përmbajtja - ministria e financave · pdf filebazat e menaxhimit financiar dhe kontrolli,...
TRANSCRIPT
Përmbajtja
1. Menaxhimi financiar dhe kontrolli, bazat për standardet, konceptet, parimet e COSO-s .............................................................................................................. 11
1.1 Menaxhimifinanciarikontrollit............................................................111.2 Komponentëtekontrollittëbrendshëm/KornizaCOSO.....................181.3 Kontrolliibrendshëmifinancavepublike.............................................22
2.Sistemi i buxhetit në Kosovë, përfshirë kontabilitetin e buxhetit ................. 232.1 Paratëpublike........................................................................................232.2 InstitucionetpërMenaxhimineFinancavePublike...............................242.3 Mbledhjadheruajtjaeparavepublike...................................................292.4 PërgatitjaeKornizësafatmesmetëshpenzimeve..................................302.5 Fondetealokuara,fondetezotuaradheshpenzimet..............................352.6 Raportimi,kontabilitetidheauditimi.....................................................362.7 Auditimiijashtëm.................................................................................392.8 Komunat................................................................................................412.9 FinancimiiAgjencivetëPavaruradheGjykatave.................................44
3.Prokurimi publik ............................................................................................. 453.1 Planifikimiiprokurimit.........................................................................473.2 Përcaktimiinevojaveqëduhetpërmbushur..........................................483.3 Llojetekontratavedherregullatetyre..................................................493.4 Procedurateprokurimit.........................................................................50
4. Sistemi i listës së pagave (payroll) .................................................................. 744.1 Pagaenëpunësvecivildheklasifikimiityre.........................................744.2 Përgjegjësiapërklasifikiminepozitave.................................................764.3 Proceduratpërkalkuliminelistëssëpagavedheurdhërpagesave........784.4 Proceduratpërfutjenetëdhënavenësistem.........................................78
5. Sistemet e TI-së, SIMFK, BDMS, PIP, E- pasuria ....................................... 795.1 SistemiInformativpërMenaxhimineFinancavetëKosovës................795.2 SistemiiZhvillimitdheMenaxhimittëBuxhetitSZHMB(BDMS).....855.3 ProgramiiInvestimevePublike(PIP)...................................................895.4SistemiimenaxhimittëpasurisënëkuadërtëE-qeverisjes...................90
6. Burimi informativ për vlerësimin e sistemit të MFK-së .............................. 966.1 Monitorimi.............................................................................................966.2 Vetëvlerësimi.........................................................................................966.3 Auditimiibrendshëm............................................................................97
7. Ushtrime .......................................................................................................... 998. Literatura ....................................................................................................... 111
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
9
Hyrje
Qëllimi i këtijmoduli ështëqë t’jundihmojëpër t’upërgatiturpërproviminnëBazateMenaxhimitFinanciardheKontrolli,iciliështëpjesëepërgatitjessuajpërtëmarrëcertifikatënpërushtriminedetyrëssëauditorittëbrendshëmnësubjekteteSektoritPubliknëKosovë.
Në modulin e Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli shtjellohet thelbi isistemittëmenaxhimitfinanciarekontrollit.Dotështjellojmëdykoncepteshumëtë rëndësishme të sistemit të kontrollit të brendshëm: menaxhimin financiar ekontrollindheharmoniziminetyre.Edhepsedotëflasimndarazipërsecilënngakëto,nëpraktikësecilakandikimteknjëratjetra.Tëgjithëauditorëvenëmënyrëtëvazhdueshmeukërkohetqëtëkuptojnësisteminekontrollittëbrendshëm.
NëModuletemëparshmekemidiskutuarpërauditiminebrendshëmdherolinetijdhekemi thënëseauditorëtebrendshëmduhet të japin raport tëpavarurpërmenaxhmentin apo aksionarët / palët e interesit mbi funksionimin e sistemit tëkontrollittëbrendshëm.
Objektivat e të mësuarit
Nëkohënkurtakenipërfunduarkëtënjësitëstudimit,dotëjeninëgjendjetë:
• Kuptonimenaxhiminfinanciardhekontrollinebrendshëm.
• PërshkruanillojetendryshmetëkontrollittëbrendshëmdherëndësinëetyrenëkuptimtëKornizëssëIntegruartëCOSO-së.
• Diskutoni lidhshmërinë e kontrolleve brenda kontekstit të ushtrimit tëKontrollittëBrendshëmFinanciarPublik(KBFP),përfshirëkontrolletexante(para)dheexpost(pas).
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
11
1. Menaxhimi financiar i kontrollit, bazat për standardet, konceptet, parimet e COSO-s
1.1 Menaxhimi financiar i kontrollit Menaxhimifinanciardhekontrollipërfshindykoncepte:
(i) menaxhiminfinanciardhe
(ii) kontrollet.
MFKështënjëprocesgjithëpërfshirësiciliështëiintegruarnëaktivitetetesecilitsubjekt tësektoritpublik,dhekryhetngamenaxhmentidhepersoneli.MFKnukkufizohetvetëmnëfunksione tëspecializuara tëkontabilitetitapofinancave.KyprocesiMFK‐sëkapërqëllimtësigurojë,brendakufijvetëarsyeshëm,seobjektivate organizatës janë arritur duke vepruar në përputhjeme ligjet, aktet nënligjore,rregulloret e brendshme dhe kontratat, siguruar informacione të besueshme,gjithëpërfshirëse dhe në kohë të duhur lidhur me performancën financiare dheoperative, kryer veprime nëmënyrë efektive, efikase dhe ekonomike dhe dukeruajturpasuritë(përfshirëedheinformacionet).
Menaxhimifinanciar dhe kontrolli, kanë të bëjëme forcimin e performancës sëorganizatësqëtë:
• Marrvendimemëtëmira(vendim-marrjemëemirë);
• Japshërbimemëtëmira;dhe
• Vlerëmëtëmirëpërparatëedhëna.
Për tëarriturkëtë,MFKsynonqëmenaxhmenti të jetëpërgjegjës, jovetëmpërmarrjen e vendimeve financiare por edhe për të siguruar që këto vendime janëadekuatedhenëinteresinmëtëmirëtëpublikut.Kjodotëthotë,tësigurohetseparatëpublikeshfrytëzohenmirëdheshfrytëzimi i tyreshtrihetsamëshumëqëështëemundur,nëpërmespërdorimitefikas,efektivdheekonomiktëburimeve,sipersoneli,asetetdhebuxhetet.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
12
MFKpërfshinëplanifikiminepunësdheatëfinanciar,kontabilitetin,raportiminedisakontrolleveparaprake(ex-ante)dhendërtohetmbipremisatellogaridhënies,përmessëcilës,individëtpranojnëpërgjegjësinëpërveprimetetyre.
Kornizaellogaridhënies
Llogaridhëniapërfshinëdetyrënpërtëqenëtëhapur,përgjegjësndajvendimevedhetëdemonstrohenkontrolletenevojshmefinanciaredhepajtueshmëriarregullative.Është një marrëdhënie që bazohet në obligimet për të marrë përgjegjësi përperformancënsaipërketpritjevetëdakorduara.
Korniza e llogaridhënies, i jep organizatave infrastrukturën për të integruarllogaridhëniennëpraktikënepërditshmedhebazohetnëpesëparimetnëvijim:
1. Roli dhe përgjegjësitë e qarta.Ështëidentifikuarsecilipjesëmarrësnëzinxhirinellogaridhëniesdheroleteraportevereciproke,janëtëdefinuaraqartëdhetëkuptuara.Pjesëmarrësitmundtëkryejnëfunksionetetyretëllogaridhëniesnëmënyrëefektive,vetëmnëseedinësekujtijapinllogaridhepërçka.Gjithashtu,atamundtëkërkojnëllogaringatëtjerët,vetëmnëseedinësekushduhett’jujapllogaridhepërçka.Megjithatë,derisapërgjegjësitëmundtëdelegohen,secilipjesëmarrësvazhdontëjepllogaripërperformancënenjerëzvetëcilëveai/ajojukadeleguarpërgjegjësitë.
2. Pritjet e qarta nga performanca.Përsecilinpjesëmarrësjanëspecifikuarobjektivatdheatopërbëjnëbazëneasajseçfarëduhettëbëhet.Objektivatqë do të ndiqen, pritjet e performancës dhe kufizimet që duhet tërespektohen,duhettëjenëtëqarta,tëkuptueshmedhetëjenëaprovuar.Përkëtëduhettëketënjëdakordimseçkapritetsecilapalëtëkontribuojnë rezultatinpërfundimtar,përfshirëburimetenevojshmepër tëarriturderiterezultatetedëshiruara.
3. Drejtpeshimi i pritjeve dhe kapaciteteve. Pritjet nga performancaduhet të jenë të lidhura qartë dhe në përputhjemekapacitetin e secilitpjesëmarrëspërtëofruaratë.Kapacitetipërfshinë:
• Autoritetin:ështëesencialeqëautoritetiideleguartëjetëibarabartëmepërgjegjësitëqëjepen;
• Burimet:ataqëjanëpërgjegjëspërarritjeneobjektivaveerealizojnëkëtënëmënyrënmeefikasedheefektive,kurnëdispozicionkanëburimetenevojshmefinanciare,fizikedhenjerëzore;
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
13
• Shkathtësitë:përtëarriturobjektivatspecifike,secilipjesëmarrësduhettëketëaftësipërkëtëpunë
4. Raportimi i besueshëm.Përtëdemonstruarperformancënearriturdheatëqëështëmësuar,duhettëraportoheninformatatebesueshmedhemekohë.Këtupërfshihetmatjaeperformancësaktualekrahasobjektivavetëpara-përcaktuara.
5. Rishikimi i arsyeshëm dhe përshtatja. Pjesëmarrësit në zinxhirine llogaridhënies duhet të bëjnë rishikim dhe reagim të informuar tëperformancëssërealizuar,kupranohenarritjetdhevështirësitëdhebëhenkorrigjimetedomosdoshme.
Zinxhiriillogaridhënies
Llogaridhëniapërbëhetngazinxhiriipjesëmarrësve,kusecilikafunksioneuniketëllogaridhënies.Pjesëmarrësiteparënëkëtëzinxhirëjanëqytetarët,qëpërfaqësohenngaanëtarëtezgjedhurnëKuvend.Nëkëtëmënyrë,Kuvendibëhetpërfaqësueskushtetuesiqytetarëve. Përgjegjësiamëpastaj icaktohetQeverisësikujdestare(trust).Qeveriamëtutje,icaktonpërgjegjësitëMinistravetësaj,qëtërealizojnëpolitikëneQeverisë,tëcilëtsiçduhetdhemediskreciontëlejuarngaorganiligj-vënës,icaktojnëfuqinëZKA-vetëorganizatavebuxhetorepërtëvepruardheijapinpërgjegjësinë,nëpërmespolitikave,rregullorevedheudhëzimeveadministrative.
Pjesëmarrësitkyçnëzinxhirinellogaridhënies
Përfaqësuesit e zgjedhur.Anëtarët e zgjedhur nëKuvend janë përfaqësuesit ezgjedhurtëcilëtpërfaqësojnëqytetarët;
Ministrat.Ministrat janëpërgjegjëspërveprimeteMinistrive të tyre.Kyparimështë esencial dhe garanton që përfaqësuesit e zgjedhur japin llogari për secilinvendim tëQeverisë. Parimi i llogaridhëniesministrore, i inkurajonministrat t’ishqyrtojnëmekujdesaktivitetetnëkuadërtëministrivetëtyre.
Diagramimëposhtë,paraqetzinxhirinellogaridhënies,qëështëtipikpërorganizatatbuxhetoreqendrore.Udhëheqjaështëesencialepërkëtëzinxhir,sepsekrijonkushtetpërmenaxhimtëmirëfilltëfinanciardhekontroll.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
14
Megjithatë,kjonukdotëthotë,qëataduhettëpërfshihennëpunëtepërditshmetëministrivetëtyre.AtavendosindrejtiminpolitikdhekornizënepolitikavepërpunëneMinistrisësë tyredhesigurohenngaAuditorëtebrendshëmdheZyraeAuditorit tëPërgjithshëmqëekzistojnë sistemetpër tëdhënë shërbimeefektive,efikasedheekonomike,nëpajtueshmërimepolitikatemiratuara.
KurseKryetariiKomunësështëpersonizgjedhurngapopullidhepërkëtëarsyeijepdrejtpërdrejtllogaripopullit.Shihfigurënsimëposhtë:
Struktura e llogaridhënies së MFK-sëpër Komuna
Populli
Kryetari i komunës Kuvendi komunal
Drejtori (Mbajtësi i buxhetit)
Zyrtari kryesor financiar
Auditimi i Brendshëm
Struktura e llogaridhënies në MFK për OrganizatatQendrore Buxhetore
Populli
Kuvendi
Qeveria
Ministri
Zyrtari Kryesor Administrativ
ZAP
Auditimi i brendshëm
Zyrtari Kryesor Financiar
Menaxherët e Operativës(Mbajtësit e buxhetit)
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
15
NdryshengaMinistriiorganizatësqendrorebuxhetore,qëidelegonpërgjegjësitëpëradministrimindhefunksionineMinistrisësëtij/sajteZKA,KryetariiKomunësudhëheqëedheqeverinëekomunësedheadministrimin/funksionetesajadheështëpërgjegjësdhe i jep llogaripopullitpër tëdyjaveprimet. Si rrjedhojë, tëgjithareferimetpërpërgjegjësitëdhe llogaridhënieneZKA-sënëkëtëRregullThesaridheDoracakuneProceduravetëMFK-së,zbatohenteZKAiorganizatësbuxhetoredheKryetariiKomunës.
Zyrtarët Kryesor Administrativ (zyrtarët llogaridhënës). Roli i secilësOrganizatë buxhetore, është të interpretoj drejtimin e dhënë nga ministri i saj,në rezultate për qytetarë. Sipas parimeve të llogaridhëniesmenaxheriale dhe nëpajtueshmërimeLigjinmbiMFPP,kjopërgjegjësiitakonZKA-së,i/ecili/aduhettëzbatojaranzhimet,proceduratdhesistemetpërtë:
• siguruarqëobjektivateorganizatësporealizohen;• marrëparasyshrreziqetkyçe;• pasurfuqinëeduhurpunëtore;• siguruarqëburimet, sipersoneli,pasuritëdhebuxhetet shfrytëzohennëmënyrëefektive;efikasedheekonomike;
• caktuarpërgjegjësitëeqarta,dukepasurnëkonsideratëaftësinë.
Për të lehtësuar ato që u thanëmë lartë,ZKA-të duhet të zhvillojnë kornizën ellogaridhënies,me:
• Delegimin e përgjegjësive dhe autoritetit te menaxherët (mbajtësit ebuxhetit)përpërgjegjësitëqë shoqërohenmebuxhetindhemenaxhiminstrategjik dhe financiar.Megjithatë , derisa përgjegjësitë dhe autoritetidelegohen, llogaridhëniambetetmeZKA-në. Për këtë arsye atij/asaj ireferohemisiZyrtarillogaridhënës.
• Zbatimi i një sistemi për performancën e brendshme dhe raportimfinanciar, përmes së cilës arritjetmaten krahas objektivave kuptimplotedheshpenzimeveaktualekundrejtbuxhetit.
• Zbatimiinjësistemipërvlerësiminegjithëpunëtorëve.Ështëesencialeqëpunëtorëttëshfrytëzohennëmënyrëekonomikeqëdotëmaksimizonteefikasitetin dhe efektivitetin. Vlerësimi i performancës e lehtëson këtëduke siguruar që punëtorët, që janë burimi më i vlefshëm dhe shpeshmëishtrenjtëqëkanëshumicaeorganizatave,posedojnëshkathtësidhetrajniminenevojshëmpërtëpërmbushurobjektivatetyre.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
16
Menaxherët (Mbajtësit e buxhetit). Derisa ZKA (zyrtarët llogaridhënës) kapërgjegjësinë e përgjithshme për buxhetet që ka nën kontrollin e tij/saj, ështëpraktikë emirë, qëbuxhetet tëdecentralizohennëpikënmë të afërt, kumerrenvendimetpërtëbërëzotimineshpenzimitosepërtëndikuarnëmarrjenetëhyrave.
Mbajtësit e buxhetit, janë personat të cilëve, Zyrtarët llogaridhënës, i delegojnëpërgjegjësitëetyretëMFK-së.RoliiMbajtësittëbuxhetit,ështëtëmenaxhojdhekontrollojaktivitetetdhefinancatebuxhetitpërtëcilatikadeleguarpërgjegjësit.Ai/ajodotëarrijkëtëduke:
• Përgatiturobjektivateshërbimitdheplanitoperativ,kuqëtëgjithaduhettëmarrininformatangaplanistrategjikiorganizatëssëtyredhetësigurojnëqë sistemet adekuate ekzistojnë për të arritur këto objektiva nëmënyrëefikase,efektivedheekonomike;
• Hartuarplaninfinanciarbazuarnëobjektivatdheplaninoperativ;
• Siguruarqëbuxheti shfrytëzohetpër tëarriturobjektivatepajtuara,atomonitorohendhendërmerrenveprimekorrigjuesekurështëenevojshme
• Raportuar rregullisht për performancën financiare dhe përparimin, teZyrtarëtllogaridhënës.
Është përgjegjësi embajtësve të buxhetit për të siguruar që ekzistojnë sistemetdheproceduratadekuatepër tëdhënë informata tësakta, lidhurmemonitoriminebuxhetitnënkontrollinetyre,saipërketmasavetëperformancësfinanciaredhejo-financiare.
Zyrtarët kryesor financiar (ZKF).ZKFështëpersonitëcilitzyrtarillogaridhënës,idelegonpërgjegjësitëetij/sajpëradministrimineçështjevefinanciaretëorganizatës.Ai/ajoduhettësigurojsesikujdestarë/eeparasëpublike,organizataperformondheështë përgjegjëse për aktivitetet e sajafinanciare nëmënyrë të ndershmedhe tëbesueshme,nëpajtueshmërimepraktikatemiratëkontabilitetit.
SipasLigjittëMFPP,ZKFështëpërgjegjësedhepërçdofunksionqëidelegohetatij/asaj në pajtueshmërimeRregullat eMFK-së.Këto rregulla janë përcaktuarnëDoracakuneProceduravetëMFK-sëdheofrojnëinformatamenaxherialepërZKA-tëdheMbajtësitebuxhetit.
NëmenaxhimineDivizionittëBuxhetitdheFinancavetëorganizatavebuxhetore,ZKFduhet tëemërojnjënumërtëzyrtarëvefinanciarqëtëkryejnëfunksionetëndryshmesiçshpjegohetnëhollësinëDoracakuneProceduravetëMFK-së.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
17
Zyrtarëtfinanciar.NënMFK,përgjegjësitëeZyrtarëvefinanciarnukkufizohenmëveç në ofrimin e informatave për të përkrahur kërkesat financiare.Ata po ashtuduhettëpërkrahinnevojateZKA-vedheMbajtësvetëbuxhetit,qërrallëherëjanëeksperttëfinancave.Kjodotëpërfshijë:
• PunënmeMbajtësit e buxhetit për të përgatitur buxhete të hollësishmetë shërbimeve, bazuar në burimet në dispozicion dhe planet financiareoperative;
• Mbajtësvetëbuxhetittëjuofroheninformatamekohë,relevantedhetësaktapërmonitoriminebuxhetitdheperformancës,nënjëformatqëështëidobishëmpërata;
• Mbajtësvetëbuxhetit,tëjuofrohenkëshilladhepërkrahje.
Kornizaekontrollit
Përveç që janë përgjegjës për përpilimin e kornizës së llogaridhënies, Zyrtarëtllogaridhënës,janëpërgjegjësedhepërpërpilimindhevendosjenenjësistemitëkontrollittëbrendshëm.Kysistemduhettëpërfshijëpolitikat,procedurat,detyratsjelljetdheaspektettjeratëorganizatëssëtij/sajbuxhetoreqësëbashku:
1. Lehtësojnë operimin efektiv dhe efikas, duke i mundësuar organizatësqë të reagoj në mënyrë adekuate ndaj rreziqeve të rëndësishme tëpunësoperative,financiare,pajtueshmërisë,dhe të tjeradrejtarritjessëobjektivavetëorganizatës.Kjopërfshinëruajtjenepasurisëngapërdorimijoadekuat osengahumbja,mashtrimidhe sigurimiqë janë identifikuardhemenaxhuardetyrimet.
2. Të ndihmojë në sigurimin e cilësisë së raportimit të brendshëmdhe tëjashtëm.Kjokërkonmirëmbajtjetëtëdhënaveadekuatedheprocesetqëgjenerojnërrjedhëtë informataverelevante, tëbesueshmedhemekohëbrendadhejashtëorganizatës.
3. Tësigurojëpajtueshmërinëmeligjedherregulloretëaplikueshmesidhepolitikatebrendshme,saipërketkryerjessëdetyrave.
Kontrolletebrendshmedotëdallojnëprejnjëorganizatebuxhetoretetjetrasipasllojit të aktiviteteve,madhësisë dhe vëllimit të transaksioneve dhe shpërndarjesgjeografike.
Megjithatë,niveli i lartëikontrollitnukështëibarabartëmemenaxhiminefikasdheefektiv.Prandaj,kurzyrtarëtllogaridhënëstëvendosinkornizatekontrollittëbrendshëmduhet tësigurojnëqëkontrolletebrendshmejanëvënënënivelinku
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
18
kostojaekontrollitnuktejkalonpërfitimetqëmerrenngaai,prakontrolletduhettëjepenmekostoefektivedhetëjapinvlerënpërpara.
Gjatëvendosjessëkornizëssëkontrollittëbrendshëm,ngaZyrtarillogaridhënëskërkohetqëtëketëparasysh,pesëkomponentëtekontrollittëbrendshëmtëcilatbazohennëpraktikatemiratëmenaxhimitdheduhettëintegrohenmeprocesinemenaxhimit.
1.2 Komponentët e kontrollit të brendshëm / Korniza COSO dhe kategoritë e kontrolleve të brendshme
Gjatë viteve të kaluara ka pasur kërkesa gjithnjë emë shumë për raportimmëtransparent financiar në sektorin publik dhe privat dhe një zgjerim shoqërues ipërgjegjësivetëauditorëvetëjashtëmdhetëbrendshëm.Këtokërkesajanëmbushurmenjënumërtëdështimevemasivetëpërbashkëta(Enron,WorldCorn,Parmalat)dheprojektetekeqmenaxhuaratësektoritpublikqënëmënyrëtëkonsiderueshmeetejkaluanbuxhetinosedështuannëarritjeneobjektivaveorigjinale.Gjithmonëkurorganizatatdështojnë,paraqitenthirrjengapalëtmeinterespërkontrollimindhepërforciminekontrollittëbrendshëmnëmënyrëqëtëparandalohetvetëpërsëritjaenjëjtëehistorisë.Shumatëmëdhaparashjanëhumburngainvestitorët,aksionarët,bankatdhepunëtorët,prej të cilëvememijëraehumbënpunëne tyre.Në rastetëcaktuarafalimentimiikorporatavetëmëdhaglobalekishinndikimenëtregjetfinanciarebotërore.Natyrisht,kurdështimetubënëpublike(passhumëvitevemehilemashtruesengaanaemenaxherëvetëmëdhenjnëatoraste),auditorëtumbajtënfajtorëpërshkakseishinneglizhentnëmosnjohjenemëhershmetëshenjavetëdështimittëmundshëmdheparalajmëriminepalëvetëinteresitrrethkeq-bërjevengamenaxherët.
Shpejtpaskëtyredështimevetëmëdhatëkorporatave,vëmendjaemenaxherëve,auditorëve, politikanëve, investitorëve dhe tregjeve financiare u përqendruan nëpërforciminekontrollevedhebilancevenëvendnëorganizatapërtësiguruarqëkëto dështime nuk do të shfaqen përsëri. Ishte një pranim universalmes këtyrepalëvemeinteresqësistemetekontrollittëbrendshëmduhejtëpërmirësoheshinnë mënyrë të konsiderueshme për ta zvogëluar rrezikun e humbjeve financiarenë të ardhmen.Megjithatë, kur diskutimet filluan të përqendrohen në natyrën ekontrollittëbrendshëmnëndërmarrje,uparaqitnjëmungesëepajtueshmërisënëatësecilëtfaktorëdheprocesenëtëvërtetpërbëninnjësistemefektivtëkontrollittëbrendshëm.Kjomungesëepikëpamjessëunifikuarupasinjëpengesëseriozepërfutjeneproceduravedhestandardevemëefektive tëkontrollitpër t’uofruar
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
19
tregjevedheinvestuesvenjëvetëbesimtëripërtëritënëfunksionimineduhurtëkorporataveprivate.
Nevoja për qartësimin e faktorëve dhe proceseve që kombinojnë ndërtimin esistemeve efektive të kontrollit të brendshëm u njoh në Shtetet e Bashkuara tëAmerikës nga Komiteti Sponsorues i Organizatave të Komisionit “Treadway”COSO).Në 1992,COSOnxori dokumentinKontrolli iBrendshëm–Korniza eIntegruarePunës,dukeofruarnjëprojektstandardpërthemeliminekontrollittëbrendshëmqëpërkrahinefikasitetin,minimizojnërreziqet,ndihmojnënësigurimine besueshmërisë së pasqyrave financiare dhe janë në përputhje me ligjet dherregulloret.NëliteraturëmundtëshihnireferencënebërëlidhurmeMenaxhimine Rrezikut nëNdërmarrje (MRN).Kjo terminologji përdoret sepse COSO e kazanafillënnësektorinprivat,edhepse,analizatdhedeklarimetesajkanëzbatimtëbarabartënësektorinpublik.COSOkamiratuarnjëqasjetëanalizimittëobjektivavetë ndërmarrjes apo organizatës nga perspektiva e përqendruar ne rrezikun; qëdo të thotë, ata e shikojnë një përgjegjësi tëmadhe tëmenaxhmentit sikur tëjetë një identifikimdhevlerësim i rreziqeveme të cilat ballafaqohet organizata.Menaxhmentiduhet tëpërpilojëdhezbatojëkontroll tëbrendshëmnësistemetevetapërt’izvogëluarrreziqetqëikaidentifikuar.
NjëngapërfundimetehershmeqëkadalëngatakimeteparatëanëtarëvetëCOSOishtese,sinjëterm,“kontrolliibrendshëmnënkuptongjëratëndryshmejovetëmpërorganizatatendryshmeporgjithashtupërmenaxherëtendryshëmbrendatyre.Ekzistontenjënevojëenjëmendëtpëridentifikimindheqartësiminepërkufizimevetë ndryshme të “kontrollit të brendshëm”. Si rezultat, korniza e punës COSOidentifikonpesëkomponentëkyçetëkontrollittëbrendshëm:
1. Mjedisiikontrollit.
2. Vlerësimiirrezikut.
3. Aktivitetetekontrollit.
4. Informatadhekomunikimi.
5. Monitorimi.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
20
1. Mjedisiikontrollit
Mjedisi i kontrollit, krijon atmosferën në të cilën njerëzit i kryejnë aktivitetet etyredhe ibartinpërgjegjësitëqë ikanëpërkontrollin. Ështëbazëpër tëgjithëkomponentët e tjerë të kontrollit të brendshëm, që jep disiplinë dhe strukturë. Ireferohetveprimeve,politikave,vleravedhestilevetëmenaxhmentitqëndikondhevendostonineaktivitetevetëpërditshmetëorganizatave.
Aipërfshinëmesavijon:
• Kulturën-kjodotësjellndjenjënepërgjegjësisëfinanciarenëpërgjithëorganizatënngalartë-poshtë.
