ТЕМА: Problemite i perspektivite na Evropskata Unija vo 21 vek

SODR@INA

Вовед...................................................................................................................................2

Статус..................................................................................................................................3

Тековни прашања...............................................................................................................3

Историја на Европската Унија.........................................................................................4

Држави членки и проширување.....................................................................................15

Институции на ЕУ...........................................................................................................17

Европска Комисија..........................................................................................................18

Правна рамка на ЕУ.........................................................................................................22

Меѓувладиност и наднационалност...............................................................................23

Главни политики..............................................................................................................24

Економска и монетарна политика на ЕУ.......................................................................25

Единствениот пазар.........................................................................................................28

Соработка и хармонизација во другите области..........................................................29

Економија.........................................................................................................................30

Македонија и Европската Унија....................................................................................31

Заклучок............................................................................................................................42

Користена литература.....................................................................................................43

1

Вовед

Европската Унија ( ЕУ ) е наднационална и меѓувладина унија ( заедница ) на 27 демократски земји – членки. Европската Унија е најголема конфедерација на независни држави во светот, основана под ова ие во 1992 со Договорот за Европска Унија ( Мастришкиот договор ). Сепак, многу аспекти од Унијата постоеја и пред оваа година преку серија на претходни договори, кои датираат од 1951. Активностите на ЕУ ги покриваат сите области на јавната политика, од здравството и економската политика до надворешната политика и одбраната. Сепак, опсегот на нејзините овластувања многу се разликува во зависност од дадената област. Во зависност од областа за која станува збор, ЕУ може да претставува:

федерација ( на пример, во монетарните работи, во аграрната, трговската и еколошката политика) ;

конфедерација ( на пример, во социјалната и економската политика, заштитата на потрошувачите, внатрешните работи );

меѓународна организација ( на пример, во надворешни работи)Клучната активност на ЕУ е основањето и управувањето со заедничкиот

единствен пазар, кој се состои од царинска унија, единствена валута ( која е усвоена од 12 од 27-те земји членки), заедничка аграрна политика и заедничка рибарска политика. Најважни институции на ЕУ се Советот на Европската Унија, Европската комисија, Европскиот парламент и Европскиот суд на правда.

2

Статус

Членките на ЕУ и пренесоа значителен сувернитет на ЕУ- повеќе отколку на која било друга несуверена регионална организација. Како што е спомнато, во одредени области, ЕУ почнува да добива карактер на федерација или конфедерација. Сепак, правно гледано, државите членки стануваат “господари на договорите”, што значи дека Унијата нема моќ да пренесува дополнителни овластувања од државите на себе без нивна согласност преку некои идни меѓународни договори. Понатаму, во многу области државите членки се откажаа од релативно малку национален сувернитет, особено во клучните области на националните интереси како што се надворешната политика и одбраната. Ова уникатна структура значи дека можеби е најдобро на ЕУ да се гледа како на ентитет sui generic. 1

На 29 октомври 2004, европските шефови на држави и влади го потпишаа Договорот за основање Устав за Европа. Тој е ратификуван од некои држави членки и моментално чека ратрификација од останатите членки. Сепак овој процес влезе во криза кога на 29 Мај 2005 мнозинството од француските граѓани го отфрлија Уставот преку референдум со 54,7% гласови против. По француското “не“ по три дена, на 1 Јуни и холандските граѓани го отфрлија Уставот со 61,6% од гласовите против. Поради тоа, моменталниот и идниот статус на ЕУ продолжува да биде предмет на политички контроверзи, со значително различни гледишта како внатре така и помеѓу државите членки. Оваа дебата доби на интензитет по отфрлањето на Уставот од француските и холандските ласачи.

Тековни прашања

Главните прашања со кои моментално се соочува Европската Унија се однесуваат на структурата, процедурите и политиките, на усвојувањето, напуштањето или прилагодувањето на новиот уставен договор, на понатамошното проширување кон југ и исток, на решавањето на проблемот на фискалната и демократската одговорност и на ревизијата на правилата на Пактот за стабилност и раст, идниот буџет и заедничката аграрна политика. На следната меѓувладина конференција, која се одржува на секои шест месеци на која присуствуваат шефовите на држави и влади на државите членки, ќе биде потрбно државите членки да одлучат околу алоцирањето на средствата од буџетот на ЕУ. Покрај буџетот државите членки треба да преговараат и во врска со “Финансиските перспективи’’ околу кои се преговара секои седум години. Следните “Финансиски перспективи’’ ќе се однесуваат на периодот 2007-2013. најконтраверзните прашања околу буџетската политика се британскиот рабат, користа на Франција од заедничката аграрна политика,

1 Голем дел од дополнителните информации за Европската Унија се достапни на интернет.Пристап може да се добие преку Europa серверот (http://europa.eu/).

3

крупните придонеси на Германија и Голандија кон буџетот на ЕУ и реформата на Европските фондови за регионален развој. Многу коментатори предвидуваат дека расправата околу овие прашања ќе предизвика големи поделби помеѓу владите како оние на Франција и Германија, кои се залагаат за поголем буџет и за пофедериран сојуз и владите на оние како Британија кои бараат потенок буџет и кои се залагаат повеќе средства да се префрлат во науката и технологијата ( и чија заштитна парола е модернизацијата ).

Историја на Европската Унија

1 Етапа 1: Од крајот на Втората светска војна до ЕЗЈЧ 2 Од ЕЗЈЧ до основањето на Европската еконоска заедница 3 Етапа 3: Од ЕЕЗ до Единствените европски акти (ЕЕА) 4 Од ЕЕА до основањето на Европската Унија

Етапа 1: од крајот на Втората светска војна до ЕЗЈЧ Втората светска војна покажа, многу повеќе од сите други претходни настани, во колкава мера неограничениот национализам им се заканува на мирољубивите односи меѓу државите и какви сè огромни последици се поврзуваат со тоа во ерата на оружјето за масовно уништување. Во втората половина на 40-тите и првата половина на 50-тите години, токму поради овие причини на меѓународно ниво дојде до основање на цела низа организации, коишто требаа да се грижат за делумно уредување на соживотот, како на политичко, така и на економско поле. Пред сè треба да се споменат: Обединетите нации (Октомври 1945), Меѓународниот монетарен фонд (стапи насила во 1945 година)и GATT (General Agreement on Tariffs and Trade, стапи насила во јануари, 1948).Катастрофата од Втората светска војна од разбирливи причини во Европа беше примена со уште поголемо ужаснување. Уште во почетокот на 40-тите години таму се развија мрежи помеѓу движењата на отпорот, во коишто се размислуваше за повоено европско уредување, што се базираше на соработка, наместо на конфронтација. Овие идеи и убедувања на „Европејците“ го најдоа својот одраз во мај 1948 година, на Првиот Хашки конгрес за европско единство, на кој учествуваа околу 750 делегати-членови на недржавни организации како на пример различни национални сојузи и наднационални организации. Соодветни импулси беа дадени и на ниво на влади и доведоа до основање на Советот на Европа, чијшто статут беше потпишан во мај 1949 година од страна на основачите - кога со основањето на Советот на Европа настана првата европска организација, се навршуваа точно 4 години од завршувањето на војната.На сите досега споменати меѓународни и европски организации им беше заедничко, тоа што во сите случаи стануваше збор за чисто меѓудржавни форми на соработка, иако на Хашкиот конгрес таканаречените „федералисти“ покренаа многу подалекусежни барања во врска со Советот на Европа. Поборниците за европски сојуз на држави, како повисока форма на единство, бараа можности за достигнување на повисок степен на интеграција, барем во поединечни области, со

4

надеж дека на тој начин ќе дојде до проширување на областите на кооперација. Од француска страна беше понуден конкретен предлог за една стратегија во индустријата за јаглен, железо и челик, која им излегуваше во пресрет на националните интереси. На овој начин на соработка на ова поле, би се држел на око развитокот на геманската тешка индустрија, а би можел да се унапреди и процесот на германско-француското помирување.Затоа, во мај 1950 година францускиот министер за надворешни работи, Роберт Шуман приложи еден план за создавање служба за контрола на производството на јаглен и челик во СР Германија и Франција, таканаречениот Шуманов план. Само еден месец по приложувањето на планот беше свикана владина конференција која се занимаваше со овој предлог, а во април 1951 година во Париз дојде до потпишување на договорот за основање на Европската заедница за јаглен и челик (ЕЗЈЧ) од страна на Франција, СР Германија, Италија, Белгија, Луксембург и Холандија.На тој начин беше создадена една потполно модерна организација и тоа од два аспекти: Не стануваше збор само за слободна трговска зона, туку за етаблирање на еден заеднички пазар и тоа за во тоа време значително важна област. Земјите-членки во голема мерка им отстапија сувернитет на новосоздадените наднационални институции. Структурата од институции се состоеше, како што може да видите и на шематскиот приказ, од вкупно 4 централни институции: Таканаречената Висока управа се состои од 9 членки, кои ги поимаат своите задачи независно од државите- членки. Компетенциите што и се доделени со договорот се многу далекусежни и содржат меѓу другото забрана на субвенции или пак под одредени услови, контрола на цените. Нејзините одлуки по овие прашања делуваат директно во сите држави и се обврзувачки. Советот на министри, кој се состои од еден претставник од секоја земја, служи за гласање меѓу Високата управа и владите. Освен тоа, тој треба во некои, а ако не и во сите случаи да ги надгледува активностите на Високата управа. Така на пример, неговата согласност за прогласување на манифестна криза, што беше основен предуслов за оперирање со количините на производството, е неопходна. Начинот на гласање зависи од прашањето за коешто станува збор, при што едногласноста, квалификуваното мнозинство и простото мнозинство се предвидени.Заедничкото Собрание се состои претставници испратени од националните парламенти и презема исклучиво советнички функции. Четвртата и последна институција, која заживеа од ЕЗЈЧ-договорот, е Врховниот суд, чијашто задача е да одлучува на база на договорот во конфликтни случаи меѓу државите-членки, меѓу органите на ЕЗЈЧ, како и меѓу државите-членки и органите.На крајот на нашата прва етапа на минување низ развитокот на ЕУ треба да се утврди дека основањето на ЕЗЈЧ беше нешто сосема модерно, што се разликуваше драстично од сите други организации основани во тој временски период. Една формација, во чии рамки и покрај тоа што соработуваа национални држави, сепак покажуваше јасно препознатливи обележја, што дотогаш беа познати само во националните политички системи.

5

Од ЕЗЈЧ до основањето на Европската економска заедница Втората етапа го опфаќа периодот од стапувањето насила на ЕЗЈЧ-договорот па сè до основањето на Европската економска заедница (ЕЕЗ). Откако во 1954 година пропаднаа амбициозните планови за една Европска одбранбена заедница - а со тоа и за една Европска политичка заедница - значи за една наднационална соработка во високополитичка и сензибилна област, се постави прашањето „што сега“? Во оваа ситуација, владите од земјите на Бенелукс приложија предлози за понатамошни чекори за интеграција, коишто беа сконцентрирани на економската област.Кон средината на 1955 година, на една конференција во Месина, предлозите на земјите на Бенелукс беа многу позитивно примени од страна на министрите за надворешни работи на земјите-членки на ЕЗЈЧ. Беше поставена комисија од претставници на влади под претседателство на белгискиот министер за надворешни работи Пол-Хенри Спаак, којашто требаше да изработи извештај, а на преговорите ја покани и Велика Британија, но таа се повлече во ноември 1955 година, не гледајќи можности за реализација на нејзините претстави за слободна трговска зона.Спаак-извештајот, кој беше приложен во април 1956 година, претставуваше темел за преговорите што се одржуваа во текот на годината и на кои, понекогаш со многу мака, требаше да биде најдено израмнување на интересите, посебно меѓу Германија и Франција. На крајот, сепак, беше постигната согласност и договорите за основање една Европска економска заедница (ЕЕЗ) и Европска атомска заедница (ЕАЗ) беа потпишани од страна на шесте држави-членки на ЕЗЈЧ на 25ти март 1957 година во Рим - поради што договорите го носат името Римски договори, коишто стапија во сила од 1ви јануари 1958 година.Најпрво би сакал накратко да ја резимирам соджината на нееднакво значајниот ЕЕЗ-договор, на кој ќе се задржам во рамките на овој преглед за 50-годишната историја на интеграцијата. Во преден план стоеше целта за создавање заеднички пазар, значи, за потполно отстранување на трговските рампи помеѓу земјите-учеснички, во што функционално принудувачи спаѓаа заедничка надворешна царина и заедничка трговска политика. Токму со тоа се занимаваше и преовладувачкото мнозинство на одредбите од договорот. Затоа, пак, во навистина општа форма останаа упатствата за координирање на економската и монетарната политика, како и за други области, како на пример аграрната, сообраќајната или одредени аспекти на социјалната политика.Ако договорот го споредиме со уставот на еден национален политички систем, ќе добиеме една потполно поинаква ситуација. Додека во уставите на националните политички системи едвај може да се најде нешто за политики или поединечни области, таквите одредби го сочинуваат јадрото на ЕЕЗ-договорот. Се разбира дека тој содржи и класични уставни одредби, и тоа таму, каде што станува збор за создавање на институционални структури на новата Заедница и за меѓусебниот однос на органите.Дека како основа за изработка на оваа институционална рамка служеше ЕЗЈЧ-договорот, се покажа во фактот дека беше преземено именувањето на три од органите (Совет на министри, Собрание, Врховен суд). Наместо Високата управа, беше основана една комисија, која требаше да биде иницијатор за заедничка политика и за нејзино спроведување, а освен тоа поседуваше и неколку други

6

сопствени компетенции. Во односот помеѓу Комисијата и Советот на министри можеше да се востанови, во споредба со ЕЗЈЧ, едно видно поместување на компетенциите на Советот а со тоа и на државите-членки.

