COBRO – Instytut Badawczy Opakowań 02-942 Warszawa, ul. Konstancińska 11 Tel. +48 22 842 20 11, Fax: +48 22 842 23 03, http://www.cobro.org.pl

1

Katowice 26 marca 2019 r.

Znaczenie rozszerzonej odpowiedzialność przedsiębiorców

w recykligu odpadów opakowaniowych

The role of extended producer responsibility (EPR) in improving the efficiency of packaging waste recycling (EPR) – examples of good practices from Europe

COBRO

COBRO 2

Rozszerzona odpowiedzialność przedsiębiorcy wprowadzającego na rynek zapakowane wyroby obejmuje koszty postępowania z powstałymi

odpadami opakowaniowymi.

COBRO 3

ROZSZERZONA ODPOWIEDZIALNOŚĆ � Za ilość i rodzaj opakowań wprowadzanych rynek są

odpowiedzialni użytkownicy opakowań.

� Od nich zależy ilość oraz rodzaj powstających odpadów poużytkowych.

� Te ogniwa mają największy wpływ na ostateczną postać opakowań a także na wyrabianie i kształtowanie nawyków konsumentów, nie zawsze uzasadnionych z ekologicznego punktu widzenia.

4

W Unii Europejskiej podstawą systemów organizacyjno-prawnych w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności jest dyrektywa 94/62/WE, chociaż prekursorami w tej dziedzinie były: Holandia (Umowa dotycząca opakowań – 1991 r.), Niemcy (Rozporządzenie w sprawie ograniczenia ilości odpadów opakowaniowych – 1991 r.) oraz Belgia (Umowa dotycząca opakowań – 1992 r.). Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz. Urz. WE L 365, 31.12.1994, ze zm.). 1) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2004/12/WE z dnia 11 lutego 2004 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i

odpadów opakowaniowych (Dz.U. UE L 47/26, 18.2.2004).

2) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/20/WE z dnia 9 marca 2005 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz.U. UE L 70/17, 16.3.2005).

3) Dyrektywa Komisji 2013/2/UE z dnia 7 lutego 2013 r. zmieniająca załącznik I do dyrektywy 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz.U. L 37/10, 8.2.2013).

4) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/720 z dnia 29 kwietnia 2015 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w zakresie ograniczenia zużycia lekkich tworzywowych toreb handlowych (Dz.U. UE L 115/11, 26.5.2015).

5) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/852 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz.U. UE L 150/141, 14.6.2018).

COBRO

Produkcja opakowań i ich elementów

Napełnienie opakowań wyrobem/produktem

Opróżnienie opakowania

Opakowanie poużytkowe

Odbiór opakowań wielokrotnego użycia

Odpady opakowaniowe

Dostosowanie do ponownego napełnienia

Opakowania nienadające się do ponownego użycia

2. Odzysk energii

1. Recykling

Inne wykorzystanie, inne metody odzysku

Recykling organiczny

Inne postępowanie niż odzysk

(unieszkodliwianie)

Recykling materiałowy

Spalanie bez odzysku energii, deponowanie na składowiskach itd. Wielokrotne Jednorazowe

Odzysk

Surowce z recyklingu

Ponowne wykorzystanie

CYKL ŻYCIA OPAKOWAŃ 5 COBRO

ŁAŃCUCH OPAKOWANIOWY ODPADY

Odpady opakowaniowe z podmiotów gospodarczych

jednorodne materiałowo, o dużej masie, przydatne do recyklingu, posegregowane

Odpady opakowaniowe z gospodarstw

domowych wielomaterałowe,

niska masa, nieprzydatne do recyklingu

COBRO 6

94/62/EC Dyrektywa dotycząca opakowań i odpadów opakowaniowych Nowelizacja: 2004/12/WE; 2005/20/WE; 2013/2/UE, 2015/720/UE, 2018/852/UE

OPAKOWANIA I ODPADY OPAKOWANIOWE AKTY PRAWNE UNII EUROPEJSKIEJ

NORMY I RAPORTY TECHNICZNE CEN

EN 13193:2000 EN 13427:2004 EN 13428:2004 EN 13429:2004 EN 13430:2004 EN 13431:2004 EN 13432:2000 CR 13695-1:2000 CR 13695-2:2002 CR 13688:2000 EN 14045 EN 14046 EN 14047 EN 14048 CR 13504:2000 CR 13910:2000 EN 13437