• Transparencën - kjo do të mund të promovonte llogaridhënien dhe tëofronteinformatapërqytetarëtpëratëseçfarëpobënorganizata.
• Strukturën-kjoduhettëofrojnjëtransferimtëpërgjegjësiveqëimundësonmenaxherëvetëndajnëfushatfunksionalepërtëmenaxhuaraktivitetetyredhebuxhetet,nëatëmënyrëqësigurontransparencëdhepërgjegjësipërveprimetetyre.
• Menaxhimineburimevenjerëzore-kjodotëduhejtësiguronteqëpersonelipërzgjidhetnëbazëtëaftësivetëtyreqëtëkryejpunëndheperformancaetyrevlerësohetrregullisht.
2. Vlerësimirrezikut
Secila organizatë përballetmenjë numër të rreziqevenga burimet e brendshmedhetëjashtme.Siparakushtpërvlerësimtërreziqeveështëvendosjaeobjektivaveqë lidhen me nivele të ndryshme, si atë strategjike, operative etj. dhe të jenëkonsistente nga brenda. Vlerësimi i rrezikut është identifikimi dhe analizimi irreziqeverelevantendajarritjessëobjektivaveqëformojnëbazënpërtëpërcaktuarsiduhettëmenaxhohenrreziqet.
3. Aktivitetetekontrollit
Aktivitetetekontrollit, janëpolitikatdheproceduratqësigurojnësedirektivatemenaxhmentitjanërealizuar.Atondihmojnëdhesigurojnëqëjanëmarrëveprimetenevojshmepërtëtrajtuarrreziqetndajarritjessëobjektivavetëorganizatës.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
21
Aktivitetekontrollitrealizohennëpërgjithëorganizatën,nëtëgjithaniveletdhenëtëgjithafunksionet.Atopërfshijnënjëvargtëaktivitetevetëndryshmesiplanifikimi,miratimet,autorizimet,verifikimet,barazimet,rishikimineperformancësoperativedhefinanciare,siguriminepasurive(tëmiravemateriale)dhendarjenedetyrave.
4. Komunikimidheinformata
Komunikimiefektiv,ështëesencialpërperformancënefektivetënjëorganizatedhepromovontransparencënnëkuadërtëorganizatësdhejashtësaj.
Edhe pse, departamentet e ndryshme të një organizate,mund të udhëzohen ngaplanet strategjike dhe objektivat, komunikimi është ai që i lidh të gjithë dhelehtësonsuksesinorganizativ.Tëgjithëpunëtorëtduhettëmarrinporositëqartangamenaxhmentiilartë,qëpërgjegjësitëpërkontrollinduhettëmerrenmeseriozitet.Ataduhettëkuptojnërolinetyrenësistemetekontrollittëbrendshëm,siedhesilidhenaktivitetindividualemepunënetëtjerëve.Ataduhettëkenëmjetepërtëkomunikuarinformataterëndësishmeteniveliilartë.Prandajkomunikimiefektivvaretngarrjedhjaeinformataveposhtënëpërorganizatëdhederiteniveletëlartatësaj.Poashtuduhettëketëkomunikimefektivmepalëtejashtmesifurnitorët,organizatatndërkombëtaredhepopullin.
Informata është qendër e llogaridhënies efektive. Delegimi i përgjegjësisë dheautoritetitduhettëpërputhetmekërkesatadekuatepërtëraportuardheshpjeguardobinëesaj.Kjodotëthotë,qëinformatatrelevanteduhettëidentifikohen,tëmerrenatodhetëkomunikohennënjëformëdheafatkohorëqëimundësonnjerëzvetërealizojnëpërgjegjësitëetyredhetëdemonstrojnëperformancënearritur.Sistemeteinformimitpërgatisinraporteqëpërmbajnëinformataoperative,financiaredhetëpajtueshmërisë,eqëebëjnëtëmunduradministrimindhekontrollineorganizatës.Informatatduhettëmenaxhohenpërtësiguruarnjëgjurmëadekuatetëauditimit.Përmëshumëinformatapërgjurmëteauditimit,lutenitëreferoheniteDoracakuiProceduravetëMFK-së.
5. Monitorimi
Sistemetekontrollit tëbrendshëmduhet tëmonitorohen,emonitorimiështënjëprocesqëvlerësoncilësinëeperformancëssësistemevegjatëkohës.Kjoarrihetnëpërmjetaktivitetevetëvazhdueshmetëmonitorimit,vlerësimevetëndaraosetëkombinimittëtëdyjave.Monitorimiivazhdueshëmbëhetgjatëoperacioneve.Kjopërfshinëmenaxhiminerregulltdheveprimettjeraqëmerrpersonelinërealizimin
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
22
edetyravetëtyre.Fushëveprimidheshpeshtësiaevlerësimevetëndaradotëvaretkryesishtngavlerësimiirreziqevedheefektivitetiiproceduravetëmonitorimittëvazhdueshëm.Mangësitënëkontrollinebrendshëmduhettëraportohennëniveletelarta,ndërsaçështjetseriozeduhetëraportohenteZKA.
1.3 Kontrolli i brendshëm i financave publike
Kontrolli i brendshëm i financave publike (KBFP), është sistemi i kontrollit tëpërgjithshëmfinanciar,qëzbatohetngabrendaprejQeverisëoseorganizatavetësajatëdeleguara,icilisynonqëtësigurojsemenaxhimifinanciardhekontrolliiqendravetësajashpenzuesetëbuxhetit(përfshirëedhefondetejashtme),ështënëpajtimme legjislacionin relevant, përshkrimet e buxhetit, parimet emenaxhimittëmirëfilltëfinanciar,transparencësdhevlerëssëduhurpërparanëedhënë(pra,efikasitetit,efektivitetitdheekonomizimit).
KBFPbazohennëtriparime:
1. Llogaridhënienmenaxheriale,qërealizohetnëpërmessistemittëmirëfilltëtëmenaxhimitfinanciardhekontrollit(SistemeteMFK-së);
2. Auditimit tëbrendshëmiciliështëidecentralizuardhefunksionalisht ipavarur;dhe
3. SistemeveqendrorepërharmonizimineMFK-sëdheAB-së.
Menaxhimi financiar dhe kontrolli gjithashtu përfshinë kontrollet financiare tëveçantaexantedheexpost.Këtomundtëpërkufizohensinëvijim:
Kontrolli financiar Ex ante (miratim paraprak): Një tërësi e aktiviteteve tëkontrollittënevojshëmqëmundësojnëmarrjenevendimevefinanciarelidhurmepërshtatshmëritë,zotimet,proceduratetenderit,kontratat(zotimetsekondare)dheshumatepaguarapërkatësedherishikimiishumavetëpaguaratepër.Nëpërgjithësikontrolli ex ante kryhet nga njësitë e kontrollit brenda qendrës së shpenzimevebuxhetorenëpërkrahjetëvendimevefinanciare.
Kontrolli financiar Ex post: Kontrollon nëse sistemet administrative dhe tëkontabilitetitfunksionojnësiduhetdhevërtetonnësefondetpublikejanëpërdorurnëmënyrëkorrektedhenëpajtimmerregullatdherregulloretpërkatësengaanaepërfituesve.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
23
Certifikimi:PërprojektetefinancuarangaBE-ja,organicertifikuesështëpërgjegjëspërtëdeklaruar,cituarnësedeklarimeteshpenzimevejanëtësaktadhepërvërtetiminse këto deklarime janë llogaritur duke i shfrytëzuar informatat e shëndosha tëmenaxhmentit të krijuara nga sistemet e kontabilitetit që janë të dokumentuaranëmënyrë të rregullt.Deklaratat gjithashtu duhet të jenë tëmbështetura nga tëgjithadokumentacionetenevojshme.Organicertifikuesështëipavarurngaqendrashpenzuese buxhetore për të cilën jepet certifikata. Detyrat kryesore të tij janëdërgimiinjëcertifikatenëllogarinëvjetoreteqendraeshpenzimittëdrejtpërdrejtpërtëvërtetuarplotësinë,saktësinëdhevlefshmërinëellogarivetëparaqitura.
2. Sistemi i buxhetit në Kosovë, përfshirë kontabilitetin e buxhetit
Objektivat
Nëfundtëkëtijseksionijudotëjenitëaftëtëkuptoni:
• Institucionetpërmenaxhiminefinancavepublike;• Procesinembledhjesdheruajtjessëparavepublike; • Rregulliminendarjevebuxhetoretëorganizatavebuxhetore;• Auditiminejashtëmtëorganizatavebuxhetore;• Kornizënafatmesmetëshpenzimeve.
Meligjinpërmenaxhiminefinancavepublikedhepërgjegjësivejanëpërcaktuardetyrat dhe përgjegjësitë për mbledhjen e parave publike, shpenzimin e paravepublike, ruajtjen epasurisëpublike,mënyrëne sistemit të raportimitfinanciar eoperativ,sistemittëkontabilitetit,përgjegjësitëbuxhetorepërautoritetepublikedhendërmarrjetpublikenëKosovë.
2.1 Paratë publike
Sipas ligjitpërMFPP,paratëpublikeparaqesinparatëosepasurinëfinanciare tëcilatpranohen,janënënpërkujdesjen,mbahennëmirëbesimosejanënënkontrollinenjërësprejorganizatave,organeveapopersonavesinëvijim:
(i) tënjëorganizatebuxhetore,autoritetipublikosendërmarrjetëkontrolluarpublike,ose
(ii) tënjëpersonipërosenëemërtënjëorganizatebuxhetore,autoritetipublikosendërmarrjetëkontrolluarpublike.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
24
Nëparatëpublikehyjnë,nëmestjerash:
(a)taksat,tarifat,detyrimetosetarifatpërshfrytëzim;(b)interesat,dividendatosepagesattjera;(c)tëardhuratngashitja,qiradhëniaoseqiramarrjaeçfarëdoprone;(d)tarifatrregullative,tarifatelicencimitsidhetarifatdhetaksatengjashme;(e)pagesat, tarifatdhetaksatpërofrimineshërbimeve,furniziminemallrave
osekryerjenepunëve;(f)tëardhuratngadhëniaelejeve,sidhetëdrejtatmbipronënintelektuale;(g)rentat;(h)depozitatesigurimitdhetëkushtëzimit;(i) gjobat,kompensimetedëmitngapaditëcivile,dhetëardhuratngasigurimi;
dhe(j) grantetdhedonacionetngaorganizatatndërkombëtaredheqeveritëehuaja.
TëgjithaparatëpublikeduhettëdepozitohennëFondineKonsoliduartëRepublikëssëKosovës(FKRK)nëpajtimmeRregullateMenaxhimitFinanciardheKontrollit(MFK).TransaksionetmefondebrendaFKKduhettëbëhenpërmesLlogarisësëVetmetëThesarit(LLVTH).
GjithashtutëgjithaautoritetetpublikedheorganizatatbuxhetoreduhetqëmerastinerealizimittëkërkesavedhemarrjessëdetyrimevetëveprojnënëpërputhjetëplotëmedispozitateLigjit.
2.2 Institucionet për Menaxhimin e Financave Publike
Departamenti i Thesarit
Departamenti i Thesarit (Thesari) është themeluar në kuadër të Ministrisë sëFinancave dhe është përgjegjës për menaxhimin e Fondit të Konsoliduar tëRepublikëssëKosovës.Nëekzekutiminefunksionevedhepërgjegjësivetëveta,Thesariështëautonomdheaiështëpërgjegjëspërorganizimindhepersonelinevet,dukepërfshirëedhepunësiminezyrtarëvetëvetfinanciarë.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
25
DrejtoriiPërgjithshëmkakëtokompetenca:
a) tësigurojëqëpolitikatadministrative,operacionaledheatotëpersonelittëThesarittëjenënëpërputhjemepolitikattëcilatjanënëfuqinëMinistri;
b) tëkoordinojëmeZKA-nëeMinistrisësëFinancavepërtësiguruarqëraportetdhedërgesatadministrative,qëkërkohenngaMinistrianëlidhjemeaktiviteteteThesarit,dukepërfshirëedheraportetvjetore,tëjenëtëkompletuara;dhe
c) tëlidhënjëmarrëveshjemeZKAtëMinistrisëlidhurmendarjeneshërbimevetë ZKF, Zyrtarit të Prokurimit, Auditorit të Brendshëm dhe/ose ZyrtaritcertifikuestëMinistrisë.
Thesari udhëhiqet ngaDrejtori i Përgjithshëm.Ministri është i autorizuarqë taemërojë Drejtorin e përgjithshëm.Ministri duhet së pari të sigurojë që personipërkatës(i)kapërvojëtëkonsiderueshmenëveprimtaribankaredhe/osetëpagesavefinanciare,(ii)nukështëdënuarpërndonjëvepërpenale,(iii)nukushtronndonjëdetyrënëndonjëpostudhëheqësoseposttjetërdomethënësnëndonjëpartipolitike,dhe(iv)kakaraktertëpërshtatshëmmoraldhepërvojëprofesionale.
Mandati i Drejtorit të Përgjithshëm është pesë (5) vjet. Drejtori i përgjithshëmmund të riemërohet për një (1) osemë shumëmandate pesë (5) vjeçare shtesë.Ministrimundet,paspëlqimitmeshkrimtëKryeministrit,tashkarkojëDrejtorinepërgjithshëmngakypostparaskadimittëmandatitpesë(5)vjeçar,vetëmnësekaarsyetëmiradhetëjustifikueshmepërshkarkim.Drejtoriipërgjithshëmmundtëri-emërohetpërnjëosemëshumëmandatepesëvjeçareshtesëdhepërkëtënukkakufizimeligjore.
DrejtoriiPërgjithshëmështëidetyruarqënëbazëvjetore,t’idorëzojëMinistrit,Kuvendit,Qeverisë, komunave dheKryeministrit një raport vjetormbi të gjithaçështjetqëndërlidhenmeveprimtarinëeThesaritdheBuxhetittëRepublikëssëKosovës.Ky raport duhet të përmbajë një dispozitë (i) në të cilën përshkruhenproblemet kryesore në veprimtarinë e Thesarit, dhe Buxhetit të Republikës sëKosovës,dhe(ii)nëtëcilënDrejtoriiPërgjithshëmjeprekomandimepërzgjidhjetemundshmetëkëtyreproblemeve.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
26
Departamenti i Buxhetit
Në kuadër të Ministrisë së Financave themelohet Departamenti i Buxhetit.DepartamentiiBuxhetitudhëhiqetngaDrejtoriipërgjithshëmiciliështëiemëruarilartëpublik.
DepartamentiiBuxhetitpërbëhetngadydivizionetëveçanta:
(i) Divizioniibuxhetitqendror,dhe
(ii) Divizioniibuxhetitkomunal.
(i) Divizioniibuxhetitqendrorështëiautorizuardhepërgjegjëspër:
(a)përgatitjenePropozimBuxhetittëRepublikëssëKosovës;(b)përgatitjeneKornizësAfatMesmetëShpenzimeve;(c)zbatimineBuxhetittëRepublikëssëKosovës;(d)vlerësiminekërkesavepërndryshiminendarjevebuxhetore;(e)vlerësiminendikimitfinanciartëpolitikaveqeveritare;dhe(f)ushtriminetëgjithapërgjegjësivetëtjeratëcilatijanëdhënëDepartamentit
tëBuxhetitmekëtëligj,qëjanënëfushëvepriminekëtijDivizioni.
(ii) Divizioni i Buxhetit Komunal siguron mbështetje për komuna nëpërmbushjeneobligimeve të tyre tëpërcaktuaramekuadrin ligjordheështëiautorizuardhepërgjegjëspër:
(a)përgatitjenePropozimBuxhetittëKomunave;(b)përgatitjenepjesëzëssëKornizësAfatmesmeBuxhetoreKomunalesipjesë
integraleeKASH-it;(c)ndihmojënëzbatimineBuxhetittëKomunavetëRepublikëssëKosovës;(d)shqyrtimindhevlerësiminekërkesavepërndryshiminendarjevebuxhetore;
dhe(e)ushtriminetëgjithapërgjegjësivetëtjeratëcilatijanëdhënëDepartamentit
të Buxhetit Komunalme kuadrin ligjor, që janë në fushëveprimin e këtijDivizioni.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
27
Departamentet dhe njësitë e tjera
PosdepartamenteveqëmundtëkonsiderohensikryesoreeqëjanëDepartamentiiThesaritdheaiiBuxhetit,brendaMinistrisësëFinancavejanëtëthemeluaraedhedisadepartamentedhenjësitjera,si:
(i) DepartamentiiPolitikaveEkonomike,
(ii) NjësiaQendroreeHarmonizimit
Njësia për Partneritet Publiko-Private (NJPPP)
DepartamentiipolitikaveekonomikeështëpërgjegjëspërpërpilimineparashikimevemakroekonomikedhefiskalesidhepërcaktimineparametravetëpërgjithshëmtëBuxhetittëRepublikëssëKosovësdhepolitikatafatmesmebuxhetore.DepartamentiiPolitikaveEkonomikepoashtumundettëbëjëanalizapërrrezikunfiskalsidhetë planifikojë skenarë nën programe tëmëdha të parashikimit. NjësiaQendroreeHarmonizimit është e themeluar në kuadër tëMinistrisë së Financave.NjësiaQendrore për Harmonizim ka për detyrë që të përgatisë dhe do të sigurojë përnevojateMinistrisëdraft-propozimineRregullavepërMenaxhiminFinanciardheKontrollindheauditimittëbrendshëmtëcilatpërcaktojnëdhevendosinnjësistemtërregullavepërmenaxhiminfinanciardhekontrollindheauditimittëbrendshëmpërsektorinpublik.Sistemiimenaxhimitfinanciardhekontrollitdhetëauditimittëbrendshëmduhettëjenënëpërputhjeme:
(i) parimetekontrollittëbrendshëmfinanciarpubliktëthemeluarangaKE,
(ii) standardetndërkombëtaretëkontabilitetitnësektorinpubliktëFNK-së,dhe
(iii)dispozitateLigjitpërmenaxhiminefinancavepublike,LigjitpërProkurimPubliksidhetëgjithaligjevetëtjeranëKosovëtëcilëtirregullojnëkëtoçështje.
Njësia për Partneritet Publiko-Privat (NJPPP) është njësi këshillëdhënëse e cilashërbensiqendëreekspertizësdheështëpërgjegjësepërvlerësimin,këshillimindhepërkrahjeneMinistritdheautoritetevetëtjerakontraktueselidhurmeKontratate propozuara të Partneritetit Publiko-Privat si dhe për ushtrimin e të gjithafunksionevetëtjeratëdhënameligj.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
28
Autorizimi për investimin e parave publike
Thesarikaautorizimindhepërgjegjësinëekskluzivepërinvestimineparavepublike.Pavarësishtngakjo,Ministri(i)përcaktonkushtetpërinvestimineparavepublikedheaktiviteteteinvestimevetëThesarit,dhe(ii)përgatitpolitikënpërinvestimineparavepublike.Kjopolitikëeinvestimevetrajtonrreziqettëcilatndërlidhenmekundërpalëtdheshtetetecaktuaradheduhettëpërfshijëdispozitapërthemeliminenjëkomisionitëinvestimeve.
Investimi i Fondit të Konsoliduar të Republikës së Kosovës ( FKRK )
Fondet nga Fondi i Konsoliduar i Republikës së Kosovës mund të investohenvetëmnënjëosemëshumëInvestime tëAutorizuara, tëcilatduhet tëpërbëhenekskluzivishtngakëtonëvijim:
a) njëllogarirrjedhëseqëpaguaninteresnëBQK;b) njëdepozitëtëafatizuarnëBQK;
c) njëfondtëtreguttëparavenëse:
i. fondiunënshtrohetrregullavedherregullorevetëKomisionitpërLetrameVlerëdheKëmbimetëSHBA-sëosetënjëInstitucioniMbikëqyrëstëBE-së,dhe
ii. portofoliiatijfondipërbëhetvetëmngaletramevlerëtëklasifikuarasiKlasëInvestuese;
d) një bono ose një instrument tjetër borxhi i cili është lëshuar ose ështëgarantuarngaShteteteBashkuaraosenjështetanëtariBE-sëdheiciliështëklasifikuarsiKlasëInvestuesenganjëagjenciemirënjohurndërkombëtareeklasifikimit;
e) njëdepozitënëcilëndobankëkomercialenëKosovëecilaështëesiguruarmesiguriminedepozitavetëBQKnëse;
i. kjobankëështëklasifikuarsiKlasëInvestuese,ose
ii. shumicaeaksionarëvetësajjanëklasifikuarsiKlasëInvestuesenganjëagjenciemirënjohurndërkombëtareeklasifikimit;
f) njëdepozitënëcilëndobankëtëhuajecilaështëeorganizuarnëpërputhjeme ligjet e një shteti anëtar tëBE-së dhe e cila është klasifikuar siKlasëInvestuesenganjëagjenciemirënjohurndërkombëtareeklasifikimit;
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
29
g) njëmarrëveshjetëri-blerjesnëbazëtësëcilësletratebleramevlerëpërbëhenvetëmngabonooseletratëtjeramevlerëtëpërcaktuaranëpikën(f)mësipërdhetëcilatmbahennganjëpalëetretëkujdestare;
h) njëbonooseinstrumenttjetërborxhilëshuarngainstitucionembikombëtarefinanciaremekusht që instrumentet e tilla të jenë të klasifikuara siKlasëInvestuesenganjëagjenciemirënjohurndërkombëtareeklasifikimit.
DataematurimitpërnjëInvestimtëAutorizuarnukmundtëjetëmëvonësekohakurparatëpubliketëinvestuarapritetsedotënevojitenpërtëfinancuarnjëndarjebuxhetore.
SeciliInvestimiAutorizuarduhettëmbahetnënjëllogaritëveçantëtëmirëbesimitosenëbazëtënjëmarrëveshjekujdestariemenjëpalëtëtretënëemërosenëtëmirëtëMinistrisë.
Sëpakudhjetëpërqind(10%)eparavetëinvestuarapublikeduhettëinvestohennënjëosemëshumëInvestimetëAutorizuaramelikuiditettëlartë,qëdotëthotënjëInvestimiAutorizuaricilimundtëlikuidohetnëbazëtëkërkesësdhepadënimoseicilikaafattëmaturimiticilinukështëmëshumëseshtatë(7)vite.
Të gjitha fondet, duke përfshirë shumën kapitale dhe interesin e mbledhur, tëpranuarangalikuidimiinjëinvestimitëparavepublikedotëdepozitohennëFondineKonsoliduartëRepublikëssëKosovës.
Interesi tjetër imbledhurnganjë investimiparavepublikedo tëdepozitohetnëFondineKonsoliduartëRepublikëssëKosovës,përveçnësenëkushteteinvestimitthemelorështëpërcaktuarseinteresidot’ishtohetinvestimitthemelor.
2.3 Mbledhja dhe ruajtja e parave publike
Pranimi dhe shpenzimi i parave publike
Tëgjithatëardhuratenjëautoritetipublikosendërmarrjetëkontrolluarpublikedepozitohennënjëllogarizyrtarebankarenëpajtimmeaktetnënligjore;megjithatë,mjetet ngandihmafinanciare për një komunëngaRepublika eSerbisëmund tëdepozitohetnënjëbankëkomercialesikurqëështëpërcaktuarnëLFPL.
Paratëpublikedotëpërdorenvetëmpërqëllimetëmiratuarapublike.Asnjëautoritetpublik,organizatëbuxhetore,personapondërmarrjenukmundtëdevijojnë,keqzbatojnë,ekspozojnëapotëpërdorinnëmënyrëtëparregulltparatëpublike.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
30
Llogaritë në Fondin e Konsoliduar të Republikës së Kosovës
DrejtoriiPërgjithshëmiThesaritështëiautorizuarqëtëkrijojëdhembajëllogaritëdhenën-llogaritëpërfondetbrendaFondittëKonsoliduartëRepublikëssëKosovës,siçeshehtëarsyeshmepërzbatiminedispozitaveligjore.Nën-llogaritëveçantadotëkrijohenpërtëardhuratvetanaketësecilëskomunëdheOBtjeraqëarkëtojnëtëhyra.Tëgjithallogaritëdhenën-llogaritëesipërcekuradotëjenëpjesëeLLVTH.
Drejtori i Përgjithshëm i Thesarit llogaritë dhe nën-llogaritë të cilat e përbëjnëLLVTH i krijon në BQK. Për rastet kur BQK-ja nukmund të ofrojë shërbimebankaretëveçanta,DrejtoriipërgjithshëmiThesaritështëiautorizuartëkrijojëllogariedhenënjëbankëkomercialeqëoperonnëRepublikëneKosovësecilapërzgjidhetpërmesnjëprocesitëtenderimiticiliduhettëushtrohetnëpajtimmeLigjinpërProkurimPublik.
2.4 Përgatitja e Kornizës afatmesme të shpenzimeve
Qeveria duhet t’ia dorëzojë Kuvendit Kornizën Afat Mesme të Shpenzimeve(KASH)derimë30prilltësecilitvitkalendarikpërvitineardhshëmfiskalsidhevlerësimetpërdyviteteardhshmefiskale(“PeriudhaBuxhetoreeKASH”).
KASHpërmban:
a) parashikime makro ekonomike dhe fiskale për Periudhën Buxhetore tëKASH,tëcilatpërfshijnëtreguesitkryesorekonomik;
b) njëdeklaratëtëprioritetevetëpolitikavetëQeverisëqëkapërqëllimorientiminendarjessëmjetevebuxhetoregjatëprocesittëardhshëmbuxhetor;
c) parashikime të të hyrave si dhe një plan të shpenzimeve të përgjithshmebuxhetoresipaskategoriveekonomikepërPeriudhënBuxhetoretëKASHsidhesuficitinosedeficitinrezultuesfiskalpërsecilinvit,dhepërsecilënngakëtonëvijim:
(i) nivelinqendrortëQeverisë,
(ii) komunat,
(iii)transferetndër-qeveritare,dhe
(iv)buxhetinvjetor.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
31
d) një tabelëqëpërmbannjëkrahasim tëKASH-it tëpropozuarnëbuxhetinaktualtëaprovuar,dukepërfshirëparashikimetpërpjesënembeturtëvititpëratëbuxhet,ndonjëazhurnimtëKASH-ittëpërgatiturgjatëvititaktualsidherezultatinfaktikfiskaltëvititparaprak;
e) njëtabelëqëpërmbannjëpërmbledhjetëndryshimevetënxituarangapolitikatnëkornizënfiskalesidhendikiminekëtyrendryshimevenëshpenzimet,tëardhuratdhe/osekërkesatpërfinancim;
f) parashikimetëborxhittëbrendshëmdhetëjashtëmpërPeriudhënBuxhetoretëKASH;
g) njëvlerësimtëburimevetënevojshmepërkthimineborxhevetëbrendshmedhetëjashtmegjatëPeriudhësBuxhetoretëKASH;
h) njëanalizëtëinvestimevekapitaletëcilatfinancohenngabuxhetisidhei)njërishikimtëpolitikëssëpagavepërPeriudhënBuxhetoretëKASH;
j) njëanalizëtëpunësimitdhepërpjesëtimittëpagavenësektorinbuxhetorsidhevlerësiminendikimittëndonjëpolitikepërreformiminepagave;
k) një propozim për përshtatjen e politikës së përpjesëtimit të pagave mekornizën makrofiskale të përcaktuar në KASH me qëllim të sigurimit tëpërkrahjespërkatësefinanciare;
l) nivelet e vlerësuara të granteve për secilën komunë, të llogaritura sipasformulësdheproceduravetëpërcaktuaranëLFPL;dhe
m)tavanetevlerësuaratëshpenzimitpërsecilënorganizatëbuxhetoreecilanukështëkomunëoseagjencimetëardhuratëdedikuara.
