priruČnik za speleospaŠavatelje

FRANCUSKI SPELEOLOKI SAVEZ

PRIRUNIK ZA SPELEOSPAAVATELJE

FRANCUSKI SPELEOSPAAVATELJI (S.S.F.)

Prirunik za speleospaavatelje

, PANJA ! Tehnike opisane u ovom radu plod su dugogodinjeg istraivanja. S.S.F. ne moe biti ni na koji nain odgovoran za bilo kakve nezgode koje bi se dogodile kao posljedica koritenja ovog prirunika. UVOD U svim zemljama gdje postoji bavljenje speleologijom, Francuski speleospaavatelji (S.S.F.) priznati su kao jedna izuzetno sposobna i inovativna organizacija. Ovu reputaciju zahvaljuje prije svega kvaliteti svojih lanova, koji su svi iskusni speleolozi, aktivni kod kue i u inozemstvu. Ova se reputacija takoer temelji na tehnikama koje smo postavili i utvrdili i koje su prihvaene svugdje u svijetu. Ono to osobito daje izumiteljski aspekt S.S.F.-u je njezina vrlina da si uvijek postavlja nova pitanja u svrhu pronalaenja to boljih tehnikih rjeenja. Najnovija istraivanja koja provodimo dovela su nas do toga da ponovno preispitamo metode i tehnike kojima trenutno radimo, a sve u svrhu da to vie poboljamo kvalitetu spaavanja iz speleolokih objekata. Nakon ovih testova zakljuili smo da je pravo vrijeme za izdavanje ovog, drugog izdanja Speleospaavateljskog prirunika. On nije katalog svih moguih naina za evakuaciju unesreenog u nosilima. On nudi samo prokuane i provjerene tehnike, koje posjeduju osnovni zahtjev jednostavnost. Nemojmo nikad zaboraviti da je najbolja tehnika uvijek ona koja je najjednostavnija, te da se to odnosi na sve aspekte speleospaavanja. Vidjet ete da su odreeni postupci preispitani. Na primjer, zakljuili smo da drugo ue na Tirolskoj prenici vie nije obavezno, te da se drugo osiguravajue ue moe izostaviti u odreenim okolnostima. Ukratko, ovaj kompletno preispitan Prirunik za speleospaavatelje e vam pomoi u pruanju efikasnije pomoi speleolozima u nevolji, i u isto vrijeme osigurati slijedei stupanj na naem zadatku objavljivanja praktinog prirunika tehnika speleospaavanja.

Ph Fontespis-Loste SSF President

2


PRVI DIO ....................................................................................................................... 6

DJELOVANJE .......................................................................................................... 6

1.1 Administracija............................................................................................... 6 1.2 Organizacija .................................................................................................. 6 1.3 Metode ............................................................................................................ 6

1.3.1 TEHNIKE ................................................................................................. 6 1.3.2 MATERIJAL ............................................................................................ 7 1.3.3 INTERVENCIJE...................................................................................... 7 1.3.4 FINANCIRANJE ..................................................................................... 7 1.3.5 ODNOSI S JAVNIM VLASTIMA ......................................................... 7

1.4 Aktivnosti ....................................................................................................... 7 1.5 Organizacija SSF-a ...................................................................................... 8

II - LANSTVO ......................................................................................................... 9 2.1 Postati lan SSF-a ....................................................................................... 9

2.1.1 OSOBLJE NA POVRINI .................................................................... 9 2.1.2 OSOBLJE U PODZEMLJU .................................................................. 9

2.2 Uvjebavanje ................................................................................................. 9 DRUGI DIO .................................................................................................................. 11

I - OPENITO ......................................................................................................... 11 II - ORGANIZACIJA SPAAVANJA .................................................................. 12 III - PRVI KORACI .................................................................................................. 13

3.1 - Openito .................................................................................................... 13 3.2 - Tehnike....................................................................................................... 13

IV - ZBRINJAVANJE UNESREENOG DO DOLASKA SPASILAKE EKIPE ....................................................................................................................... 14 V - POZIV NA AKCIJU SPAAVANJA ............................................................ 16 VI - TRANSPORT HELIKOPTEROM ................................................................. 17

6.1 - Priprema terena za slijetanje helikoptera ......................................... 17 6.2 - Pristup helikopteru (ukrcaj i iskrcaj unesreenog) ....................... 17 6.3 - Podizanje vitlom ...................................................................................... 17

TREI DIO................................................................................................................... 19

I - NORME ............................................................................................................... 19 II - OPREMA............................................................................................................ 20 III - UAD ................................................................................................................. 22

3.1 Sila kidanja ................................................................................................. 22 3.2 Starenje ....................................................................................................... 22 3.3 Otpornost na habanje............................................................................... 22 3.4 Upotreba....................................................................................................... 22

IV - SIDRITA ......................................................................................................... 24 4.1 Openito ....................................................................................................... 24

34.2 Rezultati testiranja..................................................................................... 24


ETVRTI DIO.............................................................................................................. 25

I - VOROVI ............................................................................................................ 26 II - NOSILA .............................................................................................................. 29

2.1 Oprema ......................................................................................................... 29 2.2 Postavljanje unesreenog u nosila ...................................................... 30 2.3 Vezivanje - uvrivanje unesreenog za nosila.............................. 31 2.4 Vezivanje nosila za izvlaenje................................................................ 33

2.4.1 Klasina metoda - samo glava ...................................................... 33 2.4.2 Manevar glava - noge ........................................................................ 33 2.4.3 Tehnika jednostavnog uravnoteenja .......................................... 34 2. 4. 4.Podizanje pomou kolotura .......................................................... 35

III - IZVLAENJE................................................................................................ 38

3.1 Postavljanje za izvlaenje ....................................................................... 38 3.2 Izvlaenje nosila......................................................................................... 40 3.3 Izvlaenje uz asistenciju .......................................................................... 40 3.4 Posebne okolnosti..................................................................................... 41 3.5 Prepoznavanje uadi................................................................................. 43 3.6 Osiguravajua ueta ................................................................................ 43 3.7 Protuutezi..................................................................................................... 44

3.7.1 Jednostruki protuuteg ...................................................................... 44 3.7.2 Dvostruki protuuteg........................................................................... 45

3.8 Nadovezivanje protuutega ...................................................................... 47 IV - SPUTANJE ............................................................................................... 48

4.1 Jednostruka konica ................................................................................ 48 4.2 Dvostruka konica..................................................................................... 48 4.3 Prijelaz preko vora .................................................................................. 49 4.4 Prijelaz preko devijatora .......................................................................... 49 4.5 Primjer postavljanja .................................................................................. 50

V - PREBACIVANJA ............................................................................................ 51

5.1 Prebacivanje sa sputanja na penjanje ............................................... 51 5.2 Prebacivanje sa penjanja na sputanje ............................................... 52

VI - KOLOTURE................................................................................................. 53

6.1 Fiksni devijator ........................................................................................... 53 6.2 Ljudski devijator ........................................................................................ 53 6.3 Podesivi devijator ...................................................................................... 54

6.3.1. Manje devijacije ................................................................................. 54 6.3.2 Vee devijacije .................................................................................... 55

6.4 Pomini devijator ....................................................................................... 56

4VII - TIROLSKE PRENICE ................................................................................ 57


7.1 Sidrita i postavljanje ............................................................................... 57 7.2 Napetost ....................................................................................................... 57 7.3 Primjer postavljanja .................................................................................. 59

VIII - HORIZONTALAN TRANSPORT NOSILA ............................................... 61

8.1 Transport...................................................................................................... 61 8.1.1 Openito................................................................................................ 61 8.1.2 "Vodi" ................................................................................................. 61 8.1.3 Naredbe ................................................................................................. 61

8.2 Tipine situacije ......................................................................................... 62 8.2.1 Provlaenja i grebeni......................................................................... 62 8.2.2 Meandri.................................................................................................. 63 8.2.3 iroki kanali ......................................................................................... 64 8.2.4 Duboka voda........................................................................................ 64