DECYZJE KOMISJI 1997/129/EC (identyfikacja materiału opakowaniowego) 1997/138/EC>2005/270/EC (formularze sprawozdawcze) 1999/177/EC>2009/292/EC (met. c. zwolnienie skrzynek i palet) 2001/171/EC>2006/340/EC (met. c. zwolnienie opakowań szklan.) 2001/524/EC 2005/C44/13 (normy zharmonizowane) 2018/896/UE (sposób obliczania zużycia lekkich toreb handlowych)

Nor

my

zhar

mon

izow

ane

dyrektywa 2004/12/WE podwyższającą poziomy odzysku i recyklingu, 2005/20/WE przesuwającą obowiązek zrealizowania wyższych poziomów odzysku i recyklingu państwom wstępującym do UE, 2013/2/UE wprowadzającą bardziej szczegółową definicję opakowań oraz 2015/720/UE dotyczącą ograniczeń w zużyciu lekkich toreb handlowych, 2018/852/UE podwyższającą poziomy recyklingu

7 COBRO

8

W 2015 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet dotyczący budowania gospodarki o obiegu zamkniętym (tzw. circular economy).

POPRZEDNI MODEL

produkcja - użytkowanie - usunięcie odpadu

OBECNY MODEL

produkcja - użytkowanie -

wykorzystanie odpadu w kolejnym cyklu produkcyjnym

Idea gospodarki o obiegu zamkniętym polega na zamknięciu cyklu życia produktu

COBRO

produkcja

użytkowanie

odpady

recykling

surowce z recyklingu

9

Opakowania w modelu gospodarki opakowaniowej w obiegu zamkniętym

� do końca 2025 r. co najmniej 65% masy wszystkich grup odpadów opakowaniowych należy poddać recyklingowi, a poziomy dla określonych grup odpadów wynoszą: ¾ 50% tworzywa sztuczne, ¾ 25% drewno, ¾ 70% stal, ¾ 50 % aluminium, ¾ 70% szkło, ¾ 75% papier i tektura.

� do końca 2030 r. co najmniej 70% masy wszystkich grup odpadów opakowaniowych należy poddać recyklingowi, a poziomy dla określonych grup odpadów wynoszą: ¾ 55 % tworzywa sztuczne, ¾ 30% drewno, ¾ 80% stal, ¾ 60% aluminium ¾ 75% szkło, ¾ 85% papier i tektura.

Wymienione poziomy recyklingu będą obliczane na podstawie masy materiału po procesie sortowania do recyklingu. COBRO

10

PlasticsEurope raport "Tworzywa sztuczne - Fakty 2017”

� Światowa produkcja tworzyw w 2016 r. wyniosła 335 mln ton.

� Europa - 19% (64 mln ton), drugi region pod względem wielkości produkcji tworzyw sztucznych, (Chiny pierwsze miejsce - udział 29 %).

� Sektor opakowaniowy pozostaje największym odbiorcą tworzyw (39,9%).

Tworzywa w UE 2015

COBRO

11

¾ Masa generowanych co roku w Europie odpadów z tworzyw sztucznych wynosi 25,8 mln t .

¾ Do celów recyklingu wykorzystuje się mniej niż 30 % takich odpadów. Znacząca część jest wysyłana poza granice UE i poddawana obróbce w państwach trzecich, w których często obowiązują inne normy środowiskowe.

¾ Równocześnie udział składowania i spalania odpadów z tworzyw sztucznych utrzymuje się na wysokim poziomie, − odpowiednio 31 i 39 % − i choć w ostatnich latach udział składowania zmniejszył się, to jednak zwiększył się udział spalania.

¾ Popyt na tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu stanowi obecnie jedynie ok. 6 % popytu na tworzywa sztuczne w Europie. W ostatnich latach sektor recyklingu tworzyw sztucznych w UE ucierpiał z powodu niskich cen towarów oraz niepewności co do rynków zbytu. Inwestycje w nowe moce produkcyjne w zakresie recyklingu tworzyw sztucznych zostały wstrzymane w związku z perspektywą niskiej rentowności sektora.

Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym

COBRO

12

Głównym celem jest zapobieganie powstawaniu i ograniczanie odpadów morskich z produktów jednorazowego

użytku z tworzyw sztucznych. Problem odpadów morskich ma charakter transgraniczny, ponieważ w środowisku morskim dochodzi do przemieszczania się odpadów.

Projekt dyrektywy w sprawie ograniczenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko

� Powszechna dostępność tworzyw sztucznych,

� Tendencje żywieniowe oparte na gotowych posiłkach,

� Brak środków do zapewniania systemów zbierania, recyklingu oraz unieszkodliwiania odpadów.

COBRO

13

Szokujące zdjęcia Morza Karaibskiego - wielkie wysypisko śmieci Czytaj więcej na https://nt.interia.pl/technauka/news-szokujace-zdjecia-morza-karaibskiego-wielkie-wysypisko-smiec,nId,2463389#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=other

COBRO

14

Ograniczenie stosowania

Ograniczenia rynkowe

Wymóg dotyczący

projektowania produktu

Wymogi dotyczące

oznakowania

Rozszerzona odpowiedzialność

producenta

Cel zbiórki selektywnej

Środki służące upowszechnianiu

wiedzy

Pojemniki na żywność X X X Kubki na napoje X X X Patyczki kosmetyczne X

Sztućce, talerze, mieszadła, słomki

X

Patyczki do balonów Balony

X

X X X

Opakowania i owijki X X Pojemniki na napoje, ich pokrywki i wieczka – butelki na napoje

X X X

X X X X Filtry wyrobów tytoniowych X X

Artykuły higieniczne: – chusteczki nawilżone; – podpaski higieniczne

X X X

X X

Lekkie plastikowe torby na zakupy

X X

Narzędzia połowowe X X

COBRO

� Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63/2001, poz. 639 ze zm.)

OPAKOWANIA I ODPADY OPAKOWANIOWE KRAJOWE REGULACJE

� Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63/2001, poz. 638 ze zm.)

Odpowiedzialność przedsiębiorstwa za odpady opakowaniowe pochodzące z całego systemu pakowania, zanim fizycznie odpady te powstaną

Do

2013

O

d 2

014 � Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o

gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 150, 650, 147)

15 COBRO

1.Zapewnienie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych

2.Wprowadzanie do obrotu opakowań zgodnych z wymaganiami

3.Sprawozdawczość

4.Wpis do rejestru

5.Publiczne kampanie edukacyjne

6.Opłata recyklingowa na lekkie torby handlowe

OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCÓW

16 COBRO

I. Przedsiębiorca może realizować obowiązek:

• samodzielnie,

• przez organizację odzysku opakowań

• wpłacając opłatę produktową

II. Przedsiębiorca wprowadzający środki niebezpieczne w opakowaniach lub towary w opakowaniach wielomateriałowych:

• samodzielnie,

• poprzez udział w organizacji samorządu gospodarczego, która podpisała porozumienie z marszałkiem województwa.

1. Sposoby realizacji obowiązku odzysku i recyklingu

17 COBRO

18

Poz. Odpady opakowaniowe powstałe z Poziom w % 1)

rodzaj opakowań odzysk recykling

1 opakowań razem2) 61 56 2 opakowań z tworzyw sztucznych - 23,5 3 opakowań z aluminium - 51

4 opakowań ze stali, w tym z blachy stalowej - 51

5 opakowań z papieru i tektury - 61 6 opakowań ze szkła - 61 7 opakowań z drewna - 16

8 opakowań wielomateriałowych -

poziom określony odpowiednio w poz. 1-7 wg

rodzaju materiału przeważającego w

opakowaniu wielomateriałowym

9 pozostałych opakowań - -

1) Nie dotyczy opakowań mających bezpośredni kontakt z produktami leczniczymi określonymi w przepisach ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z późn. zm.). 2) Dotyczy sumy wszystkich opakowań wymienionych w poz. 2-9.

Poziomy odzysku i recyklingu

COBRO

COBRO 19

Chcemy, by od 2020 r. zaczęła obowiązywać w Polsce zasada rozszerzonej odpowiedzialności producenta w szerszym niż dotąd zakresie - mówi wiceminister Sławomir Mazurek. - Termin transpozycji unijnych przepisów upływa w połowie 2020 roku, a dyrektywy ws. ograniczania jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych w 2021 roku.