Етапа 3: Од ЕЕЗ до Единствените европски акти (ЕЕА) Третата етапа од историјата на ЕУ се занимава со временскиот период од стапувањето во сила на Римските договори во 1958, па сè до првата опширна ревизија на договорите, таканаречените Единствени европски акти (ЕЕА) во 1987 година. Овде се значајни 4 аспекти, кои ќе ги опишам со кратки зборови: а) Развитокот на Уставот; б) Развитокот на материјалната соработка; в)Развитокот на бројната состојба на членките на Заедницата, и на крајот г)Новините што беа поврзани со ЕЕА.За развитокот на Уставот треба најпрвин да се споменат неколку важни промени на Договорот, што се однесуваа на конкретни ограничени области.Создавањето на заеднички институции за трите постоечки заедници - ЕАЗ, ЕЗЈЧ и ЕЕЗ, со таканаречениот Фузионен договор, што беше ратификуван во 1965 година, а стапи насила во 1967.Надополнување на финансиите на земјите-членки преку опремување на Заедницата со сопствени средства, на база на еден договор на Советот од 1970 година.Основање на Европска сметководствена управа како и префрлување на зајакнатите овластувања за домаќинството на Европскиот парламент со таканаречениот "Бриселски договор" од 1975 година.Воведувањето на директни избори за Европскиот парламент што беше одлучено во 1976 и ратификувано во 1978 од сите држави-членки. Првите директни избори се одржаа во 1979 година; притоа учеството на гласањето изнесуваше нешто повеќе од 60%. Од овие ограничени промени од уште поголемо значење за развитокот на Уставот беа два други фактори, кои делуваа во сосема поинаков правец. Прво, Луксембуршкиот компромис од почетокот на 1966 година. За што станува збор? Во прво време, Советот на министри, како централен орган на ЕЕЗ, требаше да премине од едногласни одлуки во одлуки на мнозинството, според договорот од 1.1.1966. Но, француската влада на чело со Де Гол одлучно го одби ова. Кога кон средината на 1965 година не можеше да се постигне согласност за спорното финансирање на аграрот, за да го спречи одлучувањето, таа го повлече својот претставник од Советот. Оваа таканаречена "политика на празно столче" беше првата криза на ЕЕЗ. Таа беше прекината во јануари 1966 година со помош на споменатиот "Луксембуршки компромис". Со него државите-членки се спогодија да се воздржуваат од предвидените одлуки на мнозинството, кога станува збор за виталните интереси на една земја. Затоа, понатаму де факто важеше принципот на едногласие, кој беше карактеристичен за традиционалните форми на меѓудржавна соработка. Тоа беше јасен засек во историјата на интеграцијата.Вториот фактор на влијание, во спротивна насока, го сочинуваше судската одлука на Европскиот врховен суд (ЕвВС). Со една низа од пробивни пресуди, ЕЕЗ-договорот, кој во својата претходна форма имаше меѓудржавен лик, беше

7

радикално изменет и му беа дадени елементи на правилен устав. Така, меѓу другото, беа спроведени:

Принципот на непосредното и директното делување на правото на ЕЗ, за секој граѓанин на ЕЗ, без вклучување на земјите-членки.

Предноста на правото на Заедницата пред националното право, и на крајот Вклучување на националните судови во правните одлуки на ЕЗ, со една

многу мудра стратегија, при што беа охрабрени да го повикуваат ЕвВС за нејаснотии и прашања од правото на ЕЗ.

На овој начин од страна на ЕВС - може да се каже тајно, мирно и тивко - беше создаден правен ред, кој им беше сличен на некои национални системи и излегуваше од рамките на сè што дотогаш беше познато во областа на меѓудржавните односи. Ова беше едно, ако не и единствено обележје на неповторливоста на ЕЕЗ.Развитокот на материјалната соработка опфаќаше спроведување на целите одредени во Договорот. Тука би можеле да се споменат најмалку две клучни области, Почнувајќи со Конференцијата во Стреза во јули 1958, со долготрајни преговори беа разработени одредбите за заедничка аграрна политика и Царинската унија, предвидена во договорот дури за декември 1969, беше реализирана 18 месеци порано, имено на 1 јули 1968. Тоа значи, дека внатрешните царини беа отстранети и беше воведена заедничка надворешна царина кон трети држави.Независно од тоа, исто така интензивно беа вклучувани нови полиња во соработката, затоа што се покажуваа сфери на допирање односно преклопување во договорно утврдената состојба. Примери за тоа се:

Меѓудржавната спогодба за надворешно-политички прашања, која беше донесена во 1969 година на Хашката конференција на врвот и која понатаму сè повеќе се прошируваше, таканаречената Европска политичка соработка (ЕПС), со којашто не за последен пат се водеше сметка за врските меѓу заедничката наднационална политика за надворешна трговија и традиционалната надворешна политика, останата во надлежност на државите членки, или

Соработката во политиката за животна околина, започнувајќи со еколошката програма за акција од 1973 година. Во почетокот оваа одлука служеше исклучиво за да ги спречи националните политички еколошки мерки да ја оневозможуваат трговијата внатре во Заедницата; поради отпорот на неколку држави членки, не можеше ни да се помисли на независна еколошка политика на ЕЗ.

Оваа, во почетокот исклучително скромна, целосна или делумна меѓудржавна соработка во цела низа области, подолгорочно не требаше да

остане без последици. Тоа многу јасно го докажуваат промените направени во рамките на ЕЕА, за коишто сега ќе зборуваме. Но, пред тоа,

неколку забелешки за развитокот на бројната состојба на членките, значи за проширувањето на Заедницата, што во оваа етапа помеѓу ЕЕЗ и

ЕЕА се спроведе со три чекори:

Проширувањето кон север со Данска, Ирска и Велика Британија (1973) како и

Проширувањето кон југ со Грција (1981), Шпанија и Португалија (1986).

8

Значи, за помалку од 20 години Заедницата можеше да ја удвои својата почетна бројна состојба на членки, со што беше поврзана цела низа од последици:

Поголемиот дел од земјите-членки со себе донесоа растечка хетерогеност од интереси и основни ставови во врска со прашањето за што служи ЕЕЗ и како треба да се развива понатаму, што значително ја намалуваше способноста за донесување одлуки. Мислете на тоа, дека во тоа време, врз основа на Луксембуршкиот компромис, мораше да се одлучува едногласно!

Во областа на материјалната политика беа ставени нови акценти. Така на пример, несомнено е дека основањето на Европскиот фонд за регионален развој (ЕФРР) во 1975 година или, пак, постојаното разгранување на регионалната политика треба да се поврзе со приклучувањето на структурно слаби земји како Грција и Португалија

A, сега кон крајот на нашата етапа, првата голема ревизија на договорот со ЕЕА. Накратко беше спомнато, дека со примањето на нови членки, посебно со земјите многу критични за ЕЗ - Данска и пред сè Велика Британија, започна голема неспособност во донесувањето одлуки. На почетокот на 80-тите години настапи еден видно поизразен процес на менување на мислењето. За тоа беше одговорно спознанието дека Европа економски и технолошки видно заостануваше зад САД и Јапонија. Од тие причини се посегна по цела низа иницијативи што имаа за цел да ја направат Заедницата повторно способна за делување. Тие се влеваа:

Како прво, во таканаречената програма за внатрешниот пазар, со која требаше до крајот на 1992 да се одстранат сите преостанати пречки во трговијата меѓу државите-членки, пред сè нетарифните пречки во трговијата, со цел да се создаде еден вистински заеднички пазар, и

Второ, во одлуката на Европскиот совет од 1985, да се свика конференција на влади за промена на Римските договори според член 235 од ЕЕЗ-договорот, коишто на крајот двете, заедно со многу други промени, по долги преговори и силен отпор, посебно од страната на Велика Британија, го најдоа својот пораз во ЕЕА.

Во кратки црти, промените врзани со ЕЕЗ содржеа: Примање на низа нови политички полиња во рамките на политиката

поддржувана со Договорот. Тука спаѓаа претходно веќе споменатата еколошка политика, но и истражувачка и технолошка политика и регионална политика.

Внесувањето на остварувањето на внатрешниот пазар како цел во Договорот.

Модификацијата и дополнението на постоечките начини за одлучување. Тука спаѓаше, меѓу другото, воведувањето на една нова постапка за одлучување, која предвидуваше согласност во Советот на министри со квалификувано мнозинство како и суштински подалекусежни можности за влијание на Европскиот парламент, кој дотогаш имаше само советодавни функции, и за првпат договорни одредби за надворешнополитичката соработка на земјите членки,

Уставнополитички гледано, еден важен чекор во правец на наднационализација, а во доменот на материјалната политика едно

9

впечатливо проширување на интеграциската состојба, значи на политичките полиња вклучени во соработката на ЕЗ поддржана од Договорот - вака на најдобар начин може со една реченица да се резимираат промените врзани со ЕЕА. Притоа е важно да се увиди дека овие промени не би биле возможни во оваа форма, без многубројните мали чекори во годините од основањето на ЕЕЗ и без стекнатите искуства во соработката меѓу државите- членки. Исто така треба да се истакне, дека овие промени од нивна страна требаше да влијаат на идниот развој, како важни фактори на влијание.

Од ЕЕА до основањето на Европската унија Четвртата етапа од историјата на ЕУ го опфаќа периодот од Единствените вропски акти (ЕЕА), средина на 1987 година, па сè до стапувањето насила на Договорот за Европската унија кон крајот на 1993 година. Најзабележливо е најпрво, тоа што од една основна ревизија на Договорот до друга, изминаа само 5 години, значи само четвртина од времето меѓу Римските договори и ЕЕА! Оттаму, се разбира, најпрвин се поставува прашањето, што е причината за тоа. Овде треба да се набројат повеќе фактори, при што се разликуваат интерни и екстерни детерминанти.Интерните фактори на влијание во прва линија зависат од очигледната сопствена динамика што ја доби процесот на интеграција преку проектот за внатрешниот пазар и ЕЕА. Така, внатрешниот пазар имаше далекусежни допирни точки, меѓу другото, со монетарната политика, имигрантската и азилантската политика, со борбата против меѓународниот криминал и со социјалната политика, под името "социјален дампинг". Овие сфери на допирање правеа на многу актери заедничката политика во наброените области да им изгледа неотповиклива. Освен тоа, енормно пораснатото заедничко имотно право од ЕЕА сè поболно го враќаше во сеќавање "демократскиот дефицит" на ЕУ, и на неколку држави-членки, германското повторно обединување, поцврсто врзување на Германија, која стана поголема и поспособна за делување, им изгледаше препорачливо.Што се однесува до надворешните предизвици, кои најавуваа продлабочување на интеграцијата наскоро по ЕЕА што не исклучува и повторна ревизија на Договорот, можам да се задржам на неколку клучни моменти:

Растечката несигурност во меѓународните и европските односи поради отежнувачките преврати во поранешните социјалистички држави;

Перспективата за влез на најмалку неколку од овие земји, кој без претходна решителна ревизија, особено на интерната постапка за одлучување внатре во Заедницата, не изгледаше возможен, без трајно да ја попречи способноста за делување на ЕЗ;

Економската глобализација, која ги направи економските и социјално-политичките мерки во рамките на националната држава растечки неефективни.

