li fe ra ti ve di sor ders in sex cells, which is in di ca ted by ne ga ti ve Ki --67 expres sion co exi sting with po si ti ve PCNA re ac tion.

P65OSTE OMA LA CJA ON KO GEN NA – OPIS PRZY PAD KU. RO LA FOS FA TO NIN W RE GU LA CJI GO SPO DAR KI WAP NIO WO -FOS FO RA NO WEJ

Zyg munt A., Cy niak -Ma gier ska A., Woj cie chow ska -Dur czyń ska K., Za sa da K., Le wiń ski A.Kli ni ka En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych UM w Ło dziKli ni ka En do kry no lo gii i Cho rób Me ta bo licz nych ICZMP w Ło dzi

Sło wa klu czo we: oste oma la cja on ko gen na, fos fa to ni ny, FGF -23, hi po fos fa te mia

Oste oma la cja to za bu rze nia mi ne ra li za cji no wo wy two rzo ne go oste oidu, po le ga ją ce na nie ade kwat nej lub opóź nio nejje go mi ne ra li za cji. Naj wa żniej szym mi ne ra łem ko ści jest hy drok sy apa tyt [Ca10(PO4)6(OH)2], dla te go ja ka kol wiek przy czy -na pro wa dzą ca do ogra ni cze nia do stęp no ści wap nia i fos fo ru dla ko ści mo że pro wa dzić do oste oma la cji.

Oste oma la cja on ko gen na (on co ge nic oste oma la cia, tu mor -in du ced oste oma la cia) jest rzad kim, na by tym za bu rze niemneo pla zma tycz nym, u pod ło ża któ re go le ży wzmo żo na utra ta fos fo ra nów przez ner ki w wy ni ku dzia ła nia na ne fron nad -mia ru związ ków (fos fa to nin) pro du ko wa nych przez ko mór ki no wo two ro we. Naj le piej po zna ną fos fa to ni ną jest FGF -23któ ry, po dob nie jak PTH, pro wa dzi do szyb kiej in ter na li za cji i na stęp czej li zo so mal nej de gra da cji NPT2a (So dium -Pho -spha te Co tran spor ter 2a), od po wie dzial ne go za trans port wbrew gra dien to wi elek tro che micz ne mu fos fo ru z mo czu do ko -mó rek na błon ko wych prok sy mal nej czę ści ne fro nu. Na si lo na fos fa tu ria wy wo łu je głę bo ką hi po fos fa te mię, pro wa dzącdo oste oma la cji. W ob ra zie kli nicz nym ob ja wo wej oste oma la cji mo gą wy stę po wać roz la ne bó le kost ne, osła bie nie mię śniprok sy mal nych, cza sa mi za nik mię śni. Mo gą wy stą pić zła ma nia ni sko ener ge tycz ne.

W pra cy przed sta wio no opis przy pad ku 52-let nie go mę żczy zny, przy ję te go do Kli ni ki En do kry no lo gii i Cho rób Me ta -bo licz nych UM w Ło dzi w ce lu usta le nia przy czy ny licz nych zła mań krę go słu pa i że ber, ogól ne go osła bie nia mię śni i upo -śle dzo ne go po ru sza nia się. Cho ro ba roz po czę ła się w 46 ro ku ży cia bó la mi koń czyn dol nych. W tym okre sie wy stą pi łypierw sze, ni sko ener ge tycz ne zła ma nia. W cią gu jed ne go ro ku, wzrost cho re go zmniej szył się o kil ka na ście cen ty me trów.Oprócz zła mań wy stą pi ło osła bie nie i za nik si ły mię śnio wej (szcze gól nie koń czyn dol nych). Od te go cza su, pa cjent po ru -sza się na wóz ku in wa lidz kim. Mi mo kil ku krot nych ho spi ta li za cji w ró żnych kli ni kach, nie uda ło się okre ślić jed no znacz -nej przy czy ny cho ro by. W trak cie obec nej ho spi ta li za cji stwier dzo no bar dzo ma łe stę że nie fos fo ra nów w su ro wi cy (0,3mmol/l przy dol nej gra ni cy nor my 0,87 mmol/l). TRP wy no si ło 65%, po cząt ko wo nie stwier dzo no wzmo żo nej fos fa tu rii,co tłu ma czyć mo żna zbyt ni skim pier wot nym ła dun kiem fos fo ru w prze są czu kłę busz ko wym. Nie stwier dzo no in nych za -bu rzeń czyn no ści ne fro nu. Po zo sta łe pa ra me try go spo dar ki wap nio wo -fos fo ra no wej by ły względ nie pra wi dło we.

Naj bar dziej praw do po dob ną przy czy ną na si lo nej hi per fos fa tu rii pro wa dzą cej do hi po fos fa te mii jest nad miar dzia ła ją -cych na ne fron fos fa to nin wy dzie la nych przez cho ro bo wo zmie nio ną tkan kę – naj czę ściej gu zy wy wo dzą ce się z me zen -chy my o ty pie ha eman gio pe ri cy to ma ta. Za bu rze nia me ta bo li zmu fos fa to nin uwa run ko wa ne ge ne tycz nie (krzy wi ca hi po -fos fa te micz na dzie dzi czo na au to so mal nie bądź sprzę żo na z chro mo so mem X) wy da ją się ma ło praw do po dob ne z po wo du

183

póź ne go po cząt ku cho ro by, du żej dy na mi ki pro ce su oraz bra ku ob cią ża ją ce go wy wia du ro dzin ne go. Ozna cze nie FGF -23by ło wy raź nie pod wy ższo ne, ale nie eks tre mal nie wy so kie.

Wy ko na no sze reg ba dań ob ra zo wych (TK o wy so kiej roz dziel czo ści ca łe go cia ła, PET, scyn ty gra fię re cep to rów so ma -to sta ty no wych) jed nak nie uwi docz nio no ewi dent nej zmia ny/zmian o cha rak te rze roz ro sto wym. Dia gno sty ka lo ka li za cyj -na no wo two rów jest ko niecz na, gdyż wy cię cie gu za pro wa dzi po ten cjal nie do wy le cze nia. Nie ste ty no wo two ry me zen chy -mal ne, bę dą ce przy czy ną nad mia ru wy dzie la nych fos fa to nin czę sto są ma łe, ro sną po wo li, a lo ka li za cja ich mo że być ró -żno rod na.

In ten syw na do ust na sub sty tu cja fos fo ra nów spo wo do wa ła nor ma li za cję stę żeń fos fo ra nów w su ro wi cy, po pra wę si łymię śnio wej oraz ogól ne go sa mo po czu cia pa cjen ta. Cho ry po ru sza się sa mo dziel nie, jed nak ze wzglę du na licz ne do ko na -ne zła ma nia, je go spraw ność ru cho wa jest zna czą co ogra ni czo na.