5


PRVI DIO ORGANIZACIJA SSF-a

DJELOVANJE 1.1 Administracija Francuski speleoloki savez osnovao je 1977. godine SSF, pod ijom se nadlenou nalaze: - Ured predsjednika i njegovog pomonika (imenuje ih Komisija francuskog

speleolokog saveza), - tajnik i blagajnik, - Komisija sa uredima tehnikog savjetnika i asnika za vezu (imenuje ih

predsjednik SSF-a) i regionalni dopisnici (po jedan za svako podruje). Rad SSF-a je utvren pravilima dogovorenim u Francuskom speleolokom savezu. 1.2 Organizacija U svakom francuskom okrugu (departmanu) bogatom krkim fenomenima nalazi se jedan tehniki savjetnik i njegovi pomonici (lanovi Francuskog speleolokog saveza). Imenuje ih upan okruga prema prijedlogu predsjednika SSF-a. Oni su duni osigurati ostvarivanje plana spaavanja u svom okrugu kao i osigurati popis svih speleolokih objekata na njihovom podruju sa topografskim nacrtima i planovima spaavanja. Popis lanova SSF-a aktualizira se dva puta godinje. Tim povodom SSF izdaju jedan godinjak koji prua cjelovite podatke o svim lanovima i njihovim specijalnostima. Ovaj godinjak je temeljni dokument koji skuplja sve informacije o akcijama spaavanja, koje se pohranjuju u centralnom uredu SSF-a ve vie od 90 godina. 1.3 Metode 1.3.1 TEHNIKE SSF izvodi obuku lanova na svim nivoima i u uskoj je suradnji sa Komisijama za obuavanje ronjenja i pruanja prve pomoi francuskog speleolokog saveza. Svake godine SSF odrava teajeve i susrete sa slijedeim temama: - nacionalni teaj za tehnikog savjetnika - nacionalni teaj za voenje spaavanja - nacionalni teaj za voe ekipa - regionalni teajevi - specijalizirani teajevi miniranja, ispumpavanja sifona, prve pomoi,

ronjenja

6


- meunarodni teajevi 1.3.2 MATERIJAL SSF raspolau uobiajenom speleolokom opremom. SSF takoer neprekidno usavrava tehniku i opremu prilagoava tekim uvjetima podzemnih spaavanja: termo odijelo za utopljavanje unesreenog, specijalno prilagoena nosila, autonomne builice, vodonepropusna nosila za prijelaz vodenih tokova, sredstva za komunikaciju otporna na vodu, lijeniki pribor, i dr 1.3.3 INTERVENCIJE Zahvaljujui prokuanim i testiranim tehnikama, SSF moe djelovati u razliitim uvjetima kao to su vertikalna ili vodoravna izvlaenja unesreenog (jame, veliki prolazi, neravne povrine), transport nosila podzemnim rijekama, prijelazi preko slapova, sifona, spaavanje zatrpanih osoba ili zaglavljenih u uskim prolazima, intervencije u prostorima zagaenim toksinim plinovima, te pruanje svih vrsta medicinske pomoi. 1.3.4 FINANCIRANJE SSF nalaze se u okviru Francuskog speleolokog saveza koji svake godine odvaja dio iz svog bueta za financiranje SSF.-a. Neto sredstava dolazi i od ministarstva i (ili) lokalnih udruga. 1.3.5 ODNOSI S JAVNIM VLASTIMA Temelje se na nacionalnoj konvenciji o suradnji potpisanoj izmeu Francuskog speleolokog saveza i Ministarstva unutarnjih poslova. Donesene odluke potvruju ulogu tehnikog savjetnika kao i one njegovih pomonika. Svi su oni nositelji slubene karte. Na nivou okruga takoer je potpisana konvencija o tehnikoj suradnji izmeu javnih vlasti i speleologa spaavatelja. 1.4 Aktivnosti SSF djeluje na vie razliitih podruja: - prevencija nezgoda u podzemlju (pilje, jame, rudnici i dr); - obuka speleologa spaavatelja (lanovi ekipa, tehniko osoblje i

specijalisti, i dr); - organizacija i voenje akcija spaavanja u podzemlju

* OPASKA SSF ima oko 60 akcija spaavanja godinje kako u Francuskoj, tako i u inozemstvu (panjolska, vicarska, Poljska, Maroko, ). Na taj nain je SSF tokom godina stekao iroko iskustvo u tehnikama i organizaciji. SSF je posredstvom Francuskog speleolokog saveza organizacija priznata i odobrena od Ministarstva unutarnjih poslova, a pomou svojih predstavnika SSF je povezan sa Centrom za nacionalnu sigurnost.

7


1.5 Organizacija SSF-a

FRANCUSKI SPELEOLOKI SAVEZNACIONALNO TIJELO

Regionalna tijelaCSR

Lokalna tijelaCDS

Klubovi i individualci

Regionalni spasavalaki komitet

Lokalni komiteti sa CTD i CTA

Voe timovaTimoviSpecijalisti

NACIONALNI KOMITETI-Osiguranje-Audiovizualno-CREI ekspedicije-Snimke-Ouvanje okolia-EFS kolovanje-Medicina-Ronjenje-Profesionalci-Publikacije-Pravilnik i zakoni-Znanost-SSF

NACIONALNO TIJELO-Predsjednik-Potpredsjednik-Blagajnik-Savjetnik za tehniku-Voditelji projekata-Regionalni korespondenti

8


II - LANSTVO 2.1 Postati lan SSF-a Prilikom akcije spaavanja svatko moe djelovati i pomoi na razliite naine ovisno o svojim mogunostima i sposobnostima. Razlikujemo rad na povrini-logistiku od tehnikog djelovanja pod zemljom. 2.1.1 OSOBLJE NA POVRINI Oito je najvanije da svatko tko sudjeluje u speleospaavanju, ak i na povrini, dobro poznaje speleologiju. Na primjer skupljanje i transportiranje potrebne opreme na odreeno mjesto zahtijeva vjetinu itanja topografske karte i sposobnost tonog itanja nacrta. 2.1.2 OSOBLJE U PODZEMLJU U podzemlju zahtijevaju se brojne vjetine: kopanje, prva pomo, tehnike postavljanja objekta, postavljanje telefonskih linija, ronjenje, itd U svakom sluaju oni najsposobniji za manevriranje s nosilima biti e lanovi i voe ekipa njihova je uloga kombinacija postavljanja i dopremanje unesreenog sigurno na povrinu. Da bi se efikasno radilo u podzemnim uvjetima, te za potpunu samostalnost u kretanju po speleolokim objektima i postavljanju, bitno je redovito bavljenje speleologijom. No ak i s manjim iskustvom u bavljenju speleologijom moemo kontaktirati lokalno udruenje Tehnikih savjetnika da bi saznali vie o speleospaavanju i kako da se ukljuimo u teajeve spaavanja. 2.2 Uvjebavanje SSF jednom godinje izdaje kalendar nacionalnih teajeva. Ovaj raspored se objavljuje u obavijestima SSF-a u magazinu Francuskog speleolokog saveza Spelunca kao i u godinjem programu Francuske speleoloke kole (sekcija Francuskog speleolokog saveza). Teajevi su bazirani na nacionalnim kriterijima i vode ih speleospaavatelji koji su aktivni unutar SSF-a. U cilju zadovoljavanja potreba i traenih poboljanja svih na nacionalnom nivou, godinje se organiziraju i drugi specijalistiki teajevi, koji pokrivaju teme kao to su prokopavanje, ronjenje, prva pomo, meunarodni teajevi, itd Instruiranje je specijalizirano za meunarodne teajeve. Ovi teajevi imaju dva cilja: prvo da postignu samodisciplinu za najefikasnije reakcije tijekom akcije spaavanja, te potpuno poznavanje tehnika koje se zahtijevaju za efikasnu akciju spaavanja.

9


C I L J E V I Naziv teaja

Osobne vjetine Tehnike vjetine

lan ekipe

- Da bude na raspolaganju i pripravan se javiti na poziv za spaavanje.

