pravna pomoć u jedinicama lokalne samouprave · com lokalne samouprave u skladu sa zakonom. i...

Pravna pomoć u jedinicama lokalne samoupraveAutonomna Pokrajina Vojvodina

Novi Sad, 2013.

4

Pokrajinski ombudsman AP Vojvodine

Pravna pomoć u jedinicama lokalne samouprave

Sadržaj

Predgovor 5Zakonodavni okvir 9Ciljevi istraživanja 16Metodologija 17Rezultati istraživanja 18Zaključak 45

5Pravna pomoć u jedinicama lokalne samouprave


Predgovor

Tokom rada Pokrajinskog ombudsmana pokazalo se da potrebe građana za funkcionisanjem službi pravne pomoći u opštinskim/gradskim upravama postaju sve izraženije, budući da se oni često nađu u situaciji kada im je potreban pravni savet, pisanje podnesaka ili zastupanje, kako pred sudovima tako pred organima uprave, a nisu u mogućnosti da sebi priušte puno-moćnika. Krug ovih lica je širok. Među ove građane spadaju lica bez prihoda i imovine, primао-ci sоciјаlnе nоvčаnе pоmоći, stanovnici romskih neformalnih naselja, nеzаpоslеna licа na еvidеnciјi Nаciоnаlnе službе zа zаpоšlјаvаnjе, primаоci minimalne zаrаdе, izbegla, prоgnаna i rаsеlјеna licа, pripadnici socijalno ugroženih i marginalizovanih društvenih grupa, licа kоја ispunjаvајu uslоvе zа оslоbаđаnjе оd plаćаnjа trоškоvа pоstupkа i drugi. Imajući u vidu navedeno, Pokrajinski ombudsman je u proteklom periodu u dva maha pri-kupljao informacije od opštinskih/gradskih uprava sa ciljem da se u potpunosti sagleda stvаrnо stаnjе i nivо оstvаrivаnjа Ustаvоm gаrаntоvаnоg prаvа grаđаnа nа prаvnu pоmоć, da bi se dobla sveobuhvatna informacija о tоmе u kојim su јеdinicаmа lоkаlne sаmоuprаve nа tеritоriјi АP Vојvоdinе оrgаnizоvаnе službе prаvnе pоmоći, kako one funkcionišu, odnosno da li je pružanje pravne pomoći uređeno i obezbeđeno na drugi način.

6



Prvo istraživanje vršeno krajem 2010. godine odnosilo se na projekat “Bеsplаtnа prаvnа pоmоć u Vојvоdini“ koji sе rеаlizovao nа оsnоvu Spоrаzumа о sаrаdnji nа sprоvоđеnju prојеktа kојi su zаklјučili Аdvоkаtskа kоmоrа Vојvоdinе, Izvršnо vеćе АP Vојvоdinе i Оmbudsmаn Katalonije dеcеmbrа 2007. gоdinе. Nаknаdnо je potpisan i aneks оvоg Spоrаzumа, Prоtоkоl kао i Aneks Prоtоkоlа. Prојеkаt je imаo dvе fаzе, prvа - ustаnоvlјаvаnjе službi bеsplаtnоg davanja pravnih saveta u оpštinаmа i drugа fаzа - ustаnоvlјаvаnjе službi zа bеsplаtnо prаvnо zаstupаnjе. Mеđusоbnа prаvа i оbаvеzе Izvršnо vеćе Vојvоdinе, Аdvоkаtskа kоmоrа Vојvоdinе i јеdinicе lоkаlnе sаmоuprаvе u kојimа sе prојеkаt realizovao, urеdilе su Ugоvоrоm о sprоvоđеnju prојеktа. Zаklјučеnа su dvа tаkvа ugоvоrа, јеdаn kојi sе оdnоsi nа prаvnо sаvеtоvаnjе i dru-gi kојi sе оdnоsi nа prаvnо zаstupаnjе. Pokrajinski ombudsman je poslao upitnik na adre-su 27 jedinica lоkаlne sаmоuprаve kао i Аdvоkаtskој kоmоri Vојvоdinе, u cilјu prikuplјаnjа infоrmаciја о pоstignutim rеzultаtimа prојеktа. Odgovori na dostavljen upitnik bili su konfuzni, a dobijeni podaci nepouzdani. Na osnovu nih nije se mogao utvrditi čak ni tačan broj jedinica lokalne samouprave obuhvaćenih ovim projektom. Advokatska komora i sekretarijat Vlade APV zadužen za realizaciju ovog projekta nisu u dovoljnoj meri sarađivali sa Pokrajinskim ombudsmanom kako bi se stanje sagledalo u celosti.

Drugim istraživanjem obuhvaćene su sve jedinice lokalne samouprave u APV, i one koje nisu



bile učesnice projekta nа оsnоvu spоrаzumа izmеđu Оmbudsmаnа Kаtаlоniје, Аdvоkаtskе kоmоrе Vојvоdinе i Vlаdе АP Vојvоdinе. Cilj je bio da se sagleda ostvarivanje prava na pravnu pomoć putem službi za pravnu pomoć u jedinicama lokalne samouprave, na teritoriji cele Autonomne pokrajine Vojvodine. Pokazalo se da veći broj opštinskih/gradskih uprava “nije razumeo” pitanja iz upitnika, pa su rezultati i ovog istraživanja bili konfuzni, a podaci nepou-zdani.

Na оsnоvu utvrđеnоg stаnjа, а u cilјu dоslеdnе primеnе Ustаvа i zаkоnа, tе pоbоlјšаnjа i unаprеđеnjа pоstојеćеg stаnjа, Pоkrајinski оmbudsmаn, nа оsnоvu člаnа 33 i 35 Pоkrајinskе skupštinskе оdlukе о Pоkrајinskоm оmbudsmаnu jеdinicаmа lоkаlnе sаmоuprаvе nа pоdručјu АP Vојvоdinе kоје nisu оrgаnizоvаlе službu zа pružаnjе prаvnе pоmоći, fеbruаrа 2011 upu-tio je prеpоruku da se u sklаdu sа člаnоm 20 tаčkа 31 Zаkоnа о lоkаlnој sаmоuprаvi (“Sl. glаsnik RS”, br. 129/2007) pri оpštinskој/gradskoj uprаvi оrgаnizuјu službu prаvnе pоmоći i nа tај nаčin оbеzbеdе grаđаnimа оstvаrivаnjе Ustаvоm zајаmčеnоg prаvа nа prаvnu pоmоć.

