preventie achtergronden en mogelijkheden voor preventie activiteiten binnen het zorgprogramma voor...

preventieAchtergronden en mogelijkheden voor

preventie activiteiten binnen het zorgprogramma voor mensen met een

verstandelijke beperking en psychiatrische problemen

MHID Antwerpen 2007

Petri Embregts, Nathalie Graef, Marleen Grimbel du Bois

Radboud Universiteit & GGZ Eindhoven en de Kempen

Inhoud workshop

• Geestelijke gezondheidszorg voor VB; ontwikkeling van een zorgprogramma

• Vormen van preventie en het integratieve stresstheoretisch model van Hossman

• Determinanten- analyse, interventie-analyse en doelbepaling

• Lopend onderzoek• Discussie en relevantie eigen praktijk

Omschrijving doelgroep• altijd sprake van ernstige, meervoudige ofwel complexe

problematiek.• handelingsverlegenheid van de omgeving is groot: bij

het zoeken naar perspectief voor cliënt zowel als omgeving is specialistische deskundigheid nodig.

• complexe problemen zijn zichtbaar op diverse (levens)gebieden: problematische psychosociale situatie, gedrag, identiteit, persoonlijkheid, psychopathologie, gezondheid, verslaving (en delictgedrag).

• Psychosociale problematiek m.b.t. wonen, werken, sociale inbedding, intimiteit/relatievorming, financiën, toekomstperspectief. Problematiek multicausaal en cliënt zowel als omgeving heeft er last van. Vaak achterstand in sociaal-emotionele ontwikkeling.

Zorgprogramma en modules

• Een zorgprogramma bestaat uit behandelmodules die in samenhang de behandeling voor de individuele cliënt mogelijk maken.

• Behandelactiviteiten worden gestandaardiseerd per module beschreven waardoor de behandeling meer transparant wordt, individuele accenten bewust gelegd kunnen worden, gekozen kan worden voor gerichte kwaliteitsontwikkeling en eventuele hiaten in de hulpverlening zichtbaar worden

Regionaal Netwerk GGZ ZO -Brabant

Zorgprogrammering VB/GGZ

LKNGMFC platform kenniscentrumLVG

CCE EMHMRInitiatieven /praktijkelders ZVG en GGZ

Eerste wapenfeit: polikliniek GGZ

0

2

4

6

8

10

12

16-20 21-25 25-30 31-35 36-40 41-45 46-50 >50

man

vrouw

Clienten OPSY 01.04.07 ( N=65 )

Vindplaats client

0

5

10

15

20

25

30

24 uu

rs G

GZ

24 uu

rs Z

VB

Ambu

lant G

GZ

Ambu

lant Z

VB

Novad

icNeo

s

Recl /

leger

des

Heil

s

Geen v

erbin

ding

Aantal

Vindplaats client

Diagnose bij N=55 (16-55 jr.)

0

2

4

6

8

10

12

Cogn S

T.

Stem

mingST

Psych

ose

PDD

ADHD

Midd

elen

gebr

uik

Persh

ST

Eetsto

ornis

PTSS

Man

Vrouw

GAF

0

2

4

6

8

10

12

GAF <35 GAF 36-45 GAF 45-55 GAF 56-65 GAF 66-75

Man

Vrouw

Global Assessment of Functioning Scale ( N=43)

Vragen aan OPSY

• Vragen om beeldvorming, diagnostiek, advies• Vragen om individuele en systeembehandeling• Vragen om uitzetten hulpverlening/ begeleidingstraject• Mede-behandeling in geval 24-uurs plaats GGzE of ZVB

(33%)• Mede-behandeling in geval reclassering/justitie (2%)• Hoofdbehandeling in overige alle ambulante cases (65%)• Zorgorganisatie, (tijdelijk) casemanagement• (Niet-cliëntgebonden) informatie en advies (sociale

kaart, kennis ZVB of GGZ)