P65ON CO GE NIC OSTE OMA LA CIA – CA SE RE PORT. RO LE OF PHO SPHA TO NINS IN RE GU LA TION OF CAL CIUM AND PHO SPHA TE ME TA BO LISM

Zyg munt A., Cy niak -Ma gier ska A., Woj cie chow ska -Dur czyń ska K., Za sa da K., Le wiń ski A.De part ment of En do cri no lo gy and Me ta bo lic Di se ases, Me di cal Uni ver si ty of Lodz, Po landDe part ment of En do cri no lo gy and Me ta bo lic Di se ases, Po lish Mo ther’s Me mo rial Ho spi tal – Re se arch In sti tu te, Lodz, Po land

Key words: on co ge nic oste oma la cia, pho spha to nins, FGF -23, hy po pho spha ta emia

Oste oma la cia is a di sor der of ma tu re bo ne, whe re mi ne ra li za tion of new ly for med oste oid is in a de qu eate or de lay ed.The ma jor mi ne ral in bo ne is hy dro xy apa ti te [Ca10(PO4)6(OH)2], the re fo re any di se ase that li mits the ava ila bi li ty of cal ciumor pho spho rus by bo nes may re sult in oste oma la cia. On co ge nic oste oma la cia (tu mor -in du ced oste oma la cia) is ra re, acqu -ired, pa ra ne opla stic syn dro me of re nal pho spha te wa sting be cau se of excess of pho spha to nin pro du ced by neo plasm. Thebest known pho spha to nin is FGF -23 (fi bro blast growth fac tor -23), which, li ke pa ra thy ro id hor mo ne, le ad to ra pid in ter na -li za tion and sub se qu ent ly so so mal de struc tion of NPT2a (So dium -Pho spha te Co tran spor ter 2a). NPT2a is cru cial trans por -ter in re nal pro xi mal tu be, which trans ports pho spha te aga inst an elec tro che mi cal gra dient from the uri ne in to the pro xi maltu bu lar epi the lial cells. In cre ased re nal pho spha te wa sting le ads to se ve re ly de cre ased se rum le vel of pho spho rus and thento oste oma la cia. Symp to ma tic oste oma la cia may pre sent with dif fu se ske le tal pa in, pro xi mal mu sc le we ak ness, and so me -ti mes mu sc le wa sting. Frac tu res may re sult form on ly mi nor trau ma.

The pa per pre sents a ca se re port of 52-year -old man, ad mit ted to De part ment of En do cri no lo gy and Me ta bo lic Di se -ases of Me di cal Uni ver si ty of Lodz, in or der to es ta blish a cau se of mul ti ple frac tu res of ver te bra and ribs, ge ne ra li zed mu -sc le we ak ness and dif fi cul ties with mo ving. The di se ase star ted at age 46 with pa ins in lo wer extre mi ties. At this ti me, firstlow -ener gy frac tu res oc cu red. Wi thin one year pa tient’s he ight de cre ased by se ve ral cen ti me ters. Apart from frac tu res, pa -tient suf fe red from we ak ness and di sap pe aran ce of mu sc le strength (espe cial ly of lo wer limbs). Sin ce then, pa tient has livedin whe el cha ir. De spi te se ve ral ho spi ta li za tions in va rio us cli nics a de fi ni te cau se of the di se ase has not be en de ter mi ned.Du ring cur rent ho spi ta li za tion ve ry low se rum pho spha tes con cen tra tion was fo und (0.3 mmol/L with lo wer li mit of 0.87mmol/L). TRP was 65%, at first pho spha tu ria was not in cre ased, pro ba bly due to too low pri ma ry pho spho rus lo ad in glo -me ru lar fil tra te. No other ab no ra mi ties in the ne ph ron func tion we re fo und. The rest of cal cium and pho spha te me ta bo lismpa ra me ters we re re la ti ve ly nor mal.

Most li ke ly cau se of in cre ased re nal pho spha te wa sting, le ading to hy po pho spha ta emia, is excess of pho spha to nin, pro -du ced and se cre ted by me sen chy mal neo plasm (ha eman gio pe ri cy to ma ta). Ge ne tic di sor ders of pho spha to nin me ta bo lism(au to so mal do mi nant hy po pho spha te mic ric kets and X -lin ked hy po pho spha te mic ric kets) are unli ke ly be cau se of la te onsetof the di se ase, ra pid pro gress of the di se ase and ne ga ti ve fa mi ly hi sto ry. Se rum le vel of FGF -23 was mar ke dly ele va ted,but not extre me ly high.

Se ve ral ima ging pro ce du res ha ve be en per for med (HRCT, PET, octre oscan) but the re has be en no evi dent fe atu re ofa tu mor.

The ima ging pro ce du res are es sen tial be cau se the exci sion of tu mor po ten tial ly le ads to cu re. Unfor tu na te ly, the me -sen chy mal tu mors that cau se this syn dro me are often small, slow gro wing, and fre qu en tly si tu ated in di ver se, unu su sal ana -to mi cal si tes.

In ten si ve oral pho spha te sub sti tu tion led to nor ma li za tion of se rum le vel of pho spha tes, im pro ve ment in mu sc lestrength and ge ne ral fe eling of the pa tient. The pa tient is now able to mo ve on his own, ho we ver, due to mul ti ple past frac -tu res, his phy si cal fit ness is con si de ra bly li mi ted.

184

P66PO LI MOR FIZM RE CEP TO RA WI TA MI NY D A ZŁA MA NIA U PA CJEN TÓW PO LEC ZE NIU W DZIE CIŃ STWIE CHO RO BY NO WO TWO RO WEJ

Mu szyń ska -Ro słan K., La toch E. J., Pa na siuk A., Kraw czuk -Ry bak M.Kli ni ka On ko lo gii i He ma to lo gii Dzie cię cej UMWB

Sło wa klu czo we: po li mor fizm re cep to ra wi ta mi ny D, zła ma nie, no wo twór, dzie ci

Licz ne do nie sie nia wska zu ją na zwią zek mię dzy me ta bo li zmem wap nia a po li mor fi zmem re cep to ra wi ta mi ny D3,szcze gól nie wchła nia nie i wy dzie la nie wap nia wy da je się być de ter mi no wa ne ge ne tycz nie. Roz wój ukła du kost ne go zwią -za ny jest z za rów no z me ta bo li zmem wap nia w ustro ju, jak i z wpły wem in nych czyn ni ków śro do wi sko wych (min. z ak -tyw no ścią fi zycz ną, pra wi dło wym odży wia niem, pra wi dło wą go spo dar ką hor mo nal ną). Pa cjen ci po le cze niu w dzie ciń -stwie cho ro by no wo two ro wej wy da ją się być po pu la cją szcze gól nie na ra żo ną na za bu rze nia tkan ki kost nej i w kon se kwen -cji na zła ma nia.