Imajući u vidu navedeno, Pokrajinski ombudsman je odlučio da sprovede i treće istraživanje - prikupljanjem podataka, sa ciljem da ponovo alarmira jedinice lokalne samouprave, kao i ostale faktore, koji mogu imati uticaja na rešavanje ovog problema. Nakon ovog istraživanja

8



potvrdilo se da u samo malom broju jedinica lokalne samouprave građani imaju mogućnost da ostvare pravo na pravnu pomoć od strane opštinske uprave bez naknade ili uz naknadu manju od one koja je propisana advokatskom tarifom. Od mogućih oblika pravne pomoći ona se najčešće svodi na davanje pravnih saveta i pisanje podnesaka.

Rezultati istraživanja trebalo bi da doprinesu realnom sagledavanju stanja u opštinama i gradovima na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine u pogledu mogućnosti građana u ostvarivanju prava na pravnu pomoć bez naknade ili uz naknadu manju od one koja je propisana Tarifom o nagradama i naknadama troškova za rad advokata.



Zakonodavni okvir

Ustаv Rеpublikе Srbiје (“Službеni glаsnik RS”, br. 98/2006), u člаnu 67 stav 1, propisuje da se svаkоmе, pоd uslоvimа оdrеđеnim zаkоnоm, јеmči prаvо nа prаvnu pоmоć, čimе је prаvо nа prаvnu pоmоć dobilo rаng Ustаvоm zајаmčеnоg prаvа. Prema člаnu 67 stav 2 Ustаvа ovo pravo se ostvaruje na dva načina: preko pravne pomoći koje pruža advokatura kao nezavisna i samostalna profesionalna delatnosti i preko službi pravnih pomoći koje se osnivaju u jedinicama loka-lne samouprave u sklаdu sа zаkоnоm. Zakonom se određu-je kada je pravna pomoć besplatna.

Obaveza Republike Srbije da stvori uslove za uživanje i zaštitu prava na pravnu pomoć izvire iz univerzalnih međunarodnih dokumenata o ljudskim pravima, koji garantuju pravo na pristup pravdi i pravično suđenje. Opštom deklaracijom o pravima čoveka predviđeno je da: “svako ima potpuno jednako pra-

• Ustаv Rеpublikе Srbiје• Međunarodni pakt o građanskimpoli-

tičkim pravima• Konvencija Ujedinjenih nacija o pravima

deteta• Zakon o ratifikaciji Evropske konvencije za

zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda• Zakon o lokalnoj samoupravi

• Zakon o advokaturi• Zakonik o krivičnom postupku

• Zakon o maloletnim učiniocima krivičnih dela i krivičnopravnoj zaštiti maloletnih

lica• Zakon o parničnom postupku

• Porodični zakonom• Zakon o azilu

• Strategija razvoja sistema besplatne pravne pomoći

• Pokrajinska skupštinska odluka o Pokra-jinskom ombudsmanu

10



vo na pravično i javno suđenje pred nezavisnim i nepristrasnim sudom koji će odlučiti o njegovim pravima i obavezama i o osnovanosti svake krivične optužbe protiv njega”. Pravo na delotvoran pristup pravdi i pravično suđenje garantuje i Međunarodni pakt o građanskim i političkim pravima (“Službeni list SFRJ”, broj 7/71) kojim je predviđeno da su svi jednaki pred sudovima i da svako ima pravo da zakonom određeni nadležni, nezavisni i nepristrasni sud nepristrasno i javno ispita njegov predmet i odluči o opravdanosti svake krivične optužbe koja je protiv njega podignuta ili spora o građanskopravnim pravima i obavezama. U Zakonu o ratifikaciji Konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta (“Službeni list SFRJ - Međunarodni ugovori”, broj 15/90 i “Službeni list SRJ - Međunarodni ugovori”, br. 4/96 i 2/97) pored ostalog, predviđeno je da: “svako dete lišeno slobode ima pravo na hitnu pravnu i drugu odgovarajuću pomoć, pravo da pred sudom ili drugim nadležnim, nezavisnim i nepristrasnim organom postavi pitanje zakonitosti lišavanja slobode, kao i pravo na hitnu odluku o tom pitanju”.

Obaveza razvijanja sistema pravne pomoći proizlazi i iz Zakona o ratifikaciji Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (“Službeni list SCG - Međunarodni ugovori”, br. 9/03, 5/05 i 7/05 - ispravka) čijom je ratifikacijom Republika Srbija prihvatila ju-risdikciju Evropskog suda za ljudska prava. Članom 6. Evropske konvencije za zaštitu ljudskih



prava i osnovnih sloboda garantovano je pravo na pravično suđenje, kao posebno ljudsko pravo bazirano na idejama prirodne pravde, čije je ostvarivanje od suštinske važnosti za razvoj demokratije i principa vladavine prava. Konvencijski standard pravičnog suđenja uključuje čitav niz posebnih prava, a jedan od instrumenata za ostvarivanje prava na pristup pravdi i zadovoljenja standarda pravičnog suđenja jeste pravo na pravnu pomoć. Budući da standard delotvornog pristupa pravdi i pravičnog suđenja važi i za oblast građanskopravne zaštite, pra-vo na pravnu pomoć zajemčeno je i u postupcima u kojima se odlučuje o građanskim pravima i obavezama. Prema Evropskoj konvenciji za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, dužnost pružanja besplatne pravne pomoći postoji kada “interes pravde” to nalaže. Među kriterijumi-ma na osnovu kojih se “interes pravde” procenjuje su sve okolnosti koje se tiču pojedinca, kao što su uzrast, stepen pismenosti, pripadnost socijalno ugroženoj, odnosno marginalizovanoj društvenoj grupi i dr.

Obaveza Republike Srbije da zakonom uredi i operacionalizuje pružanje pravne pomoći, uključujući i besplatnu pravnu pomoć, proističe i iz njenog članstva u Savetu Evrope, čije je preporuke obavezna da sledi. U dokumentima Saveta Evrope izraženo je očekivanje da će države-članice urediti pružanje pravne pomoći na način koji obezbeđuje da niko ne bude sprečen ekonomskim i drugim preprekama u svome nastojanju da ostvari i zaštiti svoja prava

12



pred bilo kojim sudom ili drugim organom javne vlasti. Republika Srbija je opredeljena da postane punopravni član Evropske unije i zato je neophodno da uredi pružanje pravne po-moći u skladu sa pravnom tekovinom i standardima Evropske unije u ovoj oblasti. U Evropskoj uniji pravo na pravnu pomoć predstavlja jedno od osnovnih prava, čijim se ostvarivanjem obezbeđuje delotvoran pristup pravdi. U Povelji Evropske unije o osnovnim pravima iz 2000. godine,10 utvrđeno je da: “svakome treba pružiti mogućnost da bude savetovan, branjen i zastupan, a da se onima koji nemaju dovoljno sredstava, mora učiniti dostupnom pravna po-moć u meri koja je neophodna da bi im se obezbedio efikasan pristup pravdi” (član 47. st. 2. i 3).