- Da se ukljue unutar grupe ili prihvate odgovornost koju im dodijeli osoba koja koordinira spaavanje

- Da provode dobivena nareenja i da budu svjesni svojih dunosti

- Postavljanje markera i sistema za komunikaciju

- Rjeavanje prepreka da se omogui lako napredovanje nosila

- Noenje nosila u svim uvjetima

Voa ekipe

- Voa ekipe mora imati sve osobine lana ekipe, ali i sposobnost voenja ekipe te prenoenja svog tehnikog znanja na ekipu

- Pomo voi u zadacima vezanim za obuku (teajevi, vjebe) i voenje lokalnih organizacija za speleospaavanje

- Sposobnost odabiranja najprikladnije opreme te postavljanja potrebnog za izvlaenje nosila preko bilo kakvih prepreka na koje se naie

- Potpuno razumijevanje svih potrebnih tehnika i njihove upotrebe

Administracija spaavanja

- Da bude na raspolaganju i pripravna odgovoriti pozivu na akciju spaavanja

- Pomo voi spaavanja u primanju poziva i sastavljanju zavrnog izvjetaja akcije spaavanja

- Nema operativne odgovornosti: uloga je pomaganje voi spaavanja pri izradi dokumentacije, dijagrama, itd

- Kontinuirano biljeenje tijeka akcije

- Pripremanje prognoza i podsjetnik voi spaavanja

- Priprema dokumentacije voi spaavanja za pisanje zavrnog izvjetaja

Voa spaavanja

- Da bude na raspolaganju i da se ukljui u akciju spaavanja

- Da ima aktivno razumijevanje organizacije i ljudskih odnosa

Organizacija: - odnosi sa vlastima i

speleospaavateljima - priprema plana

speleospaavanja Nezgode: - uvjebavanje spasilakih

ekipa, dokumentacija Procedure: - voenje speleospaavanja

10


11

DRUGI DIO OKOLNOSTI KOD SPAAVANJA I - OPENITO Voa spaavanja koordinira podzemne operacije; njemu pomau voe ekipa, iji je posao skupiti sve relevantne informacije tijekom spaavanja. Ova ekipa djeluje iz zapovjednog stoera na povrini. Ovdje se primaju sve informacije i odavde se zapoinju sve akcije. Svi spaavatelji nakon to dou moraju se ovdje prijaviti i podaci o njima se prosljeuju voi spaavanja koji organizira spasilake ekipe i planira razliite stadije spaavanja. Svaka akcija spaavanja zahtjeva osobe specijalizirane za djelovanje pod zemljom i na zemlji. Neophodna je radio veza izmeu voe akcije i ulaza u jamu, a koju e obavljati osoba koja savreno poznaje speleoloki jezik. Biti sudionik u jednoj akciji spaavanja ne znai da treba biti samo vrhunski speleolog. Osobe na povrini brinu se o opremi, hrani, o eventualnom opremanju i oznaavanju puta do ulaza jame, o radio vezama, transportu, smjetaju i dr. Sve je to neophodno za brzo i efikasno djelovanje ekipe za spaavanje. Dunost je regionalnog tehnikog savjetnika organiziranje prethodnih vjebi i pronalaenje mjesta za mogunosti svakog volontera.

* OPASKA Prilikom akcije spaavanja neophodna su optimalna sredstva za vezu i prijenos informacija jer upravo zahvaljujui njima voa spaavanja moe brzo i efikasno donositi vane odluke kod spaavanja.


II - ORGANIZACIJA SPAAVANJA

Pozvani spasavaoci Vatrogasci, policija, itd...

KOMANDNO MJESTO-voenje akcije-pozivanje ljudstva-kontakti sa drugim tijelima-zapisnik akcije

Smjetaj

SSF nacionalna mrea

Mediji

Timovi sa specifinim zadacima

OruarstvoVozilo za transport

ULAZ U OBJEKT

Timovi u podzemlju

Radio veza

Sve akcije nareuje voa spaavanja. Najvanije toke su povezane radiovezom da bi se osigurao kontakt sa voom spaavanja.

12


III - PRVI KORACI 3.1 - Openito Ovo poglavlje o samopomoi i zbrinjavanju unesreenog dio je speleoloke kole ili teaja. U svakom sluaju ovladavanje tehnikama prve pomoi moe znaajno pomoi spaavateljima i unesreenom koji eka pomoe. Ako se ovlada tehnikom samopomoi i samospaavanja moe se izbjei podizanje akcije irokih razmjera. esto je potrebno samo premjestiti unesreenog sa jednog na drugo mjesto, ugodnije i sigurnije, do dolaska strune pomoi, a za to je neophodno dobro poznavanje tehnike samopomoi. Sve tehnike samospaavanja poduavaju se u EFS (Francuska speleoloka kola). 3.2 - Tehnike Spaavatelji bi trebali: - ovladati tehnikom postavljanja unesreenog u nosila, baratanja uetima i

svim tipovima spravica koje se koriste u speleospaavanju - moi analizirati situaciju i brzo donositi odluke - pomoi iscrpljenom ili ozlijeenom lanu ekipe da se izvue iz teih

situacija - upotreba vie razliitih pristupa za rjeavanje individualnih problema - poznavati osnove prve pomoi (zbrinjavanje unesreenog u oekivanju

spaavatelja) - poznavati osnove fiziologije organizma koja je povezana sa umorom i

iscrpljenou

13


IV - ZBRINJAVANJE UNESREENOG DO DOLASKA SPASILAKE EKIPE U veini nesretnih sluajeva ekanje pomoi za unesreenog je dugo; jedan lan ekipe treba se popeti do izlaza, potraiti telefon i pozvati slubu spaavanja u akciju. Tada voa spaavanja okuplja ljude i pokree akciju. Kada se dogodi nezgoda, prvo je najvanije zbrinuti unesreenoga, maknuti ga na to ugodnije i sigurnije mjesto te ga utopliti kako mu se ne bi pogoralo zdravstveno stanje. Ako je to ikako mogue, unesreeni se nikako ne bi smio ostaviti sam, pogotovo ako je u nesvijesti. Takoer ne treba premjetat unesreenoga ukoliko se to mjesto moe ugodno urediti. Unesreenog treba pomicati sa mrijesta nezgode samo u sluajevima kada je to nuno (padanje - odranjanje kamenja, slapovi, vodeni tokovi); poznavanje metoda u te svrhe stjee se na seminarima prve pomoi. Zbrinjavanje unesreenoga poinje se njegovim umirivanjem. Ako je ikako mogue skine se sa njega kaciga, pojas, kombinezon (ako je mokar). Neophodno je napraviti toplinsku izolaciju unesreenoga, a ona se moe napraviti pomou ueta, transportnih vrea, astro folije... Potom slijedi postavljanje zaklona ili bivka. Na tlo je najbolje prvo postaviti uad, na njih prostirku i astro foliju a sa svake strane jednu karabitku. Ovisno o stanju u kojem se unesreeni nalazi uvijek treba imati na umu 5 pravila: Odmoriti Utopliti Okrijepiti hranom Opskrbiti tekuinom Osigurati komfor

14


15


V - POZIV NA AKCIJU SPAAVANJA Preporua se, kada god je to mogue, da uzbunu podigne lan ekipe svjedok nezgode. On e najbolje znati odgovoriti na razna pitanja u vezi nesree. Stoga treba znati to je mogue vie informacija kada krene pozvati pomo: Vrijeme i priroda nesree; Stanje unesreenog: Da li ozlijeeni odgovara na pitanja? Da li moe pomicati ekstremitetima? Da li mu je disanje normalno? Da li se osjea bilo na zapeu? Da li ima oiglednih fizikih ozljeda? Da li mu se stanje pogorava? Opis objekta Opis putova i staza koji vode do ulaza u objekt Specijalne informacije: prepreke kao to su padanje kamenja, suenja, vodeni tokovi itd Poeljno je da se svi ovi podaci zapiu te je stoga uvijek dobro kod sebe imati papir i olovku. Poziv se prvo upuuje regionalnom kontroloru (voi spaavanja) ili njegovom zamjeniku, koji popunjava standardni formular SSF-a i poduzima daljnje korake. Drugi poziv se upuuje policiji, koja ima iskustva u pokretanju hitnih akcija. Svjedok nesree mora uvijek ostaviti broj telefona i adresu odakle zove, te nee napustiti to mjesto sve dok ne dobije drugaije upute od voe spaavanja. To je vano stoga to se od njega mogu zatraiti dodatni podaci o nesrei. On je ujedno i prvi kontakt sa ekipama koje prispijevaju mjestu nesree. UPOZORENJE: Svaki piljar koji eli piljariti u Francuskoj ili inozemstvu treba posjedovati brojeve telefona relevantnih regionalnih kontrolora (voa akcije), ili odgovarajuih nacionalnih ili internacionalnih tijela. U Francuskoj ti se brojevi mogu dobiti kod regionalnih komisija za spaavanje i regionalnih odbora za spaavanje kojima pripadaju. Informacije o ovim detaljima te kako kontaktirati nacionalne predstavnike moemo dobiti od FFS-a (Tel. 01.43.57.56.54; Fax. 01.49.23.00.95)