Përgatitja dhe Dorëzimi i Buxhetit të Konsoliduar të Republikës së Kosovës
Tëdhënatfinanciaresi faturat, shpenzimetdhefinancimisidhedokumentacionitjetër i paraqitet në propozim-Buxhetin e Republikës së Kosovës duhet të jetëgjithëpërfshirës,transparentdhenëpërputhjemeSistemineKlasifikimitnëBazëne Parave të Gatshme (cash basis) të SFQ i cili publikohet kohë pas kohe ngaFMN.Ministriduhettëpërgatisëdhet’idorëzojëQeverisëpropozim-BuxhetineRepublikëssëKosovësiciliparaqettëdhënatnëvijim:
a) njëmbishikimtërrethanaveekonomikenëtëcilatështëpërgatiturbuxhetidhe rekomandimet për një strategji afat-shkurte dhe afat-mesme fiskale,ecila,nësekërkohet,përfshinpërshtatjetfiskalepër tëadresuarçështjeteparaparanëpikënidheii,tëkëtijparagrafi.Përshtatjetetillafiskaleduhettërealizohennënjëhorizontmëtëshkurtërkohornërasttërritjessëtëhyrave.Nëveçanti,cilatdopranimetëtëhyraveqëjanëmbitëhyratebuxhetuara
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
32
përdorennëtërësipërtëkompensuardeficitetetepruaradhepërtërivendosurkufirinedeficitit:
i. përtëkompensuarbrendatri(3)vitevefiskalenjëdeficittëtepruar,apo
ii. përtërivendosurkufirinedeficititpasnjërritjejetëtijnëpërputhjemenenin12(22B)tëkëtijligji,qoftëbrendatri(3)vitevefiskalenësedeficitiitepruarkaqenëmëivogëlse1%apobrendapesë(5)vitevefiskalenërasttënjëdeficititëtepruarmëtëlartë.
b) njëshpjegimtësupozimevekyçeekonomikeqëjanëpërdorurgjatëpërgatitjessëbuxhetit;
c) një deklaratë mbi synimet dhe prioritetet e Qeverisë gjatë përgatitjes sëbuxhetit;
d) vlerësimedheparashikimepërvitinaktual,vitineardhshëmfiskaldhesëpakudyvitetpasuese,nëlidhjeme:
(i) tëardhuratepërgjithshme tëorganizatave,dukepërfshirë tëardhuratededikuaradhe tëardhurateparashikuaranga tarifateshfrytëzimit,dheburiminetëgjithakëtyretëardhurave;
(ii) shpenzimetepërgjithshme,sipaskategorisëekonomike,funksionaledhe/oseprogramore;
(iii)deficitinepërgjithshëmbuxhetorosecakunesuficitit;
(iv)vlerësimeteshpenzimevetëprituranëviteteardhshmefiskalepërpagimineblerjevekapitaletëcilatjanëbërëgjatëvitevetëkaluarafiskaleoseqëpropozohettëbëhengjatëvitittëardhshëmfiskal;
(v) arkëtimeteardhshmetëcilatpritenngagrantetezotuarangaqeveritëehuajaoseorganizatatndërkombëtarenëformëtëpërkrahjessëpërgjithshmebuxhetore;dhe
(vi)njëparashikimtëtëardhuravetededikuaradhetëardhuravevetanakepërsecilënorganizatebuxhetoresidhepërndarje tekëtyre teardhurave tekategorizuaranëbazëtëprogramitdheklasifikimitekonomikdhe
(vii)një shpjegim të ndryshimeve materiale ndërmjet vlerësimeve dheparashikimeve të sipër cekura me vlerësimet dhe parashikimeve eparashtruaranëKASH-inefundittëpublikuar;
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
33
e) tabelatëveçantadhetëhollësishmetëshpenzimevepërQeverinëqendrore,Qeveritëkomunale,transferetndër-qeveritaresidhenjëtabelëtëveçantëqëparaqetbuxhetetekonsoliduaraqendroredhekomunale;
f) njëtabelëpërtëndarjevebuxhetoreqëndërlidhparashikimetetëArdhuraveVetanake dhe tëArdhurave të Dedikuara me ndarjet specifike buxhetoretë këtyre të ardhuravenëmenyrë të veçantë sipasOrganizatësBuxhetore,Programitdhekategorisëekonomiketëshpenzimeve;
g) njëtabelëecilapërmbannjëkrahasimtëbuxhetittëpropozuarmebuxhetinparaprak fillestar, Kornizën Afatmesme të Shpenzimeve, rezultatet eparashikuara faktike përvitindhebuxhetinpasndryshimeveeventuale tëbëra;
h) një tabelë e cila përmban një përmbledhje të ndryshimeve të nxituranga politikat në kornizën fiskale si dhe ndikimi i këtyre ndryshimeve nëshpenzimet,tëardhuratdhe/osekërkesatpërfinancim;
i) numrin e miratuar të punonjësve të përkohshëm dhe të përhershëm tëorganizatavebuxhetore të cilët do të paguhenngandarjet buxhetore gjatëvitittëardhshëmfiskal;
j) nëse gjatë një viti fiskal parashihet një deficit buxhetor, një përshkrim tëhollësishëmtë:
i. metodëssëpropozuarpërfinanciminedeficitit;
ii. huamarrjetepritura,dukepërfshirëhollësimbiburimetemundshmetëhuamarrjessidhekushtetemundshmelidhurmeshfrytëzimindhekthiminehuas;dhe
iii. njëpërshkrimtëpasojaveqëdotëketëfinancimiideficititnëshpenzimetpublikegjatëvitevepasuesefiskale;
k) parashikime të hollësishme të të gjitha arkëtimeve që priten nga njësitë epërcaktuaragjatëvitittëardhshëmfiskal;dhe
l) deklarataemisionitdheplaniiekzekutimitqëpërfshin:
i. njëpërkufizimtëmisionittësecilësorganizatëbuxhetore;
ii. njëlistëtëqëllimeveqëmundtëmaten,qëshfrytëzohenpërtëvlerësuarsuksesinenjëorganizatebuxhetorerrethpërmbushjessëmisionittësaj;
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
34
m)një program kapital i cili përfshin një plan shumë vjeçar për investimekapitalenëKosovëiciliidentifikondhepërfshinnevojatmëprioritaredhepropozim–projekte kapitale për vitin e ardhshëmfiskal dhevlerësime tëndikimitfinanciartëprojektevetëtillanëviteteardhshme;
n) vlerësimetëçfarëdoshumemonetareqëpritettësigurohetngaorganizatatndërkombëtare ose qeveritë e huaja në të mirë të Kosovës që nuk do tëpërfshihennëFondineKonsoliduartëRepublikëssëKosovës;dhe
o) informatambisuficitetbuxhetore,investimetdetyrimetqëpërfshijnë:
i. detajetestrategjisësëinvestimevetëKosovëspërparatëpublikeqëdotëinvestohengjatëvitittëardhshëmfiskal;
ii. hollësitë e çdo huamarrje ose garancioni ekzistues nga organizatatbuxhetore dhe çdo huamarrje ose garancion që organizatat buxhetorepropozojnëpërvitineardhshëmfiskal;
iii. hollësitë e shumës së vlerësuar të detyrimeve të paparashikuara tëorganizatave buxhetore, duke identifikuar ato që kanë potencial tëkonsiderueshëmqët’ijapinshkasngritjessëdetyrimeveekzistuesegjatëvitittëardhshëmfiskal;
iv. vlerësimetëhollësishmetëborxheveshumë-vjeçare;dhe
p) përsecilinngatriviteteardhshmefiskale,kostonevlerësuarneto,nëkushtete të hyrave të kufizuara, të secilës dispozitë në një ligj oseRregullore tëUNMIK-utecilapërcaktonnjëpërjashtim,reduktimosekoncesiontatimor;dhe
q) çfarëdotëdhënaosevështrimetëtjeratëcilatMinistridëshiront’ipërfshijë.
PasmiratimittëpropozimBuxhetittëKonsoliduartëKosovësdhePropozimLigjitpërNdarjeBuxhetore,QeveriaiadorëzonkëtodokumenteKuvenditjomëvonësemë31Tetortëatijvitifiskal.
Rregullimi i ndarjeve buxhetore të organizatës buxhetore
Njëorganizatëbuxhetoremundet,pamarrjenemiratimitparaprakngaMinistri,tëtransferojëderinë5%tënjëndarjebuxhetorenënjëndarjetjetërtëasajorganizatebuxhetore gjatë vitit fiskal. Ministri, nëse merr një arsyetim të vlefshëm ngaudhëheqësiinjëorganizatebuxhetore,mundtëautorizojëtransferiminenjëpjesetënjëndarjetëorganizatësbuxhetorenënjëndarjetjetërtëorganizatëssënjëjtë;mekushtqë,vleraeshumëssëtransferuartëmosjetëmëemadhese15%endarjessëndikuarnegativisht.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
35
Nëse udhëheqësi i organizatës buxhetore, kërkon nga Ministri që të autorizojëtransferiminenjëshumeqëështëmëemadhesepesëmbëdhjetëpërqind15%,pormëevogëlsenjëzetepesëpërqind25%endarjessëndikuarnegativisht,atëherëMinistrimundtëautorizojënjëtransferimtëkëtillëvetëmpasmarrjessëmiratiminmeshkrimngaQeveria.
Nëse udhëheqësi i organizatës buxhetore kërkon nga Ministri që të autorizojëtransferimin e një shume të barabartëme njëzet e pesë 25% apomë shumë, tëndarjes sëndikuarnegativisht,Ministrimund tëautorizojë transferiminekëtillëvetëmpasmarrjessëmiratiminmeshkrimngaKuvendi.
2.5 Fondet e alokuara, fondet e zotuara dhe shpenzimet
Fondet e alokuara
Brenda30ditëvepasmiratimittëLigjitpërNdarjetBuxhetorengaKuvendi,tëgjithaorganizatatbuxhetoreduhettëpërgatisindhet’idorëzojnëDrejtorittëPërgjithshëmtëThesaritnjëpropozim-planpëralokimeicilipërcaktonnevojatearsyeshmetëorganizatavepërkatësebuxhetorepëralokimegjatëvititpërkatësfiskal.ÇdoplanikëtillëduhettëjenënëpërputhjetëplotëmendarjetepërcaktuaranëLigjinpërNdarjetBuxhetore.
Fondet e zotuara
Parainicimittënjëprocesitëprokurimiticilikapërqëllimtërezultojënëngritjene një obligimi në vitin aktual fiskal,OrganizataBuxhetore i regjistron të gjithazotimetefondevetëndaranëSIMFKnëpërputhjemeaktetnënligjore.
Pagimi, Prioritetet
NuklejohenkurrfarëmjeteshngaBuxhetiiKonsoliduariRepublikëssëKosovëspërbërjenepagesavekurnukekzistonnjënjoftimaktualpëralokiminefondevemeanëtëtëcilitautorizohetpërdorimiitëhollavepërbërjenepagesavetëtilla.
DrejtoriiPërgjithshëmiThesaritmemiratimineMinistritduhett’ibëjnëpagesatnëbazëtëprioritetevenëvijim:
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
36
a) sëpariduhettëbëhetpagimiiborxhevetëmarranëmënyrëtëligjshme;b) shumattëcilatduhettëpaguhenmenjëherëpërpërmbushjenenjëurdhritë
prerënganjëgjykatë;c) pagatdhemëditjetpërtëgjithaorganizatatbuxhetoredhendihmënsocialeqë
duhetpaguarsipasligjit;d) detyrimet e pakontestueshmedhe të cilat duhet të paguhenmenjëherëpër
mallradheshërbime;e) transferetdhegrantetpërkomunat;dhef) shpenzimetkapitale.
2.6 Raportimi, kontabiliteti dhe auditimi
Dokumentet dhe raportimi
Brenda30ditëvepasmiratimitngaKuvenditëBuxhetitvjetortëKonsoliduartëKosovës dhe ligjit vjetormbi ndarjet buxhetore,Ministri duhet të përgatisë dhepublikojë nëGazetënZyrtare tëKosovës dhe në faqen në internet tëMinistrisëbuxhetin sidhedokumentete tjera shpjeguesenë formëgjithëpërfshirësedhe tëkuptueshmengapubliku,nëgjuhëtzyrtareqëpërdorenpërdokumenteteQeverisë.
Buxhetimi dhe regjistrat kontabël në Thesar
Ministrithemelonnjësistempërklasifikimbuxhetortëllogarivemeqëllimtë:
a) mundësimittëpërgatitjesstrategjikedheefektivesidheekzekutimittëKASHdhebuxhetevevjetore;
b) lehtësimittëkontrollimittëshpenzimevengaorganizatatbuxhetore;c) mundësimittëkryerjessëanalizavetëzotimeve,obligimevedheshpenzimeve
ngaorganizatatbuxhetore,sipaskategorisëfunksionalekategorisëekonomike,nënjëmënyrëqëipërmbushnevojateKosovëspërraportimtëbrendshëmdhetëjashtëmdheqëbazohetnëstandardeteaplikueshmetëmiratuarangaFNK;dhe
d) mundësimittëkryerjessëanalizavetëtjeratëcilatMinistriikonsiderontënevojshme.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
37
Regjistrat kontabël të organizatës buxhetore
Zyrtari Kryesor Financiar i organizatës buxhetore, duhet t’i regjistrojë të gjithatransaksionetdhetëmbajëregjistratkontabëlnëpërputhjemeaktetnënligjore.ZyrtariKryesorFinanciarinjëorganizatebuxhetoredheZyrtariKryesorAdministrativ,30ditëpaspërfundimittëçdovitifiskal,isiguronDrejtorittëPërgjithshëmtëThesarit:
(i) deklaratat e pa-audituara financiare të organizatës buxhetore për vitinpërkatësfiskaldhe
(ii) një konfirmim me shkrim se këto deklarata financiare të organizatësbuxhetorepërvitinfiskalnëfjalë,janënjëpasqyrimivërtetëdheidrejtëifinancavedhetransaksionevefinanciaretëorganizatësbuxhetorepërvitinpërkatësfiskal.
Brenda90ditëvepasmbylljessëçdovitifiskal,DrejtoriiPërgjithshëmiThesarit:
(i) konsolidondeklaratatfinanciaremellogaritëfiskaledhebilanceteparavetëgatshme,dhe
(ii) ia siguron Auditorit të Përgjithshëm deklaratat financiare të të gjithaorganizatavebuxhetorepërauditim.
Njëmuaj pas pranimit nga organizata buxhetore të deklaratave të saj financiaretëaudituarapërvitinpërkatësfiskal,çdoorganizatëbuxhetoreduhett’idorëzojëMinistritnjëraportvjetorpërvitinekaluarfiskal.Kyraportpërfshin:
a) njëraportimmbiveprimtarinëeorganizatësbuxhetore,dheb) deklaratateaudituarafinanciarepërvitinfiskalqëparaqesin:
(i) ndarjetbuxhetoretëbërapërorganizatënbuxhetorepërvitinfiskal;
(ii) detajet reale të shpenzimeve kapitale dhe operative të organizatësbuxhetorepërvitinfiskal;dhe
(iii)numrineshërbyesveciviltëpërhershëmdhetëpërkohshëmnëfillimdhenëfundtëvitifiskal;dhe
Ministri iadorëzonKuvenditdheQeverisënjëraport tëkonsoliduarmbisecilënorganizatëbuxhetorebrenda30ditëvepasiqëkyraportt’ijetëdorëzuarMinistritngaorganizatapërkatësebuxhetore.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
38
Raportet tremujore buxhetore
Ështëobligimikryetarittëkomunësqëtëpërgatisëdhedorëzojëkuvenditkomunalraportetremujore.Këtoraporte,aiduhett’idërgojëbrenda30ditëvepaspërfundimittëçdotremujori.Njëkopjeduhett’idërgohetedheMinistrit,kurseraporti i tillëduhettëpublikohetedhenëfaqeneinternetittëkomunës.
Raporti përfundimtar mbi buxhetin
Derimë31marstëvititvijuesçdovitikalendarik,MinistriiadorëzonQeverisëpërmiratimdhedorëzimnëKuvend,njëraportpërfundimtarpërmbledhëstëbuxhetitpër vitin e kaluar fiskal dhe dy vitet paraprake fiskale, i cili përfshin të gjithaelementetnëvijim:
(a)njëraportmbitëardhuratdheshpenzimet,iciliparaqettëdhënakrahasimorepërkëtovitelidhurme:
(b)njëmbishikimtëtëardhuravedheshpenzimevefaktike;(c)diskutimipërrespektiminekufirittëdeficitit,përfshirë:
- shkaqetedevijimevedhefinanciminedeficiteve,nësekatëtillë,apo
- shkaqetesuficitevebuxhetoredheinvestimineatyresuficiteve,nësekatë tillë; të ardhurat faktike, të identifikuara sipas llojit, të organizatavebuxhetoretëkrahasuarameparashikimetpërkatësenëcilatjanëpërfshirënëbuxhet.
(d)tëardhuratfaktike,tëidentifikuarasipasllojit,tëorganizatavebuxhetoretëkrahasuarameparashikimetpërkatësenëtëcilatjanëtëpërfshiranëbuxhet;
(e)shpenzimet faktike në lidhje me secilën kategori të shpenzimit krahasuarme(1)ndarjenbuxhetorepëratëkategori,dhe(2)shpenziminfaktikpëratëkategorigjatëvitittëkaluarkalendarik;
(f)tëardhuratededikuarafaktiketëpranuara,tëidentifikuarasipasllojit,dheshpenzimetfaktike,sipasklasifikimit,ngandarjetbuxhetorepërtëardhuratededikuara;dhe
(g)numrifaktikipunonjësvetëpërhershëmdhetëpërkohshëmtëorganizatavebuxhetorekrahasuarmenumrateautorizuarnëbuxhet;
(h)pagesatfaktiketëinteresitoseshumavenënatyrëneinteresitnëborxh,sikurqëështëparaparënënenet50dhe51tëkëtijligjisidhepërpagimineshumëskapitaletëborxhit;
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
39
(i) detalembitëgjithëpranuesitegrantevepubliketëbëragjatëvititfiskalsidheshumattëcilatataikanëpranuar;
(j)detaletëshpenzimevengandarjetbuxhetorepërshpenzimetëjashtëzakonshme,tëpërshkruaranënenin29tëkëtijligji;dhe
(k)detalembi të gjitha rregullimet të cilat janë bërë në ndarje buxhetore, nëpërputhjemenenet30dhe31tëkëtijligji.
(l) informatambiinvestimetdhedetyrimet,dukepërfshirë
(i) detalelidhurmeinvestimeteparavepubliketëcilatjanëkryergjatëvititfiskal;
(ii) detalembindonjëdetyrimtëpërshkruarnënenet50ose51tëkëtijligji;
(iii)njëllogaritjetëplotëtëasetevetëcilatmbahenngaorganizatatbuxhetorenëfundtëvititfiskal;
(iv)një vlerësim të të gjitha detyrimeve kontigjente, duke përfshirë njëvlerësimtëriskuttëkëtyredetyrimevekontingjente;dhe
(v) tëgjithashpenzimetevonuarapërçdoOrganizatëBuxhetore;
(vi)Planipërdiskutim tëpërshtatjevefiskalepër tëkompensuardeficitin etepruarapopërtërivendosurkufirinedeficititpasrritjessëatijkufirinëpajtimmeligjin.
2.7 Auditimi i jashtëm
Auditimi nga Auditori i Përgjithshëm
AuditoriiPërgjithshëmduhettëpërgatisëdhet’idorëzojëKuvenditnjëraportmbideklaratatfinanciaretëorganizatavebuxhetoredhendërmarrjevepublikepërvitinekaluarfiskal.Auditori iPërgjithshëmuadorëzonraportetpërfundimtaresecilitinstituciontëaudituarsidhesubjektittëciliipërgjigjetdrejtpërdrejtëinstitucionipërkatës,sidheMinistrit,jomëvonësemë30qershor. AuditoriiPërgjithshëmRaportinpërauditiminvjetorfinanciartëQeverisëlidhurmeBuxhetineRepublikëssëKosovës,idorëzonQeverisënjëProjektRaportVjetortëAuditimitpërkomentimmeapopara31korrikut.KyraportpërfshinopinionineAuditorit të Përgjithshëm lidhur me faktin se nëse deklaratat financiare japinnjëpasqyrëtësaktëdhetëdrejtëdeklaratalidhurmepajtueshmërinëmekufirinedeficititdhemekushtetdhekërkesatpërkatësesipaskëtijligji”.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
40
Auditori i Përgjithshëm dorëzon në Kuvend Raportin Përfundimtar Vjetor tëAuditimit,dukepërfshirëkomenteteQeverisë,meapopara31gushtit. Gjatëperiudhës31gushtdhe31 tetor,Kuvendi shqyrtonRaportinPërfundimtarVjetor të Auditimit dhe deklaratat financiare të Qeverisë dhe miraton çfarëdodirektive dhe rezolute lidhur me to jo më vonë se me 31 tetor. Nëse Kuvendinuk e shqyrton,RaportiVjetor iAuditimit dhedeklaratatfinanciare tëQeverisëkonsiderohentëpranuaranëformënedorëzuarngaAuditoriiPërgjithshëm.
Kontratat e ortakërisë publike-private
Organizata buxhetore ose autoriteti publikmund të hapë tender dhe të japë njëkontratëtëortakërisëpubliko-privatenëse:
a) projekti dhe kushtet e tenderit përkatës, para publikimit, janë miratuarparaprakishtngaMinistri;
b) tenderimidhedhëniaekësajkontratejanënëpërputhjematerialemedispozitate aplikueshme tëLigjitmbiProcedurën përDhënien eKoncesioneve dheLigjitpërProkurimPublik;
c) kontratakryesoresidhetëgjithanënmarrëveshjetapomarrëveshjetanësorekanëkohëzgjatjeqëështëearsyeshmedukemarrëparasyshmadhësinëdhelëndënekontratësosemarrëveshjes;
d) procesiitenderimitdhedhëniessëkontratësjanënëpërputhjemetëgjitharregullat për ortakëritë publiko-private të nxjerra ngaBEosenjë autoritetekzekutiviBE-së;dhe
e) kontrata përfundimtare e ortakërisë publiko-private është miratuar ngaQeveriadheështënënshkruarngaMinistridhepersoniosepersonatpërgjegjëstëautorizuarpërnënshkrimnëorganizatënbuxhetore.
Paspranimittëkëtyreinformatave,MinistriiapërcjellkërkesëndhedokumentetetjeraNJOPP,ecilamenjëherëkryennjërishikimtekniktëtyre.NJOPPiaparaqetMinistrit opinionin e saj profesional lidhur me arsyeshmërinë e kërkesës përpërkrahjebuxhetorebrenda60ditëvepasfillimittërishikimittësipërcekur.
Brenda 15 ditëve pas pranimit të opinionit të NJOPP,Ministri e refuzon ose emiratonkërkesënmeshkrim.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
41
NëseQeveriaeratifikonvendimineMinistrit,atëherë:
(i) MinistriduhetqëmenjëherëtëshpalosëparaKuvendittëgjithaaspektetmaterialetëpërkrahjesbuxhetoreecilaështëdhënëosedotëjepenpërnjëKontratëOrtakëriePubliko-Private,dhe
(ii) autoriteti kontraktuesmund ta vazhdojë procesin e tenderimit; pormemiratimineQeverisë.
Grantet për ndërmarrjet autonome publike
Organizata buxhetore mund të sigurojë një grant për një ndërmarrje autonomepublike vetëm nëse një ndarje buxhetore për organizatën përkatëse buxhetore eautorizonnjëgranttëtillë,dhe,nërastetëtilla,organizatabuxhetoredotësigurojëqëçfarëdokushtiivendosurngandarjabuxhetorenënjëgranttëtillëtërespektohetplotësisht.
2.8 Komunat
Të ardhurat komunale
Tëgjithaparatëosetëardhuratembledhuraosepranuaranganjëkomunë,pavarësishtnësekualifikohensi“tëardhuravetjakekomunale”duhettëdepozitohenmenjëherënë llogarinë përkatëse zyrtare bankare. Kjomegjithatë nuk vlen për përkrahjenfinanciarepërnjëkomunëecilaepetngaRepublikaeSerbisë.PërkrahjafinanciareedhënëngaRepublikaeSerbisëduhetqëmenjëherëtëdepozitohetose:
(i) nënjëllogarizyrtarebankare,ose
(ii) nënjëllogarinënjëbankëkomercialenëpërputhjemekushtetepërcaktuaranëLFPL.
Pasdepozitimitnënjëllogarizyrtarebankare,komunaduhettaregjistrojëdepozitënnëRegjistrinKontabël tëThesaritnëpërputhjemeaktetnënligjore.Në regjistërduhettëpërcaktohet:
a. shumaepërgjithshmetëdepozituar,
b.njëklasifikimifondevetëdepozituarasipasburimit,dhe
c. tëgjithainformatatetjeraqëkërkohensipasaktevenënligjore.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
42
Tëgjithatëardhuratedepozituaranëllogarinëzyrtarebankaretëkomunësduhettë transferohennë llogarinëpërkatësenëFondineKonsoliduar tëRepublikëssëKosovësnëmënyrëndhebrendaafatittëpërcaktuarnëakteligjore.
Ndihma financiare nga Republika e Serbisë
KomunateKosovëskanëtëdrejtëqëtëpranojnëndihmëfinanciarengaRepublikaeSerbisë.TëgjithandihmatfinanciarepërnjëkomunëngaRepublikaeSerbisë:
a. janëtëardhuratëdedikuaratëasajkomune,dhe
b.do të shfrytëzohen nga komuna vetëm për qëllime që ndërlidhendrejtpërdrejtmeushtriminekompetencavetësajkomunale.
Komunaduhettësigurojëqëtëgjithakëtondihmafinanciaretëdepozitohen:
(i) në një llogari zyrtare bankare në pajtimme kërkesat e përcaktuara nëLMFPPose
(ii) nënjëllogarinënjëbankëkomercialeecilaështëcertifikuarngaBQK.
Nësenjëndihmëfinanciaredepozitohetnënjëbankëkomerciale,komunaduhettaregjistrojëatëdepozitënëRegjistrinKontabëltëThesaritnëpërputhjemeRregullatKMF,kuduhettëpërcaktohet:
(i) shumaepërgjithshmeedepozituar,
(ii) burimiifondevetëdepozituara,dhe
(iii)tëgjithatëdhënatetjeraqëkërkohensipasaktevenënligjore.
Nëse ndihma financiare depozitohet në një llogari zyrtare bankare, atëherë kjondihmëdot’ipërvetësohetkomunësnëpajtimmepropozim-buxhetindhekërkesënesajpërndarjebuxhetorenësekëtodokumentepërcaktojnësekjondihmëfinanciaredotëshfrytëzohetngakomunavetëmpërqëllimeqëndërlidhendrejtpërdrejtmeushtriminekompetencavetësajkomunale.
Nësendihmafinanciaredepozitohetnënjëllogarinënjëbankëkomerciale,komunamundt’ishfrytëzojëlirshëmkëtomjetepërçfarëdoqëllimiicilindërlidhetdirektmeushtriminekompetencavetësajkomunale.