• Consultatie en dienstverlening 1e en 2e lijn

Nogmaals:een programma voor wie ?• Kinderen en volwassenen met een

verstandelijke beperking en psychische en/of gedragsproblemen

• Complexe problemen zijn zichtbaar op diverse gebieden: problematische psychosociale situatie, gedrag, identiteit, persoonlijkheid, psychopathologie, gezondheid, verslaving en delictgedrag

PREVENTIE

1. GGZ-preventie in Nederland

2. Professionele preventie

3. Mogelijkheden preventie binnen zorgprogramma voor mensen met een verstandelijke beperking en psychiatrische problemen

1. GGZ-Preventie in Nederland•Sterk ontwikkelde nationale infrastructuur

•Sector vanaf 1970 voortdurend in ontwikkeling

•Preventieprogramma’s gericht op thema’s,

problemen en doelgroepen

•Gebaseerd op wetenschappelijke theorieen

2. Professionele preventieTypologie van preventieindeling naar hoogte risico en omvang populatie

Universele preventieGericht op totale populatie

Selectieve preventieGericht op risicogroep

Geïndiceerde preventieGericht op individu met symptomen

Kinderen met beginnende gedragsproblemen

Kinderen met weinig sociale vaardigheden

Alle kinderen op school

2. Professionele preventie•Risicofactoren verminderen in:

Persoon, gezin, buurt en school, werksituatie, samenleving

minder kwetsbaarheid

•Aantal protectieve factoren versterken in:

Persoon, gezin, buurt en school, werksituatie, samenleving

meer weerbaarheid

•Op basis van theoriën, gefaseerd en gepland

Doe-praat groepenInformatieGespreksgroepenWeerbaarheids-trainingenBrochures en video’sBuddy’sPleeggezin

Belangrijke andere steunfigurenFamilieorganisatiesSchooleducatieMassa media campagne

Vroegtijdige behandelingMoeder-kind begeleidingOudertrainingGezinsinterventieGespreksgroepenBrochures en video’s

BijscholingEducatieScreeningsinstrumentProtocol en trainingSamenwerkingCase-managementConsultatieConferenties

Kind Ouders

Netwerk

Hulpver-

leners

Maatschappij

Multi-componenten benadering: interventies ten behoeve van kinderen van ouders met psychiatrische problemen

© Hosman & van Doesem, Prevention Research Centre, Nijmegen University,1999

KOPP-Preventie programma

3. Preventie in zorgprogramma voor mensen met een verstandelijke beperking en psychiatrische problemen

A. Probleemanalyse

B. Interventieanalyse

C. Determinantenanalyse

A. Probleemanalyse• Mensen met VB drie tot vijf maal vaker

psychische en gedragsproblemen

• Gedragsproblematiek aparte aandoening naast VB

Psychische gezondheid bij mensen met VB is te verbeteren

• Gevolgen gedragsproblematiek ingrijpend

Preventie is zinvol

B. Interventie analyseacht strategie-dimensies in preventieprogramma’s

Ontwikkelen preventiestrategie is maken van keuzes

Doelgroepen en netwerk

Systeem niveau

Timing Determinanten

Aanbieder Doelen

Settings

Methoden en mechanismen

© Nijmegen Prevention Research Centre 2000




Determinanten

Doelen



Preventieve doelgroep: LVB, regio Eindhoven en de Kempen, 4-21 jaarverhoogde risico/eerste signalen, bekend bij instellingen speciaal onderwijs in regio

Intermediaire doelgroep:•Ouders•Leerkrachten•Behandelaren




Determinanten

Doelen


Doelen

Preventief einddoel: voorkomen/verminderen van psychische en gedragsproblematiek bij jongeren met LVB

Meerdere tussendoelen

C. DeterminantenanalyseIntegratief stresstheoretisch verklaringsmodel, Hosman

effect

feedback doelstellingen

behoeften f Competentie g h

Stressoren a b c p

Positieve om-standigheden d e

Sociale steun i j k l m n o q r

waar-neming

reactie voor-

bereiden

Coping

persoon

feedback

micro-niveau meso-niveau macro-niveau

III: Systeem-dimensie

Sociale omgeving

Geestelijke Gezondheid Toename GG meer weerbaarheid homeostasis herstel gedragsproblemen psychische stoornis chronische psychiatrische problematiek

