1

T.C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ

SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

PRENATAL TARAMA TESTİ İÇİN BAŞVURAN GEBELERDE

KAYGI DÜZEYİ VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER

Vesile KOÇAK

YÜKSEK LİSANS TEZİ

HEMġĠRELĠK ANABĠLĠM DALI

Danışman

Doç. Dr. Emel EGE

KONYA-2014

2

i

ÖNSÖZ

Yüksek lisans eğitimimin her aĢamasındailminden faydalandığım, insani ve

ahlaki değerleri ile de örnek edindiğim, beraber çalıĢmaktan onur duyduğum ve

ayrıca tecrübelerinden yararlanırken göstermiĢ olduğu hoĢgörü ve sabırdan dolayı

değerli hocam Doç. Dr. Sayın Emel EGE‟ye, bilgi ve sabrı ile tezimin istatistiksel

analizlerinde değerli katkıları olan Yrd. Doç. Dr. Sayın Deniz KOÇOĞLU‟na,

araĢtırmanın verilerinin toplanabilmesi için katkılarından dolayı Selçuk Üniversitesi

Tıp Fakültesi Hastanesi Doğum ve Kadın Hastalıkları ABD BaĢkanı Prof. Dr. Sayın

Çetin ÇELĠK ve ekibine, anketlerin toplanması hususunda yardımlarını esirgemeyen

HemĢire Sayın Selin KAYACIK‟ a, araĢtırmaya katılmayı gönüllü olarak kabul eden

tüm gebelere, yardımlarını esirgemeyen, zor zamanlarda yanımda olan iĢ

arkadaĢlarıma ve özel hayattaki arkadaĢlarıma, eğitim hayatım boyunca her zaman

yanımda olan aileme teĢekkür ederim.

Vesile KOÇAK-2014

ii

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ......................................................................................................................... i

İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... ii

SİMGE VE KISALTMALAR .................................................................................. iv

1. GİRİŞ ...................................................................................................................... 1

1.1.Prenatal Tarama Testleri .................................................................................... 3

1.1.1. Ġlk Trimester Tarama Testleri ..................................................................... 6

1.1.2. II. Trimester Tarama Testleri ...................................................................... 9

1.1.3. Ultrasonografi ............................................................................................ 13

1.2. Kaygı ............................................................................................................... 15

1.3.Prenatal Tarama Testleri ve DanıĢmanlıkta HemĢirenin Rolü ......................... 16

2. GEREÇ ve YÖNTEM .......................................................................................... 18

2.1. AraĢtırmanın Tipi ............................................................................................ 18

2.2. AraĢtırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri ...................................................... 18

2.3. AraĢtırmanın Evreni ........................................................................................ 18

2.4. Örnek Büyüklüğünün Belirlenmesi ................................................................. 18

2.5. Örnek Seçimi ................................................................................................... 19

2.6. Örnek Seçim Kriterleri .................................................................................... 19

2.7. Veri Toplama Tekniği ve Araçları .................................................................. 19

2.7.1 Anket Formu .............................................................................................. 19

2.7.2. Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği ........................................................... 20

2.8.Verilerin Toplanması ........................................................................................ 21

2.8.1. Ön Uygulama ............................................................................................ 21

2.9.AraĢtırmanın değiĢkenleri ................................................................................ 21

2.9.1. Bağımsız DeğiĢkenler ............................................................................... 21

2.9.2. Bağımlı DeğiĢkenler .................................................................................. 21

2.10. AraĢtırmanın Etik Boyutu ............................................................................. 22

2.11.AraĢtırmanın Sınırlılıkları .............................................................................. 22

2.12. AraĢtırma Soruları ......................................................................................... 22

2.13. Verilerin analizi ............................................................................................. 22

3. BULGULAR ......................................................................................................... 24

3.1. AraĢtırma Grubundaki Gebelerin Tanıtıcı Özelliklerine ĠliĢkin Bulgular ...... 25

3.2. Gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan düzeylerine iliĢkin bulgular ......... 29

iii

3.3. AraĢtırma grubundaki gebelerin sosyo-demografik, obstetrik, var olan çocuk

özellikleri ve tarama testleri ile iliĢkili özelliklerinin durumluk ve sürekli kaygı

puan ortalamaları ile iliĢkisine yönelik bulgular ..................................................... 30

4. TARTIŞMA .......................................................................................................... 40

4.1. AraĢtırma Grubundaki Gebelerin Tanıtıcı Özelliklerinin TartıĢılması ........... 40

4.2. AraĢtırma grubundaki gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan aralıklarına

göre tartıĢılması ...................................................................................................... 42

4.3. AraĢtırma Grubundaki Gebelerin Sosyo-demografik, Obstetrik, Tarama Test

Özellikleri ve Sahip Oldukları Çocuk Özelliklerinin Durumluk ve Sürekli Kaygı

Puan Ortalamaları ile ĠliĢkisine Yönelik Bulguların TartıĢılması .......................... 43

5. SONUÇ VE ÖNERİLER ..................................................................................... 48

5.1. Sonuçlar ........................................................................................................... 48

5.2. Öneriler ............................................................................................................ 49

6.ÖZET ...................................................................................................................... 51

7.SUMMARY ........................................................................................................... 52

8.KAYNAKLAR ...................................................................................................... 53

9.EKLER ................................................................................................................... 59

EK-A Anket Formu ................................................................................................ 59

EK-B Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği Formu (STA-I) .................................... 61

EK-C Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanlığı GiriĢimsel Olmayan

Klinik AraĢtırmalar Etik Kurulu Kararı .................................................................. 63

EK-D Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi BaĢhekimliği ve Doğum ve

Kadın Hastalıkları ABD BaĢkanlığı Ġzin Belgesi .................................................... 64

10. ÖZGEÇMİŞ ........................................................................................................ 65

iv

SİMGE VE KISALTMALAR

ACOG: American College of Obstetricians and Gynecologists

AFP: Alfa Feto Protein

AFAFP: Amniyotik Fluid Alfa Feto Protein

AKS: Akut Koroner Sendrom

BPD: Biparietal Diameter

CVS: Chorionic Villus Sampling

EMBP: Eosinophylic Major Basic Protein

FSH: Folikül Sitümülan Hormon

HCG: Human Koryonik Gonodotrop

IUGG: Intra Uterin Gelişme Geriliği

LH: Luteinize Hormon

NT: Nuchal Translucency

NTD: Nöral Tüp Defekti

MoM: Multiples of Median

MSAFP: Maternal Serum Alfa Feto Protein

PAPP-A:Pregnancy Associated Plasma Protein-A

SS: Standart Sapma

STAI : State Trait Anxiety Inventory (Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri)

t: Student’s t testi

TNSA: Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları

uE3: Unkonjuge Estriol

USG: Ultrasonografi

: Ortalama

1

1. GİRİŞ

Genetik bozukluklar, nesiller boyunca aktarılabilen zihinsel ve bedensel

özürlere yol açabilen, sosyal ve ekonomik sorunları beraberinde getiren önemli bir

hastalık grubudur. Bu hastalıkların tedavisinin mümkün olmaması ve ortaya

çıkmasının önlenmesi isteği sonucu prenatal tanı çalıĢmaları geliĢtirilmiĢtir (ġentürk

ve Hekim 1992, Tolmie 1992). Prenatal tanı, ailede bir genetik kusurun varlığı veya

bulunabilme riskine iliĢkin yapılan iĢlemler bütünü olarak tanımlanmaktadır

(Sürmeliler 2005). Prenatal tanı gebeliğin erken dönemlerinde biyokimyasal ve

moleküler yöntemlerle alınan fetal örneklerin incelenmesiyle kalıtsal geçiĢ gösteren

hastalıkların tanılanmasına, gebelik sırasında gerekli yasal süre içinde gebeliğin

sonlandırılmasına olanak sağlamaktadır (Lo ve Chiu 2007). Ayrıca prenatal tanının

hedefleri arasında, tedavisi olanaksız, yaĢam süresi kısıtlı ve ağır bedensel ve zihinsel

özürlere yol açan hastalıklar için yüksek riski olan ailelere sağlıklı bir çocuk için

güvence verebilmek yer almaktadır (Aydınlı 1992, Nussbaum ve ark 2005).

Prenatal değerlendirmede, tarama testlerinin önemi giderek artmakta ve daha

yaygın kullanım alanı bulmaktadır (Kaya ve ark 2004). Yapılan bu tetkiklerle anne-

baba adaylarının sağlıklı bir bebeğe sahip olup olmayacakları konusunda bilgi

verilmesi hedeflenmektedir (Gülpek 2005). Böylece prenatal dönemde anomalili ve

hastalıklı fetusların erken teĢhisiyle fetusa prepartum ve intrapartum dönemde nasıl

bir yaklaĢımda bulunulacağı belirlenmektedir. Sağlıklı bir bebeğe sahip olmak hem

aile hem de toplum için önemlidir (Ling 1992). Ancak kullanılan bu modern teknik

ve muayene metodları baĢta gebenin kendisi olmak üzere anne-baba adayları

üzerinde psikolojik gerilime neden olmaktadır (Gülpek 2005). Yapılan çalıĢmalar

anne ve baba adaylarının malformasyonlu bebeğe sahip olmaktan kaygı duyduklarını

belirtmektedir (Alteneder ve ark 1998, Himes 1999, Marteu ve Dormandy 2001,

Tercyak ve ark 2001, Kowalcek ve ark 2003, Kitapçıoğlu ve ark 2008).

Kaygı gerçek ya da hayali strese maruz kalma sonucu oluĢan psikolojik

gerilim olarak tanımlanmaktadır (Austin ve Leader 2000). Gebelik ve doğum eylemi

fizyolojik ve doğal bir olay olmasına karĢın, anne ve bebeğin yaĢamını tehdit

edebilecek patolojik olayların yaĢanmasına ve anne adaylarının psikolojik sorunlar

yaĢamasına neden olabilir (Karanisoğlu 1991, Çiçek 2004). Bu nedenle gebelik

sürecinde rutin yapılması gereken iĢlemlerden biri olan prenatal tanı testleri sırasında

2

ve sonrasında gebelere danıĢmanlık verilmesi bakım sürecinin önemli bir bölümüdür

(Altender ve ark 1998, Terzioğlu 1998). HemĢirelerin prenatal testler hakkında

gebelere bilgi vermesi ve kaygıya neden olabilecek faktörlerin belirlenmesinin

süreçle baĢ etmeyi kolaylaĢtıracağı düĢünülmüĢtür. Literatürde prenatal tanı

testlerinin gebelerde oluĢturduğu kaygı düzeyi ile ilgili çalıĢmalar sınırlı sayıdadır.

Bu nedenle bu çalıĢma ile prenatal tarama testi uygulanan gebelerin kaygı düzeyleri

ve iliĢkili faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıĢtır.

3

1.1. Prenatal Tarama Testleri

Fetus veya embriyodaki hastalıkların doğum öncesi dönemde tespit edilmesi

amacıyla yapılan testlere prenatal tarama testleri denir (Berkman ve Has 2004,

Günalp ve Tuncer 2004). Prenatal tanının baĢlangıcı, 1966‟da Steele ve Breg‟in bir

fetüsün kromozomyapısının, amniyotik sıvıdan alınan kültür yapılmıĢ hücrelerin

analizi ile belirlenebileceğini göstermesiyle baĢlamıĢtır (Li 2005). Down

Sendromunun prenatal tanısı açısından 1970‟lerde ilk baĢlatılan tarama yöntemi anne

yaĢı olmuĢtur (ErmiĢ 2002). ACOG‟un (American College of Obstetricians and

Gynecologists) 1976‟daki tavsiyesi üzerine, ileri maternal yaĢtaki gebelerde

amniyosentez ve karyotip analizi yapılması rutin olarak uygulanmaya baĢlanmıĢtır

(Resta 2005). Tarama testleri arasında ilklerden sayılabilecek bir tarama testi olan

maternal serum AFP (Alfa Feto Protein), 1970‟lerin sonunda 2. trimester tarama testi

olarak açık nöral tüp defektlerini saptamak için kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Seksenli

yılların baĢlarında AFP'nin 35 yaĢ altı gebelerde trizomi 21‟li gebelikleri saptamada

değerli bir parametre olduğu görülmüĢtür (Çiçek ve ark 2006). 16. gebelik haftasında

normal fetüse sahip annelerin serumundaki AFP, uE3 (Unkonjuge Estriol), HCG

(Human Koryonik Gonodotrop) konsantrasyonlarının medyan değerinin, Trizomi

21‟li fetüs taĢıyan gebelerdeki medyan değerlerinden farklı olduğunun anlaĢılmasıyla

bu hormonların riskli grubu taramada kullanılabileceği düĢünülerek tek baĢına anne

yaĢının kullanılmasından daha etkin bir yöntem olduğu saptanmıĢtır (ErmiĢ 2002).

ACOG 2007 yılında down sendromu taramasındaki yeni önerilerini içeren bir bülten

yayınlamıĢtır. Bu bültende anne yaĢının genetik tarama veya amniyosentez için

endikasyon belirlemede temel unsur olmadığı açıkça belirtilmiĢtir. 1980‟lerin

sonlarına doğru, ileri anne yaĢına ilave olarak anne dolaĢımına geçen bazı

fetoplasental hormonların ölçülmesini de içine alan tarama yöntemleri kullanılmaya

baĢlanmıĢtır. Her yaĢ grubundaki hastaya genetik tarama testlerinin ve giriĢimsel

prenatal iĢlemlerin faydalarının ve risklerinin anlatılması önerilmiĢtir. Verilen

bilgiler sonucunda genetik olarak değerlendirilme kararının hasta tarafından

verilmesi gerektiği ifade edilmiĢtir (ACOG 2007).

Ülkeler arası bazı farklılıklar olmakla birlikte, gebelik takip yöntemleri

standart hale gelmiĢtir. Ülkemizde tüm dünyada kabul gören standart tarama ve tanı

yöntemleri baĢarı ile uygulanmaktadır (ġen ve Yayla 2001). Ülkemizde uygulanan

4

testler;11-14 haftalar arasında ultrasonografi ile ense saydamlığı ve combine test, 16-

20. haftalar arasında maternal serum AFP, üçlü ve dörtlü test, 18-22. haftalar

arasında fetal anomali taraması ve gebenin semptomlarına göre gereken diğer testler

yapılmaktadır (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu 2014). Ġlk trimester tarama testleri;

biyokimyasal testler (serbest beta HCG, PAPP-A (Pregnancy Associated Plasma

Protein-A) ve Ultrasonografik tarama (NT (Nukal Translusensi) ölçümü),Ġkinci

trimester tarama testleri; Biyokimyasal testler (Üçlü test: AFP, serbest beta HCG,

uE3, Maternal serum AFP ve Sonografik testler), Anomali tarama ultrasonu (ayrıntılı

ultrason) ve idrarda yapılan tarama testleridir (Beta core HCG, hiperglikoze HCG).

Diğer tarama testleri ise Ġnhibin A, S-100, SP-1 ve EMBP (Eosinophylic Major Basic

Protein) ve anne kanında fetal hücrelerin taranmasıdır (Gezer Kan 2008).

Prenatal tanı uygulamaları için endikasyonlar; ilerlemiĢ anne yaĢı, fetusta

anormal USG bulgusu, anne anksiyetesi, ailenin önceki çocuklarında tespit edilmiĢ

kromozom anomalisi bulunması, ebeveynlerde (maternal ve/ veya paternal) yapısal

kromozom anomalisi bulunması, bazı durumlarda X-kromozomal hastalık hikayesi,

artmıĢ NTD (Nöral Tüp Defekti) riski, anne serumunda tarama ile belirlenmiĢ yüksek

risk, anamnezinde ikiden fazla nedeni bilinmeyen ölü doğum veya anomalili bebek

öyküsü olma durumudur (Aydınlı 1992, Nussbaum ve ark 2005).

Tarama testlerinin bazı temel özellikleri vardır; Bu test ile aranan hastalık

ciddi olmalıdır, nadir olmamalıdır, hastalığın önlemi ya da tedavisi olmalıdır.

Yapılan test gebe tarafından kabul edilebilir olmalıdır. Test ucuz ve kolay ulaĢılabilir

olmalıdır. Maliyet-yararlılık hesapları yapılmalıdır. Test güvenilir olmalıdır. Testin

yalancı pozitiflik oranı yüksek olmamalıdır. Sensitivitesi ise yüksek olmalıdır. Testin

pozitif sonuçlanması sonrası yapılacak iĢler belirlenmiĢ olmalıdır. Bu testler ;

(Berkman ve Has 2004, Günalp ve Tuncer 2004)

İlk trimester tarama testleri

-Ġkili Test (11-14 hafta tarama testi)

-PAPP-A

-Serbest Beta HCG

-Nukal Translüsensi

5

İkinci Trimester Tarama Testleri

-Üçlü Test

-Alfa Fetoprotein

-Unkonjuge Estriol

-Dörtlü Test

-Ġnhibin A

Ultrasonografi’ den oluĢmaktadır.

6

1.1.1. İlk Trimester Tarama Testleri

11–14 Hafta Tarama Testi

Ana hedefi down sendromu açısından riskli gebelikleri ayıklamak olan bir

tarama testidir. Gebeliğin daha erken dönemlerinde uygulanabilme avantajına

sahiptir ve daha güvenilir bir testtir. Üçlü testin yerini almaktadır (Berkman ve Has

2004). Ġlk trimesterde kullanılan spesifik serum belirteçlerinden en iyi bilinenler

PAPP-A ve serbest beta HCG'dir. Bu belirteçlere ek olarak, fetusun ense kalınlığı

(NT) ölçümü kullanılmaktadır (Mol ve ark 1999, Brizot ve Noble 2003). Maternal

yaĢ, serbest beta HCG, PAPP-A, fetal ense kalınlığı ölçümleri ile testin uygulandığı

gebelikteki down sendromlu bebek doğurma riski hesaplanır. Risk, 1/300 den fazla

ise kordon villus biyopsisi ya da amniyosentez önerilir (Berkman ve Has 2004).

Anne yaĢı ve fetal NT ile tarama yapıldığı takdirde, % 5 yanlıĢ pozitif hızla, trizomi

21'li fetusların %80'i saptanabilmektedir. 11–14. gebelik haftasında bu iki

parametreye maternal serum serbest beta HCG ve PAPP-A ölçümlerinin eklenmesi,

kromozomal anomaliyi saptama yüzdesini %90‟a çıkarmaktadır. Bu oran, üçlü testte

%60 olarak kabul edilirse, tarama tekniğinin daha anlamlı olduğu görülmektedir

(ErmiĢ 2002).

PAPP-A

PAPP-A 1974 yılında gebe kadınların kanında yüksek konsantrasyonlarda

bulunan ve plasenta kaynaklı olduğu düĢünülen dört proteinden biri olarak izole

edilmiĢtir (Lin ve ark 1974). Biyolojik fonksiyonu 25 yıl bilinmemesine rağmen

gebelerde Down sendromu taramasında kulanım alanı bulmuĢtur (Wald ve ark 1999).

2000'li yıllarda PAPP-A‟nın akut koroner sendromda (AKS) aterosklerotik plağın

instabilitesini gösteren bir test olabileceği (Bayes ve ark 2001) ve kötü gebelik

prognozunu öngörebileceği yönünde yayınlar yapılmıĢtır (Ong ve ark 2000, Krantz

ve ark 2004). Daha sonraları AKS ön tanılı hastalarda acil servislerde yüksek olarak

ölçülen PAPP-A değerinin kötü bir kardiovasküler olaya iĢaret ettiği yönünde

yayınlar yapılmıĢtır (Elesber ve ark 2006). Fakat bu bulguyu desteklemeyen yayınlar

da yapılmıĢtır (Dominguez ve ark 2005).