Sidoqoftë, të gjitha shpenzimet nga kjo ndihmë financiare duhet të raportohenmenjëherëngakomunanëThesarsipasaktevenënligjore.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
43
Përgatitja e Propozim Buxhetit dhe Kërkesës për Ndarje Buxhetore nga Komuna
ZKF i komunësduhet që para 1 korrikut të vitit aktual t’i dërgojë kryesuesit tësecilit departament komunal të komunës një qarkore buxhetore komunale e cilapërmbaninformatadheudhëzimembi:
(i) kufirineepërmtëshpenzimevetëaplikueshmepërdepartamentinpërkatëspërvitineardhshëmfiskal,sidhevlerësimembikëtakufijpër2viteteardhshmefiskale,dhe
(ii) metodologjinëdheformularëtqëduhettëshfrytëzohenngadepartamentipërkatësgjatëpërgatitjes sëpropozim-buxhetit dhekërkesëspërndarjebuxhetorepërvitineardhshëmfiskal.
Passkadimittëafatitkohortëpërcaktuarnëqarkorenebrendshmebuxhetore,ZKFduhet:
(i) tëshqyrtojëpropozim-buxhetetdhekërkesatpërndarjebuxhetoretëcilatjanëdorëzuarangadepartamentetkomunale,dhe
(ii) të mbajë takime me secilin departament me qëllim të shqyrtimit dhekuptimittëpropozim-buxhetitdhetëdepartamentevepërkatëse.
Shqyrtimi i Buxhetit Komunal nga Kuvendi Komunal
Pasmiratimit të propozim-BuxhetitKomunal ngaKryetari iKomunës,Kryetarii Komunës, deri me 1 shtator të vitit përkatës fiskal, duhet t’ia dorëzojë këtodokumenteKuvenditKomunal.
Paspranimittëpropozim-buxhetit,KuvendiKomunaldotëmbajëdëgjimepublikenë përputhjeme aktet a aplikueshme ligjore të komunës. Pas këtyre dëgjimeve,KuvendiKomunal duhet të shqyrtojë, ndryshojë siç e sheh të nevojshmeose tëarsyeshme si dhe të miratojë dhe t’ia dorëzojë Ministrit propozim-buxhetinKomunal.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
44
2.9 Financimi i Agjencive të Pavarura dhe Gjykatave
Financimi i agjencive të pavarura dhe të gjykatave bëhet në të njëjtën mënyrësikurseedhepërorganizatatetjerabuxhetore.
KëshilliGjyqësoriKosovës(KGJK)kapërgjegjësinëdhekompetencatekskluziveqëtëveprojënëcilësinëepërfaqësuesittëtëgjithagjykatavetëKosovësnëlidhjemepërgatitjendhedorëziminepropozim-buxhetittëkonsoliduartëgjyqësorit.
Të Ardhurat e Agjencive të Pavarura dhe Gjykatave
Të gjitha paratë ose të ardhurat embledhura ose të pranuara nga një agjenci epavarurosenjëgjykatëjanëparapublikedheduhetqëmenjëherëtëdepozitohennëllogarinëpërkatësezyrtarebankaretëkrijuarngaDrejtoriiPërgjithshëmiThesarit.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
45
3. Prokurimi publik
Objektivat
Nëfundtëkëtijseksionijudotëjenitëaftëtëkuptoni:
• Planifikimineprokurimit,
• Llojetekontratavedherregullatetyre,
• Procedurateprokurimit,
• Organetkryesoredhezyrtarëtkryesorëtëprokurimit.
Hyrje
KymodulështëkrijuardukeumbështeturnëLigjinNr.04/L-042përProkuriminPubliknëRepublikëneKosovës.
Qëllimiiligjitmbiprokuriminështëtësigurojëmënyrënmëefikase,mëtransparentedhemë të drejtë të shfrytëzimit të fondeve publike, burimeve publike si dhe tëgjithafondevedheburimevetëtjeratëautoritetevekontraktuesenëKosovëdukepërcaktuar kushtet dhe rregullat që do të zbatohen, procedurat që do të ndiqen,tëdrejtatqëdotërespektohendhedetyrimetqëdotëpërmbushenngapersonat,operatorëtekonomik,ndërmarrjet,autoritetetkontraktuese,koncesionerëtepunëvedhe organet publike që zhvillojnë, përfshihen, marrin pjesë ose interesohen,në aktivitetet e prokurimit ose që përfshihen ose kanë të bëjnëme fondet dhe/ose burimet e tilla. Ky ligj po ashtu ka për qëllim të sigurojë integritetin dhepërgjegjësinëezyrtarëvepublik,nëpunësvecivildhepersonavetëtjerëqëkryejnëose janë të përfshirë në një aktivitet të prokurimit duke kërkuar që, vendimet eindividëvetëtillëdhebazaligjoreefaktikepërvendimetetilla,tëmosndikohenngainteresatpersonale,tëkarakterizohetmejo-diskriminimdhemenjëshkallëtëlarttëtransparencësdhetëjenënëpërputhjemekërkesatproceduraledheqenësoretë këtij ligji.Ky ligj ka për qëllim të nxisë krijimin e një kulture institucionaletë profesionalizuar të pandikuar nga interesat materiale, të paanshme, etike,nëmesinepersonavezyrtarëqëkryejnëose janë tëpërfshirënënjëaktivitet tëprokurimit,dukekërkuarngapersonatetillëqëtësjellendukendjekurparimineshfrytëzimitsamëefikas,mekostoekonomike,transparentdhetëdrejtëtëfondevedheburimevepublikendërkaqduke i’upërmbajtur rreptësishtëproceduravedhekushteveqenësoretëkëtijligji.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
46
Ligjirenditdisangapërkufizimetkryesore:
ZyrtariautorizuesështëpersoniiautorizuarngaZKAsipasnenit22.1tëkëtijligji,sipërgjegjëspërautorizimineZyrtarittëProkurimittëautoritetitkontraktuespëriniciminenjëaktivitetitëprokurimit.
Autoritetikontraktues,autoritetipublik,operatoriishërbimevepublike,ndërmarrjapublikedhe/osepersoni,komisioni,osekompaniaprivateecilaoperonnëbazëtëtëdrejtavetëveçantaapoekskluzive,osendërmarrjaqëushtronaktivitetetëprokurimitnëemërtë/osepërllogaritëautoritetitpublikoseoperatorittëshërbimevepublikeosenjëndërmarrjepublike.
Blerjaelektronike-njëprocesqëpërsëritetdheqëpërfshinnjëpajisjeelektronikepërprezantimineçmimevetëreja,tëndryshimevedhe/osevleravetërejanëlidhjemeelementetëcaktuaratëtenderëve,tëcilatndodhinpasnjëvlerësimitëplotëtëtenderëve,dukejumundësuarklasifikiminnëmënyrënautomatiketëvlerësimit.
Mjetet elektronike – përdorimi i pajisjeve elektronike për përpunimin (dukepërfshirë kompresimin shifror) dhe ruajtjen e të dhënave të transmetuara, tëbarturaosetëpranuarametelegraf,meradio,memjetepamore,osememjetetjeraelektromagnetike.
Operatoriekonomikpërfshinfurnizuesin,ofruesineshërbimeveosekontraktuesinepunëve.
Autoritetipublikmundtëjetë:
(ii) autoritetinekzekutivqendror,rajonal,komunaloselokal,organinpublik,ministrinë,departamentin,agjencinë,oseautoritetintjetërqëekzekuton,konform me çdo akt normativ ose nën-normativ, pushtetin ekzekutiv,legjislativ,rregullativ,administrativ-publikosegjyqësor;
(ii) organinethemeluarnëbazëtësëdrejtëspublike;dhe
(iii)njëasociacioninjëosemëshumëautoritetevedhe/oseorganevetëtilla.
Kontratëpublikeështëtermipërgjithshëmqëpërfshinndonjërëndhetëgjithallojeteveçantatëkontratavevijuesetëlidhurangaautoritetikontraktues:
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
47
(i) njëkontratëshërbimi,
(ii) njëkontratëfurnizimi,
(iii)njëkontratëpunedukepërfshirëkontratënkoncesioneretëpunësdhe/ose
(iv)kontratënpublikekornizë
Ofrues i shërbimeve nënkupton çdo person, ndërmarrje ose organ publik, ose ipersonave, ndërmarrjeve dhe/ose organeve të tilla që kryejnë dhe/ose ofrojnë tëkryejnëshërbime.
Furnizuesdotëthotëçdoperson,ndërmarrjeoseorganpublik,osegrupipersonavetë tillë, ndërmarrjeve, dhe/ose organeve që furnizojnë ose ofrojnë të furnizojnëprodukte.
Standard do të thotë specifikimi teknik i miratuar nga një organ i pranuar istandardizimitdhe ivënënëdispozicionpërpublikunpërpërdorimtëpërsëriturosetëvazhdueshëm,përputhjametëcilinpërgjithësishtnukështëedetyrueshme.
Tender do të thotë një dokument që i dorëzohet autoritetit kontraktues nga njëoperatorekonomik,dukeparashtruarkushteteofertës sëoperatorit ekonomiksipërgjigjendajnjënjoftimispecifiktëkontratës,njoftimitpërtenderimosendonjëkërkesë tjetër që është nxjerrë ose përgatitur nga autoriteti kontraktues në fjalë.Termi“tender”përfshin,pornukkufizohetvetëmnënjëpropozimosekuotimtëçmimeve.
Nëse kemi rastin kur një ndërmarrje i jep një personi apo ndërmarje tjetër njëkontratënëtëcilënmëtepërse50%emjetevejanëngaautoritetikontraktuesoseefinancuarmefondepublike,konsiderohetseështëautoritetkontraktues.
3.1 Planifikimi i prokurimit
Seciliautoritetkontraktuesgjashtëdhjetëditëkalendarikeparafillimit tëçdovitifiskal,duhettëpërgatisëplanifikimetparapraketëprokurimitdhet’iadërgojëatoAutoritetitQendrortëProkurimit.Pesëmbëdhjetëditëpasshpalljessëlegjislacionitpër përvetësimet për një vit fiskal, autoriteti kontraktues duhet që të dërgojëplanifikimpërfundimtarpërAQP-në,kuiidentifikontëgjithafurnizimet,shërbimetdhepunëtqëautoritetikontraktuessynont’iprokurojëgjatëvititfiskal.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
48
AQP-jamenjëherëshqyrtondhembledhinformacionetedhënanëplanifikimetetilla.AQP-jaidentifikonproduktetepërdorimittëpërbashkëtdhetëgjithaartikujtdheproduktetetjeraqëmundtësigurohennëmënyrëmëefikasepërmeszbatimittënjëproceduretëkonsoliduarosetëpërbashkëttëprokurimit.
3.2 Përcaktimi i nevojave që duhet përmbushur
Fillimishtautoritetikontraktuesduhettëbëjënjëvlerësimformaltënevojavelidhurmeproduktetaposhërbimetqëdot’iprokurojë.Kyvlerësimpërfshin:
(i) llojindhepërmasatenevojavetëautoritetitkontraktues;
(ii) vlerëneparashikuar, llojinepropozuardhekushtetekontratëspublikepërprokurim;
(iii)specifikimetepropozuarafunksionaledhepërfitimetepriturangaseciliobjektitillëetj.
Pas vlerësimit të nevojave, autoriteti kontraktues do të garantojë formalisht sefondetpërprokuriminpërkatësjanëakorduarnëshumënqëështëemjaftueshmepërmbuliminekëtyredetyrimeve.Pastajautoritetikontraktuesdotëpërgatisënjë“Deklaratëtënevojavedhevendosmërisëpërdisponueshmërinëefondeve”.Kjodeklaratëduhett’ipërmbajëinformatatsivijon:
(i) një deklaratë të nevojave me shkrim, e cila i përmbledh rezultatet evlerësimittënevojaveqëështëbërëngaautoritetikontraktues,dhe
(ii) njëdeklaratëmeshkrimqëkonfirmondisponueshmërinëefondeveetj.
Është me rëndësi të përmendet se nëse objektet e aktivitetit të prokurimit nukjanë përfshirë në planifikimin përfundimtar të prokurimit, që është përgatiturngaautoritetikontraktuesdheiështëdorëzuarAQP-së,autoritetikontraktuesdot’idorëzojëAQP-sënjëkopje të“DeklaratëssëNevojavedheVendosmërisëpërDisponueshmërinëeFondeve”përprokuriminpërkatëssëpakupesëditëpuneparafillimittëaktivitetitpërkatëstëprokurimit.AQP-jadotëshqyrtojëçdodeklaratëtënevojavepërtëpërcaktuarsenësekandonjëmetodëtjetërmëefikasedhemëekonomikepërblerjenemallravetë tillaoseproduktevetë tjera,që iplotësojnënevojateautoritetitkontraktues.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
49
Transparenca Meqëllimqëitërëprocesiiprokurimittëjetëtransparent,autoritetikontraktuesështëiobliguarqëtëmbajëregjistradhedëshmipërsecilinaktivitetprokurimi,sidhetëofrojëçdoherëpalëvetëinteresuaraqasjenëdokumentacioninnëlidhjemeaktivitetetetillakurkjolejohetmeligj.
Informatat sekrete afariste
Përkundrejt kërkesës për transparencë qëndron parimi i ruajtjes së informatëssekrete.Sëpariduhetqëinformatatëklasifikohetsiinformatësekrete.Atykunuklejohetparaqitjaenjëinformatesekrete,autoritetikontraktuesmundetqëtëbëjëpërmbledhje të shkurtuar tëdokumenteve të tillanësekjoështëenevojshmeqëaktivitetiiprokurimittëjetëirregullt.
3.3 Llojet e kontratave dhe rregullat e tyre
Kontratat publikemund të jenë kontrata për furnizim(memallra dhe produkte),kontratapërshërbimedhekontratatëpunëve.
Kontratame vlerë tëmadhe konsiderohet kontrata e furnizimit ose shërbimeve,vleraeparashikuaresëcilësështëebarabartëosemëemadhese125,000euroosekontratapërpunëvleraeparashikuaresëcilësështëebarabartëosemëemadhese250,000euro.
Kontratëme vlerë tëmesme konsiderohet kontrata e furnizimit ose kontrata eshërbimevevlera eparashikuar e së cilës është ebarabartëmeosemëemadhese 10,000 euro, pormë e vogël se 125,000 euro ose kontrata për punë vlera eparashikuaresëcilësështëebarabartëosemëemadhese10,000euro,pormëevogëlse500,000Euro.
Kontratëmevlerëtëvogëlkonsiderohetçdokontratëpublikevleraeparashikuaresëcilësështëebarabartëmeosemëemadhese1000Euro,pormëevogëlse10,000Euro.
Kontratëmevlerëminimalekonsiderohetçdokontratëpublikevleraeparashikuaresëcilësështëmëevogëlse1000Euro.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
50
3.4 Procedurat e prokurimit
1. Autorizimi për inicimin e një aktiviteti të prokurimit dhe nënshkrimin ekontratëspublike
1.1.Inicimiiaktivitetittëprokurimit
SëpariZyrtariAutorizuesiautoritetitkontraktuesduhettëautorizojënjëaktivitettëprokurimittëautoritetitkontraktues.
1.2.Themelimiistrukturavetëprokurimitngaautoritetetkontraktuese
Çdo autoritet kontraktues duhet të caktojë një person që të shërbejë si Zyrtar iProkurimit.NjëpersonmundtëshërbejësiZyrtariProkurimitvetëmnëseposedondiplomënuniversitaredhe“certifikatënprofesionaletëprokurimit”aktualedhetëvlefshme,tëdhënëngaIKAPnëpërputhjemepraktikateprokurimitnëBE.
1.3.TrajnimiiZyrtarëvetëProkurimit
Dukeediturrëndësinëdhekompleksitetineaktivitetevetëprokurimit,IKAPnëbashkëpunimmeKRPPorganizontrajniminprofesionalpërprokurim.IKAPlëshon“certifikatënprofesionaletëprokurimit”përatapersonaqëpërfundojnëkursinmesuksesdhekalojnëproviminnëfundtëtrajnimit.Certifikatajepetpërnjëperiudhëtrevjeçare.
1.4 Nënshkrimiikontratavepublike
Zyrtari iProkurimit injëautoritetikontraktuesështë ivetmiperson iautorizuarqëtëlidhëosetënënshkruajënjëkontratëpublikenëemërtëtij.Kontratapublikee nënshkruar nga kushdo përveç tij është e pavlefshme dhe e pazbatueshme.Përjashtimisht,kontratatmevleratëmëdhatëautoritetevekontraktueseduhetqëgjithashtu tënënshkruhennëemër tëautoritetitkontraktuesngaZyrtariKryesorAdministrativ,sidheMinistrioseautoritetitjetërpërkatëspublik.
Megjithatë, nëseMinistri i Financave e cakton AQP-në si organpërgjegjëspërkryerjenenjëaktivitetittëprokurimitnëemërtëautoritetikontraktues,atëherëpersoni i autorizuar është Zyrtari i Prokurimit i AQP-së ai që ka të drejtë tënënshkruajëkontratënpublike.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
51
2. Rregullatpërkontratatpublike
2.1.DosjaeTenderit
Autoritetikontraktuesduhettëpërpilojënjëdosjetëtenderitmeinformatatpërkatëselidhurme kontratën në fjalë, në të cilën përfshihen të gjitha termet dhe kushtetmaterialetësaj,proceduratezbatueshmetëprokurimit,procedurateankesëssidheinformatatetjerapërkatëse.Nësepërkëtëprokurimështëdashurtëbëhetshpalljepublike(osepërmesmediave)njëkopjeesajduhettëjetënëdosjenetenderit.KëtoKushtetëdosjessëtenderitnukzbatohenpëraktiviteteprokurimitpërkontratatmevlerëminimale.
2.2.Specifikimetteknike
Dosjae tenderitduhet tëpërmbajë tëgjithaspecifikimetedetyrueshme teknike.Këtospecifikimeduhettëjenënëpërputhjemeqëllimineprokurimitdhekurrsesinuk duhen hartuar ashtu që të favorizojnë ose diskriminojnë një osemë shumëoperatorë ekonomikë. Specifikimet teknike duhet të jenë konform standardeveevropiane,miratimeveteknikeevropiane,specifikimevetëpërbashkëtateknike,osestandardevendërkombëtare.Nësenjëstandard,specifikimosemiratimitillënukështëiaplikueshëmatëherëautoritetikontraktuesmundtëpërgatisëspecifikacioninteknikdukeureferuarnëstandardeteKosovës,miratimetteknikekosovare,oseçfarëdoreferimitjetërtekniktënxjerrëngaorganetevropianepërstandardizim.
Nëse një standard i tillë teknik nuk ekziston autoriteti kontraktues përgatitspecifikacionintekniknëbazëtëkërkesaveekzekutueseosefunksionale.Poskurkjonukështëemundur,autoritetikontraktuesnukmundtëpërpilojëspecifikimetteknikeqëmundt’ireferohennjëartikullioseburimitëveçantëngasekjodotëshpiente tek preferenca e caktuar për ndonjë artikull, shërbim apo furnizues tëveçantë.
3. Llojetdhezbatueshmëriaeproceduravetëprokurimit
3.1.Proceduratehapura
Zakonishtmerastinezhvillimittëaktivitetevetëprokurimitautoritetikontraktuespërdorproceduratehapura tëprokurimitpërdhënienenjëkontratepublikeoseprocedurënekufizuar.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
52
3.2.Proceduratepërgjithshmedhetëveçantatëkufizuara
AutoritetikontraktuesmundtëshfrytëzojëproceduratekufizuarapërtëkryernjëaktivitetprokurimipërdhënieendonjëkontratepublikenëseZyrtariiProkurimitkonstatonsemallrataposhërbimetetillamundtëfurnizohenvetëmnganjëoperatorispecializuardhesekjopoashtudotëishteekonomikishtmëeefektshme.
3.3.Proceduratenegociuarapaspublikimittënjoftimittëkontratës
EkzistojnësituatakurautoritetikontraktuesmundtëpërdorëproceduratenegociuarapaspublikimittënjënjoftimitëkontratëspërtëkryeraktivitetineprokurimitnëseZyrtariiProkurimitkonstatonseështëepamundurtëpërgatitenspecifikacionetekontratësnëmënyrëqëtëlejojnëdhënienekontratësdukezgjedhurtenderinmëtëmirësipasproceduravetjera.Menjëherëpaspranimittëkërkesavepërpjesëmarrje,autoriteti kontraktues do të ftojë të gjithë kandidatët të dorëzojnë një tender ëpërmbushkriteretminimaletëspecifikuaranënjoftiminekontratësdhenëdosjenetenderit.Kandidatëtqënukpërzgjidhennëkëtëmënyrëeliminohenngapjesëmarrjaemëtutjeshme.Autoritetikontraktuespastajdotënegociojëmeçdotenderuesnëpërpjekjepërtëpërshtaturtenderinmekërkesatecaktuarangaautoritetikontraktuesnë njoftimin e kontratës dhe në dosjen e tenderit.Gjatë këtij procesi, autoritetitkontraktues do t’i kërkohet të identifikojë dhe t’i jap kontratën tenderuesit qëdorëzontenderinmëtëmirëdheqëështëekonomikishtmëipërshtatshmi.
3.4.Proceduratenegociuarapapublikiminenjoftimittëkontratës
Autoritetikontraktuesmund tëpërdorëproceduratenegociuarapapublikiminenjoftimittëkontratëspërtëushtruaraktivitetineprokurimitvetëmpasiqëtëketëpranuar një autorizimme shkrim nga KRPP-ja.Autoriteti kontraktues mund tëkërkojënjëautorizimpërpërdorimineprocedurave tënegociuarapapublikiminparapraktënjoftimittëkontratëspërushtrimineaktivitetevetëprokurimitqëkanëpërqëllimdhëniene:
a. çfarëdo kontrate publike,nësepërarsyeobjektivedhetëdetyrueshmeteknike ose artistike, kontrata duhet t’i jepet një operatori të caktuarekonomik;nëse,përarsyetëmbrojtjessëtëdrejtavetëpronësintelektualeapotëdrejtaveekskluzive,kontratamundt’ijepetvetëmnjëoperatoritëcaktuarekonomik;osenëse,përarsyetëemergjencaveekstremeqëjanëshkaktuarngangjarjeobjektivishttëverifikueshmetëcilatnukkanëpasurmundësi të parashikohen me arsye nga autoriteti përkatës kontraktues,autoritetiitillëkontraktuesnukmundtajapëkohënekërkuarpërushtriminecilësdoprocedurëtjetërqëparashtrohetnëkëtëligj.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
53
b. një kontratë për furnizim, për dërgesa shtesë nga furnizuesit fillestarkurdërgesatetillashtesëjanëzëvendësimepërproduktetoseinstalimettanimëtëdërguara;osenëseautoritetipërkatëskontraktuesështëoperatorishërbimevepublike.
c. një kontrate të shërbimeve, që pason nga një konkurs projektimi iushtruarpërmesproceduravetëhapuraosetëkufizuara,dheqëkërkohet,t’ijepetkandidatittësuksesshëm;qëdot’ijepetnjëautoritetikontraktuesqë sipasnjë akti legjislativose rregullativnormativosenën-normativ egëzonnjëtëdrejtëekskluzivepërtësiguruarshërbiminetillë.
d. një kontrate të shërbimeve ose punëve,përzbatiminoseekzekutimine shërbimeve ose punëve shtesë që nuk kanë qenë të përfshira as nëkonceptiminfillestartënjëprojektitëpunëvetëdhënëmëparëdheastëparaqituranëkontratënpërkatësetëpunëveqëështëpërmbyllurmëparë,portëcilat,përmesrrethanavetëpaparashikuara,janëbërëtënevojshmepër kryerjen e shërbimeve ose punëve të përshkruara në projektin osekontratënetillë.
3.5.Proceduratpërkuotimineçmimeve
Autoriteti kontraktuesmund të përdorë procedurat për kuotimin e çmimeve përtëushtruarnjëaktivitet tëprokurimitqëkapërqëllimdhënienenjëkontrate tëfurnizimeveoseshërbimevemevlerëminimaleosetëvogëlnëse
1. nërasttëkontratavepërpunëpërfshinëvetëmriparimeapomirëmbajtje,ose
2. në rast tëmallrave ose shërbimeve (i)mallrat ose shërbimet përkatëseaktualisht janënëdispozicionngaoperatorëtekonomik,(ii)mallratoseshërbimet përkatëse nuk ka nevojë që të prodhohen ose përpunohenposaçërisht,nëmënyrëqët’ipërmbushinkërkesateautoritetitkontraktues,dhe(iii)vetëmekzistonnjëtregpërmallratoseshërbimetetilla.
Autoritetikontraktuesdotëdërgojë,sëpakutreoperatorëveekonomiknjëkërkesëmëshkrimpërkuotimineçmimevedhe,aqsaështëemundshme,samëshumëoperatorëveekonomik.Pastaj,autoritetikontraktuesizgjedhoperatorëtekonomikdhekryenaktivitetineprokurimitashtuqëtëmosdiskriminojëasnjëprejoperatorëveekonomik.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
54
Operatoriekonomikqënukekamarrëkërkesënpërkuotimineçmimeveqëuështëdërguaroperatorëvetëtjerëekonomik,katëdrejtëqë,menjëherëpasiqëtakërkojë,tëmarrëkërkesënetillëpërkuotimineçmimevengaautoritetipërkatëskontraktues.Edhenjëoperatorekonomikicilinukekamarrëkërkesënpërkuotimineçmimeve,katëdrejtëqëtëdorëzojënjëkuotimtëçmimeve.
Dataderinëtëcilënduhettëpranohettëgjithakuotimeteçmimeveështëminimumpesëditëkalendarikengadataedërgimittëkërkesëspërkuotimineçmimeve.Nëseparaqitenmëpaksetreoperatorëekonomikautoritetikontraktuesduhettaanulojëaktivitetineprokurimit.Operatoriekonominukmundtandryshojëkuotiminetijtëçmimevepasitaketëdorëzuarkuotimin.
4. Rregullatmbireklamimindhetransparencën
4.1.Njoftimiparaprak
Kurautoritetikontraktueskapërqëllimdhënien,brendanjëperiudhetëardhshme12mujorevetënjëosemëshumëkontratavetëfurnizimit,tëshërbimeveapotëpunëveqë vetëmose bashkë kanë një vlerë të parashikuar prej 500,000 euro, autoritetikontraktuesduhettëpërgatisënjoftiminparaprakpërmestëcilitpërcaktonvlerëneparashikuartëmallrave,vlerëneparashikuartëshërbimeveapokarakteristikatthelbësore të kontratave të punëve të cilat autoriteti kontraktues synon që ti jepbrenda një periudhe të ardhshme 12muajsh. Ky njoftim paraprak përgatitet nëgjuhënshqipe,serbesidhenëgjuhënangleze.
4.2.Njoftimiikontratës
Nërastetkurautoritetikontraktuessynonqëtëndërmarrëprokurimindukepërdorurproceduratëhapura, tëkufizuaraosetënegociuarapaspublikimit tënjoftimit tëkontratës,autoritetikontraktuesduhet tëpërgatisënjënjoftim tëkontratësnë trigjuhë.
4.3.Njoftimimbidhënienekontratës
Brendadyditëvepasdhënies sëkontratës, autoritetikontraktuesdo tëpërgatisënjoftiminmbidhënienekontratës.Autoritetikontraktuesdotësigurojë,qëversionetnëtëgjithagjuhëttënjënjoftimipërdhënienekontratës,janënëpërputhshmërimeligjineprokurimitdhesepërmbajnëinformatamaterialishtidentike.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
55
4.4 Rregullatmbi caktimin e afateve kohore për pranimin e tenderëve osekërkesavepërpjesëmarrje.
4.4.1Rregullatepërgjithshmembicaktimineafatevekohorepërpraniminetenderëveosekërkesavepërpjesëmarrje.