FEDERATION FRANCAISE DE SPELEOLOGIE 130 rue Saint-Maur

75011 Paris FRANCE

16


VI - TRANSPORT HELIKOPTEROM Upotrebom helikoptera kao prijevoznim sredstvom dolo je do znaajnih korisnih promjena u akcijama spaavanja. Vrijeme koje je prije bilo potrebno da se spasioci dovezu do ulaza u jamu, esto na nepristupanim terenima, znaajno je smanjeno. Ne treba zaboraviti niti znaaj puno ugodnije i bre evakuacije unesreenih nakon izlaska iz jame. 6.1 - Priprema terena za slijetanje helikoptera Uvijek treba pronai to je mogue raniju povrinu bez visokih prepreka prilikom sputanja helikoptera. Veliina te povrine treba biti dovoljna za srednju veliinu helikoptera od oko 13 metara. U sluajevima slijetanja na snijeg, snijeg se treba prethodno to bolje nabiti da bude vri. Da bismo pomogli pilotu korisno je prethodno oznaiti smjer vjetra pomou lagane vrpce ili pak postaviti jednog ovjeka leima okrenutim vjetru i s rukama podignutim u zrak u obliku slova " V " uz pripremljen teren za ateriranje. Poeljno imati dimnu bombu koju se aktivira u momentu nadlijetanja helikoptera. 6.2 - Pristup helikopteru (ukrcaj i iskrcaj unesreenog) Osnovna opasnost koja nam prijeti od helikoptera pri ateriranju i polijetanju jest njegova rotaciona elisa (gornja velika elisa i manja okomita na repu). U sluaju da je teren nagnut velika elisa predstavlja stalnu opasnost te je stoga preporuljivo helikopteru prilaziti sa prednje strane pognuta tijela te smjerom uz padinu da bi poveali svoj razmak od glavnog rotora. Treba izbjei svaku urbu prilikom ukrcavanja i mirno ui. Dugake predmete treba poloiti horizontalno. Kod istovara materijala jedan ovjek prvi sie i prihvati opremu. Smjetaj opreme u helikopter treba prepustiti odgovornoj osobi. Nakon ukrcaja treba se odmah vezati i paziti da se ne ometa uzlijetanje. Najsigurnija pozicija kod uzlijetanja je kleknuti i ekati uzdizanje. 6.3 - Podizanje vitlom Ovaj manevar je prije svega u nadlenosti pilota i njegovog pomonika (Winchman). Koristi se iskljuivo u vrlo hitnim situacijama. Ona ne predstavlja neke vee potekoe za one koji se na taj nain sputaju ili podiu osim u onim sluajevima kada se njihov prihvat izvodi na jako nagnutim i tekim terenima; u takvim sluajevima preporua se ispustiti sajlu samo kad je unesreeni stabilan i kad se ne njie.

17


CISA-IKAR oznake poziva u pomo

18


TREI DIO OPREMA I - NORME Postoje dva osnovna sustava normi: U.I.A.A. i C.E UIAA Oznake proizvoda koje ujedno i istiu garantirano maksimalno optereenje ueta bez vorova Oznake koje oznaavaju maksimalnu dozvoljenu silu na karabiner posebno u uzdunom i poprenom poloaju te u sluaju otvaranja bravice CE Standardi Europske zajednice s ciljem da se to vie pobolja sigurnost alpinista Na osnovi nekih proizvoaa samo je istaknut iznos maksimalnog optereenja sa kraticom "max" ili radnog optereenja sa oznakom "use". Svi proizvodi sa oznakom "tested" pojedinano su ispitani pod 75% radnog optereenja a zatim su ponovno kontrolirani.

* OPASKA ak kada je neka spravica ili ue proizvedeno prema normama to ipak ne znai apsolutnu sigurnost jer laboratorijski testovi ne mogu imitirati sve uvjete pod kojima se ono nae na terenu. Takoer, proizvoai ne odgovaraju za opremu koja se naknadno rastavi, promjeni ili popravlja od neovlatenih osoba.

19


II - OPREMA Preporuke za svu opremu koja se koristi tijekom akcije spaavanja: UAD Industrijske su proizvodnje i prodaju se po normama U.I.A.A. i C.E. Trebaju biti dijametra 10 mm ili veeg da bi izdrala nivo optereenja i habanja vei od onog koji se obino javlja tijekom upotrebe. SIDRITA Preporua se koristiti ekspanzione spitove iji je promjer jednak ili vei od 8 mm ili sve one spitove koji posjeduju ovakve ili jo bolje kvalitete. Tipovi sidrita ovise o vrsti terena te o procjeni onoga tko ga postavlja na stijeni. PLOICE Postoje ih vie vrsta, ali njihova otpornost na vertikalna istezanja treba biti jednaka ili vea od 15 kN. Za sidrita na stropu koriste se simetrini ili asimetrini prstenovi te njihova otpornost na sile treba biti 8 kN ili vea. TRAKE Bilo da su pravilno zavezane koristei vorove za trake ili da su industrijski zaivene, moraju izdrati vertikalnu silu od minimalno 8 kN. Ne treba ih se upotrebljavati za izradu trostrukog sidrita s promjenjivim smjerom. VOROVI MEU UETIMA Povezana su sa dvostrukom osmicom ili dvostrukim krinim na zateg na pouzdanim i neoteenim uetima. Ovakvo povezivanje uadi ne smije se initi na starim ili loe odravanim uetima. BLOKERI Proizvode se sa otponcem, a blokeri su predvieni za uad minimalnog promjera 10 mm.

20


KOLOTURE Vrlo su znaajan dio opreme kod spaavanja i najbolje je izabrati one koje mogu prihvatiti 2 ili ak 3 karabinera. Moraju biti otporni na sile vee od 10 kN. Klasian dizajn kolotura ukljuuje nylonski ili bronani leaj, meutim ovi leajevi su znatno manje efikasni od kuglinih ili valjkastih leajeva te stoga treba nastojati u spaavanju koristiti ove potonje. NOSILA Za uspjeno i kvalitetno spaavanje koristi se model " TSA " koji su testirali Francuski speleospaavatelji i koji se pokazao dobrim. KARABINERI Proizvode se od elika ili aluminija te obavezno moraju biti izraeni prema strogim normama sa svojstvom da moraju podnijeti sile vee od 15 kN.

21


III - UAD 3.1 Sila kidanja Kvaliteta uadi koja se pojavi na tritu sve se vie poboljava. Kod uadi promjera 10 mm ili vie (uad koja se preporua u spaavanju) otpornost prelazi i 20 kN. Ovi izmjereni iznosi vrijede samo za idealne uvjete (bez trenja i vorova). 3.2 Starenje U prvoj godini upotrebe ueta ono je u najboljem stanju. Kod klasine upotrebe ueta dakle sa vorovima (osmica, devetka, panjak, ili sl) ono zadrava 2/3 svoje otpornosti od one koju je istaknuo proizvoa. Nakon prve godine ova se otpornost lagano smanjuje ali ipak ostaje iznad 50 % nakon jednog desetljea (prema testiranju SSF-a). 3.3 Otpornost na habanje Na ovo svojstvo direktno utie vrsta kouljice: gusto pletenje kouljice ueta ini ue otporno na trenje ali ue s vremenom postaje sve krue rjee pletenje kouljice ueta daje gipkost uetu ali sa slabijom otpornou na trenje U svakom sluaju treba to je mogue vie izbjegavati trenje na uad. 3.4 Upotreba Osim otpornosti, jednostavnost rukovanja i gipkost ueta su druge dvije znaajne vrline ueta. esta upotreba ueta utjee na njegove kvalitete uslijed djelovanja vode, gline, estica stijena i dr. Ovi imbenici poveavaju promjer ueta i samim time nakon nekog vremena oteavaju pravljenje vorova, napredovanje descenderom ili stavljanje i slaganje ueta u transportnu vreu. Preporua se da se ue nakon 5 godina koritenja izbaci iz uporabe. Promjer ueta je dakle u funkciji razliitih imbenika koji na njega djeluju. Uad koju danas piljari najee upotrebljavaju promjera je 9 mm (najmanji promjer prema Europskim standardima). to se tie uadi koja se rabi u speleolokim spaavanjima iskljuivo se upotrebljavaju uad promjera 10 11 mm zbog toga to je ta uad dodatno optereena raznim silama i naprezanjima.

22


* OPASKA PUKNUE UETA Ue koje se nalazi pod velikim optereenjem pokazuje dvije osnovne reakcije: produljenje i zagrijavanje. Kod vrlo velikih i naglih optereenja ue se zagrijava ak 200 -220 C to moe prouzrokovati topljenje niti i pucanje ueta.