II: Levensloop-dimensie

Ontwikkeling probleem

I Dimensie factoren

effect

ervaren probleem

C. DeterminantenanalyseIntegratief stresstheoretisch verklaringsmodel, Hosman

effect

feedback doelstellingen

behoeften f Competentie g h

Stressoren a b c p

Positieve om-standigheden d e

Sociale steun i j k l m n o q r

waar-neming

reactie voor-

bereiden

Coping

persoon

feedback

micro-niveau meso-niveau macro-niveau

III: Systeem-dimensie

Sociale omgeving

Geestelijke Gezondheid Toename GG meer weerbaarheid homeostasis herstel gedragsproblemen psychische stoornis chronische psychiatrische problematiek

II: Levensloop-dimensie

Ontwikkeling probleem

I Dimensie factoren

effect

ervaren probleem

Verminderen stressoren

Verbeteren en stimuleren van positieve ervaringen

Aanpassen van doelen en behoeften

Versterken competentie

Verbeteren sociale steun

Determinanten scoren Workshop Preventie, MHID Antwerpen 2007

Determinanten

Spelen de genoemde determinanten naar uw mening een rol bij het ontstaan, voortbestaan van gedragsproblematiek bij jongeren met een licht verstandelijke beperking?

Onbelang-rijk Belangrijk

Zeer belangrijk

Geen mening

Verminderen stressoren

Een onveilig hechtingsproces tussen ouders en kind voorkomen.

Overvraging voorkomen.

Negatieve levenservaringen zoals o.a. uithuisplaatsing verminderen of goed begeleiden.

verwaarlozing, mishandeling voorkomen

Verbeteren en stimuleren van positieve ervaringen

positieve gedachten over zichzelf stimuleren

positieve ervaringen creëren.

Aanpassen van doelen en behoeften

zelfbeeld en competentiebeleving realistische vormen aan laten nemen en in een positieve kader

Versterken competentie

Inzicht in sociale situaties verbeteren

Oplossingsvaardigheden vergroten

Verbeteren sociale steun

Ouders ondersteunen bij verwerking en acceptatie van beperkingen van hun kind

Ouders trainen in sensitiviteit

Ouders trainen in vaardigheden in de omgang met hun kind

Aandacht in residentiele instellingen voor aangaan van gehechtheidrelaties met cliënten in tegenstelling tot huidige opvattingen dat dit niet professioneel is.

Bevorderen van een passend niveau van aanspreken zodat onderschatting en overvraging worden voorkomen.

Gezinsfunctioneren bevorderen.

Hulpverlening, begeleiding en behandeling vanuit de verschillende terreinen adequaat op elkaar afstemmen.

Ouders en andere opvoeders beter informeren over mogelijkheden aan passende hulpverlening.

Het onderzoeksproject

• Bijdrage van wetenschappelijk onderzoek

• Doelstelling en vraagstelling• Opzet onderzoeksproject• Actuele stand van zaken

Ontwikkeling en onderzoek

Voorbereidend jaar

Jaar 1 Jaar 2 Jaar 3 Jaar 4

Moduleontwikkeling

Ontwikkeling module 1




Effectonderzoek

Onderzoek (scriptie)Ordening determinanten

Effectstudiemodule 1

Effectstudie module 2

Effectstudiemodule 3

Effectstudie module 4


PreventieProgrammaVB/GGZ

Module 1

Module 2

Module 3

Module 4

Fase A. Explorerend

Resulterend in modulebeschrijvingen“preventie”

Fase B.Toetsend

Resulterend in werkzame(effectieve)preventiemodules


Doel:Het bepalen van de determinanten die van belang zijn bij de ontwikkeling van een preventieprogramma voor licht verstandelijk beperkte jeugdigen.

