PRODUŽENO KRIVIČNO DJELO

Produženo krivično djelo, kao jedan od posebnih oblika složenog krivičnog djela, predstavlja dva ili više istih ili istovrsnih krivičnih djela učinjenih u vremenskoj povezanosti od strane istog učinioca, koja predstavljaju cjelinu uslijed postojanja određenih zakonom propisanih okolnosti. Naši krivični zakonici do sada nijesu sadržavali odredbe o uslovima za postojanje produženog krivičnog djela, ali je u dosadašnjoj pravnoj literaturi i sudskoj praksi opšteprihvaćeno da ono predstavlja pravnu konstrukciju jedinstvenog krivičnog djela.

Prema objektivnim teorijama produženo krivično djelo postoji pod slijedećim uslovima:

1. Postojanje istorodnosti krivičnog djela,2. Istovrsnost povrijeđenog dobra,3. Postojanje vremenskog kontinuiteta između počinjenih krivičnih djela, i4. Istovjetnost oštećenog.

Pojam produženog krivičnog djela bio je sadržan u ranijem srbijanskom Kaznenom zakoniku od 29. marta 1860. god.1 Odredba §70 tog Zakonika, glasila je:

„Ko se riješi da čini jednog ili istog vida zločinstva ili prestupljenja, koja se skupa pojavljuju samo kao izvršenje one iste naprijed učinjene rešimosti, isto tako kad ko višestruko prestupi jedan isti propis zakona djelima, koja se skupa imaju smatrati kao posledice jednog istog iz nehata /nebreženja/ učinjenog djela, to se takva djela kao sastavne časti i po tome kao jedno /produženo/ zločinstvo ili prestupljenje kazniti imaju, pri čemu produženje i broj djela uzeće se za otežavajuću okolnost“.

U §70 a/ dopuna i izmjena Zakonika od 17. Juna 1861. godine, dodato je:

„Ako bi se doznalo da je krivac, koji je za jedno zločinstvo ili prestupljenje osuđen, pre osude još kakvo zločinstvo ili prestupljenje učinio, to će se on za ovo docnije doznato zločinstvo ili prestupljenje samo onda nanovo suditi i kazniti, ako je veće od onoga, za koje je osuđen, no o naknadi učinjene štete imaće se u svakom slučaju suditi.“

Kako raspolažemo izdanjem Kaznenog zakonika uz čije odredbe su unesena tumačenja i izvodi iz odluka Opšte sjednice i odjeljenja Kasacionog suda Kraljevine Srbije, navešćemo dio tih tumačenja i izvoda iz odluka koje se odnose na citirane odredbe Zakonika, kako slijedi:

1. “Za pojam produženja u smislu §70 KZ ističe se, da ko uslijed jedne iste naprijed učinjene rešimosti učini više kaznenih djela jednog i istog vida, pri čemu kao glavno traži se, istovjetnost nedjeljivoga predmeta, na koji je zla namjera optuženog

1 Isti je bio na snaziu Srbiji do donošenja Krivičnog zakonika Kraljevine Jugoslavije od 16. februara 1929. god., odnosno njegovog stupanja na snagu 1. Januara 1930. god.

upravljena, tj. traži se da se svaka od ovih kažnjivih radnji na jedan isti predmet odnosi“2

2. Definicija pojma produženog zločina ne može se konstruisati samo jedinstvom kažnjive namjere. Jedinstvo namjere, odnosno rešimosti, odnosi se samo na subjektivnu stranu pojma. Jedinstvo rešimosti postoji ondje gdje ima pravoga jedinstva po kome se namjera prostire na čitav niz pojedinih činova (djela), gdje se jedinstvo namjere javlja u napred utvrđenom planu, po kome će se izvršiti svi pojedini činovi /djela/ u toku podužeg vremena. Jednom riječju, jedinstvo rešimosti nije ništa drugo do jedinstvo volje u množini činova (djela). Međutim, za pojam postojanja produženog zločina to ne bi bilo dovoljno, ako se u isto doba ne bi imalo obzira i na objektivni momenat. Jer produženi zločin može samo ondje postojati, gdje ima više činova, ali samo jedno djelo, odnosno, predmet povrede produženog zločina može biti samo jedan objekat, a gdje svaki čin predstavlja zasebno djelo, tu ne može biti govora o produženom zločinu, ma da bi sva ta djela poticala iz jedne rešimosti, jer ovdje bi nedostajala objektivna strana djela. Bez njenog postojanja, ne može biti govora o produženom zločinu iz §70 Kaznenog zakonika. U tom slučaju, moglo bi se raditi o sticaju, u smislu §69 istog Zakonika.3