23


IV - SIDRITA 4.1 Openito Polazei od principa da kod spaavanja sva oprema mora izdrati teret tri osobe (unesreenog, protuutega i onoga koji regulira), uviamo da sidrita moraju biti vrlo pouzdana i otporna. U raznim situacijama, lanovi ekipe jako ure te prilikom postavljanja sidrita-spitova mogu zanemariti sve vane karakteristike stijene te loije i nepravilno ih postaviti. Stoga svi ovi imbenici utjeu na sigurnost sidrita i zato preporuamo da se uvijek sistematski postavlja 3 spita po sidritu kako bi se poveala sigurnost. Osobit oprez potreban je kod koritenja prirodnih sidrita. Utrostruavanje sidrita (3 spita) obavezno se rabi na krajevima Tirolskih prenica, kod svih tipova protuutega i izvlaenja, te kad koristimo koloture sa pomonim bonim ploicama. Ne upotrebljava se uvijek kod sidrita za konicu jer sile koje tada djeluju rijetko su kada vee od mase nosila ili eventualno jo jedne osobe. to se tie gurtni, mogu se nabaviti one koje su otporne na pucanje do sile 300 kN, to je premalo te bi trebalo obavezno imati one koje su pouzdane do 800 kN prema Europskim normama. Postoji mogunost da u svojoj spasavalakoj opremi imamo i gurtne sumnjive nosivosti. Ovakve gurtne ne bi trebalo koristiti prilikom spaavanja da bi osigurali konzistenciju i pouzdanost svih dijelova opreme prilikom postavljanja. 4.2 Rezultati testiranja Za teret teine 1.8 kN koja djeluje na sidrite sa 3 spita , dva su znaajna parametra: - duina odsjeka ueta - udaljenost tereta od glavne osi U najnepovoljnijem sluaju jedna toka sidrita mora izdrati silu od 1.4 kN. U najpovoljnijem sluaju na svaku toku sidrita djeluje sila od samo 0.35 kN. Napomena: SSF je vie godina testirao opremu i tehnike da bi poboljao osobine prilikom upotrebe. Podaci dobiveni ovim testiranjima su objavljeni unutar SSF-a; ovi podaci su samo djelomino prikazani u ovoj publikaciji. Svi podaci su dostupni vaem ispitivanju preko SSF-a. 24


ETVRTI DIO

TEHNIKE SPAAVANJA UVOD Ovaj dio knjige prije svega obuhvaa probleme koje susreemo tijekom izvlaenja unesreenog, kako iz vertikalnih dijelova tako i iz horizontalnih. Objanjenja koja slijede opisuju cjelokupnost svih sigurnih i efikasnih tehnika za uspjean prolaz raznih prepreka koje susreemo u speleolokim objektima. Prije svega, vano je podsjetiti na neke norme ponaanja, primjenljive na svakoga. to je vei broj spaavatelja pozvan u akciju to treba kod svakog od njih usaditi osobnu odgovornost. Tako je, na primjer, kod transporta jedne transportne vree nuno biti posebno oprezan kako ne bismo njome uruili kamenje na nae kolege u jami. Svatko treba imati inicijativu da provjerava opremu koju koristi; dugotrajna upotreba moe razlabaviti klinove. Svaki lan ekipe mora tono znati koju opremu nosi i za to je njegova ekipa zaduena. Svaka ekipa koja ulazi u jamu treba ponijeti onaj materijal i opremu koja je neophodna u njihovom zadatku. Ako pojedini spaavatelji mijenjaju ekipu tijekom spaavanja, opremu koju nose moraju ostaviti prvoj ekipi, a preuzeti opremu od one ekipe kojoj su se pridruili. Svaki spaavatelj, lan ekipe, mora se sam pobrinuti za svoje samostalno djelovanje (svjetlo, odjea, hrana) koje mu je potrebno tijekom spaavanja. Sve ove preporuke mogu izgledati vrlo banalne i oigledne, ali jo uvijek je naalost prilino esto, da mnogi spaavatelji zaokupljeni svojom zadaom, dovedu sami sebe u opasne situacije ili pak prouzrokuju kanjenje. Ne moemo preuveliati vanost panje i opreza u svim situacijama u speleospaavanju. 25


I - VOROVI

* OPASKA Izdrljivost vorova prikazana je u odnosu na snagu novog ueta, bez vora OSMICA Temeljni vor za " postavljanje " jama kao i za vezanje nosila Izdrljivost: 2/3 ueta

DVOSTRUKA OSMICA vor koji se koristi za vezanje ueta za dvije toke istovremeno. Izdrljivost: 2/3 ueta

LAARSKI (VRZNI) vor koji se sam zatee. To je najkrai vor koji zauzima svega nekoliko cm ueta. Izdrljivost: 1/2 ueta

26


POLULAARSKI Osiguravajui vor koji se koristi kao kolotura, konica, kod osiguravanja, sputanja i kod tirolske prenice. Izdrljivost: 2/3 ueta

OSMICA SA UPLITANJEM vor koji se koristi za spajanje dva ueta iste debljine. Izdrljivost: 2/3 ueta

DVOSTRUKI KRINI vor za nadovezivanje dva ueta.

27


AUSTAVLJAJUI VOR

vor podesan za izvoenje pod optereenjem, a esto se koristi zajedno sa

VOR ZA RASPODJELU optereenja

istem za raspodjelu optereenja jednako na dvije ili vie toaka.

a ovo ne treba koristiti gurtne.

Z polulaarskim.

S Z

28


- NOSILA II .1 Oprema

z upotrebu nosila za transport unesreenoga, neophodna je i dopunska

za unesreenoga:

- termo odijelo i rukavice jete

ji vizir ve kao sastavni dio kacige

za nosila

- tri asimetrina karabinera sa maticom koja se dakle mogu otvoriti pod

- lta karabinera promjera 6-8 mm uvrena za gurtne

- omjera 7 mm, duine 4 m koje se koriste kod raznih

- 6 m, za koritenje na koloturama

2 Upomona oprema koja se treba sastojati od: - zatitna kaciga bez rasv - zatitne naoale ako ne posto

optereenjem est elinih deza noenje tri zamke prpodeavanja i kod tirolske prenice jedna zamka promjera 7 mm, duinekada su nosila na tirolskoj

29


2.2 Postavljanje unesreenog u nosila - Otvoriti PVC preklopce na nosilima - Rastvoriti sve gurtne prema crteu - Paljivo poloiti unesreenog sluajui savjete lijenika

* OPASKA Polazimo od toga da je unesreeni dobro utopljen i bez speleoloke opreme.

30


2.3 Vezivanje - uvrivanje unesreenog za nosila Za udoban smjetaj unesreenog neophodno je slijediti redoslijed sljedeih radnji: 1. poloiti unesreenog na sredinu nosila 2. privezati stopala sa lagano savinutim koljenima 3. privezati bedrenu gurtnu (ne prejako) 4. privezati prsnu gurtnu

5. zavriti vezanjem nonih gurtni imajui na umu da su predviene za dranje slomljenog uda na mjestu

6. privrstiti PVC preklopce

31


32


2.4 Vezivanje nosila za izvlaenje 2.4.1 Klasina metoda - samo glava Nosila imaju trajno prikvaena tri asimetrina karabinera sa maticom na glavnom prstenu. Ue za izvlaenje na svom kraju zavrava vorom - osmicom ispred kojeg se jo nalazi jedan vor za prepoznavanje ueta, i ono se vee izravno na jedan od tri karabinera na glavnom prstenu. Dva preostala karabinera slue za osiguranje ako zatreba, te da preuzmu optereenje.

* OPASKA Tri glavna karabinera moraju se lako razlikovati od ostalih, na primjer bojom. Karabineri tipa " Auto-lock " se osobito preporuuju. Obavezno se trebaju upotrebljavati asimetrini karabineri, jer se mogu otvoriti pod optereenjem, a da maksimalno sauvaju nosivost. 2.4.2 Manevar glava - noge

Slika 1:

Ue za izvlaenje je labavo dok ue za osiguranje preuzima izvlaenje lan ekipe moe odvezati vor ueta koje je bilo prvo optereeno od glavnog prstena

33


Slika 2:

izvlaenje se nastavlja podizanjem nogu unesreenog

2.4.3 Tehnika jednostavnog uravnoteenja Ova tehnika omoguava da se nosila prebace iz okomitog poloaja u vodoravni, da bi se lake izalo iz jame te da bi unesreenom bilo ugodnije. Vezivanje je jednako kao i kod manevra " glava - noge " osim to zahtjeva dodatnih nekoliko metara ueta. Ova tehnika se moe primijeniti na svakom poetku izvlaenja ali isto tako i u tijeku izvlaenja.

34


2. 4. 4.Podizanje pomou kolotura Dva su naina za postavljanje nosila na koloture. Prvi tako da nosila podignemo na tirolsku ili tirolsku olabavimo dok nosila pridravaju lanovi tima. 6 m zamke od 7 mm je potrebno da se koloture poveu zajedno te sa vunim uetom i na taj nain omoguavati nosilima da se kreu ravnomjernije, izbjegavajui trzaje kod povlaenja. 35


Koloture s produenjima Tehnika koja se koristi za prebacivanje nosila s jedne na drugu tirolsku prebacivanjem jedne po jedne koloture. Ova metoda zahtijeva neto vie vremena od optereivanja direktno na koloture, ali omoguuje lake prebacivanje nosila te trai manje spaavatelja za prebacivanje sa tirolske na tirolsku.