Hoe:1. Match determinanten met instrumenten2. SDQ als criterium voor groep A (kinderen met problemen) en groep B (kinderen zonder problemen)3. Vraagstelling:Verschillen de groepen A en B op determinanten gemeten met de instrumenten die uit 1. naar voren komen


Match determinanten met instrumenten:

1. Nijmeegse Ouderlijke Stress Index (NOSI),2. Nijmeegse vragenlijst voor de opvoedingssituatie (NVOS, hulpverwachting) 3. Sterke Kanten en Moeilijkheden: Vragenlijst voor

ouders (SDQ-Dut)


• NOSI: Kinddomein: aanpassing, stemming, afleidbaarheid, veeleisendheid, positieve bekrachtiging, acceptatie Ouderdomein: competentie, rolrestrictie, hechting, depressie, gezondheid, sociale isolatie, huwelijksrelatie

• NVOS-schaal D hulpverwachting: hulpverwachting extern, hulpverwachting intern, wilt tot hulp, wil tot verandering, tevredenheid.

• SDQ: subschalen hyperactiviteit, emotionele problemen, problemen met leeftijdsgenoten, gedragsproblemen, pro-sociaal gedrag


• Deelnemers:

- 4 REC-3 scholen Zuidoost Brabant - selectie leerlingen (IQ tussen 55 en 70, leeftijdscategorie

tussen 12 en 16 jaar)- ouders: NOSI, NVOS deel D en SDQ (50 min.) leerkrachten: SDQ (10 min.) leerlingen: SDQ (samen met onderzoeker, 15 min.)

• Respons: 99 aangeschreven ouders; tot nu toe 45 deelnemers


Voorlopige resultaten (N=31):

- Betrouwbaarheidsanalyses- T-toets groep SDQ < 14 versus groep SDQ > 14

Ontwikkeling en onderzoek schaal Cronbach’s alpha

Afleidbaarheid ,753 Aanpassing ,853 Stemming ,851 Positieve bekrachtiging ,779 Veeleisendheid ,878

Kind factoren

Acceptatie ,801 Depressie ,867 Gezondheid ,818 Rolrestrictie ,857 Huwelijksrelatie ,872 Hechting ,697 Sociale isolatie ,665

NOSI

Ouder Factoren

Competentie ,875 Prosociaal gedrag ,836 Hyperactiviteit ,777 Emotionele problemen ,716 Gedragsproblemen ,641

SDQ

Problemen met leeftijdsgenoten ,615 Tevredenheid ,909 Wil tot hulp ,966 Wil tot verandering ,950 Interne hulpverwachting ,917

NVOS deel D hulpverwachting

Externe hulpverwachting ,790

OuderfactorenSignificant hoger:• Acceptatie problematiek (p=.007).• De mate van stress ervaren bij opvoedingscompetentie (p= .0345)• De mate van depressie ervaren door ouder (p = .0475)• De mate van stress ervaren in huwelijk (p = .019)• De mate van stress ervaren door ouders op gebied van socialisatie (p

= .0125)• De mate van stress ervaren in opvoedingssituatie door ouders (p= .005)Significant lager:• Tevredenheid over de informatie over hulpaanbod (p = .0245)

Niet significant hoger:• De mate van rolrestrictie ervaren door ouders (p = .1355)• De gezondheid van ouders (p= .1665)• Problemen rondom hechting (p = .686)Niet significant lager:• Deskundigheid van hulpverlening (p= .290)

Kindfactoren

Significant hoger:• De mate van afleidbaarheid van kind (p= .004)• De mate van stress ervaren omtrent aanpasbaarheid van kind

(p = .000)• De mate van stress ervaren door ouders over stemming van

kind (p = .001)• De mate van stress ervaren door ouders rondom positieve

bekrachtiging (p = .001)• De mate van stress ervaren door ouders rondom

veeleisendheid van kind (p = .0255)

Workshop Preventie, MHID, 2007



Systeem niveau

Timing Determinanten

Aanbieder Doelen

Settings

Methoden en mechanismen


Neem Zeer Belangrijke determinant als uitgangspunt

Hoe kun je deze determinant beinvloeden?

•Bepaal meerdere doelgroepen •Bepaal doelen behorende bij de doelgroepen•Bedenk een interventie per doel/doelgroep combinatie

preventie achtergronden en mogelijkheden voor preventie activiteiten binnen het zorgprogramma voor...

Documents