Ce lem pra cy by ła oce na po li mor fizm re cep to ra wi ta mi ny D u pa cjen tów po le cze niu cho ro by no wo two ro wejMa te riał i me to dy. Gru pę ba da na sta no wi ło 176 pa cjen tów (64 z ALL, 41 z NHL, 46 z roz po zna niem gu zów li tych),

śr. wie ku 14,8, gru pę kon tro l ną 26 ró wie śni ków. Po li mor fizm ge nu re cep to ra wi ta mi ny D (Fok 1) oce nio no wy ko rzy stu jącme to dę RFLP, oce ny zła mań do ko na no ana li zu jąc do ku men ta cję me dycz ną.

Wy ni ki. Nie wy ka za no ró żnic w dys try bu cji po li mor fi zmu Fok 1 w za le żno ści od wie ku, płci, przyj mo wa nia wap nia,nie stwier dzo no rów nież za le żno ści po mię dzy licz bą zła mań a ana li zo wa ny mi ge no ty pa mi za rów no w gru pie ba da niej jaki w kon tro l nej. Wy ka za no prze wa gę ge no ty pu Ff (52.8%) co jest zgod ne z roz kła dem w po pu la cji kau ka skiej. Naj wię cejzła mań stwier dzo no w gru pie pa cjen tów po le cze niu ALL. W tej gru pie ob ser wo wa no prze wa gę zła ma©ń u pa cjen tówz obec no ścią przy naj mniej jed ne go al le lu f (Ff, ff).

Wnio ski. Roz kład po li mor fi zmu re cep to ra Wi ta mi ny D (Fok 1) w gru pach ba da nych był zgod ny z roz kła dem po pu la -cyj nym. Gru pa pa cjen tów po le cze niu ALL wy da je się być naj bar dziej na ra żo na na wy ste po wa nie zła mań, mi mo więk szejczę sto ści wy stę po wa nia al le lu f, wska zy wa ne go w pi śmien nic twie ja ko ma ją cy „ochron ny” wpływ na me ta bo lizm wap niazwią za ny z tkan ką kost ną.

P66VI TA MIN D RE CEP TOR GE NE PO LY MOR PHISM AND FRAC TU RES IN CHIL DREN TRE ATED FOR CAN CER

Mu szyń ska -Ro słan K., La toch E. J., Pa na siuk A., Kraw czuk -Ry bak M.Kli ni ka On ko lo gii i He ma to lo gii Dzie cię cej UMWB

Key words: vi ta min D re cep tor po ly mor phism, frac tu re, can cer, chil dren

In tro duc tion. Se ve ral re ports show re la tion be twe en cal cium me ta bo lism and vi ta min D re cep tor (VDR) ge ne po ly -mor phism. In par ti cu lar cal cium ab sorp tion and ac cre tion se em to be ge ne ti cal ly de ter mi ned. Other envi ron men tal fac tors,as pro lon ged be drest, fre qu ent and long ho spi ta li za tions, ste ro ids use in the ra peu tic pro to cols, may in flu en ce bo ne re mo -del ling. Re ces si ve ho mo zy go te of Fok I (ff) is po stu la ted to be re spon si ble for de fi cits in to tal bo dy cal cium ac cre tion.

This stu dy aimed at ana ly sing a VDR ge ne ti cal sta tus in tre ated for can cer chil dren and ado le scents, who are at risk ofpo or bo ne me ta bo lism.

Ma te rial and me thods. We ha ve exa mi ned 176 pa tients with can cer (94 boys, me an age 14.82 ± 5.83) tre ated at theDe part ment of Pa edia tric On co lo gy and Ha ema to lo gy of Me di cal Uni ver si ty of Bia ly stok in Po land. Among tho se 64 sub -jects had leu ka emia, 41 lym pho ma and 45 we re dia gno sed with so lid tu mors. Con trol gro up con si sted of 26 he al thy chil -dren (me an age 14.84 ± 5.32) from north -eastern re gion of Po land. The VDR Fok I ge ne po ly mor phism was eva lu ated byRFLP (re stric ted frag ment length po ly mor phism) me thod, using po ly me ra se cha in re ac tion (PCR). Frac tu re sta tus and cal -cium sub sti tu tion do se we re es ta bli shed for each pa tient by the le ading phy si cian.

Re sults. No si gni fi cant dif fe ren ces in di stri bu tion of VDR ge no ty pes, age, gen der, cal cium in ta ke nor cor re la tion withfrac tu re sta tus we re fo und be twe en pa tients and con trols. In the stu died po pu la tion, hi gher pre va len ce of Ff ge no ty pe(52.8%) of VDR ge ne was fo und, which is con si stent with da ta for Cau ca sian po pu la tion. Ana ly sis of the can cer gro upshowed that in pa tients with leu ka emia the FF ge no ty pe was si gni fi can tly mo re fre qu ent (42,2%) than in so lid tu mors group(22,2%; p<0,024). Frac tu res oc cur red mo re fre qu en tly in the leu ka emia gro up (31,25%) than in the so lid tu mors (20%) andlym pho mas (17,78%), al tho ugh sta ti sti cal si gni fi can ce be twe en the se gro ups wasn’t re ached. Among leu ke mia sub jectswith at le ast one f al le le (ff and Ff) the ten den cy to gre ater num ber of frac tu res was ob se rved in com pa ri son to tho se with -o ut po ly mor phism (p<0,053).

185

Conc lu sion. 1. Fok I ge ne po ly mor phism es ta bli shed in this stu dy is re pre sen ta ti ve for Cau ca sian po pu la tion. 2. In spiteof pro tec ti ve ge no ty pe, as ses sed da ta sug ge sts that chil dren tre ated for lu eka emia are at hi gher risk of frac tu res than chil -dren with so lid tu mors, which may be expla ined by ste ro id the ra py, lon ger tre at ment and not suf fi cient cal cium bo ne ac -cre tion. 3. Fur ther ana ly sis in c lu ding as so cia tion of the Fo kI ge ne po ly mor phism with bo ne mi ne ral den si ty as ses sed bydu al ener gy X -ray ab sorp tio me try (DE XA) and frac tu res is be ing con duc ted.