Odredbe o pravnoj pomoći sadržane su u više republičkih zakona, ali regulišu samo neke vi-dove pravne pomoći. Sa aspekta Pokrajinskog ombudsmana, predmet istraživanja je primena Zakona o lokalnoj samoupravi (“Službeni glasnik RS”, broj 129/07) koji u članu 20 tačka 28 propisuje da opština, preko svojih organa, obrazuje organe, organizacije i službe za potrebe opštine i uređuje njihovu organizaciju i rad, a u tački 31 istog člana propisuje da opština orga-nizuje službu pravne pomoći građanima.

Zakon o advokaturi (“Službeni glasnik RS”, br. 31/2011 i 24/2012) u članu 73 propisuje da



Advokatska komora može da organizuje besplatno pružanje pravne pomoći građanima na svom području ili delu tog područja samostalno ili na osnovu ugovora koji zaključi sa jedini-com lokalne samouprave u skladu sa zakonom. I primena ovog zakona u fokusu je intereso-vanja Pokrajinskog ombudsmana, budući da je njime propisana mogućnost zaključivanja ugovora između Advokatske komore i jedinice lokalne samouprave.

Pružanje pravne pomoći u manjoj ili većoj meri, uređuju i drugi zakoni u Republici Srbiji, ali njihova primena u domenu je pravosudnih organa, te nije predmet istraživanja Pokrajinskog ombudsmana. U oblasti krivičnopravne zaštite, pružanje pravne pomoći, uključujući i besplatnu pravnu pomoć, delimično je uređeno Zakonikom o krivičnom postupku (“Sl. glasnik RS”, br. 72/2011, 101/2011, 121/2012, 32/2013 i 45/2013) i Zakonom o maloletnim učiniocima krivičnih dela i krivičnopravnoj zaštiti maloletnih lica (“Službeni glasnik RS”, broj 85/05). Besplatno zastupanje stranaka u građanskim sudskim postupcima regulisano je Zakonom o parničnom postupku (“Službeni glasnik RS”, br. 72/2011, 49/2013 - odluka US i 74/2013 - odluka US) i Porodičnim zakonom (“Službeni glasnik RS”, br. 18/05 i 72/21001 - dr.zakon). Pružanje pravne pomoći predviđeno je i Zakonom o azilu (“Službeni glasnik RS”, broj 109/07).

14



Vlada Republike Srbije, 2010. godine usvojila je Strategiju razvoja sistema besplatne pravne pomoći (“Službeni glasnik RS”, broj 74/2010). Strategijom su utvrđene smernice i osnovni principi normativno-pravnog i institucionalnog okvira sistema besplatne pravne pomoći, čija će implementacija obezbediti sistemsku promenu u oblasti pružanja pravne pomoći. U tom smislu, ona pruža odgovore na bazična pitanja od značaja za uspostavljanje sistema besplatne pravne pomoći, kao novog javnog servisa građana: 1) ko i pod kojim uslovima ima pravo na be-splatnu pravnu pomoć; 2) ko i pod kojim uslovima pruža besplatnu pravnu pomoć; 3) kako se ostvaruje pravo na besplatnu pravnu pomoć; 4) kako se upravlja sistemom besplatne pravne pomoći; 5) kako se kontroliše i obezbeđuje kvalitet besplatne pravne pomoći.Uz Strategiju je donet i Akcioni plan, imenovana je radna grupa za pisanje zakona, ali nakon promene vlasti na republičkom nivou 2012. godine, nema informacija o sudbini zakona kojim bi se uredilo pitanje pružanja besplatne pravne pomoći.

Vredna pažnje je činjenica da je Skupština Autonomne Pokrajine Vojvodine već 2005. godine svim opštinama na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine i Gradu Novom Sadu uputila Preporuku o osnivanju službe besplatne pravne pomoći za građane lošeg materijalnog stanja. Ova pomoć bi trebalo da obuhvata usmene i pismene pravne savete radi obraćanja organima uprave i organima pravosuđa, a pod određenim okolnostima i neposredno zastupanje pred



navedenim organima. Preporuka je objavljena u “ Službenom listu Autonomne Pokrajine Vo-jvodine” broj 7 /2005.

Pružanje pravne pomoći davanjem saveta propisano je i Pokrajinskom skupštinskom odlu-kom o Pokrajinskom ombudsmanu (“Službеni list АPV”, br. 23/2002, 5/2004 i 16/2005 i 18/2009). Članom 25 uređeno je da Pоkrајinski оmbudsmаn postupajući po predstavkama građana u slučaju da se predstavka odbaci, može podnosiocu predstavke dati savet o dru-gim mogućnostima za ostvarivanje zaštite prava. Pokrajinski ombudsman ovu mogućnost koristi u velikom broju slučajeva, te se podnosiocima predstavke u pisanom obliku daju saveti o tome pred kojim organom i u kom postupku mogu da traže zaštitu svojih prava.

16



Ciljevi istraživanja

Cilj istraživanja bio je da se analizira da li i u kojoj meri funkcioniše institut pružanja pravne pomoći u jedinicama lokalne samouprave u Autonomnoj pokrajini Vojvodini, odnosno da se sagleda kako se u praksi realizuje Zakonom o lokalnoj samoupravi (“Službеni glаsnik RS”, broj129/2007) propisana obaveza opština da preko svojih organa, u skladu s Ustavom i za-konom organizuju službu pravne pomoći građanima. Tražio se odgovor na sledeća pitanja:

• da li je u opštinskim/gradskim upravama organizovana posebna služba pravne pomoći građanima• da li je omogućeno pružanje pravne pomoći građanima na drugi način • koji oblik pružanja pravne pomoći je najučestaliji• da li se pravna pomoć pruža uz ili bez naknade• koji broj građana je u prethodne dve godine koristio ovu uslugu• koji je broj sati rada na pružanju pravne pomoći tokom radne nedelje• kako se ocenjuje rad sa drugim organima



Metodologija

Upitnik je osmišljen u Stručnoj službi Pokrajinskog ombudsmana i poslat u svih 45 jedini-ca lokalne samouprave na teritoriji Autonomne pokrajine Vojvodine. Adresiran je na načel-nike opštinskih/gradskih uprava budući da je opštinska/gradska uprava organ opštine koji izvršava zakone i druge propise čije je izvršavanje povereno opštini, a opštinskom upravom kao jedinstvenim organom, rukovodi načelnik. Svih 45 jedinica lokalne samouprave je vra-tilo popunjen upitnik, ali iako je upućen načelnicima, samo u 26 jedinica lokalne samouprave ga je potpisao sam načelnik opštinske uprave i naznačio sebe kao kontakt osobu u slučaju eventualnih nejasnoća.