3. Produženo djelo se smatra učinjenim tek onda kada je i poslednja radnja izvršena. Samim tim, u slučaju izmjene Zakona, produženo djelo se ima kazniti ne po onom zakonu kojim je prva radnja izvršena, već po onom pod kojim je izvršena poslednja radnja“.4

Doslovne tekstove §70 i dopunskog §70 a/ srbijanskog Kaznenog zakonika od 29. marta 1860. god. i 17. juna 1861. god. unijeli smo i iz razloga što su oni pod istim brojnim oznakama, skoro istovjetni uneseni u Krivični zakonik za Knjaževinu Crnu Goru iz 1906. god., jer se i u čl. 1 Zakona o njegovom proglašenju /Ukazu/ navodi da se usvaja „s izmjenama i dopunama prema našim prilikama i pravnim običajima“ Kriminalni /Kazniteljni/ Zakonik bratske nam Kraljevine Srbije“.

Po Krivičnom zakoniku Kraljevine Jugoslavije5 dioba krivičnih djela je izvršena po načelu dihotomije na zločinstva i prestupe. Zločinstvima su smatrana krivična djela za koje je zakon propisao smrtnu kaznu, robiju ili zatočenje, dok su prestupima smatrana krivična djela za koja su u zakonu propisane kazne: strogog zatvora, zatvora ili novčane kazne.

U slučaju sticaja krivičnih djela, prema načinu izvršenja, razlikovale su se slijedeće vrste sticaja (§61 i 62-64 KZ):

- idealni sticaj - kada je jedno lice sa jednom radnjom izvršenja ostvarilo bića više krivičnih djela, i

2 O.o.s. od 5. maja 1880. god.,br. 1836.3 O.O. od 8. marta 1897. god., br. 1375 i O.o.s. od 19. aprila 1897. god., br. 2528.4 O. O. od 9. juna 1903. god., br. 5611., Gojko Niketić, Kazeneni zakonik i Krivični sudski postupak Kraljevine Srbije, Beograd, 1911.5 od 27. januara 1929. godine, koji je stupio na snagu 1. januara 1930. godine

- realni sticaj – kada je jedno lice sa više istovremeno ili sukcesivno preduzetih radnji izvršenja ostvarilo više krivičnih djela.

Za idealni sticaj, kazna je izricana po načelu apsorpcije (poena maior absorbet minorem), od propisanih za učinjena djela najstrožija kazna, a u slučaju različitih vrsta kazni, najteža vrsta kazne.

Za realni sticaj krivičnih djela kazna je određivana po načelu asperacije (poena maior cum exasperatione), na način što je uzimana kazna po najtežem učinjenom djelu pa pooštrovana srazmjerno drugim propisanim kaznama.

Dok su za idealni i realni sticaj krivičnih djela, kazne određivale po načelima apsorpcije (idealni sticaj) i asperacije (realni sticaj), pri određivanju visine novčane kazne za djela u sticaju primjenjivan je princip kumulacije (sabiranja).6

Naše socijalističko pravo, odnosno zakonodavsto, takođe nije sadržavalo opšti propis o produženom krivičnom djelu. Međutim, sudska praksa se priklonila vladajućoj teoriji i prihvatila pravno stanovište da se kod produženog krivičnog djela radi o jednoj radnji i jednom djelu i da se, shodno tome, kazna odmjerava unutar kaznenih okvira predviđenih za to jedno djelo.

U cilju ujednačavanja sudske prakse po ovom pitanju, ono je bilo predmet razmatranja na Savjetovanju u Vrhovnom sudu Jugoslavije januara 1965. godine, kada je usvojeno pravno stanovište o tretmanu produženog krivičnog djela kao jednog i jedinstvenog, što je izraženo i u presudi istog suda.7

Većinsko usvojeno stanovište smatra produženo krivično djelo, sastavljeno od više radnji od kojih već svaka donosi potpuno ostvarenje zakonskog bića određenog krivičnog djela, čini pod određenim uslovima samo jednu radnju i samo jedno krivično djelo. Radi se o jednoj radnji i jednom djelu, budući da postoje određene okolnosti koje te radnje povezuju u jednu cjelinu. Produženo krivično djelo se tretira kao jedno djelo i u pogledu pitanja prostornog i vremenskog važenja krivičnog prava, amnestije i pomilovanja, zastare i slično.