PAPP-A gebelikte trofoblast hücrelerinden salgılanan ve maternal serumda

tespit edilebilen büyük molekül ağırlıklı bir glikoproteindir. 14. gebelik haftasına

7

kadar amniyotik sıvıda saptanamamaktadır (Brizot ve Noble 2003). Ġlk kez 1992'de

Wald‟ın ilk trimesterde PAPP-A‟nın Down sendromlu gebeliklerde normalden düĢük

olduğunu ileri sürmesiyle çalıĢmalar baĢlamıĢtır. Normal populasyon ortalaması 1

MoM olarak alındığında Down sendromlu gebeliklerde 0,35-0,44 MoM arasında

değerlerin bulunduğu bildirilmektedir (Brizot ve Noble 2003). Down sendromlu

gebeliklerde ortalama PAPP-A düzeyi 0,4 MoM‟dur (Cuckle ve Van Lith 1999).

Trizomi-21‟li gebelerde PAPP-A sağlıklı gebeliklere göre daha düĢük seviyelerde

tespit edilmektedir. Trizomi-18'de de PAPP-A normal değerinden düĢüktür (0,32

MoM) (Brizot ve Noble 2003).

Her gebelik haftası için belirlenmiĢ farklı serbest beta HCG ve PAPP-A

düzeyi ve bunlara karĢılık gelen olasılık oranı vardır. Bu oran, önceki risk ile

çarpılarak yeni risk hesaplanmıĢ olur. Serbest beta HCG seviyesinin yükselmesi

PAPP-A düzeyinin azalması Trizomi 21 riskini arttırır (Cuckle ve Van Lith 1999,

Nikolaides ve ark 1999). PAPP-A tek baĢına kullanıldığında Trizomi-21 saptama

oranı %40, anne yaĢıyla birlikte kullanıldığında bu oran %50‟dir (Brizot ve Noble

2003). Anne serum serbest beta HCG ve PAPP-A seviyesi, fetal ense kalınlığı

ölçümü ile birlikte kullanıldığında Trizomi-21 saptama oranı, %5 yanlıĢ pozitiflik

oranı ile yaklaĢık %90 civarına ulaĢmaktadır (Mol ve ark 1999, Brizot ve Noble

2003). PAPP-A‟nın tek baĢına Down sendromu yakalama oranı %52,2 iken (Benn

2002), serbest beta HCG‟nin yakalama oranı %41,8 düzeylerindedir. Bu iki

parametre birlikte kullanıldığında ise Down sendromu yakalama oranı %64‟e

çıkmaktadır (Brizot ve Noble 2003).

PAPP-A düzeylerinin 14. gebelik haftasından sonra Down sendromlu

gebelikler ile normal gebelikler arasında fark göstermediği saptanmıĢtır. Bu nedenle

PAPP-A‟nın taramada kullanımı birinci trimester ile sınırlı kalmaktadır (Brizot ve

Noble 2003). PAPP-A, üçlü testle beraber değerlendirildiğinde trizomi 18‟ li

vakaların yaklaĢık %100‟ ünde yüksek risk tayin etmektedir (Young 2005).

Serbest Beta HCG

Serbest beta HCG insan dokuları tarafından yapılan, karbonhidrat yan

zincirleri taĢıyan bir glikoprotein hormondur. Plasenta tarafından bu protein

glikozillenerek yarı ömrü uzamaktadır. HCG‟nin alfa ve beta subünitleri

8

bulunmaktadır. Alfa subüniti FSH (Folikül Sitimülan Hormon), LH (Luteinize

Hormon) ve TSH (Tiroid Sitimülan Hormon)‟ın alfa subünitleri ile aynıdır. HCG

sitotrofoblastlardan salgılanmaktadır ve % 1‟den azı serbest formda bulunmaktadır

(Brizot ve Noble 2003). HCG‟nin gebelik esnasında bilinen en önemli fonksiyonu,

luteo-plasental shift olana kadar korpus luteumun fonksiyonlarını devam

ettirebilmesi için gerekli hormonal sitimülasyonu sağlamaktır. Gebelik varlığında,

beklenen adet tarihinde anne kanında 100IU/l seviyesinde bulunmaktadır. 8-10.

gebelik haftalarında 100 000IU/l olan maksimum düzeyine ulaĢmaktadır. 18-20.

haftalarda seviyesi 10 000-20 000IU/l‟ye düĢmektedir (Beksaç 2001).

Gebelik haftasının ilerlemesiyle beraber serbest beta HCG molekülleri anne

serumunda artmaktadır. Anne serumunda HCG, serbest HCG subünitleri ve HCG

fragmanları tespit edilebilmektedir. Beta HCG‟nin sadece %1‟den daha azı serbest

formda bulunmaktadır. Böbreklerde metabolize olan beta HCG‟nin son yıkım ürünü

beta–core-HCG‟dir. HCG yerine, serbest beta subünitinin ölçümü daha uygun ve

ucuz bir yöntem olduğundan tercih edilmektedir (Beksaç 2001).

Down sendromlu gebeliklerde, birinci ve ikinci trimesterde serbest HCG

seviyesi kromozomal olarak normal fetus taĢıyan gebeliklere oranla daha yüksektir.

Trizomi 21 bulunmayan gebelikte değer 1 MoM alındığında, Trizomi-21‟li

gebeliklerde ortalama olarak 1,9 MoM değeri saptanmaktadır. Total HCG‟de bu fark

izlenmemektedir. Trizomi 18‟de ise serbest HCG belirgin olarak düĢmektedir (0,18

MoM). Serbest HCG Trizomi 21 ve Trizomi 18 için en spesifik ve en sensitif

belirteçtir, ayrıca birinci ve ikinci trimester taramalarında kullanılabilen en iyi tek

markerdır (Brizot ve Noble 2003).

Birinci trimester tarama testleri için optimal zamanlamada, serbest beta HCG

ve PAPP-A ile biyokimyasal taramanın 9. hafta ile 13. hafta 6 gün arası, ense

kalınlığı taramanın 11. hafta ile 13. hafta 6 günler arasında yapılması önerilmektedir.

Maternal serum AFP ve serbest beta HCG kombinasyonu ile taramanın ise 13. hafta

4 gün ile 22. hafta 3 gün arasında yapılması önerilmektedir (Brizot ve Noble 2003).

Nukal Translüsensi (NT)

Ense kalınlaĢması veya artmıĢ nukal kalınlık kavramı, Dr. Langdon Down

(Down 1866) tarafından 1866‟da gözlenen ve tarif edilen Down Sendromunda

9

çocukların enselerinin gövdelerine göre daha kalın olması görüĢü ve Fraser ve

Mitchel‟in 1876‟da bu durumun ileri anne yaĢıyla ilgili olduğunu bildirmeleri

sonrasında, ancak 20. yüzyılın sonlarına doğru sonografik teknolojilerdeki geliĢmeler

sonrasında klinik değerlendirmeye alınmıĢtır. Bu durum, ilk olarak Benacarref ve

arkadaĢları tarafından 1985 yılında ikinci trimester sonografisinde trizomi 21

bulunan fetüslerde sonografide artmıĢ ense kalınlığı kavramını gündeme

getirmelerinden sonra aktüalite kazanmaya baĢlamıĢ ve 1990‟lı yılların baĢlarında bir

tarama yöntemi olarak 10-14. gebelik haftaları arasında anne yaĢının fetal NT

ölçümü ile kombine kullanıldığı çalıĢmalar baĢlatılmıĢtır (ErmiĢ 2002, Brizot ve

Noble 2003). Artan NT ile otozomal trizomiler arasındaki iliĢkinin gösterilmesi ve

Nicolaides tarafından bu yöntemin 11-14. gebelik haftaları arasında bir tarama testi

olarak kullanılmasını önermesi ve uygulamasıyla klinik pratikte yerini almıĢtır

(Sjinders ve ark 1998). Nukal translüsensinin 3,5 mm‟nin üzerinde saptandığı

durumlarda serum serbest beta HCG ve PAPP-A değerlerinin normal bulunması

muhtemel bir kromozomal anomaliyi ekarte ettirmemektedir. 3,5 mm‟nin üzerinde

bir NT değerinin saptanması mutlaka bir tanısal test (Amniosentez, CVS (Koryon

Villus Biyopsisi) yapılmasını gerekli kılmaktadır (Çiçek 2006). Ense kalınlığındaki

artıĢ pek çok nedene bağlı geliĢebilir. BaĢlıca nedenler; kromozamal bozukluklar,

fetal kardiyovasküler ve pulmoner defektler, iskelet displazileri, diafragmatik herni,

konjenital enfeksiyonlar, metabolik ve hematolojik hastalıklardır (Bronshtein ve ark

1990, Souka ve ark 1998, Nikolaides ve ark 1999).

1.1.2. II. Trimester Tarama Testleri

Ġkinci trimester serum tarama testi 1984 yılında, MSAFP (Maternal Serum

Alfa Feto Protein) düzeyinin Down Sendromlu gebeliklerde daha düĢük olduğunun

anlaĢılması sonrasında geliĢtirilmiĢtir. Trizomi 21‟ li gebelerde ortalama maternal

serum alfa fetoprotein düzeyi 0,75 MoM' dur (Merkatz ve ark 1984, Haddov ve

Polomaki 1993). Daha sonraları yüksek HCG (ortalama değer 2,3 MoM) ve düĢük

unkonjuge östriol (ortalama 0,7 MoM) düzeylerinin de trizomi riskinde artıĢla

beraber olduğu görülmüĢtür. Her bir parametre tek baĢına tarama testi olarak

kullanıldığında trizomi 21 saptama oranı %20 ile %30 arasında kalmaktadır (Canick

ve ark 1988, Bogart ve ark 1987, Haddov ve Polomaki 1993). Tüm bu parametreler

birbirinden bağımsız değiĢkenler oldukları için, üç parametrenin anne yaĢı ile beraber

10

kullanılması ile bugün klasik olarak üçlü test olarak bilinen tarama testi ortaya

çıkmıĢtır. Üçlü test 35 yaĢın altındaki kadınlarda tizomi 21 saptamada %5‟ lik yanlıĢ

pozitiflikle %57 -%67 sensitiviteye sahiptir (Wald ve ark 1988, Heyl ve ark 1990,

MacDonald ve ark 1991). 35 yaĢın üzerinde ise maternal yaĢın risk analizine

etkisiyle sensitivite %87, yanlıĢ pozitiflik ise %25 tir (Haddov ve ark 1993).

Üçlü Test

Üçlü tarama testi ve anne serumu taraması benzer anlamlarda kullanılır. Bu

tarama testi; AFP, uE3 ve HCG' nin anne serum seviyelerinin ölçülmesi sayesinde

yapılır. Üçlü test; fetüste Down Sendromu, Edwards Sendromu ve Nöral Tüp Defekti

bulunma riskini belirler. Bu test gebeliğin 15. ve 20. haftaları arasında

yapılabilmektedir (Nussbaum ve ark 2005).Ġkinci trimesterde kromozomal

anomalileri taramak için kullanılan üçlü tarama testi, MSAFP, HCG ve uE3

seviyelerinin ölçülmelerini kapsamaktadır (Köse ve ark 2003). 16–18. gebelik haftası

arası gebelerde yapılan üçlü tarama testinin % 5 yalancı pozitiflik oranı ile % 60

doğruluk oranı olduğu bilinmektedir (Yılmaz 2005, Çakmak ve ark 2003).

Günümüzde laboratuar uygulamalarında üçlü tarama test riski BPD (Biparietal

Diameter) ölçümlerine göre hesaplanmaktadır. Esas geçerli risk düzeltilmiĢ gebelik

haftasına (BPD ölçümü ile saptanan) göre hesaplanır (Yılmaz 2005).

Tarama testlerinde yüksek AFP tespit edilen ancak nöral tüp ve batın ön

duvarı defektleri ile kromozamal anormallikleri dıĢlanan gebelerde, düĢük doğum

kilosu, erken doğum, IUGG (Intra Uterin GeliĢim Gerliği), oligohidroamnios, fetal

distres, gebeliğin indüklediği hipertansiyon ve fetal-neonatal ölüm gibi olası

komplikasyonların daha sık görüldüğü bildirilmiĢtir. Kromozamal açıdan normal

olan ancak yüksek HCG seviyesinin, gebeliğin indüklediği hipertansiyon ile iliĢkili

olduğu sanılmaktadır. Normalden yüksek HCG seviyelerinin, düĢük doğum ağırlığı,

erken doğum, IUGG gibi komplikasyonlar için uyarıcı olması gerektiği

vurgulanmıĢtır. DüĢük uE3 seviyeleri ise gebeliğe bağlı hipertansiyon, IUGG ve

intrauterin fetal ölüm ile iliĢkili bulunmuĢtur (Köse ve ark 2003).

Prenatal değerlendirmede, tarama testlerinin önemi giderek artmakta ve daha

yaygın kullanım alanı bulmaktadır. Fetal anomaliler ile maternal serum hormon

düzeyleri arasındaki iliĢki ilk olarak 1970‟ li yıllarda NTD‟ li fetuslerin annelerinde

11

yapılan çalıĢmada maternal serum ve amniotik sıvıda AFP düzeylerinin yüksek

bulunması ile gösterilmiĢtir (Kaya ve ark 2004). Yapılan çalıĢmalarda üçlü tarama

testinin %5 yanlıĢ pozitifliğe karĢı, özgünlüğünün %80‟e çıktığı gösterilmiĢtir

(Dursun ve GüneĢ 2003). AFP ve beta HCG ile tanı değeri % 57 iken serbest östriol‟

ün eklenmesi ile bu değerin % 65‟ e çıktığı belirtilmektedir (Yıldırım 2002 ).

Alfa Fetoprotein (AFP)

Alfa fetoprotein gestasyonun erken dönemlerinde yolk kesesinden, daha

sonra gastrointestinal sistem ve karaciğer tarafından sentezlenen spesifik bir

globulindir. Fetal serumda ve amniyon sıvısında konsantrasyonu 13. gestasyonel

haftaya kadar yükselir. Daha sonra düzenli olarak azalır (Burton 1985). Maternal

serumda ise 12. haftadan sonra düzenli olarak artan miktarlarda bulunur. Bu

paradoks yükseliĢin nedeni, fetal membranlar ve plasentada fetal plazma

proteinlerine karĢı olan permeabilite artıĢıdır. Maternal serumda alfa-fetoprotein

taraması ideal olarak 16.-18. haftalar arasında yapılır. 2,0-2,5 MoM değerleri eĢik

değer olarak kabul edilir. Günümüzde birçok labaratuar 2,0 MoM değerini eĢik değer

olarak kabul etmektedir (Robert ve ark 2004). AFP değeri ne kadar yüksekse gebelik

komplikasyonları için risk de beraberinde artar. AFP MoM değeri 2,5-2,9 olduğunda

gebelik komplikasyonlarının ortaya çıkıĢı %16, AFP MoM değeri 3,0-5,0 olduğunda

ise %29 dur. AFP MoM değeri 2,5 üzerinde olduğunda preeklampsi, intrauterin

geliĢime geriliği, dekolman plasenta gibi plasental komplikasyonların ortaya çıkma

ihtimali 10 kat artmaktadır (Waller ve ark 1991, Waller ve ark 1993, Waller ve ark

1996, Crandal ve Colleguneus 1997). AFP, anne serumunda (MSAFP)ve amniyotik

sıvıda (AFAFP) seviyesi belirlenerek fetal NTD riskini saptamak amacı ile

kullanılabilir. MSAFP ölçümü sayesinde fetal NTD riski, Down sendromu riski

belirlenebilmektedir. Ġnvaziv olmayan yöntemler olan MSAFP ölçümü ve USG nin

birlikte kullanımı testlerin geçerliliğini artırmaktadır (Aydınlı 1992, Nussbaum ve

ark 2005 ).

Unkonjuge Estriol (uE3)

Fetal adrenallerden sentezlenen dehidroepiandrosteron sülfat fetal karaciğere

gelip 16-hidroksi dehidroepiandrosteron sülfata, daha sonra da östriole dönüĢür. uE3

sentezi ilk kez 9. haftada fetusun adrenal bezinden prekürsörlerin salınımı ile baĢlar.

12

Bu sentez 31. haftaya kadar yükselerek bir plato çizer, doğuma kadar artmaya devam

eder. uE3 tayini için en önemli sorun, gün içinde değerlerinin değiĢmesi ayrıca

kortikosteroid ve antibiyotik kullanımından etkilenmesidir. Bu nedenle çevre

koĢullarından etkilenmeyen serbest östriol ölçümü daha güvenilirdir (Yıldırım 2002).

DüĢük unkonjuge serum östriol düzeyi kötü gebelik sonuçları ile iliĢkilidir.

Çok düĢük değerler (0,0-0,15 MoM) fetüs ve plasentanın biyokimyasal

bozukluklarını düĢündürür. DüĢük östriol değerleri; plasental sulfataz yokluğu,

konjenital adrenal hipoplazi, adrenokortikotropin eksikliği, hipotalamik kortikotripin

yetmezliği, anensafali ve Smith Lemli Opitz Sendromunda görülebilmektedir

(Bradley ve ark 1997, Canick ve ark 1997, Polamaki ve ark 2002). Serbest östriolün

Down sendromlu hamileliklerde fetal karaciğerin yetersiz çalıĢmasına bağlı 0,79

MoM değerine düĢtüğü görülmüĢ ve Down sendromu taramasında kullanılabileceği

düĢünülmüĢtür (Yıldırım 2002 ).

Dörtlü Test

Gebelikte dörtlü test (Quadruple test) üçlü test ile tamamen aynı amaçla

yapılan bir testtir ancak üçlü teste göre baĢarısı daha yüksektir. Dörtlü testte down

sendromlu bebek tesbit etme oranı %80‟dir. Üçlü testte anneden alınan kanda

değerlendirilen Beta HCG ve uE3 ve AFP düzeylerine ek olarak dörtlü testte

Ġnhibin-A düzeyinin de formüle katılması testin baĢarısını yükseltmektedir. Bu dört

maddenin anne kanında ölçülmesinden dolayı adı dörtlü testtir. Ġnhibin-A önce

korpus luteum sonra plasentadan salgılanır, ikinci trimestrede kan düzeyi değiĢmez.

Down Sendromunda kan düzeyinin 1,3-2,5 MOM değerlerine yükseldiği

saptanmıĢtır. Down Sendromu saptama oranı MSAFP, total HCG, uE3 ve Ġnhibin-

A‟dan oluĢan dörtlü testle 35 yaĢın altındaki gebe populasyonu için %70‟dir (Cole ve

ark 1999).

Inhibin A

Ġnhibin A overler ve testisin yanı sıra plasentada da yapılan bir

glikoproteindir. Plasenta inhibini FSH sekresyonunu baskılayarak gebelik esnasında

ovulasyonu engeller. Ġnhibin üçlü testte Beta HCG ile korelasyon gösteren bir

glikoproteindir. Birinci trimesterda Beta HCG‟nin çok yüksek seviyede olması

13

nedeniyle, bir tarama programı oluĢturulduğunda inhibinin daha değerli bir test

olabileceği düĢünülmektedir. Diyabetik hamilelerde diğer testlere göre daha doğru

veriler gösterdiği belirtilmiĢtir (Yıldırım 2002). Gebeliğin 16. haftasında anne

serumunda seviyesine bakılan Ġnhibin A, üçlü test ile birlikte değerlendirildiğinde

üçlü testin %60 olan trizomi 21 varlığı tarama baĢarısını teorik olarak %75‟ e

yükseltmektedir (Young 2005 ).

