Quatuor Ysaÿe

10|11

28.01.2011Kwartet

3/5

Kwartet 2010|2011

Belcea Quartet, Angelika Kirchschlager & Simon Lepper 1/5ma 27 september 2010

Quatuor Terpsycordes & Jürg Dähler 2/5do 9 december 2011

Quatuor Ysaÿe 3/5vr 28 januari 2011

Pavel Haas Quartet 4/5van Beethoven, Prokofjev, Dvořák di 1 maart 2011

Meta4 5/5Dutilleux, Haydn, Von Zemlinsky wo 30 maart 2011

Praktisch 20u15 start concert | concertzaal21u00 pauze22u00 vermoedelijk einde concert

De trams en bussen van De Lijn in Gent rijden sinds 31 juli 2010 na 22u volgens een nieuwe dienstregeling: de laatste tram richting St.-Pietersstation (lijn 1) vertrekt op weekdagen om 22u43 aan Ibis Hotel (halte Savaanstraat) en de laatste tram naar het Zuid (lijn 21-22) kan u nemen in de Zonnestraat om 23u28.

Programma C. Debussy (1862-1918)Strijkkwartet in g, opus 10 (25’)

Animé et très décidéAssez vif et bien rythméAndantino, doucement expressifTrès modéré

G. Fauré (1845-1924)Strijkkwartet in e, opus 121 (22’)

Allegro moderatoAndanteFinale: Allegro

PAUZE

R. Schumann (1810-1856)Strijkkwartet in A, opus 41 nr. 3 (32’)

Andante espressivo – Allegro molto moderatoAssai agitatoAdagio moltoFinale: Allegro molto vivace

Verenigd in bewondering voor de beroemde Belgische violist en com-ponist Eugène Ysaÿe (1858-1931), stampten vier piepjonge Parijse con-servatoriumstudenten in 1984 een kwartet uit de grond. Van de oorspron-kelijke leden hield tot op vandaag al-leen altviolist Miguel Da Silva stand. In de loop der jaren verwierf het Quatuor Ysaÿe naam en faam met zijn verbluf-fend expressieve samenspel en rijk-dom aan klankschakeringen. Als geen ander drukten de vier heren hun stem-pel op de Franse kwartetliteratuur, met hun opnames van de strijkkwartetten van Ravel en Debussy als blijvende bakens. Naast vele concerten over de hele wereld, verschijnen regelmatig nieuw opnames van het kwartet bij Ysaÿe Records. Deze worden steeds opgemerkt en met onderscheidingen beloond van onder andere Diapason en Le Monde de la Musique. Bovenop het klassieke repertoire dragen boven-dien tal van hedendaagse componisten werken aan hen op. Bovenop het klas-sieke repertoire dragen bovendien tal van hedendaagse componisten werken aan hen op. Sinds 1993 geven ze hun ja-renlange ervaring in kwartetspel door aan een jongere generatie in een daar-voor speciaal opgerichte klas aan het Conservatoire Supérieur de Paris.

Violisten Guillaume Sutre en Luc-Marie Aguera spelen respectievelijk op een Gregorio Antoniazzi (Colle, 1738) en een Jean-Baptiste Guadignini (Parma, 1770). Miguel Da Silva bespeelt een altviool van Lorenzo Storioni uit 1790 (Cremona) en de cellist ten slotte bezit een Petrus Guarnerius, gemaakt in Venetië in 1739.

www.ysayerecords.comwww.kwadratuur.be

Biografie

Guillaume Sutre, vioolLuc-Marie Aguera, vioolMiguel Da Silva, altvioolYovan Markovich, cello

Quatuor Ysaÿe

Het strijkkwartet is eerder een Duitse dan een Franse uitvinding: van Joseph Haydn wordt vaak gezegd dat hij aan de basis van het genre ligt, en in het Franse repertoire staan maar weinig werken te-genover de grote kwartetten van Mozart, Beethoven en Schubert. Het duurde tot aan het eind van de negentiende eeuw vooraleer Franse meesters dit kamer-muziekgenre bij uitstek van naderbij bekeken. Maar zelfs dan zijn de strijk-kwartetten van Claude Debussy, Gabriel Fauré of Maurice Ravel alleenstaande composities en eerder uitzonderingen binnen hun oeuvre.