Kada je reč o samom instrumentu za prikupljanje podataka, kao što je navedeno, upotrebljen je pismeni upitnik koji se sastojao iz deset pitanja zatvorenog tipa. Uzimajući u obzir da je oblast istraživanja u velikoj meri nedefinisana i nejasna, pitanja zatvorenog tipa predstavljala su najbolji način za sistematizaciju takvih podataka i njihovu sveobuhvatnu analizu.

Prilikom analize podataka korišćen je statistički paket programa IBM SPSS (PASW) uz korišćenje deskriptivne statistike, pre svega analize frekvencija i deskriptivnih pokazatelja.

18



Rezultati istraživanja

Na pitanje - Da li je u jedinici lokalne samouprave organizovano pružanje pravne pomoći građanima, pozitivno je odgovorilo ukupno 28 (62.2%) jedinica lokalne samouprave od 45 koliko ih ima na teritoriji Autonomne Pokrajine Vojvodine.

Da

Ne

17

28

Grafikon 1 Broj JLS u kojima (ni)je organizovano pružanje pravne pomoći



Organizovano Nije organizovano Apatin Ruma Ada

Senta Alibunar Sombor Sremski Karlovci Bela Crkva

Stara Pazova Subotica

Šid Kula Irig Temerin Nova Crnja Kanjiža Vrbas Kikinda Vršac Novi Kneževac Kovin Zrenjanin Opovo

Žabalj Novi Sad Žitište Plandište Odžaci

Srbobran Sremska Mitrovica Titel

Tabela 1 Pregled jedinica lokalne samouprave u kojima jeste, odnosno nije organizovano pružanje pravne pomoći građanima

20



Na pitanje o načinu obezbeđivanja pružanja pravne pomoći u jedinicama lokalne samouprave 28 jedinica lokalne samouprave izjasnilo se na sledeći način:

• U šest jedinica lokalne samouprave, Apatinu, Baču, Novom Sadu, Odžacima, Sremskim Karlovcima i Somboru pružanje pravne pomoći obezbeđeno je organizovanjem posebne službe pravne pomoći u skladu sa članom 20 stav 1 tačka 31 Zakona o lokalnoj samoupra-vi.

- U opštini Apatin vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima, sastavljanje ugovora, testamenata i sl. Usluge se vrše svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena, bez naknade ili uz naknadu koja se naplaćuje delimično, a akt na osnovu koga se opredeljuje krug lica kojima se ove usluge vrše bez naknade, nije naveden niti priložen. U 2011. godini evidentirano je 2.019 slučajeva, a u 2012. g. 2.102 slučaja.

- U opštini Bač vrši se samo davanje pravnih saveta svakog prvog petka u mesecu od 10 do 15h, bez naknade, nema evidencije o broju slučajeva obraćanja. Akt na osnovu koga se opre-deljuje krug lica kojima se ove usluge vrše bez naknade, nije naveden niti priložen.



- U Gradu Novom Sadu vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima, zastupanje pred organima uprave i organima pravosuđa, sastavljanje ugovora, testamenata i sl. Usluge se pružaju svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena, uz naknadu ili bez naknade, u skladu sa Odlukom o načinu i uslovima pružanja pravne pomoći građanima na teritoriji grada Novog Sada. Usmeni pravni savet se uvek daju bez naknade. U 3 slučaja u službi naplaćena naknada obuhvaćena je troškovnikom i po okončanju parnice priznata kao trošak. U 2011. godini evidentirano je 7.226 slučajeva, a u 2012. g. 6.635 slučajeva ostvarivanja prava na pravnu pomoć.

- U opštini Odžaci vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, ponedeljkom, sredom i petkom od 8 do 12h. Deo upitnika koji se odnosi na plaćanje odnosno neplaćanje naknade nije popunjen, akt na osnovu koga se opredeljuje krug lica ko-jima se ove usluge vrše bez naknade nije naveden niti priložen. Nema informacije ni o broju predmeta.

- U opštini Sremski Karlovci vrši se davanje pravnih saveta, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima, zastupanje pred organima uprave i organima pravosuđa, sastavljanje

22



ugovora, testamenata i sl. Usluge se pružaju uz naknadu, u terminima koji se unapred zaka-zuju. Tokom 2012.g. evidentirano je 14 slučajeva. Akt kojim su uređeni način i uslovi pružanja pravne pomoći nije naveden niti priložen.

- U opštini Sombor vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima, sastavljanje ugovora, testamenata i sl. Usluge se pružaju svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena, uz, odnosno bez naknade, u skladu sa Rešenjem o vrsti pravne pomoći i naknadi troškova u vezi sa radom Odseka za pravnu pomoć. U 2011. godini evidentirano je 3.146 slučajeva, a u 2012. g. 3.195 slučajeva.

• U šest jedinica lokalne samouprave, Bačkoj Topoli, Inđiji, Kanjiži, Kikindi, Kovinu i Malom Iđošu pružanje pravne pomoći obezbeđeno je sistematizovanjem posebnog radnog mesta za pružanje pravne pomoći građanima u jednoj od organizacionih jedinica opštinske uprave.

- U opštini Bačka Topola u Odeljenju za opštu upravu i društvene delatnosti sistematizova-no je radno mesto za poslove pravne pomoći. Izvršilac na ovom radnom mestu daje pravne



savete i piše podneske u upravnim i sudskim stvarima. Usluge se pružaju svakog radnog dana od 10 do 12 časova, uz naknadu (taksu) ili bez naknade(takse) prema Odluci o opštinskim taksama. U 1 slučaju u opštinskoj upravi naplaćena naknada obuhvaćena je troškovnikom i po okončanju parnice priznata kao trošak. U 2012. godini evidentirano je 205 slučajeva pružanja pravne pomoći.

- U opštini Inđija u Odeljenju za pravne poslove sistematizovano je radno mesto – samostalni stručni saradnik za poslove pružanja pravne pomoći. Vrši se davanje pravnih save-ta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima, sastavljanje ugovora, testamenata i sl. Usluge se pružaju svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena, uz naknadu ili bez naknade u skladu sa Odlukom o nakna-di za usluge pružanja pravne pomoći. U 2011. godini evidentirano je 2070 slučajeva, a u 2012. g. 1.851 slučajeva.

- U opštini Kanjiža sistematizovano je radno mesto u okviru Odeljenja za opšte poslove - pružanje pravne pomoći. Vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava i pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima. Usmeni pravni saveti uvek se daju bez naknade. Usluge se pružaju svakog radnog dana od 8 do 14 časova sa ili

24



bez naknade u skladu sa Odlukom o tarifi i naknadama troškova za pružanje pravne pomoći Opštinske uprave Kanjiža. U 2011. godini evidentiran je 501 slučaj, a u 2012. g. 496 slučajeva.