Naknadno otkrivena pojedina krivična djela koja su inače sastavni dio serije djela koje je bilo okvalifikovano kao produženo krivično djelo, a koja nijesu bila poznata u vrijeme suđenja, smatraju se obuhvaćenim pravosnažnom presudom o produženom krivičnom djelu i za njih se ne može naknadno posebno suditi (ne bis in idem).

Teorija o produženom krivičnom djelu kao jednom djelu, nastala je iz potrebe da se ublaži, na kumulaciji kazni zasnovano, rigorozno kažnjavanje osoba koje su izvršile više krivičnih djela. Otuda su i teorija i praksa prihvatile produženo krivično djelo kao jedno djelo i pravnu konstrukciju u korist okrivljenog.

Profesor Bogdan Zlatarić je naglašavao praktične razloge prihvatanja konstrukcije produženog krivičnog djela za jedno djelo. Takođe, profesor J. Tahović je isticao da bi tretiranje produženog krivičnog djela za realni sticaj, dovelo do nelogičnosti i znatnih teškoća.8

U svom radu „Produženo krivično djelo“, objavljenom u „Godišnjaku Pravnog Fakulteta u Skoplju“ 1965. god., profesor F. Bačić je izrazio svoje neslaganje sa ovim, u

6 dr Metod Dolenc, Tumač Krivičnog zakonika Kraljevine Jugoslavije, Zagreb 1930, str. 113-1177 časopis JRKKP br. 2/668 Franjo Bačić, Krivično pravo, Zagreb 1980, str. 371

teoriji i praksi prihvaćenim, pravnim stanovištem, ističiću da se ne smije zaboraviti kod ocjenjivanja elemenata da se radi o ponavljanju, o gomilanju krivičnih djela i time akumulira veća zločinačka energija i veći stepen neprava i krivice. Sam učinilac ove serije djela je, u kriminološkom smislu, povratnik. Otuda koncepcija o produženom krivičnom djelu kao jednom djelu, znači, kako smatra on, neopravdano privilegovanje ovakvih delikvenata izricanjem u okvirima kazne, koja je predviđena za samo jedno (iako najteže) djelo.

Profesor F. Sever iz Ljubljane je smatrao da je našem (ranijem) Krivičnom zakoniku bila strana konstrukcija produženog krivičnog djela kao jednog djela. Da je potrebama prakse više odgovaralo da se ono tretira kao specijalni oblik realnog sticaja za koje se izriče kazna u okvirima kazne predviđene za najteže djelo iz serije.9

Uzimajući u obzir većinsku teoriju i praksu o produženom krivičnom djelu, izvodimo njegove elemente:

- objektivni elementi – da je u pitanju serija istovjetnih djela; da se svako pojedino djelo ostvaruje na bitno istovrstan način i da postoji prostorna i vremenska povezanost svih tih djela, i

- subjektivni elemenat, tzv. produženi umišljaj, produžena psihička linija pojedinačnih odluka, kao ponavljanje odluke o djelu, što zbog bitno istih spoljašnjih povoda, vodi unutrašnjem jedinstvu pojedinačnih akata.

U pojedinostima, učinilac svih djela iz serije je isto lice (identitet subjekta), a da bi se radilo o produženom krivičnom djelu potrebno je da postoji i identitet oblika učešća tog lica u izvršenju krivičnog djela iz te serije. Ne može se raditi o produženom krivičnom djelu ako je isto lice u izvršenju pojedinih djela iz serije bilo saučesnik, a izvršilac u izvršenju drugih.

Potrebno je da se radi o više istovrsnih krivičnih djela, kao i da je riječ o napadu na isto zaštićeno dobro.