36


Izravno vezivanje na jednu koloturu Nosila se izvlae na glavnom ringu i napreduju postepeno zahvaljujui nagibu tirolske i sili upotrebljenoj za izvlaenje. linga od ueta moe se ostaviti izmeu glavnog ringa i nogu nosila za upotrebu prilikom manevra glava-noge ili za uravnoteenje nosila.

* OPASKA Ovisno o situaciji nosila se mogu zakaiti koristei jednu, dvije ili tri koloture i na kosu tirolsku kao i na horizontalnu.

37


III - IZVLAENJE 3.1 Postavljanje za izvlaenje Kolotur - bloker

Koristi se kod osiguranja nosila, kod izvlaenja nosila na strmim terenima. Teina izvlaenja jednaka je masi nosila te trenju koji nastaje od postavljenog sistema.

Sveti Bernard

Koristi se kod vertikalnog izvlaenja nosila. Teina izvlaenja jednaka je polovini mase nosila kojoj se jo pridodaju razna trenja ovisno o kutu pod kojim se izvlai i unutarnjem trenju kolotura.

Duina ueta " progutana " kod izvlaenja je dvostruko vea od one do nosila. Kod izvlaenja kada se kolotur-bloker n 2 dovue do kolotur-blokera n1, treba spustiti komplet n2 prije nastavka izvlaenja

38


Sv. Bernard sa dodatnom koloturom Jedna toka sidrita, odvojena od vezivanja Sv. Bernarda, omoguava da se pobolja efikasnost izvlaenja u ravnoj liniji.

* OPASKA Bez obzira na to koji sistem "kolotur-bloker" postavili preporua se izvoditi ih sa koloturama koji imaju prsten od bronce ili jo bolje koloture sa kuglicama ili valjiima. Dobitak e tada kod izvlaenja biti jo vei.

39


3.2 Izvlaenje nosila Za izvlaenje nosila iz jame, na vertikali moraju biti postavljena najmanje dva ueta: Ue za napredovanje lanova ekipe i za praenje nosila Ue za izvlaenje vezano je za vrh nosila i ono se povlai

pomou Sv. Bernarda Ponekad je nuno postaviti i jedno ue za osiguranje 3.3 Izvlaenje uz asistenciju

* OPASKA Kod postavljanja sistema za izvlaenje uz asistenciju uvijek treba predvidjeti dovoljno prostora za rad ekipe koja izvlai kao i za nosila da budu sigurno izvuena.

40


3.4 Posebne okolnosti Kontroliranje napetog ueta Da bi se nosila spustila nekoliko metara, lan ekipe mora postaviti svoj descender sa one strane s koje se potee i mora upotrijebiti dovoljno veliku silu da bi mogao iskopati bloker (A). Sputanje se moe zaustaviti ponovnim ukapanjem kolotur-blokera (A).

A

B

41


Prijelaz preko vora u sistemu za izvlaenje Postoje dva naina: - Prvi nain je da se vor prijee pomou osiguravajueg ueta. Ono se zatee i tako preuzima optereenje od glavnog ueta, te moemo jednostavno prebaciti vor iznad sistema za povlaenje. - Drugi nain je sljedei:

Kolotur bloker B se skine i ponovno ukopa iza vora

vor se dovede nasuprot kolotur-blokeru A jednostavnim povlaenjem. Komad ueta duine 1 m sa vorovima sa svake strane privrsti se izmeu sidrita i kolotur-blokera B.

Povlaei ue otkopamo kolotur-bloker A te ga ponovno ukopamo iza vora.

Izvlaenje se nastavlja i vor do kolotur-blokera B. Kolotur se skine i ponovno postavi iza vora.

42


3.5 Prepoznavanje uadi Najee oznaavanje:

- jedan vor = "ue za napredovanje" - dva vora = "ue za izvlaenje" - tri vora = "ue za osiguranje"

* OPASKA Ovi vorovi za prepoznavanje se koriste konstantno u svim procedurama. To omoguava lanovima timova da prepoznaju pojedina ueta kod nadovezivanja meu razliitim dionicama. 3.6 Osiguravajua ueta Samo u prostranoj jami, gdje nosila i ue ne dodiruju stijene, ne moramo koristiti ueta za osiguranje. U svim drugim sluajevima osiguravajue ue je obavezno tijekom cijelog uspona. Ue za osiguranje se pokazalo vrlo korisnim u jamama sa kompliciranim profilom ili sa prirodnim opasnostima kao to su padajue kamenje. Osiguravajue ue zahtjeva gotovo istovjetnu panju kod postavljanja kao i ue za izvlaenje i nipoto se ne smije samo povlaiti ili ostaviti da lei po podu.

43


3.7 Protuutezi Ova metoda se najee koristi za izvlaenje nosila. Njezine prednosti su sljedee: - Smanjuje, gotovo ponitava trzaje tijekom izvlaenja - Omoguava da se lako procijene sile koje djeluju na sidrita - Zahtijeva manje ljudi kod izvlaenja - Znatno se tedi fizika snaga lanova ekipe - Omoguava brzo izvlaenje unesreenog, vrlo esto bez potrebe za pratiocem U sluaju kada je teina protuutega i nosila znatno razliita, postoje dvije opcije za spasavaoca koji regulira izvlaenje: - Da pomae izvlaenju nosila koristei svoj bloker na strani protuutega (ovo sprjeava "povratak" nosila - Da usporava podizanje nosila postavljajui svoj descender na strani protuutega

* OPASKA Ova vrlo efikasna tehnika zahtjeva veliku odgovornost i strunost osobe koja vri reguliranje. Unesreeni i protuuteg potpuno su ovisni od njenog djelovanja.

3.7.1 Jednostruki protuuteg Osoba odreena za protuuteg visi na sidritu kolotura. Ona ukopa svoje spravice za penjanje na vuno ue odmah do koloture, ali na strani suprotnoj od nosila.Ue je labavo dok se nosila ne ponu podizati. Protuuteg se polako poinje sputati podiui svojom teinom nosila u vis. Brzina se kontrolira pomou "regulatora" koji dri oba ueta (na kojem vise nosila i ono od protuutega) neposredno ispod koloture. Jednostavnim stiskanjem uadi moe se smanjiti brzina. esto se dogaa da se protuuteg spusti do dna dok nosilima nedostaje jo nekoliko metara do vrha vertikale. " Protuuteg " se tada popenje jo nekoliko metara kako bi ponovno omoguio podizanje nosila. Zatim se prebacuje na svoj descender i eka zahtjeve voe ekipe.

44


* OPASKA Za postavljanje bilo kojeg naina za izvlaenje protuutegom poeljno je koristiti koloture veeg dijametra ili one sa kuglinim ili valjkastim leajevima. Koloture ne treba dodatno osiguravati jer je njihova izdrljivost mnogo vea od potencijalnih naprezanja.

3.7.2 Dvostruki protuuteg Jednostruka kolotura Ovaj nain je gotovo identian metodi sa jednostrukim protuutegom. Jedina razlika je u tome to se u ovom sluaju koriste dva protuutega. Dva protuutega se koriste na onim vertikalama kod kojih je uslijed konfiguracije terena znaajno poveano trenje. Kada oba protuutega dou do dna, prvi otkopa svoj descender , a drugi nakon to nosila stignu do vrha, prelazi na descender kako bi popustioue i omoguio prelazak nosila na slijedee sidrite.

Slika: Dvostruki protuuteg s jednostrukom koloturom

Kod viestruke upotrebe devijatora, kutevi ueta na njima ne smiju biti previe zatvoreni.

Dvije koloture

45


Metoda koja je bazirana na sistemu sa jednostrukom koloturom. Osobito je prikladna za vee prostore u kojima ne postoji rizik zaglavljivanja protuutega i nosila na mjestima gdje se mimoilaze. Ovo je takoer korisna metoda i u uskim jamama ili meandrima kad se oba protuutega mogu postaviti na dovoljnu udaljenost od nosila. Meutim sile na sidrita mogu postati dosta visoke kad nosila dou na vrh vertikale te kutevi meu nosilima i sidritima postanu relativno veliki. Dvije koloture se stavljaju svaka na svoje sidrite sa tri toke. Ova tehnika trai barem dvostruko due ue od visine vertikale

46


3.8 Nadovezivanje protuutega Nadovezivanje jednostrukih protuutega

Protuuteg A prelazi na descender kada unesreeni bude podignut na vrh prve vertikale. Regulator A ukapa ue za izvlaenje sa drugog sistema na vrh nosila. Protuuteg B poinje se paljivo sputati i podie nosila. Protuuteg A postupno poputa ue prema instrukcijama koniara A. Kada nosila potpuno preuzme drugi protuuteg, regulator A otputa prvo vuno ue sa nosila. Regulator B preuzima kontrolu i nastavlja se izvlaenje.