P67WPŁYW 17-BE TA -ES TRA DIO LU NA MO DY FIAK CJĘ SYS TE MU RANK -L/RANK/OPG U PA CJEN TEKZ ZE SPO ŁEM TUR NE RA

An dry siak -Ma mos E., So wiń ska -Prze pie ra E., Sy re nicz A.Kli ni ka En do kry no lo gii, Cho rób Prze mia ny Ma te rii i Cho rób We wnętrz nych Po mor skiej Aka de mii Me dycz nej w Szcze ci nie

Sło wa klu czo we: BMD, ze spół Tur ne ra, oste opro te ge ry na, es tra diol

Wstęp. Oste opro te ge ry na (OPG) ja ko je den ze związ ków sys te mu RANKL/RANK/OPG ma zdol ność ha mo wa nia re -sorp cji ko ści po przez wpływ na oste okla sto ge ne zę. W nie do bo rach es tro ge nów wy stę pu je spa dek eks pre sji OPG zwią za -nej ze zwięk sze niem ak tyw no ści oste okla stów i w związ ku z tym z za kłó ce niem rów no wa gi re mo de lin gu.

Cel pra cy. Oce na związ ku mię dzy stę że niem OPG a gę sto ścią mi ne ral ną ko ści (BMD) u pa cjen tek z ze spo łem Tur ne -ra (TS) w trak cie le cze nia hor mo nal ne go pre pa ra tem es tro pro ge sta ge no wym (EP).

Ma te riał i me to dy. Do ba dań za kwa li fi ko wa no 32 pa cjent ki z ze spo łem Tur ne ra (TS) w wie ku od 16-38 lat, z ni sko -ro sło ścią, bez cech po kwi ta nia i z pier wot nym bra kiem mie siącz ki, do tych czas nie le czo ne pre pa ra ta mi EP, hor mo nemwzro stu (GH) i pre pa ra ta mi ana bo licz ny mi. Ba da nia den sy to me trycz ne (BMD) w od stę pach rocz nych wy ko na no z za sto -so wa niem den sy to me tru (GE Lu nar, Ma di son, WI, USA). Ozna czo no stę że nia hor mo nów (TSH, FSH, LH, E2, T) za po -mo cą te stów RIA KIT fir my Orion Dia gno sti ca. Stę że nie OPG ozna czo no (OPG (1) – przed le cze niem, OPG (2) – po 6mie sią cach le cze nia, OPG (3) – po 2 la tach le cze nia) me to dą ELI SA (Bio me di ca, Au stria).

Wy ni ki. Śred ni przy rost gę sto ści mi ne ral nej ko ści (Δ BMD%) w gru pie TS był naj więk szy po pierw szym 7,5%(±10,9g/cm2; I÷II p<0,0129) i dru gim 6,6% (±9,5g/cm2; II÷III p<0,0076) ro ku le cze nia. Po 2 la tach le cze nia przy rost BMDbył nie istot ny. Stę że nie OPG (1) przed włą cze niem le cze nia EP wy no si ło 4,52 (±0,79) pmol/L, po 6 m -cach OPG (2) 6,47(±1,64) pmol/L (p<0,01), a OPG (3) po 2 la tach le cze nia EP wy no si ło 4,39 (±0,78) pmol/L i war tość ta by ła nie istot na sta -ty stycz nie w po rów na niu do stę że nia wyj ścio we go OPG (1).

Wnio ski. Zwięk sze nie en do gen nej syn te zy OPG jest ce lem te ra peu tycz nym w ob ni żo nej gę sto ści mi ne ral nej ko ści jed -na kże za le żność ta wy stę pu je tyl ko w okre ślo nym cza sie le cze nia es tra dio lem.

P67THE IN FLU EN CE OF 17-BE TA -OESTRA DIOL ON MO DI FI CA TION OF THE RANK -L/RANK/OPG SYS TEM IN PA TIENTS WITH THE TUR NER’S SYN DRO ME

An dry siak -Ma mos E., So wiń ska -Prze pie ra E., Sy re nicz A.Kli ni ka En do kry no lo gii, Cho rób Prze mia ny Ma te rii i Cho rób We wnętrz nych Po mor skiej Aka de mii Me dycz nej w Szcze ci nie

Key words: BMD, Tur ner syn drom, oste opro te ge rin, oestra diol

The in tro duc tion. Oste opro te ge rin (OPG) as one of the com po nents of the RANK -L/RANK/OPG sys tem has abi li tyof in i bi tion of the bo nes re sorp tion across the in flu en ce on oste oc la sto ge ne sis. In hy po estro ge nism sta tes ap pe ar the fall ofthe expres sion OPG due to in cre ase of the oste oc la sts ac ti vi ty and the re by the di stur ban ce of the re mo del ling ba lan ce.

The aim of the stu dy. The es ti ma tion of the re la tion ship be twe en the OPG con cen tra tion and the bo ne mi ne ral den sity(BMD) in pa tients with the Tur ner’s Syn dro me (TS) in pro gress of the hor mo nal the ra py with oestro pro ge sto gen (EP).

Ma te rial and me thods. To re se arch we re clas si fied 32 pa tients with TS aged 16-38 years, with short sta tu re, wi tho utfe atu res of the pu be scen ce and with the pri ma ry ame nor r hea, till now not tre ated with EP, with growth hor mo ne (GH) andwith ana bo lic pre pa ra tions. Exa mi ned pa tients de ter mi ned the na tu ral cli ni cal mo del of hy po estro ge nism. The den si to me -tric exa mi na tions (BMD) at in te rvals one year′s we re per for med with the use of den si to me ter (GE Lu nar, Ma di son, WI, U.S. A.). The con cen tra tions of hor mo nes (TSH, FSH, LH, E2, T) we re de ter mi ned by me ans of RIA kits the Orion Dia gno -sti ca firm.. The OPG con cen tra tions we re exa mi ned be fo re the tre at ment – OPG (1), after 6 mon ths of the tre at ment – OPG(2) and after 2 years of the tre at ment – OPG (3) with the ELI SA me thod (Bio me di ca, Au stria).

Re sults. The ave ra ge in cre ase of the mi ne ral bo nes den si ty (ΔBMD%) in the TS gro up was the gre atest after first 7,5%(±10,9g/cm; I÷II p<0,0129) and se cond 6,6% (±9,5g/cm; II÷III p<0,0076) year of the tre at ment. After 2 years of the tre at -ment the in cre ase BMD was in si gni fi cant. The con cen tra tion OPG (1) be fo re the in c lu sion of the tre at ment EP car riedout 4,52 (±0,79) pmol/L, after 6 mon ths OPG (2) 6,47 (±1,64) pmol/L (p<0,01), and OPG (3) after 2 years of tre at ment

186

with EP car ried out 4,39 (±0,78) pmol/L and this va lue was in si gni fi cant sta ti sti cal ly in com pa ri son to the pri ma ry con cen -tra tion OPG (1).