U pogledu identiteta nosioca napadnutog dobra, uporedna pravna praksa je u velikoj mjeri raznolika. U Hrvatskoj se nije tražila istovjetnost identiteta oštećenog, dok je to traženo u sudkoj praksi Srbije i Makedonije. Međutim, uprkos iskazanom stanovištu sudske prakse u Hrvatskoj, profesor B. Zlatarić, a prije njega prof. S. Frank, smatrali su da taj identitet nije mogao biti zaobiđen i anuliran, osim ukoliko se radi o djelima kod kojih lična svojstva predstavljaju bitan element, a za druge je dovoljan identitet titulara povrijeđenog pravnog dobra.10

Što se istovrsnosti načina izvršenja djela tiče, traži se da istovrsna krivična djela budu u pogledu načina izvršenja bitno slična spoljašnjem toku izvršenja svih djela iz serije.

Zahtjev za određenom vremenskom povezanošću je daljnji objektivni konstantni i kohezivni uslov. Sva djela koja ulaze u seriju treba da su međusobno vremenski povezana, da slijede u kraćim vremenskim intervalima jedno za drugim. Bez bliže vremenske sukcesije ne može se uspostaviti potrebna objektivna povezanost djela. Kada će taj objektivni uslov biti ispunjen ne

9 ibid, str. 37210 B. Zlatarić, Krivično pravo I, Zagreb 1958, str. 209 i S. Frank, Kazneno pravo, Zagreb 1950, str. 246

može se postaviti matematički pravilno.11 Bitno je da se sva djela ocjenjivana sa tog gledišta javljaju kao kontinuirana serija djelatnosti. Odlučujuće je prirodno shvatanje da se sva ta djela pojavljuju kao kontinuirana serija djelatnosti.

Što se tiče subjektivnog elementa produženog krivičnog djela, većina teorija smatra da je to pravo vezivno tkivo koje od niza akata čini cjelinu u smislu iste radnje. Taj subjektivni elemenat shvata se kao skupni, sveobuhvatni umišljaj, koji od početka obuhvata cijelo djelo sa svim njegovim bitnim elementima (način izvršenja, žrtvu, mjesto i vrijeme djela i drugo) i da je to osnova i noseća kohezivna subjektivna sila, gdje se pojedina djela javljaju kao nesamostalni djelovi procesa izvršenja jednog jedinstvenog djela. U pogledu ovog elementa opravdano se prigovara da se takvim zahtjevom produženo krivično djelo, iako je ono samo po sebi privilegovani način kažnjavanja, rezerviše prvenstveno za najopasnije, profesionalne delikvente koji rade po unaprijed stvorenom planu. Pri tom je ovo stanovište otežano i sa gledišta dokazivanja ovakvog umišljaja.

Dovoljno je na taj način da se radi o nizu pojedinačnih umišljaja koji se naslanjaju jedan na drugi, što vodi njihovom jedinstvu, tj. cjelini serije postupaka. Time se uspostavlja kontinuirana psihička linija kao nešto što uspostavlja povezanost djela iz serije. Po ovoj teroriji moguće je i nehatno produženo krivično djelo.

Izvodi iz Registra sudskih odluka I-XV (1956-1970):

1. Produženo krivično djelo izvršeno je ponavljanjem prevara prema istom oštećeniku (1957. god., sv. 3, str. 576.),

2. Produženo krivično djelo je izvršeno višestrukim falsifikatima službenih isprava radi prikrivanja manjka (1957. god., sv. 3, str. 585),

3. Kod produženog krivičnog djela visina pronevjerene sume određuje se prema zbiru svih prisvojenih iznosa (1957. god., sv. 2, str. 33),

4. Postoji produženo krivično djelo kod falsifikata službene isprave radi prikrivanja pronevjere (1956. god., sv. 3, str. 642),

5. Produženo krivično djelo jeste takva kriminalna djelatnost jednog lica kad ono sa više radnji izvršenja učini više istovjetnih krivičnih djela tako povezanih da čine sastavne djelove jedinstvene kriminalne djelatnosti učinioca (1965. god., sv. 3, str. 280),

6. Produženo krivično djelo samovlašća postoji kada je učinjeno sa više istovjetnih radnji u raznim vremenskim intervalima (1968. god., sv. 3, str. 280),

7. Kod krivičnih djela gdje se napada ličnost ili neko lično dobro čovjeka, ne može doći do pravne konstrukcije produženog krivičnog djela ako nema istovjetnosti oštećenog (1970. god., sv. 3, str. 279).12

Iz uporedne prakse (po prof. Bačiću):

Slična ili identična rješenja u pogledu produženog krivičnog djela, našoj teoriji i praksi, nalazimo u teoriji ili praksi nekih drugih zemalja, poput Francuske, Njemačke i Italije:

11 ibid, str. 20612 Registar sudskih odluka, Beograd, 1973.