- U opštini Kikinda u okviru Sekretarijata za opštu upravu i zajedničke poslove siste-matizovano je radno mesto-poslovi pravne pomoći. Vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima, sastavljanje ugovora, testamenata i sl. Usluge se pružaju svakog radnog dana od 9 do 13 časova bez naknade. Akt na osnovu koga se opredeljuje krug lica kojima se ove usluge vrše nije naveden niti priložen. U 2011. godini evidentiran je 111 slučaj, a u 2012. g. 768 sluča-jeva.

- U opštini Kovin u okviru Odeljenja za opštu upravu i javne službe sistematizovano je radno mesto-pružanje pravne pomoći i poslovi zaštite prava pacijenata. Vrši se davanje pravnih save-ta, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima, zastupanje pred organima uprave, usta-novama, privrednim društvima i drugim organizacijama, sastavljanje ugovora, testamenata i sl. Usluge se pružaju svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena, uz naknadu ili bez naknade, prema tarifi, koja nije navedena niti priložena. U 2011. godini evidentirano je 1.290 slučajeva, a za 2012. g. nema podataka



- U opštini Mali Iđoš u okviru Odeljenja za opštu upravu i društvene delatnosti sistematizova-no je radno mesto u Grupi za skupštinske poslove i poslove pravne pomoći. Vrši se davanje pravnih saveta, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima. Usluge se pružaju svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena, bez naknade, a akt na osnovu koga se opredeljuje krug lica kojima se ove usluge vrše nije naveden niti priložen. Nema podataka o broju slučajeva u 2011. godini, a u 2012. g. je bilo 494 slučaja.

• U četiri jedinice lokalne samouprave, Žitištu, Zrenjaninu, Pančevu i Subotici pružanje pravne pomoći se realizuje na osnovu ugovora sa Advokatskom komorom Vojvodine.

- U opštini Žitište pravna pomoć se pruža na osnovu ugovora zaključenog između opštine i Advokatske komore. Vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima i zastupanje pred organima uprave i organima pravosuđa. Usluge se pružaju svakog ponedeljka od 10 do 14 časova (u julu i avgustu služba ne radi), bez naknade, ali nije naveden opšti akt na osnovu koga se ova delatnost obavlja. Nema saznanja o slučajevima da je naknada obuhvaćena troškovni-kom i po okončanju parnice priznata kao trošak. U 2011. godini evidentirano je 97 slučajeva, a u 2012. g. 103 slučaja.

26



- U Gradu Zrenjaninu pravna pomoć obezbeđena je na osnovu ugovora sa Advokatskom ko-morom. Vrši se davanje pravnih saveta i zastupanje pred sudovima. Pravna pomoć se pruža sa ili bez naknade, u skladu sa Pravilnikom o radu službe besplatnog pravnog zastupanja od strane advokata Advokatske komore Vojvodine. Upitnik nije popunjen, informacije su do-stavljene u dopisu u kome stoji da je pravo na besplatnu pravnu pomoć do kraja 2011. godine ostvarilo 244 građana, a o broju slučajeva u 2012. godini nema informacije. Nema informacije ni u vezi sa priznavanjem troškova u sudskim postupcima, kao ni o radnom vremenu ove službe.

- U gradu Pančevu pravna pomoć obezbeđena je na osnovu ugovora sa Advokatskom ko-morom. Vrši se davanje pravnih saveta i zastupanje pred pravosudnim organima, bez naknade, svakog radnog dana od 9 do 14 časova. U 2011. godini evidentirano je 1.940 slučaja, a u 2012. g. 1.652 slučaja.

- U Gradu Subotici, pravna pomoć obezbeđena je na osnovu ugovora sa Advokatskom ko-morom i realizuje se isključivo u vidu zastupanja, bez naknade, svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena. U 2011. godini evidentirano je 96 slučajeva, a u 2012. g. 61 slučaj.



• U šest jedinica lokalne samouprave, Beočinu, Žablju, Senti, Šidu, Temerinu i Vrbasu pravnu pomoć pruža opštinski javni pravobranilac.

- U opštini Beočin pravobranilac vrši davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava i pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima. Usluge se pružaju četvrtkom od 10 do 14 h bez naknade, opšti akt koji bi ova oblast bila uređena nije priložen, a na ostala pitanja nije dat odgovor.

- U opštini Žabalj pravobranilac vrši davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima i sastavljanje ugovora, testamenta i sl. Usluge se naplaćuju u skladu sa tarifom, nema povratne informacije o tome da li su naknade priznate kao trošak sudskog postupka. Opšti akt sa tarifom nije dostavljen. Pravna pomoć se pruža svakog radnog dana tokom celog radnog vremena. U 2011. godini evidentirano je 539 slučajeva, a u 2012. g. 547 slučajeva.

- U opštini Senta pravobranilac vrši davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava i pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima. Usluge se pružaju utorkom od 15,30 do 18 h bez naknade. U 2011. godini evidentirano je 555 slučajeva, a u

28



2012. g. 494 slučaja.

- U opštini Šid u okviru Pravobranilaštva sistematizovano je radno mesto za pružanje pravne pomoći građanima u vidu davanja pravnih saveta, informisanja o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanja podnesaka u upravnim i sudskim stvarima i sastavljanja ugovora, testamenta i sl. Pravna pomoć se pruža svakog radnog dana tokom celog radnog vremena. U 2011. godini evidentirano je 80 slučajeva, a u 2012. g. 90 slučajeva.

- U opštini Temerin pravobranilac vrši davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima i sastavljanje ugovo-ra, testamenta i sl. Usluge se naplaćuju prema tarifi iz Odluke o lokalnim administrativnim taksama. Nije bilo slučajeva priznavanja ovih troškova u sudskom postupku. Pravna pomoć se pruža utorkom i četvrtkom od 8 do 12 h. U 2011. godini bilo je oko 900 slučajeva, a u 2012. g. oko 1.200 slučajeva.

- U opštini Vrbas, u okviru Opštinskog javnog pravobranilaštva samostalni stručni sardnik vrši davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima i sastavljanje ugovora, testamenta i sl. U velikoj većini slučajeva



usluge se pružaju bez naknade, ali nije priložen akt kojim je uređena tarifa. Nije bilo slučajeva priznavanja ovih troškova u sudskom postupku. Pravna pomoć se pruža svakog radnog dana tokom celog radnog vremena. U 2011. godini bilo je oko 475 slučajeva, a u 2012. g. oko 411 slučajeva.

• U tri jedinice lokalne samouprave, Bačkom Petrovcu, Bečeju i Vršcu pružanje pravne pomoći obuhvaćeno je u opisom poslova nekog od radnih mesta u okviru jedne od od organi-zacionih jedinica.