Conc lu sions. The in re ase of the en do ge nic syn the sis OPG is a the ra peu tic aim in the lo we red mi ne ral bo nes den si ty,ho we ver after 2 years of the tre at ment with oestro pro ge sto gens do not grow up the mi ne ral bo nes den si ty and the con cen -tra tion of oste opro te ge rin re turns to the con cen tra tion from be fo re the tre at ment.

Pre su ma bly the in flu en ce of oestro gens on the in cre ase of the oste opro te ge rin expres sion is li mi ted.

P68DO ŚWIADC ZE NIA WŁA SNE W STO SO WA NIU CY NA KAL CE TU U CHO RYCH Z WTÓR NĄ NAD CZYN NO ŚCIĄ PRZY TARC ZYC

No wak Z., Ko niecz na M., Ba czyń ski D., We so łow ski P., Sa ra cyn M., Wań ko wicz Z.Kli ni ka Cho rób We wnętrz nych, Ne fro lo gii i Dia li zo te ra pii Woj sko we go In sty tu tu Me dycz ne go w War sza wieKie row nik Kli ni ki prof. dr hab. med. Zo fia Wań ko wicz

Sło wa klu czo we: kal cy mi me ty ki, cy na kal cet, nad czyn ność przy tar czyc

Wpro wa dze nie. Wtór na nad czyn ność przy tar czyc do ty czy oko ło 20-25% cho rych prze wle kle dia li zo wa nych. Wią żesię ona z licz ny mi po wi kła nia mi w ob rę bie go spo dar ki kost nej, mi ne ral nej oraz ukła du ser co wo -na czy nio we go. Cy na kal -cet dzia ła jąc na re cep tor wap nio wy i zwięk sza jąc je go wra żli wość na wapń zmniej sza wy dzie la nie pa ra thor mo nu.

Cel pra cy. Oce na sku tecz no ści le cze nia cy na kal ce tem cho rych z wtór ną nad czyn no ścią przy tar czyc prze wle kle dia li -zo wa nych.

Ma te riał i Me to dy. Ba da niu pod da no 16 pa cjen tów le czo nych dia li za mi po wy żej 3 mie się cy z wyj ścio wym po zio memiPTH >450pg/ml. W gru pie tej by ło 7 ko biet i 9 mę żczyzn, 5 osób by ło le czo nych dia li zą otrzew no wą a 11 osób he mo dia -li za mi; śred ni wiek ba da nej gru py wy no sił 58±16 lat. Cy na kal cet był po da wa ny do ust nie raz dzien nie w trak cie 24 ty go -dni ba da nia. U wszyst kich cho rych ba da no stę że nie wap nia, fos fo ra nów, pa ra thor mo nu przed le cze niem oraz w od stę pach4 ty go dnio wych w trak cie 6 mie się cy te ra pii.

Wy ni ki. Stwier dzo no istot ne sta ty stycz nie ob ni że nie war to ści pa ra thor mo nu już po 4 ty go dniach le cze nia (z 821±267pg/ml do 323±268pg/ml) oraz po 24 ty go dniach (do 291±164pg/ml, ob ni że nie o 64%). Stę że nie wap nia i fos fo ra nówrów nież ob ni ży ło się, jed nak nie ule gło istot nym sta ty stycz nie zmia nom w trak cie ca łe go okre su ob ser wa cji (od po wied -nio 8,7±1,2mg/dl vs. 8,6±1,1mg/dl i 7,3±2,8mg/dl. vs. 6,3±1,7mg/dl). Nie za no to wa no po wa żnych ob ja wów ubocz nychpod czas le cze nia.

Wnio sek. Cy na kal cet jest sku tecz nym i do brze to le ro wa nym spo so bem nie chi rur gicz ne go le cze nia wtór nej nad czyn -no ści przy tar czyc u cho rych prze wle kle dia li zo wa nych.

P68CI NA CAL CET IN THE THE RA PY OF SE CON DA RY HY PER PA RA THY RO IDISM – OWN EXPE RIEN CES

No wak Z., Ko niecz na M., Ba czyń ski D., We so łow ski P., Sa ra cyn M., Wań ko wicz Z.De par te ment of Ne ph ro lo gy Mi li ta ry In sti tu te of He alth Se rvi ces, War saw, Po landHe ad of De par te ment prof. dr hab. med. Zo fia Wań ko wicz

Key words: cal ci mi me tics, ci na cal cet, hy per pa ra thy ro idism

In tro duc tion. Se con da ry hy per pa ra thy ro idism (sHPT) af fects 20-25% dia ly sed pa tients and is re la ted to the bo ne,mine ral and car dio va scu lar com pli ca tions. Ci na cal cet, acts on the cal cium -sen sing re cep tor to in cre ase its sen si ti vi ty tocalcium, the re by re du cing pa ra thy ro id hor mo ne (PTH) se cre tion.

The aim of the stu dy was the eva lu ation of ci na cal cet ef fi ca cy in dia ly sed pa tients with sHPT. Ma te rial and me thods. We stu died gro up of 16 pa tients be ing on dia ly sis > 3 mon ths with sHPT and ba se li ne

iPTH> 450 pg/ml (F=7, M= 9; on pe ri to ne al dia ly sis 5 pa tients and on he mo dia ly sis 11 pa tients; me an age 58±16). Ci na -cal cet was ti tra ted from 30 mg one da ily du ring a 6 mon ths pe riod. The fol lo wing pa ra me ters we re de ter mi ned in se rum:iPTH, Ca, P, be fo re on set of the the ra py and after eve ry 4 we eks in the co ur se of 6 mon ths the ra py.

Re sults. Se rum iPTH si gni fi can tly de cre ased after 4 we eks of the ra py com pa red to the start po int (from 821±267pg/mlto 323±268) and after 24 we eks of ci na cal cet the ra py to 291±164pg/ml. (64% re duc tion). Se rum cal cium and pho spha tecon cen tra tions de cre ased but not si gni fi can tly from 8,7±1,2mg/dl to 8,6±1,1mg/dl and 7,3±2,8mg/dl. to 6,3±1,7mg/dl re -spec ti ve ly. We didn’t ob se rve any se rio us ad ver se events.

Conc lu sions. Ci na cal cet is ef fec ti ve and well to le ra ted me thod of tre at ment of se con da ry hy per pa ra thy ro idism in dia -ly sed pa tients.

187

P69MOR PHO GE NE SIS OF THE SKE LE TAL BO NES AFTER IM PLAN TA TION OF HY DRO XY APA TI TE IN TO THE TI BIA

Lu zin V. I., Lu be nets A. A., Stry V. V., Ve re skun R. V., Astra khant sev D. A., Ru doy B. S.Sta te Me di cal Uni ver si ty, Lu hansk, Ukra ine

Key words: rats, bo ne de fect, hy dro xy apa ti te, re ge ne ra tion

In tro duc tion. In the stu dy, we at temp ted to as sess fe atu res of bo ne growth after im plan ta tion of hy dro xy apa ti te ma te -rial OK -015 in to the ti bia.