- „Realni sticaj pretpostavlja više strukturalno nezavisnih radnji, više kompletno autonomnih procesa izvršenja krivičnog djela“13;

- „Procesno pravna mogućnost diobe, odnosno dezintegracije produženog krivičnog djela – naknadnim suđenjem za jedno djelo iz serije pruža mogućnost da se ipak prizna samostalnost pojedinim djelovima koji ulaze u tu seriju, što svjedoči da se i kod ovakve serije radi u biti o sticanju krivičnih djela i da je to prava priroda produženog krivičnog djela“14;

- „Stav da je produženo krivično djelo jedno krivično djelo nije prihvatljiv. On ne zadovoljava, sa stanovišta pravne sigurnosti, osiguranje adekvatne zaštite od društveno opasnih djela i učinilaca i protivan je principu pravičnosti i krivice, što u krajnjoj liniji vodi privilegovanju učinilaca koji to ne zaslužuju“15;

- Načelni kriminalnopolitički nedostaci koncepcije o produženom krivičnom djelu, kao jednom djelu, imaju mnogo veće značenje nego procesualne prednosti koje se navode kao razlog da se zadrži institucija produženog krivičnog djela“16;

- „U okviru teorije o produženom krivičnom djelu, kao i u okviru objektivne teorije, moguće je i nehatno produženo krivično djelo“17;

- „Naknadno otkrivena pojedina krivična djela, koja su inače sastavni dio serije djela koja su bila okvalifikovana kao produženo krivično djelo, a koja nijesu bila poznata u vrijeme suđenja, smatraju se obuhvaćenim pravosnažnom presudom o produženom krivičnom djelu i za njih se ne može naknadno posebno suditi“18.

Institut produženog krivičnog djela poznaju krivični zakonici Italije, Grčke, Bugarske, Rumunije, Poljske i Brazila. Kao što smo istakli, ovaj institut je postojao u krivičnim zakonicima iz vremena Socijalističke Jugoslavije, osim u čl. 404 t. 6 Zakona o krivičnom postupku, među razlozima za ponavljanje krivičnog postupka. Ipak je i teorija i sudska praksa prihvatila ovaj institut kao jedinstveno krivično djelo, u smislu navedenih razloga.

Ovaj institut unesen je u Krivični zakonik RCG od 25. decembra 2003. godine u čl. 49. čiji tekst glasi:

„/1/ Produženo krivično djelo čini više istih ili istovrsnih krivičnih djela učinjenih u vremenskoj povezanosti od strane istog učinioca i koja predstavljaju cjelinu zbog postojanja najmanje dvije od sledećih okolnosti: istovjetnosti oštećenog, istovrsnosti predmeta djela, korišćenja iste situacije ili istog trajnog odnosa, jedinstva mjesta ili prostora izvršenja djela ili jedinstvenog umišljaja učinioca./2/ Krivična djela upravljena protiv ličnosti mogu činiti produženo krivično djelo samo ako su učinjena prema istom licu.

13 G. Bettiol, Diritto penale, parte generale, IV izdanje14 R. Maurach, Deutsches Strafrecht, Allgemenier Teil, I izdanje, str. 58715 H. Schultz, Einführung in den allgeninen Tell des Strfrechts, I, II tom, 1974, str. 11916 Stalna praksa Vrhovnog suda Njemačke, H. Welzel, str. 22917 H.H. Jescheck, Lehrbuch des Strafresch, Allgemeiner Teil, II izdanje, str. 54518 Welzel das Deutsche Strafrecht, XI izdanje, str. 229

/3/ Ne mogu činiti produženo krivično djelo ona djela koja po svojoj prirodi ne dopuštaju spajanje u jedno djelo./4/ Ako produženo krivično djelo obuhvata lakše i teže oblike istog djela smatraće se produženim krivičnim djelom učinjen najteži oblik od učinjenih djela.“

U Zakoniku su određena dva oblika ovog krivičnog djela i to:

- produženo krivično djelo upravljeno protiv ličnosti, gdje je konstitutivni element identitet oštećenog, i

- produženo krivično djelo prema ostalim objektima.