Gjatënjëprokurimiqë zbatonprocedurënehapur, autoriteti kontraktues caktonafatetsinëvijimpërpraniminetenderëve:
a. kurkontratapërkatëseështëkontratëpublikemevlerëtëmadhe,jomëpaksedyzet(40)ditë,dhe
b.kurkontratapërkatësenukështëkontratëpublikemevlerëtëmadhe,jomëpaksenjëzet(20)ditë.
Gjatënjëprokurimiqëzbatonproceduratekufizuara,autoritetikontraktuescaktonafatetsinëvijimpërpraniminetenderëveapokërkesavepërpjesëmarrje:
a. kurkontratapërkatëseështëkontratëpublikemevlerëtëmadhe,jomëpaksenjëzet(20)ditëpërpraniminekërkesavepërpjesëmarrjedhejomëpaksedyzet(40)ditë;dhe
b.kurkontratapërkatësenukështëkontratëpublikemevlerëtëmadhe,jomëpaksepesëmbëdhjetë(15)ditëpërpraniminekërkesavepërpjesëmarrjedhejomëpaksenjëzet(20)ditëpërpraniminetenderëve.
Gjatënjëprokurimiqëzbatonproceduratenegociuarapaspublikimittënjoftimittëkontratës,autoritetikontraktuescaktonafatetsinëvijimpërpraniminetenderëveapokërkesavepërpjesëmarrje:
a. kurkontratapërkatëseështëkontratëpublikemevlerëtëmadhe,jomëpaksenjëzet(20)ditëpërpraniminekërkesavepërpjesëmarrjedhejomëpaksedyzet(40)ditëpërpraniminetenderëve;dhe
b.kurkontratapërkatësenukështëkontratëpublikemevlerëtëmadhe,jomëpaksepesëmbëdhjetë(15)ditëpërpraniminekërkesavepërpjesëmarrjedhejomëpaksenjëzet(20)ditëpërpraniminetenderëve.
Gjatë një prokurimi që zbaton procedurat e kuotimit të çmimeve, autoritetikontraktuescaktonafatinsinëvijim:
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
56
a. kuraktivitetet eprokurimit zbatojnë procedurat ekuotimit të çmimevedataderinëtëcilënduhettëpranohentëgjithakuotimeteçmimeveduhettëmosjetëmëpaksepesëditë(5)ngadataedërgimittëkërkesëspërkuotimineçmimeve.
4.4.2.Rregullateposaçmepërmundësimineshkurtimittëafatevekohore
Nëseekzistojnërrethanatqëkërkojnëzbatiminenjëaktivitetitëprokurimitnërasteurgjenteapoqëebëjnëtëpamundurrespektimineafatevekohoretëpërcaktuaramëparë,autoritetikontraktuesmundtëzbatojëprokuriminmepërdorimineafatevetëpërshpejtuarakohore.
Gjatë një aktiviteti të prokurimit që përdor procedurat e hapura të prokurimit,autoritetikontraktuesmundtëpërcaktojënjëafattëcaktuarkohorpërpraniminetenderëveqëështë:
a. nësekontratapërkatëseështëkontratëpublikemevlerëtëmadhe,jomëpakse15ditëose
b.nësekontratapërkatësenukështëkontratëpublikemevlerëtëmadhe,jomëpakse10ditë.
Gjatënjëaktivitetitëprokurimitqëpërdorproceduratekufizuaraosetënegociuara,autoritetikontraktuesmundtëcaktojënjëafatkohorqënukështëmëishkurtërse15ditëpërpraniminekërkesavepërpjesëmarrje,osenukështëmëishkurtërse10ditëpërpraniminetenderëve.
4.5.Fillimiiafatitkohorpërpraniminekërkesavepërpjesëmarrjedhetenderë
Afatetkohorepërpraniminekërkesavepërpjesëmarrjedhetenderëfillojnësinëvijim:
a. përpraniminetenderëvenënjëaktivitettëprokurimitqëpërdorproceduratehapura,nëdatënepublikimittënjoftimittëkontratës;
b.përpraniminekërkesavepërpjesëmarrjenënjëaktivitettëprokurimitqëpërdorproceduratekufizuaraosetënegociuarapaspublikimittënjoftimittëkontratës,nëdatënepublikimittënjoftimittëkontratës.
c. përpraniminetenderëvenënjëaktivitettëprokurimitqëpërdorproceduratekufizuaraosetënegociuarapaspublikimittënjoftimittëkontratës,nëdatënkurtëgjithaftesatpërdorëziminetenderitjanëdërguar;dhe
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
57
d.përpraniminetenderëvenënjëaktivitettëprokurimitqëpërdorprocedurate kuotimit të çmimeve, në datën kur të gjitha ftesat për dorëzimin ekuotimevejanëdërguar.
4.6.Dorëzimiidosjessëtenderit
Autoritetikontraktuesështëiobliguarqët’uadorëzojëdosjenetenderitpaspranimittëkërkesëssëoperatorëveekonomikëdheatë:
a. nëseafatipërpraniminetenderëveështëmëshumëse30ditë-jomëvonësegjashtëditëpaspranimittëkërkesës;
b.nëseafatipërpraniminetenderëveështëmëshumëse20ditëkalendarike,pormëpakse30ditë-jomëvonësekatërditëpaspranimittëkërkesës,dhe
c. nëseafatipërpraniminetenderëveështëmëishkurtërse20ditëkalendarike-jomëvonësetriditëkalendarikepaspranimittëkërkesëssëtillë.
4.7.Mënyraedërgimittëkërkesavepërpjesëmarrje
Kërkesatpërpjesëmarrjenënjëaktivitettëprokurimitqëshpiendrejtdhëniessëndonjëkontratepublike,mundtëparaqitennëmënyrëelektronike,meshkrimosetelefaks.
4.8.Dërgimidhepërmbajtjaeftesavedhekërkesavepërkuotimineçmimeve
Gjatë procedurave të kufizuara, procedurave të negociuara pas publikimit tënjoftimittëkontratësdheproceduravetëkuotimittëçmimeve,autoritetikontraktuesnjëkohësishtdot’udërgojëtëgjithëkandidatëvetëzgjedhurmeshkrimftesënpërtenderim.
Gjatë procedurave të kufizuara dhe të negociuara pas publikimit të njoftimit tëkontratëstëgjithaftesatpërtenderimdotëdërgohensëbashkumedosjenetenderit.Nëseautoritetikontraktuesikavënëmaterialetetenderitnëdispozicionnëmënyrëelektronike, ftesado tëpërmbajë informacione tëmjaftueshmeqë t’imundësojëkandidatitqasjenëkëtëmaterial.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
58
4.9.Njoftimiikriterevetëpërzgjedhjes
Autoritetikontraktuesduhettëparaqesënënjoftiminekontratësdhenëdosjenetenderittëgjithakriteretepërzgjedhjesqënjëoperatoriinteresuarekonomikduhett’ipërmbushëpërtukonsideruarsiikualifikuar.Aiduhettëpërcaktojënënjoftiminekontratësaqsaështëemundshmetëgjithadokumentetdheinformatatetjeraqëoperatorët e interesuar ekonomikduhet të dorëzojnë së bashkume tenderin apokërkesënpërpjesëmarrje.
4.10. Njoftimiikriterevepërdhënienekontratës
Autoritetikontraktuesduhettëparaqesënënjoftiminekontratësdhenëdosjenetenderitse:
(i) kontrata do t’i jepet operatorit ekonomik që ka dorëzuar tenderin meçmiminmëtëulët,ose
(ii) kontrata do t’i jepet operatorit ekonomik që ka paraqitur tenderin mëekonomik.
4.11.Sigurimiiinformataveshtesëpërkandidatëtdhetenderuesit
Gjatëpërgatitjessënjëtenderi,propozimiosekuotimitëçmimeve,çdooperatorekonomikmundtëkërkojëinformatasqarueseoseshtesëqëaimendonsejanëtënevojshmepërpërgatitjenosedorëziminenjëtenderitëpërgjegjshëm.Megjithatëekzistojnëkufizimekohorepërpranimineinformataveshtesë:
a. jomëpaksenjëzet(20)ditëparadatëssëcaktuarpërpraniminetenderëve,nëseafatiicaktuarkohorpërpraniminetenderëveështëdyzet(40)ditëosemëgjatë;
b.jomëpaksepesëmbëdhjetë(15)ditëparadatëssëcaktuarpërpraniminetenderëve,nëseafatiicaktuarkohorpërpraniminetenderëveështë30ditëapomëgjatëporjomëpaksedyzet(40)ditë;
c. jomëpaksedhjetë(10)ditëparadatëssëcaktuarpërpraniminetenderëve,nëseafatiicaktuarkohorpërpraniminetenderëveështënjëzet(20)ditëapomëgjatëpormëpaksetridhjetë(30)ditë,ose
d.jomëpaksetri(3)ditëparadatëssëcaktuarpërpraniminetenderëve,nëseafatiicaktuarkohorpërpraniminetenderëveështëpesë(5)ditëosemëgjatëporjomëpaksenjëzet(20)ditë.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
59
Kërkesamundtëdorëzohetnëmënyrëelektronike,meshkrimosemetelefaks.
Autoritetikontraktuesduhetqëtëshqyrtojëçfarëdokërkesetëtillë,përtëpërcaktuarsenëseapojooperatorëtekonomikkanënevojëpërinformatatsqarueseoseshtesëqëataikanëkërkuarnëmënyrëqëtëpërgatisinnjëtendertëpërgjegjshëm.Autoritetikontraktuesmundtërefuzojëkërkesënnësevlerësonsenukkanevojëpërofrimineinformataveshtesë;nërastinekundërt,autoritetikontraktuesmenjëherëduhett’usigurojëinformatatetillameshkrimtëgjithëoperatorëveekonomikqëkanëmarrëosekanëpranuarngaautoritetikontraktuesdosjenetenderitpërkatësoseftesënpërtenderim.Autoritetikontraktuesnukdotëzbulojëidentitetineoperatoritekonomikqëikakërkuarinformatatsqaruese.
4.12.Njoftimiikandidatëvedhetenderuesvetëeliminuar
Kurautoritetikontraktueseeliminonnjëkandidatosetenderuesngapjesëmarrjaemëtutjeshmenëaktivitetineprokurimit,aiduhetqëmenjëherëtënjoftojëkandidatinosetenderuesinmeshkrimmbikëtëfakt.
4.13.Mënyratekomunikimit
Përveçgjatëvend-shikimeveosembledhjevepara-tenderimitigjithëkomunikimindërmjetoperatorëveekonomikdhenjëautoritetikontraktuesbëhetmeshkrim,mefaksosenëmënyrëelektronike.
5. Udhëheqjaeproceduravetëprokurimit
5.1.Sigurimiitenderit
Gjatë aktivitetit të prokurimit që shpiedrejt dhënies së njëkontratemevlerë tëmesmeosetëmadhe,autoritetikontraktuesmundtëkërkojëngatenderuesitqëtëdepozitojnësiguri(garantim)përtender.Siguriaetenderitqëështëdepozituarngatenderuesimundtëkonfiskohet,nëse:
(a)tenderuesiikadhënëautoritetitkontraktuesinformacionepërmbajtësishtëgabueshmeosemashtruese,
(b)tenderuesi e tërheq tenderin pas skadimit të afatit të fundit për dorëzimine tenderëve, por para skadimit të periudhës së vlefshmërisë së tenderit tëspecifikuarnëdosjenetenderit.
(c)tenderuesit i është dhënë kontrata përkatëse në bazë të tenderit të tij dhetenderuesi,pastajrefuzonosedështontëplotësojëkushtetetjeratëtenderit.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
60
Nëseautoritetikontraktuesvendosqëtëdetyrojëdepozitiminesigurisësëtenderit,shumaesigurisësëtillëduhettëjetëjomëpaksetrepërqinddhejomëshumësepesëpërqindevlerëssëparashikuartëkontratëspublikeosekonkursittëprojektimit,pornukmundtëjetëmëpakse1,000Euro. Çdo autoritet kontraktues do të hap, në pajtim me Rregullat Financiare, njëxhirollogaritëveçantëmekamatënënjëbankëtëlicencuarnëKosovëmeqëllimtëpranimitdheruajtjessëfondeveqëpranohensisigurietenderitoseqëpranohenpërmes, krediti ose garancioni bankar që është depozituar si siguri e tenderitSigurimi i tenderit i kthehet operatorit ekonomik në afatin prej pesë ditësh prejdhëniessëkontratës.
5.2.Hapjaetenderëve
Tenderët e pranuar gjatë ushtrimit të aktiviteteve të prokurimit që shfrytëzojnëprocedurat e hapura, të kufizuara apo të negociuara pas publikimit të njoftimittë kontratës duhet të hapen vetëm publikisht. Autoriteti kontraktues duhet tëspecifikojënënjoftiminekontratësdhenëdosjenetenderitvendindhekohënehapjes së tenderëve.Të gjithë tenderët që dorëzohen para afatit të fundit kohorpërdorëziminetenderëvedotëhapennëvendindhekohënecaktuar.Tenderëtqëjanëdorëzuarpasafatittëfunditkohornukhapenoseshqyrtohendheikthehentëpahapuraoperatoritekonomik.
Zyrtaripërkatësiprokurimitebënhapjenetenderëve.Gjatëhapjessëçdotenderi,ZyrtariiProkurimitualexonmezëatyreqëjanëtëpranishëm:
(i) emrindhevendinetenderuesit,
(ii) çmiminepërgjithshëmtëtenderittëspecifikuar,
5.3.Ekzaminimi,vlerësimidhekrahasimiitenderëve
AutoritetikontraktuesdotëthemelojënjëKomisionVlerësuespërekzaminimin,vlerësimindhekrahasimineofertave.Autoritetikontraktuesmundetqëmeshkrimtëkërkojënganjëtenderuesqëtësigurojënjësqarimmeshkrimmbicilindongaaspektetetenderittëtij,nëmënyrëqëtëbëhetekzaminimi,vlerësimiosekrahasimiitenderëve.Autoritetikontraktuesduhettëpërmirësojëgabimetgramatikore,nësegabimetetillazbulohengjatëekzaminimittëtenderëve.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
61
Autoritetikontraktuesivlerësondhekrahasontenderëtqëjanëdorëzuarmekohëngaoperatorëtepërshtatshëm,nëmënyrëqëtëpërcaktohettenderiisuksesshëm.
5.4.Kriteretpërdhënienekontratës
Autoriteti kontraktues do t’ia japë kontratën publike operatorit ekonomik që kadorëzuartenderinmeçmiminmëtëulëtapomëtëtëfavorshëmekonomik.
5.5.Tenderëtjo-normalishttëulët
Nësenjëoperatorekonomikedorëzonnjë tenderqë, ështëoseduket të jetë jo-normalishtiulët,kështuqëtenderidotëngrisëshqetësiminseoperatoriekonomikka dorëzuar një tender të pazbatueshëm, autoriteti kontraktues do t’i dërgojëtenderuesitnjëkërkesëmeshkrimkukërkohetngatenderuesiqëtëdorëzojëmeshkrimsqarimeteduhuranëlidhjemeelementetpërbërësetëtenderit.
Pasmarrjes parasysh të informacioneve dhe shpjegimeve që janë dorëzuar ngatenderuesidhenëseautoritetikontraktueskonstatonsetenderuesikadorëzuarnjëshpjegimtëmjaftueshëmtëbazavetëtenderittëtij,autoritetikontraktuesduhettëtrajtojëtenderinetillënëmënyrënenjëjtësiçitrajtonedhetenderëtetjerë.
Por,nëseautoritetikontraktuesvendossekaendemjaftarsyetëfortapërtëbesuarsetenderuesikadorëzuarnjëtendertëpazbatueshëm,autoritetikontraktuesmundettërefuzojëtenderin
5.6.SiguriaeEkzekutimit
Autoriteti kontraktues kërkon nga operatori ekonomik të cilit i është dhënë njëkontratëqëtëdepozitojënjësiguritëekzekutimitsiparakushtpërnënshkrimindhehyrjennëfuqitëkontratëssëtillë.
Nëseoperatoriekonomikkafituarnjëkontratëmevlerëtëmesmeosetëmadhe,shumaeçfarëdosigurietëekzekutimitduhettëjetëebarabartëme10%tëvlerëssëkontratësaponënjënivelqëështëimjaftueshëmpërtëmbuluarçfarëdodëmedheshpenzimeqëautoritetikontraktuesmearsyeipretqëdotëndodhinnërasttëthyerjessëkontratësnëfjalëngaoperatoriekonomik.
Sigurimiiekzekutimitmundtëbëhetnëparatëgatshmeapoformëtëngjashme,sip.sh,transferbankar.Sigurimiitenderitpoashtumundtëbëhetnëformëtëçekuttëvërtetuar,letërkredititosegarancionbankar.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
62
6. KërkesatePërshtatshmërisëdhetëkualifikuara 6.1.Pranueshmëriaekandidatëveosetenderuesve
Operatoriekonomiknukkatëdrejtëqëtëmarrëpjesënënjëaktivitettëprokurimitnësendonjëpunonjës,drejtues,menaxherosedrejtorisajkaqenëpjesëmarrësnëpërgatitjenenjoftimittëkontratësosedosjessëtenderit,osekapranuarndihmëpërpërgatitjenetenderitosekërkesëspërpjesëmarrjenganjëpersonosendërmarrjeqëkamarrëpjesënëpërgatitjenenjoftimittëkontratësosedosjessëtenderit.
Poashtu,operatori ekonomiknukka tëdrejtëqë tëmarrëpjesënënjëaktivitettëprokurimitosenëekzekutiminendonjëkontratepublike,nëseoperatoriitillëekonomik,ndonjëpunonjës,drejtues,menaxherosedrejtorisajgjatëdhjetëvitevetëkaluara;
a. ështëshpallurfajtornganjëgjykatëkompetentepërvepërpenale;b.ështëdeklaruaripapërshtatshëm,kurautoritetikontraktueszbulonsekjoështënjëshkeljeerëndëprofesionale;
c. është shpallur fajtor nga një gjykatë kompetente për veprën penale tëpjesëmarrjesnënjëorganizatëkriminale;
d.ështëshpallurfajtorpërmashtrimaponjëakttëngjashëmmemashtrimnganjëgjykatëkompetente;
e. ështëkonstatuarnganjëgjykatëkompetente, agjensi administrativeoseorganizatë për zbatimin e standardeve të sjelljes profesionale, se ështësjellurnëmënyrëjoprofesionale;ose
f. ështëkonstatuarnganjëgjykatekompetente sekabërëkeqinterpretimeparaautoritetevepublikenëKosovëosedikutjetër.
Operatoriekonomiknukkatëdrejtëqëtëmarrëpjesënënjëaktivitettëprokurimitosenëekzekutiminendonjëkontratepublike,nëseoperatoriitillëekonomik:
1. gjatëdyvitevetëkaluaraështëshpallurnganjëgjykatëkompetentesiifalimentuaroseinsolvent;
2. mevendimtënjëgjykatekompetenteështëlikuiduaroseështëvënënëmbikëqyrjetëadministratorit;
3. aktualishtkanjëmarrëveshjeosearanzhimmekreditorëtetijqësiguronkushtetëzgjeruaraosetëreduktuaratëpagimit;
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
63
4. aktualisht i nënshtrohet një vendimi gjyqësor ose administrativ i cilisuspendonpagesateoperatoritekonomikdheqërezultojnënënjëhumbjetëtërësishmeosetëpjesshmetëtëdrejtavetëoperatoritekonomikpërtëadministruarosedisponuarmepasurinëetij;
5. aktualisht është lëndë e një vendimi gjyqësor ose administrativ i cilisuspendonosereduktonpagesatngaosepëroperatorëtetillëekonomiknëse procedurat e tilla gjithashtu mund të rezultojnë në vendimin përfalimentiminoselikuidimineoperatoritekonomik;
6. gjatëtrivitevetëfunditështëkonstatuarnganjëgjykatëkompetentesenukekapërmbushurnjëkontratëmendonjënjësipublike,autoritetpublikosendërmarrjenëKosovëosedikutjetër;
7. aktualishtështëmevonesënëpagimineçfarëdokontributevepërsigurimsocialnëKosovëosenëvendinethemelimittëoperatoritekonomik;
8. aktualisht është me vonesë për pagimin e tatimeve në Kosovë ose nëvendinethemelimittëoperatoritekonomik;ose
9. ështëmëshumësenëntëdhjetë(90)ditëmevonesënëpagiminepagavetëpunonjësveosenëpagimineobligimevendajnjëoperatoritëshërbimevepublikenëKosovë;
10.endenukekazbatuarnjëvendimtëlëshuarnganjëgjykatëeKosovës,OSHP-jaosenjëpanelshqyrtues;ose
11. kanjëvend tëushtrimit tëveprimtarisëafaristenëKosovëmirëponukposedonnjëcertifikatëaktualedhetëvlefshmetëlëshuarngaautoritetipublikpërgjegjëspërregjistrimineshoqërivetregtarenëKosovë.
6.2.Përshtatshmëriaprofesionale
Autoritetikontraktuesmundtëkërkojëngaoperatoriekonomikqëkërkontëmerrpjesënënjëaktivitettëprokurimitosenëpërmbushjenekontratëspublikeqëtëparaqesëdokumentinelëshuarngaautoritetipërkatëspubliknëvendinethemelimittëoperatoritekonomikmetëcilinevidentohetregjistrimiioperatoritekonomiknëregjistrinprofesional,komercialdhe/aporegjistrinendërmarrjevetëatijvendi.
6.3.Gjendjaekonomikedhefinanciare
Autoritetikontraktuesmundtëkërkojëngaoperatorëtekonomikqëtëparashtrojnëtë dhëna për të treguar se ata i përmbushin kushtet minimale ekonomike dhefinanciaretëspecifikuaranëdosjenetenderitdhenënjoftiminekontratës.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
64
6.4.Aftësiateknikedhe/oseprofesionale
Autoritetikontraktuesmundtëkërkojëngaoperatorëtekonomiktësigurojnëdëshmipërtëtreguarseataiposedojnëkualifikimetminimaletëkërkuaradhespecifikuaranëdosjenetenderitdhenënjoftiminekontratës.
6.5.Standardetpërsiguriminecilësisë
Po qe se autoriteti kontraktues kërkon dorëzimin e certifikatave të hartuara ngaorganetepavarurametëcilatvërtetohetpërputhshmëriaeoperatoritekonomikmenjënumërtëcaktuarstandardeshpërsiguriminecilësisë,autoritetikontraktuesdot’ureferohetsistemevepërsiguriminecilësisëqëbazohennëstandardetpërkatësekosovare,evropianeosendërkombëtaredhetëcertifikuarangaorganetqëkryejnëveprimtaritëetyrenëpajtimmeatostandardepërushtrimineaktivitetevetëtyretëcertifikimitlidhurmeaktivitetetecertifikimit
6.6.Grupeteoperatorëveekonomikdheoperatorëtehuajekonomik
Grupiioperatorëveekonomikmundtëdorëzojëftesëpërpjesëmarrjeosenjëtender.Ngaasnjërigrupitillënukkërkohetqëtëmarrëpërsipërndonjëformëtëveçantëligjorepërtëparaqiturtenderin;mirëpo,ngagrupiipërzgjedhurmundtëkërkohetqëtëbëjëkëtëpasiqëtëepetkontratanëfjalë,përaqsakjoështëenevojshme,përpërmbushjenemjaftueshmetëkontratës.
7. Rregullatpërkonkurseteprojektimit
7.1.Njoftimimbikonkursinenjoftimit
Kurautoritetikontraktuesplanifikontëmbajënjëkonkurspërprojektim,autoritetikontraktuespërgatitnjoftiminmbikonkursineprojektimit.AutoritetikontraktuesmenjëherëdotëiadorëzojëKRPP-sëversionetnëtëgjithagjuhëtenjoftimitnëfjalë.
7.2.Njoftimimbirezultatetekonkursittëprojektimit
Autoritetikontraktuesqëkambajturkonkursineprojektimit,duhetqëbrendadyditëve të punës pas përfundimit së konkursit të përgatisë një njoftim lidhurmerezultatetekonkursittëprojektimit.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
65
7.3.Publikimiinjoftimevepërkonkursineprojektimit
Këtuvlejnëtënjëjtatrregullasikurmerastinepublikimittënjoftimevetëkontratëspërkontratatqëekanëvlerënenjëjtëmekonkursinpërkatëstëprojektimit.
7.4.Mjeteteinformimit
Komunikimikryhetpërmesshkrimit,faksitosemjeteveelektronike.
7.5.Përbërjadhevendimetejurisë
Juriapërbëhetnganjënumërtek,pornëasnjërastmëpaksetrepersonafizikë.Këtapersonadotëcaktohenngaautoritetikontraktuesdheatanukmundtëjenëtëanëtarësuarnëosetëndërlidhurmendonjërinngapjesëmarrësitnëkonkurs.Juriavendosëmbikonkursinvetëmnëbazëtëkriterevetëpërshkruaranënjoftiminpërkonkursineprojektimit.Personaveqënuk janëanëtarë të jurisëdo t’uzbulohetvetëmvendimiijurisëdhejodiskutimetindividuale.