Ma te rials and me thods. 126 rats with in i tial mass of 130-135 grams we re di vi ded in to 3 gro ups: 1st gro up – in tact ani -mals, 2nd gro up – rats with 2.2 mm de fect for med on the bor der be twe en pro xi mal me ta phy sis and dia phy sis of the ti bia. Inthe 3rd gro up, the bo ne de fect was fil led with 2.2 mm hy dro xy apa ti te im plants that con ta ined vi tre ous pha se up to 6,6%.

The ob se rva tions terms we re 7, 15, 30, 60, 90 and 180 days. The hu me ri, hip bo nes and the 3rd lum bar ver te brae we reexci sed for oste ome try, and Si mon in dex cal cu la tion.

Re sults and di scus sion. The in tact ani mals exhi bi ted in ten si ve lon gi tu di nal and ap po si tio nal bo ne growth. The 2nd

group exhi bi ted re tar ded bo ne growth evi dent in de cre ase of hu me rus length by 2.44%-5.43% in the pe riod from the 30th

till the 90th days com pa red to the con trols. Length of the ver te bral bo dy by the 30th day of ob se rva tion was less than that ofthe con trols by 3.05%. He re we may as su me that the expe ri men tal con di tions in flu en ced pri ma ri ly epi phy se al car ti la gesbe cau se on ly the hu me rus fe atu res two epi phy se al car ti la ges unli ke the rest of the stu died bo nes. In the pe riod from the 7th

day to the 90th day an te ro -po ste rior dia me ter of the hu me rus was less than in the con trol gro up by 5.42%-8.83%. Ver te bralbo dy width in the sa me pe riod de cre ased by 2.76%-5.49% and trans ver se dia me ter of the dia phy sis of hu me rus de cre asedby 4.11%-7.10%. By the 180th day of ob se rva tion, all va lu es re tur ned to ba se li ne. Bo ne loss was con fir med by dy na micschan ges of ob tu ra tor fo ra men si ze: its lon gi tu di nal si ze in cre ased by 2.03%-5.61% com pa red to the con trols. In the 3rd

group growth ra te al so de cre ased yet to smal ler extent than in the 2nd gro up and was ob se rved mo stly in hu me rus. The lengthof the hu me rus was less than in 1st gro up, by the 7, 30, 60 and 90 days by 2.69%-4.20%. Hip bo ne length and ver te bral bodylength we re not dif fe rent to tho se of con trols. An te ro -po ste rior dia me ter of the hu me rus, was less than in gro up 1st onthe 3,31%-7,22% re spec ti ve ly, in ti me from 15 day to 60 days. The trans ver se si ze of the ver te bral bo dy was not dif fe rentto that of the con trol gro up. Si mon in dex un der such con di tions in cre ased si mi lar ly to the 2nd gro up.

Conc lu sions. The de fect in ti bia re sults in de cre ase of bo ne growth ra te. Bo ne growth ra te de pen ded on re ge ne ra tionac ti vi ty de gree in bo ne de fect zo ne. Im plan ta tion of hy dro xy apa ti te al so re sul ted in re tar ded bo nes growth tho ugh lessexpres sed than in the 2nd gro up. Pro ba bly, we can in flu en ce re ge ne ra tion pro ces ses in the de fect zo ne by im plan ting hy -dro xy apa ti te and sys te mic ske le tal re ac tions by chan ging com po si tion of im plants.

P70PO LI MOR FIZM RE CEP TO RA ES TRO GE NO WE GO TY PU AL FA A WY STĘ PO WA NIE ZŁA MAŃ U PA CJEN TÓW PO LEC ZE NIU W DZIE CIŃ STWIE CHO RO BY NO WO TWO RO WEJ

Mu szyń ska -Ro słan K.1, Pa na siuk A.1, Kraw czuk -Ry bak M.1, Kon stan ty no wicz J.2

1 Kli ni ka On ko lo gii i He ma to lo gii Dzie cię cej UMWB2 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju UMWB

Sło wa klu czo we: po li mor fizm re cep to ra es tro ge nu, zła ma nie, no wo twór, dzie ci

Re cep tor es tro ge no wy al fa jest głów nym re cep to rem od po wie dzial nym za dzia ła nie es tro ge nów w tkan ce kost nej. Wie -le ba dań po pu la cyj nych wska zu je na ist nie nie ko re la cji mię dzy po li mor fi zmem te go re cep to ra a mi ne ra li za cją po szcze gól -nych re gio nów szkie le tu i szczy to wą ma są kost ną. Pa cjen ci le cze ni w dzie ciń stwie z po wo du cho ro by no wo two ro wej sta -no wią po pu la cję o szcze gól nym na ra że niu na za bu rze nia w roz wo ju tkan ki kost nej i być mo że zwią za nym z tym zwięk -szo nym ry zy ku zła mań (ste ro ido te ra pia, che mio te ra pia, ra dio te ra pia, zmniej szo na ak tyw ność fi zycz na, za bu rze nia wchła -nia nia, in fek cje).

Ce lem pra cy by ła oce na za le żno ści mię dzy po li mor fi zmem ge nu re cep to ra Er a wy stę po wa niem zła mań u pa cjen tówpo le cze niu cho ro by no wo two ro wej.

Ma te riał i me to dy. Gru pę ba da na sta no wi ło 188 pa cjen tów (śred nia wie ku: 17.8 lat, 86 – po le cze niu ALL, 45 – po le -cze niu NHL i 53 – po le cze niu gu zów li tych), gru pę kon tro l ną 27 zdro wych ró wie śni ków.

Oce ny po li mor fi zmu ge nów do ko na no z wy ko rzy sta niem me to dy RFLP. Ge no ty py dla Pvu II i XbaI ozna cza no od po -wied nio PP, Pp, pp, XX, Xx, xx, oce ny zła mań do ko na no ana li zu jąc do ku men ta cję me dycz ną.

Wy ni ki. Wy ka za no prze wa gę he te ro zy got (48.9% w Pu vII oraz 51.5 dla XbaI. Nie stwier dzo no istot nych ró żnic w roz -kła dzie ba da nych po li mor fi zmów w za le żno ści od wie ku, płci, ilo ści i ro dza ju zła mań mię dzy gru pą ba da ną i kon tro l ną.