1.1.3. Ultrasonografi

Ultrasonografinin (USG) sensitivitesi, klinik uygulamaya getireceği katkı ve

USG muayenesinin güvenliği konusunda yapılan tartıĢmalar giderek açıklık

kazanmakla beraber halen sürmektedir. Zararlı herhangi bir etkisi bugüne kadar

ortaya konulamamasına rağmen, kullanım maliyeti de hesaba katılarak, gebeliğin

belirli dönemlerinde bir tarama ve tanı yöntemi olarak kullanılması ve gereken

olgularda gerektiği ölçüde yararlanılması genel bir yaklaĢım olarak tavsiye

edilmektedir (ġen ve Yayla 2001). Hangi sıklıkta kullanılması hususunda yapılan

tartıĢmalar, daha ziyade maliyet hesabı üzerinde ve USG muayenesini yapan kiĢinin

tecrübesi etrafında dönmektedir (ġen ve Yayla 2001, ErmiĢ 2002). Belirli gebelik

dönemlerinde bir tarama testi olarak kullanılması konusunda tartıĢma yoktur. Sadece

"Hangi sayıda ve hangi gebelik haftasında yapılmalıdır" sorusu üzerinde değiĢik

görüĢler mevcuttur. Bu anlamda rutin obstetrik takip sırasında sadece 20. gebelik

haftası civarında tek bir ultrasonografik incelemenin yeterli olacağı ileri sürülmüĢtür.

Bu görüĢe karĢı olanlar ise, USG‟nin artık rutin muayene yöntemleri içinde yer

alması gerektiğini ve gebelikte en az her trimesterde bir defa USG yapılmasını

savunmaktadır (ġen ve Yayla 2001, ġen 2002). Birinci trimester USG kullanımı

baĢlıca iki amaç dahilinde yapılmaktadır: Temel muayene: Temel USG incelemede,

fetusun bazı major yapısal malformasyonları saptanabilir. Elde edilen bazı bulgular

ise daha ileri bir USG muayenesinin yapılmasını önerebilir. Ġleri USG Ġncelemesi,

daha deneyimli ve bilgili kiĢiler tarafından yapılmalıdır. Bunlar anamnez, klinik

geliĢme ve önceki USG bulgularıyla fetusun fonksiyonel ve anotomik defektlerinin

ortaya çıkarılmasını sağlamaktadır (Dursun ve GüneĢ 2003). Gebelik ihtimali olan

bir olguda, birincil olarak idrar ya da kan tetkiki ile gebeliğin saptanması yerine

transvajinal ultrasonografi yapılmasının yararı büyüktür. Böylece gebeliğin

doğrulanması, viabilitenin belirlenmesi ve gebelik yaĢının saptanması sağlanabilir.

14

Bunu takiben kromozom anomali taraması için nukal test ve erken major fetal

anomali taramasi için 11–14. hafta ultrasonografisi yapılmalıdır. Ardından 18–20.

gebelik haftasında geç dönemde kendini gösteren major ve minör anomali taraması

için USG yapılmalıdır. Bu gebelik döneminden sonra yapılacak USG muayeneleri

fetal geliĢimin takibine yönelik olmalıdır ve buna yönelik olarak 32 ve 38. gebelik

haftalarında yapılacak olan ultrasonografi muayenesi yeterli olacaktır. Fetal geliĢim

açısından önerilen ultrasonografi muayeneleri risk faktörü taĢımayan gebeler için

geçerlidir. Risk faktörü mevcut olanlar ya da tarama testlerinde pozitif bulgu

saptananlar ise, probleme yönelik olarak izlenmelidir (ġen 2002).

15

1.2. Kaygı

Kaygı kavramı psikoloji alanına yüzyılın ilk yarısında girmiĢ, bu alanda ilk

araĢtırma ve çalıĢmalar 1940'lı yılların sonunda yapılmıĢtır. Ruh bilim alanında kaygı

sözcüğünü ilk kullanan ve bunu bir kavram olarak tanımlayarak nedenlerini araĢtıran

Freud olmuĢtur. Freud kaygı konusunda yaptığı çalıĢmalarla diğer psikologlara

önderlik etmiĢtir. Ona göre kaygı her zaman ve her yerde tecrübe edilen, istenmeyen

bir Ģey, hoĢlanılmayan duygu (his) durumudur (Freud 2001). Freud‟dan sonra da

birçok bilim adamı kaygı konusunda çalıĢmalar yapmıĢ ve kaygıyı tanımlamıĢlardır.

Kaygı kiĢinin bir uyaranla karĢı karĢıya kaldığında yaĢadığı, bedensel, duygusal ve

zihinsel değiĢimlerle kendini gösteren bir uyarılmıĢlık durumudur (TaĢ 2006). Kaygı,

iç ve dıĢ dünyadan kaynaklanan bir tehlike olasılığı ya da kiĢi tarafından tehlike

olarak algılanıp yorumlanan herhangi bir durum karĢısında yaĢanan bir duygudur

(IĢık 2006).

Kaygı genel anlamda tehdit edici bir durum karĢısında birey tarafından

hissedilen huzursuzluk ve endiĢe durumu olarak da tanımlanmaktadır (Scovel 1991).

Kaygı insanlarda iki Ģekilde gözlenebilir. Birincisi sürekli kaygı, ikincisi de

durumluluk kaygısıdır (Ġnanç 1995). Kaygı süreklilik kazandığında kiĢinin benliğini

tehlikeye sokabilmektedir (Alisinanoğlu ve UlutaĢ 2000).

Gebelik ve doğum eylemi fizyolojik ve doğal bir olay olmasına karĢın, bu

süreçte anne ve bebeğin yaĢamını tehdit edebilecek bir takım patolojik olaylar

görülebilir ve bunlar anne adayının fizyolojik ve psikolojik durumunu olumsuz

etkileyebilir. (Akdeniz ve Gönül 2004, Pehlivan 2004). Yapılan bir çalıĢmanın

sonuçlarına göre, hem kadın hem de erkeklerin %80'ninden fazlasının doğumla ilgili

bazı korkulara sahip oldukları bulunmuĢtur. Kadınlar en çok önemsedikleri sıraya

göre, malformasyonlu ya da yaralanmıĢ incinmiĢ bir bebeğe sahip olmaktan,

operasyonlu doğumdan, yabancı bir ortamda yalnız kalmaktan, herhangi bir Ģeyi

yanlıĢ yapmaktan ve doğumun nasıl olacağı ile ilgili belirsizliklerle karĢı karĢıya

kalmaktan kaygı duyduklarını ifade etmiĢlerdir (Kitapçıoğlu ve ark 2008).

16

1.3. Prenatal Tarama Testleri ve Danışmanlıkta Hemşirenin Rolü

Kadının yaĢamında en önemli olaylardan biri gebeliktir. Gebelik bir kadının

hayatında unutamayacağı en güzel ve bir o kadarda zahmetli çok önemli bir

deneyimidir ve bu deneyimin en güzel Ģekilde devam ettirip sonuçlanması en büyük

hedeftir. Bu hedefe ulaĢmak için hamilelik süresince çeĢitli testler yapılır. Bu

testlerden bazıları tüm hamileler için, bebeğin veya annenin sağlığını kontrol etmek

amacıyla önerilmektedir. Diğerleri ise belirli risk faktörleri taĢıyan anneler içindir.

Riski olsun olmasın bütün gebelere tarama testleri yapılması gereklidir (DiribaĢ ve

ark 2002).

DanıĢmanlık hemĢirenin primer fonksiyonudur. DanıĢmanlık sırasındaki

iletiĢim, ebeveynlerin kiĢisel özelliklerine, emosyonel durumlarına ve aile

durumlarına göre ayarlanmalıdır (Bianca 2003).DanıĢmanlık yapılması; geliĢimsel

sorunlar, karar verme, krizle baĢ etme, içgörü ve onay geliĢtirme, iç çatıĢmalarla

ilgili duygularla uğraĢma ya da baĢkaları ile iletiĢimi geliĢtirme ile ilgili olabilir.

DanıĢmanlık emosyonel, entellektüel ve psikolojik desteği sağlamayı içerir.

DanıĢmanın rolü, danıĢanın kendi değerlerine, kaynaklarına ve kendi kendine karar

verme kapasitesine uygun olarak etkin rol almasını sağlamaktır.HemĢireden, birey ya

da grubun geliĢme ve verimliliğini değerlendirebilen, bilgi ve deneyimlerini

sentezleyebilen ve bir durumu analiz edebilen vasıflı bir lider olması beklenir.

HemĢire, danıĢmanlık yoluyla bireyi, eldeki alternatifleri gözden geçirmesi,

kendisine en yararlı ve uygun tercihleri seçmesi ve bir kontrol duygusu geliĢtirmesi

için destekler (Yıldız 2003). Prenatal tarama ve tanı testleri boyunca ve test sonrası

dönemdeki danıĢmanlık , destek ve bakım sürecin kritik bir parçasıdır (Terzioğlu

1998, Alteneder ve ark 1998).

Son yıllarda prenatal genetik testlerde büyük bir artıĢ olmuĢtur. Kadınlar bu

testler hakkında yeterli bilgiye sahip değillerdir (Lea ve Williams 2002).Bütün

durumlarda hemĢireler, hastaların testi yaptırıp yaptırmamaya tamamen

bilgilendirilmiĢ olarak karar vermeleri için gerekli bilgiyi almalarını sağlamalıdırlar.

Hastalarla bu seçeneklerin görüĢülmesi için yeterli zaman ayrılmalı ve diğer soruları

için fırsat verilmelidir. Prenatal ve neonatal alanlarda çalıĢan hemĢireler; testin

amacı, riskleri, yararları, testi kabul veya reddetme nedenleri, uygun alternatif

iĢlemler, giriĢimler, tedaviler, test sonucunu aldıktan sonraki kararları hakkında

17

hastaların danıĢmanlığı, test prosedürlerine yardımcı olunması, hasta ve ailesine

destek sağlanması, uygun eğitimin verilmesi ve verilen bilginin anlaĢılmasının

sağlanmasından sorumludur (Michie ve ark 1999,Tercyak ve ark 2001). Gebelere

durumları ile ilgili bilgi verilmeyen gruplarda durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları daha yüksek bulunmuĢtur (Tabur 2007). Reading ve arkadaĢlarının

(1985) çalıĢmasında hastanın detaylı olarak bilgilendirilmesinin durumluk kaygı

düzeyinin önemli ölçüde azalmasına yol açtığı bulunmuĢtur. Potur ve arkadaĢlarının

(2009) çalıĢmasında da gebelerin bilinmezlikten doğan endiĢeleri olduğu

bulunmuĢtur. Akçay ve Terzioğlu‟ nun (2007) çalıĢmasında gebelerin anksiyetesinin

yüksek olduğu ve bunun hemĢirelerin etkin danıĢmanlık sağlamalarıyla

çözülebileceği belirtilmiĢtir. Tüm bu sonuçlardan yola çıkarak prenatal tarama

testlerinin gebelerde oluĢturduğu kaygı düzeyi ve iliĢkili faktörlerin belirlenebilmesi

amacıyla bu çalıĢma planlanmıĢtır.

18

2. GEREÇ VE YÖNTEM

2.1. Araştırmanın Tipi

AraĢtırma tanımlayıcı türde yapılmıĢtır.

2.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri

AraĢtırma Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Doğum ve Kadın

Hastalıkları polikliniğinde yapılmıĢtır. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi,

Konya Selçuk Üniversitesi Alaeddin Keykubad Kampüsü içerisinde yer almaktadır.

Genel kadın sağlığı, menopoz-osteoporoz, normal ve riskli gebeliklerin takibi,

infertilite, yardımcı üreme teknikleri ile tedavi, jinekolojik kanser ameliyatları ve

kemoterapi uygulamaları ilgili departmanlarla iĢbirliği içinde yürütülmektedir. Anne-

bebek sağlığı ve yüksek riskli gebeliklerin takibi Perinatoloji Ünitesi‟nde,

yapılmaktadır. Burada hem normal hem de problemli gebeliklerde tarama testleri

(ikili ve üçlü testler), fetal anomali taramasına yönelik görüntüleme, giriĢimsel

iĢlemler (amniyosentez, kordosentez), izlem ve tedavi hizmetleri sunulmaktadır.

2.3. Araştırmanın Evreni

AraĢtırmanın evrenini Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Doğum

ve Kadın Hastalıkları Polikliniğine prenatal tarama testi için baĢvuran gebeler

oluĢturmuĢtur.

2.4. Örnek Büyüklüğünün Belirlenmesi

AraĢtırmanın örnek büyüklüğünün belirlenmesinde tek grup için ortalaması

bilinen bir olayın örnekleme alınacak birey sayısını saptamaya yönelik hazırlanmıĢ

olan formülden n:[ ( Zα + Zβ) α / µ1-µ0]² yararlanılmıĢtır (Sümbüloğlu ve Sümbüloğlu

1997). Akçay ve Terzioğlu‟ nun (2007) yaptığı çalıĢma doğrultusunda durumluk

kaygı puan ortalaması 45.94 ±9.664 olmak üzere % 5 lik hata payı ile ∞:0.05, β:0.90

olarak n: 139 olarak hesaplanmıĢtır.

19

2.5. Örnek Seçimi

Örnek seçiminde, olasılıksız örnekleme yöntemlerinden geliĢigüzel

örnekleme yöntemi kullanılmıĢtır. Veri toplama süreci boyunca Selçuk Üniversitesi

Tıp Fakültesi Hastanesi Doğum ve Kadın Hastalıkları polikliniğine baĢvuran ve

araĢtırmaya alınma kriterlerine uygun gebeler örnekleme alınmıĢtır.

2.6. Örnek Seçim Kriterleri

-Tedavi gebeliği olmayan,

-En az okur- yazar olan,

-Tekil gebelik olan, gebelerden oluĢmuĢtur.

2.7. Veri Toplama Tekniği ve Araçları

Veriler araĢtırmacı tarafından literatür taranarak oluĢturulan anket formu

(Tercyak ve ark 2001, Bilgin ve ark 2010) ve Spielberger Durumluk ve Sürekli

Kaygı ölçeği kullanılarak toplanmıĢtır. Anket formunda ilk sırada sosyo-demografik

özelliklerle ilgili sorular yer almıĢ, daha sonra durumluk ve sürekli kaygı ölçeği

uygulanmıĢtır. Obstetrik özelliklerle ilgili ve tarama testlerine yönelik sorular

kaygıyı artırabileceği düĢüncesiyle, araĢtırma sonuçlarını etkilememesi açısından en

son uygulanmıĢtır.

2.7.1 Anket Formu

Anket formu; sosyo-demografik özelliklerle ilgili 12, obstetrik özelliklerle

ilgili 9 ve tarama testlerine yönelik bilgi ve deneyimlerle ilgili 6 soru olmak üzere 27

sorudan oluĢmaktadır. Sosyo-demografik özelliklerle ilgili sorular; yaĢ, eğitim

düzeyi, çalıĢma durumu, eĢin yaĢı, eğitim durumu, eĢin çalıĢma durumu, aylık gelir

durumu, aile tipi, yaĢadığı yer, eĢle akrabalık durumudur. Obstetrik özelliklerle ilgili

sorular; kaçıncı gebelik olduğu, bu gebeliğin isteyerek olup olmadığı, kürtaj ve düĢük

sayısı, yaĢayan çocuk sayısı, ölü ya da doğumsal anomalili çocuk sayısı, gebelikte

ilaç kullanma, gebelikte röntgen ıĢınlarına maruz kalma, gebelikte enfeksiyon

hastalıklarına maruz kalma durumudur. Tarama testlerine yönelik bilgi ve

deneyimler olarak; prenatal tarama testinin ne olduğu, daha önce tarama test yaptırıp

20

yaptırmadığı, tarama öncesi bilgi alma durumu, testlerin sonuçlarını beklemenin

endiĢe yaratma durumu, test sürecinde destek alma durumudur.

2.7.2. Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği

Spielberger ve arkadaĢları (1970) tarafından Durumluk ve Sürekli Kaygı

Ölçeği (State–Trait Anxiety Inventory) geliĢtirilmiĢ, 1985 yılında Necla Öner ve

LeCompte tarafından Türkçe‟ye çevrilerek geçerliği ve güvenirliği yapılmıĢtır.

Ölçeğin Türkçe uyarlamasında alfa korelasyonları ile saptanan güvenirlik katsayıları

durumluk kaygı ölçeği için .83-.92 arasında, sürekli kaygı ölçeği için .83-.87

arasında saptanmıĢtır. Yapılan çalıĢmada durumluk kaygı ölçeği cronbach‟s alpha

katsayısı .61 sürekli kaygı ölçeği cronbach‟s alpha katsayısı .68 olarak bulunmuĢtur.

Durumluk Kaygı Ölçeği (STAI-1), bireyin belli bir anda ve belirli koĢullarda kendini

nasıl hissettiğini belirlemektedir.Sürekli Kaygı Ölçeği (STAI-2) ise; bireyin içinde

bulunduğu durum ve koĢullardan bağımsız olarak, kendini nasıl hissettiğini

belirler.Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeğinde, bireylerin duygularını ifade etmede

kullanabilecekleri 40 ifade bulunmaktadır. KiĢi kendini nasıl hissediyorsa ve

duygularının Ģiddetine göre, "Hiç" (1), "Biraz" (2), "Oldukça" (3), "Tamamıyla" (4)

seçeneklerinden birini iĢaretlemesi gerekir. Durumluk Kaygı Ölçeği doğrudan (3, 4,

6, 7, 9, 12, 13, 14, 17, 18) ve tersine dönmüĢ ifadelerden (1, 2, 5, 8, 10, 11, 15, 16,

19, 20) oluĢmaktadır.Sürekli Kaygı Ölçeğinde ise doğrudan (22, 23, 24, 25, 28, 29,

31, 32, 34, 35, 37, 38, 40) ve tersine dönmüĢ ifadelerden (21, 26, 27, 30, 33, 36, 39)

oluĢmaktadır.Değerlendirmede, olumlu duyguları dile getiren ters ifadeler

puanlanırken, bir ağırlık değerinde olanlar dörde ve dört ağırlık değerinde olanlar ise

bire dönüĢtürülür.Olumsuz duyguları dile getiren doğrudan ifadelerde dört

değerindeki yanıtlar kaygının yüksekliğini gösterir.Tersine çevrilmiĢ ifadelerde ise;

dört değerindeki yanıtlar düĢük, bir değerindeki yanıtlar ise yüksek kaygıyı gösterir.

Olumsuz duyguları ifade eden doğrudan ifadelerin toplam puanı ile olumlu duyguları

dile getiren ters ifadeler tersine çevrilerek toplanır ve her iki ölçekten ayrı ayrı

toplam 20-80 arasında değiĢen toplam puan elde edilir. Puanları hesaplamanın ikinci

bir yolu, doğrudan ifadeler için elde edilen toplam ağırlıklı puandan ters ifadelerin

toplam ağırlıklı puanı çıkarılır.Bu sayıya önceden tespit edilmiĢ ve değiĢmeyen bir

değer eklenir.Durumluk kaygı ölçeği için bu değiĢmeyen değer 50, Sürekli kaygı

ölçeği için ise 35‟dir.En son elde edilen değer bireyin kaygı puanını verir.Büyük

21

puan yüksek kaygı seviyesini, küçük puan ise düĢük kaygı seviyesini belirtir.Toplam

kaygı puanı 60‟ın üzerinde olan bireylerin profesyonel yardıma gereksinimlerinin

olduğu belirtilmektedir. Ayrıca ölçek puan aralıkları ile de kullanılmaktadır. Puan

aralıkları:

0–40 puan: Kaygı yok,

41–60 puan: Hafif kaygı,

61> puan: ġiddetli kaygı Ģeklindedir (Öner ve LeCompte 1983).