De titel van Debussy’s strijkkwar-tet ‘Quatuor à cordes no.1’ uit 1893 suggereert dat het niet om een een-malige beoefening van het genre gaat.

Een tweede kwartet werd inderdaad gepland als onderdeel van een nooit volledig afgewerkte reeks van zes ka-mermuziekwerken voor wisselende bezetting. Maar Debussy raakte voor nummer 2 niet verder dan wat schetsen voor hij stierf in 1918 (hij was amper 55 jaar). Stilistisch kan je het kwartet omschrij-ven als een ‘vroege Debussy’. Het is pas in zijn latere, grote werken dat Debussy ten volle de stijl gaat ontwik-kelen die zo bepalend is geweest voor de vernieuwing in de muziek van de 20ste eeuw. Zijn vroege strijkkwar-tet brengt echter in de eerste plaats hommage aan de muziek van César Franck, leraar aan het Parijse conser-vatorium en éminence grise van de Franse muziekwereld. Net zoals bij

28.01.2011 | Quatuor YsaÿeHoe een Duits genre langzaam door Franse grootmeesters omarmd werd | Door Bart Cypers & Hildegart Maertens

Franck zijn doorwrochte akkoorden en snel opeenvolgende harmoniewen-dingen hier troef. Debussy gebruikt ook één enkel kernmotief om de vier delen van het strijkkwartet coherentie te verlenen. De openingsmelodie van het eerste deel is typerend Frans en negentiende-eeuws en had net zo goed uit de pen van Fauré of zelfs die van Massenet kunnen vloeien. De arabes-ken in de melodie daarentegen of de kwikzilverige begeleiding, met haar ze-nuwachtige, snelle noten in de midden-stemmen zijn hoogsteigen kenmerken net als Debussy’s voorliefde voor mo-dale harmonieën die noch opgewekt-majeur, noch triestig-mineur klinken. Luister ook naar de hartverlichtend quasi exotische pizzicato’s uit het scherzo. Hier evoceert de componist de klankenwereld die hij kort daarna zou introduceren. Andere invloeden in dit kwartet komen van etnische muziek uit Indonesië (die Debussy voor het eerst op de wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs had gehoord) of van het milde oriëntalisme van Russische componis-ten als Borodin en Rimski-Korsakov. Dit oriëntalisme deed het erg goed in de Franse hoofdstad rond de eeuw-wisseling, daar zouden de befaamde ‘Ballets Russes’ enkele jaren later over-tuigend bewijs van leveren. Als het maar niet Duits klonk, want tegenover het romantische pathos van componis-ten als Richard Wagner nam Debussy zijn leven lang een heel ambigue hou-ding aan. Oriëntalismen en vooral in-vloeden uit de muziek van het Verre Oosten zouden later nog een grote rol gaan spelen in zijn werk. Leuke wetenswaardigheid is dat

Debussy’s kwartet gecreëerd werd door het Quatuor Ysaÿe – het originele Ysaÿe kwartet welteverstaan, met de Luikse violist en trompetist Eugène Ysaÿe aan de eerste viool.

Waar Debussy’s kwartet diens grote werken voorafgaat, komt het Strijkkwartet opus 121 van Gabriel Fauré helemaal aan het einde van zijn loopbaan, meer bepaald in 1924, zijn overlijdensjaar. Deze zorgzaam gecon-strueerde muziek, luchtig en op het gewichtloze af, staat ver verwijderd van de avant-garde uit het interbel-lum. Hier dus geen Stravinski-achtig barbarisme, geen knipoog naar de toe-hoorders zoals bij Poulenc of wrange samenklanken als bij Honegger maar eerlijk gevonden melodieën, evenwich-tig maar nooit vergezocht samenspel en mooie akkoorden. Enorm rijk aan melodische ideeën, in zijn voortvloei-ende idioom, bewaart Fauré de harmo-nische eenheid binnen de drie delen. Aspecten die het werk misschien min-der uitgevoerd maken zijn de complexe harmonische progressie en contrapun-tische werking, maar nooit verliest het werk zijn ontroerende natuurlijkheid. In 1923 schrijft Fauré aan zijn vrouw: “Ik ben aan een kwartet begonnen voor strijkers, zonder piano. […] dit is een genre dat in het bijzonder bekend is ge-raakt door Beethoven, een genre waar iedereen na Beethoven doodsbang van is!”. Op achtenzeventigjarige leeftijd moet de muziek van Beethoven moet hem overigens na aan het hart heb-ben gelegen: Fauré is immers, net als Beethoven, doof geworden aan het eind van zijn leven.