188

Naj więk szą licz bę zła mań ob ser wo wa no u pa cjen tów z ALL. Ana li za al le li XbaI w gru pie ba da nej wy ka za ła więk szą licz -bę zła mań u he te ro i ho mo zy got re ce syw nych; tyl ko u pa cjen tów z ALL wy ka za no za le żność po mię dzy XbaI a wy stę po -wa niem zła mań.

Wnio ski. Roz kład po li mor fi zmów ge nu ER ty pu al fa w gru pie ba da nej i kon tro l nej nie ró żni się od po pu la cji kau ka -skiej. Ho mo zy go ty re ce syw ne XbaI wy da ją się być pre dys po no wa ne do zła mań, szcze gól nie dzie ci z roz po zna niem ALL(na si lo ne nie ko rzyst ne wpły wy śro do wi sko we, zwią za ne z cho ro bą i le cze niem. Dal sze ba da nia wy da ją się być ko niecz nedo oce ny wpły wu po li mor fi zmów ge no wych na stan tkan ki kost nej i wy stę po wa nie zła mań u pa cjen tów po le cze niuw dzie ciń stwie cho ro by no wo two ro wej

P70ES TRO GEN RE CEP TOR AL PHA (ERα) GE NE PO LY MOR PHISM AND FRAC TU RES IN CHIL DREN TRE ATED FOR CAN CER

Mu szyń ska -Ro słan K.1, Pa na siuk A.1, Kraw czuk -Ry bak M.1, Kon stan ty no wicz J.2

1 Kli ni ka On ko lo gii i He ma to lo gii Dzie cię cej UMWB2 Kli ni ka Pe dia trii i Za bu rzeń Roz wo ju UMWB

Key words: es tro gen re cep tor po ly mor phism, frac tu re, can cer, chil dren

In tro duc tion. Es tro ge nes, ac ting thro ugh es tro gen re cep tor (ER), play a cru cial ro le in achie ving and ma in ta ining peakbo ne mass, which in turn is a ma jor de ter mi nant of oste opo ro sis risk in la ter li fe. Ne ga ti ve in flu en ce of pro lon ged be drest,in ta ke of drugs af fec ting bo ne me ta bo lism, im ba lan ced cal cium in ta ke may re sult in wor se bo ne mi ne ra li za tion, lo werachie ved pe ak bo ne mass and ten den cy to frac tu res. The re fo re of par ti cu lar in te rest are chil dren expo sed to se ve ral ne ga -ti ve fac tors for bo ne de ve lop ment, i. e. po pu la tion with can cer. In this stu dy po ssi ble re la tion be twe en ge ne tics of ERα genepo ly mor phism and frac tu res oc cur ren ce was as ses sed.

Ma te rial and me thods. We ha ve exa mi ned 188 pa tients (98 boys, me an age 17,84± 5,52) tre ated at the De part ment ofPe dia tric On co lo gy and He ma to lo gy of Me di cal Uni ver si ty of Bia ly stok and 27 he al thy chil dren (15 boys, me anage 17,5±3,32) from the sa me re gion of Po land. In the can cer gro up 86 sub jects suf fe red from leu ka emia, 49- lym pho maand 53- so lid tu mors. Ge no ty ping was con duc ted using re stric ted frag ment length po ly mor phism (RFLP). Ge no ty pes forPvu II and XbaI we re ter med PP, Pp, pp, and XX, Xx, xx, re spec ti ve ly. Ana mne stic frac tu res we re do cu men ted from thepre vio us me di cal hi sto ry.

Re sults. Ob ta ined ge no ty pe fre qu en cies of ERα sho wed do mi na tion of the he te ro zy go tes (48,94% in Pvu II and 51,59%for XbaI). No si gni fi cant dif fe ren ces in di stri bu tion of ERα ge no ty pes, age, gen der, nor cor re la tion with frac tu res we refound be twe en pa tients and con trol gro up. The hi ghest frac tu re ra te had leu ka emia pa tients (30,23%). Ana ly sis of the XbaIal le les in the can cer gro up in di ca te that sub jects he te ro zy go us and re ces si ve su sta ined mo re frac tu res (p<0,061). Fur theras ses sment re ve aled that on ly among leu ke mia pa tients sta ti sti cal si gni fi can ce re gar ding XbaI and frac tu res was re ached(p<0,050).

Conc lu sion. 1) Pre sen ted ERα ge ne fre qu en cies are re pre sen ta ti ve for the Cau ca sian po pu la tion. 2) Re ces si ve ho mo -zy go tes of ERα XbaI ge ne po ly mor phism se em to pre di spo se to frac tu res, espe cial ly in chil dren con fi ned to bed and treatedwith bo ne -af fec ting drugs, as in leu ke mia. 3) No in flu en ce of ERα Pvu II was no ted. Fur ther as ses sment of stu died po pu la -tion in terms of ge no ty pe and its in flu en ce on bo ne pro per ties is ne eded to es ta blish po ssi ble risk fac tors for frac tu res inchil dren with can cer.

189

Abramowicz P. L04, P51Adamczyk P. L15Ambroszkiewicz J. P47, P50, P57Andrysiak-Mamos E. P52, P67Astrakhantsev D.A. P69Baczyński D. P68Badurski J.E. L20, L41Baranova О.М. P18Barłowska M. L21, P19, P21 Bartuszek D. P25, P26, P27Bartuszek T. P25, P26, P27Bączyk G. P14Bednarz M. P61Białokoz-Kalinowska I. L04, P51Białoszewski D. L36Bolek D. P60, P63Borowy P. L24, P17Bors K. L49Bryl N. L55Brzóska M. P64Bucuras D. L53, P10Budlewski T. L51Budny A. L01 Burckhardt P. L17Bzinkowska D. L38Cegieła U. L01, P60, P61, P62, P63Chapurlat R. L25Chełchowska M. P47, P50, P57Chlebna-Sokół D. L06, P44, P45, P46, P56, P58Chmielewski D. L11Chrzan B.R. P15Ciężka B. P60Cyniak-Magierska A. P65Czeczelewski J. P53Czernicki K. P54Czerwiński E.L11, L21, L24, L35, L38, L46, P17, P19,P20, P21Człapka-Matyasik M. P09Czykier E. P64Ćwirlej A. P22Daniluk S. L20Dąbrowska E. P36Długołęcka B. P53Dobreńko A. L20Domagała M. L21, P20, P21Dorman T. P03Drozd A. P30Drozdzowska B. L15, P31Dumnicka P. L52Durmała J. P54Dyner-Jama I. P54Dytfeld J. P23, P24Dzerovych N.I. L54, P05, P07, P35Epstein S. L48Falameeva O.V. L10Fedak D. L52Ferencz V. L49Filipowicz-Sosnowska A. L43