Osnovni elementi ovog krivičnog djela su:

- da su ona učinjena od istog učinioca (obavezni identitet učinioca),- da se sastoji od više istih ili istovrsnih djela,- da su sva ta djela učinjena u određenom vremenskom intervalu (periodu),- da predstavljaju povezanu cjelinu osnovom slijedećih okolnosti:

a) istovjetnosti oštećenog ili titulara zaštićenog dobra,b) istovrsnost predmeta djela (identitet zakonskog bića krivičnog djela),c) korišćenje iste (stvarne) situacije ili istog trajnog odnosa, d) jedinstvo mjesta ili prostora izvršenja djela, i e) jedinstvo umišljaja učinioca.

Obavezni elementi djela su:

- identitet (istovjetnost) učinioca,- identitet zakonskog bića krivičnog djela (istovrsnost) i - da su djela počinjena u određenom vremenskom intervalu (vremenski kontinuitet,

odnosno vremenska unutrašnja povezanost).

Fakultativni elementi ovog djela su:

- identitet oštećenog ili titulara dobra,- istovrsnost predmeta, tj. identitet napadnutog objekta,- korišćenje iste situacije, istih prilika i istog odnosa koje seriju djela povezuju u

jedinstvenu cjelinu.

Kao najčešći oblik prividnog realnog sticaja do skoro je bio samo naučna kategorija koja je u praksi doživljavala različita shvatanja. Međutim, najnovijim Krivičnim zakonikom Republike Srbije produženo krivično djelo je postalo zakonska kategorija sa definicijama i postavljenim kriterijumima kada se određena krivična djela mogu smatrati produženim.

Isto je regulisano u čl. 61 Krivičnog zakonika Srbije (Službeni glasnik Republike Srbije br. 85/2005, 88/2005, 107/2005, 72/2009 i 111/2009), gdje je propisano da:

„Produženo krivično djelo čini više istih ili istovrsnih krivičnih djela učinjenih u vremenskoj povezanosti od strane istog učinioca, koja predstavljaju celinu zbog postojanja

najmanje dve od sledećih okolnosti: istovetnosti oštećenog, istovrsnosti predmeta dela, korišćenja iste situacije ili istog trajnog odnosa, jedinstva mesta ili prostora izvršenja dela ili jedinstvenog umišljaja učinioca.“

Dakle, Zakonik kao obavezne uslove za ovu konstrukciju postavlja: da su više dela ista ili istovrsna i da su učinjena u vremenskoj povezanosti od strane istog učinioca. Pored toga, potrebno je da pri ispunjenju ovih uslova, a da bi predstavljali cjelinu, postojanje još najmanje dvije od gore nabrojanih fakultativnih okolnosti.

Više djela podrazumijevaju najmanje dva djela, od kojih neka mogu biti i u pokušaju, sa tim da učinilac ne mora imati isto svojstvo u ovim djelima, tj. u nekima može biti izvršilac, dok u drugima može biti npr. pomagač.

Vremenska povezanost je prema stavu pravne nauke faktičko pitanje koje sud rješava u svakom konkretnom slučaju. Zakonodavac ne kaže koji je to vremenski raspon, ali podrazumijeva se da isti ne bude prevelik.

Da bi ponašanje vezano za učinjena dela i učinioca predstavljalo celin, kao relevantnu okolnost Zakonik navodi: istovetnosti oštećenog, istovrsnosti predmeta dela, korišćenja iste situacije ili istog trajnog odnosa, jedinstva mesta ili prostora izvršenja dela ili jedinstvenog umišljaja učinioca.

U drugom stavu navedenog člana, Zakonik ograničava postojanje produženog krivičnog djela upravljenog protiv ličnosti, te ona mogu činiti produženo krivično djelo ukoliko su učinjena prema istom licu. Jedan fakultativni uslov u osnovnom pojmu ove konstrukcije, u ovom kontekstu, Zakonik predviđa kao obavezan uslov.

Zakonik u trećem stavu postavlja još jedno ograničenje po kome produženo krivično djelo ne mogu činiti ona djela koja po svojoj prirodi ne dopuštaju spajanje u jedno djelo. Ovaj stav potpuno uvodi zabunu u primjeni ovog instituta time što Zakonik ne određuje koja djela po svojoj prirodi ne dopuštaju spajanje u jedno delo, što u praksi proizvodi brojne dileme.