Сите овие фактори земени заедно, ја доведоа Европската комисија и Европскиот парламент, како и преовладувачкото мнозинство држави-членки, до заклучокот дека понатамошните чекори кон продлабочување се брзи и принудувачки неопходни, дури и кога беа жестоко одбивани од Велика Британија. Што се

10

однесува вкупната многу интересна и возбудлива, предисторија, којашто конечно доведе до отворање на двете владини конференции за Монетарната унија и за Политичката унија во 1991 година, и што се однесува до текот на овие конференции, за жал, ќе морам да се ограничам на неколку куси забелешки. Преговорите за прашањето, како треба ЕЗ понатаму да се развива, беа исклучително тешки, поради различните интереси и отежнувачките разлики во претставите што ги имаа државите- членки. Некои од централните точки, посебно отпорот на Велика Британија кон какво и да е проширување на социјално-политичката компонента на Заедницата, и нејзиното колебање да земе учество во планираната Монетарна унија, мораа да се дискутираат на Врвот од шефови на држави и влади во Мастрихт. И овде можеше да се постигне согласност само со бројни одредби по исклучок и дополнителни протоколи, за што сега ќе зборуваме.Тешкотиите со новото договорно дело не беа надминати уште долго по нивната ратификација во февруари 1992 година. Договорот од Мастрихт беше одбиен во јуни 1992, на неопходниот референдум во Данска, со минимално мнозинство од 50,7 наспроти 49,3 проценти, со што беше ставен во прашање, затоа што за менување на Договорот мораа да се согласат сите држави-членки. Дури по понатамошни преговори и концесии за Данска, меѓу другото и во форма на Opting-out-клаузула за Монетерната унија, едно понатамошно гласање во мај 1993 го донесе посакуваниот успех (56,8 наспроти 43,2 проценти). Проблеми со задолжителната согласност имаше и во други држави- членки. Овде се мисли на резултатот од еден референдум во Франција (51,05 наспроти 48,95 проценти за) или жалбите против Договорот во Германија, коишто беа одбиени од германскиот Уставен суд дури во октомври 1993 година.Ова се доведе до тоа, Договорот на Унијата да може да стапи во сила со значително задоцнување, дури на 1 ноември 1993 година. Толку за детерминантите и за предисторијата на Договорот од Мастрихт. А сега дозволете ми да ја резимирам неговата суштинска содржина. Најпрвин може да се утврди дека беше основана една нова организација, Европската унија, која, како што се гледа на приказот, опфаќа три столбови, под еден заеднички покрив на Унијата. Столбот на ЕЗ, значи соработката што се потпира на Парискиот договор (ЕЗЈЧ), Римските договори и на ЕЕА, со Договорот од Мастрихт се здобива со неколку важни дополнувања и измени - за што впрочем ќе зборувам наскоро.Заедничката надворешна и безбедносна политика (ЗНБП) како "втор столб", со кој меѓудржавната соработка во областа на надворешната политика (ЕПС), која постоеше од почетокот на 70-тите години, беше понатаму развиена и поставена на договорна основа. Соработката во полето на правдата и внатрешните работи како "трет столб". И таа исто така не настанува "од ништо", туку посегнува по веќе постоечки, во секој случај многу рудиментирани иницијативи за европско гласање во овие полиња. Унијата се одржува како целина, преку нејзините цели и вкупна структура, што е поставена во општите одредби на Договорот. Внатре во столбот на ЕЗ се преземаат мноштво промени во институционалниот сектор и во поглед на вклучените политички области, кои собрани заедно носат трајна наднационализација. Неколку примери:

Воведување на една нова постапка за одлучување, што на Европскиот парламент му носи вистински овластувања за учество во одлучувањето;

11

повеќе одлуки со квалификувано мнозинство во Советот; Основање на една Комисија на регионите; Проширување на можностите за санкционирање од страна на Европскиот

врховен суд, во случаите кога државите-членки не ги почитуваат неговите одлуки и не го спроведуваат навремено правото на Заедницата;

Проширување на одговорностите на Заедницата во областите што беа придодадени со ЕЕА, како што се истражувачката и технолошката политика, политиката на животната средина и регионалната политика;

Монетарна унија. Одредбите за Монетарната унија, исто како програмата за внатрешниот пазар кај ЕЕА, го сочинуваат јадрото на Договорот од Мастрихт;

Нови области, во кои Заедницата дотогаш не била активна, или, пак, за тоа немала експлицитна договорна основа, беа вклучени, како на пример: политиката за заштита на потрошувачите, образованието итн.;

Беше избрана една потполно модерна и неповторлива конструкција за соработката во нововклучената социјална политика. Откако Велика Британија се поколеба да се согласи дури и за минимално проширување на компетенциите на Заедницата во оваа област, во рамките на еден посебен протокол, другите држави-членки се договорија да го реализираат проширувањето и продлабочувањето на активностите на ова поле што сите тие ги посакуваа и ги сметаа за неопходни, без согласност на Британија!

Соработката во рамките на вториот и третиот столб, со која се водеше сметка за видливите допирни полиња со столбот на ЕЗ, според својот карактер останува строго меѓудржавна. По разгледувањето на првите четири етапи, вкупната слика е многу нецелосна и збунувачка. Така, од една страна може да се утврди големо проширување на полињата на активност на ЕЗ во Унијата. Како што покажува приказот, одвај може да се најде област каде што таа досега не била активна во каква било форма. Со Монетарната унија ќе се земе предвид еден план, кој навлегува длабоко во јадрената супстанца на националниот суверенитет, во размер како никогаш дотогаш. На оваа силно изразена наднационализација внатре во столбот на ЕЗ и се спротиставува доминацијата на меѓудржавната соработка во двата други столбови, како и фактот дека во некои полиња веќе не учествуваат сите држави-членки, што значи дека станува збор за постепена интеграција. Дека од овие причини е возможно наскоро да бидат неопходни промени, очигледно предчувствуваа и составувачите на договорот и, сепак, во член Н, став 2, одредбата дека во 1996 година повторно треба да се свика владина конференција за да се проверат одредени одредби од Договорот. Со тоа дојдовме до крајот на Основниот курс 2, првиот дел од нашата обработка на историјата на ЕУ. Сега е време за краток меѓубиланс во врска со клучните прашања. За подсетување: бевме се одлучиле да обрнеме внимание на тоа, кои основни прашања се наметнуваат во контекст на историјата на процесот на интеграција, за да провериме дали може да се пронајдат фактори, пресудни за овој процес - пречки, но и движечки сили, и кои заклучоци произлегуваат во врска со проценката на ЕУ и нејзиниот понатамошен развој.Едно од клучните прашања што си го поставуваме, што ни се наметнува, е сигурно тоа, како можеше да дојде до таков впечатлив развој од секторски ограничена до

12

опширна соработка и покрај, во некои случаи, масивниот отпор што веќе го запознавме. Во ЕЗЈЧ беше обединет само еден сектор - јагленот и челикот. Во ЕЕЗ најпрвин постоеја само малку навистина обединети области, особено Царинската унија и заедничкиот пазар, надворешно-трговската и аграрната политика. Со ЕЕА дојде до зголемено проширување на заедничките полиња на делување (политика на животната средина, истражувачка и технолошка политика итн.). Со стапувањето во сила на Договорот на Унијата, практично сите полиња беа вклучени во некаква форма на соработка. Овој заклучок нé води до едно друго прашање. Зошто, всушност, соработката во овие области била толку различно организирана? Има сектори, посебно Заедничката надворешна и безбедносна политика (ЗНБП) и соработката во правната и внатрешната политика, коишто од страна на државите-членки свесно беа одделувани од ЕЗ, во кои се одлучува едногласно и каде доминираат традиционални форми на меѓудржавна соработка. А, внатре во столбот на ЕЗ се забележуваат бројни разлики меѓу политичките полиња, како на пример, во поглед на важечките постапки за донесување одлуки (едногласие наспроти квалификувано мнозинство или од ниски до централни можности за влијание на Европскиот парламент во постапките за учество во одлучувањето). Поапстрактно објаснето: коегзистенцијата на наднационални и меѓудржавни елементи е воочлива и бара објаснение: Помислете на Луксембуршкиот компромис, кој ја зајакна улогата на државите-членки и на меѓудржавниот елемент и на истовремената конституализација на договорите со помош на ЕвВС, што водеше до наднационалиација. Или пак помислете на веќе споменатите три столба во договорот на Унијата, кои би можеле да важат како пример за таа низа од наднационални и интерговернментални елементи. Се разбира дека во рамките на еден меѓубиланс не е возможно да се изложат систематично и заклучно одлучувачките фактори за процесот на интеграција. Сепак при нашата прошетка низ речиси 4 децении од историјата на ЕЗ, односно ЕУ, имаше препознатливи фактори, кои можат да придонесат кон тоа да се одговорат некои од претходно поставените клучни прашања. Дозволете ми преку два такви примери да упатам во тоа. Ние се прашувавме, зошто дојде до тоа енормно проширување на соработката во сè повеќе области. А, овде изгледа дека важна улога играл фактот дека соработката на едно политичко поле, создавала функционални принуди, во таа соработка да се вклучуваат и други политички полиња. Овој феномен, во истражувањето на интеграцијата често нарекуван spill-over, посебно дојде до израз во програмата за внатрешниот пазар, што доведе до масивни последици по монетарната политика или во соработката во областите „правда и внатрешни работи“. Меѓу другото, исто така аргументираше и Комисијата и можеше да ги убеди државите-членки да се изведе на пат амбициозниот проект за една монетарна унија. Вториот пример го претставува прашањето за сопственото ефективно делување на очигледно штетната коегзистенција на наднационалните и интерговернменталните елементи на пример во надворешните односи, каде што надворешната трговска политика лежи во компетенциите на Заедницата, значи организирана е наднационално, наспроти што традиционалната надворешна и безбедносна политика се одвива во рамките на интерговернменталниот втор столб. Дали е возможно овде да биде од значење фактор што секогаш повторно го среќаваме, посебно во контекст на преговорите за менување на Договорот - имено,

13

различните претстави на државите-членки во поглед на обликувањето на соработката - помислете на земји како Велика Британија или Данска, од една, Италија и Германија од друга страна, и тоа во различни политички полиња и поединечни прашања? Имено, тогаш би можело да се реагира на функционални принуди, за коишто веќе зборувавме, и со текот на времето неизбежно да се покаже една разнолика мостра од форми на кооперација и начини на одлучување, како што утврдивме за новоформираната Европска унија по Договорот од Мастрихт. А некои факти зборуваат за тоа дека во овој процес, всушност би можело да стане збор за една карактеристична мостра на развивање на процесот на интеграција.

14

Државичленкиипроширување

ЕУ во моментот има 27 држави членки и приближно 460 милиони жители (во декември 2004). Ако би била една држава, ЕУ би била седмата најголема држава во светот по површина и трета најголема по население, по Кина и Индија.Откако беше формирана како сојуз од шест држави, кон неа подоцна се приклучија уште 21 други европски држави. Еве како течеше проширувањето на ЕУ:

Година Земја

1958 Белгија, Западна Германија, Италија, Луксембург, Франција, Холандиј- (држави-основачи)

1973 Данска, Ирска, Британија 1981 Грција 1986 Португалија, Шпанија 1990 Источна Германија се обединува со Западна Германија и станува дел

од ЕУ 1995 Австрија, Финска, Шведска. 2004 Кипар, Естонија, Унгарија, Чешка, Летонија, Малта, Полска, Словачка,

Словенија 2007 Бугарија, Романија.

Гренланд, кој доби автономија од Данска во 1979, ја напушти Европската Заедница, во 1985, по одржувањето на референдум.

Идно проширување и блиски односи

Турција е официјален кандидат за членство во ЕУ. Европските амбиции на Турција датираат од Договорите од Анкара од 1963. Турција треба да започне прелиминарни преговори во октомври 2005. Сепак, аналитичарите веруваат дека најбрзо во 2015 Турција може да се надева на членство во ЕУ. Откако доби статус на кандидат за членство, Турција го подобри почитувањето на човековите права, ја укина смртната казна, му даде културни права на своето големо курдско малцинство и презеде позитивни чекори да го реши кипарското прашање. Сепак, поради својата верска и културна различност, Турција се соочува со силно противење од страна на конзервативните влади во прв ред на Франција, Австрија, Кипар и Словенија.

Хрватска моментално е држава канидидат за членство во ЕУ и единствена од трите кандидати за кои преговорите се во тек.

Македонија е официјално кандидат за членство во Европската Унија без датум за преговори во моментов. Датумот за преговори и нивното започнување се одложиле поради политички причини, односно поради противењето на една од членките - Грција.

Исланд е потенцијална земја кандидат за членство во ЕУ која поднела апликација за истото. Голем дел од реформите кои треба една земја

15

кандидат да ги усвои, Исланд ги има имплементирано и набрзо се очекува и официјално да го добие статусот земја-кандидат.