- U Bačkom Petrovcu pravnu pomoć pruža sekretar opštinskog veća-šef službe Predsedni-ka opštine i Opštinskog veća. Vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava, pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima, sastavljanje ugovora, testamenata i sl. Usluge se pružaju svakog radnog dana od 12 do 14h, uz bez naknade, opšti akt koji bi ova oblast bila uređena nije priložen, a na ostala pitanja nije dat odgovor (broj sluča-jeva, ocena saradnje sa drugim organima….).

- U Bečeju pravna pomoć se pruža u Odeljenju za privredu, ali nije navedeno u okviru kog radnog mesta. Vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja pra-

30



va i pisanje podnesaka u upravnim i sudskim stvarima. Usluge se vrše svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena, bez naknade, ali nije priložen opšti akt kojim bi ovo pitanje bilo uređeno. Nema podataka o broju slučajeva.

- U Vršcu, poslovi pružanja pravne pomoći vrše se u okviru Odeljenja za lokalni ekonomski razvoj privredu i društvene delatnosti, u okviru radnog mesta za upravno-pravne poslove. Vrši se davanje pravnih saveta i informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava. Usluge se pruža-ju bez naknade, tokom celog radnog dana. 2011. godini bilo je 13, a u 2012. g. 16 slučajeva.

• U dve jedinice lokalne samouprave, Rumi i Staroj Pazovi pružanje pravne pomoći obezbeđe-no je na osnovu rešenja/ovlašćenja koja je doneo načelnik opštinske uprave.

- U Rumi je pružanje pravne pomoći obezbeđenno na osnovu ovlašćenja načelnika Opštinske uprave. Vrši se davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava. Usluge se pružaju ponedeljkom i petkom od 10 do 12h, bez naknade. Opšti akt kojim bi ova oblasttrebalo da bude uređena nije priložen. U 2011. godini evidentirano je 27 slučajeva, a u 2012. g. 90 slučajeva.- U Staroj Pazovi dva diplomirana pravnika zaposlena u Odeljenju za opštu upravu i zajedničke



poslove ovlašćena su rešenjem načelnika Opštinske uprave da zaposlena pružaju pravnu po-moć: davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava. Usluge se pružaju četvrtkom od 10 do 14h, bez naknade. Opšti akt kojim bi ova oblast trebalo da bude uređena nije priložen, a na ostala pitanja nije dat odgovor ( broj slučajeva, ocena saradnje sa drugim organima...)

• U jednoj opštini, Irigu pravnu pomoć pružaju svi zaposleni pravnici

- Pravnu pomoć u Irigu prema podacima iz popunjenog upitnika u vidu davanja pravnih saveta i informisanja o mogućnostima ostvarivanja prava pružaju svi zaposleni pravnici u Opštinskoj upravi. Kao oblik pružanja pravne pomoći navedeno je i „intervenisanje usmeno i telefonskim putem“. Pravna pomoć se pruža svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena. Podaci o broju predmeta 2011. i 2012. godine, nisu navedeni.

32



6

6

33

4

6

lokalnoj samoupravi, organizovanjem službe

sistematizovanjem posebnog radnog mesta za

organizacionoj jedinici opštinske uprave

nekog od radnih mesta u okviru organizacionejedinice

pravobranilaštvo

Grafikon 2 Pregled načina pružanja pravne pomoći građanima



Pažljivim čitanjem pitanja, pod pretpostavkom razumevanja zakonske odredbe, može se prepoznati razlika između zakonske obaveze organizovanja službe pravne pomoći i omo-gućavanja prava na pravnu pomoć, na neki drugi način. Ipak, opšti utisak je da jedan broj načelnika opštinske uprave nije dobro shvatio pitanja iz upitnika. Jedan broj popunjenih upitnika ukazuje na visok stepen neozbiljnosti i površnosti u radu prilikom popunjavanja upitnika. Na veći broj pitanja uopšte nije dat odgovor, a dati odgovori su kontroverzni. Svega 7 jedinica lokalne samouprave je priložilo opšti akt kojim se uređuje pitanje pružanja pravne pomoći (propisivanje uslova za sticanje prava na besplatnu pravnu pomoć) onih koji ima-ju pravo na besplatnu pravnu pomoć i tarifa za slučajeve kada se ona pruža uz naknadu). Mali broj popunjenih upitnika sadrži podatke o broju slučajeva u 2011. i 2012. godini, ocenu saradnje sa dugim organima i broj slučajeva kada su troškovi pružanja pravne pomoći priznati i obuhvaćeni troškovnikom u sudskom postupku.

Zabrinjava činjenica da u 17 od ukupno 45 jedinica lokalne samouprave, ne samo da nije organizovana služba pravne pomoći kako to Zakon o lokalnoj samoupravi propisu-je, već se pravna pomoć ni u kom obliku ne pruža, jer u jedinici lokalne samouprave nije prepoznato ustavom garantovano pravo i potreba građana da u raznim životnim situacija-ma računaju na neki oblik pravne pomoći od opštinske/gradske uprave. (U opštinama Novi

34



Kneževac i Pećinci radno mesto-poslovi pružanja pravne pomoći je sistematizovano, ali nije popunjeno, tako da se pružanje pravne pomoći ne vrši.)Od ukupno 45 jedinica lokalne samouprave samo u 6 je organizovana posebna služba pravne pomoći u skladu sa zakonom o lokalnoj samoupravi. Može se reći da je samo ovih 6 jedinica lokalne samouprave postupilo u skladu sa zakonskom odredbom o obavezi formiranja službe za pružanje pravne pomoći. Ali, zadovoljava i rešenje u 6 jedinica lokalne samouprave u kojima je pitanje pružanja pravne pomoći rešeno sistematizovanjem posebnog radnog mesta za pružanje pravne pomoći građanima u nekoj od organizacionih jedinica opštinske uprave, jer pružanje pravne po-moći od strane jednog zaposlenog može da zadovolji potrebe građana u malim sredinama.

U 4 jedinice lokalne samouprave, pružanje pravne pomoći se realizuje na osnovu ugovora sa Advokatskom komorom Vojvodine.