Als afsluiter van dit programma met Franse muziek speelt het Quatuor Ysaÿe een van de hoogtepunten van de Duitse kwartetmuziek: Schumanns derde strijkkwartet opus 41 num-mer 3. Hier zijn we bij volbloed ro-mantische muziek aanbeland, zoals het mooie trage deel van het kwartet overduidelijk bewijst. Dat de keuze net op Schumann valt is overigens niet zo vreemd, gezien het kwartet van het opus 41 enige jaren geleden een terecht bekroonde opname maakte.Na zich in eerste instantie op piano-muziek en liederen met pianobegelei-ding toe te leggen, werpt Schumann zich in het begin van de jaren 1840 op het schrijven van zuiver instrumen-tale muziek. Al snel volgt een reeks kamermuziekcomposities waaronder niet enkel de kwartetten opus 41 maar ook het bekende pianokwintet opus 44 en het pianokwartet opus 47. De com-ponist waagt zich, met de hete adem van Beethoven in de nek, slechts aan één opusnummer voor deze formatie. Het opus 41 vormt een coherent geheel van drie kwartetten, waarvan het derde het meest volmaakte en bekende is. Er spreekt duidelijk symfonische ambitie uit de grootse opzet van Schumanns strijkkwartetten – niet voor niets werd ze nadien ook gearrangeerd voor pi-ano 4-handig en voor strijkorkest. Net zoals in zoveel symfonische muziek, begint ook het derde strijkkwartet opus 41 (opgedragen aan zijn vriend Felix Mendelssohn-Bartholdy) met een korte, langzame introductie, die als het ware het doek opent voor een zachtjes twijfelende hoofdmelodie. Dit ‘Andante Espressivo’ zet meteen de toon met zijn prachtige romantische expressie in een

sterk contrapuntisch idioom. Zoals in wel meer werken van Schumann wordt de volgorde van de middendelen omge-wisseld, zodat het scherzo al direct na het openingsdeel volgt. Schumanns ty-perende afwisseling van strijdvaardige heroïek en beangstiging blijven steeds goed herkenbaar. De rust keert terug in het zangerige langzame derde deel, het bloemooie ‘Adagio Molto’, een ‘lied zonder woorden’ voor vier strijkers. In de finale steekt een onweerstaanbare melodie de kop op, waarbij tegelijk het meesterschap van de componist in het componeren voor strijkkwartet in on-gebreidelde vorm tot expressie komt.

Gabriel Fauré

Tekst Bart Cypers & Hildegart Maertens | Foto Pavel Haas Quartet © Genthology | Coördinatie Claire Denoyette | Opmaak Jasper Persoons | V.U.: Michael Joostens © Handelsbeurs Concertzaal, Kouter 29, 9000 Gent

Masterclasses 2011

Om studenten de kans te geven samen te werken met internationaal vermaarde musici, organiseert de Handelsbeurs masterclasses. Zij brengen jonge muzi-kanten en toehoorders dichter dan ooit bij de intieme geheimen van de muziekprak-tijk op het hoogste niveau. Masterclasses 2011: Leden van het Pavel Haas Quartet (zo 27/02) en Yossif Ivanov (wo 06/04). Gratis toegankelijk voor het publiek.

Programmaboekjes online

Wilt u graag vooraf meer weten over de uitvoerder(s) en over de gespeelde werken van een klassiek concert? Dat kan, want de programmaboekjes zijn vanaf dit seizoen een week voor elk concert te downloaden op de website van de Handelsbeurs.

Binnenkort in de Handelsbeurs Pavel Haas Quartet

van Beethoven, Prokofjev, Dvořák wo 01.03.2011