Норвешка, СанМарино, Андора, Лихтенштајн, Ватикан, Монако и Швајцарија не се членки, но имаат посебни договори со ЕУ. Многу членки на Европската асоцијација за слободна трговија се потписнички на Договоротза Европска економска област, што значи дека тие учествуваат во многу аспекти на единствениот европски пазар.

Мотивите за проширување и идните изгледи

Поддржувачите на Европската унија тврдат дека растежот на ЕУ е двигател на мирот и демократијата. Тие тврдат дека војните, кои беа периодична карактеристика на историјата на Западна Европа, престанаа по основањето на Европската економска заедница во 1950-тите. Тие исто така тврдат дека во раните 1970-ти, Грција, Португалија и Шпанија беа диктатури, но желбата на бизнисмените од овие земји нивните држави да станат членки на ЕУ создаде цврсти темели за демократијата во овие земји. Други тврдат дека мирот во Европа по Втората светска војна повеќе се должи на други причини, како потребата за единствен одговор на заканата од Советскиот Сојуз, како потребата од помирување по Втората светска војна, а што се однесува до наведените диктатури, тие паднаа поради други причини. 2

Од поскоро ЕУ го шири своето влијание кон исток. Прими неколку нови членки од бившиот комунистички блок и среднорочно планира да прими уште неколку други. Постои надеж дека на сличен начин како што примањето на Шпанија, Грција и Португалија водеше кон зацврстување на нивна економска и политичка стабилност, тоа ќе се случи и со новите членки од Источна и Средна Европа. Понатамошното ширење на исток има своја долгорочна корист, но на преостанатите европски земји моментално не се сметаат за погодни за членство во ЕУ. Сепак, вклучувањето на земјите кои моментално се политички нестабилни може, постои надеж, да им помогне да се справат со тензиите и недовербата што произлегуваат од конфликтите како војните на територијата на бивша Југославија и кипарскиот спор и дека ќе им помогне да ги одбегнат таквите конфликти во иднина. Сепак, по отфрлањето на Европскиот устав на референдумите во Франција и Холандија како и поради бавниот економски раст на ЕУ, можното членство на Турција во ЕУ е под знак прашање, бидејќи голем дел од населението во Франција, Германија, Италија, Шпанија, Португалија и Холандија стравува од членството на Турција во ЕУ и смета дека тоа ќе предизвика непожелни економски, имиграциски и културни импликации.

2 Информации за проширувањето на Европската Унија може да се најдат на веб странатана Генералниот директорат за проширување (http://ec.europa.eu/enlargement/).

16

Институциина ЕУ

Функционирањето на ЕУ се темели врз неколку институции: Советот на Европската унија (законодавно водечко одлучувачко тело на

Европската унија,што ги претставува индивидуалните земји-членки) Европската комисија (политичка независна институција која ги застапува

и промовира интересите на ЕУ како целина) Европскиот парламент (избрано тело кое ги претставува граѓаните на ЕУ) Европскиот суд на правда (го поддржува спроведувањето на Европското

право) и Европскиот ревизиски суд (го проверува финансирањето на активностите

на Унијата).Постојат неколку финансиски тела:

Европската централна банка (одговорна за европската монетарна политика) и

Европската инвестициска банка (финансира инвестициски проекти на ЕУ)

Исто така, постојат и неколку советодавни комитети: Комитет на регионите (ги претставува регионалните и локалните власти,

дава совети околу регионалните прашања) Економскиот и социјалниот комитет (го претставува граѓанското

општество и двете страни на индустријата, дава совети во врска со економската и социјалната политика)

Политичкиот и безбедносен комитет (кој е основан во смисла на на Заедничката надворешна и безбедносна политика и кој ги разгледува и дава совети околу меѓународните прашања и глобалната безбедност)

Покрај ова, има и редица други тела, обично основани преку секундарната легислатива. Тоа се агенциите на Европската Унија. На пример: Европската еколошка агенција, Европската агенција за безбедност во воздушниот сообраќај, Канцеларијата за хармонизација на внатрешниот пазар и други. На крајот, европскиот омбудсман ги испитува жалбите за лошо работење на институциите на ЕУ во однос на нивното постапување кон граѓаните на ЕУ.

Локации на институциите на ЕУ

ЕУ нема официјален главен град и нејзините институции се лоцирани во неколку европски градови:

Брисел , Белгија - се смета за de facto главен град на ЕУ. o Седиште на Европската комисија и на Советот на Европската Унија.o Седиште на состаноците на комитетите и на мини-сесиите на

Европскиот парламент.o Домаќин на сите самити на Европскиот совет (од 2004).

Стразбур , Франција o Седиште на Европскиот парламент и на неговиот 12-неделни

пленарни сесии секоја година.

17

Луксембург o Седиште на Европскиот суд на правдата и на Секретаријатот на

Европскиот парламент.o Седиште на Европската инвестициска банка.

Франкфурт , Германија o Седиште на Европската централна банка.

Хаг , Холандија o Седиште на Европол.

ЕвропскаКомисија

Комисијата е политичка независна институција која ги застапува и промовира институциите на ЕУ како целина. Таа e водечка сила во институционалниот систем на ЕУ. Предлага законска регулатива, политички и програми за дејству-вање и е одговорна за спроведување на одлуките на Парламентот и Советот.

Организација на Европската комисија

Терминот "Комисија" се користи со две значења. Прво се однесува на членовите на Комисијата назначени од земјите членки и од парламентот да раководат со институцијата и да ги донесуваат нејзините одлуки. Второ, терминот се однесува на самата институција и на нејзиниот персонал. Членовите на Комисијата се познати како Комесари. Тие сите биле на политички позиции од земјите од каде што потекнуваат, многу од нив биле министри во влади но како членови на Комисијата се обврзуват да дејствуват според интересите на Унијата како целина, а не да ги прифакаат инструкции од нивните државни влади. На секои пет години се именува нова Комисија и тоа во период од шест месеци од изборите во Европскиот Парламент. Постапката за избирање Комисија е следнава:

Владите на земјите членки се договараат која лишност ке ја именуваат за нов претседател на Европската комисија

Новиот претседател е одобрен од Парламентот, со гласање и дури по позитивните резултати с еименува претседателот.

18

Новиот претседател во дискусија со Советот ќе направи листа на членови

Именувањето на членовите се врши во Советот по претходно одобрување од Парламентот

Седиштето на Комисијата е во Брисел (Белгија) но таа има и канцеларии и во Луксембург, претставништва во сите земји членки на ЕЗ и делегации во многу главни градови ширум светот.

Состав на комисијата

Европската Комисија има 27 члена - по еден од сите земји - членки на Унијата. Членовите на Комисијата се од различни политички групи: Европската народна партија, Прогресивната алијанса на социјалисти и демократи и од Алијансата на либерали и демократи за Европа. Четиринаесет членови, вклучително и претседателот Баросо, беа во претходниот состав на Комисијата. Претседателот на Европската комисија, г. Жозе Мануел Баросо, на 27 ноември 2009 година го објави составот на новата Европска комисија. Се очекува новиот тим да ја исполни агендата за промени што г. Баросо ја одреди во политичкиот водич во септември, по неговата номинација од земјите-членки, а пред неговото назначување за претседател на Комисијата од страна на Европскиот парламент.Комисијата има исто така Потпретседаели и Еврокомесари.Потоа има кабинети на еврокомесарите како политичка подршка и Генерални директорати.Има повеке генерални директорати поделени според областите на делување и тоа ,Генерален директорат за надворешни области, ГД за вработување и социјални прашања, Гд за образование и култура, ГД за внатрешен пазар, ГД за енергија и транспорт, ГДразвој, ГД за проширување, ГД за финансиска контрола, ГД за рибарство, ГД за истражување, ГД за здравство и заштита на потрошувачите, ГД за трговија, ГД за буџет, ГД за земјоделство, ГД за регионална политика, ГД за даноци и царина, ГД за животна средина ГД за претпријатија, ГД за конкуренција, ГД за стопанство и финансии, Гд за судство и надворешни работи.

Одговорности на комесарите:

Кетрин Ештон, висок претставник за надворешни работи и безбедност и потпретседател на Комисијата

Вивијан Рединг, правосудство, темелни права и државјанство, потпретседател на Комисијата

Хоакин Алмунија, конкурентност. Потпретседател на Комисијата Сим Калас, транспорт, потпретседател на Комисијата Нели Кроес, дигитализација, потпретседател на Комисијата Антонио Тајани, индустрија, потпретседател на Комисијата Марош Шефчович, меѓуинституционални односи и администрација.

Потпретседател на ЕК. Јанез Поточник, животна средина Оли Рен, економски и монетарни прашања Андрис Пиебалгис, развој

19

Мишел Барние, внатрешен пазар Андрула Василиу, образование, култура, повеќејазичност и млади Алгирдас Шемета, даночна и царинска унија, ревизија и борба против

измама Комисијата се назначува на секој пет години, шест месеци по изборите за

Европскиот Парламент. Процедурата е следнава: Владите на земјите-членки заедно се договараат кого да назначат за нов

претседател на Комисијата Назначениот Претседате со Комисијата, во дискусии со владите на земјите-

членки, ги избира другите членови на Комисијата Новиот Претседател потоа ги интервјуира сите членови и го изне-сува

своето мислење пред колегиум. Ако се одобри новата Комисија може да отпочне со работа наредниот јануари. Комисијата останува политички одговорна пред Парламентот кој има моќ да ја распушти со усвојување на ,,предлог за цензура,,.Комисијата присуствува на сите состаноци на Парламентот, каде што мора да ги појасни и образложи своите политики.Комисијата редовно одговара на писмени и усмени прашања поставени од членовите на Европскиот Парламент.Секојдневните работи на Комисијата ги вршат административните службеници, експерти, преведувачи и секретарски персонал. Комисијата вработува околу 24.000 државни службеници. Овие луѓе се обични граѓани од секоја земја на ЕУ, избрани по пат на конкурси, кој работат во градење на цврста и стабилна Европска Унија.Службениците на Комисијата и персоналот на другите тела на ЕУ се ангажираат преку Канцеларијата за избор на европски персонал.

Улога и надлежности на Комисијата

Европската Комисија има четири главни улоги:а) да предлага законска регулатива до Парламентот и Советотб) да раководи и да ги спроведува политиките на ЕУ и буџетотв) да го спроведува законот на ЕУ (заедно со судот на правдата)г) да ја претставува Европската унија на мегународна сцена, на пример

преку преговарање на договори на ЕУ и други земји.

а) Предлагање на нова законска регулатива Комисијата самата е одговорна за изготвување на предлози за нова европска законска регулатива, што им ги претставува на Парламентот и на Советот. Овие предлози мораат да имаат за цел да ги бранат интересите на Унијата и нејзиниет граѓани, а не интересите на оделни земји и индустрии.Пред изготвување на предлозите Комисијата треба да ги воочи новите ситуации и проблеми кој што настануват во Европа, и дали законската регулатива на ЕУ е најдобар начин на справување со нив. Поради тоа Комисијата е во постојан однос со голем број на лоби групи и со две советодавни тела и Економскиот и социјалниот комитет (составен од работодавци и претставници на локалните и регионални власти). Таа исто бара мислење и од парламентите и од владите на оделни земји. Комисијата ќе

20

предложи активности на ниво на ЕУ само ако мисли дека проблемот не може да се реши поефикасно преку активности на национално, регионално или локално ниво. Овој принцип на справување на проблемите на најниско ниво се нарекува принцип на субсидијарност. Но, ако Комисијата утврди дека е потребна законска регулатива на ниво на ЕУ, тогаш таа подготвува нацрт предлог за кој смета дека ефикасно ќе се справи со проблемот. За да обезбеди точност на техничките детали Комисијата консултира експерти кои се членови на различните комитети и работни групи што функционираат во рамките на Комисијата. 3

б) Спроведување на политиките на ЕУ и буџетот Како извршно тело на ЕУ Комисијата е одговорна за раководење со буџетот, политиките и програмите на ЕУ, усвоени од Парламентот и Советот и нивно спроведување. Поголемиот дел од работата и трошењето го вршат државните власти, но Комисијата е одговорна за супервизија. Еден пример на политика со која Комисијата активно раководи е конкурентната политика. Комисијата врши мониторинг на картели и спојување, и внимава дали некоја од земјите на ЕУ ги субвенционира нејзините индустрии на начин што би ја нарушило конкурентноста. Комисијата раководи со многу програми на ЕУ. Комисијата управува и со буџетот под постојана контрола на Судот на ревизори. Судот на ревизори ќе искаже позитивно мислење за имплементација на буџетот од страна на Комисијата само доколку Европскиот парламент е задоволен од годишниот извештај на Комисијата.