* UPOZORENJE Kod postavljanja uadi i opreme za ovako izvlaenje obavezno je napraviti vorove (osmice) koji zablokiraju ue. To omoguava da se ue ponovno koristi nakon pojedinih etapa i da se omogui brzo uspinjanje lanovima ekipe. Osmica (sa karabinerom) treba biti napravljena na strani na kojoj su nosila i prikvaen na karabiner koloture.

" BILJEKA Za prelazak vora kod ovakvih sistema potrebno je postavljanje dodatne koloture na dodatno sidrite sa tri toke. Izmeu glavne koloture i sidrita postavlja se blokirani polulaarac. Kada vor doe do glavne koloture, na strani nosila ukapa se dodatna kolotura, glavna se poputa dok dodatna ne preuzme optereenje. Obavezno je koristiti karabiner i vor da bi osigurali nosila u ovom sluaju.

47


IV - SPUTANJE 4.1 Jednostruka konica

* UPOZORENJE Obavezno svezati vor za osiguranje na kraju ueta. Koenje stop descenderom Ova metoda se koristi kod sputanja nosila na vertikalama ili kod noenja nosila na jako kosim terenima. Postavljanjem dodatnog karabinera moe se poveati uinak koenja. Zaustavljanje izvodi se blokiranjem konice.

Koenje polulaarskim vorom Odlian nain za sputanje tereta i koenje ali s jednim nedostatkom to se ue omotava oko osi.

4.2 Dvostruka konica Koenje s dva descendera Ova metoda sputanja tereta se rjee koristi a najee se koristi kod sputanja tekih tereta ili kad je uad skliska (blatna ili zaleena)

48


4.3 Prijelaz preko vora - vor zaustavimo na 10 cm od descendera (slika 1) - Postavimo drugi descender sa jednim komadom ueta i blokerom (slika 2) - Blokiranjem descendera B oslobaa se descender A (slika 3) - Descender A se postavi iza vora (slika 4) - Jo samo preostaje otpustiti descender B, a descender A preuzima optereenje te se skida i bloker (slika 5).

4.4 Prijelaz preko devijatora Kod prijelaza otrih stjenovitih rubova nosila koja vise na descenderu A postupno e prijei na descender B kada lan ekipe postavi drugo ue u kolotur. Ova metoda zahtjeva dva ueta duine vertikale i fiziki je najlaka za devijaciju nosila pri sputanju.

49


4.5 Primjer postavljanja Sidrite konice optereeno je silom iji je maksimum jednak masi tereta. Stoga podjela optereenja u 3 toke nije nuna. Meutim kolotur koji odreuje spust nosila smjeten je na najvioj toki u sistemu, te trpi mnogo vea optereenja i zahtjeva sidrite u 3 toke.

50


V - PREBACIVANJA 5.1 Prebacivanje sa sputanja na penjanje

Prvo se nosila moraju osigurati blokiranjem descendera. Potom se ukopa bloker sa jednim odsjekom ueta kako bi preuzeo teret na sebe (slika 1). Descender se potom oslobodi te zamjeni sa sistemom kolotur - bloker (slika 2). Bloker koji je preuzeo teret upotrebi se kao drugi bloker za sistem sv. Bernard (slika 3). Sistem je spreman za podizanje, a odsjeak ueta koji je preuzeo optereenje moe se maknuti im se razlabavi.

51


5.2 Prebacivanje sa penjanja na sputanje

Kolotur - bloker B se skine i jedan lan ekipe postavi svoj descender iza glavnog kolotur - blokera A. Potezanjem se moe otvoriti bloker A, a descender moe dalje sluiti kao konica za sputanje nosila. Koniar tijekom ovih postupaka mora biti ukopan na sidrite.

* UPOZORENJE Upotreba kratkih odsjeaka-komada ueta esta je u speleologiji. Obavezno je da njihova izdrljivost bude vea od 15 kN. Stoga se nikada ne smiju upotrebljavati tanja ueta ili zamke.

52


VI - KOLOTURE

6.1 Fiksni devijator Temelji se na metodi koja se sastoji od dvije odvojene konice. Sputanje nosila po kosoj podlozi omoguuje konica A. Pomou konice B nosila se prebacuju u vertikalu te se tako izbjegavaju dodiri sa stijenom. Fiksni kolotur najvie se koristi kod postavljanja za metodu protuutega. U tom sluaju neophodno je sidrite na tri toke. 6.2 Ljudski devijator

Ova tehnika moe se upotrijebiti vrlo brzo i esto se koristi za manje devijacije. lan ekipe koji slui kao devijator mora biti ukopan na pouzdano sidrite i u mogunosti skloniti sa s puta nosilima kad preu prepreku.

* UPOZORENJE Kod svih metoda u kojima se koriste koloturi potrebna je osobita opreznost kod njihova sidrenja te posebno voditi rauna o kutu koji ue ini kada prolazi kroz kolotur.

53


Ako je kut jednak ili manji od 15 sila koja djeluje na kolotur jednaka je ili manja od treine teine tereta. Ako je kut jednak ili vei od 15 sile koje djeluju na kolotur se znatno poveavaju te stoga treba postaviti trostruko sidrite za kolotur. 6.3 Podesivi devijator

6.3.1. Manje devijacije Ako je kut manji ili jednak 15 postavljanje sidrita se moe uiniti sa samo jednim spitom. Upotrebljeno ue promjera je 7 mm. Blokiranje podesivog kolotura se vri pomou zablokiranog polulaarca to znai da ga jedan lan ekipe lako popusti u trenutku dolaska nosila.

OPASNOST: Ue za podeavanje mora biti dovoljno dugako da omogui poputanje nosila u vertikalu, tj. ekstenziju devijacije.

54


6.3.2 Vee devijacije

U ovom primjeru sile koje djeluju na kolotur jednake su masi nosila te trenju ostalih kolotura koje se nalaze du vertikale. Da bi se osiguralo zadovoljavajue osiguranje podesivi kolotur se postavi na ue promjera 9 mm i koenje se izvodi polulaarskim vorom ili desenderom. Sidrite se mora izvesti na 3 toke radi raspodjele optereenja.

* UPOZORENJE Testiranjima je zapaeno da sile na devijatorima mogu dosei 2,7 kN kod podizanja tereta od 1 kN. Za savladavanje takvih sila potrebni su efikasni sistemi podizanja i ueta dostatne snage. Treba napomenuti da, prema podacima proizvoaa, trenje poveava silu za 40% na koloturama sa bronanim leajem, a samo 10% kod kolotura sa kuglinim ili valjkastim leajevima. Ovi podaci vrijede za napregnuta ueta koja rade kut od 180 na koloturi.

55


6.4 Pomini devijator - Nosilo se povlaei dovede do vrha vertikale i zaustavi ispod devijatora. - Descender se postupno poputa, a nosila se nastavljaju povlaiti sistemom za izvlaenje - Nosila se polako podiu prema sistemu za izvlaenje. Fiksna kolotura pominog devijatora treba biti postavljena nasuprot mjestu gdje vrimo prihvat nosila.

" Biljeka Ova metoda vrlo snano optereuje koloture (6 6,9 kN). Odabrane koloture moraju imati dovoljnu nosivost za terete mase do 8 kN. Lagane koloture sa bronanim leajevima su projektirane za optereenja do 2.7 kN, pa je vrlo preporuljivo upotrebljavati koloture sa kuglinim leajevima i mnogo veom nosivosti. Za druge naine postavljanja; sa prebacivanjima ili sistemi za izvlaenje postavljeni na tirolske prenice, efektivna optereenja mogu se smanjiti ak na pola.

56


VII - TIROLSKE PRENICE 7.1 Sidrita i postavljanje Svaki kraj tirolske prenice moe se popustiti (polulaarac ili descender). Takoer na svakom kraju potrebno je postaviti sidrite na tri toke, gdje su sile na svakoj od tri toke jednake. Na strani gdje se nalazi polulaarac, potrebno ga je zablokirati i osigurati. 7.2 Napetost Stop descender Nakon ukopavanja descendera prenicu napinjemo pomiu dodatnog blokera i koloture. Nakon to je prenica dovoljno napeta, zablokiravamo i osiguravamo stop descender, pazei da nam se ue ne razlabavi.