2.8. Verilerin Toplanması

Veriler araĢtırmacı tarafından Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi

Doğum ve Kadın hastalıkları polikliniğine prenatal tarama testi için baĢvuran

gebelerle, poliklinikte, gebelere anket formu verilip kendi özelliklerine göre anket

formundaki uygun Ģıkların iĢaretlenmesi Ģeklinde toplanmıĢtır. AraĢtırmanın verileri

01.07.2013- 01.10.2013 tarihleri arasında toplanmıĢtır. Veri toplama süresi ortalama

15-20 dakika sürmüĢtür.

2.8.1. Ön Uygulama

AraĢtırma öncesi veri toplama formları araĢtırmanın yürütüldüğü hastanede

10 anne ile yüz yüze görüĢme yöntemi ile araĢtırmacı tarafından uygulanmıĢ ve bu

veriler araĢtırma kapsamına alınmamıĢtır. Ön uygulama sonucunda soruların

anlaĢılırlığı kontrol edilerek anket formunda gerekli düzenlemeler yapılmıĢtır

2.9. Araştırmanın Değişkenleri

2.9.1. Bağımsız Değişkenler

-Sosyo-demografik özellikler

-Obstetrik özellikler

-Tarama testlerine iliĢkin özellikler

2.9.2. Bağımlı Değişkenler

-Gebelerin Durumluk Kaygı Puan Ortalaması

-Gebelerin Sürekli Kaygı Puan Ortalaması

22

2.10. Araştırmanın Etik Boyutu

1. AraĢtırma için Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanlığı

GiriĢimsel Olmayan Klinik AraĢtırmalar Etik Kurulu'ndan 27.02.2013 tarihli 2013/10

karar sayılı etik kurul izni alınmıĢtır (Bkz. EK-C).

2. AraĢtırmanın ilgili kurumda yürütülebilmesi için Selçuk Üniversitesi Tıp

Fakültesi Hastanesi BaĢhekimliği 19.09.2013 tarihli 92469864.25.00/2249 sayılı

anket çalıĢma izni ve Doğum ve Kadın Hastalıkları Anabilimdalı BaĢkanlığından

gerekli izinler alınmıĢtır (Bkz. EK-D).

3. ÇalıĢmaya katılan gebelerden araĢtırmanın amacı açıklanıp sözel onam

alınmıĢtır.

2.11. Araştırmanın Sınırlılıkları

AraĢtırma sonuçları yalnızca araĢtırmanın yapıldığı grup için geçerlidir,

topluma genellenemez.

AraĢtırmaya okur-yazar olmayanların dahil edilmemesi sınırlılık

oluĢturmaktadır.

2.12. Araştırma Soruları

1. Gebelerin kaygı düzeyleri nedir?

2. Gebelerin sosyo-demografik özelliklerine göre kaygı düzeyleri arasında

fark var mıdır?

3. Gebelerin obstetrik özelliklerine göre kaygı düzeyleri arasında fark var

mıdır?

4. Gebelerin prenatal tarama test özelliklerine göre kaygı düzeyleri arasında

fark var mıdır?

2.13.Verilerin Analizi

Verilerin istatistiksel analizi bilgisayar ortamında yapılmıĢtır. Tanımlayıcı

istatistikler; sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma ile değerlendirilmiĢtir. Analitik

istatistik için değiĢkenlerin normal dağılıma uygunluğu skewness, kurtosis değerleri

23

ve Kolmogorov-Smirnov testi ile durumluk kaygı puanı ile sürekli kaygı puan

ortalamalarının normal dağılım gösterdikleri bulunmuĢtur. Normal dağılıma uyan

verilerin analizinde parametrik testler kullanılmıĢtır. Verilerin analizinde bağımlı ve

bağımsız değiĢkenler arasındaki iliĢkiyi saptamak amacıyla; bağımsız gruplarda t

testi ve tek yönlü varyans analizi yapılmıĢtır.

24

3. BULGULAR

Bu bölümde prenatal tarama testi uygulanan gebelerin kaygı düzeylerinin ve

iliĢkili faktörlerin incelenmesi amacıyla 139 gebe kadından elde edilen verilerin

analizi sonucunda ortaya çıkan bulgular sunulmuĢtur. Yapılan çalıĢmada araĢtırma

grubuna ait tanıtıcı bulgular ve araĢtırma amaçlarına iliĢkin bulgular olmak üzere ayrı

baĢlıklar altında sunulmuĢtur. Bunlar,

1. AraĢtırma grubundaki gebelerin tanıtıcı özelliklerine iliĢkin bulgular,

2. Gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan düzeylerine iliĢkin bulgular,

3. AraĢtırma grubundaki gebelerin sosyo-demografik, obstetrik, var olan çocuk

özellikleri ve tarama testleri ile iliĢkili özelliklerinin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları ile iliĢkisine yönelik bulgular yer almaktadır.

25

3.1. Araştırma Grubundaki Gebelerin Tanıtıcı Özelliklerine İlişkin Bulgular

Bu bölümde gebelerin sosyo- demografik, obstetrik, tarama testlerine iliĢkin

özellikler, sahip oldukları çocuklarına iliĢkin özelliklerine yönelik tanımlayıcı

bulgular yer almaktadır.

Çizelge 3.1.1. Gebelerin tanıtıcı özelliklerine göre dağılımları (n= 139).

Tanıtıcı Özellikler Ortalama Standart Sapma

Yaş

Eşin Yaşı

Aylık Ortalama Gelir

26,40

30,24

1741,87

5,36

5,42

1092,58

Tanıtıcı Özellikler Sayı Yüzde

Eğitim Okur-yazar, Ġlköğretim

Lise

Üniversite

79

35

25

56,8

25,2

18

Eşin Eğitimi Okur-yazar, Ġlköğretim

Lise

Üniversite

52

49

38

37,4

35,3

27,3

Çalışma Durumu Evet

Hayır

20

119

14,4

85,6

Eşin Çalışma Durumu Evet

Hayır

136

3

97,8

2,2

Aile Tipi Çekirdek

GeniĢ

109

30

78,4

21,6

Gelir Durumu Algısı Ġyi

Orta/ Kötü

39

100

28,1

71,9

Eşle Akrabalık Yok

Var

113

26

81,3

18,7

En Uzun Yaşanılan Yer Ġl

Ġlçe

Köy

70

41

28

50,4

29,5

20,1

Toplam 139 100

AraĢtırma kapsamına alınan gebelerin sosyo-demografik özelliklere göre

dağılımı Çizelge 3.1.1‟de gösterilmiĢtir. Gebelerin yaĢ ortalaması 26,40±5,36,

26

eĢlerinin yaĢ ortalaması 30,24±5,42, aylık gelir ortalaması 1741,87±1092,58 olduğu

bulunmuĢtur. Gebelerin %56,8‟inin okuryazar/ilköğretim mezunu olduğu,

%85,6‟sının çalıĢmadığı bulunmuĢtur. Gebelerin eĢlerinin %37,4‟ünün

okuryazar/ilköğretim mezunu olduğu, %97,8‟inin çalıĢtığı bulunmuĢtur. Gebelerin

%71,9‟unun aylık gelirini orta/kötü olarak algıladığı bulunmuĢtur. AraĢtırma

kapsamına alınan gebelerin %78,4‟ünün çekirdek aile olduğu, %50,4‟ünün uzun süre

ilde yaĢadığı bulunmuĢtur. Gebelerin %81,3‟ünün eĢiyle akrabalık durumunun

olmadığı bulunmuĢtur (Çizelge 3.1.1).

27

Çizelge 3.1.2. Gebelerin obstetrik özelliklere göre dağılımı ( n= 139).

Tanıtıcı Özellikler Sayı Yüzde

Gebeliği İsteme Durumu Evet

Hayır

128

11

92,1

7,9

Düşük Öyküsü Var

Yok

29

110

20,9

79,1

Kürtaj Öyküsü Var

Yok

20

119

14,4

85,6

Yaşayan Çocuk

Yok

Var

54

85

38,8

61,2

Ölen, Anomalili Çocuk Öyküsü

Evet

Hayır

12

127

8,6

91,4

Gebelikte İlaç Kullanma Var

Yok

51

88

36,7

63,3

Genetik Geçişli Hastalık Öyküsü

Evet

Hayır

9

130

6,5

93,5

Gebelikte Röntgen Çektirme Evet

Hayır

3

136

2,2

97,8

Gebelikte Enfeksiyon Hastalığı Geçirme

Evet

Hayır

19

120

13,7

86,3

Toplam 139 100

Gebelerin obstetrik özelliklerine iliĢkin dağılımları Çizelge 3.1.2‟de

gösterilmiĢtir. Gebelerin %92,1‟i gebeliğini istemiĢtir, %79,1‟inin düĢük öyküsü,

%85,6‟sının kürtaj öyküsü yoktur. Gebelerin % 61,2‟sinin çocuğu vardır, %38,8‟inin

ise çocuğu yoktur. Gebelerin %91,4‟ünün ölen, anomalili çocuğu

yoktur.Katılımcıların %63,3‟ünün gebeliği boyunca sürekli ilaç kullanmadığı,

%93,5‟inin genetik yolla geçen bir hastalığı olmadığı bulunmuĢtur. Gebelerin

%97,8‟i gebeliği esnasında röntgen ıĢınlarına, %86,3‟ü enfeksiyon hastalıklarına

maruz kalmamıĢtır (Çizelge 3.1.2).

28

Çizelge 3.1.3. Gebelerin tarama testlerine iliĢkin özelliklerine göre dağılımı (n= 139).

Tanıtıcı Özellikler Sayı Yüzde

Prenatal Test Hakkında Bilgi Evet

Hayır

26

113

18,7

81,3

Prenatal Test Öncesi Bilgi Alma

Evet

Hayır

59

80

42,4

57,6

Prenatal Test Sonuçları ile İlgili Endişe Yaşama Evet

Hayır

102

37

73,4

26,6

Prenatal Test Sırasında Destek Varlığı Evet

Hayır

111

28

79,9

20,1

Daha Önce Prenatal Test Yaptırma

Evet

Hayır

35

104

25,2

74,8

Daha Önceki Prenatal Testlerde Sorun Yaşama

Evet

Hayır

3

136

2,2

97,8

Toplam 139 100

Gebelerin tarama testlerine iliĢkin özelliklerine göre dağılımı Çizelge 3.1.3‟te

gösterilmiĢtir. Gebelerin %81,3‟ünün prenatal testler hakkında bilgiye sahip

olmadığı, %74,8‟inin daha önce tarama testi yaptırmadığı, %97,8‟inin daha önce

yapılan tarama test sonucunda bir anormallik olmadığı bulunmuĢtur. Gebelerin

%57,6‟sı tarama testleri hakkında bilgi almamıĢtır. Gebelerin %73,4„ünün test

sonuçlarını beklerken endiĢelendiği bulunmuĢtur. Gebelerin %97,8‟inin daha önceki

test sonuçlarında sorun olmadığı, %79,9‟unun test esnasında kendilerine destek olan

bir kiĢi olduğu bulunmuĢtur (Çizelge 3.1.3).

29

3.2. Gebelerin Durumluk ve Sürekli Kaygı Puan Düzeylerine İlişkin Bulgular

Bu bölümde gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan düzeyleri yer

almaktadır. Gebelerin kaygı durumları kaygı yok, hafif ve yüksek kaygı olarak

gruplandırılmıĢtır.

Çizelge 3.2.1.Gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puanlarının dağılımı (n =139).

Sayı Yüzde

Durumluk Kaygı

Kaygı Yok

Hafif Kaygı

Yüksek Kaygı

90

47

2

64,8

33,8

1,4

Sürekli Kaygı

Kaygı Yok

Hafif Kaygı

Yüksek Kaygı

39

97

3

28,1

69,8

2,1

Toplam 139 100 Ortalama

Standart Sapma

Durumluk Kaygı

Sürekli Kaygı

37,37

44,43

9,13

7,57

Gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puanları incelendiğinde %64,8‟inin

durumluk kaygısının olmadığı, %69,8 gebenin ise hafif/orta düzeyde sürekli kaygısı

olduğu bulunmuĢtur. Durumluk kaygı puan ortalaması 37,37±9,13 sürekli kaygı puan

ortalaması 44,43±7,57 olduğu saptanmıĢtır (Çizelge 3.2.1).

30

3.3. Araştırma Grubundaki Gebelerin Sosyo-Demografik, Obstetrik, Var Olan

Çocuk Özellikleri ve Tarama Testleri ile İlişkili Özelliklerinin Durumluk ve

Sürekli Kaygı Puan Ortalamaları ile İlişkisine Yönelik Bulgular

Bu bölümde gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları ile sosyo-

demografik, obstetrik ve tarama test özellikleri arasındaki iliĢkiye yönelik bulgular

yer almaktadır.

Çizelge 3.3.1. Sosyo-demografik özelliklere göre durumluk ve sürekli kaygı

puanlarının karĢılaĢtırılması.

Değişkenler Durumluk

Kaygı Puan

( ±SS)

Önemlilik

Testi

Sürekli

Kaygı Puan

( ±SS)

Önemlilik

Testi

Eğitim Okuryazar-

Ġlköğretim

Lise

Üniversite

38,17±9,70

35,17±7,45

37,92±9,24

F= 1,375

P= 0,256

45,34±7,81

44,31±7,82

41,76±5,89

F=2,166

P=0,119

Eşin Eğitimi Okuryazar-

Ġlköğretim

Lise

Üniversite

38,05±8,67

38,26±10,87

35,28±6,92

F= 1,375

p: 0,256

45,25±6,49

45,30±8,99

42,21±6,62

F= 2,307

P= 0,103

Çalışma Durumu Evet

Hayır

36,95±8,28

37,44±9,30

t= -0,224

p= 0,823

43,00±6,02

44,68±7,79

t= -0,918

p= 0,360

Eşin Çalışma Durumu Evet

Hayır

37,44±9,13

34,33±10,78

t= 0,581

p= 0,562

44,28±7,50

51,33±9,29

t= -1,603

p= 0,111

Aile Tipi Çekirdek

GeniĢ

38,02±8,89

35,00±9,75

t= -1,617

p= 0,108

44,69±7,71

43,50±7,07

t= -0,766

p= 0,445

Gelir Durumu Algısı Ġyi

Orta/ Kötü

35,07±7,71

38,27±9,51

t= 1,868

p= 0,064

43,94±6,62

44,63±7,93

t= 0,475

p= 0,635

Eşle Akrabalık Var

Yok

38,46±8,38

37,12±9,31

t= 0,672

p= 0,503

44,96±6,77

44,31±7,76

t= 0,389

p= 0,698

En Uzun Yaşanılan Yer

Ġl

Ġlçe

Köy

38,68±9,30

37,14±9,02

34,42±8,41

F= 2,228

p= 0,112

43,72±7,62

45,34±7,53

44,89±7,60

F= 0,646

p=0,526

31

Gebelerin eğitim durumlarına göre durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde, durumluk kaygı puan ortalamalarının okuryazar-

ilköğretim 38,17±9,70, lise 35,17±7,45, üniversite mezunlarının 37,92±9,24 olduğu

sürekli kaygı puan ortalamalarının ise okuryazar-ilköğretim 45,34±7,81, lise

44,31±7,82, üniversite mezunlarının 41,76±5,89 olduğu belirlenmiĢtir. Gebelerin

öğrenim durumu ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıĢtır. Durumluk kaygı puanı tüm eğitim

gruplarında benzer bulunurken, sürekli kaygı puan ortalamaları okur-

yazar/ilköğretim grubunda en yüksek bulunmuĢtur (p> 0,05) (Çizelge 3.3.1).

Gebelerin eĢlerinin eğitim durumlarına göre durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde, durumluk kaygı puan ortalamalarının okuryazar-

ilköğretim 38,05±8,67, lise 38,26±10,87, üniversite mezunlarının 35,28±6,92, ve

sürekli kaygı puan ortalamalarının ise okuryazar-ilköğretim 45,25±6,49, lise

45,30±8,99, üniversite mezunlarının 42,21±6,62 olduğu belirlenmiĢtir. Gebelerin

eĢlerinin öğrenim durumu ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p> 0,05) (Çizelge 3.3.1).

ÇalıĢma durumuna göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde, çalıĢan gebelerin durumluk kaygı puan ortalamaları

36,95±8,28, çalıĢmayanların ise 37,44±9,30 olduğu, çalıĢan gebelerin sürekli kaygı

puan ortalamaları 43,00±6,02, çalıĢmayanların ise 44,68±7,79 olduğu saptanmıĢtır.

Gebelerin çalıĢma durumu ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmazken çalıĢmayan gebelerde durumluk ve

sürekli kaygı puan ortalamaları daha yüksek olarak bulunmuĢtur (p> 0,05) (Çizelge

3.3.1.).

ÇalıĢma durumuna göre gebelerin eĢlerinin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde, çalıĢan eĢlerin durumluk kaygı puan ortalamaları

37,44±9,13, çalıĢmayanların ise 34,33±10,78 olduğu, çalıĢan eĢlerin sürekli kaygı

puan ortalamaları 44,28±7,50, çalıĢmayanların ise 51,33±9,29 olduğu saptanmıĢtır.

EĢlerin çalıĢma durumu ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasındaki

fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıĢtır (p> 0,05). Durumluk kaygı puan

ortalamaları çalıĢan eĢlerde daha yüksek bulunurken, sürekli kaygı puan ortalaması

çalıĢmayan eĢlerde daha yüksek bulunmuĢtur (Çizelge 3.3.1).

32

Aile tipine göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları

incelendiğinde, çekirdek aileye sahip olanların durumluk kaygı puan ortalamaları

38,02±8,89, geniĢ aile olanların ise 35,00±9,75, olduğu, çekirdek ailelerin sürekli

kaygı puan ortalamaları 44,69±7,71, geniĢ ailelerin ise 43,50±7,07 olduğu

bulunmuĢtur. Aile tipi ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasındaki

fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmazken çekirdek aileye sahip olanlarda

durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları daha yüksek bulunmuĢtur (p> 0,05)

(Çizelge 3.3.1).

Gebelerin algılanan gelir durumuna göre durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde, durumluk kaygı puan ortalamaları gelir durumunu iyi

algılayanların 35,07±7,71, orta-kötü algılayanların 38,27±9,51 olduğu, sürekli kaygı

puan ortalamalarının ise gelir durumunu iyi algılayanların 43,94±6,62, orta-kötü

algılayanların 44,63±7,93 olduğu saptanmıĢtır. Gebelerin algılanan gelir durumu ile

durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark bulunmazken, durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları gelir durumunu orta-

kötü algılayanlarda daha yüksek bulunmuĢtur (p> 0,05) (Çizelge 3.3.1).

Gebelerin eĢle akrabalık durumuna göre durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları akrabalığı olanlarda

38,46±8,38 olmayanlarda ise 37,12±9,31 olduğu, sürekli kaygı puan ortalamalarının

ise akrabalığı olanlarda 44,96±6,77, olmayanlarda ise 44,31±7,76 olduğu

bulunmuĢtur. EĢle akrabalık durumu ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları

arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p> 0,05). Durumluk ve

sürekli kaygı puan ortalaması akrabalığı olanlarda daha yüksek bulunmuĢtur (Çizelge

3.3.1).