в) Спроведување на Европско Право Комисијата дејствува како чувар на договорите. Всушност Комисијата заедно со Судот на правдта е одговорна да обезбеди законот на Евро-пската Унија правилно да се применува во сите земји членки. Доколку утврди Комисијата дека некоја земја членка на ЕУ не применува одреден закон, Комисијата ќе превземе мерки за да ја исправи ситуацијата. Прво се иницира процес познат како - Постапка на прекршоци. Ова е всушност испраќање на писмо до владата на земјата членка во кое наведуват дека таа земја прекршила некој закон на ЕУ и се поставува детален рок за испраќање на детален одговор до Комисијата. Доколку оваа постапка не ги исправи работите, тогаш Комисијата мора проблемот да го упати до Судот на правдата, кој има овластување да определи казни. Пресудите на судот се обврзувачки за земјите членки.

г) Претставување на ЕУ на меѓународна сценаКомисијата е важен преговарач на ЕУ на Мегународна сцена. Таа има одгово-рност да преговара меѓународни договори во има на ЕУ.Таков пример е договорот од Котону, кој ги поставува условите за еден значаен вид трговско партнерство мегу ЕУ и Африка, Карибите и Пацификот.

Како работи Комисијата

3 Европска комисија, Генерален директорат за проширување, 2007

21

Претседателот на Комисијата одлучува кој комесар ќе биде одговорен за дадена политичка област и за распределба на одговорностите на комесарите за време на мандатот на Комисијата. Претседателот со одобрување од Комисијата има право и да побара оставка од некој Комесар. Тимот на Комесари (познат како Колегиум ) се состанува еднаш неделно најчесто во среда во Брисел. Секоја точка на дневен ред се презентира од комесарот одговорен за дадената област а потоа колегиумот донесува колективна одлука. Персоналот на Комисијата е организиран во посебни одели (36 одели) познати како Генерални Директорати (ГД) и во други служби како што се Правна служба и служба за преводи. Секој ГД е одговорен за посебна политичка област и има Генерален директор кој пак е одговорен пред Комесарот. Всушност ГД ги изготвува законодавните предлози на Комисијата, но овие предлози стануваат официјални дури откако Колегиумот ке ги усвои на своите неделни состаноци. Пример: Се претпоставува дека Комисијата доаѓа до заклучок дека има потреба од законаска регулатива на ЕУ за спречување на загадувањето на реките во Европа. Генералниот директорат за животна средина ќе изготви предлог, кој ке биде заснован врз голем број на консултации со европската индустрија, со фармерите, со министрите за животна средина од земјите членки и слично. Вака предложената законска регулатива се разгледува со сите релевантни одели на Комисијата и по потреба претрпува измени. Потоа ваквата регулатива се доставува на проверка во Правната служба и во кабинетите на комесарите. Кога предлогот е целосно подготвен Генералниот секретарјат ќе го постави на дневен ред за следниот состанок на Комисијата. На овој состанок комесарот за животна средина ќе објасни на колегите причините поради кои се предлага оваа законска регулатива, и потоа самите дискутираат за неа. Доколку се постигне согласност, Колегиумот го усвојува предлогот и документот ке биде пратен до Советот и до Европскиот парламент каде треба да се разгледа и усвои.

Правна рамка на ЕУ

Правото на Европската Унија е составено од голем број правни и институционални структури кои се преклопуваат. Тоа е резултат на тоа што е одредено од сукцесивни меѓународни договори, при што секој нов договор ги изменува и дополнува дотогашните договори. Во последните години, вложени се значителни напори за консолидирање и поедноставување на договорите, што доведе до потпишувањето на Договорот за основање на Устав на Европа. Ако овој предложен договор биде усвоен, тој ќе го замени збирот на преклопувачки договори што во моментот ја формираат правната рамка на ЕУ со единствен текст. Многу експерти и политичари се согласуваат дека моменталната структура на ЕУ е среднорочно неефикасна за една унија од 27 членки и поради тоа некои експерти и политичари предлагаат, во случај некои држави членки да не го ратификуваат Уставот, останатите држави членки кои тоа го направиле, да создадат нешто како Внатрешна Унија која ќе продолжи во насока на “секогаш попродлабочената, секогаш пошироката унија”.

22

Првиот европски договор е Договорот од Париз во 1951 (стапи во сила во 1952) со кој се формира Европската заедница за јаглен и челик помеѓу основачката група од 6 држави. Овој договор истече, а неговите функции се преземени од подоцнежните договори. Од друга страна, Договорот од Рим од 1957 сè уште е на сила, иако е многу променет оттогаш, најсуштински од Мастришкиот договор од 1992. Најновите измени на Договорот од Рим се договорени како дел од Договорот од Амстердам со новите 10 држави членки, кој стапи во сила на 1 мај 2004.

Меѓувладиност и наднационалност

Основната тензија што постои во рамките на Европската Унија е тензијата помеѓу меѓувладиноста и наднационалноста. Меѓувладиноста е метод на донесување одлуки во меѓународните организации каде што моќта ја поседуваат државите членки, а одлуките се донесуваат со едногласност. Независните именувани лица на владите или избраните претставници единствено имаат советодавни или спроведувачки функции. Меѓувладиноста денес ја употребуваат најголемиот дел од меѓународните организации.Алтернативен метод на донесување одлуки во меѓународните организации е наднационалноста. При наднационалност моќта ја имаат независни именувани службени лица или претставници избрани од претставничките тела или од граѓаните на државите членки. Владите на државите членки сè уште имаат моќ, но мораат да ја делат до другите актери. Понатаму, одлуките се донесуваат со мнозинство гласови и оттука е можно една држава членка да биде принудена од страна на другите држави членки да спроведува некоја одлука против својата волја. Одредени сили во политиката на ЕУ го претпочитаат меѓувладиниот пристап, а други - наднационалниот пат. Поддржувачите на наднационалноста тврдат дека таа и' овозможува на интеграцијата да продолжи со побрзо темпо отколку што поинаку би било можно. Онаму каде што одлуките мора да се донесуваат од влади кои одлучуваат едногласно, на одлуките може да им се потребни години за да бидат донесени, ако и воопшто бидат донесени. Поддржувачите на меѓувладиноста тврдат дека наднационалноста е закана за националниот суверените и за демократијата, тврдејќи дека само националните влади можат да поседуваат доволно демократски легитимитет. Меѓувладиноста ја претпочитаат повеќе европски нации како Британија, Данска и Шведска, додека поинтеграциски настроените нации како земјите на Бенелукс, Франција, Германија и Италија инклинираар кон преферирање на наднационалниотпристап. Европската Унија се обидува да воспостави рамнотежа помеѓу овие два пристапа. Сепак, оваа рамнотежа е сложена и често резултира со често лавиринтска сложеност на нејзините процедури за донесување одлуки. Почнувајќи од март 2002, Конвентот за иднината на Европа ја преиспита оваа рамнотежа, помеѓу останатите работи, и предложи промени. За овие промени се расправаше на меѓувладината конференција во мај 2004 и водеше до Договорот за Уставот, за кого се расправаше погоре.

23

Наднационалноста е тесно поврзана со дебатата околу меѓувладиноста против неофункционалноста. Ова е дебата околу тоа зошто воопшто се појави процесот на интеграција. Приврзаниците на меѓувладиноста тврдат дека процесот на ЕУ интеграција е резултат на жилаво преговарање помеѓу државите. Неофункционализмот, од друга страна, тврди дека самите наднационални институции беа движечка сила зад интеграцијата.

Главни политики

Како што сугерира промената на името на Европската Економска Заедница во Европска Заедница и во Европска Унија, таа во текот на времето еволуира од првенствено економска во сè повеќе политичка унија. Овој тренд е нагласен преку растечкиот број области на политики што спаѓаат во надлежност на ЕУ: политичката моќ има тенденција да се поместува од државите членки кон ЕУ.Против оваа слика на растечка централизација делуваат два елементи. Прво, некои држави членки имаат своја традиција на силни регионални власти. Ова водеше кон растечко фокусирање врз регионалната политика и врз европските региони. Така, како дел од Мастришкиот договор беше основан Комитетот на региони. Второ, областите на политики на ЕУ покриваат редица различни облици на соработка.

автономно донесување одлуки: државите членки ѝ дадоа на Европската комисија моќ да донесува одлуки во одредени области како правото за конкурентност, контролата на државната помош и либерализацијата.

хармонизација: законите на државите членки се хармонизираат преку легислативниот процес на ЕУ, кој ги вклучува Европската комисија, Европскиот парламент и Советот на Европската Унија. Како резултат на ова, Право на Европската Унија е сè поприсутно во системите на државите членки.

соработка: државите членки, состанувајќи се во Советот на Европската Унија се договараат да соработуваат и да ги координираат своите внатрешни политики.

Тензијата помеѓу европската и националната (или под-националната) надлежност е трајна во развојот на ЕУ.4

Сите потенцијални членки мораат да усвојат закони со цел да се ускладат со заедничката европска правна рамка, позната како acquis communautaire.

Економска имонетарна политика на ЕУ

4 Barnard, Catherine (август 2007). „The Substantive Law of the EU: Четирите слободи“ (2 издание). Oxford University Press. стр. 447. ISBN 9780199290352

24

Функции и текови од почетокот до формирањето на ЕМУ

Dogovorot od Rim ne e mnogu jasen okolu makroekonomskoto i monetarnoto integrirawе na Evropa. Toj e samo ovоzmoжува зачеток на интеграцијата и е дизајниран да обезбеди соодветно функционирање на заедничкиот пазар на стоки, услуги и производни фактори. На почетокот целта на економската и монетарната политика на ЕУ била да обезбеди

1. Рамнотежа на нејзиниот вкупен платен биланс2. Доверба во нејзината валута3. Висок степен на вработеност4. Стабилни цени

За да се остварат овие цели, биле употребени три инструменти1. Координирање на нациионалните екномски политики , особено

цикличните политики2. Стабилизирање на девизните курсеви

3. Помош (од аспект на кредити) во случај на проблеми во платниот биланс.Улогата на ЕУ од аспект на монетарната политика не е однапред утврдена со Договорот од ЕЕЗ, но не е ниту децидно исклучена. Таков е случајот со еден инструмент на макроекономската политика.Имено, ЕУ не може да спреведува буџетска политика , бидејќи трошоците и приходите мора да бидат избалансирани секоја година. Ако изворите на пари се помалку, тогас секоја земја членка треба да даде, бидејќи ЕУ не смее да собира пари преку даноци. При доделувањето моќ на ЕУ за економската и монетарната политика, во тој период се внимавало многу. Можеби , поради системот кој владеел во тој период Бретон Вудс системот за фиксни девизни курсеви, кој функционирал одлично и сите европски економии се наоѓале во во фаза на долгорочен економски раст и затоа целото внимание им било посветено на краткорочните и среднорочните политики.

Креирање на преодна фаза и создавање на ЕМС

Додека се одвивал процесот на европска интеграција , станало јасно дека системот за координирање имал неколку слабости. За да се реши проблемот, повеќе требало унифицирање, отколку координирање. Биле направени неколку предлози за реализирање на економската и монетарната унија. Во 1969 г. На самитот во Хаг, лидерите на државите и владите се договориле за создавање на економска и монетарна унија и побарале од Комисијата да подготви предлози за постепео реализирање на нејзините елементи, особена на единствена валута. Сепак, како последина на настаните што се случувале во 70-тите години овие планови морале да бидат одложени. Во периодот кога економистите биле безнадежно поделени на оние кои биле за предностите на системот на слободни девизни курсеви и оние кои биле за најдобриот пат до монетрана стабилност, тројца државници донеле одлука да излезат од ќорсокакот. Тие предложиле нецелосна монетарна унија како преодна фаза до целосната монетарна унија. Оваа идеја била реализирана преку создавањето на Европски монетарен систем (ЕМС).Главната цел на ЕМС била да создаде краткорочна стабилност на девизниот курс во Европа. Ова во пракса било спроведено со воведувањето на ена нова парична

25

единица ЕКУ и механизам на девизан курс (ЕРМ). ЕКУ е создадено од валутите на сите земји-членкии така тоа има влијание врз финансискиот идентитет на целата ЕУ.Секоја национлна валута учествувала со одреден дел во ЕКУ. За националните валути кои учествуваат во ЕРМ, биле утврдени соодветни паритети (основни или водечки курсеви) во однос на ЕКУ со што биле дефинирани и сите билатерални курсеви за размена меѓу овие валути. Заедно тие формирале мрежа на паритети. Пазарната вредност на валутите постојано се менувала како последица на промените во побарувачката и понудата.Како резултат на тоа се појавиле разлики меѓу централниот и реалниот курс. Но, стабилноста била регулирана со тоа што монетарните власти на менувачките пазари дозволувале пазарниот курс да флуктуира само до одредени граници. Во почетокот овие граници биле мали , но подоцна се зголемиле. Целта на ЕМС била двојна. Првата била стабилизација на девизните курсеви, а втората поефикасни пазари.