8.KrijimiiKomisionitRregullativtëProkurimitPublik
KRPPështëagjenciepavarurrregullatore,ecilaështësubjektitëgjithadispozitavetë zbatueshme të ligjevedhe rregulloreve tëKosovësnë tënjëjtënmasë sikurseautoritetetjerapublikeoseorganizatatbuxhetore
KRPP është përgjegjëse për zhvillimin, funksionimin dhe mbikëqyrjen epërgjithshmetësistemittëprokurimitpubliknëKosovë
Përveççështjevetëparaparamëlartë,KRPPkapërgjegjësinëdheautoriziminqë:
1. tëkryejhetimeteaktivitetevetëprokurimitdhemenaxhimittëkontratavepërqëllimtëmonitorimit;
2. tëlëshojnjëurdhëresëqëkërkonngazyrtarëtezbatimittëligjittëasistojnëKRPP-në që të sigurojnë përputhshmërinë me një urdhëresë tjetër tëKRPP-së;
3. tuofrojopinioneautoritetevekontraktuesenëlidhjemevendimetetyre,vepratapoanashkalimetgjatëaktivitetevetëprokurimitdhemenaxhimittëkontratave;
4. tëekzaminojraportetngaautoritetetkontraktuese;
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
66
5. tëvendosërregullatëhollësishmepërtësiguruarzbatiminadekuattëkëtijligjingaautoritetetkontraktuese;
6. tëpërgatisëdheshpërndajëdoracakëtëprokurimit,udhëzues,formularëdhemodelestandardepërdokumentetetenderitdhetëkontratavesipaskëtijligjinëdobitëautoritetevekontraktuesedheoperatorëveekonomik;
7. të përforcojë vetëdijen ne mesin e autoriteteve kontraktuese dheoperatorëve ekonomik për legjislacionin e prokurimit publik si dheobjektivat,proceduratdhemetodatetij;
8. t’u japë ndihmë teknike dhe këshilla autoriteteve kontraktuese dheoperatorëveekonomik
9. tënxjerrëdhepublikojëinterpretimemeshkrimtevendimeveadministrativepërtëdyja,autoritetetkontraktuesedheoperatorëtekonomikpërzbatimindheinterpretiminedispozitavetëkëtijligjidheçdodokumentitënxjerrëngaKRPP-ja;
10. tëkrijojëdhetëmirëmbajënjëRegjistërelektroniktëProkurimitPublikqëshërbensivendpërruajtjenekopjeveelektroniketëtëgjithanjoftimeve,ftesave, deklaratave, dosjeve të tenderit, raporteve, ankesave dhevendimevetëarkivuaraosetënxjerranëlidhjemeçdoaktivitetprokurimitëkryerosetëiniciuarnganjëautoritetkontraktues;
11. tëkrijojësistememanualedheelektronikepërmonitoriminezbatimittëkëtijligjingaanaeautoritetevekontraktuese,dukepërfshirëpërgatitjeneformularëvetëraportimitqëduhettëplotësohenngatëgjithaautoritetetkontraktuesesubjektetëkëtijligji;
12. të grumbullojë, analizojë dhe publikojë informacionet për procedurat eprokurimitpublikdhekontratatpubliketëdhëna;
13. përçdovitkalendarik tëpërgatisëdhedorëzojënëQeveridheKuvendnjë raport vjetor që analizon aktivitetet e prokurimit publik nëKosovëpëratëvitkalendarik, sëbashkume rekomandimetpërpërmirësiminesistemittëprokurimitpublikdhe/osepërmirësiminekëtijligji,raportkyqëdorëzohetjomëvonësenëfundtëshkurtittëvititvijueskalendarik;
14. tëkrijojëdhemirëmbajënjëwebfaqeinformativenëinternetqëiofronpublikut qasje të pa kufizuar në (i) këtë ligj dhe gjithë legjislacioninsekondar tënxjerrësipaskëtij ligji, (ii) interpretimetdhedokumentetepërcaktuaranëkëtënendhe(iii)tëgjithainformacionetqëpërmbahennëRegjistrineProkurimitPublik;
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
67
15. tëzhvillojënjëwebfaqedhenjësistemelektronik informativnëmbarëKosovënpërtëpërmirësuarpublikiminenjoftimevetëkërkuarangakyligj;
16. tëmbështesëIKAPdheautoritetettjerapubliketëtrajnimitdhearsimimitpërtësiguruararritjendhembajtjenenjënivelitëlartëkompetencenëradhëtezyrtarëvetëprokurimitdheprofesionistëvetëtjerëtëprokurimitpërzbatiminepraktikavetëshëndoshatëprokurimitdhepërrespektiminekëtijligji;
17. tëmbështesëzhvillimineprokurimitelektronik,ankanditelektronikdhekomunikimitbrendafushëssëprokurimitpublik;
18. tëpërgatisëdhembajënjëlistëtëautoritetevekontraktueseqëiidentifikontëgjithaentitetetqëjanësubjektikëtijligji,mekushtqënëseKRPP-janukepërfshinnjëentitetnëkëtëlistë,kjo(mos-përfshirja)tëmosvendosëçështjessenëseentitetiështëjoautoritetkontraktuesnëkuptimtëkëtijligji;dhe
19. të ndër veprojë dhe të bashkëpunojëmeorganizata të tjera brendadhejashtëvenditpërçështjetqëlidhenmeprokuriminpublik;
20. tëzhvillojdhe implementoj rregullat edetajuaranë lidhjemeshitjenepasurivetëAutoriteteveKontraktuese.
8.1.FunksioneteVëzhgimitdhetëMbikëqyrjestëKRPP-së
KRPP gjithashtu ka autoritetin dhe përgjegjësinë të vëzhgojë dhe mbikëqyrëzbatimin e dispozitave të këtij ligji dhe rregullave të nxjerra nga KRPP sipasautorizimittëkëtijligji.
Për këtë qëllim, KRPP përgatit dhe zbaton një metodologji dhe mekanizëm tëpërshtatshëm raportimi tëmbështetur nga një sistem elektronik imenaxhimit tëinformacionit që imundëson asaj të vëzhgojë zbatimin e këtij ligji; të përgatisëraportembi rezultatet dhe zbatimit që identifikojnë përparësitë dhe dobësitë nëzbatiminekëtij ligjiosesistemit tëprokurimit; të identifikojëatofushaqëkanënevojëtëpërmirësohendhezhvillohen,tëpërgatisëraportetvjetoreqëkërkohenngakyligjnëmënyrëqëtëjapinnjëvlerësimtëpërgjithshëmportësaktëtëgjendjessësistemitkombëtartëprokurimitsidhevlerësimetëveçantatëshkallëssëpërputhjes/mospërputhjesngaautoritetetindividualekontraktuese;dhetëbëjërekomandimeteduhurapërndryshiminelegjislacionitprimardhesekondartëprokurimit
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
68
8.2.Emërimiianëtarëve
KRPP-ja përbëhet prej tre (3) anëtarëve.Anëtarët eKRPP-së emërohen për njëmandat prej pesë (5) vjetësh, dhemund të riemërohen vetëmnjë herë.Kryetaridhe anëtarët e KRPP-së propozohen nga Qeveria dhe emërohen nga Kuvendi.SecilianëtariKRPP-sëduhettëposedojëdiplomëuniversiteti,tëketëpërvojëtëkonsiderueshmenëprokurimosepërvojëtjetërpërkatësedhetëmosketëpengesanëtëdrejtënpërt’uzgjedhur.
8.3.OrganizimidhevotiminëKRPP
Kryetari përfaqëson, udhëheq dhe organizon punën e KRPP-së. Kryetari ka tëdrejtëqëtëcaktojënjëanëtarindividualpërtëorganizuardheudhëhequrpunëneKRPP-sënënjëfushëtëcaktuar;KryetaridotithërrasmbledhjeteKRPP-sëkuraiekonsiderontenevojshmeosekurnjëgjëetillëkërkohetngady(2)anëtarëtëtjerëtëKRPP-së.Vendimetmerrennëtakimmekonsensus.Nërastqëkryesuesiitakimitkonstatonqëkonsensusinukmundtëarrihet,çështjaduhettëparashtrohetpërvotim.Vendimetduhettëkenëpërkrahjeneshumicaeanëtarëve.
8.4.Sekreti
KRPP mund të mbrojë nga përhapja në publik ose persona të paautorizuar,informacionetepërgatituraosemarraprejKRPP-sëgjatëkryerjessëdetyravetëveta,porvetëmnëmasënelejuarngakyligjedheLigjipërQasjennëDokumentetPublike.Pavarësishtngasamësipër,KRPPiofronqasjedhekopjetëçdoinformacionidhedokumentiqëkanëposedimosekontroll,dukepërfshirë informacionindhedokumentetefshehta,ngaAuditoriiPërgjithshëm,OSHP-sëdhe/osendonjëpanelshqyrtuesmenjëherëpaskërkesësapourdhrittëndonjëritprejtyre.KRPPiofronpoashtuqasjedhekopjetëinformacionevedhedokumentevetëtillanjëgjykatekompetentenësekjoqasjeosekëtokopjekërkohenmenjëurdhërtënxjerrëngakjogjykatë.
8.5.Largimidhesuspendimiianëtarëve
QeveriaapoKuvendi,konsiderojnësekaarsyepërlargiminenjëanëtaritëKRPP,mundtëparaqesinçështjenpërvendimnëgjykatënkompetente,dukedhënëarsyeqëevërtetojnëkëtëdhetëgjithadokumenteteprovavetëkërkuarangagjykata.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
69
9. AgjenciaQendroreeProkurimitPublik
9.1.KrijimiiAgjencisëQendroretëProkurimitPublik
Në kuadër të Ministrisë së Financave është themeluar një agjenci autonomeekzekutiveequajturAgjenciaQendroreeProkurimitAQP.
AQPdotëadministrohetnganjëdrejtoriemëruarpërnjëperiudhëtre(3)vjeçare.DrejtoriiAQPdotëemërohetnëpajtimmeprocedurënepërcaktuarnëligjinpërshërbimincivilpëremërimnëpozitatëlartadrejtuese.
9.2.AktiviteteteprokurimittëAQP-së
MinistriiFinancavemundtëketëautoritetinpërtapërcaktuarAQP-nësiautoritetinkontraktuespërgjegjëspërkryerjeneatijaktivitetiprokurimipërshkaqetëekspertizësprofesionale,efektivitetittëkostos,efikaseoseçështjevetëtjeralegjitime.
QeveriasipaspropozimittëMinistrisësëFinancavevendosnjëlistëtëmallraveoseartikujvetëpërdorimittëpërbashkët,prokurimiitëcilëveiështëcaktuarAQP.KjolistëmiratohetnëformënenjëUdhëzimiAdministrativ.KjolistëdheçdondryshimisajduhettëpublikohennëmediadhetëshpallennëfaqeneinternetittëKRPP-së.
9.3.OrganiShqyrtuesiProkurimit
OSHPështëorganipavarurpërshqyrtimadministrativ.OSHP-japërbëhetngapesë(5)anëtarëtëBordit.PërmbështetjeadministrativeOSHP-sëindihmonSekretariatiiciliudhëhiqetngaKryesuesi iSekretariatit.AsnjëpersonosezyrtarpubliknukmundtëushtrojëosetëpërpiqettëushtrojëndikimpolitikosendikimtëpaligjshëmnëOSHPapondonjëpunonjësitëtijpërndonjëvendim.
Kryetari dhe anëtarët e OSHP-së propozohen nga Qeveria dhe emërohen ngaKuvendi në bazë të rekomandimit që është marrë nga një organ përzgjedhës ipavarurithemeluarngaKuvendi.OrganipërzgjedhësipavarurdotëpërbëhetprejtregjykatësvetëemëruarsipasrregullittëcaktuarngaKëshilliGjyqësoriKosovës.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
70
10.Procedurateshqyrtimittëprokurimit
10.1.Parimetthemelore
Gjatë zbatimit të procedurave për shqyrtimin e prokurimit të gjithë personatpjesëmarrës,ndërmarrjetdheautoritetetpublikeduhettësigurojnëqëkjoprocedurëtëzbatohetdherealizohetnëmënyrëtëshpejtë,tëdrejtëdhepadiskriminim,qëkapërqëllimzgjidhjenedrejtë,tëligjshmedheefektivetëlëndësnëfjalë.
10.2. Formimiipaneleveshqyrtuese
OSHP-jaformonpaneleshqyrtuesekurparaqitetnevojapërtëushtruarprocedurateshqyrtimittëprokurimit.Mëposhtëpërmendendisangakompetencatkryesoretënjëpanelishqyrtues:
a. tëshqyrtojnëankesatngapalëteinteresuaralidhurmeshkeljetemundshmetëkëtijligji;
b.zbatimi i hetimeve dhe procedurave të shqyrtimit të prokurimit për tëkonstatuarfaktetqëkanëshkaktuarankesatetilla;
c. kërkon nga cilado palë e ndërlidhur me këtë rast që t’i ofrojëdokumentacioninapodëshmitëeduhuraqëikonsiderontërëndësishmepërzbatiminehetimeveosetëproceduravepërshqyrtimineprokurimitetj.
10.3. Përbërjaepaneleveshqyrtuese
OSHP organizon punën e saj në një numër të paneleve shqyrtuese. Varësishtngavleraapomadhësiaekontratëssëpropozuarapobazuarnëvështirësinëoserëndësinëeçështjessëngriturngakyrast,OSHPështëpërgjegjësepërnxjerrjenerregullavetëbrendshmenëlidhjemeemërimineanëtarëvepërnjëpanelshqyrtues,tëcilatnënshkruhenngaKryetari iOSHP-së.Panelishqyrtuesmundtëpërbëhetnganjë,treosepesëanëtarë.
10.4. Afatetpërdorëzimineankesës
Ankesamundtëdorëzohetngaciladopalëeinteresuarnëçdofazëtëaktiviteteveoseprocedurave tëprokurimitdhenë lidhjemeçfarëdoaktivitetiose lëshimi tëautoritetitkontraktuesqësupozohettëketëbërëshkeljetëkëtijligji.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
71
Nësekontrataështëdhënëoseështëmarrvendimipërkonkursineprojektimit,apoështëanuluarnjëaktivitetetiprokurimit,ankesamundtëdorëzohetvetëmbrendaafatitprejdhjetë(10)ditëvepasdatëssënjoftimitpërdhënienekontratës.
10.5. Arkivimidhepërmbajtjathelbësoreeankesës
ÇdopalëeinteresuarmundtëdorëzojënjëankesënëOSHP.Elementetthelbësoretënjëankesejanë:
a. emri,adresadheinformatatkontaktuesetëparashtruesittëankesës;
b.emriiautoritetitpërkatëskontraktues;
c. përshkrimispecifikiaktivitetevetëprokurimit;
d.kopjaenjoftimitpërdhënienekontratës;
e. përshkrimi i rrethanave faktike që përbëjnë ose që ngrisin supoziminpër shkeljen e këtij ligji përshkruanmënyrën se si shkelja e supozuar ikashkaktuarosekërcënohett’ishkaktojëdëmematerialeparashtruesittëankesësnërastekurankuesipërfshinpretendiminpërkompensimetj.
ParashtruesiiankesësiadërgonorigjinalineankesësOSHP-sëdhenjëkopjeedheautoritetitkontraktues.OSHP-jaduhettëpërfundojëshqyrtimineankesësbrendanjëditepunepaspranimittëankesës.
NëseOSHP-jakonstatonseankesaështëparashtruarmekohëdheiplotësonkushtetemëronnjëekspertpërshqyrtimsidheformonnjëpanelshqyrtuespërt’ishqyrtuarpretendimetebëranëankesë.
10.6. Pezullimiautomatikiaktivitetittëprokurimit
Gjatëzgjatjessëprocedurëssëankesës,autoritetikontraktuesduhetqëtëpezullojëzbatimineaktivitetittëprokurimitmetëcilinkatëbëjëankesanëfjalë.
10.7. Angazhimiiekspertitshqyrtues
OSHP-ja emëron ekspertin shqyrtues për të shqyrtuar zbatimin e aktiviteteve tëprokurimitpërkatësdhepër tëpërcaktuarvlefshmërinë e tëgjithapretendimevetë përfshira në ankesë. Eksperti shqyrtues, në afat prej dhjetë ditësh shqyrtondokumentacionineprokurimit tëautoritetitkontraktuesdhemerr informata tjerarelevante dhe ofron një vlerësim me shkrim mbi aktivitetin e prokurimit dhevlefshmërinëetëgjithapretendimevetëpërfshiranëankesë.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
72
10.8. Vendimiiautoritetitkontraktues
Autoritetikontraktues,nëafatprejkatërditëvepasmarrjessëvlerësimittëekspertitshqyrtues i dërgon ekspertit shqyrtues, panelit shqyrtues dhe parashtruesit tëankesësvendimineautoritetitkontraktuesnëlidhjemeçështjeteparashtruaranëankesë.Nëse,nëvendiminetij,autoritetikontraktueskonstatonsepretendimiosetëgjithapretendimetjanëtëvlefshme,aibrendapesëditëve,dotëndërmerrçfarëdoveprimi korrigjues të nevojshëmpër ta rregulluar aktivitetin e prokurimit.Nëseautoritetikontraktuesenxjerrnjëvendimdukekonstatuarsenjëpretendimibërënëankesëështëivlefshëm,porainukndërmerrmasaadekuatekorrigjuesebrendaafatit kohor, parashtruesi i ankesës,mundet që brenda tri ditëve të dorëzojë njënjoftimmeshkrimtekpanelishqyrtuesdhetëkërkojëngapanelishqyrtuesqëtëshqyrtojëçështjen.
10.9. KompetencatdhepërgjegjësitëePanelitShqyrtues
Secilapalëepërfshirënëçështjeneankesësështëeobliguarqëtëbashkëpunojëmepanelinshqyrtuesqëai tëmarrëvendimmeritor.Sidoqoftë,nëseciladopalënëprocedurëdështonoserefuzonqëtëmarrëpjesëplotësishtnëproceduratpanelishqyrtuesemerrvendiminnëbazëtëprovaveqëikanëdispoziciondhenëbazëtëargumentevetësjellangapalëtmepjesëmarrjeaktivenëprocedurë.
10.10.Afatiifunditpërmarrjenevendimeve
Panelishqyrtuesdotënxjerrëvendiminetijpërfundimtarmeshkrim,sëbashkumedeklaratënmeshkrimmbiarsyetmbitëcilatështëmarrënjëvendimitillë,dhendonjëurdhërqënevojitetpërzbatiminevendimittëtillë,jomëvonësepesëmbëdhjetëditëkalendarikepaspranimittëdokumentacionittëankesësnëpanelinshqyrtues.Kurnëçështje janë tëpërfshira fakteveçanërisht tëndërlikuara,OSHPmund tëpërcaktojëçështjensiçështje shumë tëndërlikuardhe të shtyjëafatinpër jomëshumësenjëzet(20)ditëpërnxjerrjenevendimittëtij,deklaratësmbiarsyetdheurdhrittëtij.Pasnxjerrjessëvendimit,ankesadhevendimipublikohennëfaqene internetit tëOSHPbrendapesë(5)ditëvenëgjuhënorigjinale tëvendimitdhebrendapesëmbëdhjetë(15)ditëvesaipërketgjuhëvetjera,sidhenëgjuhënanglezepërtëgjitharastetmevlerëtëlartëtëkontratës.
10.11.Raportimi
OSHPduhettëraportojëpërpunënetijnjëherënëvitparaKuvenditmbimbarëvajtjeneproceduravetëshqyrtimittëprokurimit.Poashtu,përçdovitkalendarik,OSHPdot’isigurojëKuvendit,mësëvoniderinëfundtëshkurtittëvititpasueskalendarik,informacionetdhetëdhënatnëvijim,sipasllojevetëproceduravedheobjektevetëaktivitetitpërkatëstëprokurimit:
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
73
a. numrinepërgjithshëmtëankesavetëpranuara;b.numrineankesavetërefuzuarapërshkaktëmungesëssëafatevekohoreosejoplotësisë;
c. numrin e ankesave që janë konstatuar se nuk përmbajnë pretendime tëvlefshme;
d.numrineaktivitetevetëprokurimitqëjanëanuluarsirezultatinjëankese;e. informatatëdetajuarambiçdongjarjekuautoritetikontraktueskadështuarnërespektiminenjëurdhëresetëOSHP-së;dhe
f. numrineprocedurave të shqyrtimitqëkanë rezultuarnëkonstatiminseaktivitetipërkatësiprokurimitdhedhëniaosevendimijanëbërënëmënyrëtëvlefshme.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
74
4. Sistemi i listës së pagave (payroll)
Nëfundtëkëtijseksionijudotëjenitëaftëtëkuptoni:
• Klasifikiminepagavesipaskategorive;
• Llogaritjenepagësbazëdheshtesavembipagën;
• Proceduratpërkalkuliminelistëssëpagavedheurdhërpagesave;
• Obligimeteorganizatavebuxhetore;
• Procesineavancimit.
4.1 Paga e nëpunësve civil dhe klasifikimi i tyre
Pagaenëpunësvecivilëpërbëhetngapagabazëdhengashtesat.
Pagabazëështërezultatiçmimittëpunës,përkatësishtvlerëspërpunënethjeshtëdhekoeficientetecaktuarpërçdogrupenëngrup,sidheshumaterrituratëpërvojëssëpunës,përçdovittëplotë,nëpërqindjetëcaktuar.
Nëpunësitcivilkanëtëdrejtëtëpërfitojnështesatëcaktuarambipagënbazë;pjesënvariabiletëpagës;kompensimetëpagësdhekompensimetëshpenzimeve.
Meqëllimtëpërcaktimittëpagësbazë,pozitatnëshërbimincivilndahennëkatërkategorifunksionaledheklasifikohennënjërënngakatërmbëdhjetë(14)gradatepagës.
Pagatklasifikohennëkatërkategoritëfunksionale,si:
1. nëpunëscivilëtënivelittëlartëdrejtues;
2. nëpunëscivilëtënivelitdrejtues;
3. nëpunëscivilëtënivelitprofesional;
4. nëpunëscivilëtënivelittekniko-administrativ.
1. Nëpunëscivilëtënivelittëlartëdrejtues,konsiderohenkëtopozicione:
1.1.drejtuesilartëtre(3)-gradaepagësnjë(1);1.2.drejtuesilartëdy(2)-gradaepagësdy(2);1.3.drejtuesilartënjë(1)-gradaepagëstre(3).
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
75
2. Nëpunëscivilëtënivelitdrejtues,konsiderohenkëtopozicione:
2.1.drejtueskatër(4)-gradaepagëskatër(4);2.2.drejtuestre(3)-gradaepagëspesë(5);2.3.drejtuesdy(2)-gradaepagësgjashtë(6);2.4.drejtuesnjë(1)-gradaepagësshtatë(7).
3. Nëpunës civilë të nivelit ekzekutues dhe profesional, konsiderohen këtopozicione:
3.1.ekzekutuesdheprofesionaltre(3)-gradaepagëstetë(8);3.2.ekzekutuesdheprofesionaldy(2)-gradaepagësnëntë(9);3.3.ekzekutuesdheprofesionalnjë(1)-gradaepagësdhjetë(10).
4. Nëpunëscivilëtënivelitadministrativ,konsiderohenkëtopozicione:
4.1.administrativkatër(4)-gradaepagësnjëmbëdhjetë(11);4.2.administrativtre(3)-gradaepagësdymbëdhjetë(12);4.3.administrativdy(2)-gradaepagëstrembëdhjetë(13);4.4.administrativnjë(1)-gradaepagëskatërmbëdhjetë(14).
Gradatepagësnjë(1),dy(2),tre(3)dhekatërmbëdhjetë(14)kanëngapesë(5)hapatëpagës,ndërsagradatepagësngakatër(4)derinëtrembëdhjetë(13)kanëngadymbëdhjetë(12)hapatëpagës.
Klasifikimiigradëstëpagësbëhet,varësisht,nga:
1. përgjegjësia;
2. ndërlikueshmëria;
3. aftësitëkomunikuesendërpersonale;
4. kualifikimetdisponuesedhe;
5. kushtetnëpunë.
Përklasifikiminepozitësnëgradënpërkatëse,përshkrimiidetyravepëratëpozitëkrahasohetmenjëpërkufizim tëgradave, tëcilatpërcaktojnë,për secilëngradë,shkallënepërgjegjësisë,kompleksitetin,aftësitëndërpersonalesidhekualifikimetdhepërvojënenevojshmepëratëgradë.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
76
Klasifikimi ipërgjithshëmipozicioneve tëpunësnëShërbiminCivil,standardetdhe procedurat për klasifikimin e secilës pozitë në gradënpërkatëse, në bazë tëpërshkrimittëpunës,sidhepërcaktimiihapavetëpagës,përcaktohenngaQeveriame akte nënligjore, pas propozimit të ministrisë përgjegjëse për administratënpublikedheministrisëpërgjegjëse për financa.
4.2 Përgjegjësia për klasifikimin e pozitave
Udhëheqësiteinstitucionevetëadministratëspublikeiapropozojnëgradatepozitavenëinstitucioninetyreministrisëpërgjegjësepëradministratëpublike,nëbazëtërekomandimevetëpersonitpërgjegjëspërburimenjerëzorenëinstitucioninetyre,iciliështëpërgjegjëspërzbatiminestandardevedheproceduravepërklasifikiminevendevetëpunësnëShërbiminCivil.
Gradapër secilinpozicion tëpunësdhendryshimet,miratohenngaQeveria,mepropozimtëinstitucionitpërkatësdheaprovimitparapraktëministrisëpërgjegjësepëradministratënpublikedheministrisëpërgjegjësepërfinancat.
Llogaritja e pagës bazë
Paga bazë e nëpunësit civil llogaritet duke shumëzuar koeficientinme vlerën ekoeficientit.Koeficientiipozicionittëpunëspërcaktohetngahapipërçdogradëtëklasifikimit,nëpajtimmeaktin.VleraekoeficientitpropozohetngaQeveria.
Avancimi në hapa në bazë të vlerësimit të punës
Nëpunësitcivilëavancojnëngahapi i tyreaktualnënjëhapmëtë lartënëbazëtëvlerësimit tëpunës, icilizbatohetnëpërputhjemerregulloreneposaçmepërvlerësiminepunës,brendakufijvebuxhetorë.
Parametratvlerësuesqëduhettëmerrenparasyshmerastineavancimittënëpunësveciviljanë:
1. aftësitëdheshkathtësitëprofesionaletëtreguaranëvendinepunës;
2. shkallaeangazhimitdheepërkushtimit;
3. rezultatetearrituranëpunëdhekontributi;
4. respektimi–zëniaeafateve,dinamikave,efikasitetidheefektiviteti;dhe
5. cilësiaepunëvetëkryera.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
77
Vlerësimimundtëjetëishkëlqyeshëm,shumëtëmirë,tëmirë,mirë,mjaftueshëmdhedobët.
Mevlerësimtëshkëlqyeshëmmundtëvlerësohenvetëm5%enëpunësvecivilnënjëinstitucion,mevlerësimshumëtëmirë15%kursetëmirë30%.
Përvlerësimineshkëlqyeshëm,shumëtëmirëdhedobëtduhettëketëkomentengamenaxhmenti.
Koeficienti për nëpunësit civilë të transferuar në pozitë përkatëse pune
Nëpunësicivilicilipërgjithnjëosepërkohësishtështëtransferuarnëpozitëtjetërpunetërangut–emërtimittënjëjtë,sikurseedhepozitaepunësngaecilaështëtransferuar,icaktohetkoeficientitëcilinekapasurparatransferimit.
Nëpunësicivilicilipërshkaktëvlerësimittëperformancësjotëmirë,shkaqevedisiplinoredhetëpapërgjegjësisësëmjaftueshmetransferohetnëpozitëpunemëtëulët, i caktohetkoeficientidhepagagjegjëseekzistueseeasajpozitepunenëmomentinetransferimit.
Koeficienti për nëpunësit civilë të cilët kthehen nga periudha e pezullimit të përkohshëm
Nëpunësit civilë të cilët kthehen nga periudha e pezullimit të përkohshëm, nëpërputhjemeLigjin eShërbimitCivil, vendosennëkoeficientin tënjëjtë,më tëlartëoseedhemëtëultë.
Pagesat shtesë mbi pagën bazë
Shtesatmbipagënbazëjanë:
1. shtesapërpunëmendërrimedhejashtëorarittëpunës;
2. shtesapërkushtespecifikepune;dhe
3. shtesapërkushtetetregut.
Shtesa mbi pagën për përvojën e punës
Përçdovittëpërvojëssëpunëstëkaluarnëshërbimincivildhejashtëtij,përveçpërvojëssëkaluarnëpunëpraktike,nëpunësitcivilsipaskëtijligjiitakonedrejtashtesënëpagënbazëprej0,5%.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
78
Nëpunësicivilkatëdrejtëtëkompensimitpërlëndimnëpunë,sëmundjeprofesionaledhelëndimjashtëpune.
Institucionet e administratëspublike çdovit, sëbashkumekërkesënvjetorepërbuxhet, dorëzojnë në ministrinë përgjegjëse për financa shumën buxhetore tënevojshmepërkompensimindhepagesatetjerapërinstitucioninpërkatës.
4.3 Procedurat për kalkulimin e listës së pagave dhe urdhër pagesave
Procedurapërkalkuliminelistëssëpagavefillonmepraniminetëdhënavenganëpunësiciviliautorizuariorganizatavebuxhetorepërçdomuajdukefilluarnga1derimë11tëmuajitvijues.
Tëdhënatenëpunësvepërpërfshirjennëlistënepagaveplotësohennëformularëstandard.Këtaformularëplotësohenmetëdhënapërnëpunëstëri,formularëpërndryshime,formularëpërpagaretroaktivedhetëdhënavetjerapërçdondryshimtjetëreventuale.