En uzun süre yaĢanılan yere göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları ilde yaĢayanlarda

38,68±9,30, ilçede yaĢayanlarda 37,14±9,02 ve köyde yaĢayanlarda 34,42±8,41

olduğu, sürekli kaygı puan ortalamalarının ise ilde yaĢayanlarda 43,72±7,62, ilçede

yaĢayanlarda 45,34±7,53 ve köyde yaĢayanlarda 44,89±7,60 olduğu bulunmuĢtur.

YaĢanılan yer özellikleri ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında

istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p> 0,05). Durumluk kaygı puan

33

ortalaması ilde yaĢayanlarda daha yüksek iken sürekli kaygı puan ortalaması ilçede

yaĢayanlarda daha yüksek bulunmuĢtur (Çizelge 3.3.1).

34

Çizelge 3.3.2. Gebelerin obstetrik özelliklerine göre durumluk ve sürekli kaygı

puanlarının karĢılaĢtırılması.

Değişkenler Durumluk

Kaygı Puanı

( ±SS)

Önemlilik

Testi

Sürekli

Kaygı Puanı

( ±SS)

Önemlilik

Testi

Gebeliği İsteme Evet

Hayır

37,27±9,06

38,54±10,34

t= -0,442

p= 0,659

44,25±7,41

46,54±9,42

t= -0,961

p= 0,338

Düşük Öyküsü Evet

Hayır

35,75±7,93

37,80±9,41

t= -1,071

p= 0,286

43,06±5,25

44,80±8,05

t= -1,096

p= 0,275

Kürtaj Öyküsü Evet

Hayır

36,15±11,10

37,57±8,80

t= -0,646

p= 0,519

44,10±5,40

44,49±7,89

t= -0,215

p= 0,830

Yaşayan Çocuk

Var

Yok

36,07±8,96

38,20±9,19

t= -1,341

p= 0,182

42,07±6,57

45,94±7,81

t= -3,019

p= 0,003

Ölü, Anomalili Çocuk Öyküsü

Evet

Hayır

33,41±7,36

37,74±9,22

t= 1,578

p= 0,117

42,50±5,83

44,62±7,71

t= 0,927

p= 0,355

Gebelikte İlaç Kullanma Evet

Hayır

36,27±8,93

38,01±9,23

t= -1,081

p= 0,282

43,62±7,14

44,90±7,81

t=-0,961

p= 0,338

Genetik Geçişli Hastalık Öyküsü Evet

Hayır

37,66±10,09

37,35±9,10

t= 0,099

p= 0,921

46,33±5,91

44,30±7,67

t= 0,775

p= 0,440

Gebelikte Röntgen Çektirme Evet

Hayır

40,66±10,78

37,30±9,12

t= 0,630

p= 0,530

47,66±5,03

44,36±7,61

t= 0,745

p= 0,458

Gebelikte Enfeksiyon Hastalığı Geçirme

Evet

Hayır

42,15±7,63

36,61±9,15

t= 2,503

p= 0,013

47,78±6,60

43,90±7,60

t= 2,101

p= 0,037

Gebeliği isteme durumuna göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları gebeliği isteyenlerde

37,27±9,06, istemeyenlerde 38,54±10,34, sürekli kaygı puan ortalamaları ise

isteyenlerde 44,25±7,41, istemeyenlerde 46,54±9,42 olduğu saptanmıĢtır. Gebeliği

isteme durumu ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel

olarak anlamlı bir fark bulunmazken, gebeliği istemeyenlerde durumluk ve sürekli

kaygı puan ortalamaları daha yüksek bulunmuĢtur (p> 0,05) (Çizelge 3.3.2).

DüĢük öyküsü varlığına göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları daha önce düĢük

35

öyküsü olanlarda 35,75±7,93, olmayanlarda 37,80±9,41 olduğu, sürekli kaygı puan

ortalamaları düĢük öyküsü olanlarda 43,06±5,25, olmayanlarda ise 44,80±8,05

olduğu saptanmıĢtır. DüĢük öyküsü varlığı ile durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p> 0,05)

(Çizelge 3.3.2).

Kürtaj öyküsü varlığına göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları kürtaj öyküsü

olanlarda 36,15±11,10, olmayanlarda 37,57±8,80 olduğu, sürekli kaygı puan

ortalamaları ise kürtaj öyküsü olanlarda 44,10±5,40, olmayanlarda 44,49±7,89

olduğu saptanmıĢtır. Kürtaj öyküsü varlığı ile durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p> 0,05)

(Çizelge 3.3.2).

YaĢayan çocuk sayısına göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları yaĢayan çocuğu

olmayanlarda 36,07±8,96, yaĢayan çocuğu olanlarda 38,20±9,19 olduğu sürekli

kaygı puan ortalamaları yaĢayan çocuğu olmayanlarda 42,07±6,57, yaĢayan çocuğu

olanlarda 45,94±7,81 olduğu saptanmıĢtır. YaĢayan çocuk sayısı ile durumluk kaygı

puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p> 0,05). YaĢayan çocuk

sayısı ile sürekli kaygı puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunmuĢtur (p<

0,05). Durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları yaĢayan çocuğu olmayanlarda

daha yüksek olarak bulunmuĢtur(Çizelge 3.3.2).

Ölü/anomalili çocuk varlığına göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları ölen, anomalili çocuğu

olanlarda 33,41±7,36, olmayanlarda 37,74±9,22, sürekli kaygı puan ortalamaları ise

ölen, anomalili çocuğu olanlarda 42,50±5,83, olmayanlarda 44,62±7,71 olduğu

saptanmıĢtır. Ölen/anomalili çocuk varlığı ile durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p> 0,05).

Durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları ölen/anomalili çocuğu olmayanlarda

daha yüksek olarak bulunmuĢtur(Çizelge 3.3.2).

Sürekli kullanılan ilaç varlığına göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı

puan ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları sürekli ilaç

36

kullananlarda 36,27±8,93, kullanmayanlarda 38,01±9,23, sürekli kaygı puan

ortalamaları ise sürekli ilaç kullananlarda 43,62±7,14, kullanmayanlarda 44,90±7,81

olduğu saptanmıĢtır. Sürekli ilaç kullanma durumu ile durumluk ve sürekli kaygı

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıĢtır (p>

0,05) (Çizelge 3.3.2).

Gebelerin kendinde ya da eĢinde genetik geçiĢli bir hastalık varlığına göre

durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan

ortalamaları genetik geçiĢli hastalık varlığında 37,66±10,09, yokluğunda ise

37,35±9,10, sürekli kaygı puan ortalamalarının ise genetik geçiĢli hastalık varlığında

46,33±5,91, yokluğunda ise 44,30±7,67 olduğu saptanmıĢtır. Genetik geçiĢli hastalık

varlığı ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir fark bulunmazken, genetik geçiĢli hastalığı olanlarda durumluk ve sürekli

kaygı puan ortalamaları daha yüksek bulunmuĢtur (p> 0,05) (Çizelge 3.3.2).

Röntgen ıĢınlarına maruz kalma durumuna göre gebelerin durumluk ve sürekli

kaygı puan ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları röntgen

ıĢınlarına maruz kalmıĢ olanlarda 40,66±10,78, olmayanlarda 37,30±9,12 olduğu,

sürekli kaygı puan ortalamaları röntgen ıĢınlarına maruz kalmıĢ olanlarda

47,66±5,03, olmayanlarda 44,36±7,61 olduğu saptanmıĢtır. Röntgen ıĢınlarına maruz

kalma durumu ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel

olarak anlamlı bir fark bulunmazken, röntgen ıĢınlarına maruz kalanlarda durumluk

ve sürekli kaygı puan ortalamaları daha yüksek bulunmuĢtur (p> 0,05) (Çizelge

3.3.2).

Gebelikte enfeksiyon hastalıklarına maruz kalma durumuna göre gebelerin

durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan

ortalamaları enfeksiyon hastalıklarına maruz kalmıĢ olanlarda 42,15±7,63,

olmayanlarda 36,61±9,15, sürekli kaygı puan ortalamaları ise enfeksiyon

hastalıklarına maruz kalmıĢ olanlarda 47,78±6,60, olmayanlarda 43,90±7,60 olduğu

bulunmuĢtur. Enfeksiyon hastalıklarına maruz kalma durumu ile durumluk ve sürekli

kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmuĢtur (p<

0,05). Durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamalarının enfeksiyon hastalıklarına

maruz kalan gebelerde daha yüksek olduğu saptanmıĢtır (Çizelge 3.3.2).

37

Çizelge 3.3.3. Gebelerin prenatal tarama test özelliklerine göre durumluk ve sürekli

kaygı puanlarının karĢılaĢtırılması.

Değişkenler Durumluk

Kaygı Puanı

( ±SS)

Önemlilik

Testi

Sürekli

Kaygı Puanı

( ±SS)

Önemlilik

Testi

Prenatal Test Hakkında Bilgi Evet

Hayır

36,26±6,60

37,62±9,63

t= -0,683

p= 0,496

42,03±6,10

44,99±7,79

t= -1,807

p= 0,073

Prental Test Öncesi Bilgi Alma Evet

Hayır

38,52±8,82

36,52±9,31

t= 1,279

p= 0,203

44,01±7,45

44,75±7,69

t= -0,563

p= 0,575

Prenatal Test Sonuçları ile İlgili Endişe Yaşama

Evet

Hayır

37,68±9,09

36,51±9,32

t= 0,668

p= 0,506

44,75±7,59

43,56±7,55

t= 0,816

p= 0,416

Prenatal Test Sırasında Destek Varlığı

Evet

Hayır

36,87±9,05

39,35±9,33

t= 1,288

p= 0,200

44,63±7,64

43,67±7,38

t= -0,593

p= 0,554

Daha Önce Prenatal Test Yaptırma Evet

Hayır

36,28±7,74

37,74±9,56

t= -0,814

p= 0,417

44,20±7,80

44,51±7,53

t= -0,215

p= 0,830

Daha Önceki Prenatal Testlerde Sorun Yaşama

Evet

Hayır

40,66±0,57

37,30±9,22

t= 3,921

p= 0,000

44,00±4,58

44,44±7,63

t= -0,101

p= 0,920

Prenatal tarama test hakkındaki bilgi varlığına göre gebelerin durumluk ve

sürekli kaygı puan ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları

bilgisi olanlarda 36,26±6,60, olmayanlarda 37,62±9,63, sürekli kaygı puan

ortalamaları bilgisi olanlarda 42,03±6,10, olmayanlarda 44,99±7,79 olduğu

saptanmıĢtır. Prenatal tarama test hakkındaki bilgi durumu ile durumluk ve sürekli

kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıĢtır

(p> 0,05). Durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları prenatal tarama test hakkında

bilgisi olmayan gebelerde daha yüksek bulunmuĢtur (Çizelge 3.3.3).

Prenatal tarama test öncesi bilgi verilip verilmemesine göre gebelerin

durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan

ortalamaları test öncesi bilgi alanlarda 38,52±8,82, almayanlarda 36,52±9,31 olduğu

sürekli kaygı puan ortalamaları bilgi alanlarda 44,01±7,45, almayanlarda 44,75±7,69

olduğu bulunmuĢtur. Prenatal tarama test öncesi bilgi verilip verilmemesi durumu ile

38

durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark bulunmamıĢtır (p> 0,05). Durumluk kaygı puan ortalamaları prenatal tarama test

öncesi bilgi alanlarda daha yüksek iken, sürekli kaygı puan ortalamaları

almayanlarda daha yüksek olarak bulunmuĢtur (Çizelge 3.3.3).

Prenatal tarama test sonucunu beklemenin endiĢe yaratıp yaratmamasına göre

gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları incelendiğinde durumluk

kaygı puan ortalamaları test sonucu beklerken endiĢelenenlerde 37,68±9,09,

endiĢelenmeyenlerde 36,51±9,32 olduğu, sürekli kaygı puan ortalamaları ise

endiĢelenenlerde 44,75±7,59, endiĢelenmeyenlerde 43,56±7,55 olduğu saptanmıĢtır.

Tarama test sonucunu beklerken endiĢelenme durumu ile durumluk ve sürekli kaygı

puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmazken,

durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları test sonucunu beklerken

endiĢelenenlerde daha yüksek olarak bulunmuĢtur (p> 0,05) (Çizelge 3.3.3).

Prenatal tarama test esnasında destek olan yakının varlığı durumuna göre

gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları incelendiğinde durumluk

kaygı puan ortalamaları test esnasında yakını destek olanlarda 36,87±9,05,

olmayanlarda 39,35±9,33 olduğu, sürekli kaygı puan ortalamaları test esnasında

yakını destek olanlarda 44,63±7,64, olmayanlarda 43,67±7,38 olduğu bulunmuĢtur.

Prenatal tarama test esnasında destek olan yakının olup olmaması durumu ile

durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark bulunmamıĢtır (p> 0,05). Durumluk kaygı puan ortalamaları test esnasında

yakını destek olmayanlarda daha yüksek bulunurken, sürekli kaygı puan ortalamaları

yakını destek olanlarda daha yüksek olarak bulunmuĢtur (Çizelge 3.3.3).

Daha önce prenatal tarama test yaptırma durumuna göre gebelerin durumluk

ve sürekli kaygı puan ortalamaları incelendiğinde durumluk kaygı puan ortalamaları

test yaptıranlarda 36,28±7,74, yaptırmayanlarda 37,74±9,56 olduğu, sürekli kaygı

puan ortalamaları test yaptıranlarda 44,20±7,80, yaptırmayanlarda 44,51±7,53

olduğu saptanmıĢtır. Daha önce prenatal test yaptırma durumu ile durumluk ve

sürekli kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

bulunmamıĢtır (p> 0,05). Durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları daha önce

prenatal test yaptırmayan gebelerde daha yüksek olarak bulunmuĢtur (Çizelge 3.3.3).

39

Daha önce yapılan prenatal tarama test sonuçlarında sorun olup olmama

durumuna göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları incelendiğinde

durumluk kaygı puan ortalamaları sorun olanlarda 40,66±0,57, olmayanlarda

37,30±9,22 olduğu, sürekli kaygı puan ortalamaları ise sorun olanlarda 44,00±4,58,

olmayanlarda 44,44±7,63 olduğu saptanmıĢtır. Daha önce yapılan prenatal tarama

test sonuçlarında sorun olup olmama durumu ile durumluk kaygı puan ortalamaları

arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunurken (p< 0,05), sürekli kaygı puan

ortalamaları arasında anlamlı bir fark bulunmamıĢtır (p> 0,05) (Çizelge 3.3.3).

40

4. TARTIŞMA

Gebelik dönemini sağlıklı ve rahat geçirmek kadın ve doğacak çocuk için çok

önemlidir. Gebelik ilerledikçe doğum, bebeğin sağlığı ve anneliğe iliĢkin kaygılar

ortaya çıkmaktadır (Dülgerler ve ark 2005). Gebeler bilinmezlikten, özellikle fetal

sağlığı değerlendirmek için yapılan testlerden endiĢe duymaktadır (Potur ve ark

2009). Gebelerin tarama testlerindeki anksiyete düzeylerini riskin yüksekliği, eğitim,

parite ve bilgi düzeylerinin etkilediği belirtilmektedir (Bilgin ve ark 2010). Bu

çalıĢmada da prenatal tarama test uygulanan gebelerin kaygı düzeyi ve iliĢkili

faktörler sosyo-demografik, obstetrik, tarama test özellikleriyle incelenmiĢtir.

Bu bölümde araĢtırma sonucunda elde edilen bulgular üç baĢlık altında

tartıĢılmıĢtır.

• AraĢtırma grubundaki gebelerin tanıtıcı özelliklerinin tartıĢılması,

• AraĢtırma grubundaki gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puan aralıklarına

göre tartıĢılması,

• AraĢtırma grubundaki gebelerin sosyo-demografik, obstetrik, tarama test

özellikleri ve çocuk özelliklerinin durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları ile iliĢkisine yönelik bulgularının tartıĢılması,

4.1. Araştırma Grubundaki Gebelerin Tanıtıcı Özelliklerinin Tartışılması

AraĢtırma kapsamına alınan gebelerin yaĢ ortalaması 26,40±5,36 olduğu

saptanmıĢtır (Çizelge 3.1.1). Türkiye Nüfus ve Sağlık AraĢtırması (TNSA) (2008)

verilerine göre Türkiye‟de en yüksek yaĢa özel doğurganlık hızları 25-29 yaĢ

grubundadır. Murakami ve ark (2012)‟ının çalıĢmasında da gebelerin yaĢ ortalaması

29,5±4,6 olarak bulunmuĢtur. Yapılan çalıĢma bulguları diğer çalıĢma bulguları ile

benzerlik göstermektedir.

ÇalıĢmada gebelerin %56,8‟inin okuryazar ilköğretim, %25,2‟sinin de lise ve

%18‟inin üniversite mezunu olduğu bulunmuĢtur (Çizelge 3.1.1). TNSA (2008)

sonuçlarına göre de anne adaylarının çoğunluğunun ilköğretim mezunu olduğu

görülmektedir, Demirci ve Karanisoğlu (2001)‟nun çalıĢmalarında da gebelerin

çoğunluğunun ilkokul mezunu olduğu bulunmuĢtur. Potur ve ark (2009)‟ının

çalıĢmasında ilkokul mezunu oranı %56,8 olarak bulunmuĢtur. Ülkemizdeki

41

kadınların çoğu ilköğretim mezunu olup daha az bir bölümü üniversite mezunudur.

ÇalıĢma bulguları da bu durumu destekler niteliktedir.

Yapılan çalıĢmada eĢlerin %27,3‟ünün üniversite ve % 35,3‟ünün lise

mezunu olduğu bulunmuĢtur (Çizelge 3.1.1). Arslan (2010)‟ın çalıĢmasında

çalıĢmaya benzer olarak eĢ eğitim düzeyine bakıldığında, %29,6‟sının üniversite

%35,8‟inin lise mezunu olduğu bulunmuĢtur. TNSA (2008) verilerine göre

erkeklerde lise ve üzeri eğitimi olanların oranının, %25,2 olduğu görülmektedir. EĢ

eğitim düzeyi yapılan çalıĢmada daha yüksek oranda bulunmuĢtur. Bu farklılığın

bölgesel özelliklerden kaynaklandığı düĢünülmüĢtür.

AraĢtırma kapsamına alınan gebelerin %14,4‟ü çalıĢmaktadır (Çizelge 3.1.1).

Potur ve ark (2009)‟ının çalıĢmasında gebelerin %29,7‟sinin çalıĢtığı bulunmuĢtur.

Türkiye genelinde TNSA (2008) verilerine göre kadınların %31‟inin çalıĢtığı

belirlenmiĢtir. Yapılan çalıĢmaya göre çalıĢan gebe oranı diğer çalıĢma

sonuçlarından daha az bulunmaktadır. ÇalıĢma kapsamındaki gebelerin eĢlerinin

%97,8‟i çalıĢmaktadır. ÇalıĢma bulgularına benzer olarak Çelen (2013)‟in

çalıĢmasında babaların %91,8‟i çalıĢmaktadır. Bu durum gebelerin çalıĢmaması ile

paralel olarak ülkemizde kadınların iĢ hayatında daha az yer aldığını, ailenin maddi

ihtiyaçlarını çoğunlukla eĢlerin karĢıladığını destekler niteliktedir.