Формирање на ЕМУ

ЕМС имал многу слабости.Притоа има помал број на предности во однос на предностите кои ги нуди целосната монетарна унија. Комитетот под водство на претседателот на комисијата, разви нов план з работа (Делоров план 1989г.) Комитетот бил составен од членови од Комисијата, гувернери на националните банки и голем број независни експерти. Тој бил силно поддржан од деловната заедница која на потешкиот начин станала свесна за слабите страни на монетарниот хаос. Предлогот бил основа за преговори кој резултирал со склучување договор за создавање на ЕМУ во три фази.

Првата фаза која започна на 1 јули 1990 г. Вклучуваше Целосно слободно двизење на капиталот во рамките на

ЕУ(контролите при размена беа укинати) Зголемување на износот на средства наменети за отстранување на

нееднаквостите меѓу европските региони Економска конвергенција, меѓу мултилатерален надзор над

економските политики на сите земји членки.Втората фаза која започна на 1 јнуари 1994, предвидуваше

Основање на Европски монетарен институт(ЕМИ) во Франкфурт кој беше составен дел од гувернерите на централните банки на земјите на ЕУ. ЕМИ е предвесник на ЕЦБ

Независност на националнитецентрални банки и Правила за контролирање на националните буџетски дефицити.

Трета фаза беше раѓањето на еврото. На 1 јануари 1999 г. 11 земји членки го прифатија еврото како заедничка валута на Австрија, Белгија, Холандија Луксембург, Германија, Италија, Франција, Финска, Шпанија, Ирска и Португалија.Грција се приклучи една година покасно. Од тој момент Европската Централна Банка ја превзема одговорноста од ЕМИ и стана надлежна за монетарната политика во ЕУ која се дефинира и спроведува во евра. Така еврото станува званична валута во ЕУ. Но за да се прифати еврото треба да се исполнуваат одредени услови, дефинирани со Договорот од Мастрихт(1993).

26

Секоја земја членка за да влезе во третата фаза треба да исполнива пет услови, наречени конвергентни услови.

Стабилност на цените, стапката на инфлација не смее а ги надмине просечните стапки на инфлација на трите земји-членки со најниска инфлација за повеке од 1.5 %

Каматни стапки, долгорочните каматни стапки не смеат да варираат за повеке од 2% одпросечнитекаматни стапки на трите земји членки со најниски каматни стпки

Дефицит на буџетот, националниот дфицит на буџетот да биде под 3 %од БДП

Јавен долг, не смее да го надмине износот од 60% од БДПСтабилност на девизниот курс мора да остане во рамките на дозволената граница на флуктуирање за претходните две години

Институционални услови за одржување на ЕМУ

Креирањето и имплементирањето на монетарната политика во еврозоната е ексклузивно право на Европската Централна Банка (ЕЦБ). ЕЦБ еопределена од страна на националните централни банки на земјите од еврозоната.ЕЦБ е примарно одговорна за креирање на политиката а националните банки за имплементирање на политиката. Независноста на ЕЦБ е загарантирана на неколку начини, со одредби од договорот на ЕУ.Како прво, со долгорочниот мандат што им е обезбеден на нејзините членови на извршниот одбор и нејзините гувернери. Постои забрана да се влијае врз ЕЦБ од страна на националните влади и одлуки на националните банки. Исто така е забрането секакво финансирање на анционални влади или институции на ЕУ од страна на ЕЦБ. За нејзината политика ЕЦБ е одговорна пред Европскиот Парламент. Примарна цел на ЕЦБ е стабилност на цените. Без предрасуди за таа цел , ЕЦБ ке ги поддржува и целите на економската политика , како што се , постојан раст, висока вработеност и економска поврзаност меѓу земјите членки.Во спреведувањето на нејзината монетарна политика, ЕЦБ влијае врз монетарните агрегати и инфлацијата. На крајот, таа ќе го надгледува

27

варирањето на индикаторите, како што се промени во монетарната основа, цените и платите, девизниот курс на еврото и движењето на пазарот на средства.За извршување на нејзината монетарна политика , ЕУ избрала пазарно-ориентирани инструменти. Меѓу нив се барање на резерва во готовина и операции на отворен пазар.

Единствениот пазар

Многу од политиките на ЕУ на еден или друг начин се поврзани со развојот и одржувањето на еден ефективен единствен пазар. Значителни напори се вложени за создавање на хармонизирани стандарди - кои се создадени за да донесат економска корист преку создавање на поголеми и поефикасни пазари.Моќта на Единствениот пазар зафаќа и надвор од границите на ЕУ, зашто за да се продава во рамките на ЕУ, корисно е прилагодувањето на нејзините стандарди. Штом фабриките, земјоделците и трговците од некоја земја која не е членка на ЕУ се прилагодат кон стандардите на ЕУ, многу од трошоците за приклучување кон Унијата веќе се намалени. До оваа точка, хармонизирањето на домашното законодавство со цел станување на полноправна членка е релативно безболно и може да создаде поголемо богатство преку елиминирањето на царинските трошоци.Единствениот пазар има како интерни така и екстерни аспекти.

Интерни политики

Слободна трговија на стоки и услуги помеѓу државите членки (цел која е понатаму проширена врз трите од четирите држави членки на ЕФТА преку Европската економска област (ЕЕА).

Заедничко право за конкуренција што ги контролира активностите против конкурентноста на компаниите (преку законот против трустовите и контролата на спојувањето) и на државите членки (преку режимот на државна помош).

Шенгенски договор што овозможи отстранување на внатрешните гранични контроли и хармонизација на надворешните контроли помеѓу неговите држави членки. Тој ги исклучува Британија и Ирска, кои имаат дерогации, но ги вклучува Норвешка и Исланд, кои не се членки на ЕУ. Исто така, Швајцарија преку референдум во 2005 гласаше да стане дел од Шенгенската зона.

Слобода за граѓаните од нејзините држави членки да живеат и да работат каде било во ЕУ, ако можат да се издржуваат (исто така проширено врз членките на ЕЕА).

Слободно движење на капиталот помеѓу државите членки на ЕУ (и на ЕЕА). Хармонизација на владините регулативи, корпорациското право и

регистрирањето на заштитни марки.

28

Единствена валута, евро (без Британија и Данска, кои имаат дерогативи). Шведска, иако нема донесено посебна клаузула за истапување, не е членка на Механизмот за курсна размена 2, доброволно исклучувајќи се себеси од монетарната унија.

Голем број еколошки политики координирана преку ЕУ. Заедничка аграрна политика и Заедничка рибарска политика. Заеднички систем на индиректно оданочување, ДДВ, како и заеднички

царини на разни производи. Обезбедување парични средства за развојот на недоволно развиените

региони (структурни и кохезиски фондови).

Екстерни политики Заедничка тарифа на надворешните царини и заедничка позиција во

меѓународните трговски преговори. Обезбедување парични средства за програмите во земјите кандидати и во

останатите источно-европски земји, како и за помош во многу земји во развој, преку своите ФАРЕ и ТАЦИС програми.

Соработка и хармонизација во другитеобласти

Слобода за граѓаните на ЕУ да гласаат на локални избори и на изборите за Европскиот парламент во секоја држава членка.5

Соработка во кривичните работи, вклучувајќи размена на разузнавачки податоци (преку Европол и Шенгенскиот систем за информации), договор за заедничката дефиниција за кривичните прекршоци и процедурите за брза екстрадиција.

Заедничка надворешна политика како идна цел, иако за ова е потребно време за да биде остварено. Поделбите помеѓу државите членки (во Писмото на осуммината) и тогашните идни членки (во Писмото од Вилнус) за време на подготовките за инвазијата врз Ирак во 2003 посочува колку далеку оваа цел е од тоа да стане стварност.

Заедничка безбедносна политика како цел, вклучувајќи го создавањето на 60-илјадни Европски сили за брза реакција со цел зачувување на мирот, европски воен штаб и европски сателитски центар (за разузнавачки цели).

Заедничка политика за азил и имиграција. Заедничко финансирање на истражувањето и технолошкиот развој, преку

четири-годишни рамковни програми за истражување и технолошки развој.

5 „EUROPA > ЕУна дланка > Симболите на ЕУ > Обединети во разноликоста“. „Европа (мреж. портал)“. Европска Комисија. „„Обединети во разноликоста“ е мотото на Европската Унија. Мотото значи дека преку

ЕУ, Европејците се здружени во мир и напредок, и дека многуте различни култури, традиции и јазици на Европа се позитивно средство на континентот.“ http://europa.eu/abc/symbols/motto/index_en.htm Проверено на 20 јануари 2010

29

Економија

ЕУ има втора економија по големина во светот, по онаа на САД, со 12.329.110 БОП во 2005. Европската економија се очекува дека уште повеќе ќе расте во текот на следното десетлетие со приемот на нови земји - особено имајќи предвид дека новите држави членки обично се посиромашни од европскиот просек и оттука очекуваниот брз раст на БОП ќе помогне за да се постигне динамиката на обединетата Европа. Сепак, се проценува дека Еврозоната ќе расте околу 0.3%, додека другите индустриски земји, како САД, се проценува дека ќе растат со стапка од околу 3,2%.

Животниот стандард

Држави членки

Европска Унија

БОП (ППП)

милиони

инт. долар

12,329,110

БОП (ППП)

милиони

инт. долар

26,900

(номинален)

по жител

инт. Долари

29,203

Луксембург 30,674 66,821 73,147

Ирска164,190

40,003 48,753

Данска 187,721 34,718 46,691

Австрија 267,053 32,802 37,688

Белгија 324,299 31,159 35,068

Бугарија 71,381 10,003 3,686

Финска 161,099 30,818 36,522

Холандија 498,703 30,574 38,180

Британија 1,825,837 30,227 36,429

Германија 2,498,471 30,150 33,785

Шведска 267,427 29,537 39,101

Италија 1,694,706 29,218 29,635

30

Франција 1,811,561 29,019 33,785

Шпанија 1,026,340 24,803 27,175

Словенија 43,260 21,695 18,527

Грција 236,311 21,529 20,006

Кипар 16,745 20,669 20,866

Малта 7,909 20,015 13,742

Чешка 198,976 19,488 11,929

Португалија 203,947 19,388 16,525

Унгарија 162,298 16,627 11,059

Естонија 22,239 16,461 9,424

Словачка 87,129 16,110 8,549

Литванија 30,227 13,059 6,739

Полска 512,890 13,440 7,487

Романија 183,162 8,258 3,603

Македонија и Европската Унија

Членството во Европската Унија е стратешки интерес на Република Македонија од нејзиното осамостојување. Oд воспоставувањето на дипломатските односи со ЕУ во декември 1995, Република Македонија се легитимираше како партнер од доверба и вистински сојузник на Европската унија, при тоа не прескокнувајќи ниту една институционална етапа во приближувањето кон Унијата: од склучување на Спогодбата за соработка, преку Спогодбата за стабилизација и асоцијација, до стекнувањето на кандидатскиот статус.Во декември 2005 година, со стекнувањето на статусот земја-кандидат за членство во ЕУ, Република Македонија влезе во клучна фаза од процесот на европската интеграција. Одлуката на Европскиот совет за доделување на кандидатскиот стаус

31

беше политичко признание за напредокот кој го постигна Република Македонија во остварувањето на реформските процеси и во градењето на отворено, демократско општество.Целта на Република Македонија на среден рок е целосно да ги исполни европските стандарди за функционална демократија и просперитетна пазарна економија, оспособена да ги преземе обврските од членството во ЕУ. Агендата за пристапување на државата во ЕУ е рефлектирана во Националната програма за усвојување на правото на ЕУ (законодавни измени и мерки за институционално зајакнување на краток и среден рок), Претпристапната економска програма (мерки за исполнување на копенхашките економски критериуми) и Националниот план за развој (инвестициони приоритети за остварување на развојните цели на државата).Главните краткорочни цели на Владата на Република Македонија во односите со Европската Унија се отпочнување на пристапните преговори и либерализација на визниот режим на ЕУ кон граѓаните на Република Македонија.6

Хронологија на односите меѓу Република Македонија и Европската Унија

Октомври 1992Република Македонија назначи свој дипломатски претставник во Брфисел

Ноември 1992Отварање Канцеларија на Фаре во Скопје

Декември 1995Воспоставување дипломатски односи помеѓ РМ и ЕУ ( ова не беше можно да се постигне се до потпишувањето на Времената спогодба со Република Грција Септември 1995 )

Февруари 1996Подигнување на Мисијата на Република Македонија во Брисел на амбасадорско ниво.