Iako Zakon o advokaturi predviđa mogućnost da Advokatska komora pruža pravnu po-moć na osnovu ugovora sa jedinicom lokalne samouprave, imajući u vidu načelo jedinstva pravnog poretka, postavlja se pitanje ustavnosti navedene odredbe Zakona o advokatu-



ri, čemu u prilog govori i zauzeti stav Ustavnog suda povodom inicijative za pokretanje postupka za ocenu ustavnosti odredbe odluke o pružanju pravne pomoći, koju je donela skupština jedne gradske opštine u Beogradu. Po oceni Ustavnog suda, nije saglasno Ustavu i zakonu da opština poslove pružanja pravne pomoći organizuje van organa opštinske uprave, bilo u saradnji ili preko drugih institucija - u konkretnom slučaju advokature. Ustavni sud je zauzeo stav da opština nema zakonsko ovlašćenje za poveravanje poslova pružanja pravne pomoći drugim institucijama, te da bi u odsustvu službe pravne pomoći građanima u opštini, advokatura preuzela ulogu jednog oblika pravne pomoći, čime se povređuje pravo na pravnu pomoć u smislu odredaba člana 67 stav 2 Ustava (Odluka Ustavnog suda, IU l broj 45/2009 od 18. februara 2010. godine, objavljena u “Sl. glasniku RS”, br. 55/2010 od 6. avgusta 2010. godine).Nejasno je i pitanje na teret koje budžetske stavke se ova usluga plaća Advokatskoj komori, odnosno advokatima.

Osim navedenog, otežavajuća okolnost u pružanju pravne pomoći na ovaj način je i to što se ona svodi na određeni broj dana i sati u nedelji, da se advokati ne nalaze u zgradi opštinske uprave, da su često zauzeti jer se da advokati nisu dostupni u zgradi opštinske uprave, a može da bude postavljeno i pitanje kvaliteta njihovog rada, budući da rade uglavnom bez naknade.

36



U 6 jedinica lokalne samouprave, pravnu pomoć pruža opštinski javni pravobranilac.Prema članu 1 Zakona o pravobranilaštvu (“Sl. glasniku RS”, br. 43/91) Javno pravobranilaštvo obavlja oslove pravne zaštite imovinskih prava i interesa Republike Srbi-je, autonomne pokrajine, grada i opštine, iz čega proizlazi da je opštinsko javno pravobra-nilaštvo zakonski zastupnik grada, odnosno opštine. Iako bi se moglo zaključiti da nije u skladu sa Ustavom da isti organ vrši pružanje pravne pomoći građanima i poslove iz oblasti zaštite prava i interesa opštine, iz Odluke Ustavnog suda Republike Srbije, IU broj 147/2004 od 8. septembra 2005. godine, objavljene u “Sl. glasniku RS”, br. 89/2005 od 18. oktobra 2005. godine, proizlazi da za to nema smetnji. Stav je Ustavnog suda da je skupština opštine prema Ustavu ovlašćena da u skladu sa zakonom obrazuje organe, organizacije i službe i uređuje njihovu organizaciju i rad, a prema Zakonu o lokalnoj samoupravi odgovorna je da organizuje vršenje poslova pravne zaštite svojih prava i interesa i obrazuje organe i organizacije za po-trebe opštine i uređuje njihov rad i organizaciju i po potrebi obrazuje službu pravne pomoći građanima. Budući da u delokrug opštinske uprave spadaju kako poslovi iz oblasti zaštite pra-va I interesa opštine tako i poslovi pravne pomoći građanima, nema smetnji da isti izvršilac obavlja poslove iz oba delokruga.

U tri jedinice lokalne samouprave, pružanje pravne pomoći obuhvaćeno je u opisom poslo-



va nekog od radnih mesta u okviru jedne od od organizacionih jedinica što se nikako ne može da se smatra dobrim rešenjem.U 2 jedinice lokalne samouprave, Rumi i Staroj Pazovi pružanje pravne pomoći obezbeđeno je na osnovu rešenja/ovlašćenja koja je doneo načelnik opštinske uprave. Ovakvo rešenje nikako ne može da bude zadovoljavajuće sa obzirom ne veličinu ovih jedinica lokalne samouprave. Posebno je nezadovoljavajuće to da se u ovim sre-dinama pravna pomoć realizuje samo davanjem pravnih saveta i informisanjem o mogućnostima ostvarivanja prava, i to dva, odnosno jedan dan u nedelji u trajanju od dva sata.

U popunjenom upitniku jedne opštine, Irig stoji da pravnu pomoć pružaju svi zaposleni pravnici, davanjem pravnih saveta i informisanja o mogućnostima ostvarivanja prava, a kao oblik pružanja pravne pomoći navedeno je i „intervenisanje usmeno i telefonskim putem“. Ovakvo rešenje nikako ne može da se tretira kao obezbeđeno pružanje pravne pomoći građanima. Osim toga, Zakonom o opštem upravnom postupku propisana je elementarna obaveza organa koji vodi postupak da se stara o tome da neznanje i neukost stranke i drugih učesnika u postupku ne budu na štetu prava koja im po zakonu pripada-ju. Pružanje pomoći građanima predstavlja jedno od osnovnih načela dobre uprave.

38



Kao što se iz tabele može videti najučestaliji oblik pružanja pravne pomoći jeste davanje pravnih saveta, informisanje o mogućnostima ostvarivanja prava i pisanje podnesaka. Ređe se pružaju oblici pravne pomoći kao što je sastavljanje testamenata, ugovora i sl, a najmanje zastupanje pred organima uprave ili pravosudnim organima. Evidentno je da je pravna pomoć obezbeđena u saradnji sa Advokatskom komorom nešto uža, i da se svodi uglavnom na zastupanje pred sudovima.

Na pitanje o naplaćivanju usluga pružanja pravne pomoći, jedinice lokalne samouprave su

Tabela 2 Najčešće zastupljeni oblici pružanja pravne pomoći građanima

Na pitanje kojim oblicima pružanja pravne pomoći se ona obezbeđuje, prema dostavljenim podacima jedinica lokalne samouprave najviše se obezbeđuju sledeći oblici:

Davanje pravnih saveta 26

20 Pisanje podnesaka u upravnim stvarima, sudskim stvarima 19 Sastavljanje ugovora, testamenata i sl. 12 Zastupanje pred organima uprave, pravosudnim organima 6



davale kontroverzne odgovore, ne može se sa tačnošću utvrditi u kojim jedinicama loka-lne samouprave se pravna pomoć pruža bez, odnosno uz naknadu. Većinom se pruža bez naknade, građanima koji ispunjavaju određene uslove, propisane opštim aktom.