57


Polulaarac Napinjanje pomou polulaarca na istom je principu kao i pomou stop descendera. Problem predstavlja samo tekoa pri zadravanju napetosti prenice prilikom zablokiravanja polulaarca. Biljeka: Kod napinjanja tirolske prenice, prije nego to se ue blokira, sile na krajevima mogu narasti na 600 kN. Kad se prenica zablokira sile se automatski smanje na oko 220 kN ako koristimo descender, tj. na oko 145 kN ako koristimo polulaarac. Kad tirolsku opteretimo, sidrita trpe poetne sile plus 80 do 120% teine nosila i unesreenog. Na primjer, teret mase 80 kg na prenici poetno napetoj sa 180 kN proizvest e silu od oko 280 kN na sidrita. Ovakva optereenja su potpuno unutar granica prihvatljivosti. Svi rezultati dobiveni su testiranjima na tirolskim prenicama krmaim od 6 metara. Jasno je da sile u podzemlju nikad nee prijei 100 kN na takvim prenicama.

58


7.3 Primjer postavljanja Horizontalna tirolska Ovjeena direktno na tirolsku, nosila su kontrolirana povratnim uetom vezanim kod "nogu" nosila. Sistem za izvlaenje na drugoj strani povlai ih po prenici, a koloture su meusobno povezane 7 mm zamkom da bi se smanjili trzaji. Kad nosila dosegnu zonu B, descender se razblokira, a prenica se postupno poputa sve dok nosila ne legnu na pod.

59


Kosa tirolska Prenica je postavljena na isti nain kao za izvlaenje uz asistenciju ili za sputanje pomou konice. Za podizanje nosila koristi se sv. Bernard ili protuuteg. Ako je potrebno, lan tima se moe povlaiti sa unesreenim, ali jedino na zasebnom uetu i koloturi i zakaen za nosila. Biljeka Gdje okolnosti dozvoljavaju, na dno (noge) nosila moe se privrstiti ue za pomo kontroliranju izvlaenja. Na horizontalnoj tirolskoj ono moe posluiti i za povlaenje u sluaju da se glavno ue opusti. 60


VIII - HORIZONTALAN TRANSPORT NOSILA 8.1 Transport 8.1.1 Openito

pilje u kojima nije potrebno noenje nosila su vrlo rijetke. Opisane tehnike zahtijevaju visok nivo koordinacije cijelog tima. ak i kad su nosila opremljena samo sa 6 rukohvata za noenje, tim se idealno sastoji od najmanje deset lanova da bi se smanjilo naprezanje i poveao nivo sigurnosti. Kod noenja nosila u povoljnim okolnostima, voa tima uzima jednu od prednjih rukohvata za noenje i osigurava da niti jedan lan tima nema na sebi nikakvu opremu koja bi mogla ozlijediti unesreenog. Takoer upozorava ekipu koja nosi, ako se nosila nose nepravilno ili u neugodnom poloaju za unesreenog. Voa ekipe osigurava da se nosila transportiraju u skladu s informacijama "vodia" koji se kree nekoliko metara ispred nosila. U uskim prolazima on e zaustaviti nosila da bi omoguio prolaz spasavaocima koji nose opremu koja bi mogla biti korisna dalje prilikom transporta. 8.1.2 "Vodi" Kree se ispred nosila, predvia probleme, pokazuje smjer transporta i brzo instalira ue za osiguranje na mjestima gdje je to neophodno. U njegovoj opremi treba biti 10 m ueta, bloker, kolotura, dvije trake i 4-5 spitova i karabinera. 8.1.3 Naredbe Naredbe ekipa prve pomoi prilagoene su za upotrebu u podzemlju. Kad je tim spreman za podizanje nosila, voa tima vikne jasno i glasno: - "Spremni za dizanje?" Ako nitko nita ne kae znai da su svi spremni. - "Dii!" Ako neki lan tima nije spreman, tim eka da rijei problem prije nego to voa tima ponovno vikne: - "Spremni za dizanje Dii!"

61


8.2 Tipine situacije

8.2.1 Provlaenja i grebeni Asistencija povlaenjem moe biti korisna u nagnutim provlaenjima i grebenima. Korisno je da jedan lan ekipe prati unesreenog s prednje ili stranje strane nosila. U horizontalnim provlaenjima povlaenje moe biti jednako korisno i radi se na slian nain.

62


8.2.2 Meandri Prvi korak je odabrati najlaki put koji e diktirati tehnike potrebne za transport nosila. Na slici 2 spaavatelji iza nosila pomiu se naprijed (ispod nosila da bi izbjegli ruenje kamenja na unesreenog) te tako odravaju kretanje. Na mjestima gdje je meandar prikladnih proporcija, spasavaoci mogu formirati postupnu kosinu da bi izbjegli prebacivanje nosila. Zavoj pod pravim kutem moe se proi samo sa nosilima u vertikalnoj poziciji. Na slikama 1 i 3 nosila su ukopana direktno u pojaseve lanova tima, to dozvoljava da se nosila podignu gdje je to potrebno i da je teina jednoliko rasporeena. Biljeka: Prije noenja nosila kroz komplicirane dionice dobro je poslati jednog ili dva spaavatelja naprijed da potrae najbolji put. To e utedjeti dosta vremena u usporedbi sa odabiranjem pogrenog puta.

63


64

8.2.3 iroki kanali to je prostor za manevriranje vei, to je vanija brojnost i efikasnost ekipe. Za ravnu podlogu sedam je idealan broj, uz vodia koji pronalazi put. esti zastanci omoguiti e da se unesreeni spusti i da se spasavaoci rotiraju i mijenjaju ruke kojima nose. Kad se nosila transportiraju horizontalnim kanalom ekipa moe lako uriti. Oita je potreba za ekipu da ima vremena i da dozvoli spasavaocima da mogu pratiti nosila, rotirajui i izmjenjujui se. Slika: Primjer rotiranja lanova tima

8.2.4 Duboka voda Postoje tri tipa transporta preko duboke vode: koristei amce, fiksirane prenice ili tirolske. Za transport amcem nosila trebaju biti uvrena na pouzdani amac, a lanovi ekipe plivaju uz amac (ronilaka odjela su neophodna!). U sluaju koritenja fiksnih prenica, nosila su ukopana pomou komada ueta za svakog od tri spasavaoca, koji su sami ukopani na prenicu. Dodatni spasavaoci su potrebni za prebacivanje nosila preko spitova i drugih komplikacija, takoer koristei komade ueta. Upotreba tirolskih prenica opisana je u VII. poglavlju.

Upotreba amca za napuhavanje za transport unesreenog

PRVI DIODjelovanjeAdministracijaOrganizacijaMetodeTehnikeMaterijalIntervencijeFinanciranjeOdnosi s javnim vlastima

AktivnostiOrganizacija S.S.F.

lanstvoPostati lan S.S.F.-aOsoblje na povriniOsoblje u podzemlju

Uvjebavanje

DRUGI DIOOpenitoOrganizacija spaavanjaPrvi koraciOpenitoTehnike

Zbrinjavanje unesreenog do dolaska spasilake ekipePoziv na akciju spaavanjaTransport helikopteromPriprema terena za slijetanje helikopteraPristup helikopteru (ukrcaj i iskrcaj unesreenog)Podizanje vitlom

TREI DIONormeOpremaUadSila kidanjaStarenjeOtpornost na habanjeUpotreba

SidritaOpenitoRezultati testiranja

ETVRTI DIOI - voroviII - NosilaOpremaPostavljanje unesreenog u nosilaVezivanje - uvrivanje unesreenog za nosilaVezivanje nosila za izvlaenjeKlasina metoda - samo glavaManevar glava - nogeTehnika jednostavnog uravnoteenjaPodizanje pomou kolotura

III - IzvlaenjePostavljanje za izvlaenjeIzvlaenje nosilaIzvlaenje uz asistencijuPosebne okolnostiPrepoznavanje uadiOsiguravajua uetaProtuuteziJednostruki protuutegDvostruki protuuteg

Nadovezivanje protuutega

IV - SputanjeJednostruka konicaDvostruka konicaPrijelaz preko voraPrijelaz preko devijatoraPrimjer postavljanja

V - PrebacivanjaPrebacivanje sa sputanja na penjanjePrebacivanje sa penjanja na sputanje

VI - KolotureFiksni devijatorLjudski devijatorPodesivi devijatorManje devijacijeVee devijacije

Pomini devijator

VII - Tirolske preniceSidrita i postavljanjeNapetostPrimjer postavljanja

VIII - Horizontalan transport nosilaTransportOpenito"Vodi"Naredbe

Tipine situacijeProvlaenja i grebeniMeandriiroki kanaliDuboka voda

priruČnik za speleospaŠavatelje

Documents