Март 1996Вклучување на Република Македонија во Програмата ФАРЕ.

Ноември 1996Прва средба на Делегацијата на Собранието на Република Македонија со Делегацијата на Европскиот Парламент за соработка со Југоисточна Европа.

Април 1997Потпишување на Спогодба за соработка и Спогодба за транспорт во Луксембург

Ноември 1997Стапување во сила на Спогодбата за транспорт

Јануари 1998

6 МИНИСТЕРСТВО ЗА НАДВОРЕШНИ РАБОТИ НА РМ (документи и информации од јавен карактер)

32

Стапување во сила на Спогодбата за соработка и основање на Советот за соработка

Февруари 1998Прв состанок на Политичкиот дијалог РМ-ЕУ

Март 1998Прв состанок на Советот за соработка

Март 1998Назначување на првиот Постојан претставник на Европската комисија во Република Македонија

Јануари 2000Обновена и дополнета Спогодбата за трговија со текстилни производи.

Март 2000Отварање на Делаегација на ЕК во Република Македонија

Јуни 2000На Самитот на ЕУ ВО Феира беше понудена перспектива за членство

Ноември 2000на маргините на Самитот Европската Унија-Западен Балкан во Загреб парафирана Спогодбата за стабилизација и асоцијација

Декември 2000Вклучување на Македонија во програмата CARDS за 2002-2006 год.

Април 2001Потпишана Спогодбата за стабилизација и асоцијација и Времената спогодба за трговија и трговски прашања, во Луксембург

Јуни 2001Стапување во сила на Времената спогодба за трговија и трговски прашање

јануари 2002 Потпишан Протоколот за вино и алкохолни пијалоци кон ССА

март 2003 Отпочнување на Воената мисија на ЕУ “Конкордија“ во Република Македонија

јуни 2003 Самит ЕУ – Западен Балкан, Солун

декември 2003 Завршување на воената мисија “Конкордија“ и отпочнување на полициската мисија “Проксима“

февруари 2004Донесување Декларација на Собранието на Република Македонија за поднесување барање за членство во Европската унија

март 2004  Поднесување на барањето за членство во ЕУ

април 2004 Стапување во сила на Спогодбата за стабилизација и асоцијација, прва од редот на земјите од Процесот за стабилизација и асоцијација

 јуни 2004 Прв состанок на Комитетот за стабилизација и асоцијација

септември 2004 

33

Прв состанок на Советот за стабилизација и асоцијација октомври 2004 

Претседателот на Европската комисија Романо Проди го предаде во Скопје Прашалникот на Европската комисија во врска со барањето на Република Македонија за членство во ЕУ

февруари 2005 Предавање на Одговорите на Прашалникот на Европската комисија

јуни 2005 Втор состанок на Комитетот за стабилизација и асоцијација

 јули 2005 Втор состанок на Советот за стабилизација и асоцијација

август 2005  Стапи на сила Протоколот кон Спогодбата за стабилизација и асоцијација во однос на пристапувањето на 10 нови членки во ЕУ

август 2005  Стапи на сила Спогодбата за безбедносните процедури за размена на класифицирани информации меѓу РМ и ЕУ

 ноември 2005 Европската комисија усвои Мислење во врска со барањето на Република Македонија за членство во Европската Унија со препорака за доделување статус на земја-кандидат за членство во ЕУ

 декември 2005  Европскиот совет одлучи на Република Македонија да и додели статус на земја-кандидат за членство во Европската Унија

декември 2005  Завршување на полициската мисија "Проксима"

март 2006  Форум Европска Унија-Западен Балкан на ниво на министри за надворешни работи во организација на Австриското претседателство со Европската Унија, Салцбург

 јуни 2006  Потпишување на Хоризонталната спогодба меѓу РМ и Европската заедница за некои аспекти на воздухопловните услуги, Луксембург

 септември 2006  Трет состанок на Комитетот за стабилизација и асоцијација, Скопје

 ноември 2006 Објавен Редовниот извештај на Европската комисија за напредокот на Република Македонија во 2006 г.

декември 2006 Трет состанок на Советот за стабилизација и асоцијација, Брисел

февруари 2007 Политички форум Европска Унија-Западен Балкан на ниво на министри за надворешни работи, Брисел

април 2007 Парафирање на Спогодбата за олеснување на визниот режим и на Спогодбата за реадмисија во Брисел

мај 2007 

34

Завршени преговорите за измена на Спогодбата за стабилизација и асоцијација во однос на пристапувањето на Бугарија и Романија во Европската Унија

 14-15 јуни 2007 Четврти состанок на Комитетот за стабилизација и асоцијација, Брисел

 24 јули 2007 Четврти состанок на Советот за стабилизација и асоцијација, Брисел

 19 септември 2007          Потпишани Спогодбата за олеснување на визниот режим и Спогодбата за реадмисија со ЕУ

6 ноември 2007               Објавен Редовниот извештај за напредокот на Република Македонија во 2007, Стратегијата за проширување во 2008 и нацртот на Пристапното партнерство

 27 ноември 2007Собранието усвои Резолуција за приоритетите за пристапување на Македонија во ЕУ и за отворање преговори за членство во ЕУ

 27-28 ноември 2007Одржан Четвртиот состанок на Мешовитиот парламентарен комитет Република Македонија – Европски Парламент, Брисел

 13 декември 2007Во Лисабон се потпишани Реформскиот договор и Договорот за   функционирање на ЕУ

 25 декември 2007Собранието на Република Македонија основа Национален совет за евроинтеграции

 1 јануари  2008Стапија на сила Спогодбата за визно олеснување и Спогодбата за реадмисијата со ЕУ

20 февруари  2008Отворен Дијалогот за либерализација на визниот режим со Европската комисија, Скопје

 5 март 2008Објавена Информацијата на ЕК “Западен Балкан: зајакнување на   европската перспектива“

23 април 2008Усвоена Резолуција на Европскиот Парламент за напредокот на Република Македонија во 2007

28-29 март 2008Неформален состанок на Министрите за надворешни работи на земјите-членки на ЕУ и земјите од З.Балкан

18-19 септември 2008Петти состанок на Комитетот за стабилизација и асоцијација,    Скопје

 5 ноември 2008Објавен Редовниот извештаj на Европската комисија за напредокот на Република Македонија во 2008

 ноември 2008Владата на Република Македонија усвои Скица за реализација на препораките содржани во Извештајот на Европската комисија

35

28 ноември 2008Европската комисија подготви "Иницијална оценка за имплементација на Патоказот за визна либерализација на Република Македонија"

 8 декември 2008Во Брисел се одржа Петтиот состанок на Советот за стабилизација и асоцијација

15 декември 2008Собранието на Република Македонија усвои Резолуција за приоритетите во 2009 година во процесот на пристапување на Република Македонија кон Европската унија

 10-11 март 2009Во официјална посета на Република Македонија, престојуваше Премиерот на Чешката Република, Мирек Тополанек, во својство на Претседател на Европскиот совет

12 март 2009Европскиот парламент во Стразбур, со 478 гласови "за", 92 "против" и 42 "воздржани", усвои Резолуција за напредокот на Република Македонија во 2008 година, врз основа на Извештајот на европратеникот Ерик Мејер

 28 март 2009Неформален состанок на министрите за надворешни работи на земјите-членки на ЕУ и земјите од Западен Балкан, Хлубока, Чешка Република

18 мај 2009Европската Комисија подготви „Финална оценка за имплементација на Патоказот за визна либерализација на Република Македонија“

4-7 јуни 2009 Избран нов пратенички состав на Европскиот Парламент за периодот 2009-2014 година и брои 736 члена

18-19 јуни 2000Во Брисел се одржа Шестиот состанок на Комитетот за стабилизација и асоцијација

14  јули 2009Европратеникот Јержи Бузек од Полска избран за претседател на Европски Парламент, на конститутивната седница во Стразбур

15 јули 2009Европската комисија го усвои Предлогот на Советот на ЕУ за измена на Регулативата 539/2001 за префрлување на Република Македонија на „позитивната“ Шенген листа 

27 јули 2009Во Брисел се одржа Шестиот состанок на Советот за стабилизација и асоцијација 

4-5 септември 2009Неформален состанок на министрите за надворешни работи на земјите-членки на ЕУ и земјите од Западен Балкан, Стокхолм, Шведска

29 септември 2009Европратеникот Зоран Талер од Словенија е именуван за нов известител на Европскиот Парламент за Република Македонија 

36

14 октомври 2009Објавен Редовниот извештај на Европската комисија за напредокот на Република Македонија во 2009 година во кој Комисијата му препорача на Советот усвојување одлука за почеток на преговорите

3 ноември 2009Владата на Република Македонија усвои Акциски план за активности со рок на исполнување до декември 2009 година, согласно препораките од Извештајот на Европската комисија за напредокот на Република Македонија

16 - 17 ноември 2009Министерски форум Европска Унија – Западен Балкан за правда и внатрешни работи, Брисел

27 ноември 2009Објавен новиот состав на членовите на Европската комисија, чиј претседател останува Жозе Мануел Баросо

30 ноември 2009 Советот на ЕУ донесе финална Одлука за укинување на визниот режим на Европската унија кон Република Македонија, со стапување на сила од 19 декември 2009 година

1 декември 2009Стапи на сила Лисабонскиот Договор

7 и 8 декември 2009Состанок на Советот за општи работи на ЕУ, на кој беше усвоен заклучок прашањето за почеток на пристапни преговори со Република Македонија повторно да се разгледува за време на Шпанското претседателство со ЕУ

29 декември 2009Владата на Република Македонија ја усвои Националната програма за усвојување на правото на ЕУ за 2010

20-22 јануари 2010 Одржан Неформален состанок на министрите за правда и внатрешни работи, Толедо, Шпанија

5-6 март 2010Одржан нефрмален состанок на министрите за надворешни работи на ЕУ (Гимних формат)

Спогодба за стабилизација и асоцијација

Република Македонија беше прва од земјите од регионот која склучи Спогодба за стабилизација и асоцијација со Европската унија (ССА).  Спогодбата, која беше потпишана во април 2001 и стапи на сила во април 2004 година, претставува основна правна рамка за билатералната соработка се до зачленувањето во ЕУ. Со неа се унапредија институционалните механизми за одржување на редовен дијалог со Унијата. Совет за стабилизација и асоцијација e највисокото институционално тело кое заседава еднаш годишно на ниво на министри за надворешни работи. Комитетот за стабилизација и асоцијација е оперативно тело кое го следи

37

исполнувањето на обврските кои произлегуваат од ССА, во чии рамки се формирани 7 поткомитети: Поткомитет за правда, слобода и безбедност; Поткомитет за иновации, информатичко општество и социјална политика; Поткомитет за транспорт, животна средина, енергетика и регионален развој;  Поткомитет за внатрешен пазар и конкуренција; Поткомитет за економски и финансиски работи и статистика; Поткомитет за земјоделство и рибарство и Поткомитет за трговија, индустрија, царина и даноци.Парламентарната соработка во контекст на ССА се одвива во рамките на Заедничкиот парламентарен комитет.