4.4 Procedurat për futjen e të dhënave në sistem
Tëdhënatepranuaranëdivizioninepagavengaorganizatatbuxhetorebëhetngadata1deri18tëmuajitvijues.Procesiikalkulimitkryhetprejdatës13-23tëmuajitvijues,listaepagavedheurdhërpagesaushpërndahenorganizatavebuxhetorengadata23-deri25tëmuajitvijues.
Obligimet e organizatave buxhetore
Organizatat buxhetore duhet të respektojnë afatet për dorëzimin e të dhënavepërçfarëdondryshiminëpaga.Organizatatbuxhetoreautorizondhesiguronnjënëpunësicivil(menaxheriipersonelit)qasjenëadresënzyrtarepërpraniminelistëssëpagavedheurdhërpagesënnëadresënetij/sajzyrtareelektronike.
NëpunësiiautorizuariOrganizataveidrejtohetpërmese-mailitzyrtardivizionittëpagavenëafatinecaktuarpërdërgiminelistavetëpagavedheurdhërpagesave.
Organizatatbuxhetoreështëeobliguarpërshtypjen(printimin)elistavetëpagavedheurdhërpagesavedheqëpasnënshkrimittëlistavetëpagavedheurdhërpagesavetëruajkëtodosjenëformëfizikedhenëformëelektronike.
Me qëllim të shtimit të efikasitetit dhe efektivitetit nëmenaxhimin e listave tëpagavepërtëpunësuaritnëorganizatatbuxhetoretëadministratëspublikekërkohetnjëkomunikimnëmes të sistemit tëpagave,organizatavebuxhetore,MinistrisësëAdministratës Publike, departamentit për kalkulimin, përcjelljes, shtypjes sëpagavedheurdhërpagesave.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
79
5. Sistemet e Teknologjisë informative
Nëfundtëkëtijsesionijudotëjenitëaftëtëkuptoni
1. LlojetesistemevetëIT;2. Funksioninetyre.
5.1 Sistemi i integruar për menaxhim financiar SIMFK
SIMFK është një aplikacion i integruar për menaxhim financiar i ndërtuar nëveçantipërtëpërmbushurnevojateveçantapërinformatanësektorinpublikdheidisenjuarpërtëoptimizuarkontrollinfinanciardhepërgjegjësitë.
SistemiInformativpërMenaxhimineFinancavetëKosovës(SIMFK)menaxhohetngaMF/Thesaridheofronkëtomodule:
• Libriipërgjithshëm;
• Pasuritë;
• Buxheti/Alokimet;
• Zotim/Obligimet;
• Shpenzimet;
• Tëhyrat;
• Blerja;
• Pasuritë;
• RaportimdhePamje.
NëvazhdimpoiparaqesimdisapamjengamoduleteSIMFK-së
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
80
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
81
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
82
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
83
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
84
Metodologjia e Kontabilitetit në SIMFK
GjatëpunësmesisteminSIMFKështëerëndësishmetëkuptohetdallimi iqartëndërmjettransaksionevetëdhënanëvijim:
• TransaksionetbuxhetorepërmbajnëtëdhënapërkontrollefinanciaredhenukndikojnënëLibrinePërgjithshëmtëLlogarive;ndërsa,
• Transaksionet kontabël postohen në Librin e Përgjithshëm të Llogarivedhepërfshihen
Transaksionet buxhetore
Këtojanëevidencatëvetmemekufijtëshumave,tëcilëtnukmundtëtejkalohenngatransaksionetvarëse.Përshembull,garancitënukmundtëtejkalojnëshumatpërkatësetëBuxhetitVjetordheAlokimevenëparatëgatshme.Gjithashtu,zotimetdheobligimevenukmundtëtejkalojnëshumateUrdhrave.
Kufijtëeimponuarngazotimet/obligimet,garancitë,buxhetetvjetoredhealokimetnëparatëgatshmenukmundtëtejkalohenngatransaksionetkontabëltëpostuaranëLibrinePërgjithshëmtëLlogarive. Transaksionet kontabël
KëtojanëregjistrimetëdyfishtakontabëltëcilatpostohennëLibrinePërgjithshëmtëLlogarive.PasiqëndryshimiidyanëvetëregjistrimitështëzeroatëherëlibriipërgjithshëmgjithmonëvetëbilancohetenëkëtëmënyrëmundësongjeneriminepasqyravefinanciaretëQeverisë. SIMFKpërkrahkontabilitetinmeregjistrimetëdyfishta,nëpariminakrualdhenëpariminebazuarnëpara tëgatshme. SIMFKaktualishtështëekonfiguruarpërparimin e kontabilitetit të bazuar nëpara të gatshme.Dallimet kryesore janëqësipasparimittëkontabilitetittëbazuarnëparatëgatshme:
1. ShpenzimetnjihenkurpaguhenngabankaeFKRK.
2. TëhyratnjihetkurpranohennëllogarinëbankaretëFondittëKonsoliduartëRepublikëssëKosovës.
3. Pasuritënukkapitalizoheneasnukzhvlerësohen.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
85
Funksioni i librit të përgjithshëm të llogarive ( LPLl)
FunksioniiLibrittëPërgjithshëmtëLlogariveështëimbledhurnë7pjesëtedhënanëvijim:
1. Strukturaeskemëssëllogarive Nëkëtëpjesëshpjegohenstrukturateskemëssëllogarivedherregullimii
BlloqeveKodueseFinanciare(BKF)nëSIMFK.
2. KodetOfsettëLibrittëPërgjithshëmtëLlogarive NëkëtëpjesëshpjegohetstrukturadheshfrytëzimiikodeveofsettëLPLl
nëtransaksionetkontabëltëevidentuaranëSIMFK.GjithashtushpjegohetsitenderohenllogaritëekontrollitdhetëbankësngakodetofsettëLPLl-së.
3. Llogaritëbankare Nëkëtëpjesëshpjegohetstrukturadheshfrytëzimiikodevetëllogarive
bankarenëtransaksionetkontabëltëevidentuaranëSIMFK.
4. Shpenzimet Në këtë pjesë ilustrohet se si regjistrimet kontabël të shpenzimeve
gjenerohen nga Kuponat e Shpenzimit dhe postohen në Librin ePërgjithshëmtëLlogarive.
5. Tëhyrat Nëkëtëpjesëilustrohetsesiregjistrimetkontabëltëtëhyravegjenerohen
ngaShitjetnëParatëGatshmedhepostohennëLibrinePërgjithshëmtëLlogarive.
6. RegjistrimetnëDitar Nëkëtëpjesëilustrohetsesibëhetregjistrimikontabëldhepostimiityre
nëLibrinePërgjithshëmtëLlogarive.
7. LibriiPërgjithshëmiLlogarive Nëkëtë pjesë shpjegohet natyra eLlogarive tëLPLl-së dhe koncepti i
Bilancitprovues.
5.2 Sistemi i Zhvillimit dhe Menaxhimit të Buxhetit SZHMB (BDMS)
SistemiiZhvillimitdheMenaxhimittëBuxhetit-SZHMB-jaështësisteminformativfinanciaricilipërdoretngaDepartamentiBuxhetitnëMF(MinistrinëeFinancave).SZHMB-jasivegëlpërmessëcilësOrganizatatBuxhetore/Ministritë,Institucionet/AgjencitëeshfrytëzojnëgjatëplanifikimitdheformulimittëBuxhetit.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
86
VetemriiaplikacionittëSZHMB-së(BDMS)nënkuptondyproceseqëzhvillohen;procesiizhvillimittëBuxhetitdheprocesiimenaxhimittëBuxhetit.
SZHMB-japranon,konsolidon(mbledhë)dheiparaqetformularëteshpenzimeve(PCF – Program Costing Form) të Organizatave Buxhetore gjatë procesit tëplanifikimittëbuxhetit.
SZHMB-ja prodhon një numër tëmadh raportesh, duke përfshirë draft/raportinpërQeveri,raportin/FinalqëpërcjellëtnëKuvendineRepublikëssëKosovëspëraprovim.KjoështëpjesaeZhvillimittëBuxhetit.
PjesaeMenaxhimittëBuxhetitështëpjesëesistemitecilalejontëbëhenndryshimenëbuxhettëaprovuarangaKuvendiiKosovësgjatënjëvitifiskal.
AplikacioniiSZHMBështëindërtuarpërmesproduktevetëOracle-së,BazaetëdhënaveështëendërtuarpërmesproduktitOracleDatabase,formularëteaplikacionitpërmesOracleForms,raportimibëhetproduktitOracleReportisidhemundësimiiqasjespërmesweb-itbëhetpërmesproduktitOracleApplicationServer.
SZHMB punon në infrastrukturën e quajtur ndërmjetëse (middle tier). Ështëaplikacionkompletmetëgjithakomponentëtenevojshmeteknike,iciliofronsiguritëlartëtëtëdhënave,performancëtëmirë,disenjtëmirëdheshumëipërshtatshëmpërpërdoruesin(user-friendly).
AktualishtSZHMB-jaoperonnëplatformënesistemitoperativMicrosoftServer2000(servicepack4).
Konektimi(kyçja)ipërdoruesvenëaplikacioninSZHMB,siçuthamësipër,bëhetpërmesweb-it.Konektimibëhetdukeklikuarnëueb-faqeneinternetit:www.bdms-rks.org prej nga pastaj vetëm personat e autorizuar (përdoruesit e OrganizatësBuxhetore)ekanëtëdrejtënekyçjesënësistem.
Për çdo vit bëhet rifreskimi i zyrtarëve që duhet të kenë qasje në sistem përplanifikiminebuxhetitpërtrivitesiështëeparaparëmeKASH-in.
SistemiiZhvillimitdheMenaxhimittëBuxhetit-SZHMBmbështetëformulimindhe raportimin e buxhetit, rishikimin dhe raportimin e shpenzimeve aktuale qëmundtëpërdorenpëranalizatëdetajuara.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
87
NësistemineSZHMB-së,OrganizatatBuxhetoreshpenzimetetyreiplanifikojnënganivelimëiulëtnën-programitPCF-së.
Tëdhënat janë futurosekonsoliduardukepërdorur formularët eSZHMB-seqëquhenformapërcaktimtëkostossëprogramit(PCF),tëcilatjanëtëndaranënivele:
• PCF1niveli1–përdoretpër futje të tëdhënavepërnën-nën-programp.sh.njëshkollëindividuale,spital,burgjeetj.
• PCF2niveli 2–përdoret për futje të të dhënavepërnën-programp.sh.arsimiprimarosezyraeMinistrit;
• PCF3 niveli 3 – përdoret për konsolidim në nivel të programit p.sh.departamentiiarsimitoseshërbimeteadministratës;
• PCF4niveli4–përdoretpërkonsolidimtënivelittëOB-sëp.sh.komunaoseministria.
Sistemi i SZHMB-sëmenaxhonme katër komponentë (dritare):Forma, Stafin eOrganizataveBuxhetore,BurimineFondevesidheObjekteteMenaxhimit.
Nëkomponentin(dritarja)-FormatëSZHMB-sëbëhetpërzgjedhjaeOrganizatësBuxhetore(niveliinën-programitPCF2apoPCF1)nëseaplikohetnëkëtëorganizatëbuxhetore.
Në komponentin (dritarja)-Stafi të SZHMB-së bëhet planifikimi i numrit të tëpunësuaravebrendaOrganizatësBuxhetoresidheshpenzimettëstafitpër12muaj.ÇdoKoeficientetistafitkapërshkriminsipaspozitësqëembulon.
Në komponentin (dritarja) - Burimet e Financimit, reflektohen nga kanë ardhurfondet për shpenzim p.sh nga grumbullimi i të hyrave të përgjithshme (GrantiQeveritar),prejtëhyravelokaletëgrumbulluarangaOB-ja(tëhyravetanakë)oseprejburimevetëjashtmesikursejanëfinancimiijashtëm,kreditëetj.
Burimet financiare të planifikuara barten nëmënyrë automatike nga Objektet eMenaxhimitteBurimeteFinancimit.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
88
Nëkomponentin(dritarja)-ObjekteteMenaxhimitfutentëdhënateshpenzimevetëOrganizataveBuxhetore tëshpërndaranëpërkodeekonomike.Nësistemkëtokode janë tëndaranë trenivele,do të thotë sistemi jepmundësi shpërndarjenekëtyreshpenzimevetëplanifikuaranëtrenivele;kategoriekonomike,nën-kategoriekonomikedhenën-nënkategoriekonomike.
Kategoritë ekonomike në sistem janë të ndara si: paga dhemëditje,mallra dheshërbime, shpenzimet e komunaleve, subvencionet dhe transferet, shpenzimetkapitaledherezerva.Aktualishtfutjaetëdhënavedhemenaxhimiityrenësistemtë SZHMB bëhet për këto kategori ekonomike: paga dhe mëditje, mallra dheshërbime,shpenzimetekomunaleve,subvencionetdhetransferetsidherezerva,tëquajturashpenzimeoperative.
Ndërsa me kategorinë ekonomike shpenzimet kapitale merret sistemi i PIP-it(Programi i Investimeve Publike). Ekziston një ndërlidhje në mes të këtyre dysistemeveSZHMB-sëdhePIP,prapasitëfutentëdhënat,atotëdhënabartenngasistemiiPIP-itnësistemineSZHMB-ës.
SistemiiZhvillimitdheMenaxhimittëBuxhetitndihmonnëplanifikiminebuxhetitdheformuliminebuxhetittëKosovës.
Monitorimi dhe raportimi për ekzekutimin e buxhetit gjatë vitit aktual financiar
Gjatëvitit,OB-tëdheMFduhettërishikojnëshpenzimetpërkundërbuxhetitpërtësiguruarseOB-tëofrojnëshërbimeteprituraqeveritaredhebenefitetpërpublikundhe se buxheti po ekzekutohet siç është planifikuar. Kur kadiferencamaterialindërmjet buxhetit të planifikuar dhe shpenzimeve aktuale mospërputhjet duhettëhetohenpërtëshpjeguarpseshpenzimetdevijojnëprejbuxhetittëplanifikuar.Varësishtprejarsyespërdevijimduhet tëndërmerrenveprimepër tësiguruarseaktiviteteteOB-vejanëzhvilluarpërtësjellëshpenzimetprapënëlinjëmebuxhetinosefondetduhettëlëshohenpëraktivitetetjera.
KurMF kërkon dhe aprovon transferet ndërmjet ndarjeve buxhetoreMF do tëregjistrojëndryshimetnëSZHMBashtuqëbuxhetiifundittëjetënëdispozicionpërraportetmujoretëekzekutimit.
Tëdhënatprejsistemit të thesarit (FreeBalance)ndërlidhenmeSZHMBfund tësecilit muaj. Të dhënat ndërlidhen në SZHMB përkundër secilit kod ekonomikbrendasecilitnën-programtëOB-së.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
89
Përgatitja e rishikimit buxhetor gjashtëmujor
ËshtëpraktikëezakonshmenëQeverinëeKosovësqëtëbëhetrishikimiibuxhetitnëgjysmëtëvititbuxhetor“rishikimiigjashtëmujorit”.Kjomundësonqëqeveriatëbëjëndryshimenëbuxhetinvjetor,kurkërkohet,sitejkalimtëatyrendryshimeveqëmundësohensipasdispozitavenëlidhjemetransferetbuxhetorenëLMFPP.
Prapë, SZHMB është përdorur për të ruajtur ndryshimet në buxhet dhe për tëproceduartabelatendryshuaranëQeveridhemëvonënëKuvend.NdryshimetetillajanëdakorduarndërmjetMF/QeverisëdheOB-veindividualesidheazhurniminëSZHMBbëhetprejstafittëMF.
BuxhetifillestarsidhebuxhetiirishikuarështëruajturnëSZHMBdhesimëlartë,buxhetiifunditështëazhurnuarpërtëreflektuarçdotransfer.
5.3 Programi i Investimeve Publike (PIP)
Njëpjesëekonsiderueshmeeshpenzimevetëqeverisëështëpërqëllime‘investuese’– ‘investimi’ mund të definohet si ‘sakrifikimi i përfitimeve apo shpërblimeveaktuale për të ndjekur një aktivitet duke pritur përfitime apo shpërblimemë tëmëdhanëtëardhmen.
Njëprojektmundtëdefinohetsiaktivitetiveçantë,menjëpikëtëveçantëtëfillimitdheme një pikë të veçantëmbarimi, i synuar që të arrijë objektiva të veçanta.Zakonisht,ështënjëaktivitetivetëm,mjaftindryshëmngaaktivitetetparapritësedhemund të jetë i ndryshëm nga ato pasuese, e jo thjeshtë një ‘segment’ i njëprogramitëvazhdueshëm.Nganjëherëshpenzimiiinvestimitështëaktivitetrutinor(p.shpërvetësimiipajisjesadministrative),porpjesamëemadheeshpenzimittëinvestimitpërbëhetngaprojektet.
Projektet duhet të identifikohen nga procesi i planifikimit strategjik dhe duhettë kontribuojnë në arritjen e politikave të qeverisë dhe të strategjive sektoriale.Organizatat Buxhetore gjithashtumund të kenë planet individuale strategjike tëcilatpërkrahinstrategjitësektoriale.PolitikateQeverisëdhestrategjitësektorialejanë të dhëna nëKornizënAfatmesme të Shpenzimeve së bashkume planemëtë hollësishme trevjeçare operative dhe planet financiare (buxheti indikativ dhevlerësimetehershme)përmbështetjetëarritjessësynimevestrategjike.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
90
Njëpjesëemadheebuxhetitvjetor, shpenzohetnëprojektekapitalemesynimnëpromovim të zhvillimit ekonomikdhepërmirësim tëmirëqenies së njerëzve.ProcesetdheproceduratePIP‐itjanëdisenjuarpërtëasistuarQeverinënëselektimineprojektevekapitalemeritoreqëmbështetinprioritetetdhe rrisinnëmaksimumbenefitetpërpublikun.ProceduratemonitorimitnëPIPduhettëndihmojnëQeverinënëmenaxhimineprojektevedheekzekutiminebuxhetitpërtësiguruarsefondetjanëtëdisponueshmedhetëpërdorurapërprojekteindividualenëkohëtëduhur.GjithashtuproceduratePIPsigurojnërritjetëtransparencësdhepërgjegjësisë.
RaportetnëSisteminePIP-itjanënëdispozicionpërtë:
• Paraqiturnevojënpërinvestimeqeveritaredhepërtësiguruararsyetimineprojektitkapitalsidhebuxhetin;
• SiguruarkomentetëMinistrisësëFinancavepërtëpërmirësuararsyetiminpërprojektindhe/osepërQeverinëqendrore,ashtuqërekomandimiiMF‐sëtëtregojënëseduhettëfinancohetprojektiapojo;
• Siguruar tabelat e buxhetit kapital që paraqesin projektet që duhet tëfinancohen,përaprovimtëKuvendit;
• Monitoruarimplementimineprojekteveindividualemeqëllimtëvlerësimittë progresit të implementimit përkundër planit dhe për të asistuar nëmenaxhimtërrezikut /problemevepërrealizimtëbenefiteve tëpritura;dhe
• Monitoruar ekzekutimin e buxhetit për të siguruar se fondet janë tëdisponueshme për implementim të projekteve me prioritet të lartë dhefondetjanëpërdorurmeefektivitetgjatëvitit.
RaportetetillapërdorenbrendaOB‐sëdheMF-sëpërtërishikuar/rekomanduardraftbuxhetin,përtërishikuardheaprovuarbuxhetinvjetorngaKuvendi,përtëvlerësuar përputhjenme procedura dhe rezultate e projektit dhe për të përcjelleekzekutiminbrendavitit.
5.4 Sistemi i menaxhimit të pasurisë në kuadër të e-qeverisjes
Sistemi i Menaxhimit te Pasurisë në kuadër të E-Qeverisjes përbëhet prej uebaplikacionitdhebazëssëtëdhënavetëvendosurnëserverëteQeverisë,sidheprejpajisjevepërcjellëse tëcilat janë tëshpërndaranëpër institucione.Nëaplikacionmundtëqasemidukevizituarlinkun:www.ks-gov.net/e-pasuria
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
91
Përmessistemit tëmenaxhimit tëpasurisëmenaxhohetme tëgjithahyrjet/daljeteasetevedhetëmaterialitshpenzuesnëinstitucion,kryhetbarkodimiipajisjeve,përcilletamortizimiipajisjeve,gjendjaestokut,sidhekërkesaonlinepërpajisjedhepërmaterialshpenzuesprejsecilitpunëtortëinstitucionitpërkatës.
Figura1.Ndërlidhjaeaplikacionitmepajisjesidhendërlidhjaeaktorevekryesorneaplikacion
Aplikacioni përkrah transferimet e brendshme të aseteve si dhe transferimetndërinstitucionale të tyre. Po ashtu përmes aplikacionit menaxhohen kërkesate punëtorëve për pajisje dhe përmaterial shpenzues, duke e përcjell gjendjen ekërkesësprejmomentittëbërjessësaj,miratimittësajprejnivelevetëtjeramëtëlartaederiteekzekutimiisaj.
Qasja ne aplikacion
Përtuqasurnëaplikacion,përdoruesiduhettëketëlidhjeinterneti,dhendonjërinprejshfletuesvetëinternetittëinstaluarnëkompjuterinetij.Formaështëethjeshtëdhepërkyçjenëprogramine-Pasuriaduhetqëtëplotësohenfushat. Përdoruesi–nëkëtëfushëshënohetpërdoruesimetëcilindëshirojmëtëkyçemi,Fjalëkalimi–shënohetfjalëkalimipërpërdoruesinpërkatës.
Moduliiadministrimitështënjëpjesëeprogramite-Pasuria,kunëkuadërtëkësajpjesehynëformatqëkanëtëbëjnëmepërdoruesit,institucionet,sidhepjesëtëtjerandihmësetëaplikacionit.(komuna,Institucione,departamente,divizioni,sectorë,lokacionit,depoetj).
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
92
Autorizimet dhe përdoruesit
Qasja në këtë sistemofrohet përmes autorizimeve të përdoruesve.Përmes kësajformejepentëdrejtatepërdoruesvekukemidymundësinëseZgjedhim grupin dhenëseZgjedhim formën.
Moduli i depos
Moduliideposështënjërindërmoduletmëtërëndësishmetëaplikacionit.Nëkëtëmodulmenaxhohentransaksionetnëdepodukepërfshirëhyrjet,daljet,shkarkimet,transferimet,barkodimi,etj.Poashtupërmeskëtijmodulimenaxhohentëdhënatpër kontraktorët, mallrat, donacionet, si dhe ekzekutohen kërkesat e bëra prejpunëtorëve.
Regjistrimi i hyrjeve
Përregjistriminenjëfaturetërefillimishtduhetqëtëplotësohenkëtofusha:
• Numriifaturës–gjenerohetautomatikishtpamundësindryshimi,
• Numriihyrjes/daljes–gjenerohetautomatikishtporkamundësindryshimi,
• Zyrtari–zgjidhetngalistarënëse,
• Dataefaturës–zgjedhimdatënefaturësngapjesaekalendaritqëndodhetnëanënedjathtëtëfushës,
• Përshkrimi–plotësohetpërshkrimiifaturës,
• Kontraktori–zgjidhetngalistarënësekontraktorimgaicilimarrimmallin,
• Numriifaturës(K)–plotësohetnumriifaturëssëkontraktorit,
• Dataefaturës(K)–zgjedhimdatënefaturëssëkontraktoritngapjesaekalendaritqëndodhetnëanënedjathtëtëfushës,
• TVSH–nësemalliqëpranohetllogaritetmeTVSHsëparishtypimkutinpërzgjedhjepastajshënojmësaështëTVSH.
Më pas vazhdohetme plotësimin e të dhënave përmallin i cili është në faturë.Ekzistojnëdymundësi:
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
93
1.Nëseedimëqëmalliiciliporegjistrohet,nukështëregjistruarmëparëdhesetëdhënatetijjanëdukeuregjistruarpërherëtëparë,nëkëtërastiplotësojmëfushat:Përshkrimi,Shkurtesa,Statusi,Njësia,KategoriadheRafti,dhepastaj shtypimRuaj.Pasi te shtypimbutoninRuaj, tek fushakodiplotësohetkodiimallit.NëseduamtaanulojmëregjistriminemallitshtypimbutoninAnulo.
2.Rastiidytëkurmallinedimëqëekemisipërshkrimtëruajtur,nëkëtërastklikojmëbutoninKërkodheparaqitetdritarjakuaimalldotëparaqitetnëlistë,shtypimopsioninZgjedhpastëcilëskthehemiteformaDetajet e mallit(Hyrje/Dalje)kufushatpërmalljanëtëplotësuarametëdhënatemallit që e kemi zgjedhur.Nëse duamme ndërpre kërkimin shtypimbutoninAnulo.
Pasi takemikërkuaraporegjistruarmallin,vazhdojmëprocedurëne regjistrimittëhyrjes.Plotësojmësasinëdheçmiminmetëcilinekemiblerëmallin.MëpasshtypimbutoninShto,tëdhënatdotëruhendheshtohennëlistë.Nëkëtëmënyrështohentëgjithëmallrateasajfature.
Mëpasvjenhapikurduhettëshkruajmënumrinseriktëmallitsidhetëgjenerojmëbarkodinetijdhetëprintojmëpërmesbutonitprinto.
Për ta përfunduar regjistrimin e hyrjes shtypim butoninPërfundo... pas të cilitveprimkalojmëteListimiihyrjeve.
Regjistrimi i daljeve
FormaDaljetndodhetnëkuadërtëDepo,paszgjedhjessëopsionitDaljethapetfaqjaListaedaljevekudheparaqitentëdhënateregjistruara.Tëdhënatnëlistëmundt’ishohimedhesipasNumrittëfaturësdhesipasemrittëPunëtorit,varësishtse cilën do të zgjedhim lista do tëmbushetme të dhënat ekzistuese, p.sh. nësedëshirojmëqëlistatëmbushetmetëdhënasipasfaturës,atëherënëkutinpërkatësevendosimshenjëndhenëfushënpërkatëseshënojmëfaturënqëdëshirojmëpastajshtypimbutoninKërkodhenëlistëdotëshfaqentëdhënateasajfature.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
94
Shkarkimet
FormaShkarkimetndodhetnëkuadërtëDepos,paszgjedhjessëopsionitShkarkimethapetfaqjaListaeshkarkimevekudheparaqitentëdhënateregjistruara.Mirëpotëdhënatnë listëmund t’i shohimedhesipasNumrit të faturësdhePunëtorit varësisht se cilëndo të zgjedhim listado tëmbushetme tëdhënat e ekzistuese,p.sh. nëse dëshirojmë që lista tëmbushetme të dhëna sipas faturës, atëherë nëkutinpërkatësevendosimshenjëndhenëfushënpërkatëseshënojmë faturënqëdëshirojmëpastajshtypimbutoninKërkodhenëlistëdotëshfaqentëdhënateasajfature.
Donacioni FormaDonacionindodhetnëkuadërtëDepos,paszgjedhjessëopsionitDonacioni hapet faqjaListaehyrjevekudheparaqiten tëdhënate regjistruara.Mirëpo tëdhënat në listë mund t’i shohim edhe sipasNumrit të faturës dhePunëtorit,varësishtsecilëndotëzgjedhimlistadotëmbushetmetëdhënateregjistruara,p.sh. nëse dëshirojmë që lista tëmbushetme të dhëna sipas faturës, atëherë nëkutinpërkatësevendosimshenjëndhenëfushënpërkatëseshënojmë faturënqëdëshirojmëpastajshtypimbutoninKërkodhenëlistëdotëshfaqentëdhënateasajfature.