Austria Hiszpania Czechy Polska

COBRO 20

Tyczkowski J.: Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta za opakowania szansą dla realizacji wymagań Gospodarki w Obiegu Zamkniętym, Konf. Opakowania w obiegu zamkniętym, Warsaw Pack, 28.02.2018.

Koszty obowiązku w krajowym modelu organizacyjno-prawnym są kilkunastokrotnie niższe niż np. w Austrii, Hiszpanii czy Czechach, co skutkuje znacznie gorszymi wynikami w uzyskanych poziomach recyklingu.

EURO/t

Koszty rozszerzonej odpowiedzialności

21

� Pro Europe przyznaje licencję Zielonego Punktu krajowym organizacjom odzysku utworzonym zgodnie z zasadami określonymi w Europejskiej Dyrektywie 94/62

� Znak Towarowy "Zielony

Punkt" jest chroniony w 170 krajach

� Licencję na używanie Zielonego Punktu około 30 państw europejskich oraz Kanada

COBRO

COBRO 22

630 EURO/t

COBRO 23

346,3 - 510,3 EURO/t

COBRO 24

224,92 EURO/t

COBRO 25

EURO/t

COBRO 26

4,6 EURO/t

COBRO 27

Odpady opakowaniowe w kg na mieszkańca wytwarzane i poddane

recyklingowi

Poziomy recyklingu i odzysku energii

COBRO 28

Sieć pozyskiwania odpadów

Technologie recyklingu poszczególnych grup

materiałowych Zaplecze techniczne

do segregacji i przygotowania odpadów

zgodnie z warunkami odbioru przez zakłady recyklingowe

Edukacja i informacja mieszkańców Źródła finansowania

zbiórki

SFERA ORGANIZACYJNO-PRAWNA

SFERA TECHNICZNA I TECHNOLOGICZNA

ELEMENTY SYTEMU RECYKLINGU MATERIAŁOWEGO

29

Identyfikacja, znakowanie

COBRO

Sieć zbierania bioodpadów

Zaplecze techniczne do zbierania bioodpadów

Informacja dla mieszkańców i ich

edukacja Instrumenty prawne promocji opakowań biodegradowalnych

Wymagania dla opakowań

kompostowalnych i ich identyfikacja

SFERA ORGANIZACYJNO-PRAWNA

SFERA TECHNICZNA I TECHNOLOGICZNA

Kompostownie wytwarzające kompost odpowiedniej jakości

ELEMENTY SYSTEMU RECYKLINGU ORGANICZNEGO

30 COBRO

COBRO 31

“Environmental Science & Technology”. Im większa rzeka, tym więcej śmieci “Ilość plastiku na metr sześcienny wody jest znacznie wyższa w wielkich rzekach niż w małych. Zawartość plastiku w wodzie rośnie w nieproporcjonalnie wyższym tempie niż rozmiar rzeki” 80-95 proc. całego plastiku trafiającego mórz i oceanów na Ziemi pochodzi z zaledwie 10 rzek. Osiem z tych rzek – Jangcy, Indus, Rzeka Żółta (Huang He), Hai He, Ganges, Rzeka Perłowa, Amur i Mekong – znajduje się w Azji, dwie pozostałe, Nil i Niger, w Afryce.

COBRO 32

COBRO 33

PODSUMOWANIE

� W przypadku polskiego rynku i funkcjonującego systemu organizacyjno-prawnego rozszerzona odpowiedzialność przedsiębiorcy za opakowania jest niewystarczająca na pokrycie rzeczywistych kosztów zbiórki odpadów z gospodarstw domowych.

� Podniesienie poziomów recyklingu w perspektywie lat 2025–2030 spowoduje wzrost kosztów rozszerzonej odpowiedzialności przedsiębiorców.

� Producenci i użytkownicy niektórych opakowań jednorazowego użycia z tworzyw polimerowych będą musieli przygotować się na pewne ograniczenia związane planowanymi regulacjami

Dziękuję za uwagę

dr hab. inż. Hanna Żakowska, prof. COBRO Dyrektor

COBRO – Instytut Badawczy Opakowań 02-942 Warszawa, ul. Konstancińska 11

Tel. 22 842 20 11 w. 18, e-mail: ekopack@cobro.org.pl

34 COBRO