AraĢtırma kapsamındaki gebelerin %18,7‟sinin eĢleri ile akraba olduğu

bulunmuĢtur (Çizelge 3.1.1). ÇalıĢma bulguları ile benzer olarak Potur ve ark

(2009)‟ının çalıĢmasında %18,9 oranında akraba evliliği, TNSA (2003) verilerine

göre Türkiye‟de akraba evliliği oranı %22 olarak saptanmıĢtır. Yapılan çalıĢma

bulgularından farklı olarak Arslan (2010)‟ın çalıĢmasında gebelerin %12,2‟sinin

eĢleriyle aralarında akrabalık olduğu bulunmuĢtur. TekbaĢ ve ark (2005)‟ının yaptığı

çalıĢmada katılımcıların %14,9‟unun anne-babasının akraba olduğu bulunmuĢtur.

Ülkemizde akraba evliliklerinin sık olduğu görülmektedir. Akraba evlilikleri

otozomal resesif genlerin bir araya gelme sıklığını arttırması nedeniyle toplum

sağlığını yakından ilgilendiren bir evlilik Ģeklidir (Tunçbilek 2001). Akraba

evliliğinde önemli olan sorun, sağlıklı olan bireylerin genlerinde taĢıdıkları

hastalıkların çocuklarına aktarılmasıdır. Kan bağı olan akrabalar, toplumun genelinde

görülen ortak gen yüzdesinin dıĢında, ayrıca akraba oldukları için ve bunun

derecesine göre daha da fazla ortak gen taĢımaktadırlar (Hancıoğlu ve Tunçbilek

42

1998). Resesif kalıtımlı hastalıklarda, multifaktöriyel ve sporadik kromozomal

hastalıklarda, toplumda sık görülen kistik fibrozis, fenilketonüri gibi taĢıyıcılığı

yüksek olan hastalıklarda akraba evliliklerinin sorumlu olduğu görülmüĢtür

(Tunçbilek 2001). Bu nedenle prenatal tarama testleri gebelik sürecindeki tüm

gebeleri ilgilendiren bir yaklaĢım olmakla birlikte akraba olan çiftler açısından çok

daha önemli bir tanılama süreci olarak değerlendirilebilir.

AraĢtırma kapsamına alınan gebelerin düĢük oranı %20,9 olduğu saptanmıĢtır

(Çizelge 3.1.2). TNSA (2008) verilerine göre Türkiye‟de kendiliğinden düĢük oranı

%10,5‟dir. Kılıçarslan (2008)‟ın çalıĢmasında en az bir kez kendiliğinden düĢük

oranı %12,1, Arslan (2010)‟ın çalıĢmasında %7,7 olarak bulunmuĢtur. ÇalıĢma

bulguları karĢılaĢtırıldığında düĢükle sonuçlanan gebelik oranı diğer çalıĢma

bulgularından daha yüksek bulunmuĢtur. AraĢtırmanın üçüncü basamak sağlık

kuruluĢunda gerçekleĢtirilmesi, bu oranın yüksekliğine sebep olduğu düĢünülmüĢtür.

4.2. Araştırma Grubundaki Gebelerin Durumluk ve Sürekli Kaygı Puan

Aralıklarına Göre Tartışılması

Yapılan çalıĢmada gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puanları

incelendiğinde 35,2‟sinin hafif/orta düzeyde durumluk kaygısının olduğu, %69,8

gebenin ise hafif/orta düzeyde sürekli kaygısı olduğu bulunmuĢtur. ÇalıĢmada

gebelerin durumluk kaygı puanı ortalaması 37,37±9,13, sürekli kaygı puan

ortalaması ise 44,43±7,57 olarak bulunmuĢtur (Çizelge 3.2.1). ÇalıĢma bulguları ile

benzer olarak Müller ve ark (2006)‟ının çalıĢmasında tarama test öncesi, sonrası ve

doğum sonu kaygı puanları düĢük seviyede bulunmuĢtur.

Fetal anomalilerin tespiti amacıyla kullanılan modern teknik ve muayene

metodlarının gebeler üzerinde emosyonel bir gerilim yarattığı bilinmektedir

(Villeneuve 1998). Gebelik tayini için yapılan ilk obstetrik ultrasonografik inceleme

sırasında da gebelerin psikolojik açıdan etkilendiği görülmektedir (Villeneuve 1998).

Potur ve ark (2009)‟ının çalıĢmasında fetal sağlığı değerlendirmek için yapılan tüm

testler annelerin bazıları için endiĢe kaynağı olduğu belirlenmiĢtir.

ÇalıĢma bulgularından farklı olarak Akçay ve Terzioğlu (2007)‟nun invaziv

tarama testlerine yönelik çalıĢmasında gebelerin durumluk kaygı düzeyi ortalama

43

45,94 olarak sürekli kaygı durumundan daha yüksek bulunmuĢtur. Bilgin ve ark

(2010)‟ının yaptığı çalıĢmada gebelerin %50,3‟ünün kaygı düzeyi yüksek

bulunmuĢtur. Prenatal tanının psikolojik ve psikosomatik etkilerini araĢtıran birçok

çalıĢma daha çok invaziv testler üzerine odaklanmıĢtır (Evers ve ark 1988).

Müller ve ark (2006)‟ının çalıĢmasında tarama testi uygulanmayan gebelerin

tarama testleri uygulananlara göre daha olumlu psikolojik sonuçları olduğu; daha az

kaygı ve daha az depresyon olduğu bulunmuĢtur. Burton ve ark (1985)‟ının

çalıĢmasında tarama uygulanan ve sonuçları normal olan gebelerin, tarama

yapılmayanlara göre benzer ya da daha düĢük kaygı taĢıdıkları bulunmuĢtur.

Kleinveld ve ark (2006)‟ının çalıĢmasında da tarama test sonucu iyi olduğunda kaygı

düzeyinin azaldığı bulunmuĢtur.

Marteau ve ark (1992) tarama testi yüksek riskli çıkan hastalarda anksiyetenin

arttığını bulmuĢlardır. Yapılan çalıĢma bulgularının farklılığı gebelerin tarama test

için yüksek risk kategorisinde olup olmama durumu konusunda bilgi sahibi olmama

durumuyla açıklanabilir. Ayrıca çalıĢmada Akçay ve Terzioğlu (2007)‟nun

çalıĢmasındaki gibi invaziv tarama test uygulanmamıĢ olması katılımcıların kaygı

durumunun daha düĢük düzeyde çıkmasına yol açmıĢ olabilir.

4.3. Araştırma Grubundaki Gebelerin Sosyo-demografik, Obstetrik, Tarama

Test Özellikleri ve Sahip Oldukları Çocuk Özelliklerinin Durumluk ve Sürekli

Kaygı Puan Ortalamaları ile İlişkisine Yönelik Bulguların Tartışılması

Gebelerin bazı sosyo-demografik özelliklerine göre durumluk ve sürekli

kaygı puan ortalamaları karĢılaĢtırıldığında arada anlamlı fark olmadığı saptanmıĢtır

(p>0,05) (Çizelge 3.3.1). Yapılan değerlendirmede anlamlı fark olmamakla birlikte

eğitim seviyesi düĢük ve çalıĢmayan gebelerde kaygının daha yüksek olduğu

görülmüĢtür. Benzer Ģekilde gelir algısı kötü ve çekirdek ailede yaĢayan gebelerin

daha yüksek kaygıya sahip olduğu saptanmıĢtır (Çizelge 3.3.1). Tüm bu bulgular

tedavi süreçlerine iliĢkin maddi konuların ve sosyal destek kaynaklarının

yetersizliğinin gebelerde baĢ etme güçlüğü ve kaygının artmasına neden olabileceğini

düĢündürmüĢtür. Ayrıca eĢi ile akraba olan gebelerde anomalili bebek riski

konusundaki bilgilerin kaygının yüksek olmasına neden olabileceğini

düĢündürmüĢtür. En uzun yaĢadığı yeri köy olarak belirten gebelerde kaygı

44

puanlarının yüksekliği dikkat çekmektedir (Çizelge 3.3.1). Kırsaldaki akraba

evliliklerinin yüksekliği bu durumu açıklayabilir.

Yapılan çalıĢmada gebeliği isteme, düĢük, kürtaj, ölü/ anomalili çocuk varlığı

ile durumluk ve sürekli kaygı puanları arasında anlamlı bir iliĢki saptanmamıĢtır

(p>0,05) (Çizelge 3.3.2). Benzer Ģekilde Yavan (2004)‟ın yaptığı çalıĢmada, düĢük,

kürtaj, canlı doğum, ölü doğum, sakat/hastalıklı çocuk, ölen çocuk sayıları ile

gebelerin durumluk ve sürekli kaygı puanları arasında bir iliĢki bulunmamıĢtır.

Kleinveld ve ark (2006)‟ının çalıĢmasında da özürlü çocuğu olan gebelerin kaygı

düzeyinde bir değiĢiklik görülmemiĢ fetus için olumsuz düĢüncelerinin olmadığı

bulunmuĢtur. Yapılan çalıĢma bulguları literatürle benzerlik göstermektedir.

Gebelerin yaĢayan çocuk öyküsü ile durumluk ve sürekli kaygı puanları

karĢılaĢtırıldığında; durumluk kaygı ile yaĢayan çocuk öyküsü arasında anlamlı fark

saptanmazken (p> 0,05), sürekli kaygı puanı arasında anlamlı fark saptanmıĢtır

(p<0,05) (Çizelge 3.3.2). Ġlk gebeliği olan anne adaylarının kaygılarının daha önce

gebelik deneyimleyen annelerden daha yüksek olduğu görülmüĢtür. AkbaĢ ve ark

(2008)‟ının yaptıkları çalıĢmada benzer olarak ilk gebeliğinde olanlarda daha fazla

durumsal kaygı bulunmuĢtur. Bu durumun ilk kez gebelik geçirenlerde gebelik ve

gebelik sürecinde yapılan iĢlemlerle ilk kez karĢılaĢmalarının bir sonucu olarak

kaygının yüksek olmasına neden olabileceği düĢünülmüĢtür.

Yapılan çalıĢmada gebelerin %36,7‟sinin gebeliği esnasında ilaç kullandığı

bulunmuĢtur (Çizelge 3.1.2). Yavan (2004)‟ın çalıĢmasında farklı olarak deney grubu

gebelerin %6,6‟sı, kontrol grubu gebelerin %3,3‟ünün sürekli ilaç kullandığı

bulunmuĢtur. Arslan (2010)‟ın çalıĢmasında gebelikte ilaç kullanımı ile anksiyete

puanı arasında anlamlı farklılık gözlenmiĢtir. Ġlaç kullananlarda anksiyete puanı daha

yüksek bulunmuĢtur. Yapılan çalıĢmada ise gebelikte ilaç kullanma durumu ile

durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

fark saptanmamıĢtır (p> 0,05) (Çizelge 3.3.2). Bu durum gebelerin folik asit, vitamin

vb. ilaçlarını da sürekli kullandıkları ilaç kategorisinde belirtmiĢ olmalarıyla

açıklanabilir. AraĢtırma anket formunda „Sürekli kullandığınız ilaçlar var mıdır?‟

Ģeklinde bir soru yerine „Kronik herhangi bir hastalığa bağlı olarak kullanmak

zorunda olduğunuz ilaçlar var mıdır ?‟ Ģeklinde sorulması daha kesin bilgi

sağlayacağı düĢünülmüĢtür.

45

Genetik geçiĢli hastalık varlığı ile durumluk kaygı ve sürekli kaygı puanı

arasında anlamlı fark olmamakla birlikte sürekli kaygı puanının hastalık öyküsü

olanlarda yüksek olduğu görülmektedir (Çizelge 3.3.2). Akraba evlilikleri ve riskler

konusunda yapılan eğitimlerin sonucunda oluĢan farkındalığın sürekli kaygıyı

artırdığı düĢünülebilir. Yapılan çalıĢmada gebelerin %13,7‟sinin gebeliği esnasında

enfeksiyon hastalığına maruz kaldığı bulunmuĢtur (Çizelge 3.1.2). ÇalıĢmadan farklı

olarak Yavan (2004)‟ın çalıĢmasında deney grubu gebelerin %2,2‟sinin kontrol

grubu gebelerin %1,1‟inin gebelikleri esnasında enfeksiyon hastalıklarına maruz

kaldığı bulunmuĢtur. Enfeksiyon hastalıklarına maruz kalma durumu ile durumluk ve

sürekli kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark

saptanmıĢtır (p< 0,05) (Çizelge 3.3.2). Durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları

enfeksiyon hastalıklarına maruz kalanlarda daha yüksektir. Gebenin gebelik sırasında

geçirdiği enfeksiyon hastalıkları nedeniyle bebeğin de risk altında olduğunun

düĢünülmesinin kaygı durumunu önemli ölçüde etkilediği düĢünülmüĢtür.

Röntgen ıĢınlarına maruz kalma durumu ile durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamakla birlikte

röntgen ıĢınlarına maruz kalanlarda çok az da olsa durumluk ve sürekli kaygı puan

ortalamaları daha yüksek bulunmuĢtur (p> 0,05) (Çizelge 3.3.2). Bu durum gebelerin

röntgen ıĢınına maruz kalmalarının kaygı düzeyini arttırdığını düĢündürmektedir.

Sağlık kurumlarında radyoaktif madde etkisinin olduğu alanlarda gebelerle ilgili

yapılan uyarılar farkındalık artıĢına neden olmuĢ olabilir.

Yapılan çalıĢmada gebelerin %81,3‟ünün prenatal testler hakkında bilgiye

sahip olmadığı çoğunluğunun tarama testleri hakkında sağlık personelinden bilgi

almadığı saptanmıĢtır (Çizelge 3.1.3). Yapılan çalıĢma bulgularından farklı olarak

Ergün ve arkadaĢlarının (2011) yaptığı çalıĢmada gebelerin %37,2‟si 11-14 hafta

tarama testini, %42,8‟i üçlü tarama testini bildiğini, %50,5‟i üçlü tarama testinin

yanılma oranının olabileceğini bildiğini saptamıĢtır. Bilgin ve ark (2010)‟ının

çalıĢmasında gebelerin %16,3‟ü üçlü tarama testi bilmediği bulunmuĢtur. Prenatal

tarama test hakkındaki bilgi ve prenatal test öncesi bilgi alma ile durumluk ve sürekli

kaygı puan ortalamaları incelendiğinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark

bulunmamıĢtır (p>0,05) (Çizelge 3.3.3). Ancak prenatal tarama test hakkında bilgisi

olmayan gebelerde durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları daha yüksek

46

bulunmuĢtur (Çizelge 3.3.3). Bu durumun prenatal tarama test hakkında bilgi sahibi

olmama, test yapılma amacını bilmeme durumu ile iliĢkili olabileceği düĢünülmüĢtür.

Reading ve ark (1985)‟ının çalıĢmasında da durumluk kaygısındaki azalmanın

hastanın detaylı olarak bilgilendirilmesinden sonra daha belirgin olduğu

bulunmuĢtur.

AraĢtırma kapsamındaki gebelerin %73,4‟ünün tarama test sonuçlarını

beklerken endiĢelendiği bulunmuĢtur (Çizelge 3.1.3). AraĢtırmadan farklı olarak

Potur ve ark (2009)‟ının yaptığı çalıĢmada annelerin en çok endiĢelendikleri

konunun %18,93 oranıyla zeka testi olduğu bulunmuĢtur. Tarama test sonucunu

beklemenin endiĢe yaratıp yaratmamasına göre gebelerin durumluk ve sürekli kaygı

puan ortalamaları incelendiğinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıĢtır

(p> 0,05) (Çizelge 3.3.3). Bu durumun gebelerin tarama testleri hakkında bilgiye

sahip olmamasından kaynaklanabileceği düĢünülmüĢtür.

ÇalıĢmada gebelerin %79,9‟u test esnasında kendilerine destek olan bir kiĢi

olduğunu belirtmiĢlerdir (Çizelge 3.1.3). ÇalıĢma bulguları ile benzer olarak Potur ve

ark (2009)‟ının yaptığı çalıĢmada gebelerin kontrollere gittiklerinde yanlarındaki

kiĢilerin destek olup olmadıkları sorgulandığında %51,34 gebenin bir yakının

yanlarında bulunduğunu ve gebelere destek olduğunu bulmuĢlardır. Prenatal tarama

test esnasında destek olan yakının olup olmaması durumu ile durumluk ve sürekli

kaygı puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmazken

(p> 0,05) durumluk kaygı puan ortalamaları test esnasında yakını yanında destek

olmayanlarda daha yüksek olarak bulunmuĢtur (Çizeilge 3.3.3). Gebelerin izleme

giderken genellikle ailesinden yakınları ya da eĢleri bulunmaktadır, bu durum

gebelerin daha az kaygı yaĢamalarına neden olmuĢ olabilir.

Daha önce prenatal tanı testi yaptırma durumu ile kaygı puanları arasında

anlamlı bir faklılık bulunmazken (p>0,05) test yaptırmayan gebelerde durumluk ve

sürekli kaygı puan ortalamaları daha yüksek bulunmuĢtur (Çizelge 3.3.3). Testlerin

daha önce deneyimlenmiĢ olması kaygı düzeyini azaltmıĢ olduğu düĢünülmüĢtür. Ġlk

kez test yaptıran gebelerin bilinmezlikten dolayı daha çok kaygı yaĢamıĢ oldukları

düĢünülmüĢtür. Daha önce yapılan test sonuçlarında sorun yaĢama durumu ile

durumluk kaygı puan ortalaması arasında anlamlı bir farklılık bulunmuĢtur (p<0,05)

(Çizelge 3.3.3). Daha önceki test sonuçlarında sorun yaĢayan gebeler çok az olmakla

47

beraber sorun yaĢayan gebelerin durumluk kaygı puanı daha yüksek bulunmuĢtur.

Daha önce test yaptıran gebelerde deneyim sahibi olma kaygı düzeyini azaltabileceği

gibi, sonucun olumsuz olması durumunda kaygı düzeyinin yükselmesi beklenen bir

sonuç olarak düĢünülmüĢtür.

Sonuç olarak prenatal tarama testlerinin gebelerin kaygı düzeyi üzerine

etkisinin sınırlı olduğu söylenebilir.

48

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

5.1. Sonuçlar

AraĢtırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda Ģu sonuçlara ulaĢılmıĢtır;

• Gebelerin yaĢ ortalaması 26,40±5,36, eĢlerinin yaĢ ortalaması 30,24±5,42, aylık

gelir ortalaması 1741,87±1092,58 olduğu bulunmuĢtur.

• Gebelerin %56,8‟inin okuryazar/ilköğretim mezunu olduğu, %85,6‟sının

çalıĢmadığı bulunmuĢtur. Gebelerin eĢlerinin %37,4‟ünün okuryazar/ilköğretim

mezunu olduğu, %97,8‟inin çalıĢtığı bulunmuĢtur. Gebelerin %71,9‟unun aylık

gelirini orta/kötü olarak algıladığı bulunmuĢtur.