Moduli i pasurisë
Moduli i pasurisë ështënjëpjesë e aplikacionit e cila shumë tëdhëna imerr tëgatshmeprejmodulittëdepos.Tëgjithaatotëdhënatëcilatiregjistrondepoisti,etëcilatekanëkategorinëInventar,zyrtariipasurisëishfrytëzonpërtëkrijuarlibrinevettëpasurisë.
Moduli i kontabilitetit
Edhekontabilitetiështënjëringamodulettëcilatepërbëjnëprograminee-Pasurisë.PërmespërdoruesitpasuriamundtëkyçemiedheteformaKontabiliteti,nëkuadërtëkontabilitetitnësezgjedhimRegjistridotëhapetListaekontabilitetitkumundtëshohimtëdhënat.SipaspërshkrimitpasvendosjessëshenjësnëkutinëpërkatësedhepasplotësimittëfushësshtypimbutoninKërko (Filtro)dhetëdhënatparaqitennëlistë.NëkuadërtëkontabilitetitndodhetedheopsioniAmortizimi,kupërmestijmundtëkërkohentëdhënateregjistruara,tëbëhetllogaritjaeamortizimit,tëbëhentransferimeteregjistritsidhetëshihenraportet.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
95
Moduli i logjistikës
Njëpjesëeprogramite-Pasuriaështëedhelogjistikaecilapërbëhetngaformatnëvazhdim.Ngarkimi,transferimibrendainstitucioneve.TëdhënatnëlistëmundtishohimedhesipasNrfaturës,Punëtorit,LokacionitdheZyrësvarësishtsecilëndotëzgjedhimlistadotëmbushetmetëdhënateregjistruara,p.sh.nësedëshirojmëqëlistatëmbushetmetëdhënasipaspunëtorëve,atëherënëkutinpërkatësevendosimshenjën dhe nga lista zgjedhim punëtorin që dëshirojmë pastaj shtypim butoninKërkodhenëlistëdotëshfaqentëdhënateatijpunëtori.
Moduli personeli PersonelidheKërkesa janëpjesëeprogramitpasuria.Përmeskësaj formebëhetregjistrimi i Personelit. Përmes kërkesave kemi mundësi të bëjmë kërkimin ekërkesave të regjistruara më herët duke bërë zgjedhjen, komuna, institucioni,personeli,kërkesën.Aprovimiikërkesavezakonishtbëhetngadrejtoriipersonelitnëinstitucion,mirëpokjodallonprejinstitucionitnëinstitucion.
ModuliepasuriapërfshinëedhemodulineInxhinieringutdhemodulinpërskaniminebarkodevepërMotorolaMC1000.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
96
6. Burimi i informative për vlerësimin e sistemit të MFK-së
Sistemet e kontrollit të brendshëm duhet tëmonitorohen për të ofruar siguri tëarsyeshmeseobjektivateorganizatësjanëdukeupërmbushur.Kjobëhetpërmesaktiviteteve të vazhdueshme të monitorimit, vetëvlerësimeve dhe auditimit tëbrendshëm.
6.1 Monitorimi
Monitorimi i vazhdueshëm përfshinë aktivitetet e rregullta menaxhuese dhembikëqyrëseqëvlerësojnëdhepërmirësojnëdisenjin,ekzekutimindheefikasitetine kontrollit të brendshëm. Menaxherët duhet t’i përqendrojnë aktivitetet e tyremonitoruesenëfushatmerreziktëlartë.Atanukduhettëshikojnëçdoinformatëpërtëpërcaktuarsekontrolletpofunksionojnë.Përdorimiikontrollevenëvendngjarjeose teknikave të thjeshta tëpërgatitjes sëmostravemund tëofrojnënjënivel tëarsyeshëmtëbesueshmërisëqëkontrolletjanëdukefunksionuarsipassynimit.
6.2 Vetëvlerësimi
Vetëvlerësimetjanëvlerësimeperiodiketëkomponentëvetëkontrollittëbrendshëmngaanaemenaxhmentit.
Vetë‐vlerësimiështëpjesëesencialeezhvillimitdhezbatimittëMFK‐sënëkuadërtëorganizatavebuxhetore.VetëvlerësimikërkonngamenaxhmentidhepersoneliqëkapërgjegjësitëMFK‐së,tëtestojnëvetenpërefektivitetinesistemevetëtyretëmenaxhimitfinanciardhekontrollitnëpërkrahjeneobjektivavetëtyretëpunë.Vetëvlerësimibëhetpërmespyetësorëvevetvlerësues.
Procesiivetëvlerësimitduhettëzhvillohetmesavijon:
• TëgjithëmenaxherëtdhezyrtarëtfinanciarmepërgjegjësipërMFK‐në,dotëmarrinnjëkomplettëlistavekontrolluesepërt’iplotësuar(përgjigjetduhettëjenëanonime,qëtësigurojmëpjesëmarrjetëplotëdhendershmëri);
• Rezultatetdotëkonsolidohendheanalizohen(njëshembullideklaratëssëkonsolidimitdheanalizimit,ështënëdispozicionngaNjQH‐MFK);
• Organizimi i punëtorisë për menaxhmentin, për të diskutuar rezultatet,nxjerrëkonkluzatdhehartuarplanetepunësnëfushateidentifikuarapërpërmirësim.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
97
6.3 Auditimi i brendshëm
Auditimiibrendshëmbënnjëvlerësimtëpavarurtëkontrollittëbrendshëmdukei dhënëZKA‐së sigurinë që ai/ajo kërkonnë lidhjeme efikasitetin e sistemit tëkontrollittëbrendshëm.AuditimiiBrendshëmgjithashtushqyrtonpyetësorëtvetë‐vlerësuese tëmenaxhmentitdhe i jepudhëzimeMinistritnë lidhjeme saktësinëdhecilësinëetyre.Mangësitëeidentifikuaranëkontrollinebrendshëmduhettëraportohenteniveliilartënëmënyrëqëmenaxhmentit’ikorrigjojëato.
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
99
ÇkakuptojmëmeMenaxhiminfinanciarekontrollin?
Çkasynonmenaxhimifinanciardhekontrolli?
Menaxhimifinanciardhekontrollisynonqëmenaxhmentitëjetëpërgjegjës,jovetëmpërmarrjenevendimevefinanciareporedhepër tësiguruarqëkëtovendimejanëadekuatedhenëinteresinmëtëmirëtëpublikut.
Çkapërfshinëllogaridhënien?
Llogaridhëniapërfshinëdetyrënpërtëqenëtëhapur,përgjegjësndajvendimevedhetëdemonstrohenkontrolletenevojshmefinanciaredhepajtueshmëriarregullative.Ështënjëmarrëdhënieqëbazohetnëobligimetpërtëmarrëpërgjegjësipërperformancënsaipërketpritjevetëdakorduara.
MFKështënjëprocesgjithëpërfshirësiciliështëi integruarnëaktivitetetesecilitsubjekt të sektorit publik, dhe kryhet ngamenaxhmenti dhe personeli.MFK nukkufizohet vetëm në funksione të specializuara të kontabilitetit apo financave. KyprocesiMFK‐sëkapërqëllimtësigurojë,brendakufijvetëarsyeshëm,seobjektivateorganizatësjanëarriturdukevepruarnëpërputhjemeligjet,aktetnënligjore,rregullorete brendshme dhe kontratat, siguruar informacione të besueshme, gjithëpërfshirësedhenëkohëtëduhurlidhurmeperformancënfinanciaredheoperative,kryerveprimenëmënyrëefektive,efikasedheekonomikedhedukeruajturpasuritë(përfshirëedheinformacionet).
Pyetja nr. 1
Pyetja nr. 2
Përgjigjja në pyetjen nr. 2
Pyetja nr. 3
Përgjigjja në pyetjen nr. 3
Përgjigjja në pyetjen nr. 1
7. Ushtrime
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
100
Kushjanëpjesëmarrësnëllogaridhënie?
Çkakuptonimevlerësimtërrezikut?
Kush është përgjegjës për përpilimin e kornizës së llogaridhënies, përpilimin dhevendosjenesistemittëkontrollittëbrendshëm?
Përveç që janë përgjegjës për përpilimin e kornizës së llogaridhënies, zyrtarëtllogaridhënës, janë përgjegjës edhe për përpilimin dhe vendosjen e një sistemi tëkontrollittëbrendshëm.
IdentifikonikomponentetkyçetëkornizësCOSO?
KornizaepunësCOSOidentifikonpesëkomponentëkyçetëkontrollittëbrendshëm:
1. Mjedisiikontrollit.2. Vlerësimiirrezikut.3. Aktivitetetekontrollit.4. Informatadhekomunikimi.5. Monitorimi.
Pjesëmarrësit e parënëkëtë zinxhirë janëqytetarët, qëpërfaqësohennga anëtarëte zgjedhur në Kuvend. Në këtë mënyrë, Kuvendi bëhet përfaqësues kushtetues iqytetarëve.PërgjegjësiamëpastajicaktohetQeverisësikujdestare(trust).Qeveriamëtutje,icaktonpërgjegjësitëMinistravetësaj,qëtërealizojnëpolitikëneQeverisë,tëcilëtsiçduhetdhemediskreciontëlejuarngaorganiligj-vënës,icaktojnëfuqinëZKA-vetëorganizatavebuxhetorepërtëvepruardheijapinpërgjegjësinë,nëpërmestëpolitikave,rregullorevedheudhëzimeveadministrative.
Pyetja nr. 4
Pyetja nr. 7
Pyetja nr. 5
Përgjigjja në pyetjen nr. 5
Pyetja nr. 6
Përgjigjja në pyetjen nr. 6
Përgjigjja në pyetjen nr. 4
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
101
KBFP-japërshkruhetmetrishtylla-cilatjanëato?
TrishtyllateKontrollittëBrendshëmtëFinancavePublike(KBFP)janë:
1. Llogaridhëniamenaxheriale–menaxhmentidhekontrollifinanciar;2. NjësiafunksionalishtepavarureAuditimittëBrendshëm;3. NjësiaeHarmonizimittëPërbashkëtsiudhëheqësështëpërndryshim.
MandatiidrejtoritëpërgjithshëmtëThesaritështë:
a) Trevjet,b) Pesë vjet,c)Njëvjet,d)Katërvjet.
PërgjegjësitëeZyrtarëvefinanciarnukkufizohenmëveçnëofrimineinformatavepërtëpërkrahurkërkesatFinanciare.AtapoashtuduhettëpërkrahinnevojateZKA-vedheMbajtësve të buxhetit, që rrallë herë janë ekspert tëfinancave. Kjo do tëpërfshijë:
a) Punën meMbajtësit e buxhetit për të përgatitur buxhete të hollësishmetë shërbimeve, bazuar në burimet në dispozicion dhe planet financiareoperative;
b)Mbajtësve të buxhetit të ju ofrohen informatamekohë, relevantedhe tësaktapërmonitoriminebuxhetitdheperformancës,nënjëformatqëështëidobishëmpërata;
c)Mbajtësvetëbuxhetit,tëjuofrohenkëshilladhepërkrahje;
d) Të gjitha më lartë.
Vlerësimiirrezikutështëidentifikimidheanalizimiirreziqeverelevantendajarritjessëobjektivaveqëformojnëbazënpërtëpërcaktuarsiduhettëmenaxhohenrreziqet.
Pyetja nr. 8
Përgjigjja në pyetjen nr. 8
Pyetja nr. 9
Pyetja nr. 10.
Përgjigjja në pyetjen nr. 7
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
102
Qeveriaduhett’iadorëzojëKuvenditKornizënAfatMesmetëShpenzimeve(KASH)derimë30prilltësecilitvitkalendarikpërvitineardhshëmfiskalsidhevlerësimetpërtriviteteardhshmefiskale.
Esaktë
E pasaktë (dy vitet)
Kushekaautoriziminpërinvestimekapitale?
DepartamentiiThesaritkaautorizimindhepërgjegjësinëekskluzivepërinvestimineparavepublike.
Pavarësishtngakjo,Ministri:
(i) përcakton kushtet për investimin e parave publike dhe aktivitetet einvestimevetëThesarit,dhe
(ii) përgatit politikën për investimin e parave publike.
Kontratëmevlerëtëmadhekonsiderohetkontrataefurnizim(memallradheprodukte),kontratapërshërbimedhekontratapërpunëesëcilësështë:
a) ebarabartëosemëemadhese125,000euro,
b)ebarabartëosemëemadhese250,000euro,
Njëorganizatëbuxhetoremundet,pamarrjenemiratimitparaprakngaMinistri,tëtransferojëderinë5%tënjëndarjebuxhetorenënjëndarjetjetërtëasajorganizatebuxhetoregjatëvititfiskal.
E saktë
Epasaktë
Pyetja nr. 12
Pyetja nr. 13
Përgjigjja në pyetjen nr. 13
Pyetja nr. 14
Pyetja nr. 11
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
103
c) ebarabartëmeosemëemadhese250,000euro,osekontratapërpunëvleraeparashikuaresëcilësështëebarabartëosemëemadhese100,000euro,
d) e barabartë ose më e madhe se 125,000 euro ose kontrata për punë vlera e parashikuar e së cilës është e barabartë ose më e madhe se 250,000 euro.
Gjatë një prokurimi që zbaton procedurat e kuotimit të çmimeve për prokurimeautoritetitkontraktuescakton:
a) Jomëpaksedhjetëditëkalendarikengadataedërgimit tëkërkesëspërkuotimtëçmimeve.
b)Jomëpaksepesëmbëdhjetëditëkalendarikengadataedërgimittëkërkesëspërkuotimtëçmimeve.
c)Mësëshumtidhjetëditëkalendarikengadataedërgimit tëkërkesëspërkuotimtëçmimeve.
d)Mësëshumtipesëmbëdhjetëditëkalendarikengadataedërgimittëkërkesëspërkuotimtëçmimeve.
Esaktë
E pasaktë (pesë ditë)
Autoriteti kontraktues që kambajtur konkursin e projektimit, duhet që brenda triditëve të punës pas përfundimit së konkursit të përgatisë një njoftim lidhur merezultatetekonkursittëprojektimit.
E saktë
Epasaktë
Operatoriekonomiknukkatëdrejtëqëtëmarrëpjesënënjëaktivitettëprokurimitosenë ekzekutiminendonjëkontratepublike,nëseoperatori i tillë ekonomik me vendim të një gjykate kompetente është likuiduar ose është vënë në mbikëqyrje të administratorit.
Pyetja nr. 15
Përgjigjja në pyetjen nr. 15
Pyetja nr. 17
Përgjigjja në pyetjen nr. 16
Përgjigjja në pyetjen nr. 16
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
104
KRPPështëpërgjegjësepërzhvillimin,funksionimindhembikëqyrjenepërgjithshmetësistemittëprokurimitpubliknëKosovë.
Përveççështjevetëparaparamëlartë,KRPPkapërgjegjësinëdheautoriziminqëtëshqyrtojnëankesatngapalëteinteresuaralidhurmeshkeljetemundshme.
Esaktë
E pasaktë(kompetencëeOSHP-së)
ÇkakuptojmëmeshprehjenmeOperatorekonomik?
Operatoriekonomikpërfshinfurnizuesin,ofruesineshërbimeveosekontraktuesinepunëve.
Nënkupton.çdoperson,ndërmarrjeoseorganpublik,oseipersonave,ndërmarrjevedhe/oseorganevetëtillaqëkryejnëdhe/oseofrojnëtëkryejnëshërbime.
Çkakuptojmëmeshprehjenofruesishërbimeve?
Pagaenëpunësvecivilëpërbëhetnga
a) Pagabazë,b)Kontributet,c) Shtesat,d)Pagabazëdheshtesa.
Pyetja nr. 18
Përgjigjja në pyetjen nr. 18
Pyetja nr. 19
Përgjigjja në pyetjen nr. 19
Përgjigjja në pyetjen nr. 20
Pyetja nr. 20
Pyetja nr. 21
Esaktë
E pasaktë (dyditë)
Përgjigjja në pyetjen nr. 17
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
105
Pagabazëdheshtesat
Klasifikimiigradëstëpagësbëhet,varësisht,nga:
a) përgjegjësia;b)ndërlikueshmëria;c) aftësitëkomunikuesendërpersonale;d)kualifikimetdisponuese;e) kushtetnëpunë;f) tëgjithamëlartë.
f) tëgjithamëlartë.
Përshkruani parametrat që duhet të merren parasysh me rastin e avancimit tënëpunësvecivil?
Futja e të dhënave në sistem të pranuara në divizionin e pagave nga organizatatbuxhetorebëhetngadata1deri13tëmuajitvijues.
Parametratvlerësuesqëduhettëmerrenparasyshmerastineavancimittënëpunësveciviljanë:
1. aftësitëdheshkathtësitëprofesionaletëtreguaranëvendinepunës;2. shkallaeangazhimitdheepërkushtimit;3. rezultatetearrituranëpunëdhekontributi;4. respektimi–zëniaeafateve,dinamikave,efikasitetidheefektiviteti;dhe5. cilësiaepunëvetëkryera.
Përgjigjja në pyetjen nr. 21
Pyetja nr. 22
Përgjigjja në pyetjen nr. 22
Pyetja nr. 23
Pyetja nr. 24
Përgjigjja në pyetjen nr. 23
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
106
Esaktë
E pasaktë(1-18tëmuajitvijues)
ÇkaështëSIMFK?
SIMFKështënjëaplikacioniintegruarpërmenaxhimfinanciarindërtuarnëveçantipërtëpërmbushurnevojateveçantëpërinformatanësektorinpublikdheidisenjuarpërtëoptimizuarkontrollinfinanciardhepërgjegjësitë.
KushemenaxhonSIMFKdhecilatmoduleiofron?
SistemiInformativpërMenaxhimineFinancavetëKosovës(SIMFK)menaxhohetngaMF/Thesaridheofronkëtomodule:
• Libriipërgjithshëm;
• Pasuritë;
• Buxheti/Alokimet;
• Zotim/Obligimet;
• Shpenzimet;
• Tëhyrat;
• Blerja;
• Pasuritë;
• RaportimdhePamje.
Çkajanëtransaksionetbuxhetoredhekontabël?
Përgjigjja në pyetjen nr. 24
Pyetja nr. 25
Përgjigjja në pyetjen nr. 25
Pyetja nr. 26
Përgjigjja në pyetjen nr. 26
Pyetja nr. 27
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
107
Transaksionet buxhetore
Këtojanëevidencatëvetmemekufijtëshumave, tëcilëtnukmundtëtejkalohennga transaksionet varëse. Për shembull, garancitë nukmund të tejkalojnë shumatpërkatësetëBuxhetitVjetordheAlokimevenëparatëgatshme.Gjithashtu,zotimetdheobligimetnukmundtëtejkalojnëshumateUrdhrave.
Kufijtëeimponuarngazotimet/obligimet,garancitë,buxhetetvjetoredhealokimetnëparatëgatshmenukmundtëtejkalohenngatransaksionetkontabëltëpostuaranëLibrinePërgjithshëmtëLlogarive.
Transaksionet kontabël
KëtojanëregjistrimetëdyfishtakontabëltëcilatpostohennëLibrinePërgjithshëmtëLlogarive.Pasiqëndryshimiidyanëvetëregjistrimitështëzeroatëherëlibriipërgjithshëmgjithmonëvetë bilancohet e nëkëtëmënyrëmundësongjenerimin epasqyravefinanciaretëQeverisë.
Karakteristikatkryesoretëparimittëkontabilitetittëbazuarnëparatëgatshme:
1. ShpenzimetnjihenkurpaguhenngabankaeFKRK.
2. TëhyratnjihetkurpranohennëllogarinëbankaretëFondittëKonsoliduartëRepublikëssëKosovës.
3. Pasuritënukkapitalizoheneasnukzhvlerësohen.
ÇkaështëSistemiiZhvillimitdheMenaxhimittëBuxhetitSZHMB(BDMS)?
SistemiiZhvillimitdheMenaxhimittëBuxhetit-SZHMB-jaështësisteminformativfinanciaricilipërdoretngaDepartamentiBuxhetitnëMF(MinistrinëeFinancave).SZHMB-jasivegëlpërmessëcilësOrganizatatBuxhetore/Ministritë,Institucionet/AgjencitëeshfrytëzojnëgjatëplanifikimitdheformulimittëBuxhetit.
Karakteristikateparimittëkontabilitetitbazuarnëparatëgatshme?
Përgjigjja në pyetjen nr. 27
Përgjigjja në pyetjen nr. 28
Pyetja nr. 29
Përgjigjja në pyetjen nr. 29
Pyetja nr. 28
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
108
ÇkambështetSistemiiZhvillimitdheMenaxhimittëBuxhetit–SZHMB?
SistemiiZhvillimitdheMenaxhimittëBuxhetit-SZHMBmbështetëformulimindheraportiminebuxhetit,rishikimindheraportimineshpenzimeveaktualeqëmundtëpërdorenpëranalizatëdetajuara.
MesakomponentëmenaxhonsistemiiSZHMB?
Njëprojektmundtëdefinohetsiaktivitetiveçantë,menjëpikëtëveçantëtëfillimitdhemenjëpikëtëveçantëmbarimi,isynuarqëtëarrijëobjektivatëveçanta.
Procedurat e monitorimit në PIP duhet të ndihmojnë qeverinë në menaxhimin eprojektevedheekzekutiminebuxhetitpërtësiguruarsefondetjanëtëdisponueshmedhetëpërdorurapërprojekteindividualenëkohëtëduhur.GjithashtuproceduratePIPsigurojnërritjetëtransparencësdhepërgjegjësisë.
Sistemi i SZHMB-së menaxhon me katër komponentë (dritare): Forma, Stafin eOrganizataveBuxhetore,BurimineFondevesidheObjekteteMenaxhimit.
Simundtëdefinohetnjëprojekt?
ÇkaduhettëndihmojnëproceduratemonitorimitnëPIP?
PërçkajanënëdispozicionraportetnësisteminePIP-it?
Pyetja nr. 30
Përgjigjja në pyetjen nr. 30
Pyetja nr. 31
Përgjigjja në pyetjen nr. 32
Përgjigjja në pyetjen nr. 33
Përgjigjja në pyetjen nr. 31
Pyetja nr. 32
Pyetja nr. 33
Pyetja nr. 34
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
109
RaportetneSisteminePIP-itjanënëdispozicionpërtë:
• Paraqiturnevojënpërinvestimeqeveritaredhepërtësiguruararsyetimineprojektitkapitalsidhebuxhetin;
• SiguruarkomentetëMinistrisësëFinancavepërtëpërmirësuararsyetiminpërprojektindhe/osepërqeverinëqendrore,ashtuqërekomandimiiMF‐sëtëtregojënëseduhettëfinancohetprojektiapojo;
• Siguruar tabelat e buxhetit kapital që paraqesin projektet që duhet tëfinancohen,përaprovimtëKuvendit;
• Monitoruarimplementimineprojekteveindividualemeqëllimtëvlerësimittë progresit të implementimit përkundër planit dhe për të asistuar nëmenaxhimtërrezikut/problemevepërrealizimtëbenefitevetëpritura;dhe
• Monitoruar ekzekutimin e buxhetit për të siguruar se fondet janë tëdisponueshme për implementim të projekteve me prioritet të lartë dhefondetjanëpërdorurmeefektivitetgjatëvitit.
SistemiimenaxhimittëpasurisënëkuadërtëEqeverisjespërbëhetprej?
Sistemi i Menaxhimit te Pasurisë në kuadër të E-Qeverisjes përbëhet prej uebaplikacionitdhebazëssëtëdhënavetëvendosurnëserverëteQeverisë,sidheprejpajisjevepërcjellësetëcilatjanëtëshpërndaranëpërinstitucione.
Përmessistemittëmenaxhimittëpasurisëmenaxhontëgjithahyrjet/daljetepasurivedhe të materialit shpenzues në institucion, kryhet barkodimi i pajisjeve, përcilletamortizimi i pajisjeve, gjendja e stokut, si dhe kërkesa online për pajisje dhe përmaterialshpenzuesprejsecilitpunëtortëinstitucionitpërkatës.
Çkamenaxhohetpërmessistemittëmenaxhimittëpasurisë?
Përgjigjja në pyetjen nr. 34
Pyetja nr. 35
Përgjigjja në pyetjen nr. 35
Përgjigjja në pyetjen nr. 36
Pyetja nr. 36
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za Harmonizaciju
Central Harmonization Unit
110
Prej cilave burime merren informatat për vlerësimin e menaxhimit financiar dhekontrollit?
Vlerësimiimenaxhimitfinanciarekontrollitmundtëbëhetpërmesproceduravetëmonitorimit:mbikëqyrjaerregullt,vetëvlerësimidheauditimittëbrendshëm.
Kuduhettëraportohenmangësitëeidentifikuaranëkontrollinebrendshëm?
Meçkabëhetvetëvlerësimi?
Vetëvlerësimimundtëbëhetpërmespyetësoritvetë-vlerësues.
Mangësitëeidentifikuaranëkontrollinebrendshëmduhettëraportohenteniveliilartënëmënyrëqëmenaxhmentit’ikorrigjojëato.
Pyetja nr. 37
Përgjigjja në pyetjen nr. 37
Pyetja nr. 39
Pyetja nr. 38
Përgjigjja në pyetjen nr. 38
Përgjigjja në pyetjen nr.39
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
111
Material shtesë për studim:
DokumentiiPolitikavepërSistemineKontrollitteBrendshëmteFinancavePublikenëKosovëLigji Nr. 03/L-048 Për Menaxhimin e Financave Publike dhe Përgjegjësitë,iPlotësuar dheNdryshuarmeLigjinNr. 03/L-221,LigjinNr. 04/L-116dhemeLigjinNr.04/L-194LigjiNr.04/L-042PërProkuriminPubliknëRepublikëneKosovësLigjiNr.03/L-147përPagateNëpunësveCivilëModuli“Bazateauditimittëbrendshëm“,CIPFA/CEF-Kosovë2013ModuliE-pasuriaVëllimiI,IIdheIIIiSIMFK-sëhttps://mf.rks-gov.net/https://mapl.rks-gov.net/
8. Literatura e përdorur
DokumentiiPolitikavepërSistemineKontrollitteBrendshëmteFinancavePublikenëKosovëLigji Nr. 03/L-048 Për Menaxhimin e Financave Publike dhe Përgjegjësitë,iPlotësuar dheNdryshuarmeLigjinNr. 03/L-221,LigjinNr. 04/L-116dhemeLigjinNr.04/L-194LigjiNr.04/L-042PërProkuriminPubliknëRepublikëneKosovësLigjiNr.03/L-147përPagateNëpunësveCivilëVëllimiiManualpërKontabilitetModuli“Bazateauditimittëbrendshëm“,CIPFA/CEF-Kosovë2013ModuliE-pasuriaVëllimiI,IIdheIIIiSIMFK-së
Moduli 4 - Bazat e Menaxhimit Financiar dhe Kontrolli
Njësia Qendrore HarmonizueseCentralna Jedinica za HarmonizacijuCentral Harmonization Unit
113
Moduli – Bazat e Menaxhimit Financiar dhe KontrolliështëpërgatitngaMinistriae Financave - Njësia Qendrore Harmonizuese me përkrahjen e ekspertëve tëprojektittëfinancuarngaKomisioniEvropianpërtëpajisëkandidatëtmenjohuritëpërgjithshmeteorikedhepraktikepërkryerjeneauditimittëbrendshëmnësektorinpublikimiratuarngaMinistriiFinancave.Kymaterialdotushërbejkandidatëveqëinënshtrohenprogramitpërtrajnimdheçertifikimtëauditorëvetëbrendshëmtësektoritpublik.
KosumALIU AvdullahHOTI
______________________ _____________________DrejtoriNjQH MinistëriFinancave