Flak M. P54Folwarczna J. P63Forosenko V.S. P08Franek E. L15, L32, L51, P29, P50Friebe Z. P52Fronczek J. P63Furmaga-Jabłońska W. P43, P48Gaciong Z. L44Gajewska J. P47, P50, P57Glądalska A. P34Gocoł E. P63Golebiewska M. P59Golec A. P58Golec J. P44Gotlib J. L36Gowin E. P23, P24Gozdowski D. L51, P29Górecki A. L11Górkiewicz M. L21Górna A. L21, P20Grodzki A. P25, P26, P27Grygoryeva N.V. P40Grzegorzewska A.E. P04Halaba Z.P. P38Hamzy V. L51Hanke T. P62Holzer G. L03Horst-Sikorska W. L37, L55, P23, P24, P34Horvath C. L49Ignaszak-Szczepaniak M. P23, P24Jabłoński M. L42Jakubas-Kwiatkowska W. L51Jakubowska-Pietkiewicz E. L09, P56Jewiarz J. L21, P20, P21Jeziernicka E. L20Jędrzejewska A. P54Johansson H. L20, L23Jurgiełan A. L21, P17, P20Kaczmarczyk-Sedlak I. P61Kaczmarski M. L04, P51, P55Kafarski P. P36Kanis J.A. I01, L20, L23Karalus J. P46Karasevskaya T.A. P05Karczmarewicz E. L22Karzewnik E. P34Kierus-Jankowska K. P51Kleka P. P14Klemarczyk W. P50Klementys U. L01 Koczy B. P02Konieczna M. P68Konstantynowicz J. L04, P51, P55, P59, P70Kostyk T. L15Kowalska D. P28Koziołkiewicz W. P58Kozłowska M. P48Krawczuk-Rybak M. P66, P70

Indeks Autorów

190

Kreslov Y.A. P06Kricfaluski M. L49Król D. L21, P17, P19Krupińska G. P34Księżopolska-Orłowska K. L12, P25, P26, P27Kucharska K. P28Kulik-Rechberger B. P43, P48Kulińska-Szukalska K. P44Kułak W. P55Kumorek A. L21, L35Kutilek S. L29, P49Kuźniewski M. L52Laskowska-Klita T. P47, P50, P57Lasota M. P34Latoch E.J. P66Leszczyński P. L15, L34, P39Lewczuk E. L36Lewiński A. P11, P65Lindecken D. L45Lorenc R.S. L07, L22Loth E. P25, P26, P27Lubenets A.A. P69Luzin V.I. P69Łasiewicki A. P25, P26, P27Łuczak E. P25, P26, P27Maalouf G. L14Małkowski B. P34Marcinkowska M. L37Marcinowska-Suchowierska E. L16, L30A, P32Marczyński W. L11Marginean O. L53, P10Markoll R. L45Matuszkiewicz-Rowińska J. P28McCloskey E. L23, L27Meszaros S. L49Męczekalski B. P12Mętel S. P30Michalak M. L55, P23, P24Michałus I. P44, P45Milenovic N. P37, P41Milert A. L21, L35, L38, P17, P30Militaru A. L53, P10Misiorowski W. L13Młot-Michalska M. P04Mosiołek A. L36Możejko-Pastewka B. P48Münzer W. P31Musiał J. P25, P26, P27Muszyńska-Rosłan K. P66, P70Napiorkowska L. L15, L51Nawrat- Szołtysik A. P01Niedźwiedzka E. P09Nowacka M. P57Nowak N. L20Nowak Z. P68Nowińska B. L01, P60, P61, P62, P63Odén A. L23Okurowska-Zawada B. P55Ołtarzewski M. P47, P57Opala T. P14

Orlyk T.V. P06, P35Osieleniec J. L21, L46, P19, P20, P21Pabjan K. P09Panasiuk A. P66, P70Papapoulos S.E. I02Pasowicz M. L52Paszko-Patej G. P55Peel N.S.A. L05Pilipenko M.M. P18Piotrowska-Jastrzebska J. L04, P51, P55Plebański R P03, P33Pluskiewicz W. L15, P02, P31, P38Płaczek A. P60Płudowski P. L07Podfigurna-Stopa A. P12Pogonowicz E. P03Polańska B. P61Popko J. L08Popovic B. P37, P41Porowski T. L04Povoroznyuk V.V. L54, P05, P06, P07, P08, P35, P40Predko N.M. P18Prochowska A. P44, P45Przedlacki J. L50, P25, P26, P27, P28Puzianowska-Kuźnicka M. P29Pyssa J. P38Pytlik M. L01, P60, P61, P62, P63Raczyńska B. P53Radomyska B. P57Reginster J-Y. L18, L26Resh H. L19Ring E.F.J. L05Rizzoli R. L28Rokita G.M. P38Romanov G. L02Rudenka E.V. P18Rudenko E. L02Rudoy B.S. P69Rusińska A. P44, P58Rymkiewicz I. L01, P61Sadovoy M.A. L10Saracyn M. P68Savic K. P41Semenowicz J. P02Sewerynek E. L15, L47, L55, P33, P34Sienkiewicz D. P55Sierpinska T. P59Sikorska-Siudek K. P25, P26, P27Skalska A. L39Skowrońska-Jóźwiak E. P11Skurzyński S. P58Słowińska M.A. P09, P16Słupik A. L36Solnica B. L52Sowińska-Przepiera E. P52, P67Staszków M. P28Stepan J. L31Stepien-Klos W. L15Stry V.V. P69Stuss M. L15, L55, P33, P34

191

Sułowicz W. L52Synder M. P03, P33Syrenicz A. P52, P67Syrenicz M. P52Szarmach I. P59Szarmach J. P59Szczepaniak-Kubat A. P56Szczepański L. L40Szczygieł A. P30Szota M. P54Śliwiński L. P62Świątkowska M. P58Świrski A. P25, P26, P27Tabaszewska M. P34Tałałaj M. L33Teter P. P25, P26, P27Tłustochowicz W. L30BToohil T. L45Trushina A.E. P18Trybulec B. P19, P21Vasic B. P37Vasilenko Е.А. P18Vasiljeva N.А. P18

Vayda V.M. L54Vereskun R.V. P69Wachowiak-Ochmańska K. P52Walicka M. P32Wańkowicz Z. P68Wawrzyniak A. L37Wądołowska L. P09, P16Wesołowski P. P68Wichrowska H. L15, P29Wielgórecki A. P02Wilk P. P62Wilk R. P02Wilmowska–Pietruszyńska A. P22Wojciechowska-Durczyńska K. P65Wojtaszek E. P28Wójcik-Sierucha E. P43, P48Wróbel M. P62Zalewska-Szewczyk B. P56Zasada K. P65Zygmunt A. P65Żebrowski P. P28Żmudzka-Wilczek E. P01

192