Vrlo značajna pravila ovog člana su propisana st. 4 i 5:

- „Ako produženo krivično djelo obuhvata lakše i teže oblike istog dela, smatraće se da je produženim krivičnim delom učinjen najteži oblik od učinjenih dela“, kao i pravilo:

- „Ako produženo krivično djelo obuhvata krivična dela čije je bitno obeležje odrfeđeni novčani iznos, smatraće se da je produženim krivičnim delom ostvaren zbir iznosa ostvarenih pojedinačnim delima ukoliko je to obuhvaćeno jedinstvenim umišljajem učinioca“.

U prvom slučaju se na najočigledniji način pogoduje učiniocu, te je i cijela konstrukcija u korist učinioca. Dakle, umjesto kazne za više krivičnih djela, on se kazni za jedno krivično djelo, gdje se više radnji izvršenja procjenjuju samo kao bitne okolnosti koje se uzimaju u obzir prilikom odlučivanja o krivičnoj sankciji. Za razliku od prvog slučaja, u drugom slučaju se ne pogoduje učiniocu jer se upravo sabiranjem iznosa pojedinačnih krivičnih djela može doći do znatno težeg krivičnog djela, kod kojih je kao obilježje predviđen novčani iznos.

Šestim stavom ovog člana Zakonika propisano je da krivično djelo koje nije obuhvaćeno produženim krivičnim djelom u pravosnažnoj sudskoj presudi, već bude otkriveno naknadno, predstavlja posebno krivično djelo, odnosno ulazi u sastav posebnog

produženog krivičnog djela. Ovim stavom je regulisana situacija procesne prirode kada se nakon pravosnažne presude za produženo krivično djelo, otkrije novo krivično djelo koje nije bilo obuhvaćeno tom presudom, a izvršeno je prije njene pravosnažnosti, a moglo je biti uključeno u to produženo krivično djelo. U ovom slučaju, to može biti osnov za ponavljanje krivičnog postupka.

ZAKLJUČAK

Produženo krivično djelo je vrsta prividnog realnog sticaja od dva ili više učinjenih krivičnih djela istog učinioca u izvjesnoj unutrašnjoj povezanosti (kontinuitetu), u odnosu na istog oštećenog ili titulara istovrsnog zaštićenog dobra kao objekta, pri korišćenju iste situacije ili istog trojnog odnosa, uz jedinstvo mjesta ili prostora i jedinstvo umišljaja učinioca, te kao takvo predstavlja jedno i jedinstveno djelo.

Krivična djela upravljena protiv ličnosti mogu predstavljati produženo krivično djelo samo ako su učinjena prema istom licu (načelo identiteta).

Produženo krivično djelo koje obuhvata lakše i teže oblike istog djela uzeće se pri kažnjavanju kao da je njime učinjen najteži oblik o učinjenih djela (načelo apsorpcije).

Primjena amnestije i pomilovanja odnosi se na sva krivična djela u sastavu ove konstrukcije, koja uključuje još dva principa: ne bis idem (ne može se dva puta suditi u istoj stvari) i res iudicata (presuđena stvar).

SUMARRY

Multiple crime is a kind of ostensibly realistic coincidence of two or more commited criminal acts of the same offender ina acertain internal connection (continuity), in relation to the same aggrieved or titular of the congenial of the protected property as an object, while using the same situation or the same sustained relationship with the unity of location or time and unity of the offender, and as such presents one and singular criminal act.

Criminal acts turned against personality may be a multiple crime only if they are committed towards the same personality (principle of continuity).

Multiple crime which is comprised of easier and graver forms of the same act will be taken, in punishment, as if the gravest form of committed acts has been committed (principle of absorption).

Application of amnesty and pardon is related to all criminal acts in the set-up of this construction which also includes application of two more priniples: ne bis idem (cannot be judged two times for the same cause) and res iudicata (claim preclusion).

Doc. dr Branko Mihailović

____________________________

Pravni fakultet u Podgorici

Univerzitet Crne Gore

Tel: 067/423-036

Miladin Ivanović

_____________________________

Saradnik u Centru za ljudska prava pri Pravnom fakultetu u Podgorici Univerzitet Crne Gore

Tel: 020/268- 013

Mob. 067/418-694