Tražene akte dostavile su sledeće jedinice lokalne samouprave: 1. Grad Novi Sad (Odluka o načinu i uslovima pružanja pravne pomoći građanima na teritoriji Grada Novog Sada)2. Opština Inđija (Odluka o naknadi za usluge pružanja pravne pomoći)3. Opština Kanjiža (Odluka o tarifi o nagradama i naknadama troškova za pružanje pravne pomoći Opštinske uprave Opštine Kanjiža)4. Grad Sombor (Rešenje o vrsti pravne pomoći i naknadi troškova u vezi sa radom Odseka za pravnu pomoć)5. Grad Subotica (Sporazum o realizaciji projekta pružanja besplatne pravne pomoći u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini; Ugovor o sprovođenju projekta besplatne pravne po-moći u Gradu Subotici; Sporazum o pružanju besplatnog pravnog zastupanja u Gradu Subotici – Zaštitnik građana)6. Opština Temerin (Odluka o lokalnim administrativnim taksama; Tarifa o visini takse za rad opštinske uprave)

40



7. Opština Bačka Topola (Odluka o izmeni odluke o opštinskim administrativnim taksama; Tarifa opštinskih administrativnih taksi)

Zanimljivo je da je u opštinama Bačka Topola i Temerin opštim aktima propisano da se za pružanje pravne pomoći naplaćuje taksa, a ne naknada. Ustanovljavanje takse, a ne naknade, moglo bi da bude predmet rasprave sa aspekta odredaba Zakona o finansiranju lo-kalne samouprave (“Službeni glasnik RS”, br. 62/2006, 47/2011 i 93/2012).

Troškove pružanja pravne pomoći koji su naplaćeni u opštinskoj/gradskoj upravi, pre-ma dostavljenim podacima sudovi su priznali u troškovniku u samo dve jedinice lokalne samouprave – Bačka Topola (jedan slučaj) i Novi Sad (tri slučaja). Predstavnici tri jedinice lokalne (Žabalj, Sombor i Žitište) samouprave ističu da nemaju (povratnu) informaciju o tome da li je bilo slučajeva priznavanja troškova pružanja pravne pomoći u sudskom postupku, dok ostali nisu odgovorili na ovaj deo upitnika.

Na osnovu odgovora na pitanje - Da li je pružanje pravne pomoći obezbeđeno tokom celog radnog dana ili određenog dana u nedelјi, odnosno u određenim terminima, proizlazi da je pružanje pravne pomoći građanima svakog radnog dana od početka do kraja radnog vre-



mena obezbeđeno u 13 jedinica lokalne samouprave (Apatin, Bečej, Inđija, Irig, Kov-in, Mali Iđoš, Novi Sad, Šid, Sombor, Subotica, Vrbas, Vršac i Žabalj), dok je u preostalim jedinicama lokalne samouprave pružanje pravne pomoći obezbeđeno svakim radnim danom ili određnog dana u sedmici, u intervalima od dva, do šest sati dnevno.

U jedinicama lokalne samouprave koje usluge pravne pomoći ne pružaju svakog radnog dana od početka do kraja radnog vremena, pružanje pravne pomoći je najzastupljenije ponedeljkom. Nešto manje je zastupljeno utorkom, četvrtkom i petkom, a najmanje sre-dom. Najčešće se pravna pomoć pruža u intervalu od 9h do 13h petkom i od 10h do 12h ponedeljkom.

Tabela 3 Prikaz vremenskog perioda pružanja pravne pomoći prema radnom danu i vremenskom intervalu

42



Tabela 4 Prikaz broja građana kojima je pružena pravna pomoć u 2011. i 2012. godini

Pravna pomoć je u najvećem broju građanima pružena u Novom Sadu (13.861), Somboru (6.341), Apatinu (4.121), Inđiji (3.921) i Pančevu (3.142), (tabela 5, str. 43).

Saradnju službe za pružanje pravne pomoći sa nabrojanim državnim organima predstavnici jedinica lokalne samouprave procenili su ocenama prikazanim u tabeli 6, str. 43.

Podatke o broju građana kojima je u 2011. i 2012. pružena pravna pomoć dostavilo je 20 jedinica lokalne samouprave, dok sedam jedinica lokalne samouprave navodi da takve podatke ne poseduje, odnosno ne vodi njihovu evidenciju.



Tabela 5 Prikaz broja građana kojima je pružena pravna pomoć prikazana prema jedinici lokalne samouprave

Tabela 6 Ocena saradnje službe pružanja pravne pomoći sa državnim organima

44



Najveću ocenu dobile su opštinske, odnosno gradske uprave, koje su ujedno ocenjene i na-jviše puta, dok su najmanju ocenu dobile policijske uprave, službe za katastar nepokretnosti i inspekcijske službe.



Zaključak

Iako je Ustavom propisano da se zakonom određuje kada je pravna pomoć besplatna, ni na-kon sedam godina od donošenja Ustava, takav zakon nije donet. Nema zаkоna kојi bi dеtаlјnо dеfinisао sаdržај pојmа pravne pomoći, posebno bеsplаtnе prаvnе pоmоći tzv. оsеtlјivim grupаmа kојe zbog lošeg imovinskog stanja nisu u mogućnosti da za sebe obezbede stručnо zаstupаnjе. U javnosti nema informacija o tme da li je nacrt zakona o besplatnoj pravnoj po-moći u skupštinskoj proceduri, iako je njegovo dоnоšеnjе nајаvlјеnо dо krаја 2013. gоdinе.

Postojeći mehanizmi pružanja besplatne pravne pomoći imaju niz nedostataka, od kojih su ključni: besplatna pravna pomoć obezbeđena je u malom broju jedinica lokalne samouprave i u većini slučajeva svodi se na najjednostavniji oblik - davanje pravnih saveta. Međutim, i takva, minimalna pravna pomoć i dalje je nedostupna velikom broju građana. Za prikupljanje potpunih i tačnih podataka koji bi omogućili uvid u broj JLS u kojima uopšte funkcioniše institut pravne pomoći nema načina, što podrazumeva i da je nemoguće proceniti stepen efikasnosti postojećih mehanizama i izvršiti kontrolu kvaliteta usluga pravne pomoći. Usled nedostatka verodostojnih sveobuhvatnih statističkih podataka na nivou Autonomne Pokra-jine Vojvodine, ne može se jedinicama lokalne samouprave uputiti sveobuhvatna preporuke za uspostavljanje i uspešno planiranje i upravljanje sistemom (besplatne) pravne pomoći.

46



Potrebno je da sve jedinice lokalne samouprave, odnosno opštinske uprave aktom o orga-nizaciji i sistematizaciji obezbede raspoređivanje određenog broja (u zavisnosti od veličine jedinice lokalne samouprave i potreba) zaposlenih diplomiranih pravnika sa položenim pravosudnim ispitom na poslove pružanja pravne pomoći građanima. Sa aspekta pravnih propisa nema smetnji da se u opštinskim/gradskim upravama daju pravni saveti, pišu podnesci i sastavljaju pismena, a da se najsloženijem vidu pružanja pravne pomoći - zastupanju građana, pristupi nakon donošenja zakona u smislu člana 67 stav 3 Ustava.

pravna pomoć u jedinicama lokalne samouprave · com lokalne samouprave u skladu sa zakonom. i...

Documents