• AraĢtırma kapsamına alınan gebelerin %78,4‟ünün çekirdek aile olduğu,

%50,4‟ünün uzun süre ilde yaĢadığı bulunmuĢtur. Gebelerin %81,3‟ünün eĢiyle

akrabalık durumunun olmadığı bulunmuĢtur

• Gebelerin %81,3‟ünün prenatal testler hakkında bilgiye sahip olmadığı,

%74,8‟inin daha önce tarama testi yaptırmadığı, %97,8‟inin daha önce yapılan

tarama test sonucunda bir anormallik olmadığı bulunmuĢtur. Gebelerin %57,6‟sı

tarama test öncesi bilgi almadığını belirtmiĢtir.

• Gebelerin %73,4„ünün test sonuçlarını beklerken endiĢe yaĢadığı ve %79,9‟unun

test sırasında yanında kendisine destek olan bir kiĢinin bulunduğu saptanmıĢtır.

• Katılımcıların %63,3‟ünün gebeliği boyunca sürekli ilaç kullanmadığı,

%93,5‟inin genetik yolla geçen bir hastalığı olmadığı bulunmuĢtur. Gebelerin

%97,8‟i gebeliği esnasında röntgen ıĢınlarına, %86,3‟ü enfeksiyon hastalıklarına

maruz kalmamıĢtır.

• Gebelerin %35,2‟sinin hafif/orta düzeyde durumluk kaygısı olduğu, %69,8‟inin

de hafif/orta düzeyde sürekli kaygısı olduğu bulunmuĢtur. Durumluk kaygı puan

ortalaması 37,37±9,13 sürekli kaygı puan ortalamasının ise 44,43±7,57 olduğu

saptanmıĢtır.

• Gebelerin bazı sosyo-demografik özelliklerine göre durumluk ve sürekli kaygı

puan ortalamaları karĢılaĢtırıldığında arada anlamlı fark olmadığı saptanmıĢtır

(p>0,05)

• Gebelerin obstetrik özellikleri ile kaygı puanları arasında anlamlı bir iliĢki

saptanmamıĢtır (p> 0,05).

49

• Enfeksiyon hastalığı geçirmiĢ olma durumu ile kaygı puan ortalamaları arasında

anlamlı bir iliĢki bulunmuĢtur (p<0,05). Enfeksiyon hastalığı geçirmiĢ gebelerde

kaygı puan ortalamaları daha yüksek bulunmuĢtur.

• Daha önce prenatal tanı testi yaptırma durumu ile kaygı puanları arasında anlamlı

bir faklılık bulunmazken (p>0,05) test yaptırmayan gebelerde durumluk ve

sürekli kaygı puan ortalamaları daha yüksek bulunmuĢtur. Test sonuçlarında

sorun olup olmama ile sürekli kaygı puan ortalamaları arasında anlamlı bir

farklılık bulunmazken durumluk kaygı puanları arasında anlamlı bir farklılık

bulunmuĢtur (p<0,05). Sorun yaĢayanlarda durumluk kaygı puan ortalamaları

daha yüksek bulunmuĢtur.

• Prenatal tarama test sonucunu beklerken endiĢelenenlerde kaygı düzeyi daha

yüksek bulunmuĢtur. Prenatal tarama test esnasında yakını destek olup olmama

ile kaygı puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanmazken (p> 0,05),

durumluk kaygı puan ortalamaları test esnasında yakını destek olmayanlarda

daha yüksek olarak bulunmuĢtur.

• Ölü/anomalili çocuk öyküsü ile durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları

arasında anlamlı bir farklılık saptanmamıĢtır (p> 0,05).

• YaĢayan çocuk sayısı ile sürekli kaygı puan ortalamaları arasında anlamlı bir

farklılık saptanmıĢtır (p<0,05). Durumluk ve sürekli kaygı puan ortalamaları

yaĢayan çocuğu olanlarda daha yüksek olarak bulunmuĢtur.

5.2. Öneriler

AraĢtırmadan elde edilen sonuçlara göre;

• Gebelerin prenatal testler hakkında yeterli bilgiye sahip olması, hemĢirelerin

prenatal tarama testler hakkında bilgi ve danıĢmanlık vermesi, bu konuda

standart bir eğitim programlanması ve bu eğitimin hastanelerde yürütülmesi,

• Prenatal testler ile ilgili broĢür, afiĢ hazırlanması ve bunların kitle iletiĢim

araçları ile gebe kitlesine ulaĢtırılması

• Profesyonel ve sosyal desteğin gebelerin daha az kaygı yaĢanmasına neden

olabileceği, bu nedenle gebelere eĢlik eden kiĢilerin eğitilmesi ve gebeye

hizmet sağlayan diğer sağlık personelinin kaygı nedenleri konusunda gebeye

destek sağlaması,

50

• ÇalıĢmanın daha geniĢ örneklem sayısı ile tekrarlanması, tarama test öncesi

ve sonrası kaygı düzeylerine bakılması, invaziv ve noninvaziv testlerin

karĢılaĢtırılması, test öncesi eğitim verilen ve verilmeyen grupların

karĢılaĢtırılması ile ilgili araĢtırmaların yapılması önerilebilir.

51

6. ÖZET

T.C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ

SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Prenatal Tarama Test İçin Başvuran Gebelerin Kaygı Düzeyi ve İlişkili Faktörler

“Vesile KOÇAK”

Hemşirelik Anabilim Dalı

YÜKSEK LİSANS TEZİ/ KONYA-2014

Tarama testlerinin gebelerde fiziksel ya da psikolojik ve sosyal birçok etkisi olabilmektedir.

Bu etkilerden biri de kaygıdır. Bu araĢtırma prenatal tarama test uygulanan gebelerin kaygı düzeyleri

ve iliĢkili faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıĢtır.

AraĢtırma tanımlayıcı türde yapılmıĢtır. AraĢtırmanın örneğini prenatal tarama testi

uygulanacak olan 139 gebe oluĢturmuĢtur. Verilerin toplanmasında araĢtırmacı tarafından hazırlanan

29 sorudan oluĢan anket formu ve „Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği‟ kullanılmıĢtır. Veriler Selçuk

Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Doğum ve Kadın hastalıkları polikliniğine prenatal tarama testi

için baĢvuran gebelerle, poliklinikte, yüz yüze görüĢme yöntemiyle 01.09.2013-01.11.2013 tarihleri

arasında toplanmıĢtır. Verilerin analizinde sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, Independent

Samples Test, One-way Anova testleri yapılmıĢtır.

Gebelerin %35,2‟sinin hafif/orta düzeyde durumluk kaygısı olduğu, %69,8‟inin de hafif/orta

düzeyde sürekli kaygısı olduğu bulunmuĢtur. Durumluk kaygı puan ortalaması 37,37±9,13, sürekli

kaygı puan ortalamasının ise 44,43±7,57 olduğu saptanmıĢtır. Gebelerin sosyodemografik, obstetrik,

tarama test özellikleri ile kaygı puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılık saptanmamıĢtır.

Gebelikte enfeksiyon hastalığına maruz kalma durumu ile durumluk ve sürekli kaygı puanları arasında

anlamlı farklılık bulunmuĢtur (p<0,05). Ayrıca daha önce prenatal test yaptıran gebelerde durumluk

kaygı puanı yüksek ve aradaki fark anlamlı bulunmuĢtur. YaĢayan çocuğu olmayanlarda sürekli kaygı

puanının yüksek ve aradaki farkın anlamlı olduğu görülmektedir (p<0,05).

Sonuç olarak prenatal tarama testleri gebelerde yüksek düzeyde kaygıya neden olmamakla

birlikte, testler konusunda gebelerin yeterli bilgi sahibi olmadıkları görülmüĢtür. HemĢirelerin

prenatal tanı sürecindeki gebelere danıĢmanlık yapmaları ve kaygıyı etkileyebilecek risk faktörlerinin

belirlenmesinin yararlı olabileceği söylenebilir.

Anahtar Sözcükler: gebe; hemĢire; kaygı; prenatal tarama.

52

7. SUMMARY

Anxiety Level of Pregnant Women Who Admitted for Prenatal Screening Test and Related

Factors

Screening tests may have many effects, whether physical, psychological or social, on

pregnant women. One of these effects is anxiety. This study was performed to investigate anxiety

level of pregnant women for whom prenatal scanning test was performed and related factors.

The study was designed as descriptive. The sampling consisted of 139 pregnant women for

whom prenatal scanning test would be performed. To collect the data, a 29-item questionnaire

prepared by the researcher and “Continuous State-Trait Anxiety Inventory” were used. The data were

collected from pregnant women admitted to The Outpatient Obstetric and Gynecology Department of

Selcuk Medical School of Selcuk University between 1st

October and 1st November 2013 via face-to-

face interviews in the clinic.In the analysis, number, percentile, mean and standard deviation,were

used, and the Independent Samples and the One-way Anova tests were performed.

Of all pregnant women, 35.2% were seen to have mild-to-moderate state anxiety, and 69.8%

to have mild-to-moderate continuous anxiety. Mean rates of state and continuous anxiety were found

as 37,37±9,13 and 44,43±7,57. In participants, no significant difference was detected between

sociodemographic, obstetric and scanning test features, and mean anxiety scores. A significant

difference was found between exposing to an infectios disease in pregnancy, and state and continuous

anxiety scores (p<0,05). Additionally, in those exposed to prenatal test scanning previously, state

anxiety score was found to be higher, and the difference was detected to be significant. In those with

no alive children, it appears that continuous anxiety score was higher, and the difference was

significant (p<0,05).

In conclusion, although prenatal scanning tests do not lead to higher rate of anxiety in

pregnant women, it was seen that pregnant women were lack of sufficient information on the tests. It

may be suggested that counseling by nurses to pregnant women during prenatal diagnostic period and

the determination of risk factors to affect anxiety level may be beneficial.

Key Words: anxiety; nurse; pregnant women; prenatal scanning.

53

8. KAYNAKLAR

1. ACOG (American Congress of Obstetricans and Gynecologists) Committee on Practice

Bulletins. No: 77. Screening for fetal chromosomal abnormalities. Obstet Gynecol. 2007;

109(1):217-28.

2. AkbaĢ E, Virit O, Kalenderoğlu A, SavaĢ AH, SertbaĢ G. Gebelerde sosyodemografik

değiĢkenlerin kaygı ve depresyon düzeyi ile iliĢkisi. Noropsikiyatr Ars. 2008;45:85-91.

3. Akçay P, Terzioğlu F. Amniyosentez ve koryonik villus örneklemesi uygulanan gebe

kadınların yaĢadıkları sorunların ve anksiyete düzeylerinin belirlenmesi. Hacettepe

Üniversitesi HemĢirelik Yüksekokulu Dergisi. 2007; 14:23-34.

4. Akdeniz F, Gönül AS. Kadınlarda üreme olayları ile depresyon iliĢkisi. Klin Psikiyatr Derg.

2004; Ek 2:70-4.

5. Alisinanoğlu F, UlutaĢ Ġ. Çocuklarda kaygı ve bunu etkileyen etmenler. Milli Eğitim Dergisi

2000;140-5.

6. Alteneder RR, Kenner C, Grene D, Pohoreck S. The lived experience of women who undergo

prenatal diagnostic testing, due to elevated maternal serum alpha fetoprotein screening.

MCN. 1998; 23 (4): 180-6.

7. Arslan B. Gebelerde anksiyete ve depresyonla iliĢkili sosyodemografik özellikler. Süleyman

Demirel Üniversitesi. Uzmanlık Tezi. Isparta. 2010.

8. Austin MP, Leader L. Maternal stress and obstetric and infant outcomes: epidemiological

findings and neuroendocrine mechanisms. ANZJOG. 2000; 40(3): 331-7.

9. Aydınlı K. Prenatal Tanı ve Tedavi. 1. Baskı, Ġstanbul, Perspektiv Yayın ve Reklam

Hizmetleri. 1992; 47-50.

10. Bayes GA, Conover CA, Overgaard MT. Pregnancy associated plasma protein A as a marker

of acute coronary syndromes. N Engl J Med. 2001; 345: 1022-29.

11. Beksaç MS. Prenatal Tanıda Non-invaziv Yöntemler. Prenatal Tanı. Ankara. Medikal

Network. 2001: 45-52.

12. Benn PA. Advances in prenatal screening for Down syndrome: first trimester testing,

integrated testing, and future directions. Clinica Chimica Acta. 2002; 324:1-11.

13. Berkman S, Has R. DüĢük Riskli Gebelerde Antenatal Tarama Testleri. Ġstanbul, Nobel Tıp

Kitapevleri. 2004; 29-33.

14. Bianca S. Down‟s syndrome. The Lancet. 2003; 362- 81.

15. Bilgin S, Bıldırcın FD, Alper T, Tosun M, Çetinkaya MB, Çelik H, Malatyalıoğlu E, Kökçü

A. Gebelikte uygulanan tarama testlerinin anne anksiyetesine olan etkisi. TJOD. 2010; 7:

206- 11.

16. Bradley LA, Canick JA, Polamaki GE. Undetectable maternal serum estriol levels in the

second trimester: Risk of perinatal complications associated with plasental sulfatase

deficiency. AM J Obstet Gynecol. 1997; 176:531.

17. Brizot M, Noble P. Nukal translüsensi ve anne serum biyokimyası. In: ErmiĢ H, editör: 11-14

Gebelik haftası ultrasonu, fetal anomalilerin tanısı. 2th ed. 2003; 1-67.

18. Bronshtein M, Siegler E, Yoffe N. Prenatal diagnosis of ventricular septal defect and

overriding aorta at 14 week gestation using transvaginal sonography. Prenat Diagn.

1990;10:690-7.

54

19. Bogart MH, Pandian MR, Jones OW. Abnormal serum chorionic gonadotropin levels in

pregnancies with chrozomal abnormalities. Prenat Diagn.1987; 7: 617-23.

20. Burton BK, Dillard RG, Clark EN. Maternal serum alpha-fetoprotein screening: the effect of

participation on anxiety and attitude toward pregnancy in women with normal results. Am J

Obstet Gynecol. 1985;152(5):540-3.

21. Canick JA. Maternal serum marker levels in two pregnancies affected with smith- lemli opitz

sendrome. Prenat Diagn. 1997; 17:187-95.

22. Canick JA, Knight GT. Low second trimester maternal serm unconjugeted estriol levels in

down sendrome. Br J Obstet Gynecol. 1988; 95:330-2.

23. Cole L, Sahahabi S, Oz U, Bahado-Singh RJ, Mahoney M. Hyperglycosylated human

chorionic gonadotropin (ınvasive trophoblast antigen) ımmu-noassay: A new basis for

gestational down syndrome screening. Clin Chem. 1999;45(12): 2109-19.

24. Crandal C, Colleguneus L. Risk for fetal abnormalities after very and moderately elevated

AF AFP. Prenat Diagn. 1997; 17:837.

25. Cuckle HS, Van Lith JM. Apropriate biochemical parameters in first trimester screening for

down sendrome. Prenat Diagn.1999;505-19.

26. Çakmak FN, Acun C, Petek E. Türk populasyonunda üçlü tarama testi ile gebelikte fetal

down sendromu riskinin değerlendirilmesi. Artemis. 2003; 4(4): 28-32.

27. Çelen R. Prematüre bebeği olan anne ve babaların kaygı düzeyi ve iliĢkili faktörler. Selçuk

Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi (YayınlanmamıĢ). Konya. 2013.

28. Çiçek N. Kadın Hastalıkları ve Doğum Bilgisi. 1. Basım. Ankara, Öncü Basımevi, 2004;

161-69.

29. Çiçek N, Akyürek C, Çelik Ç, Haberal A. 1. Trimester Fetal Anomali Tarama Testleri. Kadın

Hastalıkları ve Doğum Bilgisi. 2. Baskı. Ankara, GüneĢ Kitapevi. 2004; 381-99.

30. Demirci H, Karanisoğlu H. Ġlk gebeliği olan kadınların psikolojik tepkilerinin incelenmesi. I.

Uluslar arası VIII. Ulusal HemĢirelik Kongresi (Kongre Kitabı). 193-96. 29 Ekim-2 Kasım

2001. Antalya. Türkiye.

31. DiribaĢ K, Kaya C, Koç FA. Ġlk trimester fetal tarama testleri. T Klin J Gynecol Obst. 2002;

16(2): 186-91.

32. Dominguez-Rodriguez A, Abreu-Gonzalez P, Garcia-Gonzalez M. Circulating pregnancy

associated plasma protein A is not an early marker of acute myocardial infarction. Clinic

Biochem. 2005; 38:180-2.

33. Down JL. Observations on an ethic classification of idiots. Clinical Lectures and Reports by

the Medical and Surgical Staff. London Hospital Reports.1866; 3:259-62.

34. Dursun A, GüneĢ S. I. ve II. trimester down sendromu doğum öncesi tarama testi

karĢılaĢtırılması. T Klin J Med Sci. 2003; 23: 180-4.

35. Dülgerler ġ, Ergin E, Erten G. Gebelerin ruhsal belirti dağılımlarının incelenmesi. Ege

Üniversitesi HemĢirelik Yüksek Okulu Dergisi. 2005; 21(1):115-26.

36. Elesber AA, Conover CA, Denktas AE. Prognostic value of circulating pregnancy associated

plasma protein levels in patients with chronic stable angina. Eur Heart J. 2006; 27: 1678– 84.

55

37. Ergün P, Köken GN, CoĢar E, ġahin FK, Arıöz DT, Yılmazer M. Gebelerin üçlü tarama testi

ve gebelikte yapılan diğer testler hakkındaki bilgi düzeyinin ölçülmesi. TAF Prev Med Bull.

2011; 10(4): 403-8.

38. Ermis H. 11-14 Gebelik haftaları arasında trizomi taraması. Jinekoloji Obstetrik. 2002; 12:

337-42.

39. Evers KG, Swerts A, Berghe H. Psychological aspects of amniocentesis: anxiety fellings in

three diferent risk groups. Clin Genet. 1988; 33: 196-206.

40. Freud SS. YaĢamım ve Psikanaliz. Yedinci baskı. Ġstanbul. Say Yayıncılık. 2001;20-9

41. Gezer Kan N. DüĢük riskli gebe populasyonunda ilk üç ay tarama testinde patolojik NT ,

burun kemiği, trikuspid kaçağı ve duktus venosus doppler bulgularının tanısal

belirleyicilikleri. Uzmanlık Tezi. Ġstanbul. 2008.

42. Gülpek D. Kadın üreme yaĢamı ve anksiyete bozuklukları. 3P Dergisi. 2005; 13: 35-9.

43. Günalp SG, Tuncer SZ. Kadın Hastalıkları Ve Doğum Tanı ve Tedavi. Ankara. Pelikan

Yayıncılık. 2004; 22-3.

44. Hancıoğlu A, Tunçbilek E. Akraba evlilikleri, sosyo-demografik özellikleri ve çocuk

ölümleri üzerine etkileri. Çocuk Sag Hast Derg. 1998; 41: 139-153.

45. Heyl M. Maternal serum screening for aneuploid pregnancy by alpha fetaprotein, hCG, and

unconjugated estriol. Obstet Gynecol. 1990; 76:1025.

46. Himes P. Early pregnancy prenatal diagnostic testing: Risk associated with chorionic villus

sampling and early amniocentesis and screening options. JPNN. 1999; 13 (2): 1-13.

47. Hoddov JE, Polamaki GE. Reducing the need for amniosentesis in woman 35 years of age

and older with serum marker screening. N Engl J Med.1994; 330:1114.

48. IĢık E. Anksiyete belirtileri ve tipleri, çocuk, ergen ve eriĢkinlerde anksiyete bozuklukları.

Ġstanbul. Golden Print. 2006; 26-31.