Учеството на Република Македонија во заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ

Република Македонија учествува во Заедничката надворешна и безбедносна политика на Европската унија врз основа на својата политичка определба да ги сподели целите и приоритетите на оваа значајна заедничка политика на земјите-членки на Европската унија и пред формалното членство во Унијата. Република Македонија, споделувајќи идентични вредности на надворешно - политички план со Европската унија, на овој начин сака да даде свој придонес во промоцијата на мирот и стабилноста на глобален план и, колку што е тоа можно, и во изградба на мирот и пост - конфликтна стабилизација преку учеството во Европската безбедносна и одбранбена политика.Учеството на Република Македонија во Заедничката надворешна и безбедносна политика на Европската унија е повеќеслојно.Политичкиот дијалог во овој домен е формализиран преку состаноците на Советот за стабилизација и асоцијација РМ-ЕУ на којшто редовно се дискутираат прашања од доменот на ЗНБП и се утврдуваат заеднички позиции во однос на актуелни прашања од меѓународната политика. Политичкиот дијалог се одвива и преку Комитетот за стабилизација и асоцијација, Мешовитиот парламентарен комитет, политичкиот форум ЕУ-З.Балкан, учеството на неформалните состаноци на министрите за надворешни работи на ЕУ, како и преку консултациите помеѓу ЕУ и земјите - кандидати во однос на мултилатерални прашања.Значаен аспект на соработката во доменот на ЗНБП е придружувањето на Република Македонија кон заедничките декларации, изјави и позиции на Европската унија. Како што е познато, Советот на Европската Унија, во октомври 2003 година, врз основа на заклучоците на Самитот во Солун, усвои посебен документ за имплементација на одредбите на политичкиот дијалог и соработката меѓу ЕУ и земјите од Процесот за стабилизација и асоцијација (ПСА) во областа на Заедничката надворешна и безбедносна политика (ЗНБП). Врз основа на овој документ ЕУ ги поканува земјите од ПСА да се придружуваат кон декларациите/изјавите и заедничките позиции во врска со актуелни прашања од

38

меѓународните односи. Покрај земјите од ПСА, на покана на Европската унија, кон декларациите се придружуваат и земјите од ЕФТА - Лихтенштајн, Исланд и Норвешка, членки на Европскиот економски простор,  а во одредени случаи и други земји.Република Македонија во изминатиот период, на покана на Европската унија, редовно се придружуваше кон декларациите, изјавите, заедничките позиции и обраќања на ЕУ, објавени од страна на Претседателството во Советот на ЕУ или во рамките на меѓународните организации во кои Република Македонија е членка. Со прифаќањето на документите, Р. Македонија во пракса се асоцира со ставовите на ЕУ за голем број актуелни меѓународни прашања. Во одреден број на случаи, со прифаќањето на документите, во доменот на меѓународните рестриктивни мерки, произлегуваат обврски за преземање конкретни мерки за нивна имплементација од страна на надлежните институции на Република Македонија.Република Македонија, споделувајќи идентични цели, во 2004 година отпочна процес на придружување кон важни инструменти на Заедничката надворешна и безбедносна политика. Во оваа смисла, во ноември 2004 унилатерално се придружи кон принципите и критериумите на Кодексот на ЕУ за однесување при извоз на оружје. Врз основа на овој документ, Република Македонија доставува редовни годишни извештаи до Советот на ЕУ за извозот на оружје и воена технологија, кои потоа стануваат интегрален дел на годишните извештаи на ЕУ во поглед на имплементацијата на Кодексот. Во мај 2005 Владата на Република Македонија се придружи и кон Заедничката позиција за контрола на посредувањето во трговијата со оружје, а во јуни истата година и кон Програмата на ЕУ за превенција и борба против нелегалната трговија со конвенционално оружје. Со придружувањето кон овие инструменти, Владата пристапи и кон адаптирање на релевантната национална регулатива, со цел истата да ги отслика преземенитеобврски.      Република Македонија посветува особено внимание на зајакнувањето наадминистративните капацитети, со цел успешно да одговори на обврските кои произлегуваат од учеството во ЗНБП. Во Министерството за надворешни работи функционираат одделенијата за Заедничка надворешна и безбедносна политика и за Контрола на оружјето, како важни организациони компоненти на ЗНБП.Во заклучок, учеството на Република Македонија во ЗНБП е важен инструмент за интензивирањето на политичкиот дијалог со ЕУ и еден од елементите при оценката на Европската комисија за исполнувањето на критериумите за членство во ЕУ. Воедно, придонесува за натамошно зајакнување на партнерските односи со ЕУ, што е особено значајно во процесот на европската интеграција.

Либерализација на визниот режим на ЕУ кон РМ

На 1 јануари 2008 година стапија на сила Спогодбата за олеснување на визниот режим и Спогодбата за реадмисија меѓу Република Македонија и Европската унија. За спроведување на ове две спогодби формирани беа тимови на Заедничките комитети за визно олеснување (со кој копретседаваше МНР) и за реадмисија (со кој копретседаваше МВР) на Република Македонија (РМ)и Европската комисија (ЕК). Спогодбата за визно олеснување имаше за цел визни олеснувања за одреден број категории на граѓани. Визното олеснување претставуваше преодна фаза кон

39

воспоставување на безвизен режим за граѓаните на Македонија. Спогодбата за реадмисија се спроведува на најдобар можен начин, и за 2008 и 2009 година до ГД-правда, слобода и безбедност на ЕК, не се пристигнати жалби во однос на Република Македонија.Дијалогот за либерализација на визниот режим меѓу РМ и ЕК официјално беше отворен на 20 февруари 2008, за време на посетата на тогашниот ППЕК Фратини на Македонија. Оттогаш беа одржани повеќе состаноци помеѓу преговарачките тимови на РМ и ЕК. Дијалогот се водеше врз основа на Патоказ (Roadmap) за техничките барања што требаше да се исполнат за укинување на визниот режим на ЕУ кон Македонија. Патоказот се состоеше од четири блокови и тоа Блок 1-безбедност на документи; Блок 2-гранично управување, азил и миграција; Блок 3-јавен ред и безбедност и Блок 4-надворешни односи и основни права. Патоказот беше усвоен од страна на ЕК и предаден на МНР А.Милошоски на церемонија на 8 мај 2008 г. во Брисел.На 28 ноември 2008 година, ЕК објави иницијален Извештај/оценка за исполнување на барањата од Патоказот, при што констатираше дека Македонија постигна значителен напредок во сите 4 блока и е најнапредната од сите земји опфатени со процесот. За верификација на постигнувањата на Македонија во релевантните области за визната либерализација, ЕК спроведе оценски мисии во РМ, со учество на експерти од земјите-членки на ЕУ. Оценската мисија за блоковите 1 и 3 од Патоказот се спроведе во периодот од 19-23 јануари 2009, за блокот 2 во периодот од 16-20 февруари 2009. На 28-29 јануари 2009 се одржа Регионален семинар за заштитата на личните податоци во рамките на дијалогот за визната либерализација, со учество на претставници/експерти од ЕК, земјите членки на ЕУ и сите земји од З. Балкан. На 9 март 2009 во Брисел се одржа билатерален состанок (Македонија-ЕУ) на експертско ниво за Блокот 4. Експертските мисии и состаноци ги потврдија иницијалните оценки на ЕК и не беше идентификуван некој посебен проблем или недостаток во исполнувањето на критериумите од Патоказот. На 18 мај 2009 година, ЕК го проследи ажурираниот Извештај за исполнување на условите од Патоказот за визна либерализација на РМ до земјите членки. Во Извештајот беше констатирано дека РМ ги исполнува условите од Патоказот. На 11 јуни 2009 година, во Брисел во рамките на дијалогот за визна либерализација се одржа состанок на високо ниво меѓу ЕК и РМ, на кој беше констатирано дека РМ го исполни Патоказот за визна либерализација и успешно го заврши дијалогот за визна либерализација. Советот на ЕУ на 15 јуни 2009 година даде политичка поддршка за опточнување на правната процедура за укинување на визниот режим за земјите опфатени со процесoт. Советот ја охрабри ЕК да поднесе легислативен предлог за измена на Регулативата 539/2001 во најскоро можно време, со цел да се постигне безвизен режим до крајот на 2009, со оние земји кои целосно ги исполниле бараните услови. На 15 јули 2009 година, Европската комисија го усвои предлогот за укинување на визите за граѓаните на Македонија, Србија и Црна Гора од 1 јануари 2010 година. Усвојувањето на предлогот на прес-конференција во Брисел го соопштија заменик-претседателот на ЕК и комесар за правда, слобода и безбедност Жак Баро и комесарот за проширување на ЕУ Оли Рен. Баро посочи дека одлуката да се препорача за Македонија симнување на шенгенската бариера е резултат на исполнувањата на

40

условите поставени во патоказот во рамки на процесот за визна либерализација којшто беше презентиран во првата половина на 2008 година, а со кој се бараше воведување биометриски пасоши, добро управување со границите и глобалните миграции, резултати во борбата против организираниот криминал, корупцијата и трговијата со луѓе и почитување на човековите права. Нагласено беше дека Македонија, согласно оценките од експертите на Европската комисија, постигнала најдобри резултати во исполнување на критериумите. Во рамките на правната процедура, на 12 ноември 2009 година, Европскиот Парламент ја усвои резолуцијата за укинување на визите за граѓаните на Македонија, Црна Гора и на Србија, и со големо мнозинство ја поддржа визната либерализација. Согласно резолуцијата, предложено беше визната либерализација да стапи на сила порано од предвиденото, односно на 19 декември 2009 година. На 30 ноември 2009 година, за време на Шведското претседателство со ЕУ, Министерскиот совет за правда и внатрешни работи донесе Одлука за либерализација на визниот режим на Европската унија за граѓаните на Република Македонија, преку измена на Регулативата 539/2001. Од 19 декември 2009 година, безвизните патувања ширум Европа станаа реалност за граѓаните на Република Македонија. Согласно одлуката, граѓаните на Република Македонија кои поседуваат биометриска патна исправа можат да патуваат без виза за краток престој во земјите од шенгенската зона. Престој не треба да биде подолг од вкупно 90 денови, во период од 180 денови, сметано од денот на првиот влез. Покрај биометриска патна исправа, за граѓаните на Република Македонија постојат и други услови за влез што важат и за сите државјани на трети земји што патуваат во шенгенската зона. Искуството од досегашната имплементација покажува дека визната либерализација беспрекорно се спроведува во пракса. Во најголемиот број случаи, на надворешните граници на ЕУ на македонските граѓани им се побарани само биометриска патна исправа и патничко осигурување. Според евиденцијата на Министерството за внатрешни работи, од 19 декември 2009 до 15 јануари 2010 година, околу 200.000 македонски граѓани ги преминале надворешните граници на ЕУ, при што само на 77 граѓани не им е дозволен влез во ЕУ, од кои 50% се вратени поради тоа што не поседувале патничко осигирување, а останатите 50% и претходно имале забрана за влез во ЕУ.Од 19 декември 2009 година, државјаните на Република Македонија што поседуваат биометриска патна исправа ќе можат да патуваат без виза за краток престој во земјите од шенгенската зона. Под краток престој се подразбира престој во шенгенската зона не подолг од вкупно 90 денови, во период од 180 денови сметано денот за првиот влез* * *За престој во шенгенската зона подолг од 90 дена, поради вработување, студирање или поради подолг приватен престој, потребно е државјаните на Република Македонија да аплицираат за долгорочна виза или за дозвола за престој, во најблиската амбасада или конзуларно претставништво на земјата во која патуваат.* * *Државјаните на Република Македонија без виза за краток престој ќе можат да патуваат во: - 25 земји членки на Европската унија: Австрија, Белгија, Бугарија,   Германија, Грција, Данска, Естонија, Италија, Кипар, Литванија, Летонија, Луксембург,

41

Малта, Полска, Португалија, Романија, Словенија, Словачка, Унгарија, Финска, Франција, Холандија, Чешката Република, Шведска, Шпанија.- 3 земји што не се членки на Унијата, а се дел од шенгенската зона: Исланд, Норвешка и Швајцарија.Во однос на Грција, на граничните премини ќе се применува посебна процедура. Грчките гранични службеници нема да ставаат печати за влез и за излез во пасошите на патниците од Република Македонија, туку на посебен лист што ќе му се издава на патникот на граничните премини. Посебните листови ќе можат да се подигнуваат и во Канцеларијата за врски на Република Грција во Скопје и во Конзулатот во Битола.

Заклучок

Идејата, водилка за настанокот на денешната Европска унија е концептот на заедничкото живеење на еден континент, кој би ги надживеал националните антагонизми. Нaчелата кои ги повруваат државите соединети во ЕУ се засноваат на мир, единство, слобода, демократија, почитување на човековите права и основните слободи, како и почитување на националниот идентитет на државите членки на ЕУ.

За членство во Унијата тежнеат сите држави кои не се вклучени сеуште во процесот на интеграција. Меѓу нив, спаѓа и нашата држава Република Македонија, која има добиено статус на држава кандидатка, но сеуште нема отпочнато преговори за членство.

Една од основните политики кои ги води Унијата е Економската и монетарната политика. По долгите колебања од страна на државите членки за воведувањето на единствена монетарна политика, Европската Унија со воведувањето на еврото, како единствена валута, на 01.01 1999, успеа да навлезе во една нова фаза на меѓусебна доверба и зацврстување на економската стабилност со што го достигна врвот на дотогашните интеграциски процеси.

42

Користена литература

- http://mk.wikipedia.org – категорија: историја на Европската Унија

- http://mk.wikipedia.org - категорија: Европска Унија, Политички системи,

Меѓународни инститции

- Политика за проширувањето на европската унија – Оли Рен (член на Европската -

Комисија за проширување)

- mnr.gov.mk/ односи меѓу Република Македонија и ЕУ

43