49. Karanisoğlu H. Riskli gebelerde ruhsal durum ve hemĢirelik yaklaĢımı. HemĢirelik

Bülteni.1991;19(5):47-52.

50. Kaya H, Cerci SS, Komek H. Bölgemiz gebelerinde triple test ile prenatal tarama sonuçları

ve sitogenetik değerlendirilmesi. Perinatoloji Derg. 2004; 12(1): 38-42.

51. Kılıçarslan S. Edirne Ģehir merkezindeki son trimester gebelerin sosyodemografik özellikleri,

yaĢam kalitesi, kaygı düzeyleri. Trakya Üniversitesi. Aile Hekimliği Uzmanlık Tezi. Edirne.

2008.

52. Kitapçıoğlu G, Yanıkkerem E, Sevil Ü, Yüksel D. Gebelerde doğum ve postpartum döneme

iliĢkin endiĢeler; bir ölçek geliĢtirme ve validasyon çalıĢması. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi

2008; 9(1): 47-54.

53. Kleinveld JH, Timmermans DR, Smit DJ, Ader HJ, Wall G, Kate LP. Does prenatal

screening influence anxiety levels of pregnant women? A longitudinal randomised controlled

trial. Prenat Diagn. 2006; 26(4): 354- 61.

54. Kowalcek I, Huber G, Lammers C, Brunk J, Bieniakiewicz I, Gembruch U. Anxiety scores

before and after prenatal testing for congenital anomalies. Arch Gynecol Obstet. 2003;

267(3):126-9.

55. Köse D, Tuğrul S, Saya R, Yıldırım G, Oral O. Üçlü tarama testinin gebelik

komplikasyonlarını belirlemede rolü. T Klin J Gynecol Obst. 2003; 13(5): 374-7.

56

56. Krantz D, Goetzl L, Simpson JL. For the first trimester maternal serum biochemistry and

fetal nuchal translucency screening study group. Association of extreme first trimester free

human chorionic gonadotropin-b, pregnancy-associated plasma protein A, and nuchal

translucency with intrauterine growth restriction and other adverse pregnancy outcomes. Am

J Obstet Gynecol. 2004;145-191.

57. Lea DH, Williams JK. Genetic testing and screening, use them as a part of routine nursing

practice. AJN. 2002; 102 (7):36-43.

58. Li Y. Biochemical and Clinical Diagnostic Aspects of Circulating Nucleic Acids. Sweden.

University of Basel. PhD Thesis. 2005.

59. Lin TM, Halbert SP, Kiefer D, Spellacy WN, Gall S. Characterization of four human

pregnancy associated plasma proteins. Am J Obstet Gynecol. 1974; 118:223-36.

60. Ling EWY. Frequency and load of congenital anomalies in a neonatal intensive care unit,

prenatal diagnosis, and perinatal management. Semin Perinatol. 1992;16:352-7.

61. Lo YMD, Chiu RWK. Prenatal diagnosis: progress through plasma nucleic acids. Nature

Reviews Genetics. 2007; 8:71-7.

62. MacDonald ML, Wagner RM. Sensitivity and spesifity of screening for down sendrome with

alpha-fetaprotein, hCG, unkonjugated estriol and maternal age. Obstet Gynecol. 1991;63-77.

63. Marteau TM, Cook R, Kidd J. The psychological effects of false-positive results in prenatal

screening for fetal abnormality: a prospective study. Prenat Diagn. 1992; 12: 205- 14.

64. Marteau TM, Dormandy E. Facilitating informed choice in prenatal testing, how well are we

doing? AJMG. 2001; 106:185-90.

65. Michie S, Smith D, Marteau TM. Prenatal tests: how are women deciding? Prenat Diagn.

1999; 19:743-8.

66. Mol B, Lijmer J, Meulen E. Effect of study desing on the association between nuchal

translucency measurement and down syndrome. Obstet Gynecol. 1999; 94: 864-9.

67. Müller MA, Bleker OP, Bonsel GJ, Bilardo CM. Nuchal translucency screening and anxiety

levels in pregnancy and puerperium. Ultrasound Obstet Gynecol. 2006; 27(4): 357- 61.

68. Nikolaides KH, Sebire NJ, Snijders RJM. 11-14 Week scan diagnosis of fetal abnormalities.

New York Parthenon. 1999.

69. Nussbaum RL, McInnes RR, Willard HF. Thompson & Thompson Genetics in Medicine.

6.Baskı. GüneĢ Kitapevi. 2005.

70. Ong CY, Liao AW, Spencer K. First trimester maternal serum free beta human chorionic

gonadotrophin and pregnancy associated plasma protein A as predictors of pregnancy

complications. BJOG. 2000; 107: 1265-70.

71. Öner N, Le Compte A. Durumluk sürekli kaygı envanteri el kitabı. Ġstanbul. Boğaziçi

Üniversitesi Yayınları. 1983.

72. Palomaki GE, Bradley LA. As signing risk for smith lemli opitz sendrome as part of 2nd

trimester screening for down sendrome. J Med Screen. 2002; 9:43.

73. Pehlivan K. Kadın psikiyatrik hastalarının cinsel yaĢam, evlilik, aile planlaması ve

kontrasepsiyon, gebelik ve çocuk sahibi olması, aıds, cinsel yolla bulaĢan hastalıklar

açısından riskli davranıĢlarının genel popülasyonla karĢılaĢtırılmalı çalıĢması. Bakırköy Ruh

Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim AraĢtırma Hastanesi. Uzmanlık Tezi. Ġstanbul. 2004.

57

74. Potur CD, Yiğit F, Bilgin ÇN. Anne adaylarının fetal sağlığı değerlendiren testlere

yaklaĢımının kalitatif inclenmesi. Maltepe Üniversitesi HemĢirelik Bilim ve Sanatı Dergisi.

2009; 2(3):80-92.

75. Reading AE, Cox DN, Campbell SA. Controlled prospective evaluation of the acceptability

of ultrasound in prenatal care. J Psychosom Obstet Gynecol. 1985;8:191-8.

76. Resta RG. The historical perspective: The first prenatal diagnosis of a fetal abnormality. J

Genet Counsel. 1997; 6: 81.

77. Resta RG. Changing demographics of advanced maternal age (AMA) and the impact on the

predicted incidence of down syndrome in the United States: Implications for prenatal

screening and genetic counseling. Am J Med Genet A. 2005; 133(1):31-6.

78. Robert K, Creasy MD, Robert MD. Maternal-Fetal Medicine Principles and Practice. Fifth

Edition. Saunders Company. 2004;235-72.

79. Scovel T. The effect of affect on foreign language learning: A review of anxiety research.

from theory and research to classroom implications. New Jersey. Prentice Hall. 1991;50.

80. Sjinders RJ, Noble P, Sebire N, Souka A, Nicolaides KH. UK Multicenter protect on

assessment of risk of trisomy 21 by maternal age and fetal translucency thickness at 10-14

weeks of gestation. Lancet. 1998;352:343-46.

81. Souka AP,Snijders RJ, Novakov A. Defects and syndromes in chorozomally normal fetuses

with increased nuchal translucency. Thickness at 10-14 weeks of gestation. Ultrasound

Obstet Gynecol. 1998;11:391.

82. Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V. Biyoistatistik. 7. Baskı. Ankara. Hatipoğlu Yayınevi. 1997;

248-70.

83. Sürmeliler E. Prenatal tanı amaçlı kromozom analizi gerektiren amniyosentez endikasyonları

ve sonuçlarının değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve

Doğum Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi. Adana. 2005.

84. ġen C. Fetal anomaliler açısından ultrason muayenesinin yeri ve zamanı. Perinatoloji Derg.

2002; 10(2);65-7.

85. ġen C, Yayla M. Birinci trimester ultrasongrafi. Perinatoloji Derg. 2001; 9(4):209-23.

86. ġentürk L, Hekim N. Prenatal Tanıda Noninvaziv Yöntemler. Ġstanbul. Perspektiv. 1992;40-

51.

87. TaĢY. Kaygı Nedir? [cited: 05.12.2013] EriĢim adresi:

http://www.pdgm.bilkent.edu.tr/sinav_kaygisi.html#kaygi

88. TekbaĢ FÖ, Oğur R, Uçar M. Genç eriĢkin erkekler arasında akraba evliliği sıklığının ve

nedenlerinin araĢtırılması. TAF Prev Med Bull. 2005;4(3).

89. Tercyak KP, Johnson SB, Roberts SF, Cruz AC. Psychological response to prenatal genetic

counseling and amniocentesis. Patient Education and Counseling. 2001; 43:73-84.

90. Terzioğlu (Koçak) F. Yardımcı Üreme Tekniklerine BaĢvuran Çiftlerin DanıĢmanlık

Gererksinimlerinin Belirlenmesi ve HemĢirenin DanıĢmanlık Hizmetinin Etkinliğinin

Ġncelenmesi. Ankara. HemĢirelik Programı Doktora Tezi. 1998.

91. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi. TC sağlık Bakanlığı

Ankara. 2014. [cited:13.05.2014] EriĢim adresi:

http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/dogumonubakim.pdf

58

92. Türkiye Nüfus ve Sağlık AraĢtırması. Ankara. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütler

Enstitüsü. 2008.

93. Tolmie JL. Down syndrome and other autosomal trisomies. 3rd ed. New York. Churchill

Livingstone. 1996; 925-71.

94. Tunçbilek E. Clinical outcomes of consanguineous marriages in Turkey. Turk J Pediatr.

2001; 43: 277-9.

95. Villeneuve C. Psychological aspects of ultrasound imaging during pregnancy. Can J

Psychiatry. 1998; 33(6): 530-6.

96. Wald NJ, Watt HC, Hackshaw AK. Integrated screening for Down‟s syndrome based on tests

performed during the first and second trimesters. N Engl J Med. 1999; 341: 461-7.

97. Wald NJ, Cuckle HS. Maternal serum screening for Down Sendrome in early pregnancy. Br

Med J. 1988; 297:883.

98. Waller DK, Lustig LS, Cuningham GC. Second trimester serum alpha-fetaprotein levels and

the risk of subsequent fetal death. N Engl J Med. 1991; 325: 6.

99. Waller DK, Lustig LS. Alpha-fetaprotein biyomarker for pregnancy outcome. Epidemiology.

1993; 4:471.

100. Waller DK, Lustig LS, Cuningham GC. The assosiation between maternal alpha fetaprotein

and preterm birth small for gestational age infants, preeclampsi and placental complications.

Obstet Gynecol. 1996; 88:816.

101. Yavan T. Prenatal Tanı Testi Uygulanacak Gebelere Yönelik GeliĢtirilen DanıĢmanlık

Protokolünün Etkinliğinin Ġncelenmesi. GATA. HemĢirelik Programı Doktora Tezi. Ankara.

2004.

102. Yıldırım MS. Prenatal tanıda kullanılan biyokimyasal testler. Genel Tıp Dergisi. 2002; 12(1):

35-9.

103. Yıldız D. Çocuk sağlığı ve hastalıkları polikliniği sağlam bebek ünitesinde hemĢirenin planlı

hemĢirelik eğitimi ve danıĢmanlık hizmetlerinin değerlendirilmesi. GATA. Doktora tezi.

Ankara. 2003.

104. Yılmaz MN. Gebelerde üçlü tarama testinin duyarlılığının değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi.

Ġstanbul. 2005.

105. Young IA. Medical Genetics. 1. Baskı. New York. Oxford University Pres. 2005.

106. Yotsumoto J, Sekizawa A, Koide K, Purwosunu Y, Ichizuka K, Matsuoka R, Kawame H,

Okai T. Attitudes toward noninvasive prenatal diagnosis among pregnant women and health

professionals in Japan. Prenat Diagn. 2012; 32;674-9.

59

EKLER

EK-A Anket Formu

Bu araĢtırma, Prenatal Tarama Test Ġçin BaĢvuran Gebelerde Kaygı Düzeyi ve

ĠliĢkili Faktörlerin değerlendirilmesi amacıyla yapılmaktadır. Tüm cevaplar gizli

tutulacaktır. Ankete zaman ayırdığınız ve katıldığınız için teĢekkür ederiz.

A. Sosyodemografik Özelliklerine İlişkin Anket Formu

1. Yaşınız ?

2. Eğitim durumunuz nedir ?.

1. Okur- yazar ( ) 2. Ġlköğretim mezunu ( ) 3. Lise ( ) 4. Üniversite ( )

3. Herhangi bir işte çalışıyor musunuz?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( ) ise nedir ?………………………………

4. Eşiniz Kaç Yaşında ?

5. Eşinizin Eğitim Durumu Nedir?

1. Okur- yazar ( ) 2. Ġlköğretim mezunu ( ) 3. Lise ( ) 4. Üniversite ( )

6. Eşiniz Herhangi Bir İşte Çalışıyor mu?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( ) ise nedir ?…………………………………..

7. Ailenizin aylık ortalama geliri ne kadardır?......................................

8. Ailenizin aylık gelirini nasıl değerlendiriyorsunuz?

1. Ġyi ( ) 2. Orta ( ) 3. Kötü ( )

9. Aile tipinizi belirtiniz

1. Çekirdek Aile ( ) 2. GeniĢ Aile ( ) 3. Diğer........................

10. En uzun süre yaşadığınız yer?

1. Ġl ( ) 2. Ġlçe ( ) 3. Köy ( )

11. Eşinizle akrabalık durumu var mı?

Yok ( ) Var ( )

12. Kendinizde ya da eşinizde genetik geçiş gösteren bir hastalığınız var mı?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( ) ise nedir ?………………………….

B. Kadınların Obstetrik Özelliklerine İlişkin Anket Formu

13. Kaçıncı Gebeliğiniz?............................................................................

14. Bu Gebeliğinizi İstediniz mi?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( )

15. Düşük öykünüz var mı?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( ) ise sayısı kaçtır?.............Nedeni nedir?.........................

16. Kürtaj öykünüz var mı ?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( ) ise sayısı kaçtır?...........Nedeni nedir?...................................

17. Yaşayan çocuk sayısınız kaçtır?....................................................................

60

18. Ölen/anomalili çocuğunuz var mı ?

1. Hayır ( ) 2. Evet( ) ise sayısı kaçtır?...............Ölüm nedeni nedir ?......................

19. Gebelik sırasında ya da sürekli kullandığınız ilaçlar var mı?

1. Yok ( ) 2. Var ( ) ise nedir ?................................................

20. Gebelik sırasında röntgen ışınlarına maruz kaldınız mı?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( ) ise ne zaman ?………………………..

21. Gebelik sırasında enfeksiyon hastalıklarına maruz kaldınız mı?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( ) (kaçıncı hafta / ne olduğu ).............................................

C. Kadınların Tarama Testlerine Yönelik Anket Formu

22. Prenatal (doğum öncesi) tarama testleri hakkında bilginiz var mı?

1. Hayır 2. Evet ise nedir ?…………………………………..

23. Daha önceki gebeliklerinizde tarama test yaptırdınız mı?

1. Hayır 2. Evet ise hangileri………………………

24. Yaptırdığınız test sonuçlarında herhangi bir sorun oldu mu?

1. Hayır 2. Evet

25. Tarama testi öncesinde size bilgi verildi mi?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( ) ise Kimden ?...................................................

26. Testlerin sonuçlarını beklemek sizi endişelendiriyor mu?

1. Hayır ( ) 2. Evet ( )

27. Test yaptırmak için gelirken ya da uygulama sırasında size destek olan biri

var mı?

1.Hayır 2. Evet ise kim……………………………..

61

EK-B Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği (STAI FORM)

STAI FORM – I

YÖNERGE:AĢağıda kiĢilerin kendilerine ait duygularını anlatmada kullandıkları bir

takım ifadeler verilmiĢtir. Her ifadeyi okuyun, sonra da o anda nasıl hissettiğinizi

ifadelerin sağ tarafındaki parantezlerden uygun olanını iĢaretlemek suretiyle belirtin.

Doğru ya da yanlıĢ cevap yoktur. Herhangi bir ifadenin üzerinde fazla zaman sarf

etmeksizin anında nasıl hissettiğinizi gösteren cevabı iĢaretleyin.

HĠÇ

BĠRAZ ÇOK TAMAMĠYLE

1. ġu anda sakinim

(1) (2) (3) (4)

2. Kendimi emniyette

hissediyorum

3 Su anda sinirlerim gergin

4 PiĢmanlık duygusu

içindeyim

5. ġu anda huzur içindeyim

6 ġu anda hiç keyfim yok

7 BaĢıma geleceklerden

endiĢe ediyorum

8. Kendimi dinlenmiĢ

hissediyorum

9. ġu anda kaygılıyım

10. Kendimi rahat

hissediyorum

11. Kendime güvenim var

12 ġu anda asabım bozuk

13 Çok sinirliyim

14 Sinirlerimin çok gergin

olduğunu hissediyorum

15. Kendimi rahatlamıĢ

hissediyorum

16. ġu anda halimden

memnunum

17 ġu anda endiĢeliyim

18 Heyecandan kendimi

ĢaĢkına dönmüĢ

hissediyorum

19. ġu anda sevinçliyim

20. ġu anda keyfim yerinde.

62

STAI FORM – 2

YÖNERGE:AĢağıda kiĢilerin kendilerine ait duygularını anlatmada kullandıkları bir takım

ifadeler verilmiĢtir. Her ifadeyi okuyun, sonra da o anda nasıl hissettiğinizi ifadelerin sağ

tarafındaki parantezlerden uygun olanını iĢaretlemek suretiyle belirtin. Doğru ya da yanlıĢ

cevap yoktur. Herhangi bir ifadenin üzerinde fazla zaman sarfetmeksizin anında nasıl

hissettiğinizi gösteren cevabı iĢaretleyin.

Hemen

hemen hiçbir

zaman

Bazen Çok

zaman

Hemen her

zaman

21. Genellikle keyfim yerindedir

22 Genellikle çabuk yorulurum

23 Genellikle kolay ağlarım

24 BaĢkaları kadar mutlu olmak isterim

25 Çabuk karar veremediğim için

fırsatları kaçırırım

26. Kendimi dinlenmiĢ hissediyorum

27. Genellikle sakin, kendine hakim ve

soğukkanlıyım

28 Güçlüklerin yenemeyeceğim kadar

biriktiğini hissederim

29 Önemsiz Ģeyler hakkında

endiĢelenirim

30. Genellikle mutluyum

31 Her Ģeyi ciddiye alır ve endiĢelenirim

32 Genellikle kendime güvenim yoktur

33. Genellikle kendimi emniyette

hissederim

34 Sıkıntılı ve güç durumlarla

karĢılaĢmaktan kaçınırım

35 Genellikle kendimi hüzünlü

hissederim

36. Genellikle hayatımdan memnunum

37 Olur olmaz düĢünceler beni rahatsız

eder

38 Hayal kırıklıklarını öylesine ciddiye

alırım ki hiç unutamam

39. Aklı baĢında ve kararlı bir insanım

40 Son zamanlarda kafama takılan

konular beni tedirgin ediyor

63

EK-C. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dekanlığı Girişimsel

Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu Kararı

64

EK-D. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Başhekimliği ve Doğum ve

Kadın Hastalıkları ABD Başkanlığı İzin Belgesi

65

10. ÖZGEÇMİŞ

1985 yılında Konya‟da doğdu. Ortaokulu Ahmet Perihan Demirok Ġlköğretim

Okulu‟nda liseyi Selçuklu Anadolu Lisesi‟nde okudu. 2008 yılında Selçuk

Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi HemĢirelik Bölümünden mezun oldu. Halen

Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesinde AraĢtırma Görevlisi olarak

çalıĢmaktadır.